Upload
khangminh22
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
rmwdumtydkif; (1) t,ltqrsm; (Ideas)
tcef; (1) EdkifiHa&; qdkonfrSm (Politics)
1.1 EkdifiHa&; - t"dyÜm,f 6
1.2 EdkifiHa&;qkdif&m t"duusaom t,ltqrsm; 13
1.3 jzpf&yfavhvmcsuf 25
tcef; (2) tmPm? vkyfydkifcGifhESifh w&m;0iftodtrSwfjyKrI
(Power, Authority & Legitimacy)
2.1 tmPmESifh vkyfydkifcGifh 28
2.2 w&m;0iftodtrSwfjyKrI 38
tcef; (3) 0g'trsdK;rsdK; (Ideologies)
3.1 tajccH 0g'rsm; 50
3.2 0g'rsm;tm; qef;ppf tuJjzwfjcif; 60
tydkif; (2) EdkifiHa&;taqmufttHk,EÅ&m;rsm; (Institutions)
tcef; (4) EdkifiHrsm;ESihf vlrsdK;rsm; (States and Nations) 4.1 EkdifiHrsm; 74
4.2 vlrsdK;ESifh trsdK;om;a&;0g' 80
4.3 jzpf&yfavhvmcsufrsm; 92
tcef; (5) tpdk;& (Government)
5.1 tpdk;& 94
5.2 wpfjynfaxmiftpdk;&ESifh jynfaxmifpktpdk;&rsm; 111
tcef; (6) zGJUpnf;yHktajccHOya'rsm; (Constitutions)
6.1 zGJUpnf;yHktajccHOya'rsm;udk em;vnf oabmaygufjcif; 118
6.2 zGJUpnf;yHktajccHOya'rsm;u tb,ftaMumif;aMumifh ta&;yg&oenf; 129
6.3 jzpf&yfavhvmcsuf 139
tydkif; (3) vIyf&Sm;aqmif&Gufolrsm; (Actors)
tcef; (7) owif;rD'D,m (The Media)
7.1 owif;rD'D,mESihf EkdifiHa&; 146
7.2 rD'D,mESifh tpdk;& 155
tcef; (8) t&yfbufvlUtzGJUtpnf; (Civil Society)
8.1 t&yfbufvlYtzGJUtpnf;ESifh vlrIa&;vIyf&Sm;rIrsm; 162
8.2 t&yfbufvlrItzGJUtpnf; (CSO) wdkY\ vkyfief;aqmifwmrsm; 173
tcef; (9) EdkifiHa&;ygwDrsm; (Political Parties) 9.1 EdkifiHa&;ygwDrsm; 184
9.2 ygwDtrsdK;tpm;rsm; 193
jzpfpOfjyZ,m; 202
vIyf&Sm;aqmif&Gufolrsm;pm&if; 206
½kyfyHkrsm;twGuf todtrSwfjyKvTm 214
This work is licensed under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License. To view a copy of this license, visit: http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en_US.
Notes about useage: Organisations wishing to use the body text of this work to create a derivative work are requested to include a Mote Oo Education logo on the back cover of the derivative work if it is a printed work or on the home page of a web site if it is reproduced online. For license types of individual pictures used in this work, please refer to Picture Acknowledgements at the back of the book.
]EdkifiHa&;} pmtkyf toHk;jyKenf;
tcef;wdkif;ESifh tcef;cGJwdkif;wGif ]tBudKoifcef;pm} rsm;
yg0ifonf/ xdk ]tBudKoifcef;pm} yg ar;cGef;rsm;rSwpfqifh
taMumif;t&mwpf&yfudk roifMum;rD pOf;pm; a0zefapNyD;
wifjycsufrsm;? aqG;aEG; tajz&Smjcif; wdkYudkvnf;
vkyfaqmifaprnf/
pmtkyftoHk;rjyKrDwGif atmufazmfjyyg enf;pepfrsm;udk avhvmjcif;jzifh pmtkyftoHk;jyK&mwGif taxmuftul
jyKEdkifrnf jzpfNyD; avhvmoifMum;rIqdkif&m &nfrSef;csufrsm;ESifh enf;AsK[mwdkYudkvnf; od&dSaprnf jzpfonf/
þpmtkyf\ &nfrSef;csufrSm EdkifiHa&;wGif wuf<upGm yg0ifa&;twGuf vkdtyfonfh A[kokwrsm;? uRrf;usifrIrsm;
ESifh wefzdk;rsm;udk jr§ifYwifay;Edkif&ef &nf&G,fonf/ xdkt&nftaoG;rsm;tm; avhusifh ysdK;axmifay;&ef atmufygwdkY
yg0ifMuayonf/
avhusifhcef;rsm; - t,ltqrsm;? EdkifiHa&;taqmufttHk,EÅ&m;rsm;ESifh vkyfaqmifolrsm;tp&dSaom A[kokwrsm;
ponfwkdYudk jr§ihfwifay;&ef?
vkyfaqmifcsufrsm; - ta&;ygonfh uRrf;usifrIrsm; jzpfonfh qef;ppfrI? tcsuftvufrsm;udk ppfaq;wdkif;wm rIESifh
aumufcsufcsrI tp&dSonfudk zGHUNzdK;ap&efESifh avhusifhay;&ef?
jyefvnfoHk;oyfcsufrsm; - rdrdwdkY\ udk,fykdifwefzdk;rsm;udk jyefvnfoHk;oyfppfaq;NyD; rdrdwdkYwdkif;jynf&dS EdkifiHa&;ESifh
qufET,f&ef ponfwdkY yg0ifMuayonf/
pmtkyfzGJYpnf;yHk
þpmtkyfudk tydkif; (3) ydkif; ydkif;jcm;xm;NyD; tydkif; (1) wGif ]tdkif'D,m - t,ltqrsm;}? tydkif; (2) wGif ]tifpwDusL;&Sif; -
EdkifiHa&;taqmufttHk,EÅ&m;rsm;} ESifh tydkif; (3) wGif ]tufwm - vIyf&Sm;aqmif&Gufolrsm;} wdkY yg0ifMuonf/ tykdif; (1) ydkif;
pDwGif oufqdkif&m taMumif;t&mrsm; twGuf tcef; (3) cef;pD yg&dSonf/ Oyrmtm;jzifh tydkif; (1)? t,ltqrsm;wGif
]EkdifiHa&;qkdonfrSm}? ]tmPm? vkyfydkifcGifhESifh w&m;0iftodtrSwfjyKrI} ESifh ]0g'rsm;} tp&dSaom tcef;rsm; yg&dSayonf/
]avhusifhcef;rsm;} pmtkyfyg
tcsuftvufrsm; rSwpfqifh
oif,lEdkifpGrf;udk wdk;jr§ifhay;rnf
jzpfonf/ pmydk'fyg taMumif;t&m
rsm;tm; em;vnf rvnfudk
ar;cGef;rsm;rS wpfqifh ppfaq;ay;
Edkifrnf/
]aqG;aEG;csuf} rsm;wGif
rdrdwd k Ytodkif;t0d ki f;ud k
oufa&mufvsuf&dSonfh
ta&;ygNyD; tjiif;yGm;zG,f
ta&;t&mrsm;udk aqG;aEG;
aprnf jzpfonf/
]jyefvnfoHk;oyfcsuf} rsm;u
rdrdwdkY\ t,ltq? cH,lcsuf
rsm;udk jyefvnf oHk;oyfapNyD;
rnfonhf tawG;tac: t,ltq
rsm;u om,mvSyaom avmu
vlYabmif wnfaqmufa&;wGif
ta&;ygonfudk jyefvnf qef;ppf
aprnf/
]vkyfief;rsm;} onf EkdifiHa&;wGif
vIy f& Sm;vky faqmif&mwGi f
vdktyfaom t&nftaoG;rsm;udk
jznfhqnf;ay;Ekdif&ef &nf&G,f
onf/ þtydkif;wGif tzGJUvdkuf
vkyfaqmifrIrsm;? jyóemtajz&Sm
jcif;rsm;? aqG;aEG; tajz&Smjcif;
rsm; ponfwdkY yg0ifonf/
]jrefrmha&;&m} wGif jzpf&yfavhvmcsufwdkY azmfjyyg &dSrnf jzpfonf/ 4if;wdkYwGif t,ltqrsm;?
EdkifiHa&;taqmufttHk,EÅ&m;rsm;ESifh vIyf&Sm;aqmif&Gufolrsm;qdkif&m jrefrmjynfwGif;rS
twdwfESifh vwfwavm Oyrmrsm; yg0ifayonf/
xdkvkyfaqmifcsufrsm;tjyif pmtkyfygtaMumif;t&mwdkYESifh oufqdkifonfh vufawGUusus jzpf&yfavhvmcsufrsm;vnf;
yg0ifayonf/
þpmtkyfyg oifcef;pmtcsdKUwGif ]jzpfpOfjyZ,m;} ESifh ]vIyf&Sm;aqmif&Gufolrsm;} pm&if;udk toHk;NyKajzqdk&onfh
avhusifhcef;rsm;? vkyfief;rsm; yg&dSonf/ pmrsufESm (202) yg jzpfpOfjyZ,m;wGif (1885) ckESpfrS (2013) ckESpf tMum;
jrefrmhordkif;jzpf&yfrsm;udk azmfjyay;xm;onf/ ]vIyf&Sm;aqmif&Gufolrsm;} pm&if; (pmrsufESm 206) wGifrl jrefrmhordkif;rS
ta&;ygonfh vlyk*¾dKvfrsm;? EkdifiHa&;vkyfaqmifolrsm; yg&dSayonf/
xdkZ,m; (2) &yfudk avhvmjcif;jzifh rdrdwdkY\ jrefrmhEdkifiHa&;qdkif&m A[kokwrsm; wdk;yGm;vmNyD; xdkA[kokwrsm;ESifh
pmtkyfyg taMumif;t&mwdkYudk ,SOfwGJ avhvmEdkifaprnf jzpfonf/
]oifMum;rIqdkif&m &nfrSef;csufrsm;} wGif
yg&dSonfh ]A[kokwrsm;}? ]uRrf;usifrI rsm;} ESifh
]wefzdk;rsm;} udkvnf; avhvm oHk;oyfay;yg/
4if;wkdYu oifMum;rIESifh oufqdkifaom
ta&;ay; avhvmtyfonfwdkYudk odjrifapNyD;
rdrdzwf½Iem;vnfxm;onfwkdYESifh pmtkyfyg
taMumif;t&mwdkYukd csdefxdk; wdkif;wmaprnf
jzpfonf/
]jyefvnfavhusifhcef;rsm;} u tcef;wpfcef;vHk;wGif
oif,lcJhonf wdkYudk tajccHNyD; jyefvnf avhusifhEdkif&ef
&nf&G,fonf/ xdkokdY avYusifh&mwGif rdrdwdkY zwf½IcJhonf
wdkYudk jyefrMunfhbJ rdrdrSwfrdorQ ajzqdkEkdif&ef MudK;pm;oifh
onf/
a&S;OD;pGm tydkif;wpfckpD\ ]taMumif;t&m} wGif yg&dSonfwdkYudk avhvmNyD;
oifcef;pmqkdif&m t"dut,ltqrsm;udk rSwfom; Munfh½Iay;yg/
em;vnfrIppfaq;onfh ar;cGef;rsm;u pmzwfol\
oifcef;pmyg oabmw&m;rsm;udk em;vnf^rvnf
qef;ppfay;onf/ xdkar;cGef;rsm;udk ajzqdk&mwGif
rdrdbmom OD;pGm ajzqdkyg/ NyD;rS pmtkyfyg oifcef;pmrsm;ESifh
jyefvnf wdkufqdkifppfaq;yg/
tydkif; (1) ydkif;pD\ rprDESifh tqHk;wGif
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ4
tydkif; (1)
tcef; (1) t,ltqrsm; (Ideas)
taMumif;t&mtydkif; (1) wGif EkdifiHa&;qdkif&m ta&;ygqHk;aom t,ltqrsm;udk rdwfquf azmfjy
ay;xm;onf/ xdkt,ltqrsm;udk avhvmjcif;jzifh pmtkyfyg taMumif;t&mrsm;
zwf½I&mwGif em;vnfoabmaygufaprnf jzpfonf/ xdkt,ltqrsm;wGif EkdifiHa&;tay:
em;vnfodjrifyHktrsdK;rsdK;? tmPm? vkyfydkifcGifh? w&m;0iftodtrSwfjyKrIESifh
EkdifiHa&;0g'rsm;qdkif&m t"duusvSonfh t,ltqrsm; azmfjy yg&dSayonf/ þtydkif;wGif
EkdifiHa&;taqmufttHk,EÅ&m;rsm; zefwD;&mwGifESifh EkdifiHa&;vkyfaqmifol rsm;tm;
vHIUaqmf&mwGif 0g'wdkY\tcef;u@udkvnf; em;vnfoabmaygufaprnf jzpfonf/
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 5
A[kokwrsm;(avhusifhcef;rsm;)
þtcef;tNyD;wGif atmufyg A[kokw
rsm; wkd;yGm;vmrnf jzpfonf/
• EdkifiHa&;wGif yg0ifonfh y#dyu©rsm;? yl;aygif;rI ESifh w&m;rQwrI wdkY\ tcef;u@?
• EkdifiHa&;wGif yg0ifonfh tcGifhta&;? nDrQrIESifh vGwfvyfrIwdkY\ tcef;u@?
• tmPmESifh vkyfydkifcGifh?
• w&m;0iftodtrSwfjyKrI?
• 'Drdkua&pDESifh tmPm&Sifpepf?
• vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f 0g'? a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpf 0g'ESifh qdk&S,fvpf0g'?
• pD;yGm;a&;pepfrsm;?
• EkdifiHa&; oabmxm;/
uRrf;usifrIrsm;(vkyfaqmifcsufrsm;)
þtcef;tNyD;wGif atmufyg pGrf;&nf rsm; wdk;yGm;vmrnf jzpfonf/
• puf0dkif;Z,m; toHk;NyKNyD; EkdifiHa&;udk cGJjcrf;pdwfjzm wwf&ef?
• tmPmyd&rpf toHk;jyKNyD; EkdifiHa&;udk cGJjcrf;pdwfjzm&ef?
• udef;*Pef; tcsuftvufrsm; toHk;jyKNyD; EkdifiHa&;udk cGJjcrf; pdwfjzm&ef?
• 'Drdkua&pD - tmPm&Sif a&mifpOfrsOf;udk toHk;jyKNyD; EkdifiHa&; vIyf&Sm;aqmif&Guf olrsm;udk qef;ppf&ef?
• EkdifiHa&; umwGef;rsm;ESifh tqdktrdefYwdkYudk zGifhqdk&ef?
• Z,m;toHk;jyKNyD; udk,fydkif0g' wpfck wnfaqmuf&ef/
wefzdk;rsm;(jyefvnf oHk;oyfjcif;rsm;)
þtcef;tNyD;wGif atmufygwdkYtm;
jyefvnfoHk;oyfaprnf jzpfonf/
• w&m;rQwrItay: rdrdwdkY\tjrif?
• tcGihfta&;wdkYtay: rdrdwdkY\ tjrif?
• nDrQrItay: rdrdwdkY\tjrif?
• vlYtzGJUtpnf; &ifqdkifae& onfh tBuD;rm;qHk;aom jyóem&yfrsm;?
• ]pH} vlYtzGJUtpnf;ESifh xdkodkY jzpfay:&eftwGuf vkyfaqmif &rnfh tcsufrsm;?
• rdrdwdkY\ 0g'a&;&m t,ltq rsm;ESifh 4if;wdkYudk yHhydk;ay;onfh wefzdk;rsm;?
• tajymif;tvJtay: oabmxm;/
oifMum;rIqdkif&m &nfrSef;csufrsm;
Cooperation
for
Development
Cooperation
for
Security
Cooperation
for
Peace
tcef; (1) EdkifiHa&; qdkonfrSm (Politics)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ6
tydkif; (1)
tBudKoifcef;pm
1/ ]EkdifiHa&;}[lonfh a0g[m&udk rnfodkY
em;vnfxm;oenf;/
2/ wpfzufyg yHkwdkYudk avhvm Munfh½Iay;yg/
rnfonfh yHkrsm;u ]EkdifiHa&;} [lonfh
a0g[m&udk xif[yfvsuf &dSMuoenf;/
tb,faMumifhenf;/
3/ ]EdkifiHa&;} onf uREkfyfwdkY\
trltusifhrsm;tay: rnfodkY
oufa&mufaeMuoenf;/
1.1 EkdifiHa&; - t"dyÜm,fEkdifiHa&;udk t"dyÜm,fzGifhqdk owfrSwfMu&mü t,ltqtrsdK;rsdK; uGJjym;jcm;em;vsuf
&dSonf/ tajccHtm;jzifh EdkifiHa&;[lonf vlom;wdkYtaejzihf oufqdkif&m
vlYtzGJYtpnf;twGif; qHk;jzwfcsufrsm; csrSwf azmfaqmifonfh vkyfief;jzpfpOfESihf
qufpyf oufqdkifygonf/ EdkifiHa&;odyÜHynm&Sif [m½dk; vuf(pf)0Jvf (Harold
Lasswell) u ]EdkifiHa&;[lonf rnfolwdkYu rnfonfht&mukd? rnfonfhtcsdefwGif?
rnfodkY rnfyHk ydkifqkdifoifhonf} (who gets what, when and how) [laom
oabmw&m;ukd tajccHonfh jzpfpOf[k qdkxm;ygonf/ odkY&mwGif vlYtzGJUtpnf;
twGif; tzGJU0ifrsm;\ qHk;jzwfcsuf csrSwfyHk enf;pepfrsm;ESifh xdkqHk;jzwfcsufrsm;\
aemufuG,f taMumif;&if;rsm;ESifh pyfvsOf;NyD; oabmxm;tjrifrsm; uGJjym;vsuf
&dSMuonf/
1/ ]y#dyu©} rsm;onf EkdifiHa&;wGif rnfonfh
tcef;u@rS yg0ifvsuf &dSoenf;/
2/ ]y#dyu©} wdkif;onf tqdk;w&m;
wdkYudkom zefwD;ay;EkdifMuygovm;/
tBudKoifcef;pm1.1.1 EdkifiHa&;onf y#dyu© wpf&yfavmþt,ltqt&qddkvQif ]rnfolu rnfonfht&mukd? rnfonfhtcsdefwGif? rnfodkY rnfyHk
&&dS ydkifqkdifoifhonf} qdkonfESihf ywfoufí vlom;wdkY qHk;jzwfcsufrsm; csrSwfonfh
tcgwdkif; y#dyu©rsm; ay:aygufvm&pNrJ jzpfonf[k qdkEdkifonf/ xdk ]y#dyu©} rsm;onf
jyóemrsm;udkcsnf; zefwD;ay;aeMuonf r[kwf? wpfcgwpf&HwGif xda&muftoHk;0ifNyD;
tjyKoabmaqmifonfh &v'frsm;vnf; &&dSEdkifonf/ Oyrmqdk&aomf y#dyu©rsm;onf
tjyKoabmaqmifonfh vlrItajymif;tvJrsm; ay:xGef;vmaponf/ xdkYtwl
,SOfNydKifrIrsm;uvnf; &nfrSef;csufrsm; jynfhrDvmapa&;twGuf 0D&d, ydkpdkufvmaponf/
us,fjyefYaom vlYtzGJUtpnf;rsm;wGif qHk;jzwfcsufcsrIwdkif;ü vlrsm;tm;vHk; yg0ifEkdifap&efrSm
vufawGU rjzpfEkdif/ xdkYtwGufaMumifh vlrItzGJU0if tm;vHk;tay: oufa&mufEdkifrnfh
Oya'pnf;rsOf;rsm;udk csrSwfxm;&onf/ xdkpnf;rsOf;rsm; a&;qGJ jy|mef;jcif;? csdK;azmufjcif;?
