Embed Size (px)
Citation preview
WTC Rotterdam
16 September, 2015
Dutch Release Event
Program2015 GRESB Report – Dutch Release Event
2
15:30h – Opening – Allard van Spaandonk, Director Dutch Investments, Bouwinvest
15:35h – 2015 GRESB Results – Elsbeth Quispel, Head of Sustainability, GRESB
16:00h – Sustainability in Action
- Bernardo Korenberg, CSR Manager, Bouwinvest
- Rinus Vader, Leading Professional Asset & Facility Management, Royal
Haskoning
- Marieke van Kamp, Head of Real Estate & Alternatives, NN Group
- Olaf Rutten, Commercial Clients Real Estate, ABN AMRO
16:40h – Q&A and Panel
17:10h – Drinks
|
Beyond Bricks.
GRESB Dutch release event3
GRESB Dutch Release Event
Rotterdam, 16 september
Bernardo Korenberg, CSR Manager
|
Bouwinvest Real Estate Investment Management
4GRESB Dutch release event4
|
Beleggingsovertuiging
› Lange termijn stabiele rendementen
› Levert (meer)waarde op voor mens, milieu en maatschappij
Doorvertaling beleidsuitgangspunten
› Integraal onderdeel (beleggings)beslissingen
› Actief aandeelhouder en actief uitdragen
Duurzaamheid en waarde creatie/ Beyond Bricks
› Gezonder, veiliger, aantrekkelijker
› Lagere service en onderhoudskosten
› Inspelen op wet- en regelgeving (toekomstbestendig)
› Inspelen op verwachtingen stakeholders
ESG integratie in vastgoedbeleggingen
GRESB Dutch release event5
Visie, beleid en strategie
BEYOND BRICKS:Creëren van plekken waar mensen willen; wonen, werken, winkelen en verblijven!
| GRESB Dutch release event6
Strategie en materiële onderwerpenDuurzaamheid is samenwerken in de keten
| GRESB Dutch release event7
Den Haag – Oostduinlaan (Shell)
Utrecht - Arthur van Schendelstraat ESG criteria leveranciers Internationaal
RedevelopmentRenewable energy
Samenwerken in de keten Duurzaamheid in de keten Actief aandeelhouder
Duurzaamheid in de praktijkRenewable, Re-Use, Redevelop, Reduce
Amsterdam - Damrak/ NieuwendijkResidential FundTransformatie
|
Beyond Bricks: in de praktijk
8
Citroën garages bij Olympisch Stadion, Amsterdam
|
Actief investeerder/aandeelhouder
› ESG beleid op maat- Integrale aanpak
- GRESB member
- Verslag en verantwoording
› Stakeholder engagement:- Focus op transparantie
- Board seats
- Recent: studie naar effectiviteit huidige ESG beleid
International Real Estate Investments
GRESB Dutch release event9
Bouwinvest stuurt aan op duurzaamheid
|
Motivatie om te participeren met GRESB
GRESB Dutch release event10
Stimulans voor transparantie en benchmarking0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Pressure from current investors (engagement)
Outcomes provide valuable information
Pressure from investors during due diligence phase
Increase knowledge on sustainability issues
Outcomes are used for internal management
Management is dedicated to outperform the benchmark
Marketing purposes (positive reputation and branding)
Druk vanuit investeerders wordt inderdaad als één van de belangrijkste motivaties gezien
• 83,3% geeft aan dat druk vanuit investeerders de sterkste motivatie is om te participeren met GRESB
• Beleid van Bouwinvest is effectief gebleken, met ieder jaar een hogere participatiegraad
|
Effectief stakeholder management
GRESB Dutch release event11
Juiste aanpak om ESG op de agenda te krijgen0% 20% 40% 60% 80%
Yearly particpation GRESB
Discuss topic during annual shareholder meeting
Quarterly or annual reporting to investors
Meeting with investor's sustainability or ESG expert
Outline commitments in investor agreement
Additional correspondence on topic
Specific meetings to discuss actions/results
Bouwinvest neemt haar verantwoordelijkheid
• Meest effectieve wijze van engagement: Combinatie van bovenstaande activiteiten
• Samenwerken met andere partners/ investeerders belangrijk om commitment te vragen van partijen
|
GRESB methodologie
GRESB Dutch release event12
Feedback van onze vastgoedinvesteringen
In lijn met materialiteit in de sector gemeten in ons onderzoek:
• Risks & Opportunities wordt als belangrijkste aspect gezien
• Management blijft relatief belangrijk, ook al zijn de GRESB scores hier al hoog
• Significant lagere scores gegeven voor performance indicators en stakeholder management
• Building certification krijgt ook hier een lage prioriteit
0% 5% 10% 15% 20% 25%
Management
Policy & Disclosure
Risks & Opportunities
Monitoring & EMS
Performance Indicators
Building certification
Stakeholder management
GRESB scoring Feedback fondsen
Meer-waarde met
duurzaam assetmanagement
GRESB Rotterdam
Rinus Vader
16 september
GRESB meerwaarde
Royal HaskoningDHV
Consultants en ingenieurs; projectmanagers en assetmanagers
Omzet € 655 miljoen per jaar
Onafhankelijk, employee owned company,
wereldspeler niet-beursgenoteerde ingenieursbureaus
7.000 medewerkers in 130 landen
Leiderschap in duurzame innovatie
‘Giving back’ programma als maatschappelijke verantwoordelijkheid
Proud Associate Member
Global Real Estate Sustainability Benchmark
GRESB meerwaarde
Enhancing Society Together
Transport
challenge
Urban
challenge
Water
challenge
Industrial
challenge
Wij willen bijdragen aan ontwikkeling van de domeinen die onze leefomgeving bepalen.
