Maissan 2010 Stress Burnout

De achterkant van de psychologie

[email protected]

http://www.careerhandling.nl/

Copyright © CareerHandling tel. 0251-259 124 sheet: 2

• Normale situatie


• Spanning/stress


• Burnout







• Werkflow ontstaat wanneer medewerkers in staat zijn :

• hun persoonlijke doelen in overeenstemming te brengen met organisatiedoelen

• concrete en haalbare doelen te formuleren

• feedback te ontvangen op deze doelen


• AUTONOMIE• in de professie is de afgeleide van het hebben

van verantwoordelijkheden, relevante bevoegdheden en een functie die “ook door anderen” passend gevonden wordt

• leidt tot een gevoel van zelfrespect en zingeving

• SOCIAL SUPPORT• is de bevestiging van je autonome positie in de

werkgemeenschap• leidt tot het gevoel van (h)erkenning,

waardering en het hebben van betekenis


EFFECTIEVE BURNOUTBEGELEIDING

maatwerk » kort

»cognitieve aanpak

»coachende aanpak

»werkhervatting, arbeidscontext centraal

• goede intake: maakt onderscheid in problematiek

• richt zich ook op (loopbaan)context

• heeft een kop en staart: hulp en begeleiding naar (nieuwe) werkplek.

• Casemanagement

• preventief middels employability awareness

• helpt de organisatie een context te creëren die minder burn-out risico geeft


ACCESS-protocol

Analyse eisen organisatie en persoonlijkemogelijkheden (uitgangspunt snelle,gedeeltelijke terugkeer)

Conditieverbetering

Cognitieve herstructurering

Effectief functioneren in het werk

Social support

Stabiliseren


Het interventiemodel

Persoonlijke effectiviteitGezondheid, Timemngt, Stressmngt, Assertiviteit, Conflicthantering

Organisatie Context: Bedrijfsvoering Middelen-kennismngt.

Personeel &Mobiliteit:Kwaliteit bezettingOntwikkelmogelijkheden

Werkcontext:Psychische werklastInhoudelijke werklastAutonomie

Leiderschapsstijl:DuidelijkheidSteun

MaatschappelijkeZingeving:Resultaat werkAanzien beroeps-groep

Cultuur: Samenwerking Sociale Steun Balans privé/ werk


Interactie met werkomgeving

Werkstress vaak gevolg van zaken als:• werkdruk (fysiek, inhoudelijk of psychisch)• fusies en overnames• leiderschapstijl• seksuele intimidatie, agressie of pestgedrag• tegenstrijdige rolverwachtingen• autonomie en regelmogelijkheden• gebrek aan sociale steun• communicatie• cultuur (o.a. balans werk/privé)• (sluimerende) conflicten • kwaliteit bezetting



• Objectief zicht krijgen op onderliggende factoren, zoals:

• Persoonlijkheid disposities• Stress• Coping• Veerkracht• Etc.


• Een verzameling opdrachten of vragen • Bepaalde soorten gedrag onder

gestandardiseerde omstandigheden • Vergelijking tussen personen mogelijk te

maken. • Test moet kunnen onderscheiden tussen

de personen voor wie de test bestemd is(= differentierend vermogen van de test)



• 1959 Comissie Testaangelegenheden Nederland (COTAN)

• Validiteit en betrouwbaarheid• +/- 500 Testbeschrijvingen

• Populatie/meetpretentie/wijze van afnemen/…• Beoordeling:

• uitgangspunten van de testconstructie• de kwaliteit van het testmateriaal en de handleiding• de normen• de betrouwbaarheid• de validiteit (begrips- en criteriumvaliditeit)

• bijna 1500 blz. Testbeschrijvingen


• I uitgangspunten • IIa kwaliteit testmateriaal • IIb kwaliteit handleiding • III normen • IV betrouwbaarheid • Va begripsvaliditeit

Het betreft de mate waarin een test een theoretisch begrip of trek meet; heeft de gemeten eigenschap de beoogde plaats in het bestaande begrippenkader?