jyifqif ajymif;vJjcif; ponfh jzpfpOfrsm;ESihf qufET,fí us,fjyefYaom vlYtzGJUtpnf;rsm;ü
EdkifiHa&;y#dyu©rsm; ay:aygufvm&onf/
vlYtzGJUtpnf;wpfckwGif y#dyu© tjzpfEdkifqHk; e,fy,frsm;xJrS tcsdKUudk atmufwGif
azmfjyxm;ygonf/
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 7
jrefrmha&;&m
jrefrmhEkdifiHa&;wGif awGU&dS&onfh y#dyu©rsm;1/ t&if;tjrpfaMumifh y#dyu©jzpfyGm;&jcif;
w�kwfydki f 0rfayg i fu krÜP DESi fh jrefrmhpD;yGm;a&;OD;ykdi fv Drdw u fwdkY o a b mwln Dx m; o n fh v u fyHawm i f;a' o &dS aM u ;eD pDrHu def; t w G u f v , fajr { u ayg i f; 7800 a u smfcefY t o drf;cHc Jh& o n f/ x dkjzpf&yfaM u m i fh a' o cH&Gm o m;rsm;rS x kwfazmf q Ejyc JhM u a o mfv n f; &JwyfzGJUu t M u rf;z u f NzdKc G i f;c Jho n f/
2/ tcGifhtvrf;aMumifh y#dyu©jzpfyGm;&jcif;
a ' :a t m i fq ef;pkM u n f OD;a q m i fo n fh t r sdK; o m;'Drdku a&pDt z GJUcsKyfo n f 1990 ckESpf a&G;a u m u fyGJw G i f r Jayg i f; 60 &mcdki fEIef;cefYjz i fh t Edki f&&dSc Jho n f/ o kdY&mw G i fv n f; Edki fi HawmfN i drf0yfydjym;a&;ESi fh w&m;Oya 'pdk;rdk;a&;a u m i fpD (SLORC) u a&G;a u m u fyGJ & v ' fu dk
zs u fo drf;NyD;? a&G;cs , fw i fajrÀm u f cH& o n fh u dk, fpm; v S, fa v m i f;r sm; u dkv n f; t pkd;& t w G i f; yg0 i f&ef c G i fhr jyKc Jhacs/ x dkjzpf&yfw G i f t r sdK; o m; 'Drdku a&pDt z GJUcsKyft aejz i fh a x m u fcHo l jy n fo lr sm; u dk u dk, fpm;jyKc G i fh? v lrIt z GJUt p n f; t u sdK; t w G u f q Hk;jzwfcs u fcs
yg0 i fc G i fhwdkY v u fv Twfc Jh& o n f/
3/ t,ltqaMumifh y#dyu©jzpfyGm;&jcif;
1961 ckESpfw G i f OD;Ek\ Ak' ¨b m o m u dk Edki fi Hawmfb m o m t jzpf o wfrSwf&ef z GJUp n f;yHkw G i f jz n fhpG u f jy| mef;cs u fu c&pf, mefESi fh t pöv mrfb m o m0 i fr sm; t M u m; * , u f�dku fapc Jho n f/ 1961 ckESpfw G i f c&pf, meft r sm;pk yg0 i fo n fh u cs i fv Gwfajrm u fa&; t z GJU
(a u t dki ft dk) rS ykefu efrIu dk t pjyKc Jho n f/
OD;Ek (1961)/
• t&if;tjrpfaMumifh y#dyu©jzpfyGm;&jcif; - vdktyfcsuf uGJjym;rIESifh t&if;tjrpf
rvHkavmufrIwdkYtay: rlwnfí rwljcm;em;aom vlrItkyfpkrsm;Mum; a0pk ydkrdk &&Sd&ef
,SOfNydKifMujcif;jzifhvnf; y#dyu©rsm; ay:aygufvmwwfygonf/ xdkt&if;tjrpfrsm;wGif
aiGaMu;Opöm? ajr,m? ukefypönf; tp&dSonfh ½kyf0w¬K ypönf;rsm; yg0ifouJhodkY?
*kPfodu©m? vGwfvyfrI? vHkNcHKrI ponfh ½kyf0w¬Kr[kwfonhf owfrSwfcsufrsm;vnf;
jzpfEdkifMuonf/
• tcGifhtvrf;aMumifh y#dyu©jzpfyGm;&jcif; - ynmoifMum;EdkifcGifh? tvkyftudkif
&&dScGifh? qHk;jzwfcsufrsm;wGif yg0ifEkdifcGifh tp&dSonfh tcGifhtvrf;wdkYaMumifhvnf;
y#dyu©wdkY jzpfyGm;ay:aygufEdkifonf/ EdkifiHa&;qdkif&m y#dyu©rsm;onf tpktzGJU
wpf&yf&yfu EkdifiHa&;? vlrIa&;? pD;yGm;a&;qkdif&m tcGifhtvrf;rsm;udk tjcm;olrsm;
uJhodkY r&&dSonfh tcgrsdK;wGif awGU&wwfayonf/
• t,ltqaMumifh y#dyu©jzpfyGm;&jcif; - ]igrSefonf? olrsm;onf} [laom
t,ltq uGJjym;jcif;rsm;tay: rlwnfívnf; vlYtzGJUtpnf;wpfcktwGif;
y#dyu©rsm; ay:aygufvmapwwfygonf/ EdkifiHa&;tjrif uGJjym;rI? bmoma&;
,HkMunfcsuf uGJjym;rIESifh pHwefzdk; uGJjym;rIrsm;onf y#dyu© jzpfapEdkifonfh
taMumif;t&if;cHrsm;yif jzpfonf/
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ8
tydkif; (1)
avhusifhcef;1/ rdrdwdkYEkdifiHtwGif; awGU&dS&onfh tjyKoabmaqmifonfh y#dyu©rsm;udk azmfjyay;yg/
xdky#dyu©rsm;aMumifh rnfodkYaom tusdK;w&m;rsm; &&dSapcJhoenf;/
2/ rdrdwdkYEkdifiHtwGif; awGU&dS&onfh tysufoabmaqmifonfh y#dyu©rsm;udk azmfjyay;yg/
rnfodkYaom jyóemrsm; jzpfyGm; ay:aygufapcJhoenf;/
t&if;tjrpfaMumifh y#dyu©
jzpfyGm;&jcif;
tcGifhtvrf;aMumifh y#dyu©
jzpfyGm;&jcif;
t,ltqaMumifh y#dyu©
jzpfyGm;&jcif;
1/ rnfodkYaom taMumif;&if;wdkYaMumifh
wpfOD;ESifhwpfOD; vufwGJyl;aygif;
vkyfaqmifMuoenf;/
2/ ]yl;aygif;aqmif&Gufjcif;} onf EkdifiHa&;wGif
rnfonfh u@rS yg0ifvsuf &dSoenf;/
tBudKoifcef;pm1.1.2 EkdifiHa&;onf yl;aygif;aqmif&Gufjcif;avm]yl;aygif;aqmif&Gufjcif;onf tajccHtusqHk;aom EkdifiHa&; vu©Pm&yfjzpfonf}
[kvnf; zGifhqdkxm;Muonf/ vlYtodkif;t0dkif;twGif;&dS Oya' pnf;rsOf;rsm;udk ajymif;vJ
jyifqif&ef? jyXmef;vkdufemap&efrSm trsm;ESifh vufwGJaqmif&GufrSom azmfaqmifEdkifMurnf
jzpfaMumif; em;vnfxm;Muonf/
okdY&mwGif rwluGJjym;onfh tjrifrsm;? tusdK;pD;yGm; rwdkufqkdifrIrsm;? NydKifqdkifrIrsm;uvnf;
oabmxm;uGJvGJrIrsm;udk jzpfay:aponf/ tjyeftvSef ndÀEdIif;oabmwlrIwdkY rjyKEdkifygu
]yl;aygif;aqmif&GufrI} rsm;onf atmifjrifEkdifawmhrnf r[kwfacs/ xdktaMumif;
wdkYaMumifhvnf; EdkifiHa&;wGif yl;aygif;aqmif&Gufjcif;onf r&Sdrjzpf ta&;ygonf
rSefaomfvnf; vufawGUazmfaqmif&ef cufcJvSonfudk awGUjrifEkdifayonf/
vlrItodkif;t0dkif;twGif; ]yl;aygif;aqmif&Guf&ef} vdktyf&onfh t"du taMumif;&if;
(3) &yf rSm atmufygtwdkif; jzpfMuonf/
1/ jzpfpOfjy Z,m;udk avhvm oHk;oyfyg/
xdkZ,m;rS y#dyu© 6 ck udk
puf0dkif;Z,m;\ oifhavsmfaom
ae&mwGif jznfhpGufay;yg/
2/ rdrdwdkY EdkifiHtwGif; awGU jrifMum;odzl;
onfh y#dyu©rsm;udk pOf;pm; azmfxkwfNyD;
puf0dkif;Z,m;\ oifhavsmfaom ae&m wGif
jznfhpGufay;yg/
3/ xdkjyKpkxm;onfh puf0dkif;Z,m;rS
rnfonfwdkYudk owdjyKrdoenf;/
vkyfief;rsm;
1/ jzpf&yfyg y#dyu©rsm;onf rnfodkYaom tusdK;qufrsm;udk jzpfxGef; ay:aygufapcJhoenf;/
2/ xdky#dyu©rsm;onf tjyKoabm aqmifonf[k qdkEdkifygovm;? odkYr[kwf tysufoabm
aqmifaeygovm;/ tb,faMumifhenf;/
aqG;aEG;csuf
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 9
• Nidrf;csrf;a&;ESifh wnfNidrfa&; - vlYtodkif;t0dkif;wpf&yftwGif; Nidrf;csrf;a&;&&Sd&efrSm
xkdvlrItzGJU0ifrsm;taejzifh y#dyu©rsm;udk &ifqdkifajz&Sif;EdkifpGrf; &Sd&efvdkygonf/
odkYr[kwfygu oabmxm; rnDnGwfrIrsm;rSwpfqifh wif;rmrIrsm;? &efyGJrsm;txd
jzpfyGm; ay:aygufvmapEdkifNyD; xdkvlYtzGJUtpnf;\ om,m0ajyma&;udk xdyg;
vmEdkifonf/ Nidrf;csrf;a&;twGuf a&S;½Ií yl;aygif;aqmif&Gufjcif;onf tMurf;zuf
y#dyu©rsm;udk a&SmifvTJEdkifonfh enf;vrf;wpf&yfvnf; jzpfonf/ xdkodkY a&SmifvTJEdkifrSom
vlrIywf0ef;usifwpf&yfonf ydkrdk wnfNidrf at;csrf;vmrnf jzpfonf/
• zGHUNzdK;a&;ESihf om,m0ajyma&; - wpfOD;wpfa,mufwnf;tm;jzihf razmfaqmifEkdifaom
&nf;rSef;csufrsm;? rajz&Sif;Edkifaom jyóemrsm;ukd trsm;ESihf vufwGJ yl;aygif;jcif;tm;jzihf
ajz&Sif;Edkifrnf jzpfonf/ xdkYaMumifh yl;aygif; aqmif&Gufjcif;onf vlom;wdkYtwGuf
r&Sdrjzpf vdktyfygonf/ jrifomonfh Oyrm&yfrsm;wGif EdkifiHawmftqifh pDrHudef;rsm;
jzpfonfh vrf;wHwm;rsm; azmufvkyfjcif;? ckdifrmaom aiGaMu;pepf xm;&dSjcif;wdkY
yg0ifMuonf/ yl;aygif;aqmif&Gufjcif;jzifh vlrItodkif;t0dkif;udk csrf;om
<u,f0vmaprnf jzpfNyD; qif;&JrIudk avQmhcsay;Edkifrnf jzpfonf/
• vHkNcHKa&;ESihf umuG,fa&; - pepfwus pkpnf; wnfaqmufxm;aom jynfolY
vHkNcHKa&;tpDtrHrsm;om r&SdvQif wpfOD;taejzihfvnf;aumif;? tkyfpkvdkuf
taejzihfvnf;aumif; vHkNcHKrI&SdMuvdrfhrnf r[kwfay/ Oyrm - jyify usL;ausmf
wdkufcdkufrI &efrsm;rS umuG,fxm;onfh tpDtrHrsdK; jzpfonf/ tjcm;Oyrmwpf&yfrSm
rormolrsm;\ &efvdkrI? acgif;yHkjzwfrIwdkYudk jynfolY&J0efxrf; vkyfom;rsm;ESifh
yl;aygif;aqmif&Gufíom umuG,fEdkifrnf jzpfonf/
1/ rdrdwdkYywf0ef;usifwGif ]yl;aygif;aqmif&GufrI} aMumifh aumif;usdK;cHpm;cJh&onfh Oyrmjzpf&yfrsm;
udk azmfjyyg/ rnfonfh taMumif;aMumifh atmifjrifcJhMuoenf;/
2/ rdrdwdkYywf0ef;usifwGif atmifjrifrI? xda&mufrIrsm; raqmifMuOf;ay;EkdifcJhonfh ]yl;aygif;
aqmif&GufrI} qdkif&m Oyrmjzpf&yfrsm;udk azmfjyay;yg/ ratmifjrif&onfh taMumif;&if;udkyg
azmfjyyg/
3/ xdkjzpf&yfrsm;wGif ]yl;aygif;aqmif&GufrI} \ ta&;ygyHkudk oHk;oyfay;yg/
4/ xdkOyrm jzpf&yfrsm;wGif awGU&dS&onfh ]yl;aygif;aqmif&Guf} &mwGif BuHKawGU&aom
tcuftcJrsm;udk oHk;oyfay;yg/
aqG;aEG;csuf
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ10
tydkif; (1)
1/ jzpfpOfjyZ,m;udk avhvm oHk;oyfyg/
xdkZ,m;rS yl;aygif;aqmif&GufrIygaom
jzpfpOf (6) &yfudk puf0dkif;Z,m;\
oifhavsmfaom ae&mwGif jznfhpGuf
ay;yg/
2/ rdrdwdkYEdkifiHtwGif; awGU jrifMum;odzl;onfh
yl;aygif;aqmif&GufrIrsm;udk pOf;pm;
azmfxkwfNyD; puf0dkif;Z,m;\
oifhavsmfaom ae&mwGif jznfhpGuf ay;yg/
3/ xdkjyKpkxm;onfh puf0dkif;Z,m;rS
rnfonfwdkY owdrlrdoenf;/
vkyfief;rsm;
Nidrf;csrf;a&;twGuf
yl;aygif;aqmif&Gufjcif;
zG H Y NzdK;a&;twGuf
yl;aygif;aqmif&Gufjcif;
vHkNcHKa&;twGuf
yl;aygif;aqmif&Gufjcif;
avhusifhcef;a&SUwGif azmfjycJhonfh yl;aygif;aqmif&GufrI&Sd&ef vdktyfonfh taMumif;&if; (3) &yf teufrS
rnfonfwdkYudk yifvHkpmcsKyfwGif awGU&SdEdkifoenf;/
jrefrmha&;&m
jrefrmhEkdifiHa&;wGif awGU&dS&onfh ]yl;aygif;aqmif&GufrI} rsm;]y i fv HkpmcsKyf} u dk 1947 ckESpf? azazmf0g&Dv w G i f csKyfq dk v u frSwfa&; x dk;Ekdi fc Jho n f/ &Srf;? u cs i f? cs i f; wkdi f;& i f; o m;acg i f;a q m i fr sm; ESi fh Adkv fcsKyfa t m i fq ef; \ , m , Dt pdk;& t z GJUwdkY aw GUq Hkc JhNyD; jrefrmjy n f t * F v dyfv u fa t m u frS v Gwfajrm u fa&; t w G u f a q G;aEG;c Jh M u o n f/ x dka q G;aEG;yGJw G i f a t m u fyg t cs u fr sm; u dk o a b mwln Dc JhM u o n f/
• v u fw G Jp n f; v Hk; B u dK;yrf;M u jc i f;jz i fh NAdwdo Q u dkv kdeDv u fa t m u frS v Gwfv yfa&;&&ef? • awm i fwef;a ' o r sm; t aejz i fh a ' o q dki f&m u dk, fydki ft kyfcsKyfc G i fhr sm; cHpm;Edki fa&;? • awm i fwef;a ' o &dS jy n fo lr sm; t aejz i fh 'Drdku a&pD t c G i fht a&;r sm; &&dS
cHpm;Ekdi fa&;? • b @ma i G t a x m u ft yHhESi fh u dk, fydki ft kyfcsKyfa&; t m P mwdkYu dk v kdt yfcs u f
t & &&dSEkdi fa&;/y i fv HkpmcsKyfo n f 1948 ckESpf? jrefrmjy n fv Gwfv yfa&; t w G u f t "du u s o n fh rSwfwkdi fwpfck jzpfc Jhay o n f/
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 11
1.1.3 EdkifiHa&;onf w&m;rQwrI wnfaqmufjcif;avmEkdifiHa&;onf ra&SmifvTJEkdifonfh ,SOfNydKifrIrsm; r[kwf? r&Sdrjzpf vdktyfonfh
yl;aygifaqmif&Gufjcif;vnf; r[kwf? ]w&m;rQwaom vlYabmiftzGJUtpnf;wpf&yf
wnfaxmifjcif;} yif jzpfonf[kvnf; tcsdKUu cH,lxm;Muonf/ þtqdkt&qdkvQif
EdkifiHa&;[lonf vlom;wdkif;tm; xdkufwefonfh *kPftqifhtwef;ESihftnD jyKrl
qufqH&rnf [laom ]w&m;rQwrI} oabmxm;ESihf qufET,faeonf[k em;vnfxm;
Muonf/
xkdt,ltqtay: tajccHvsuf vlYtodkif;t0dkif;twGif; yg0ifywfoufolwdkif;udk
rQrQww? w&m;enf;vrf;wus qufqHapa&;twGuf pnf;rsOf;pnf;urf;rsm;
xm;&dSMuonf/ EdkifiHa&;ESifh w&m;rQwrIwdkYtMum; qufET,fywfoufaeonfh
ta&;BuD;onfh u@tcsdKUwdkYrSm atmufygtwdkif; jzpfMuonf/
• rnfonfwdkYudk &&dSydkifqdkifEdkifonf (t&if;tjrpfESifh tcGifhtvrf;rsm; cGJa0csxm;yHk)?