15
http://www.royalhaskoningdhv.com/en-gb/sustainability/our-story-enhancing-society-together
GRESB meerwaarde
Assetmanagement
» Maximize Performance
» Minimize Risk
» Optimize Costs Performance improvement
ProfessionalAsset
ManagementRisk
reductionCost
optimisation
16
GRESB meerwaarde17
Assetowner
Asset manager
Service provider
Asset Management Rolverdeling
Versnelling door benutten samenhang onderhoud en verduurzaming
GRESB meerwaarde
•Maintenance plan
•Performance within budget
•Programming
• Information Management
•Procurement
policies & decisions
•Contract & Risk
Management
•Evaluation
•Technical service plans
•Maintenance analysis &
Work preparation
•Physical maintenance
•Administration and reporting
•Material supply
• Inventory management
•Vision & policy
•Laws and regulations
•Performance requirements
•Budget
•Sourcing choices
•EvaluationAssetowner
Assetmanager
Service provider
Asset Management Taken
18
GRESB meerwaarde
Duurzaam vastgoed rendeert
19
Recente GRESB base study Universiteit Cambridge:
een duurzame vastgoedportfolio resulteert in hogere returns
+1% GRESB score » +1,3% ROA
Onderzoeken in US sinds 2008 wijzen op waardestijgingen van 8%
(UM) tot 16% (Miller et al)
Onderzoek in NL 2011 wijst op 6% huurkorting non green
Onderzoek in NL 2011 wijst op licht hogere huur (Kok & Jennen)
GRESB meerwaarde
>Nijmegen, revolverend groenfonds
HOE?
Duurzaamheidsmaatregelen financieren met de energiebesparing
die de eenmalige inleg van dit fonds opleveren
2
0
GRESB meerwaarde
Inzicht in het energieverbruik gaf de doorslag
2
1
Energieverbruik gemeente Nijmegen
Elektriciteit 27.040.000 kWh
Gas 2.045.000 m3
GRESB meerwaarde
Quick win-panden
10 panden uit database met hoog energieverbruik
Investering 2013: € 250.000, 2014: € 1.000.000
Besparing: € 36.000/jr., € 143.000/jr.
Inzicht in low hanging fruit leidde tot plan
22
GRESB meerwaarde
ESCo of Revolverend Groen Fonds?
Financiering
Zelf investeren Uitbesteden
Besparingsdoelstelling
€ CO2 + €
Risico
Zelf dragen Verleggen
naar markt
26
Asset Management
Rinus Vader, Leading Professional Asset & Real Estate Strategy
www.royalhaskoningdhv.com
+31 6 29 59 80 85
http://royalhaskoningdhv-TailoredAssetOptimisation.com/
www.royalhaskoningdhv.com/AssetManagementVoorGebouwen
NN Group en duurzaamheid in de vastgoedportefeuilleDutch GRESB Launch event 2015
16-09-2015
29
Content
I. Introductie NN Group
II. De vastgoedportefeuille
III. NN Group duurzaamheidsbeleid
IV. Vertaling naar vastgoedbeleid
V. Direct vastgoed uitwerking
VI. GRESB Score als tool
VII. Conclusie
30
I. Introductie NN GroupDe voormalige ING Verzekeringsgroep
• Pensioenen, verzekeringen,
beleggen, bankieren
• 15 miljoen klanten: particulieren,
MKB, grotere ondernemingen en
banken
• 12.000 werknemers
• Totaal belegd vermogen voor eigen
risico > €100mrd
31
II. De vastgoedportefeuilleEuropees en gediversificeerd
• Vastgoedallocatie is ca. 3% op totaalniveau
• Europese verzekeraars: Tussen 2 – 5%
• Ongeveer 20% van het institutioneel gehouden
vastgoed in Europa
• Combinatie van directe assets, JV’s en fondsen,
gespreid over sectoren en regio’s
35%
8%
57%
Direct assets
Joint ventures
Funds
32
III. NN Group duurzaamheidsbeleid‘Top-down’ aanpak
NN Group doelstellingen voor duurzaamheid
Vertaling naar alle onderdelen van de business, waaronder beleggingen
- Waar staan we?