• Vb criteriumvaliditeit Voorspellende validiteit

22Copyright © CareerHandling tel. 0251-259 124 sheet: 22

23Copyright © CareerHandling tel. 0251-259 124 sheet: 23

• Gebruik kwalitatief goede tests• Goede voorlichting vooraf, vrijwillige

deelname• Goede afnameprocedures/-condities• Regeling privacy• Recht op bespreking• Deskundigheid• Inbedding, follow-up• Communiceer met maker/uitgever


• Nee, “echte” psychologische vragenlijsten helaas niet

• Alleen inzetbaar indien b.v.:• Psycholoog of (ortho)pedagoog• Testkwalificatie verkregen door volgen

training van testuitgever• Testkwalificatie verkregen door volgen post

initieel onderwijs


• Categoriaal• Persoonlijkheid vs

Persoonlijkheidsstoornis• Criterium is lijden of disfunctioneren

• Dimensionaal• Stoornis op basis van de uiteinden• Grauwe middenmaat als norm??


• Meeste vragenlijsten zijn zelf reports• Classificatie dient bevestigd te

worden door een interview; wat moet nader uitgevraagd worden

• Op basis van zelfreport mag geen diagnose gesteld worden

• Nadelen: over-diagnostiek


• Psychoanalytische benadering• Deze benadering stelt dat persoonlijkheid voortkomt uit een strijd

van het Id en het Superego met het Ego

• Dispositionele benadering• Deze benadering stelt dat er persoonlijkheidstrekken zijn waarop

mensen van elkaar verschillen of juist met elkaar kunnen worden vergeleken >> Big 5/8

• Situationele benadering• Situatie is volledig bepalend voor gedrag

• Interactionele benadering• Combi van dispositioneel en situationeel

• Biologische benadering, Cognitieve benadering, etc.


• Een typologie is een onderverdeling van een groep personen, beschrijvingen, objecten op basis van (een aantal) kenmerken

• Zeer globaal, maar daardoor herkenbaar (=valkuil); doorgaans niet wetenschappelijk onderbouwd

• Voorbeelden MBTI, Horoscoop, Enneagram• Met de opkomst van de experimentele

psychologie, vooral vanaf de jaren ‘70 verdween de aandacht voor de persoonlijkheidstypologieën



• Burn-out is een psychologische term voor het gevoel opgebrand te zijn, geen energie of motivatie meer vinden voor de bezigheden op het werk. De term burn-out werd begin jaren '70 voor het eerst gebruikt door de Amerikaanse psychotherapeuten Herbert Freudenberger en Christina Maslach.

• Of mensen aan burn-out lijden wordt vaak vastgesteld met gevalideerde psychologische instrumenten, met name de door Maslach et al.

• Maslach ontwikkelde Maslach Burnout Inventory. Deze bevat ongeveer 20 vragen die betrekking hebben op de drie door haar onderscheiden dimensies van burn-out.

• Er zijn verschillende versies van dit instrument in omloop; één speciaal voor onderwijsgevenden, één voor "contactuele" beroepen (dwz beroepen waarin uitvoerders met mensen werken, bijvoorbeeld de zorg), en één algemene versie (voor alle andere beroepen).


• Kwalificatieniveau: B• W.A. Arrindell & J.H.M. Ettema• • De meest gebruikte multidimensionale klachtenlijst

• Zowel lichamelijke als geestelijke klachten• Vanaf 12 jaar

• Doel: Meten van lichamelijke en psychische klachten.• Doelgroep: De test is bedoeld voor jongeren en volwassenen vanaf 12

jaar.• Beschrijving : De SCL-90 is een zelfbeoordelingsschaal die lichamelijke

en psychische klachten meet ten behoeve van de screening van psychopathologie.

• De vragenlijst bestaat uit 90 omschrijvingen van klachten waarbij de onderzochte moet aangeven in welke mate hij/zij daar de afgelopen week last van heeft gehad.

• De SCL-90 kent acht schalen: 1. Agorafobie, 2. Angst, 3. Depressie, 4. Somatische klachten, 5. Insufficiëntie van denken en handelen, 6. Wantrouwen en interpersoonlijke sensitiviteit, 7. Hostiliteit en 8. Slaapproblemen.