• rnfodkYaom aqmif&ef? a&Smif&eftcsufrsm; xm;&dSonf (tcGifhta&;rsm;ESifh
wm0efrsm;)?
• todkif;t0dkif;wpf&yftay: xdyg;aESmifh,Sufolrsm; (odkYr[kwf) tzsuform;rsm;udk
rnfodkY ta&;,laqmif&Gufrnf (pnf;rsOf;ESifh Oya'rsm;)/
1/ ]w&m;rQwrI}[laom a0g[m&udk
rnfodkY em;vnfxm;oenf;/
2/ rdrdwkdY yg0if ywfoufvsuf&dSonfh
vlrItodkif;t0dkif;udk w&m;aom
vlUabmiftzGJUtpnf; jzpfonf[k
trnf wyfEkdifygovm;/
tBudKoifcef;pm
yD½l;EkdifiH? uwfpfudk&dS "Justice" (w&m;rQwrI) trnf& eH&Haq;a&; yef;csD/
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ12
tydkif; (1)
]w&m;rQwrI} [laom oabmw&m;onf ½IyfaxG;í tjiif;yGm;zG,frsm;aom
oabmw&m;wpfck jzpfonf/ ]w&m;rQwrI} tay:wGif vltrsm;taejzifh
oabmxm;tjrif trsdK;rsdK; uGJjym;vsuf&dSonf/ 4if;wdkY\ tjrifrsm;onf oufqdkif&m
vlYtzGJUtpnf;\ ,Ofaus;rI? oabmw&m;? vlrIa&;? usm;^r uGJjym;rI? ynma&;ESihf
tjcm;aom taMumif;t&if;cHrsm;u vTrf;rdk;jy|mef;xm;aom tjrifrsm; jzpfonf/
]w&m;rQwrI} udk azmfaqmif&mwGif tav;xm;pOf;pm;oifhonfh ar;cGef;tcsdKUwdkYrSm
atmufygtwkdif; jzpfMuonf/
• ]w&m;rQwrI} udk t"dyÜm,fzGihfqkd&mü vlom;wdkif;tay: wpfajy;nD wef;wlqufqHjcif;
[k zGifhqdk&efoifh? roifh/
• rw&m;aom vkyf&yfrsm;jzifh w&m;aom tajctaewpf&yfqDodkY OD;wnf vkyfukdif
aomtcg xdkrw&m;aom vkyf&yfrsdK;ukd vufcHoifh? roifh/
• trsm;aumif;pm;a&;twGuf vlenf;pkudk xdcdkufepfemaponfh vkyf&yfrsm;udk
cGifhjyK&efoifh? roifh/
1/ txufazmfjyyg ar;jref;csuf wpfckpDtwGuf vufawGU Oyrmrsm;udk azmfxkwf wifjyyg/
2/ tzGJUrsm;zGJU NyD; xdkar;cGef; (3) &yf tay: wpfOD;csif; tjrifrsm;udk rQa0 aqG;aEG;ay;yg/
3/ xdkaqG;aEG;csufrsm;udk tjcm;tzGJUrsm;ESifh rQa0NyD; wpfwef;vHk; taejzifh oabmwlnDcsuf
wpf&yf&&dSonftxd aqG;aEG; aqmif&Gufyg/
4/ xdkodkY vkyfaqmif&mwGif rnfodkYaom tcuftcJrsm; &ifqdkif BuHKawGU cJh&oenf;/
jyefvnfoHk;oyfcsuf
1/ txufyg ar;cGef;rsm;onf rdrdwdkYywf0ef;usifwGif awGU&dS&onfh EkdifiHa&;qdkif&m jzpf&yfrsm;ESifh
rnfodkY qufET,faeMuoenf;/
2/ ]w&m;rQwrI} [lonfh t,ltqudk uGJjym;onfh vlrItodkif;t0dkif;wpf&yftwGif;
wpfom;wnf; oabmwlEkdifrnf[k xifygovm;/ rnfodkYaom jyóemrsm; jzpfyGm;vmEkdif
rnfenf;/ vufawGU Oyrm jzpf&yfrsm;ESifh EdIif;,SOfí aqG;aEG; ajzqdkyg/
3/ EkdifiHa&;tay: vufcH em;vnfxm;onfh t,ltq (3) &yf (y#dyu©? yl;aygif; vkyfaqmifjcif;ESifh
w&m;rQwrI wnfaqmufjcif;) wdkY teufrS rnfonfu rdrdwdkY todkif;t0dkif;twGif;&dS EdkifiHa&;
tajctaersm;udk txif[yfqHk; jzpfoenf;/
aqG;aEG;csuf
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 13
1.2 EdkifiHa&;qkdif&m t"duusaom t,ltqrsm;EkdifiHa&;wGif 0g'ESifh t,ltq tcsdKUwdkYukd wefzdk;ydkif;jzwf&mü vlyk*¾dKvfudk vdkufí
wefzdk;owfrSwfcsufrsm;? ydkif;jzwfrIyHkpHrsm; uGJjym;Edkifonf/ xdkEkdifiHa&;qdkif&m
t,ltqrsm;teufrS ta&;ygonfh t,ltq (3) &yf wdkYrSm tcGifhta&; (rights)?
wef;wlnDrQrI (equality) ESifh vGwfvyfcGifh (liberty) wdkY jzpfMuonff/
1/ ]tcGihfta&;} rsm;onf EkdifiHa&;wGif
tb,fhaMumifh ta&;yg&oenf;/
2/ rnfonfh tcGihfta&;rsm;u EkdifiHa&;wGif
ta&;ygqHk; jzpfoenf;/
tBudKoifcef;pm
1.2.1 EdkifiHa&;ESifh tcGifhta&;rsm; (Rights)]tcGihfta&;} onf pnf;urf;owfrSwfcsufrsm;ESifh toGifwlMuonf/ xdkYtjyif
]tcGihfta&;} rsm;onf atmufygwdkYudk aqmifMuOf;ay;EkdifMuonf/
• vkyfydkifcGifh? &ydkifcGifh (odkYr[kwf)
• wpfpHkwpfOD; (odkYr[kwf) wpfpHkwpf&m\ xdyg;aESmifh,SufrIrS tumtuG,f &&SdcGifh
(odkYr[kwf)
• wpfpHkwpf&mudk w&m;0if &&dSEdkifcGifh? vkyfaqmifEkdifcGifh ponfwkdY jzpfMuonf/
þtydkif;wGif ]EkdifiHom;ESifh EkdifiHa&;qdkif&mtcGifhta&;rsm;} ESifh ]vlrIa&;? ,Ofaus;rIESifh
pD;yGm;a&;qdkif&m tcGifhta&;rsm;} [laom tcGifhta&; (2) &yf wdkYudk wifjyay;xm;onf/
1963? tar&duefjynfaxmifpk&dS EdkifiHom; tcGifhta&;vIyf&Sm;olrsm; jzpfonf/ tvkyftudkif tcGifhtvrf;? vGwfvyfcGifhESifh tjzLtrnf; cGJjcm;rI wdkufzsufa&;wdkYtwGuf
qE xkwfazmfaeMujcif; jzpfonf/ vIyf&Sm;rI\ a&SUrsufESmpmwGif vlrnf;EkdifiHom;tcGihfta&; vIyf&Sm;rIacgif;aqmif ]rmwifvlomuif;} \ ½kyfyHkudk awGUjrifEdkifonf/
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ14
tydkif; (1)
(u) EdkifiHom;tcGifhta&;ESifh EkdifiHa&;qdkif&m tcGifhta&;rsm; (First Generation Rights - yxrrsdK;quf tcGifhta&;rsm;)
EdkifiHom;tcGifhta&;ESihf EdkifiHa&;qdkif&m tcGifhta&;[lonf wpfOD;csif;
vGwfvyfcGifhESifh obm0t& &&Sd ydkifqdkiftyfonfh &ydkifcGifh [laom t,ltqrsm;tay:
tajccHxm;onf/ xdkYtjyif tkyfcsKyfolrsm;taejzifh vkyfcGifhr&Sdaom udpö&yfrsm;
&dSaMumif;? jynfolrsm;taejzifh rdrdwdkYtay: oufa&mufaeonfh EdkifiHa&;&m qHk;jzwfrI
rsm;ü yg0ifMu&rnf jzpfaMumif; axmufjyxm;Muonf/
EdkifiHom;tcGifhta&;ESifh EdkifiHa&;tcGifhta&;oabmt& vlwdkif;onf oufqdkif&m
vlYtzGJUtpnf;\ EdkifiHa&;jzpfpOfwGif wef;wl yg0if aqmif&GufcGifh &Sd&rnf/ vlwdkif;
onf EdkifiHa&; &mxl;ae&mrsm;twGuf rJay;a&G;cs,fcGifh &Sdovdk? rdrdukd,fwdkifvnf;
a&G;cs,fcHydkifcGifh &Sd&rnf/ vlwdkif;onf EdkifiHa&; cGJjcm; qufqHcH&jcif;rsdK;rS
uif;vGwf&rnf jzpfonf/ EdkifiHom;tcGifhta&;ESifh EdkifiHa&;tcGifhta&;[kqdk&mwGif
tpdk;& ,EÅ&m;wGif yg0if aqmif&GufcGifh? EdkifiHa&;tzJGUtpnf;rsm; zGJUpnf;xlaxmifcGifh?
yg0ifcGifhESihf vGwfvyfpGm xkwfazmf ajymqdkcGifhwdkY tusHK;0ifygonf/
]EdkifiHom;tcGifhta&;ESifh EkdifiHa&;qkdif&m tcGifhta&;rsm;} wGif vlyk*¾dKvf? tpktzGJUwpfpk
(trsm;tm;jzifh tpdk;&wpf&yf) u vlwpfOD;csif;pDtay: Ncdrf;ajcmufjcif;? zrf;qD;
axmifcsjcif;? cGJjcm;zdEdSyfjcif; tp&dSaom vkyf&yfrsm; rjyKrlEkdifaMumif; azmfjyxm;onf/
xdktcGifhta&;rsm;udk azmfaqmifay;&mwGif rnfonfh t&if;tESD; taxmuftyHhrS
rvdktyfaMumif;udk awGU&dS&onf/ wpfckwnf;aom vdktyfcsufrSm wpfOD; wpfa,muf\
yk*¾dKvfa&;qdkif&m tcGihfta&;ESifh vGwfvyfcGihfrsm;udk wpfyg;olwpfOD;u rxdyg;
raESmifh,Suf&efom vdktyfonf/
(c) vlrIa&;? ,Ofaus;rIESifh pD;yGm;a&;qdkif&m tcGifhta&;rsm; (Second Generation Rights - 'kwd,rsdK;quf tcGifhta&;rsm;)
þtcGifhta&;wdkYonf EdkifiHom;wpfOD;\ vlYtzGJUtpnf;twGif; rnfodkY &yfwnf
aexkdifonf? vkyfudkif pm;aomufonf? tajccH vdktyfcsufrsm;udk rnfodkY jznfhqnf;
&SmazGonf tp&dSonfwdkYESifh qufET,faeMuonf/ xdktcGifhta&;rsm; pwif a&yef;pm;
vmcJhonfrSm 19 &mpk ESpf&dS pufrIacwfajymif;umvESifh tvkyform;vlwef;pm;wdkY
ay:aygufvmcsdefwGif jzpfonf/ xdkolwdkY\ tqdkt& vlom;wdkY *kPfodu©mudk
azmfnTef;&mwGif EdkifiHom;ESihf EkdifiHa&;qdkif&m tcGifhta&;rsm;avmufESifh rvHkavmuf/
vlrIa&;ESifh pD;yGm;a&;qdkif&m tajccH vdktyfcsufrsm;jzpfonfh tdrf,m? ynma&;?
tvkyftudkif tp&dSonfwdkYudkyg &&dScHpm;EdkifcGifh &dS&rnf jzpfaMumif; axmufjyxm;
Muonf/
]vlrIa&;? ,Ofaus;rIESifh pD;yGm;a&;qdkif&m tcGifhta&; qdkonfrSm} onf EkdifiHom;wdkif;
wlrQonfh t&if;tjrpfrsm;? 0efaqmifrIrsm;? tcGihftvrf;rsm; &&dSydkifqdkifEkdifa&;twGuf
tmrcHcsufyif jzpfonf/ xdktcGifhta&;rsm;\ &nf&G,f&if;rSm vlrIa&;? pD;yGm;a&;t&
wef;wlnDrQrIrsm; azmfaqmifay;Ekdif&efyif jzpfonf/ xdktcGifhta&;rsm;wGif ynma&;?
usef;rma&;qdkif&m tcGihfta&;rsm;? oifhwifhrQwonfh ae&mtaqmufttHk ykdifqkdifcGifh
tp&dSonfwdkY yg0ifNyD; tvkyfvkyfcGihf? tdkrif;olrsm;ESifh roefpGrf;olwdkYtwGuf
axmufyHhay;rIrsm; yg0ifMuonf/
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 15
]EdkifiHom;ESifh EkdifiHa&;qkdif&m tcGifhta&;rsm;} ESifh rwlnDonfhtcsufrSm ]vlrIa&;?
,Ofaus;rIESifh pD;yGm;a&;qdkif&m tcGifhta&;rsm;} onf vlyk*¾dKvf? tzGJUtpnf;wpf&yf&yfu
azmfaqmifay;&ef vdkonf/ Oyrmtm;jzifh ynma&;? usef;rma&;qdkif&m tcGifhta&;
rsm;udk taumiftxnfazmf&mwGif tpdk;&tzGJUtpnf;wdkY\ axmufyHhay;rIrsm;
(ausmif;^aq;½HkwdkY aqmufvkyfay;jcif;)? 0efaqmifrIrsm; (ausmif;q&mrsm;^q&m0efrsm;
xm;&dS cefYtyfjcif;) tp&dSonfwdkYudk vdktyfayonf/
xdktcGifhta&; (2) &yf wdkYwGif rnfonfh tcGifhta&;wdkYu ydkrdk ta&;ygonf[k oHk;oyfrdoenf;/
tb,faMumifhenf;/ jyefvnfoHk;oyfcsuf
puFmylEdkifiHtygt0if EdkifiHtrsm;pkwGif vGwfvyfpGm ajymqdkEkdifcGifhESifh tjcm;aom tcGifhta&;rsm;ukd ay;Edkif&ef BudK;pm;vsuf &SdMuonf/
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ16
tydkif; (1)
jrefrmha&;&m
2008 zGJUpnf;yHktajccHOya'yg tcGifhta&;rsm;Edki fiHo m; q kdi f&m t c G i fht a&;rsm;ESi fh ywfo u fí 2008 ckESpf? jy n fa x m i fpko r®wjrefrmEdki fiHawmf? zGJUp n f;yHkt ajccHOya'w G i f a t m u fyg t cs u frsm; azmfjyyg&dSo n fu dk aw GU&dS& o n f/
1/ v lr sdK;? Zmwd? u dk; u G , f&m b m o m? &m x l;XmeEÅ&? t q i fht wef;? , Ofa u s;rI? t r sdK; o m;? t r sdK; o rD;? q i f;&Jcsrf; o mwkdYu dk t aM u m i f;jyK í c GJjcm;rI r&dSap&/
2/ jy n fo lY0efx rf; wm0ef x rf;a q m i frI? t v kyf v kyfu dki frI? u kefo G , fa&m i f;0 , fazm u fu m;rIESi fh pD;yGm;a&; t p&dSo n fh v kyfi ef;r sm; u dk v kyfu dki f a q m i f&G u f&mw G i f wln Da o m t c G i hft v rf;r sm; &&dSap&r n f/
3/ r n fo lYu dkr q dk Oya ' t &mw G i f wef;wln Dr Q t c G i hft a&; &&dSap&r n f/
4/ rdc i fr sm;? u a v ; o li , fr sm;ESi fh u dk, f0efa q m i f t r sdK; o rD;r sm; t aejz i fh o u fq dki f&m t c G i hft a&;r sm; u dk t n Dt r Q cHpm;c G i hf &dSap&r n f/
5/ t v kyft u dki fcefYx m;jc i f;ESi hf Edki fi Hh0efx rf; a&G;cs , f wm0efay;&mw G i f r n fo n fh t aM u m i f;aM u m i fhr Q c GJjcm;rIr sm; r&dSap&? ( o dkY&mw G i f t r sdK; o m;r sm;ESi hfo m a v smfu efo i fhjrwfo n fh &m x l;wm0efr sm; t w G u f t r sdK; o m;r sm; t m; a&G;cs , fcefYx m;jc i f; u dk � yk' fr t & t [ efYt wm; r jzpfap&/)
6/ r n fo lYu dkr Q w n fq JOya 'ESi hft n DrSwpfyg; t o u fu dkjzpfap? yk*d⇥K v fq dki f&m v Gwfv yfrIu dkjzpfap epfem q Hk;�HI;rI r&dSap&/
7/ Edki fi Hawmfv HkNcHKa&;? w&m;Oya 'pdk;rdk;a&;? &yf&Gma t ;csrf; o m , ma&; ( o dkYr [ kwf) jy n fo lwdkY\ u dk, fu s i fhw&m; t u sdK; i Sm jy| mef; x m; o n fh Oya ' r sm;ESi fh r q efYu s i fv Q i f v Gwfv yfpGm x kwfazmf ajym q dkc G i fh? pDwef; v Sn fhv n fc G i fh? t p n f; t �Hk;? t o i f; t z GJU z GJUp n f;c G i fhr sm; a q m i f&G u fc G i fh&dSo n f/
8/ Edki fi Ho m;r sm; \ w&m;0 i f ypön f;Opömydki fq dki fc G i fhu kd u m u G , fay;&r n f/
9/ t ajccHOya 'yg jy| mef;cs u fr sm;ESi fh r q efYu s i fv Q i f Ekdi fi Ho m;r sm; \ ae t drfOypm v HkNcHKrI? ypön f; v HkNcHKrI? pmay;pm , lESi fh t jcm; q u fo G , fa&; q dki f&m v HkNcHKrIr sm; t w G u f Oya ' t & u m u G , fay;&r n f/
10/ a u s; u RefjyKrIESi fh v lu kefu l;rIwdkYu dk wm;jrpfo n f/
avhusifhcef;1/ txufyg tcGifhta&;rsm;udk azmfjyyg Z,m;\ oifhavsmfaom ae&mwGif jznhfpGufay;yg/
2/ rnfonfh EkdifiHom;qdkif&m tcGihfta&;rsm;u ydkrdk tawGU& rsm;oenf;/ xdktcGihfta&;rsm;u
zGJUpnf;yHk tajccHOya'udk rnfodkY xif[yfvsuf &dSoenf;/
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 17
EdkifiHom;ESif h Ek difiHa&;qkdif&m tcGif hta&;rsm; vlrIa&;? ,Ofaus;rIESif h pD;yGm;a&;qdkif&m tcGif hta&;rsm;
11/ Oya ' u sL; v Gefí jypf' P fay;jc i f; u dkcH& o jz i fh t v kyf' P f x rf;a q m i fcdki f;jc i f;ESi fh t r sm;jy n fo lt u sdK; t w G u f a q m i f&G u f&ef Ekdi fi Hawmfu Oya 'ESi fht n D wm0efcs x m;jc i f;rSwpfyg; t " r®apcdki f;jc i f; u dk wm;jrpfo n f/
12/ N idrf0yfydjym;a&;ESi fha o mfv n f;a u m i f;? jy n fo lYu dk, fu s i fhw&m;ESi fha o mfv n f;a u m i f;? jy n fo lYu sef;rma&;ESi fha o mfv n f;a u m i f; r q efYu s i fv Q i f b m o m o m o ema&;w G i f v Gwfv yfpGm , lq Edki fa o m t c G i fht a&;? v Gwfv yfpGm u dk; u G , fa q m u fw n fEdki fa o m t c G i fht a&;wkdYu dk t n Dt rQ &&dSap&r n f/ Ekdi fiHa&; u dpöt v dkYiSm b m o m o m o em u dk t v GJ o Hk;pm;rjyK&/