- Wat willen we?
- Hoe maken we dit concreet?
‘Ingrediënten’ voor vastgoed
Onderzoek (deels uitgevoerd door Guus Jansen, TU Eindhoven), vele discussies in- en extern, waaronder veel met investment manager CBRE, GRESB lidmaatschap, stappenplan en budget bepaling
33
IV. Vertaling naar vastgoedbeleidZo concreet mogelijk, voor direct vastgoed en voor fondsen
Milieu,-sociale en bestuurlijke aspecten integreren
Principles forResponsibleInvestment
(PRI)
Principlesfor
SustainableInsurance
Global Compact
Evenwicht financiële
belangen en invloed op de maatschappij
34
V. Direct vastgoed uitwerkingConcrete stappen
Gezamenlijk een duidelijke ambitie bepaald, met actieplan 3 en 1 jaar
- Budget vrijgemaakt (enkele basispunten)
- Onderdeel van alle rapportages om bewustwording te vergroten: Kwartaalrapportages,
aan- en verkoopoverwegingen, in taxaties
- Verweven in alle interne processen van de investment manager, waaronder targetsetting
teamleden
- Certificeren assets (BREEAM in use)
- Verzamelen en bijhouden data (CO2, elektriciteitsverbruik, water, afval)
- Betrek huurders en leveranciers bij de ambities
Ambitie: CO2 footprint van de portefeuille verbeteren, ‘top quartile’ score GRESB
35
VI. GRESB score als tool
Inzicht en invulling aan ambities
36
VII. Conclusie
Snel stappen te maken die echt bijdragen aan verbetering
GRESB biedt goede handvaten en inzicht
Aandachtspunten:
• Blijvend aandacht en commitment nodig
• Oppassen dat niet sneuvelt in drukte van de dag
37
Disclaimer
Certain of the statements contained herein are not historical facts, including, without limitation, certain statements made of future
expectations and other forward-looking statements that are based on management’s current views and assumptions and involve known
and unknown risks and uncertainties that could cause actual results, performance or events to differ materially from those expressed or
implied in such statements.
Actual results, performance or events may differ materially from those in such statements due to, without limitation: (1) changes in general
economic conditions, in particular economic conditions in NN’s core markets, (2) changes in performance of financial markets, including
developing markets, (3) consequences of a potential (partial) break-up of the euro, (4) the implementation of ING Group N.V.’s
restructuring plan to separate banking and insurance operations, (5) changes in the availability of, and costs associated with, sources of
liquidity such as interbank funding, as well as conditions in the credit markets generally, including changes in borrower and counterparty
creditworthiness, (6) the frequency and severity of insured loss events, (7) changes affecting mortality and morbidity levels and trends, (8)
changes affecting persistency levels, (9) changes affecting interest rate levels, (10) changes affecting currency exchange rates, (11) changes
in investor, customer and policyholder behaviour, (12) changes in general competitive factors, (13) changes in laws and regulations, (14)
changes in the policies of governments and/or regulatory authorities, (15) conclusions with regard to purchase accounting assumptions and
methodologies, (16) adverse developments in legal and other proceedings, including proceedings related to Dutch unit-linked policies, (17)
changes in ownership that could affect the future availability to NN Group of net operating loss, net capital and built-in loss carry forwards,
(18) changes in credit ratings, (19) NN’s ability to achieve projected operational synergies, and (20) the other risks and uncertainties details
in the Risk Factors section in the most recent annual report of NN Group N.V.
Any forward-looking statements made by or on behalf of NN speak only as of the date they are made, and NN assumes no obligation to
publicly update or revise any forward-looking statements, whether as a result of new information or for any other reason.
