Стратегийн ач холбогдол бүхий барааныхудалдааны хяналт ба Монгол Улсын хувьд

уг хяналт чухал болох нь

САХББХудалдааны семинарУлаанбаатар хот, Монгол Улс

2016 оны 10 дугаар сарын 26-27

Сэдэв

1. Хувилбар

2. Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааныудирдлагын талаарх танилцуулга ба үндэсний хэмжээний угтогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг

3. Яагаад Монголын хувьд стратегийн ач холбогдол бүхийбарааны худалдааны удирдлагын тогтолцоо болон хууль чухалболох тухайд

4. Ази, Номхон далайн бүс нутаг болон Төв Азийн стратегийн ачхолбогдол бүхий барааны худалдааны удирдлагын тогтолцоо

5. Монгол : САХББХ-ны өнөөгийн тогтолцоо (болон ирээдүйн)

6. Асуулт, хэлэлцүүлэг

2

САХББХХяналтанд хамаарал бүхий бодиттохиолдол

• Хятадаас талбайн ажилбарт зориулж зэврэлтэд тэсвэртэйнасос импортлох тохиолдол

• АНУ-аас худалдан авсан тоног төхөөрөмжийг ашиглахгүйболсны улмаас өөр оронд реэкспотлох

• Хамтран ажиллахаар завдаж буй гадаадын банк эсхүлкомпани нь олон улсын эсхүл үндэсний санкцид хамрагдсан

• Солонгосын Бусад хотоор дамжуулан өрөмдлөгийн тусгайтөхөөрөмжийг тээвэрлэх

• Японы компани охин компаний хувьд эсхүл тухайнкомпанитай хамтран ажилладаг тул Японоос импортлосонтуршилтын төхөөрөмжийг шилжүүлэх

3

Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааны удирдлагынтогтолцооны тодорхойлолт ба гол асуудал

• Төрийн зөвшөөрөлтэйгээр өндөр өртөг бүхий болон өндөртехнологи болох стратегийн ач холбогдол бүхий аюултайбарааны (эсхүл “онцгой бараа”) “худалдаа” эсхүл “хэлцэл”-ийгбодлого, журам болон хэрэгжилтийн механизмаар дамжууланзохицуулах эсхүл эдгээрийг “худалдаалах”-тай холбоотойтусгай процедур баримтлах

– “Худалдаа” гэдэгт дараах орно. Үүнд:

• Экспорт, импорт болон реэкспорт

• Дамжуулан тээвэрлэх болон шилжүүлэн ачих

• Технологи шилжүүлэх

• Зуучлах / зуучлалын үйл ажиллагаа

– “Онцгой бараа” гэдэгт дараах орно. Үүнд:

• Зэвсэг болон сум, хэрэгсэл

• “Хоёрдмол зориулалтын” бараа 4

“Стратегийн ач холбогдол бүхий бараа”

5Эх сурвалж: http://ouic.kaist.ac.kr/en/esub02_05

Ямар төрлийн бараа ба яагаад ачхолбогдолтой болох (2)

• Энэ нь үйлдвэрийн зориулалтынтом оврын тоног төхөөхөмж бишболовч дараахийг хамаарна. Үүнд:

– Технологи ба know-how

– Комьютерийн нарийн төхөөрөмж

– Харилцаа холбооны төхөөрөмж

– Хэрэглээний програм ба энкрипци

– Жижиг сэлбэг ба бүрэлдэхүүн хэсэг

– Туршилтын төхөөрөмж6

• Эцсийн хэрэглээ:

– Цөмийн холбоотой

– Химийн зэвсэгтэй холбоотой

– Биологийн холбоотой

– Харвагч пуужинтай холбоотой

– Цэрэг, дайнтай холбоотой

• Эцсийн хэрэглэгчид:

– Террорист болон террорист

байгууллага

– ҮОХЗ-ийг дэлгэрүүлэгч улс орон

– Санкцид хамаарал бүхий улс орнууд

– Цэрэг дайны эцсийн хэрэглэгч

САХББ-тай заавал холбоогүй ч

7

“Үй олноор хөнөөхзэвсэг” (ҮОХЗ)

• САХББХ-ны хяналт нь зөвхөнбараанд бус эцсийн хэрэглэгчболон асуудал бүхий эцсийнхэрэглээнд хамаарагддаг тулимпорт, экспортоорхязгаарлагдахгүй :

– Технологийн шилжүүлэг батехникийн үйлчилгээ

– Тээвэр, логистикийн үйлчилгээ

– Худалдааны хэлцэл болонбизнесийн үйл ажиллагаанысанхүүжилт

– Борлуулалтын дараах үйлчилгээ(засвар зэрэг)

– Бусад туслах болон зуучлалынүйлчилгээ

Энэ нь зөвхөн барааны экспорт, импорт бус

8

• САХББХХ-ын ангилал,журам, үзэл баримтлалхаанаас гаралтай вэ?