13/ y n m o i fM u m;ydki fc G i fhESi fh r o i frae& t ajccHy n mr sm; u dk o i fM u m;a&;/
14/ Edki fi Hawmfu csrSwfx m;a o m u sef;rma&; q dki f&m rl0g ' r sm;ESi fht n D u sef;rma&; apm i fha&Sm u frIu dk cH, lc G i fh&dSo n f/
15/ o u fq dki f&mOya ' r sm;ESi fht n D v Twfawmft o D; o D;w G i f a&G;a u m u fw i fajr§m u fc G i fhESi hf a&G;a u m u fw i fajr§m u fcH ydki fc G i fh/
16/ pD;yGm;a&; v kyfi ef;rsm; u dk Oya'ESi fht n D v Gwfv yfpGm v kyfu dki f a q m i f&G u fc G i fh&dSo n f/ u dk, fydki f wDx G i fc G i fh? rlydki fc G ihfwdkYu dk Edki fiHawmfu t mrcHo n f/
17/ jypfrIu sL; v GefaM u m i f; pGyfpGJcH& o l wpfOD;OD; o n f Oya 'ESi hft n D ckcHacsyc G i hf &dSap&r n f/
18/ Edki fi Hawmfv HkNcHKa&;? w&m;Oya 'pdk;rdk;a&;? t r sm;jy n fo l a t ;csrf; o m , ma&;ESi fh t r sm;jy n fo lt u sdK; i Sm Oya 'ESi fht n D B u dKw i f u m u G , fx m;&dS&ef v dkt yfa o m u dpö ( o dkY) w n fq JOya ' wpf&yf&yft & c G i fhjyK o n fhu dpörSwpfyg; pD& i fydki fc G i fh r&dSa o m w&m; o lB u D; csKyfrdefY r&&dSb J r n fo lYu dkr Q 24 em&D x u fydkí csKyfaESm i fjc i f; r jyK&/
19/ Ekdi fiHjcm;wdki f;wpfyg;ESi fh q u fq Ha o m Edki fiHo m;wdki f; o n f jy n fw G i f;üjzpfap? jy n fyüjzpfap Ekdi fiHawmf\ u m u G , f apm i fha&Sm u frI u dk awm i f;cHc G i fh&dSo n f/
20/ Ekdi fi Ho m;r sm; t aejz i fh r Qwa o m w&m;pD& i frIr sm; u dk cHpm;ydki fc G i fh &dSo n f/ (wdki f;wyg;rS u sL;a u smf0 i fa&m u f wdku fcdku fcsdef? q lyla o m i f; u sef;rIrsm; jzpfay:aecsdef? t a&;ay: t ajc t ae jzpfay:aecsdefrsm;w G i frl o u fq kdi f&m v kyfx Hk; v kyfe n f;rsm; u dk v dku fem &r n f/)
21/ t r sdK; o rD;r sm; o n f wln Da o m t v kyft w G u f t r sdK; o m;r sm; cHpm;c G i hf&dSa o m t c G i fht a&;ESi fh v pmwdkYu dk cHpm;c G i hf &dSo n f/
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ18
tydkif; (1)
EkdkifiHom; tcGihfta&;rsm;jy yd&rpf1/ twef;azmfwpfOD;ESifY wGJzufyg/ pmrsufESm (16? 17) wGif yg&Sdonfh EkdifiHom;qdkif&m tcGihfta&;
(6) ck \ ta&;ygrI tpDtpOftvdkuf atmufyg yd&rpfyHkwGif 2 OD;wGJ jznfhpGufay;yg/
2/ tjcm; wpfwGJESifh qufvuf yl;aygif;í tzGJU0if (4) OD; pvHk; oabmwlonfh EdkifiHom;qdkif&m
tcGihfta&;rsm;jy yd&rpfwpfck xyfrH a&;qGJay;yg/
3/ xdkenf;twdkif; tzGJUrsm; tqifhqifh yl;wGJ vkyfaqmifMuNyD; tqHk;wGif wpfwef;vHk; oabmwl
vufcHonfh EkdifiHom;qdkif&m tcGihfta&;rsm;jy yd&rpfwpf&yf jyKpkay;yg/
4/ xdkyd&rpfu pmoifcef;wGif;&dS ausmif;om;wkdif;\ wefzdk;xm;rIrsm;udk rnfodkY xif[yfaeoenf;/
5/ txufyg vkyfief;rsm;udk aqmif&Guf&mwGif rnfonfh tcuftcJrsm; BuHKawGU cJh&oenf;/
xdktcuftcJrsm;wGif ]y#dyu©rsm;} ESifh ]vufwGJvkyfaqmifrIrsm;} u rnfodkY yg0ifywfouf ae
oenf;/
6/ xdktcuftcJrsm;udk rnfodkY &ifqdkif ausmfvTm;EdkifcJhoenf;/
7/ xdktcuftcJrsdK; qufvuf rBuHKawGUatmif rnfonfh pnf;rsOf;pnf;urf;rsdK; xm;&dS usifhoHk;
rnfenf;/
jyefvnfoHk;oyfcsuf
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 19
1/ ]nDrQrI}udk rnfodkY em;vnf
vufcHxm;oenf;/
2/ rdrdwdkY oufqdkif yg0ifvsuf&dSonfh
todkif;t0dkif;onf wef;wlnDrQrI
&dSonfh todkif;t0dkif; jzpfygovm;/
tBudKoifcef;pm1.2.2 wef;wlnDrQrI (Equality)
]wef;wlnDrQrI} qdkonfrSm wpfenf;enf;t& wlnDrI&dSjcif;udk qdkvdkonf/ EkdifiHa&;qdkif&m
nDrQrIrsm;rSm vlwdkif;taejzifh wefzdk;? vGwfvyfrIrsm;ESifh tcGifhta&;wdkYt& wef;wl
ydkifqkdifEkdifjcif;udk qdkvdkonf/ xdkoabmw&m;udk 'Drdkua&pDpepf\ tajccHoabm
jzpfonfh EdkifiHom;wpfOD;vQif rJwpfrJ ay;cGifh&dSjcif;uJhodkY vufawGUtoHk;csrI yHkpHrsm;
wGif awGU&dSEdkifonf/ odkY&mwGif ]wef;wlnDrQrI} udk wduspGm t"dyÜm,f zGifhqdkonfhtcgESifh
rnfodkYaom wef;wlnDrQrIu ta&;ygqHk; jzpfonfudk qHk;jzwf&mrsdK;ü tjrifoabmxm;
uGJvGJEkdifMuonf/ xdkuJGvGJrIrsm;onf tcGifhta&; wlnDpGm&&dSrI (0g) cGifhwlnDrQrI
(equality of opportunity) ESifh tusdK;wlnDpGm cHpm;&&dSrI (0g) omwlnDrQrI
(equality of outcome) [lonfh t,ltq (2) &yf tay: tajccHNyD; ay:aygufvmjcif;
jzpfonf/
(u) cGifhwlnDrQrI (Equality of Opportunity)
]cGifhwlnDrQrI} oabmt& EkdifiHom;wdkif;tay: pnf;rsOf;rsm;? Oya'rsm;ESifhtnD
wef;wlqufqH&ef vdktyfonf/ rnfol wpfOD;wpfa,mufudkrQ cGJjcm;zdESdyfjcif;rsdK;?
txl; tav;ay;jcif;rsdK; rxm;&dS&acs/
]cGifhwlnDrQrI} onf EdkifiHom;wdkif; EdkifiHa&;qdkif&m tcGifhtvrf;rsm; wef;wl ydkifqdkif
&&dSjcif;[kvnf; zGifhqdkEkdifonf/ EkdifiHom;wdkif;taejzifh wef;wltcGifhtvrf;rsm;
jzpfonfh vGwfvyfpGm xkwfazmf a0zefcGifh? rJay;cGifh? a&G;aumufyGJwGif yg0if ,SOfNydKif
EkdifcGifhwdkYudk &&dSMu&rnf jzpfonf/
odkY&mwGifvnf; qif;&Jcsrf;om uGm[rIrsm;? ynmt&nftcsif; rwlnDrIrsm;u
nDrQrIudk azmfaqmifay;&mwGif t[efYtwm; jzpfapEdkifayonf/ Oyrmqdk&aomf
qif;&JNyD; ynmrJholwpfOD;ESifh csrf;omí ynmaemufcHaumif;rGefolESpfOD;wdkY
rJay;cGifh&&dSyHkjcif; wlnDrnf jzpfaomfvnf; xkdyk*d¾KvfESpfOD;wdkY a&G;aumufyGJtwGuf
0ifa&muf ta&G;cHrnf qdkygu csrf;omaom yk*¾dKvfomvQif taxmuftyHhaumif;rI?
aemufcHtodkif;t0dkif; awmifhwif;rIwdkYaMumifh tEdkif&&dSEdkifayrnf/
(c) omwlnDrQrI (Equality of Outcome)
]omwlnDrQrI} qdkonfrSm EkdifiHom;wdkif;onf y"me vdktyfcsufrsm; jzpfonfh
pm;0wfaea&;? tvkyftudkif? ynma&; tp&dSonfwdkYtwGuf wef;wl&ykdifcGifh &dSonf udk
qdkvdkayonf/
]omwlnDrQrI} udk axmufcHMuolwdkYu w&m;Oya'onf vlwdkif;tay: wef;wl
oufa&mufrI &½HkrQjzifh EdkifiHa&;t& nDrQrI &SdEkdifrnf[laom tqdkudk uefYuGufxm;
Muonf/ ]EdkifiHa&;ESifh EdkifiHom;qdkif&m tcGifhta&;rsm;} owfrSwf usifhoHk;umrQjzifh
EdkifiHa&;qdkif&m nDrQrIrsm;udk azmfaqmifay;Edkifrnf r[kwfaMumif; a0zef axmuffjy
xm;onf/ xdktcGihfta&;rsm;tjyif EdkifiHom;wdkY\ vlrIa&;? pD;yGm;a&;qdkif&m
tajctaersm;udk avhvm tuJcwfoifhaMumif;vnf; qdkxm;onf/ Oyrmqdk&aomf
t&G,fa&mufNyD;olwdkif; rJay;cGihf&dSaMumif; owfrSwfxm;onfrSm rSefaomfvnf;
rJpm&GufwGif a&;om;xm;onfwdkYudk zwf½I em;vnfEdkifjcif; r&dSonfholrsm; yg0if
aeygu xdkjzpf&yfudk ]nDrQrI} &dSonf[k ac:qdkEdkifrnf r[kwfacs/
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ20
tydkif; (1)
EdkifiHa&;ü ]omwlnDrQrI} qdkonfrSm vlwdkif;onf EdkifiHa&;wGif wef;wl yg0if
aqmif&GufcGifh&SdNyD; xdkodkY yg0ifaqmif&GufEdkif&ef vdktyfonfh tajccHt&if;tjrpfrsm;ukd
&&Sd cHpm;EdkifcGifh &Sd&rnf[k qdkvdkygonf/ ]omwlnDrQa&;} ukd axmufcHolrsm;u
jynfolwdkYtaeESifh EdkifiHa&;wGif yg0if aqmif&GufEdkif&ef ydkifqdkifcGifh&Sdonfh
ae&mxdkifcif;? Opöm"e? ynma&;? tvkyftudkif ponfh tcGifhtvrf;rsm; &ydkifcGifhrsm;ukd
tpdk;&u pDrHzefwD;ay;&ef wm0ef&Sdonf[k qdkMuonf/
]omwlnDrQrI} udk vlYtzGJUtpnf;wpf&yftwGif; azmfaqmifay;&mwGif t&if;tjrpfrsm;udk
(tpdk;&rS) jyefvnf csxm;owfrSwfay;&ef vdktyfonf/ þonfu tjiif;yGm;zG,f
tajctaersdK; ay:aygufvmapEkdifonf/ omwlnDrQrI &&dSydkifqdkifEkdifa&; qdk&mü
qif;&JEGrf;yg;olrsm;udk t&if;tjrpfrsm; ydkrdk ay;tyf&ef[k zGifhqdkEkdifNyD; xdkt&if;tjrpfrsm;udk
csrf;om<u,f0olwdkYxHrS &,l&ef[lívnf; teuf&ayonf/
avhusifhcef;1/ ]EdkifiHom;ESifh EdkifiHa&;qkdif&m tcGihfta&;rsm;} owfrSwf usifhoHk;jcif;jzifh rnfodkYaom wef;wlnDrQrIrsm;
aqmifMuOf; ay;Ekdifrnfenf;/
2/ ]vlrIa&;? ,Ofaus;rIESifh pD;yGm;a&;qdkif&m tcGifhta&;rsm;} owfrSwf usifhoHk;jcif;jzifh rnfodkYaom
wef;wlnDrQrIrsm; aqmifMuOf; ay;Ekdifrnfenf;/
oifcef;pm (1.2.2) udk avhvm zwfÒNyD;ygu
1/ rdrdwdkY\ vlrIywf0ef;usifwGif awGU&dS&onfh nDrQrI r&dSonfh tajctaersm; (Oyrm- usm;^r
uGJjym;rI? qif;&Jcsrf;om uGm[rIwdkYtay: tajccH jzpfyGm;onfh rnDrQrIrsm;) udk azmfxkwfay;yg/
2/ ]cGifhwlnDrQrI} wdkYudk azmfaqmifay;jcif;jzifh vlom;tcsif;csif;Mum; nDrQrIrsm;udk azmfaqmif
ay;Ekdifrnf[k xiffygovm;/ tb,faMumifhenf;/
aqG;aEG;csuf
1/ ]omwlnDrQrI} rsm; azmfaqmifay;jcif;\ tusdK;? tjypfwdkYudk azmfjyay;yg/
2/ tpdk;&tzGJUtpnf;rsm;taejzifh ]omwlnDrQrI} rsm;udk azmfaqmif ay;oifhonf[k xifygovm;/
tb,faMumifhenf;/
aqG;aEG;csuf
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 21
vufawGU toHk;cs t,ltqrsm;
c GJjcm; q u fq HrIESi fh t ESdrfcHb 0 v Gwfajrm u fa&; yHhykd;rI (Discrimination and Affirmative Action)cGJjcm;qufqHrI qdkonfrSm wlnDaom tajctaewpfckwnf;atmufwGif wpfOD;wpfa,muf? vlrItpktzGJUwpfckonf
tjcm;aom vlrItpktzGJUrsm;ESihf uGJjym;pGm qufqHcH&jcif;ukd qdkvkdygonf/ vlwdkYonf rdrddwdkY\touft&G,f? vdif?
ukd,ft*FgcsdKUwJhrI? vlrsdK;? Zmwf? EdkifiHa&;,HkMunfcsuf? bmomw&m;? bmompum;? vdifpdwfxl;jcm;rI? ,Ofaus;rIESihf
tjcm;aom taMumif;t&mrsm;pGmwdkYukd taMumif;jyKí cGJjcm;qufqHrI cH&Edkifygonf/ w&m;rJh cGJjcm;qufqHrI
qdkonfrSm vlYtzGJUtpnf;wpfckonf tjcm;aom vlrsm;xufydkí qdk;&Gm;pGm jyKrlqufqHcH&jcif;udk qdkvdkygonf/
twdwfumvu tpktzGJUwpf&yf&yftay: cGJjcm;rIrsm; usifhoHk;cJhonfh wkdif;jynfrsm;wGif tpdk;&taejzifh ]tESdrfcHb0
vGwfajrmufa&; yHhydk;rI} (affirmative action) rsm; azmfaqmifay;wwfMuonf/ xdkjzpfpOfudk ]aumif;usdK;OD;wnf
cGJjcm;rI} (positive discrimination) [kvnf; oHk;EIef;wwfMuonf/ xdkcGJjcm;rIwGif cGJjcm; qufqHcHcJh&onfh
tpktzGJUwpf&yfvHk; tusdK;cHpm;Ekdifaprnfh rl0g'rsm;? pnf;rsOf;pnf;urf;rsm; csrSwfusifhoHk;ay;jcif;wdkY yg0ifMuonf/
txl;ojzifh ynma&;? tvkyftudkifESihf EkdifiHa&;qdkif&m tcGifhta&;rsm; cHpm;cGifh&&dSEkdifap&ef azmfaqmif ay;wwfMu
ayonf/
twdwfumvtwGif;u cGJjcm;zdEdSyfrIaMumifh jzpfay:cJhonfh tusdK;qufrsm;udk oifykef;acsEkdif&eftwGuf xdkulnD
axmufyHhay;rIrsm;rSm vdktyfvSaMumif; axmufcHolwdkYu qdkxm;onf/ odkYrSvnf; wef;wlnDrQrIrsm;udk touf0if
aprnf jzpfonf/ xdkvkyfief;pOfrsm;onf umvMumjrifhpGm zdEdSyfcHxm;&olrsm; tm;BuD;oltzGJUrsm;ESifh &ifabmifwef;
vmEkdifMuNyD; nDnGwfrQwrI ay:xGef;apa&;wGif tc&musvSaMumif; axmufcH ajymqdkxm;Muonf/
]tESdrfcHb0 vGwfajrmufa&; yHhydk;rI} (affirmative action) udk uefYuGufolwdkYu xdkvkyfief;pOfrsm;onf cGJjcm;rIwpfrsdK;om
jzpfNyD; vlwpfOD;csif;pD\ vGwfvyfrIudk xdyg;&ma&mufaMumif; a0zefMuonf/ vlYtzGJUtpnf;twGif; tcGihfta&;rsm;
owfrSwf usifhoHk;Mu&mwGif tom;ta&mif? bmompum;? usm;^r? udk;uG,frI tp&dSonfwkdYudk tajccH tcsufrsm;tjzifh
xnfhoGif; rpOf;pm;oifhaMumif; a0zefxm;onf/ xdkvlYtzGJUtpnf;wGif wef;wltcGifhta&;rsm; &&dS ydkifqdkifaeMuygu
]tESdrfcHb0 vGwfajrmufa&; yHhydk;rI} rsm;yif rvdktyfaMumif; uefYuGuf a0zefxm;ayonf/
azmfjyyg umwGef;½kyfyHkudk Munfh½I okH;oyfyg/
oifcef;pm (1.2.2) wGif avhvmcJhonfwdkYESifh
rnfodkY qufET,faeMuoenf;/
avhusifhcef;yHk (1) yHk (2)
vkyfief;cGiftoD;oD;wGif 0ifa&mufvkyfudkifol usm;^r tcsdK;tpm; wlnDNyD;? wdkif;&if;om;
vlenf;pk 10 &mcdkifEIef;cefY yg0ifzGJUpnf;&rnf[k owfrSwfrnf qdkygu xdkowfrSwfcsuftay:
rnfodkY cHpm;rdrnfenf;/
jyefvnfoHk;oyfcsuf
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ22
tydkif; (1)
wleD;&Sm;trsdK;orD;rsm; tpdk;&\ 0ifa&mufpGufzufrIrsm;twGuf xkwfazmf qE´jyaepOf/
]rD;&SL;wefaqmif} udk vGwfvyfcGifh\
trSwfoauFwtjzpf toHk;jyKavh&Sd onf/
1.2.3 vGwfvyfcGifh (Liberty)
]vGwfvyfcGifh} qdkonfrSm vlom;wpfOD;taejzifh rdrdwkdY pdwfqE´&dSonfhtwkdif;
vkyfief;wpf&yf&yfudk taESmifht,Sufuif;uif;? tcsKyftjc,fuif;uif;jzifh
azmfaqmifcGihf&jcif;udk qdkvdkonf/ xdk,lqcsufwGif vGwfvyfpGm a0zefajymqdkcGifh?