• Bij beantwoording van de vragen beoordeelt de persoon zelf, op een vijfpuntsschaal, de mate waarin hij of zij, helemaal niet (1), een beetje (2), nogal (3), tamelijk veel (4) of heel erg (5) last heeft gehad van een klacht gedurende de afgelopen week, met vandaag erbij.


• Kwalificatieniveau: B• W. Schaufeli & D. van Dierendonck• • Meest gebruikte instrument om burnout te meten

• Meting op drie schalen: uitputting, distantie en competentie• Doel: De UBOS meet de mate van burnout en is in staat om werknemers met burnout-

klachten te onderscheiden van gezonde werknemers en van diegenen met andere psychiatrische klachten.

• Doelgroep: Werknemers die in het kader van een RI&E gescreend worden, werknemers die zich al dan niet ziek melden met klachten van overspannenheid, surmenage of werkstress.

• Beschrijving: Met de UBOS kunnen ‘opgebrande’ van ‘niet-opgebrande’ werknemers onderscheiden worden. Bovendien is de UBOS gevoelig voor veranderingen en kan dus bijvoorbeeld ingezet worden bij evaluatie van behandelingsprogramma’s of preventieve trajecten.

• De UBOS levert scores op drie subschalen: 1. (Emotionele) Uitputting; het gevoel helemaal ‘op’ of ‘leeg’ te zijn als gevolg van het werk. 2. Mentale Distantie; een cynische, afstandelijke en weinig betrokken houding ten opzichte van het werk dat men verricht. Bij de UBOS-C en de UBOS-L heeft deze mentale distantie de vorm van depersonalisatie; een onpersoonlijke, onverschillige, negatieve en cynische houding ten opzichte van de mensen waarmee men dagelijks werkt. 3. Competentie; in hoeverre men zich in staat voelt om het werk goed te doen.

• Bij de UBOS-C en -L heeft de competentie betrekking op het gevoel van persoonlijke bekwaamheid in het contact met anderen op het werk. De drie schaalscores kunnen gecombineerd worden tot een oordeel in termen van ‘burned-out’ of ‘niet burned-out’. Daarnaast is een gedifferentieerd oordeel mogelijk, gebaseerd op de scores op elk van de drie subschalen.De subschalen van de UBOS zijn intern consistent, relatief stabiel over tijd en beschikken over een goede factoriele validiteit


• Kwalificatieniveau: B• P.J.G. Schreurs, G. van de Willige, J.F. Brosschot, B. Tellegen &

G.M.H. Graus• • Meten van 7 copingreacties

• Adolescenten en volwassenen vanaf 14 jaar• Breed inzetbaar

• Doel: Bepalen van de wijze waarop iemand omgaat met problemen of stressvolle gebeurtenissen.

• Doelgroep: De vragenlijst is bedoeld voor adolescenten en volwassenen vanaf 14 jaar.

• Beschrijving: De UCL meet copinggedrag, dat wil zeggen de manier waarop iemand omgaat met problemen of stressvolle situaties. Coping wordt hierbij opgevat als een persoonlijkheidsstijl.

• De UCL bestaat uit 47 items verdeeld over zeven schalen: Actief aanpakken, Palliatieve reactie, Vermijden, Sociale steun zoeken, Passief reactiepatroon, Expressie van emoties en Geruststellende gedachten.

• Alle items worden beoordeeld op een vierpuntsschaal: zelden of niet, soms, vaak, zeer vaak.


• Kwalificatieniveau: B• Auteru: Gail Wagnild Nederlandse vertaling en bewerking: Michael Portzky• • Meten van ‘Resilience’ ofwel ‘mentale veerkracht’

• Bedoeld voor adolescenten en volwassenen vanaf 16 jaar• Met uitgebreide Vlaamse en Nederlandse normen

• Doel: Meten van ‘resilience’ ofwel ‘mentale veerkracht’.• Doelgroep: De test is bedoeld voor adolescenten en volwassenen vanaf 16 jaar en

wordt vooral gebruikt in de klinische setting als diagnostische- en onderzoekstool. Tevens kan de RS-NL binnen de Human Resource sector ingezet worden als selectie-instrument. Bovendien heeft deze test ook zijn waarde bewezen in de sportsector, alwaar hij zowel als selectie-instrument gebruikt wordt door trainers, als ook als follow-up instrument door sportpsychologen om de effecten van ‘mental coaching’ te meten.