– Олон улсын гэрээ, конвенци(Химийн зэвсгийн конвенцизэрэ (ХЗК)

– НҮБ-ын АЗ-ийн тогтоол (НҮБ-ын АЗ-ийн 1540 тоот тогтоолзэрэг)

– Экспортын олон талтхяналтын горим

– Бүс нутгийн байгууллага

– Үндэсний засгийн газар

Эдгээр “САХББХХ” хаанаас гаралтай вэ? (1)

9

• Экспортын олон талт хяналтындөрвөн гол горим:

– Цөмийн ханган нийлүүлэгчдийнбүлэг (NSG) [цөмийн холбоотойбараа]

– Австралийн бүлэг (AG) [химийнболон биологийн холбоотойбараа]

– Харвагч пуужингийнтехнологийн хяналтын горим(MTCR) [харвагч пуужинтайхолбоотой бараа]

– Вассенарын зохицуулалт (WA) [цэрэг, дайны уламжлалт болонхоёрдмол зориулалтын бараа]

Эдгээр “САХББХХ” хаанаас гаралтай вэ? (2)

10

• ҮОХЗ-ийгдэлгэрүүлэх үйлажиллагаандхариу болгожболовсруулсан

• Улс төрийн, хуулийн хүчинтөгөлдөр бус

• Гол худалдаалагчорнуудаасүүсэлтэй

• САХББ-ныхудалдааныстандарт болонжагсаалтыгболовсруулжнэвтрүүлэх

• Ази, Номхон далайн бүснутаг, Төв Азийн стратегийнач холбогдол бүхийбарааны удирдлагынтогтолцоо нь олон улсынстандарт болон “тэргүүнтуршлагыг” харгалзсан

• Ази, Номхон далайн эдийнзасгийн хамтынажиллагааны байгууллагазэрэг Ази дэхь олон улсынбайгууллагууд стратегийнач холбогдол бүхийбарааны удирдлагынтогтолцооны бүс нутгийнстандартуудыг нэвтрүүлэхоролдлого хийж буй

Эдгээр “САХББХХ” хаанаас гаралтай вэ? (3)

11Эх сурвалж: http://www.mofa.go.jp/mofaj/gaiko/apec/soshiki/pdfs/yushutsu.pdf

• Олон улсын гэрээ, конвенци, засгийн газраархязгаарлагдахгүй

Өнөөгийн нөхцөлд арилжааны стандарт болон бизнесийнсайн хэвшлийн тухайд юм ! !

• САХББХХяналт нь буу, зэвсэг, тэсрэх бөмбөг,террористуудын тухайд бус тул дараахийг мөн хамарна.Үүнд:

– Өндөр технологи болон өндөр үнэ цэнэтэй барааны худалдаагболовсронгүй болгох

– Ханган нийлүүлэлтийн сүлжээ болон худалдаатай холбоотойүйлчилгээг хамгаалах

– Үндэсний болон олон улсын худалдааг илүү үр дүнтэй болгох

Эдгээр “САХББХХ” хаанаас гаралтай вэ? (4)

12

• Стратегийн ач холбогдол бүхийбарааны худалдааны удирдлагынүндэсний тогтолцоо нь тухайнорны олон улсын тавцан дахьнэр хүндийг дээшлүүлдэг

• Итгэлтэй худалдааны түншийнхувьд өндөр технологи/ үнэ цэнэбүхий барааны импорт/экспортнэмэгдэх боломжтой

• Стратегийн ач холбогдол бүхийбарааны худалдааны удирдлагынүндэсний тогтолцоогнэвтрүүлснээр эдийн засагт сөрөгүр дагавар гардаггүйгэконометрикийн судалгаагаарнотлогдсон

Эдгээр “САХББХХ” хаанаас гаралтай вэ? (5)

13

Эх сурвалж: Jones and Karreth, UGA, 2010, http://www.nti.org/media/pdfs/off_us_dept_21.pdf?_=1316466791

1. НҮБ-ын Аюулгүйн Зөвлөлийн 1540 тогтоол, үй олноор хөнөөх зэвсгийгүл дэлгэрүүлэх гэрээ, конвенцийн хэрэгжилтийг хангахад Монгол Улсадтус дөхөм болох

2. Монгол Улсыг эмзэг зүйлс хууль бусаар шилжүүлэх анхдагч эсхүлдамжуулагч болгож талууд ашиглахаас сэргийлэх

3. Монголын хамтарч бизнес хийдэг орнуудын дүрэм, журмынулмаас

4. Монголын аж үйлдвэрийн салбар (уул уурхай, газрын тос, байгалийнхий зэрэг), мөн Үндэсний хөгжлийн стратегид тусгасан бусад шинэсалбаруудад нэн шаардлагатай тоног төхөөрөмж, технологийг илүүдөхөмтэй болгох

5. Бүс нутгийн хөрш зэргэлдээ гүрнүүд болон худалдааны гол түншүүдийндэвшилтэт туршлагаас санаа авах

Яагаад САХББХХ ба Монгол гэж (1)

14

Эх сурвалж: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Nuclear_weapons_states.svg

Яагаад САХББХХ ба Монгол гэж (2)

• Монгол Улсын хөрш зэргэлдээх төвлөрөл

15

Яагаад САХББХХ ба Монгол гэж (3)

Эх сурвалж: Даян дэлхийн энх тайвны төлөөх Карнегийн санаачлага (2009) - http://www.teachingnonproliferation.org/wordpress/wp-content/carnegiemap2009.png 16

• Тиймээс зөвхөн цөмийн асуудал бус. .