vGwfvyfpGm pnf;½Hk;cGifh? vGwfvyfpGm udk;uG,fcGihfESifh tjcm;EdkifiHom;qdkif&m
vGwfvyfcGifhrsm; yg0ifonf/
]cGifhwlnDrQa&;} udk axmufcHMuolrsm;u EkdifiHom;wdkY\ yk*¾vdu vGwfvyfcGifhudk
umuG,fay;&efrSm tpdk;&\ t"du wm0efjzpfonf[k qdkxm;onf/ tpdk;&taejzifh
oufqdkif&m ]vlYtzGJUtpnf;ESifh EdkifiHa&;qdkif&m tcGihfta&;rsm;} &&SdcHpm;Edkif&ef
azmfaqmifay;EdkifvQif tpdk;&tcef;u@ jynfhpHkNyD;ajrmufonf[k qdkonf/ xdkYtjyif
tcGefaqmifapjcif;? tpdk;&ausmif;rsm;wGifom wufa&muf oifMum;&rnf[k
owfrSwfjcif;? twif;tMuyf ppfrIxrf;apjcif; tp&dSaom vkyf&yfwdkYukd tpdk;&bufu
vkyfaqmifjcif;onf EdkifiHom;wdkY\ tcGihfta&;rsm;ESihf vGwfvyfcGihfrsm;udk
uefYowf&ma&mufaMumif;vnf; axmufjyxm;onf/
EdkifiHa&; vGwfvyfcGifhudk tqHk;pGef axmufcHonfh trmcHyk*¾dKvfrsm;udk ]vGwfvyfcGifh
A[dkjyK0g'D} (libertarians) [kvnf; ac:a0: owfrSwfMuonf/ xdkolwdkY\ tqdkt&
vlom;wdkif; udk,fhb0udk,f pDrHydkifcGifh&dS&rnf jzpfaMumif;? wpfyg;ol\ vGwfvyfrIudk
rxdyg;ygu udk,fykdifvGwfvyfcGifhudk tjynfht0 cHpm;EkdifaMumif; qdkxm;Muonf/
xdkYtwl tpdk;&\ xdef;rwfrI rvdktyfaMumif;ESifh xdkxdef;rwfrIonf tEÅ&m,fyif
jzpfapEdkifonf[kvnf; qdkxm;ayonf/ EdkifiHom;rsm;taejzifh vGwfvyfpGm a&G;cs,frI
rsm; jyKvkyfEdkif&rnf jzpfNyD; xdka&G;cs,frIaMumifh jzpfay:vmonfh tusdK;qufrsm;
udkvnf; wm0ef,l&J&rnf[k ,HkMunfxm;Muonf/
]vGwfvyfcGifh}[laom a0g[m&udk rnfodkY
em;vnfxm;oenf;/
tBudKoifcef;pm
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 23
azmfjyyg Z,m;udk Munfh½I oHk;oyfNyD; atmufyg ar;cGef;wdkYudk ajzqdkay;yg/
1/ tar&duefjynfaxmifpkwGif ]wef;wlnDrQrI} ESifh ]vGwfvyfcGifh}wdkYteuf rnfonfu ydkrdk
vlBudKufrsm; oenf;/
2/ pydefEkdifiHwGif ]wef;wlnDrQrI}ESifh ]vGwfvyfcGifh}wdkYteuf rnfonfu ydkrdk vlBudKufrsm;oenf;/
3/ rdrdwkdY\ EkdifiHwGif;&dS jynfolrsm;taejzifh tqdkyg ar;cGef;wdkYudk rnfodkY wHkYjyef ajzqdkrnf[k
xifjrifrdoenf;/
avhusihfcef;
]omwlnDrQrI} 0g'Dorm;rsm;url tqdkyg vGwfvyfcGifhqdkif&m t,ltqrsm;udk a0zef
uefYuGufxm;onfudk awGU&onf/ EkdifiHom;rsm;taejzifh tvkyftudkif? Opöm"e?
ynma&; tp&dSonfh t&if;tjrpfrsm;ukd r&&dSEdkifygu vGwfvyfcGifh qdkonfrSmvnf;
t"dyÜm,f uif;rJhvSaMumif; axmufjyxm;onf/ qif;&Jcsrf;om uGm[rIrsm;
&dSaeao;ygu xdkvlrItodkif;t0dkif;onf nDnGwfrQwrI&Sdonhf vGwfvyfcGihfrsm;ukd
&&SdEdkifrnf r[kwfaMumif; qdkxm;onf/ tpdk;&tzGJUtaejzifhvnf; ty,fcH
tpktzGJUwdkY\ tusdK;twGuf ydkrdk tm;pdkuf vkyfaqmifay;&rnf jzpfaMumif;? okdYrSvnf;
xdkolwdkYtwGuf wef;wlvGwfvyfcGifhESifh a&G;cs,fcGifhrsm; zefwD;ay;Edkifrnf
jzpfaMumif; wdkufwGef;xm;ayonf/ wpfenf;tm;jzifh awmifhwif;onfh tpktzGJUrsm;?
yk*¾dKvfrsm;xHrS t&if;tjrpfESifh tcGifhtvrf;rsm;udk a0rQay;&ef vdktyfonf[k t"dyÜm,f
aumufEdkifayonf/
Source : http://www.pewglobal.org/2011/11/17/the-american-western-euro-pean-values-gap/?src=prc-number
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
The state should make sure that nobody is in need above all else
It is most important for people be free to pursue their life’s goals without interference
from the state
Americans
Spanish
tpdk;&taejzifh wdkif;oljynfom;wdkY\
vdktyfcsufrsm;ukd jznfhqnf;ay;&ef
ta&;BuD;qHk; jzpfonf/
EdkifiHom;rsm;taejzifh tpdk;&\
pGufzufrI ryg&dSbJ vGwfvyfpGm b0udk
pDrHzefwD;EkdifcGihf&dS&ef ta&;tygqHk;
jzpfonf/
1/ rdrdwdkY\ vlrItodkif;t0dkif;twGif;wGif ]vGwfvyfcGifh}udk wef;wl ydkifqkdifxm;EkdifMuygovm;/
tb,fhaMumifhenf;//
2/ ]vGwfvyfcGifh} ESifh ]wef;wlnDrQa&;}wdkYtMum; y#dyu©jzpfonfh tajctaersdK; &dSEdkifonf[k
xifygovm;/
3/ ]vGwfvyfcGifh} ESifh ]nDrQrI} teuf rnfonfu ydkrdk ta&;ygonf[k vufcHxm;oenf;/
aqG;aEG;csuf
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ24
tydkif; (1)
avhusifhcef;atmufyg ar;cGef;wdkYudk ajzqdkyg/
1/ txufyg pmydk'f (2) &yfwGif ]nDrQrI} ESifh ywfoufí rnfodkY azmfjyyg&dSoenf;/ xdkpmwrf; (2) &yf
onf ]nDrQrI} udk zGihfqdkyHk rnfodkY uGJjym;vsuf&dSoenf;/
2/ rnfonfh pmwrf;u ]vGwfvyfcGifh}taMumif; ydkrdk azmfjyxm;oenf;/ rnfodkYaom tcGifhta&;
rsm;udk &nfnTef;xm;oenf;/
3/ rnfonfh pmwrf;udk ydkrdk oabmus axmufcHoenf;/ tb,faMumifhenf;/
jrefrmha&;&m
jrefrmhordkif;wGif awGU&dS&onfh ]w&m;rQwjcif;? wef;wlnDrQjcif;? vGwfvyfjcif;} qdkif&m azmfjyyg&dScsufrsm;
pmwr f; (1) - 1947 z G JUp n f;yHk t a jccHOya 'Oya ' ed' gef;
e , fpyfa ' o r sm;ESi fh u & i feDe , fr sm; t yg t 0 i f ArmEdki fi H\ Edki fi Ho m;r sm; jzpfM u a o m u REkfyfwdkYo n f t csKyft jcm t m P mydki f v Gwfv yfa o m ArmEkdi fi Hu dk t cdki ft cHh t n Dt n Gwfw n fa x m i f&ef o EdXmefcs í v n f;a u m i f;?
w&m;r Qwjc i f;? v Gwfv yfjc i f;? n Dr Qjc i f;w n f; [ la o m a v m u yg v w&m;wdkYu dk t ajcjyK u m v lo wå0gcyfo drf; wdkY\ N i drf;csrf; o m , ma&; u dk cdki fNr Jw n fwhHa t m i f x def; o drf;&ef o EdéXmefcs í v n f;a u m i f;? v lrIq u fq Ha&; w&m;rQwrI? pD;yGm;a&; w&m;r QwrI? Ekdi fi Ha&; w&m;r QwrI? v Gwfv yfpGm aw G;B u HEdki frI? v Gwfv yfpGm z G i fh[ a&; o m; azmfjyEdki frI? v Gwfv yfpGm , HkM u n fEdki frI? v Gwfv yfpGm u dk; u G , fEkdi frI? v Gwfv yfpGm b k&m;a u sm i f; u efwdkYu dk o Gm; v m 0wfjyKEkdi frI? v Gwfv yfpGm y&da , o e &SmrSD;Edki frI? v Gwfv yfpGm p n f;�Hk;Edki frI? v Gwfv yfpGm jyKrl a q m i f&G u fEdki frI? t q i fht wef; n Dr QrI? t c G i hft v rf; n Dr QrI? w&m;Oya ' t &mw G i f n Dr QrIwdkYu dk Ekdi fi Ho m; t m; v Hk; &&dS cHpm;Ekdi f apjc i f; i Sm t cdki ft rm o EdéXmefcs í v n f;a u m i f;? Arm o u ú&mZf 1309 ckESpf? o Dw i f; u Rwfv q ef; 10 & u faeY (c&pfo u ú&mZf 1947 ckESpf? p u fw i fb m ESpfq , fha v ;& u faeY) w G i f � z G JUp n f;yHk t ajccHOya ' u dk u REkfyfwdkY\ wdki f;jy n fv Twfawmfü u REkfyfwdkYo n f v u fcHí Oya ' t jzpf t w n fjyKNyD; v Q i f? u REkfyfwdkYt m; ESi f; t yf v dku fo n f/
pmwr f; (2) - jy n fa x m i fpk ArmEdki fi Hawmf awmfv Sefa&;a u m i fpDD? ] u REfkyfwdkY\ , HkM u n fc s u f}� a v m u ü v lv lcs i f; acg i f;yHkjzwfí rw&m; t jrwf&Smpm;a o m pD;yGm;a&; pepfq dk;r sm; w n f&Sdae o a&GU u m v ywfv Hk; v lt ayg i f; u dk v lrI'ku ©r sm;rS v Gwfajrm u fap v drfhr n f[ k r , HkM u n f/
� jyn fa x mi fpk ArmEdki fiHwG i f v lv lcs i f; acg i f;yHkjzwfjc i f; u i f; í w&m;rQwrI&Sda o m qdk&S, fv pfpD;yGm;a&;pepfudk w n fa q m u fEdki frS o m v Q i f v lrsdK;ra&G;? b m o mra&G; jy n fo lv lx kt ayg i f; o n f t pm; q i f;&Jjc i f; 'ku ©? t 0wfq i f;&Jjc i f; 'ku ©? t ae q i f;&Jjc i f; 'ku ©? t lr rawm i fho jz i fh o Dv rapm i fhEdki fa o m 'ku © t p&Sdo n fh v lrI'ku ©t ayg i f;rS v Gwfajrm u fM u v s u f u dk, fpdwfESpfjzm u sef;rm csrf; o mM u r n fh o m , m0ajyma o m a v m u o pfB u D; q Do dkY a&m u f&SdEdki fr n f[ k , HkM u n fo n f/
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 25
1.3 tcef; (1) jzpf&yfavhvmcsuf
t dEd, Zmwdykn ? t v kyft u dki ft q i fht wef;? v lrIwm0eft p&dSo n fwdkYu dk t ajccHo n fh Zmwfc GJjcm;rIpepfo n f t dEd, v lUt z GJUt p n f;w G i f ESpfayg i f;a x m i fcsD t jrpfw G , fv s u f &dSo n f/ x dkpepfw G i f v lUt zGJUt p n f;wpf&yfu dk (4) r sdK; (4) pm; c GJjcm; x m;NyD; jA [ ®P (c) o lawmfp i fr sm; (Brahmans)? r i f;pdk;&mZmr sm; (Kshatriyas)? u kefo n f o la | ; o l< u , fr sm; (Vaishyas) ESi fh t &yfo m;r sm; (Sudras) [ lí yg0 i fo n f/ Zmwfpepf\ a t m u fajcw G i frl o mreft &yfo m; t y , fcH e i f;jym;rsm; jzpfM u ay o n f/
t dEd, Edki fi H\ v Gwfv yfa&; B u dK;yrf;rIacg i f;a q m i f ]*ED} t aejz i fh t q dkyg Zmwfpepf\ r r Qwa o m t ajc t aer sm; u dk p u fq kyfc Jho n f/ Zmwfpepf t w G i f;&dS a t m u fajc v lwef;pm;wdkY\ t c G i hft a&;r sm; t w G u fv n f; rm;rm;rwfrwf &yfw n f ay;c Jho n f/ x dkB u dK;yrf;rI\ t u sdK; q u ft aejz i fh 1950 z G JUp n f;yHkt ajccHOya ' w G i f t y , fcH[ la o m o wfrSwfcs u fwdkYt m; y , fzs u fay;c Jho n f/ x dkYt jy i f Zmwfedrfhv lwef;pm;
wdkY\ b 0wdk;w u fa u m i f;r Gefv mapa&; t w G u f ] t ESdrfcHb 0 v Gwfajrm u fa&; yHhydk;rI} t pDt pOfwkdYu dkv n f; x n fho G i f; yg0 i fapc Jho n f/ x dkt pDt rHwdkYu dk ]ae&mcsefv Syfx m;
ay;rI} (reservations) t pDt pOf[ lí v n f; ac:a0: o wfrSwfM u o n f/
x dkt pDt pOfwdkY\ t OD; t pw G i f t dEd, Ekdi fi Ho m;wdkY\ wHkYjyefrIt r sdK;r sdK;ESi fh B u HKaw GUc Jh& o n f/ r sdK;EG , fZmwfwdkYt ay: t ajccHo n fh c G Jjcm;rIr sm;rSm v n f; q u fv u f w n f&dSae M u NyD; o u frSwfjy | mef; x m; o n fh Oya ' r sm;rSm v n f; t j i i f;y Gm;z G , f t ae t x m;w G i f &dSae q J jzpfo n f/
o dkY&mw G i fv n f; ae&mcsefv Syfx m;ay;rI pepfaM u m i fh ZmwfedrfhZmwfjr i fh u Gm [ rIu dk a v Qmhcsay;Ekdi fcJho n f/ x dko dkY a t m i fjr i frI &&SdcJhjc i f;rSm a t m u fajc v lwef;pm;rsm; \ t v kyft u dki f? y n ma&;? t pdk;& v kyfi ef;ydki f; q dki f&m t c G i fht v rf;ae&mwdkYt w G u f o D; o efY
zefwD;ay;Edki fc Jhjc i f;aM u m i fh jzpfay o n f/
avhusifhcef;
1/ tdEd´,EkdifiHwGif ae&mcsefvSyfxm;ay;rI
(reservations) tpDtpOf zefwD;
ay;cJhMu&jcif;\ taMumif;&if;wkdYudk
azmfjyay;yg/ rnfodkYaom vlrIjyóem
rsm;udk tajz&Sm aqmif&Guf&ef
&nf&G,fcJh oenf;/
2/ Zmwfedrfhvlwef;pm;rsm;twGuf
tdE¼d, tpdk;&rS xdkodkYaom
tcGifhtvrf;rsm; zefwD;ay;jcif;onf
w&m;rQwonf[k xifygovm;/
jzpf&yfa v hv mcs u f
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ26
tydkif; (1)
avhusifhcef;
oD&dvuFmtpdk;&tzGJU\ jzpf&yfyg rl0g'
azmfaqmifrIonf w&m;rQwrI &Sdonf[k
xifygovm;/ tb,faMumifhenf;/
o D&dv u Fm 1948 ckESpf? o D&dv u FmEdki fi H v Gwfv yfa&; &&dSo n fht csdefw G i f Edki fi Hv lOD;a& \ 70 &mcdki fEIef;cefYrSm q i f[ m v D (Sinhalese) v lrsdK;rsm; jzpfM u NyD; u sef 23 &mcdki fEIef;cefYrSm wrD; v f (Tamils) v lr sdK;r sm; jzpfM u o n f/ v lr sm;pkjzpfo n fh q i f[ m v Dv lr sdK; 92 &mcdki fEIef;cefYrSm Ak' ¨b m o m0 i fr sm; jzpfNyD; q i f[ m v Db m o mp u m; u kd t "du o Hk;EIef; ajym q dkM u o n f/ wrD; v fv lr sdK;r sm; \ 86 &mcdki fEIef;cefYrSm [ dEL b m o m0 i fr sm; jzpfM u NyD; wrD; v fb m o mp u m; u kd t r sm; q Hk; ajym q dkM u o n f/ v Gwfv yfa&; r&c i f ESpfayg i f; &mcsDí x dkv lr sdK;pk ESpfpkt M u m; r n fo dkYa o m ykefu efrI? v lr sdK;a&; q dki f&m t M u rf;z u frIr sm;rS ray: x Gef;c Jhacs/
x dkN i drf;csrf; o n fh u m v t w G i f; o D&dv u FmEkdi fi H\ p n f;pdrf? t m P mESi fh &m x l;wdkYu dk y n mwwf? t * F v dyfpmwwf (c&pf, mefb m o m0 i fr sm; jzpfo n fh) wrD; v fESi fh q i f[ m v Dv lu Hkx H t o dki f; t 0dki f;wdkYu jc , fv S, f B u D;pdk; x m;M u o n f/
1956 ckESpf? 0efB u D;csKyf a q mfv r Gef b ef' &mEdku f (Solomon
Bandaranaike) v u fx u fa&m u fo n fh t cgw G i f 0efB u D;csKyfrS t q dkyg t *F v dyfpmwwf v lu Hkx Hr sm; \ v u fx Jw G i fo m t m P m x m;&dSjc i f; u r QwrI r&dSaM u m i f; a0zef ajym q dkv m o n f/ x dkt ajc t ae u dk ajym i f; v Jypf&eft w G u f q i f[ m v Db m o mp u m; u kd jy n fo lr sm; t M u m; ydkrdk t o Hk;jyKapr n fh Oya ' &yfr sm; u dk azmfa q m i fc Jho n f/ x dkazmfa q m i frIw G i f q i f[ m v D r sdK;EG , fpkr sm; t w G u f t v kyft u dki fESi fh y n ma&; q dki f&m t c G i fht v rf;r sm; ydkrdk &&dSaprIwdkYyg yg0 i fc Jhay o n f/