• Beschrijving: Het instrument is ontwikkeld voor het inschatten van de mate van resilience die bij een persoon aanwezig is. Uitgebreid Nederlands en Vlaams onderzoek met een vertaling en bewerking van de RS heeft geresulteerd in een betrouwbare en valide Nederlandse RS.

• De RS-NL meet niet alleen de totale resiliencescore, maar geeft ook inzicht in verschillende facetten: de mate waarin een respondent vertrouwen heeft in de eigen capaciteiten en het leervermogen uit eerdere ervaringen, de mate waarin men het leven en de uitdagingen van het leven nog waardevol vindt, de mate van doorzettingsvermogen, de mate waarin men beseft dat men er soms zelf voor dient te gaan om iets te bereiken, etc.

• De vragenlijst bestaat uit 25 uitspraken waarbij men op een vier-puntsschaal dient aan te geven in welke mate men het eens is met de uitspraak.


• Kwalificatieniveau: 0• B. de Wolff, L. Swinnen, F. de Fruyt, C. de Wolff & C.D. Spielberger• • Brengt de bronnen van ervaren werkstress in kaart

• Quickscan: in 15 minuten af te nemen• Voor iedere doelgroep geschikt

• Doel: Het doel van de JSS is het signaleren van bronnen van werkstress.

• Doelgroep: De vragenlijst is bedoeld voor een ieder die werkzaam is.

• Beschrijving: De JSS meet de ervaren intensiteit van 30 bronnen van werkgerelateerde stress die regelmatig voorkomen in verschillende bedrijven.

• De laatste jaren is de belangstelling voor werkstress vanuit verschillende hoeken sterk toegenomen. Dit komt omdat in veel organisaties meer productiviteit verwacht wordt van medewerkers, waardoor de ervaren werkdruk toeneemt. Een gevolg van deze toenemende druk op werknemers kan werkstress zijn. Andere aan werkstress gerelateerde factoren zijn de veelal snelle veranderingen die optreden binnen een organisatie of in iemands directe werkomgeving.


• Kwalificatieniveau: B• A.J.L.L. de Brock, A.A. Vermulst, J.R.M. Gerris & R.R. Abidin• • Meet de stressbeleving van ouders bij de opvoeding van een kind

• Voor ouders met kinderen in de leeftijd van 2 tot 13 jaar• Voor screening is de NOSI-K te gebruiken

• Doel: Meten van de stressbeleving van ouders bij de opvoeding van een kind.

• Doelgroep: De test is bedoeld voor ouders met kinderen in de leeftijd van 2 tot 13 jaar.

• Beschrijving: De NOSI is een meetinstrument waarmee de stressbeleving van ouders in de opvoeding van een kind kan worden vastgesteld.

• De vragenlijst bestaat uit 123 items verdeeld over dertien schalen. Zeven schalen betreffen het ouderdomein en zes schalen het kinddomein.

• Ouderdomein-schalen: Competentie, Rolrestrictie, Hechting, Depressie, Gezondheid, Sociale isolatie en Huwelijksrelatie

• Kinddomein-schalen: Aanpassing, Stemming, Afleidbaarheid, Veeleisendheid, Positieve bekrachtiging en Acceptatie.

• Voor screeningsdoeleinden is er een verkorte versie van de NOSI; de NOSIK. Deze bevat 25 items en meet slechts een algemene factor ‘ouderlijke stress’.


• Kwalificatieniveau: B• H.J.M. Hermans• • Meet de productiviteit en houding t.o.v. werk

• Goed inzetbaar voor selectie-, begeleiding- en adviessituaties• Meet prestatiemotief, positieve faalangst en negatieve faalangst

• Doel: Meten van productiviteit en houding t.o.v. werk.• Doelgroep : De PMT is geschikt voor personen vanaf 16 jaar. Voor

kinderen is er de PMT-K.• Beschrijving: De PMT bevat de volgende drie schalen: • Prestatiemotief; een relatief stabiele persoonlijkheidseigenschap die

in specifieke situaties leidt tot presteren. • Positieve faalangst; een dispositie die actueel wordt in die situaties

die relatief ongestructureerd zijn (weinig overzicht, complex, nieuw en onbekend) en die op enigerlei wijze een voor de persoon belangrijk karakter hebben. In dergelijke situaties kan positieve faalangst iemand in een optimale spanningstoestand brengen, waardoor deze beter zal gaan functioneren dan onder normale omstandigheden het geval is.