This document does not constitute an offer to sell, or a solicitation of an offer to buy, any securities.
Within this box
place client logo
ABN AMRO Real Estate Clients
Financing the future green building stock
39
Het Risico – Rendement model
Risico
Rendement
laaghoog
hoog
laag
TOP
40
Het Taxatiemodel
G F E D C B A
A++
Label Couranthei
d
Label Couranthei
d
Label Couranthei
d
Label Couranthei
d
Label
Courantheid --
Courantheid ++
41
“We cannot solve
our problems
with the same
thinking we used
when we created
them.”
42
ABN AMRO wil de transitie naar duurzaam vastgoed versnellen
Definitie duurzaam vastgoed
Onder duurzaam commercieel vastgoed verstaat ABN AMRO vastgoed dat…:
• voldoet danwel aanpasbaar is aan de huidige en toekomstige gebruikersvraag;
• een efficiënt energieverbruik en lage CO2 uitstoot heeft;
• anticipeert op maatschappelijke en technologische trends;
…waardoor het vastgoed voor eigenaar, gebruiker en maatschappij toekomstbestendig blijft
Doelstelling
Deze missie wordt gerealiseerd door een focus op drie doelen voor 2017*
Financiering van 300.000 m2 getransformeerd vastgoed
30% A labels in portefeuille
Financiering van 30 Green Landmarks
43
Een toekomstbestendige portefeuille met maatschappelijke waarde
Aantal
objecten
Green LandmarksUitfasering
Toekomst-
bestendigheid
Transformatie & Energie efficiëntie
LeidersStayersAchterblijvers
300.000 m2 getransformeerd
30% A labels 30 landmarks
+-
44
Overweldigend positieve reactie op Green Bond
Brilliant! ABN AMRO debuts with green property bond, 1st euro zone Certified Climate Bond!
ABN AMRO has just closed a EUR500m ($556m) green property bond deal – the first euro zone green bond to be certified
under the Climate Bond Standards and now the largest Certified Climate Bond. Fantastic! Great to see the Dutch jumping
on the certification bandwagon and setting a great example for the EU region!
After a blisteringly successful road show ABN AMRO were so confident of demand for their first green bond that they
decided to upsize the deal from EUR350m to EUR500m. How right they were with orders nearly reaching the EUR 1bn
mark!
The Climate Bond Initiative, 3 June 2015
Green investors drive ABN AMRO debut to €500m size
ABN AMRO this week issued the first FIG senior green bond in
euros, pricing at what, by recent standards, was a slim premium
to its secondary curve despite less than favourable market
conditions.
GlobalCapital, 4 June 2015
ABN weighs in on burgeoning Green market
ABN AMRO sought to boost its sustainability credentials on Tuesday with its
inaugural Green bond, which was also the first bond of this type issued by a
Dutch bank. It was the first Eurozone Green bond to be certified under the
Climate Bonds Standard, which helps investors prioritise “climate-smart” low-
carbon investments
IFR, 6 June 2015
ABN AMRO issues first euro zone certified climate bond
ABN AMRO has issued its first green bond. The EUR500m
(USD556m) deal is the first euro zone green bond to be certified
under the Climate Bonds Standard which allows investors to easily
prioritise ‘climate-smart’ low carbon investments.
The bond is also the largest Certified Climate Bond to date. It was
upsized from EUR 350m due to huge investor demand with orders
close to the EUR1bn mark.
Demand for investments that address climate change has soared in
the past year and fuelled the rapid growth of the green bond market,
which trebled in size in 2014 to reach USD36.8bn.
Institutional Asset Manager, 5 June 2015
ABN AMRO raising the bar
“ Very, very good framework. Kudos to the team.” “This is an example of
how a solid green bond should look like…”
Blackrock Sri analyst, 1 June 2015
ProgramQ&A and Panel
45
15:30h – Opening – Allard van Spaandonk, Director Dutch Investments, Bouwinvest
15:35h – 2015 GRESB Results – Elsbeth Quispel, Head of Sustainability, GRESB
16:00h – Sustainability in Action
- Bernardo Korenberg, CSR Manager, Bouwinvest
- Rinus Vader, Leading Professional Asset & Facility Management, Royal
Haskoning
- Marieke van Kamp, Head of Real Estate & Alternatives, NN Group
- Olaf Rutten, Commercial Clients Real Estate, ABN AMRO
16:40h – Q&A and Panel
17:10h – Drinks