o dkY&mw G i fv n f; x kdu Jho dkYa o m v kyfa q m i frIr sm; u wrD; v fr sdK;EG , fpkwdkYt ay: q dk; u sdK;r sm; o u fa&m u fapc Jho n f/ 1955 ckESpft w G i f; t pdk;& t z GJU\ 26 &mcdki fEIef;cefYu dk wm0ef, lc Jho n fh wrD; v fv lr sdK;r sm; o n f 1979 ckESpfw G i f x dk&mcdki fEIef; \ wpf0 u fcefYo m u dk, fpm;jyK yg0 i fEkdi fawmho n f/ x dku Jho dkYa o m y n ma&;ESi fh t v kyft u dki f t c G i fht v rf; q dki f&m u efYo wfrIr sm;aM u m i fh wrD; v fwdkY\ q EjyrI? v lr sdK;a&; q dki f&m t M u rf;z u frIr sm; t x d ay: x Gef;apc JhNyD; aem u fq Hk;w G i f jy n fw G i f;ppft x dy i f jzpfyGm; ay:ayg u fv mc Jh&
ay o n f/
atmufazmfjyyg Z,m;udk Munfh½I oHk;oyf
ay;yg/ vlrsdK;pk 2 pk tMum; wef;wl
nDrQrIrsm;ESihf ywfoufí rnfonfwdkYudk
avhvm tuJcwfrdoenf;/
atmufygtqdkudk qefYusifuefYuGufonfh tcsdK;tpm;yrmP qif[mvD wrD;vf
]Ed kifiHom;wdkif; wef;wltcGih fta&;rsm; &&dS yd kifqdkifvsuf &d Sonf/} 9 % 32 %
]EdkifiHom;rsm;taejzihf owdå&dS&dS? vGwfvGwfvyfvyf xkwfazmf ajymqdkcGifh
&&dSMuonf/}
6 % 25 %
oD&dvuFmEdkifiH jynfolrsm;\ cGJjcm;qufqHcH&rItay: tjrifrsm; (2005)avhusifhcef;
jzpf&yfa v hv mcs u f
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 27
jzpf&yfavhvmcsufawm i ft mz&du 1994 rwdki fc i fESpfr sm; t x d awm i ft mz&du Edki fi H\ t yfygwdku ft pdk;& ( o dkY) v lr sdK;a&; c GJjcm;a o m t pdk;& (apartheid government) o n f v ljzLr [ kwfo n fh
jy n fo lwdkYt ay: c GJjcm; q u fq Ho n fh Oya ' r sm; jy| mef; csrSwfc Jho n f/ x dkOya ' wdkYaM u m i fh awm i ft mz&du v lr n f;jy n fo lr sm;rSm t v kyft u dki f t c G i hft v rf;ESi fh ajr , m? Opöm " e ydki fq dki fa&;wdkYw G i f t wm; t q D; t [ efUt wm;r sm; & i fq dki f B u HKaw GU c JhM u & o n f/
v lrsdK;a&;c GJjcm;a o m t yfygwdku ft pdk;& jyKwfNyD; t mz&du ef t rsdK; o m; u Gef*& u f (African National Congress) t m P m &&dSv mcsdefw G i f ] t ESdrfcHb0 v Gwfajrm u fa&; yHhydk;rI} (affimative action) t pDt pOfr sm; a q m i fM u Of;ay;Ekdi fr n fh Oya ' r sm; u dk jy | mef; ay;Edki fc Jho n f/ x dkOya ' wdkYt & t y , fcH t pkt z G JUr sm; jzpfo n fh v lr n f;r sm;? t dEd, v lr sdK;r sm;? t jcm;a o m t o m; t a&m i fu GJ jy n fo lr sm; t w G u f t v kyfcefYt yf&ef t v kyf&Si fr sm; u kd w Gef; t m;ay;c Jho n f/ x dku Jho dkY c GJjcm;zdEdSyfrI' P fu dk cg; q D;cHc JhM u & o n fh t o dki f; t 0dki f;r sm; t w G u f t c G i fht v r f;r sm; ay; t yfjc i f;jz i fh t v kyfc G i fq dki f&m
wef;wln Dr QrIr sm; a q m i fM u Of;ay;Ekdi f&ef & n f&G , fo n f/
v lrsdK;a&;cGJjcm;rI ( t yfygwdku f) pepfw G i f v lr n f;jy n fo lwdkY\ ajr , mydki fq kdi fcG i fhrSm v lr n f; t o dki f; t 0dki f;r sm; t w G u f[ k t pdk;& u o wfrSwfay; x m; o n fh Edki fi Hajr \ 13 &mcdki fEIef; cefYo m ydki fq dki fc G i fh &&dSM u o n f/ 1960 ESi fh 1980 ESpf rsm; t w G i f; v lr n f;jy n fo l 3 o ef;c GJcefY u dk u syfw n f;EHkcsmNyD;? t EÅ&m , f x lajym v So n fh zkef; q dk;ajrrsm; o dkY t pdk;& u t w i f; t " r® a�TUajym i f;apc Jho n f/ v lr n f;jy n fo lr sm; x HrS o drf; , l&&dSo n fh ajrr sm; u dk v ljzLawm i f t mz&du Edki fiHo m;rsm; x H t yfESi f;c Jho n f/
v lrsdK;a&;c GJjcm;rI ( t yfygwdku f) t pdk;&pepf u kefq Hk;NyD;aem u f v lr n f;jy n fo lrsm; t aejz i fh q Hk;�HI;c Jh& o n fh ajr , mr sm; &&dSa&; t w G u f awm i f; q dkv mc JhNyD; v ljzLajrydki f&Si f o pfr sm; u v n f; t q dkyg ajrr sm; u dk v u fv Twfv dkpdwf r&dSM u acs/ x dky#dy u ©u dk ajz&Si f;ay;&eft w G u f t mz&du ef t r sdK; o m; u Gef*& u frS Oya ' r sm;? pDrHu def;r sm;jz i fh t ajz&Sm a q m i f& G u fc Jh& o n f/ rlv ajrydki f&Si fr sm; x H ajr , mr sm; jyefv n f t yfESH&ef?
ajr , m rydki fq dki fa o ; o lr sm; t w G u fv n f; ydki fq dki fc G i fhr sm; &&dSEdki f&ef u wdu 0wf jyKc Jho n f/ wpfc sdefw n f;rSmy i f v ljzLa jrydki f&Si fwdkY\ t c G i fht a&;r sm; t w G u f t u m t u G , fjyKEdki fr n fh Oya ' r sm; u dkv n f; csrSwfc Jho n f/ z GJUp n f;yHk t ajccHOya'w G i f
yg&dSo n fh Edki fiHo m; q dki f&m t ajccH t cG ihft a&;rsm; t & wpfo D;yk*⇥v ajr , mydki fq dki fc G i fhu dk t u m t u G , f jyKay; x m;NyD;? rl& i f;ajrydki f&Si fx H jyefv n f t yfESH&mw G i f ]a v smfu ef r Qw o n fh ay;a v smfrI} r sm; t a u m i ft x n f azmfEdki fa&; t w G u fv n f; t mrcHcs u f ay; x m; o n f/
1/ tmz&dueftrsdK;om;uGef*&uf (ANC)
taejzifh ajr,m jyefvnfcsxm;a&;ESifh
wpfoD;yk*¾v ydkifqdkifcGifhtm; todtrSwf
jyKay;onfh Oya'wdkYtMum; xdef;nd§
aqmif&Guf&mwGif rnfodkYaom y#dyu©
rsdK;wdkYESifh BuHKawGU cJh&oenf;/
2/ jzpf&yfyg rl0g'rsm;onf rQwonf[k
xifygovm;/ tb,faMumifhenf;/
3/ xdkpDrHudef;rsm;onf ]w&m;rQwrI} udk
azmfaqmifay;&mwGif taxmuftul
jyK ay;Edkifygovm;? (odkYr[kwf)
t[efUtwm; jzpfapEdkifygovm;/
&Sif;vif; ajzqdkay;yg/
avhusifhcef;
1/ txufyg jzpf&yfrsm;wGif rnfonfwdkYu ]cGJjcm;zdEdSyfrIrsm;ESifh tESdrfcHb0 vGwfajrmufa&; yHhydk;rI} wdkYudk
azmfjyaeoenf;/ tb,faMumifhenf;/
2/ txufyg jzpf&yfrsm;ESihf oifcef;pmyg t,ltqoabmw&m;wdkY rnfodkY qufET,faeMuonf[k
oHk;oyfrdoenf;/
3/ jzpf&yfyg t,ltqrsm;? tjzpftysufrsm;? vkyfaqmifolrsm;ukd avhvm tuJjzwfNyD; rdrdwdkY\
EdkifiHwGif; jzpf&yfrsm;ESifh EdIif;,SOf oHk;oyfay;yg/ rnfodkYaom wlnDrIrsm;udk owdxm;rdoenf;/
aqG;aEG;csuf
jzpf&yfa v hv mcs u f
oifcef;pm (1)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ28
tydkif; (1)
tBudKoifcef;pm
]tmPm}[laom a0g[m&udk Mum;&onfh
tcgwGif rnfonfudk yHkazmf awG;jrifrdoenf;/
tb,faMumifhenf;/
2.1 tmPmESifh vkyfydkifcGifh (Power and Authority)
2.1.1 ]tmPm} qdkonfrSm tb,fenf;tmPm[lonf ]rdrdwdkYtvdk&dSaom t&mudk &,lEdkifpGrf;} [lí zGifhqdkEkdifonf/
xdkzGifhqdkcsufwGif 0w¬Kypönf;wpfpHkw&m (ajr,m? Opöm ponf) udk &,ljcif;?
wpfpHkwpf&mudk jyKvkyfEdkifjcif; (rnfonfht&yfwGif &Sifoef &yfwnfrnf? rnfonfh
vkyfief;aqmif&Gufrnf ponfwdkYtwGuf qHk;jzwfcsuf csEdkifjcif;)? wpfyg;olwdkYtm;
rdrdwdkYtvdk&dSonfh t&mtwGuf aqmif&Gufapjcif; (rdrdtusdK;twGuf wpfyg;oludk
vkyfaqmifapjcif;? ajymqdkapcdkif;jcif;) tp&dSonfjzifh teuf zGifhqdkEkdifonf/
]tmPm&dSjcif;onf rdrdwdkY tvdk&dSaomt&mudk &,lEdkifjcif;} [k t"dyÜm,fzGifhqdkxm;csuf
t& wpfyg;olwdkY\ tusdK;pD;yGm; xdyg;aomfjim; 4if;wdkYtm; rdrdtvdkus aqmif&Guf
apjcif;[k xnfhoGif; zGifhqdkEkdifao;onf/ qdkvdkonfrSm tmPm ydkrdk ydkifqdkifxm;ol
tpktzGJUwdkYu tmPmenf;yg;olrsm;tay: zdEdSyfEkdifjcif;? acgif;yHkjzwfEdkifjcif;
[lívnf; t"dyÜm,f&onf/
2.1.2 ]txufrS atmuf} odkY pD;qif;onfh tmPm (Top – down
Power) ESifh ]atmufrS txuf} odkY pD;qif;onfh tmPm (Bottom – up Power)
vlYtodkif;t0dkif;twGif; tmPm cGJa0yHkrsm;onf acwfumvwdkYESifhtwl a&GUvsm;
ajymif;vJvsuf &dSonf/ MoZmtmPm BuD;rm;onfh tpktzGJUrsm;taejzifh rdrdwdkY
&&dSxm;aom tmPmudk vufvGwf qHk;½IH;EkdifouJhokdY? tmPmenf;yg;aom tpktzGJUrsm;
onfvnf; tmPm ydkrdk &&dSvmEkdifMuonf/ okdYjzpfívnf; ]tmPm} udk (2) rsdK; (2) pm;
cGJjcm;í ajymqdk aqG;aEG;Ekdifonf/
]tmPm} [lí ajymqdkoHk;EIef;Muonfhtcg vltrsm;pk yHkazmfawG;jrifrdonfrSm
]txufrS atmuf} odkY pD;qif;onfh tmPm (power over) yif jzpfonf/ xdktcg
rsdK;wGif tiftm;oHk; apcdkif;jcif;? twif;t"r® jyKrljcif;? cGJjcm; qufqHjcif;? jcpm;rI?
rw&m;jyKrI tp&dSonfh tEIwfoabmaqmifonfh t,ltqrsm;ESifhom wGJzuf
½IjrifwwfMuonf/ ]txufrS atmuf} pD;qif;onfh tmPmudk zGifhqdk&mwGif
atmufyg tcsuf (2) &yfwdkY yg&dSonf/
1/ ]tmPm} &&dSydkifqdkifEkdif&eftwGuf xkdtmPmudk wpfpHkwpfOD;xHrS odrf;ydkuf
&,l&rnf/
2/ wpfyg;olwdkY\ tmPmBuD;xGm;rIrS &yfwefYoGm;atmif xdktmPm rsdK;udk
toHk;cs&onf/
EkdifiHa&;onf tmPmydkifqdkifxm;olwdkY
ESifh tmPm vdkvm;olwdkYtMum;&dS tmPm
vGefqGJyGJ[k tcsdKUu ½Ijrifxm;Muonf/
tcef; (2) tmPm? vkyfydkifcGifhESifh w&m;0if todtrSwfjyKrI Power, Authority
& Legitimacy)
1/ ]txufrS atmuf} odkY pD;qif;aom
tmPmqdkonfrSm tb,fenf;/
2/ ]atmufrS txuf} odkY pD;qif;aom
tmPmqkdonfrSm tb,fenf;/
3/ xdktmPm (2) &yfwdkYY rnfodkY jcm;em;Mu
oenf;/
tBudKoifcef;pm
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 29
Oyrmqdk&aomf puf½Hkydkif&SifwpfOD;taejzifh ol\tvkyform;rsm; vkyfief;cGif
tajctaewpf&yf&yftay: a0zef txGefYwufygu xdkolwdkYudk tvkyfrS xkwfy,f
Ekdifonf/ þtajctaeudk puf½Hkydkif&SifrS tvkyform;rsm;tay: BoZmtmPm
oufa&mufonf[k ac:qdkEkdifNyD; ]txufrS atmuf} pD;qif;onfh tmPmudk
xif[yfaeonfh Oyrmwpf&yfvnf; jzpfonf/ puf½Hkydkif&Sif\tjrifwGif xdka0zef
qefYusifolrsm;onf xdkuJhodkYaom twkduftcHvkyf&yfrsm; zefwD;jcif;jzifh tmPmudk
cdk;,l&ef BuHpnfaeMuonf[k awG;xifEkdifonf/ xdktaMumif;aMumifhyifvQif a0zef
qefYusifol wdkY\ tmPm BuD;xGm;vmrIrS &yfwefYoGm;apa&;twGuf xdkolwdkYudk
tvkyfrS xkwfy,fjcif;jzifh ajz&Sif;&onf/
]atmufrS txuf} odkY pD;qif;onfh tmPm (power to) onf rdrdwdkY &&dStyfonfh
tusdK;w&m;wdkYudk apmifha&Smuf&eftwGuf pnf;vHk;Mu&mrS aygufzGm;vm&onf/
xdkolwdkYwGif wpfOD;csif;taejzifh tmPm tuefYtowf &dSaeEkdifNyD;? twlwuG vufwGJ
vkyfaqmifMujcif;jzifh omvQif tmPm wdk;yGm;vmEdkifonf/ ]atmufrS txuf} pD;qif;
onfh tmPmudk vlxktmPm[k cdkif;EdIif;MuNyD; vlxktaejzifh tpdk;& (odkYr[kwf)
pD;yGm;a&;vkyfief;uJhokdY txuf - atmuf pD;qif;onfh tmPmrsdK;ESifh y#dyu©
jzpfyGm;onfhtcgwGif oHk;avhoHk;x&dSonf/
]atmufrS txuf} odkY pD;qif;onfh tmPmonf tuefYtowfrJh oabm&SdNyD;
&SifoefBuD;xGm;EdkifrItm;vnf; BuD;rm;ygonf/ ]ynma&;} onf tqdkyg tmPmrsdK;\
taumif;qHk; Oyrmwpf&yfvnf; jzpfonf/ Oyrmqdk&aomf wpfOD;wpfa,mufu
aus;&Gmwpf&Gm&dS vltrsm;tm; 4if;wdkYcHpm;tyfonfh tcGihfta&;rsm; umuG,f&ef
oifMum;odjrifapEdkifrnf/ xdkuJhodkY vltrsm;udk todynmrsm;ay;jcif; (pGrf;aqmif&nf
jr§ifhwifay;jcif;) enf;vrf;jzifh xdkolwGif&dSonfh tmPmonfvnf; vufvGwfqHk;½HI;p&m
taMumif; r&dSawmhacs/
]atmufrS txuf} odkY pD;qif;onfh tmPmqdkif&m Oyrmwpf&yfrSm puf½Hkwpf½Hk&dS
tvkyform;rsm;u todynm jr§ifhwif&eftwGuf udk,fxludk,fx tm;xkwfMujcif;
jzpfonf/ xdkodkY tm;xkwfMujcif;jzifh &oifh&xkdufaom tcGifhta&;rsm;? rdrdwdkY
BuHKawGUaeonfh tajctaewdkYudk ajymif;vJEkdifonfh enf;vrf;rsm; ponfwkdYukd od&dS
vkyfaqmifEdkifMurnf jzpfonf/ (Oyrm - vkyfcvpm ydkrdk &&dSa&; awmif;qdk&eftwGuf
tvkyfcGif &yfwefYjcif;)
]txufrS atmuf} odkY pD;qif;onfh tmPmESifh ]atmufrS txuf} odkY pD;qif;onfh
tmPm (2) &yfwdkYudk yHkazmfEkdif&eftwGuf ]tmPm yd&rpf} udk toHk;jyK avhvmEkdifonf/
atmufazmfjyyg yd&rpfwGif vlYtzGJUtpnf; wpf&yftwGif; tmPm rnfodkY ysHUESHYaeyHkudk
awGU&dSEkdifayonf/ (tmPmtrsm;qHk; ydkifqdkifxm;onfh tpktzGJUwkdYrSm yd&rpf\
xdyfqHk;wGif&dSNyD;? tenf;qHk; &&dSolwdkYrSm yd&rpfyHk\ atmufajcwGif &dSonf/)
tpktzGJUwpfzGJUu 4if;\atmufwGif& dSonfh tjcm;aomtpktzGJU wpf&yf&yfudk
tmPmtoHk;cs xdyg;onfhtcgwdkif; xdkjzpf&yfwdkYudk ]txufrS atmuf} odkY
pD;qif;onfh tmPm\ Oyrmwpf&yftjzpf owfrSwfEkdifonf/ tpktzGJU wpfzGJUzGJUu
4if;\txufwGif&dSonfh tjcm;aom tpktzGJUtm; tmPmtoHk;cs qefYusifrIrsdK;udkrl
]atmufrS txuf} pD;qif;onfh tmPm\ Oyrmwpf&yf[lí ac:qdkEkdifayrnf/
oifcef;pm (2.1.2) udk avhvm zwf½INyD;ygu
1/ rdrdwdkYtodkif;t0kdif;wGif awGU&dS&onfh
]txufrS atmuf} odkY pD;qif;onfh
tmPmESifh ywfoufaeonfh Oyrm
wpf&yfudk pOf;pm; azmfxkwfay;yg/
2/ rdrdwdkY todkif;t0kdif;wGif awGU&dS &onfh
]atmufrS txuf} pD;qif;onfh
tmPmESifh ywfouf aeonfh Oyrm
wpf&yfudk pOf;pm; azmfxkwfay;yg/
avhusifhcef;
oifcef;pm (2)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ30
tydkif; (1)
1/ atmufyg pm&if;&dS tkyfpktoD;oD;\
trnfrsm;udk ]tmPmyd&rpf}\
oifhawmfaom ae&mwGif jznfhpGuf
ay;yg/
- puf½Hktvkyform;rsm;?