• Negatieve faalangst; een angst die in dergelijke situaties juist tot disfunctioneren leidt.


• Kwalificatieniveau: B• J.E. Hovens, I. Bramsen & H.M. van der Ploeg• • Vast stellen Posttraumatische Stress-stoornis

• Zowel individueel als groepsgewijs af te nemen• Korte afnametijd

• Doel: Vaststellen van de Posttraumatische Stress-stoornis (PTSS).• Doelgroep: De test is bedoeld voor volwassenen vanaf 18 jaar.• Beschrijving: De ZIL is een korte zelfbeoordelingsvragenlijst met 22 vragen

die betrekking hebben op klachten die nauwgezet de symptomen volgen van PTSS uit de DSM-IV.

• De items zijn niet traumaspecifiek geformuleerd, zodat de test gebruikt kan worden in elke populatie. In de uitspraken wordt nagegaan in welke mate iemand de afgelopen vier weken last heeft ondervonden van een bepaalde klacht.

• De ZIL levert, naast de ZIL-totaalscore, scores op de volgende drie subschalen:

• 1. Herbeleven. Bijvoorbeeld akelige dromen, gevoelens alsof gebeurtenissen weer plaatsvinden,

• 2. Vermijden. Bijvoorbeeld het niet meer herinneren van gebeurtenissen van vroeger. Afvlakking van het gevoel en van emoties. Moeilijk uiten van gevoelens,

• 3. Hyperarousal. Bijvoorbeeld prikkelbaarheid. Moeite met inslapen en concentratieproblemen.


• Kwalificatieniveau: A• C. M. Verschuren• • Multidimensionale vragenlijst voor het in kaart brengen van sociale veiligheid bij

werknemers• Zowel in te zetten bij (grote) groepen werknemers als op individueel niveau• Zowel online als via de pen-en-papier methode af te nemen

• Doel: De SVI meet arbeidsgerelateerde sociale veiligheid en kan gebruikt worden bij individuele werknemers, groepen werknemers, organisaties en branches. Enerzijds wordt de frequentie gemeten waarmee civielof strafrechtelijke bronnen van arbeidsgerelateerde onveiligheid plaatsvinden. Anderzijds worden de ervaren geestelijke en lichamelijke gevolgen voor het individu en de materiele en immateriële gevolgen voor de organisatie gemeten. De Index is geschikt voor het doen van een 0-meting/screening of Risico-inventarisatie & Evaluatie van gericht beleid in organisaties. Een individueel afgenomen SVI geeft een schatting van ervaringen en klachten bij de werknemer.

• Doelgroep: De SVI is bedoeld voor P&O functionarissen, psychologen en Arbodiensten om bij groepen werknemers sociale onveiligheid te kunnen signaleren of inventariseren. Op individueel niveau kan de SVI ingezet worden door bedrijfsartsen, bijvoorbeeld in het kader van preventief medisch onderzoek. Daarnaast kan de SVI ingezet worden bij wetenschappelijk onderzoek met betrekking tot sociale veiligheid.

• Beschrijving: De SVI is opgebouwd uit de volgende vijf schalen: Organisatiekenmerken, Incidenten, Hanteren, Gevolgen en Beleid.

• Bij afname van de SVI bij groepen werknemers kunnen resultaten van subgroepen, zoals afdelingen, vestigingen of regio's, worden afgezet tegen de totale ‘eigen' onderzoeksgroep. Daarnaast kan de SVI ook individueel worden ingezet.