Яагаад САХББХХ ба Монгол гэж (4)

Уран

17

Уул уурхай, өрөмдлөгийн тоног төхөөрөмж

Газрын тос, байгалийн хийн тоног төхөөрөмж

• Ази, Номхон далайн бүс нутаг, Төв Азийн 20 орчим улсгүрэн Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааныудирдлагын үндэсний тогтолцоог үр дүнтэй нэвтрүүлсэн банэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Үүнд:

Яагаад САХББХХ ба Монгол гэж (5)

18

Австрали Хятад Гонг-Конг

Энэтхэг Япон Казакстан

Солонгос Киргиз Малайз

Шинэ Зеланди Пакистан Филиппин

Оросын Холбоо Сингапур Тайван

Таджикистан Тайланд Узбекистан

• Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааныудирдлагын үндэсний тогтолцооны гол тулгуурт дараахорно. Үүнд:

– Хууль, эрх зүйн хүрээ

– Тусгай зөвшөөрлийн тогтолцоо

– Хэрэгжилтийн механизм

– Салбарын оролцоо

– Олон улсын оролцоо

Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааныудирдлагын үндэсний тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг (1)

19

• Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааныудирдлагын тусгай зөвшөөрлийн тогтолцооны гол бүрэлдэхүүнхэсэг

– Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдаанд тусгай зөвшөөрөлолгох байгууллага ба хянах үйл явц

– Зохицуулах “Стратегийн ач холбогдол бүхий бараа”-ны жагсаалт буюу“Хяналтын жагсаалт”

– Жагсаалтанд тусгасан барааг экспортлох, импортлох, реэкспортлох,дамжуулан тээвэрлэх/ачих, зуучлах болон шилжүүлэхэд тусгайзөвшөөрөл авах шаардлага

– Жагсаалтанд тусгаагүй бараа үй олноор хөнөөх зэвсэг эсхүл цэрэг дайнызориулалтаар хэрэглэгдэж болзошгүй тухай тал нь мэдлэгтэй, итгэлүнэмшилтэй байх үндэслэлтэй, эсхүл засгийн газраас энэ тухаймэдэгдсэн нөхцөл тусгай зөвшөөрөл авах шаардлага

– Хяналтанд буй бараа болон үйл ажиллагааг худалдах тусгай зөвшөөрөлхүсэх өргөдлийн тухайд

Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааныудирдлагын үндэсний тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг (2)

20

• Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааныудирдлагын хэрэгжилтийн тогтолцооны гол бүрэлдэхүүнхэсэг

– Захиргааны, эрүүгийн хяналт шалгалтын, эрүүгийн байцаан шийтгэх,гаалийн болон хил хяналтын зэрэг байгууллага хамарсанхэрэгжилтийг хангах тогтолцоо

– Эмзэг зүйлсийн гаалийн хяналт шалгалт ба процедур

– Эмзэг зүйлсийн хил хяналтын процедур ба шалгалт

– Эмзэг зүйлсийн худалдаатай холбоотой захиргааны болон эрүүгийнзөрчил, шийтгэл

– Эмзэг зүйлсийн худалдаатай холбоотой хуулийн хэрэгжилтийг хангахбайгууллагуудын мэдээллийн солилцоо (гадаад болон дотоод)

Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны худалдааныудирдлагын үндэсний тогтолцооны бүрэлдэхүүн хэсэг (3)

21

• Стратегийн ач холбогдол бүхий барааны удирдлагынтогтолцоог бүрдүүлэх чиглэлээр Монгол УлсынЗасгийн Газар анхны болон хамгийн чухал алхамхийж буй хуулийн төсөл боловсруулж буй

• Засгийн газраас Стратегийн ач холбогдол бүхийаюултай барааны худалдаанд тавих хяналтын тухайхуулийн төслийг Засгийн Газрын Хэрэг эрхлэх газраасболовсруулсан

• Хуулийн төслийг дээр дурдсан нөхцөл шаардлагыг хангахбайдлаар НҮБ-ын 1540 тогтоолтой нийцүүлж эдийнзасгийн өсөлтийн зорилтыг биелүүлэн, үндэсний аюулгүйбайдлыг бэхжүүлэх чиглэлд боловсруулсан

Монгол ба САХББХХ-ыг дүгнэх (1)

22

Монгол ба САХББХХ-ыг дүгнэх (2)

23Эх сурвалж: http://vom.mn/d/6571

• We hope this introduction has been helpful for you, andhas provided a clear picture of why STCs are importantand relevant for you and Mongolia

• We would be glad to answer any questions you mighthave now, or you can reach me any time at:

Jay P. Nash, Research FellowCenter for Policy Research (CPR), University at Albany,

State University of New York (SUNY)jnash@albany.edu

• Thank you for your time and attention!

Questions / Discussion And Conclusion

24