- a'oEã& tpdk;&tzGJU?
- ppfwyf?
- roefpGrf;olrsm;?
- tao;pm;pD;yGm;a&;
vkyfief;&Sifrsm;?
- v,form;rsm;?
- bmoma&; acgif;aqmifrsm;?
- jynfaxmifpk tpdk;&tzGJU?
- jynfolY&J?
- EkdifiHrJhrsm;/
2/ tjcm;aom vlrItkyfpkrsm; udkvnf;
pOf;pm; azmfxkwfay;NyD; ]tmPm
yd&rpf} wGif jznfhpGufay;yg/
vkyfief;rsm;
1/ rdrdwdkYtodkif;t0dkif;twGif; ]txufrS atmuf} odkY pD;qif;onfh tmPmudk rnfonfh
enf;vrf;rsm;jzifh toHk;cswwfMuoenf;/
2/ rdrdwdkY todkif;t0dkif;twGif; ]atmufrS txuf} odkY pD;qif;onfh tmPmudk rnfonfh
enf;vrf;rsm;jzifh toHk;cswwfMuoenf;/
3/ rdrdwdkYtodkif;t0dkif;&dS EdkifiHa&;qkdif&m udpö&yfwdkYwGif ]txufrS atmuf} pD;qif;onfh
tmPmESihf ]atmufrS txuf} pD;qif;onfh tmPmwdkYteuf rnfonfu ydkrdk
tm;aumif;onhf tiftm;wpf&yftjzpf wnf&dSaeoenf;/ tb,faMumifhenf;/
aqG;aEG;csuf
a'oEã& tpdk;&tzGJ U?
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 31
2.1.3 jrifomonfh tmPmESifh zHk;uG,fudef;atmif;aeonfh tmPm (Visible Power vs Hidden Power)
(u) jrifomonfh tmPm
MoZmtmPmBuD;rm;onfh vlyk*¾dKvf (odkYr[kwf) tpktzGJUwpf&yf&yfonf tmPm
enf;yg;olwdkYtay: rdrdtvdkus jyKrlapa&;twGuf jrifomonfh vkyf&yfrsm;jzifh
tqdkyg tmPmrsdK;udk toHk;csMuonf/ xdkjrifomonfh tmPmwdkYteufrS tawGU&
trsm;qHk;jzpfonfh trsdK;tpm;tcsdKUrSm -
• twif;tMuyf cdkif;apjcif; (coercion) - wpfpHkwpfOD;tm; rdrdwkdYtvdk&dSonfh
t&mudk aqmif&Gufapa&;twGuf tMurf;zufjcif;? tusOf;csjcif;uJhokdYaom
vkyf&yfrsm;jzifh tiftm;oHk; apcdkif;jcif;/
• Ncdrf;ajcmufjcif; (intimidation) - wpfpHkwpfOD;tm; rdrdwkdY tvdk&dSonfht&mudk
vkyfaqmifapa&;twGuf tusyfudkif xdyg;aESmifh,SufrIrsdK;wdkYjzifh aqmif&Guf
apjcif;/
• qGJaqmifodrf;oGif;jcif; (persuasion) - rdrdwdkYqE´udk vufcHvmonftxd
nd§EdIif; aqmif&Gufjcif;jzifh wpfpHkwpfOD;tm; rdrdwkdYtvdk&dSonfht&mudk aqmif&Guf
apjcif;/
• rufvHk;ay;jcif; (creating incentives) - wpfpHkwpfOD;tm; rdrdwkdYtvdk&dSonfh t&mudk
aqmif&Gufapa&;twGuf qkvmbfrsm; csD;jr§ifhay;urf;jcif; (Oyrm - aiGaMu;?
tvkyftudkif (odkYr[kwf) tjcm;aom t&if;tjrpfrsm;)/ xdkuJhodkY ay;tyf&mwGif
rrSefruef? w&m;Oya'ESifh rnDonfudk vkyfaqmifapygu xdktjzpfudk vmbfxdk;rI[k
trnfwyfEdkifonf/ ]rufvHk;ay;jcif;} onf tajctae taMumif;t&yf&yfudk vdkufí
jrifomonfh tmPmtjzpfaomfvnf;aumif;? zHk;uG,fudef;atmif;aeonfh tmPm
tjzpfaomfvnf;aumif; owfrSwfEkdifonf/
1/ ]jrifomonfh tmPm} qdkonfrSm
tb,fenf;/
2/ ]zHk;uG,f udef;atmif;aeonfh tmPm}
qkdonfrSm tb,fenf;/
3/ xdktmPm (2) &yf wdkY rnfodkY uGJjym;
Muoenf;/
tBudKoifcef;pm
rufqDuef Edkufuvyfwpfcktjyif&dS
vlaoavmif;wpfavmif;/ rufqDudk
ajrmufydkif;\ e,fajr awmfawmfrsm;rsm;udk
Ncdrf;ajcmufrI? tusyfudkifrIwdkYjzifh rufqDuef
tMurf;zuf rl;,pf*dkPf;BuD;rS xdef;csKyf
xm;onf/ xdkolwdkY\vkyf&yfrsm;tm;
owif;pmrsm;wGif a&;om;azmfjyjcif; rjyK&ef
twGufvnf; tMurf;zufjcif;? xdyg;
aESmifh,Sufjcif; tp&dSonfwdkYudk toHk;csvsuf
[efYwm;xm;onf/ xdk*dkPf;\ ppfyGJrsm;wGif
toHk;cs&ef i,f&G,faom ppfom;opf rsm;
pkaqmif;a&; twGuf rufvHk;ay;jcif;ESifh
0g'jzefYjcif; wdkYudkyg toHk;jyKonf/
oifcef;pm (2)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ32
tydkif; (1)
(c) zHk;uG,f udef;atmif;aeonfh tmPm
MoZmtmPmBuD;rm;onfh vlyk*¾dKvf (odkYr[kwf) tpktzGJUwpf&yf&yfonf rdrdwdkY\
tawG;tac: ,HkMunfcsufrsm;udk toHk;jyKNyD; tmPmenf;yg;ol tpktzGJUrsm;tm;
rdrdtvdkus jyKrlvmapa&;twGuf tqdkyg tmPmrsdK;udk toHk;jyKMuonf/ xdkzHk;uG,f
udef;atmif;aeonfh tmPmwdkYteufrS tawGU&trsm;qHk; jzpfonfh trsdK;tpm;
tcsdKUrSm -
• aMumuf&GHUjcif; (fear) - rdrdwdkYudk xdwfvefYonfhtwGuf vltrsm;taejzifh rdrdwdkY
tvkd&dSonfhtwdkif; jyKrlwwfMuonf/
• z,fxkwfjcif; (exclusion) - vltrsm;tm; qHk;jzwfcsuf csrSwfjcif;wGif
ryg0ifEkdifatmif [efYwm; ypfy,fxm;jcif;/
• vkyfief;pOfrsm; csrSwfjcif; (setting the agenda) - rnfodkYaom qHk;jzwfcsufrsm;
csrSwf cGifhjyKrnfudk pdppfa&G;cs,fjcif;/ qdkvdkonfrSm MoZmtmPmBuD; vlyk*d¾Kvf?
tpktzGJUrsm;uom tpnf;ta0;wpf&yfwGif rnfokdYaom taMumif;t&m aqG;aEG;
rnfudk jc,fvS,f qHk;jzwfEkdifrnf/ 4if;wdkYtaejzifh ty,fcH tpktzGJUrsm;twGuf
ta&;ygonfh taMumif;t&mwdkYudk xnfhoGif;xm;&dSjcif; r&dSygu rnfolurQ
xkdudpö&yfwkdYudk azmfaqmifay;Ekdifvdrfhrnf r[kwfacs/
• BudK;udkifcs,fvS,fjcif; (manipulation) - jynfolwdkY\ t,ltqrsm;udk xdef;csKyf
xm;jcif;jzifh 4if;wdkYyif rodvdkufbJ rdrdwdkYtvdkus aqmif&GufapEdkifrnf/ Oyrm
qdk&aomf vlrIjyóemwpf&yf (&mZ0wfrI? rl;,pfaq;oHk;pGJrI ponfjzifh) onf
EkdifiHjcm;om;rsm;aMumifh jzpf&onf[k vltrsm;tm; owif;rD'D,m? 0g'jzefYrI
(odkYr[kwf) tjcm;aom enf;vrf;rsm;jzifh txiftjrifa&mufatmif jyKvkyf xm;jcif;jzifh
xdkvlrIjyóem&yftwGuf tpdk;&\ wm0ef&dSrIudk ar;cGef;xkwfMuvdrfhrnf r[kwfacs/
1/ rdrdwdkYtodkif;t0dkif;twGif; ]jrifomonfh tmPm} udk rnfonfh enf;vrf;rsm;jzifh toHk;cs
wwfMuoenf;/
2/ rdrdwdkYtodkif;t0dkif;twGif; ]zHk;uG,f udef;atmif;aeonfh tmPm}udk rnfonfh enf;vrf;
rsm;jzifh toHk;cswwfMuoenf;/
3/ rdrdwdkYtodkif;t0dkif;&dS EdkifiHa&;qkdif&m udpö&yfwdkYwGif ]jrifomonfh tmPm}ESihf
]zHk;uG,f udef;atmif;a eonfh tmPm}wdkYteuf rnfonfu ydkrdk tm;aumif;onhf
wGef;tm;wpf&yftjzpf wnf&dSaeoenf;/ tb,faMumifhenf;/
aqG;aEG;csuf
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 33
jrifomonfh
]txufrS atmuf}odk Y
pD;qif;onfh tmPm
zHk;uG,fudef;atmif;aeonfh
]txufrS atmuf} odk Y
pD;qif;onfh tmPm
jrifomonfh
]atmufrS txuf} odk Y
pD;qif;onfh tmPm
zHk;uG,fudef;atmif;aeonfh
]atmufrS txuf} odk Y
pD;qif;onfh tmPm
2011 jrpfqHkqnf
1962 ppfwyfrS tmPmodrf;jcif;
2011 jrpfqHkqnf 2011 jrpfqHkqnf
2.1.4 tmPm\ t&if;tjrpfrsm;vlyk*¾dKvf (odkYr[kwf) tpktzGJUwpfzGJU ]tmPm} rnfrQ ydkifqkdifxm;onfudk tuJcwfjcif;
onf EkdifiHa&;qkdif&m avhvm qef;ppfrIrsm;\ ta&;ygaom tpdwftydkif;wpf&yf
jzpfonf/ odkY&mwGif xdkolwdkYtaejzifh tmPmudk rnfonfhae&mrS &&dSydkifqkdifxm;Mu
onfudk od&dSxm;&efrSmvnf; ta&;ygvSayonf/ tmPm aygufzGm;&m tcsuftcsmus
vSonfh t&if;tjrpfrsm;teufrS tcsdKUwdkYrSm -
1/ tiftm; (strength) - vufeufcJ,rf;? aemufvdkuf todkif;t0dkif;?
um,pGrf;yum; tp&dSaom t&mtm;vHk;wdkYonf vlyk*d¾Kvf? tpktzGJUwpf&yf
tmPm ydkrdk ydkifpdk;a&;udk ay;pGrf;Ekdifonf/ xdktcsufaMumifhyif tpdk;&rsm;?
ppfwyfrsm;? &mZ0wf*dkPf;rsm;ESifh tMurf;zuftzGJUtpnf;rsm; tmPm
BuD;BuD;rm;rm; ydkifqdkifxm;Mujcif; jzpfonf/
2/ Opöm"e (wealth) - aiGaMu;? ajr,mESifh tvkyform;rsm; ponfwdkYrSmvnf;
tmPmydkifqdkifrI\ t&if;tjrpfrsm; jzpfMuonf/ xdkt&if;tjrpfrsm;ukd
toHk;csjcif;tm;jzifh wpfpHkwpfOD; (okdYr[kwf) tpktzGJUwpfzGJUonf rdrdwdkY
tvdk&dSonfh t&mudk &,lEdkifMurnf? &nfrSef;csufrsm;vnf; jynfh0Murnf/
tjcm;olwdkY\ &nfrSef;csufrsm;? tcGifhta&;rsm;xuf rdrdwdkY tusdK;pD;yGm;twGufudk
tumtuG,f jyKay;Edkifrnfvnf; jzpfonf/
]tmPm}udk rnfonfwdkYrS &&dSEdkif
oenf;/
tBudKoifcef;pm
1/ jzpfpOfjy Z,m; udk avhvm oHk;oyfay;yg/ xkdZ,m;yg jzpf&yfrsm;teuf jzpf&yf 6 ck udk aÔ;NyD; atmufyg
Z,m;\ oifhawmfaom ae&mwGif jznfhpGufay;yg/
2/ oifcef;pm (2.1.2) wGif jyKvkyfcJhonfh tmPm toHk;jyKrIrsm;udk tajccHNyD; txufwGif vkyfaqmifcJhaom
Z,m;twdkif; Z,m;topfwpfck jyKpkay;yg/
3/ txufyg Z,m;rsm;t& tmPm toHk;csrI enf;vrf;rsm;ESifh ywfoufí rnfonfwdkY avhvm
od&dS&oenf;/
vkyfief;rsm;
oifcef;pm (2)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ34
tydkif; (1)
wyfrawmfonf jrefrmjynf\ ta&;ygqHk;ESifh
tmPmt&dSqHk; tzGJUtpnf;wpf&yf jzpfonf/
wyfrawmftaejzifh tiftm;? Opöm"e? tqifhtwef;?