I Iia Iib III IV Va Vb JSS O G O O G O OSCL-90-R G G G V G G G4DK G V O O V G VUBOS G G V V V G GUCL-90 G G V O V V VPMT V V G O V O O

• Burnout Potential Inventory (Dr. Beverly Potter) • 12 dimensies / 48 vragen

• Ben ik burnout vragenlijst van (Dr. Beverly Potter / Carien Karsten)

• 1 dimensie / 25 vragen

• Vragenlijst organisatie burnout (Carien Karsten) • 1 dimensie / 25 vragen

• BOREOUT-vragenlijst (Carien Karsten) • 1 dimensie / 10 vragen

• Stress schaal / Social Readjustment Scale(Holmes en Rahe)

• 1 dimensie 25 items

• Burnout vragenlijst Pines en Aronson (1980)• 1 dimensie / 21 items


• 4DKL Vierdimensionale klachtenlijst• De 4DKL is een unieke vragenlijst ontwikkeld door Terluin in de huisartsenpraktijk (

Terluin, 1998). De 4DKL bestaat uit een distress-, depressie-, angst- en somatisatieschaal.

• De depressieschaal en angstschaal bestaan uit respectievelijk 6 en 12 items. • De distress- en somatisatieschaal hebben beide 16 items. • De items worden gescoord op een 5-puntsschaal (0-4). Vóór het berekenen van de

schaalscores worden de scores ‘3’ en ‘4’ getransformeerd tot een ‘2’. • De maximale scores voor de distress-, depressie-, angst- en somatisatieschaal zijn

respectievelijk 32, 12, 24 en 32.

• Schokverwerkingslijst (SVL)• De SchokVerwerkingslijst (SVL) (Brom en Kleber, 1985) is de Nederlandse versie van

de Impact of Events Scale (Horowitz e.a., 1979). • De SVL meet twee belangrijke kenmerken van de verwerking van een ingrijpende

gebeurtenis, namelijk Herbeleving en Vermijding. • De SVL bestaat uit 15 items, waarvan er zeven betrekking hebben op Herbeleving en

acht op Vermijding van gedachten en gevoelens over de gebeurtenis.


• Checklist Individuele Spankracht (CIS)• De Checklist Individuele Spankracht (CIS) (Vercoulen e.a., 1994) meet subjectieve

vermoeidheid en gedragsaspecten die hieraan gerelateerd zijn. De CIS vraagt de werknemer aan te geven in welke mate 20 uitspraken over vermoeidheid de afgelopen twee weken op hem of haar van toepassing waren. De uitspraken hebben betrekking op vier vermoeidheidsaspecten, namelijk:

• Ernst van de vermoeidheid (8 uitspraken, bijvoorbeeld "ik voel me moe") • Concentratie (5 uitspraken, bijvoorbeeld "het kost me moeite om ergens mijn aandacht

bij te houden") • Motivatie (4 uitspraken, bijvoorbeeld "ik heb zin om allerlei leuke dingen te gaan doen") • Lichamelijke activiteit (3 uitspraken, bijvoorbeeld ik vind dat ik weinig doe op een dag")

• Depressie-Angst-Stress Schaal (DASS)• De angst- en depressieschaal van de DASS bestaan beide uit 14 items. Het kost 5-10

minuten om de vragenlijst af te nemen. • De items worden gescoord op een 4-punt Likert schaal (0 = helemaal niet of nooit van

toepassing tot 3 = zeer zeker of meestal van toepassing). De schaalscore wordt berekend door de scores per item op te tellen (een eenvoudig scoringsformulier is hiervoor beschikbaar).

• De range van elke subschaal loopt dus van 0-42. Hogere DASS scores wijzen op meer klachten.

• Voor de screening van angst en depressie wordt een afkappunt van 12 voor de depressieschaal en 5 voor de angstschaal gebruikt.


• De Effort-Reward Imbalance Questionnaire (ERI-Q)• De Effort-Reward Imbalance Questionnaire (ERI-Q) is ontwikkeld door Siegrist en Peter

(1996). Met de ERI-Q kunnen enkele werken persoonsaspecten van een werknemer in kaart worden gebracht, waarbij het ERI-model als theoretisch kader fungeert (klik hier voor informatie). Naast enkele demografische gegevens omvat de ERI-Q de volgende schalen:

• Inspanningen op het werk (o.a. tijdsdruk, taakinterrupties en fysieke inspanning) • Beloningen in het werk (zoals salaris, waardering, baanzekerheid, statusbehoud

en promotiekansen) • Overcommitment (streberig gedrag, moeite om het werk van zich af te zetten,

behoefte aan goedkeuring en waardering)

• Herstelbehoefte-schaal• De herstelbehoefte-schaal (Meijman en Van Veldhoven, 1994) vormt een onderdeel

van de Vragenlijst Beleving en Beoordeling van de Arbeid (VBBA handleiding,). • De schaal meet de mate waarin werknemers problemen ervaren in het herstel van

geleverde (in)spanningen op het werk. Gezien de geboekte resultaten met de herstelbehoefte-schaal, lijkt de schaal geschikt voor gebruik in de Arbopraktijk.


• Job Content Questionnaire (JCQ)• The Job Content Questionnaire (JCQ) is ontwikkeld door Karasek e.a., 1998. Met de

JCQ kan de inhoud van de taken van een werknemer, ongeacht zijn of haar beroep, in kaart worden gebracht. De JCQ omvat de volgende schalen:

• Psychologische taakeisen • Sturingsmogelijkheden • Ondersteuning door leidinggevende • Ondersteuning door collega's • Lichamelijke taakeisen

• De Psychische Beperkingen Lijst (PBL) • Beschrijving (overgenomen uit Doeglas e.a., 2003)

De Psychische Beperkingen Lijst is ontwikkeld door Doeglas e.a. (2003), met als doel om beoordelaars van psychische klachten (zoals bijvoorbeeld bedrijfsartsen, verzekeringsartsen of Arbo-artsen) in staat te stellen om op gestandaardiseerde wijze en zo objectief mogelijk psychische beperkingen te beoordelen en in een score uit te drukken. De PBL bestaat uit 10 verschillende domeinen van psychische beperkingen die zijn onder te verdelen in drie dimensies van psychische functioneren:

• cognitief functioneren (geheugen, aandacht vasthouden, aandacht verdelen, helder denken, en organiseren)

• emotioneel functioneren (motivatie, vermoeidheid en emotionaliteit) • sociaal functioneren (communicatie en sociaal gedrag)


• Schok Verwerkingslijst (SVL)• De SchokVerwerkingslijst (SVL) (Brom en Kleber, 1985) is de Nederlandse versie van

de Impact of Events Scale (Horowitz e.a., 1979). De SVL meet twee belangrijke kenmerken van de verwerking van een ingrijpende gebeurtenis, namelijk Herbeleving en Vermijding. De SVL bestaat uit 15 items, waarvan er zeven betrekking hebben op Herbeleving en acht op Vermijding van gedachten en gevoelens over de gebeurtenis.

• Spanningsmeter• De Spanningsmeter (Evers e.a., 2000) is de Nederlandse vertaling en aanpassing van

de Engelstalige Occupational Stress Indicator (zie bijvoorbeeld Hurrell e.a., 1998). De Spanningsmeter meet stressbronnen intrinsiek aan:

• De inhoud van het werk, bijvoorbeeld eentonig werk (8 uitspraken) • De rol van de organisatie, bijvoorbeeld tegenstrijdige taakeisen (8 uitspraken) • Relaties met anderen, bijvoorbeeld conflicten met collega's (8 uitspraken) • De structuur van de organisatie, bijvoorbeeld de mate van inspraak (8

uitspraken) • Het klimaat van de organisatie (8 uitspraken) • De afstemming tussen werken thuis (8 uitspraken)

• De Spanningsmeter is betrouwbaar en valide bevonden inzake de Nederlandse beroepsbevolking (Evers e.a., 2000).


• Vragenlijst Beleving en Beoordeling van de Arbeid (VBBA)• De VBBA is een populair instrument in de Arbopraktijk. De volgende werkkenmerken

kunnen met de VBBA worden gemeten: werktempo en werkhoeveelheid , emotionele belasting , lichamelijke inspanning, afwisseling in het werk, leermogelijkheden , zelfstandigheid , geestelijke belasting , relatie met collega's, relatie met direct leidinggevende, inspraak , problemen met de taak, onduidelijkheid over de taak, veranderingen in de taak, informatie , communicatie , contactmogelijkheden .

• Workaholisme schaal (WART)• De Nederlandse Workaholisme schaal is een door Taris e.a. (2003) vertaalde

versie van de Work Addiction Risk Test (Robinson & Philips, 1995). De Nederlandse WART bestaat uit 25 uitspraken die betrekking hebben op 5 aspecten van werkverslaving.:

• Dwangmatig gedrag (9 uitspraken "op mijn werk zet ik mezelf onder druk door mezelf deadlines op te leggen")

• Controlebehoefte (7 uitspraken "ik word ongeduldig als ik op anderen moet wachten of als iets me te lang duurt")

• Onvermogen om te delegeren (1 uitspraak "ik doe de dingen meestal liever zelf dan dat ik anderen om hulp vraag")

• In zichzelf opgaan/communicatieproblemen (5 uitspraken "ik stop meer tijd en energie in mijn werk dan in mijn relaties met mijn vrienden en dierbaren")

• Resultaatgerichtheid (2 uitspraken "het is belangrijk voor me om de concrete resultaten te zien van hetgeen ik aan het doen ben")


Distress Klachten- interferentie

Werkdruk Weinig regelmogelijk-heden

Arbeids- onvrede

Vermijding/ onzekerheid

Perfectionisme/ ijverigheid

Belastende thuissituatie

Zeer hoog

Hoog

Boven gemiddeld

Gemiddeld

Beneden gemiddeld

Laag

Zeer laag X X X X X X X X


• Introspectief vermogen is bepalend

• Alleen uitgaan van de losse dimensies

• Normatief vs ipsatief• Theorie niet kennen• Afwijkingen zien als slecht en hoge

als goed



• Uitleg in lekentermen, etc.• Dimensie, HoLa, interactie en “vreemd”• Kracht en scherpe kantjes/leerpunten• Draagkracht/draaglast; vangnetten• Herkennen en erkennen• Samenhang met andere methoden en

instrumenten; congruent en discongruent• Hypothesen en scenario’s toetsen• Zijn/willen zijn/denken te zijn c.q. doen


Cliënt

OGCOIS

BOMB KKMMWWDD

PIWMOC

verleden

heden

toekomst






• Vroeger/nu/straks• Thuis/werk/ontspanning• Individu/groep

• Visie: overtuigingen en waarden t.a.v. scholing en werk (diepgeworteld en weinig rationeel)

• Inzichten: kennis van de eigen kwaliteiten, de arbeidsmarkt en samenwerking (ervaringsgebonden en rationaliseerbaar)

• Regels: gedragsvoorschriften (normen)

• Subjectief: wie ben ik, wat ben ik, wat wil ik• Informatief: wat kan/moet ik en waar vind ik informatie (vacatures,

opleidingen, begeleiding)• Besliskundig: leren kiezen, veranderen en loslaten• Ontwikkelingsgericht: invulling geven aan de weg van ist naar soll


Lichamelijke gesteldheid (gezondheid, lichaamsbouw, voorkomen, optreden en spraak)

Vorderingen (opleiding, scholing, ervaring en prestaties) Algemene intelligentie Specifieke bekwaamheden (omgaan met machines,

handvaardigheid, bekwaamheid op wiskundig of taalkundig gebied)

Interesse (intellectueel, praktisch, beroepsmatig, sociaal)

Persoonlijkheid (aangenaamheid, invloed, stabiliteit, zelfvertrouwen)

Omstandigheden (geografische mobiliteit, inzetbaarheid op specifieke uren)


L-Gegevens Gegevens over de gevolgde opleiding(en) en werkervaring,

over diens lidmaatschap van verenigingen en maatschappelijke groeperingen.

T-Gegevens Uitslagen van psychologische tests voor aanleg en

geschiktheid, metingen van iemands geestelijke of lichamelijke vermogens.

V-Gegevens Zelfbeoordelingen (of beoordelingen door anderen) met

betrekking tot persoonlijkheidsfacetten, motivatie, normen en waarden of met betrekking tot bekwaamheden.