todynmwdkYteuf rnfonfwdkYaMumifh tqdkyg
tmPmwdkYudk &&dS ydkifqdkifxm;&oenf;/
3/ tqifhtwef; (status) - þtmPmrsdK;onf vlYtzGJUtpnf;twGif;&dS
vltcsdKUwdkY\ tcef;u@ (odkYr[kwf) ta&;ygrIwdkYtay: tajccHvsuf&dSonf/
Oyrmtm;jzifh vlYtodkif;t0dkif;wpf&yftwGif; bmoma&;acgif;aqmifrsm;onf
]vrf;nTef oGefoifjyoay;olrsm;} jzpfonf[k vltrsm;u owfrSwfxm;&dS
Ekdifonf/ (tcef;u@) xkdYtwlyif q&m0efrsm; tay:wGifvnf; trsm;toufudk
u,fq,fEkdifpGrf;&dSMuonfh twGufaMumifh vltrsm;u av;pm;wefzdk;xm;Ekdif
Muonf/ (ta&;ygrI)
4/ todynm (knowledge) - todynmESifh A[kokwonfvnf; tmPm\
t&if;tjrpfrsm;jzpfNyD; ynmA[kokw <u,f0olwdkYonf tmPm\ t&if;tjrpfudk
ydkifqdkifxm;olrsm;[k qdkEdkifayonf/ vlYtzGJUtpnf;wpf&yf rnfodkY rnfyHk
vIyf&Sm;vnfywfvsuf &dSonfudk od&dSjcif;onf xdkvlYtzGJUtpnf;udk ajymif;vJvdk
olwdkif; od&dS&rnfh yxrqHk;aom ajcvSrf;wpf&yfvnf; jzpfonf/
avhusifhcef;1/ rdrdwdkY\todkif;t0dkif;twGif; wpfpHkwpfOD;? tpktzGJUtaejzifh tmPm trsm;qHk; ydkifqdkifap&ef
rnfonfh t&if;tjrpfu aqmifMuOf;ay;Ekdifonf[k xifoenf;/ tb,faMumifhenf;/
2/ oifcef;pm (2.1.4) yg t&if;tjrpfrsm;teufrS rnfonfwdkYu atmufyg yk*¾dKvfwdkYtm; tmPm
ay;pGrf;xm;oenf;/
u/ OD;oefY
c/ OD;cGefqm
*/ oDw*lq&mawmf
C/ OD;awZ
i/ wyfrawmf
p/ ocifudk,fawmfrdIif;
q/ jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHawmf or®w
Z/ a':atmifqef;pkMunf
ps/ 88 rsdK;qufausmif;om;
n/ rdrd\ q&morm;
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 35
rdrdwdkY todkif;t0dkif;twGif;&dS yk*¾dKvfrsm;\ tmPmtoHk;csrIqkdif&m Oyrmrsm;udk tajccHvsuf
atmufyg Z,m;udk jznfhpGufay;yg/ rnfodkYaom tmPm t&if;tjrpfrsm; yg0ifonfESifh
xdktmPmwdkYonf ]txufrS atmuf} (odkYr[kwf) ]atmufrS txuf} odkY pD;qif;onfh tmPm
jzpfonfudkyg &Sif;vif; aqG;aEG;ay;yg/
vkyfief;rsm;
tiftm;aMumifh &&dSonfh
tmPm
Opöm"eaMumifh &&dSonfh
tmPm
tqifhtwef;aMumifh &&dSonfh
tmPm
todynmaMumifh &&dSonfh
tmPm
]txufrS atmuf} odkY
pD;qif;onfh tmPm
Oyrm -
qE´xkwfazmfolrsm;tm;
wdkufcdkufjcif;/
]atmufrS txuf} odkY
pD;qif;onfh tmPm
Oyrm - xkwfazmf qE´jyjcif;/
]txufrS atmuf} odkY
pD;qif;onfh tmPm
]atmufrS txuf} odkY
pD;qif;onfh tmPm
]txufrS atmuf} odkY
pD;qif;onfh tmPm
]atmufrS txuf} odkY
pD;qif;onfh tmPm
]txufrS atmuf} odkY
pD;qif;onfh tmPm
]atmufrS txuf} odkY
pD;qif;onfh tmPm
oifcef;pm (2)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ36
tydkif; (1)
1/ uRefawmfwdkY avhvmwifjyrnfh yk*¾dKvfrSm ____ jzpfonf/
2/ xdkolydkifqdkifxm;aom tmPmrSm ____ jzpfonf/
3/ xdktmPm ydkifqdkifxm;&onfh taMumif;&if;rSm ____ wdkYaMumifh jzpfonf/
4/ xdktmPmwdkYonf ____ taMumif;&yfwdkYaMumifh vufvGwfqHk;½HI;Ekdifonf/
t m P mydki fq kdi fx m; o n fh yk*d�K v fr sm;tzGJUrsm; zGJUyg/ NyD;aemuf tmPm ydkifqkdifxm;olwpfOD;taMumif; pOf;pm; azmfxkwfay;yg/
ydkpwm pm&Gufwpf&Gufay:wGif atmufazmfjyyg pmaMumif;rsm;udk jynfhpHkatmif a&;om;
ay;NyD; pmoifcef;eH&HwGif csdwfqGJazmfjyay;yg/ tjcm;aom tzGJUrsm; jyKpkxm;onfh ydkpwm
pm&Gufrsm;udkvnf; vSnfhvnf Munfh½I oHk;oyfay;yg/
vkyfief;rsm;
2.1.5 tmPmESifh vkyfydkifcGifh]tmPmonf rdrdwdkYtvdk&dSaom t&mudk wpfpHkwpfOD;tm; vkyfaqmifapEkdifrItpGrf;}
[lonfh teuft& ]vkyfydkifcGifh} [lonf xdkodkY vkyfaqmifapEkdifonfh tcGifhta&;
ydkifqdkifxm;jcif;[k zGifhqdkEdkifonf/ Oyrmqdk&aomf &mZ0wfom;wpfOD;taejzifh
aoewfwpfvuf&dSjcif;u xdkolxHwGif tmPm &&dSvmaponf/ xkdaoewfjzifh
typfcH&rnf pkd;aomaMumifh vltrsm;rSm xdkoltvdkus apcdkif;cH&rnf jzpfonf/
aoewfom r&dSygu xdk&mZ0wfom;xHwGifvnf; tmPm &dSEdkifvdrfhrnf r[kwfacs/
wpfzufu MunfhvQifvnf; pHjy&Jt&m&dSwpfOD;onf aoewf &dSonfjzpfap? r&dSonf
jzpfap vltrsm;tay: MoZmanmif;Edkifonf/ aoewf ydkifqdkifxm;ygu tqdkyg
pHjy&Jt&m&dSa&m? &mZ0wfom;vlqdk;yg tmPm&dSrnfjzpfaomfvnf;? aoewf r&dSygu
&Jt&m&dS wpfOD;wnf;omvQif tmPm ydkifqdkifxm;aMumif; awGU&ayrnf/ xdkokdY
jzpf&jcif;rSm w&m;Oya'pdk;rdk;vsuf&dSonfh wkdif;jynfrsm;wGif vlrItodkif;t0dkif;
wkdYtm; umuG,fay;&efrSm &J0efxrf;wdkY\ wm0efjzpfonf[k vltrsm;u vufcH
xm;MuaomaMumifh jzpfonf/
rdrdwdkY\ todkif;t0dkif;twGif; tmPm
&&dSEkdifrI tcGifhta&;udk rnfolwdkYu
ydkifqdkifxm;Muoenf;/
tBudKoifcef;pm
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 37
tusdK;quftaejzifh trsm;jynfoltaygif;wdkY vkyfaqmiftyfonfwdkYudk nTefMum;
ajymqdkEdkifrI tcGifhta&;tm; &Jt&m&dSrsm;rS tvkyfwm0eft& ydkifqdkifxm;MuaomaMumifh
vltrsm;rSm 4if;wdkYudk av;pm; vdkufemMu&rnf jzpfayonf/ þonfrSm ]vkyfydkifcGifh}
[laom a0g[m&\ t"dyÜm,fzGifhqdkcsuf jzpfayonf/
txufyg Oyrm&yfwGif ta&;ygonfh t,ltq (2) &yf yg0ifvsuf&dSonf/
4if;wdkYrSm -
1/ rSefuefrI (rightness) - w&m;Oya'pdk;rdk;rI&dSaom tajctaewGif
&J0efxrf;rsm;onf jynfolYtusdK;a&S;½I aqmif&Gufvdrhfrnf[k vltrsm;u
,HkMunfxm;onf/ xdk,HkMunfcsufaMumifhvnf; &Jt&m&dSwdkYrSm vkyfydkifcGifh
tmPmudk ydkifqdkifxm;Muonf/ jynfolY&Jrsm;onf vlYtodkif;t0dkif;wpf&yf
Nidrf0yfydjym;atmif xdef;odrf;&rnfh wm0ef &dSonfh tavsmuf &Jt&m&dSwdkY\
nTefMum;csufrsm;udk vdkufem jcif; onf rSefuefaom vkyf&yf jzpfonf[kvnf;
vltrsm;u awG;xifxm; Muonf/ xdknTefMum;csufrsm; csrSwfonfh
tcgwGifvnf; jcpm;rI r&dS onfh &Jt&m&dSrsm;rSm udk,fusdK;rzuf trsm;tusdK;
twGufom a&S;½I aqmif&GufwwfMuonf/ vkyfydkifcGifh &&dSxm;olwpfOD;onf
tmPm ydkrdk ydkifqdkifxm;oifhonf[k vltrsm;u vufcHxm; onf/ xkduJhodkY
tmPm ydkifqdkifxm;jcif;onf rQwrI&dSNyD; em;vnf vufcHEkdifaom vkyf&yf
jzpfonfomru rdrdwdkYtusdK;twGufyg apmifha&Smuf umuG,fay;Ekdifí
jzpfayonf/
2/ oabmwlcGifhjyKrI (consent) - acgif;aqmifwpfOD; (okdYr[kwf) tpdk;&wpf&yf
vkyfydkifcGifh &&dSaprnfh ta&;ygvSonfh t&if;tjrpfwpf&yfrSm oabmwl
cGifhjyKrIqdkif&m t,ltqyif jzpfonf/ oabmwlcGifhjyKrI [lonfrSm
acgif;aqmifwpfOD; (odkYr[kwf) tzGJUtpnf;wpf&yf (a&SUOyrmt& jynfolY
&JwyfzGJU) onf jynfoltrsm;ay:wGif vkyfydkifcGifh&dSoifhaMumif; trsm;u vufcH
oabmwlxm;jcif;udk qdkvdkonf/ wpfpHkwpfOD;\ vkyfydkifcGifhonf vltrsm;\
vufcHrItay: tajcjyKxm;ygu xdkvl\ trdefY nTefMum;csufudk vltrsm;
vdkufemMuvdrfhrnf jzpfonf/ xkduJhokdYaom acgif;aqmifrsm;? tzGJUtpnf;rsm;
(odkYr[kwf) tpdk;&rsm;onf vltrsm;twGuf tavsmfuefqHk;? taumif;rGefqHk;
jzpfonf[k qHk;jzwfcsufcs a&G;cs,fcHxm; Mu&ojzifh 4if;wdkYtaejzifh vltrsm;udk
trdefYay; nTefMum;Ekdifrnfh tcGihfta&;udk &&dSxm;Muayonf/
]tmPm ydkifqkdifxm;onfh yk*d¾Kvfrsm;} vkyfief;wGif jyKpkcJhonfh ydkpwmrsm;udk jyefvnf Munfh½I
oHk;oyfay;yg/
1/ xdkyk*d¾Kvfrsm; taejzifh ]tmPm} csnf; oD;oefY ydkifqdkifxm;Mu ygovm;/ (odkYr[kwf)
tmPma&m vkyfydkifcGifhyg ydkifqdkifxm;Muygovm;/
2/ xdkyk*¾dKvfwkdY taejzifh vkyfydkifcGifhudkyg ydkifqdkifxm; Muygu rSefuefrI&dSonfh vkyfydkifcGifh
jzpfatmif rnfonfwdkYu yHhydk;ay;xm; oenf;/ rnfolwdkY\ oabmwl cGifhjyKrIudk
&&dSxm;Muoenf;/
aqG;aEG;csuf
oifcef;pm (2)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ38
tydkif; (1)
2.1.6 vkyfydkifcGifhESifh wm0eftrdefYay; nTefMum;Ekdifonfh tcGihfta&; (vkyfydkifcGifh) wdkYonf wm0efwdkYESifh tpOf
'GefwGJvsuf &dSonf/ vkyfydkifcGifh&xm;ol taeESifhvnf; rdrd\ vkyfaqmifcsuf?
qHk;jzwfcsufESifh nTefMum;csufrsm; tm;vHk;onf rdrdudk,fusdK;pD;yGm;twGuf a&S;½Iaejcif;rsdK;
r[kwfbJ trsm;jynfol tusdK;pD;yGm;twGufom tNrJa&S;½I aqmif&Gufaejcif;rsdK;
jzpfap&ef wm0ef&Sdayonf/
xkdokdY qHk;½HI;&jcif;onf acgif;aqmifjzpfol\vkyfydkifcGifhudk tm;avsmhoGm;apNyD;
tmPm vufvTwfvdkuf&onftxd OD;wnfoGm;Ekdifayonf/ xdkjzpf&yfwdkYonf
tMurf;rzufonhf vIyf&Sm;rIrsm; (Oyrm - a&G;aumufyGJ qHk;jzwfcsufrsm;) taejzihfa&m?
awmfvSefrI uJhhokdYaom tMurf;zuf vIyf&Sm;rIrsm;t&yg jzpfyGm; ay:aygufvmEkdifonf/
xdktajctae (2) &yfvHk;onf acgif;aqmifrsm; pdk;&drfylyef&onfh ]atmufrS txuf}
pD;qif;onfh tmPm\ Oyrmaumif;wpf&yfvnf; jzpfayonf/
vkyfydkifcGifhwdkYESifh wGJzufvsuf&dSonfh
wm0efrsm;udk azmfjyay;yg/
tBudKoifcef;pm
avhusifhcef;jzpfpOfjyZ,m;udk avhvm zwf½Iay;yg/ tzGJUrsm; zGJU NyD; xdkZ,m;yg jzpf&yfwpf&yfudk tenf;qHk;
tajccHvsuf atmufyg ar;cGef;wdkYudk ajzqdkyg/
1/ rdrdwdkY a&G;cs,fxm;onfh jzpf&yfwGif tmPmcsnf; oD;oefY (okdYr[kwf) tmPma&m vkyfydkifcGifhyg
toHk;csxm;ygovm;/
2/ rnfodkYaom wm0efrsm; vspfvsL½Ixm;onfudk awGU&dS&oenf;/
3/ xdkjzpf&yfwdkYwGif vltrsm;\ wHkY jyefrIrsm;onf tMurf;zufrI &dSygovm;? (odkYr[kwf)
tMurf;rzufbJ ajz&Sif;Muygovm;/
2.2 w&m;0iftodtrSwfjyKrI2.2.1 w&m;0iftodtrSwfjyKrItcsdKUaom tpdk;&rsm;udk jynfolrsm;u vufcHMuNyD; tcsdKUaom tpdk;&rsm;udk
jynfolrsm; vufrcHMujcif;\ aemufcHyifr taMumif;t&if;rsm;udk EdkifiHa&;odyÜH
ynm&Sifrsm;u &SmazGazmfxkwfzdkY BudK;pm;&if; ]w&m;0iftodtrSwfjyKrI} oabmw&m;
udk avhvm qef;ppfvmMujcif; jzpfonf/ w&m;0iftodtrSwfjyKrIESifh ywfoufí
EkdifiHa&; odyHÜynm&Sifrsm; ar;jref;avh&dSonfh tajccH ar;cGef;wpf&yfrSm ]jynfolwdkY
taejzifh tpdk;&wpf&yfudk tb,ftaMumif;aMumifh emcH vdkufemoenf;} [lí
jzpfonf/ w&m;0iftodtrSwfjyKrI qdkonfrSm acgif;aqmifwpfOD;? tpdk;&wpf&yf
(odkYr[kwf) tzGJUtpnf; wpf&yf\vkyfydkifcGifhtm; vltrsm;u rnfa&GUrnfrQ
vufcHxm;onf qdkonfhtcsufwGif rlwnfonf/
]w&m;0iftodtrSwfjyKrI} onf EkdifiHtkyfcsKyf&mwGif at;at;csrf;csrf;? xda&mufrI&dS&dS
jzpfatmif yHhydk;ay;Ekdifonfh twGufaMumifh tpdk;&wpf&yftwGuf tvGef
ta&;ygvSonf/ EdkifiHa&; odyÜHynm&SifwpfOD;jzpfol rloD;,m;tv*yÜg (muthiah
alagappa) qdkolu tpkd;&rsm;taejzifh jynfolwdkY\ w&m;0if vufcHrI ydkrdk &&dSap&ef
atmufyg vu©Pm&yf (4) csufu zefwD;ay;EdkifaMumif; wifjyxm;onf/
vkyfydkifcGifhudk jynfolwdkY tb,fhaMumifh
vufcH&oenf;/
tBudKoifcef;pm
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 39
u/ tpdk;&rsm;onf 4if;wdkY\tmPmudk jynfolwdkY vufcHoabmwlonfh
enf;vrf;rsm;jzifh &&dS&rnf/ (Oyrm - a&G;aumufyGJrsm;/)
c/ tpdk;&rsm;onf 4if;wdkY&&dSxm;onfh tmPmudk jynfolwdkY\ oabm qEESifh
udkufnDonfh enf;vrf;rsm;jzifh toHk;jyK&rnf/ (Oyrm - ay:vpDrsm; csrSwf&mwGif
jynfoltm;vHk;\ tusdK;ESifh udkufnD&rnf? tpdk;&0efxrf;rsm; taejzifh vmbfay;
vmbf,lrI rsm; rjyKtyf? Oya'rsm;wGif rrQwrIrsm; r&dSaptyf/)
*/ tpdk;&rsm;onf jynfolwdkY\ vdktyfcsufrsm;ESifhtnD t&if;tjrpfrsm;? 0efaqmifrI
rsm;udk jznfhqnf;ay;&rnf/ (Oyrm - pm;eyf&du©m? tvkyftudkif tcGifhtvrf;ESifh
usef;rma&; apmifha&SmufrIqdkif&m 0efaqmifrIrsm; vHkavmufrI &dSap&rnf/)
C/ tpdk;&rsm;onf jynfolwdkY\ oabmwlcGifhjyKrIudk &&dS&rnf/ (okdYrSomvQif
jynfolwdkYu tpdk;&\ vkyfydkifcGifhudk vufcHMurnf jzpfNyD; vdkvdkvm;vm;
emcHMuvdrfhrnf jzpfonf/)
oifcef;pm (2.2.1) wGif yg&dSonfh w&m;0iftodtrSwfjyKrIqdkif&m vu©Pm&yf (4) csufudk
avhvm oHk;oyfNyD; atmufyg ar;cGef;wdkYudk ajzqdkay;yg/
1/ rdrdwdkYEdkifiH&dS acgif;aqmifrsm; taejzifh rnfodkYaom enf;vrf;rsm;jzifh tmPmudk &&dS ydkifqdkif
xm;Muoenf;/ tqdkyg tmPm&&dSrIrsm;onf w&m;0iftodtrSwfjyKrI&dSonfh enf;vrf;rsm;tjzpf
jynfolwdkYu vufcHxm;Muygovm;/
2/ rdrdwdkYEkdifiH&dS tpdk;&rsm;taejzifh tmPmudk rnfonfh enf;vrf;rsm;jzifh toHk;jyKMu oenf;/
3/ tpdk;&taejzifh rnfodkYaom t&if;tjrpfrsm;? 0efaqmifrIrsm;udk rdrdwdkYEkdifiHwGif;&dS jynfolwdkY\
vdktyfcsufrsm;ESifhtnD jznfhqnf;ay;&ef vdktyfoenf;/
4/ tpdk;&taejzifh jynfolwdkY\ oabmwl cGifhjyKrIudk &&dSxm;ygovm;/
aqG;aEG;csuf
oifcef;pm (2)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ40
tydkif; (1)
EdkifiHtoD;oD;\ w&m;0iftodtrSwfjyKrI tajctae (2013)
EdkifiH1/ vlrItkyfpktoD;oD;\
rauseyfrI
2/ tpkd;&\
w&m;0iftodtrSwfjyKrI
3/ jynfolY
0efaqmifrIrsm;4/ vlYtcGif hta&; ysrf;rQ
tD&wf 10.0 8.6 7.6 8.6 8.7
ajrmufudk&D;,m; 6.6 7.8 9.5 9.7 8.9
awmiftmz&du 5.7 5.3 6.3 4.2 5.4
tD&ef 8.8 8.9 5.0 9.4 8.0
w½kwfjynfolYor®wEkdifiH 8.3 8.1 6.8 9.4 8.2
tpöa&;?
taemufbufurf;
9.8 6.7 5.9 7.6 7.5
tdE´d, 8.2 5.2 6.7 5.9 6.5
usL;bm; 4.8 6.5 4.7 7.5 5.9
aqmf'Dtma&;AD;,m; 7.4 7.8 4.0 8.9 7.0
rav;&Sm; 6.1 6.2 4.5 7.1 6.0
oD&dvuFm 9.5 8.2 5.5 9.0 8.0
awmifudk&D;,m; 3.1 2.9 1.9 2.6 2.6
1 = tvGefaumif;rGef? 10 = tvGefqdk;&Gm;/Adapted from : The Failed States Index 2013.
2.2.2 w&m;0iftodtrSwfjyKrI? xda&mufrIESifh wnfNidrfrItpdk;&wpf&yfonf jynfoltaygif;\ vufcHrIESifh av;pm;rIwdkYudk &&dSxm; NyD;? 4if;wdkY
a&;qGJ csrSwfxm;onfh Oya'rsm;udkvnf; rQwrI&dSonf[k ½IjrifcH&rSomvQif
w&m;0iftodtrSwfjyKrI&dSonfh vkyfydkifcGifhudk ydkifqdkifEkdifrnf jzpfonf/ w&m;0if
todtrSwfjyKrI r&dSonfh tpkd;&rsm;taejzifhrl xdkuJhodkYaom trsm;axmufcHrIudk
r&&dS? rcHpm;EkdifMuacs/ tpdk;&wpf&yf\ vkyfydkifcGihfudk EkdifiHom;trsm;pku
todtrSwfjyKjcif;? vufcHjcif;wdkY r&dSygu tqdkyg tpkd;&udk w&m;0iftodtrSwfjyKrI
r&dSonfh tpdk;&[lí owfrSwfEkdifayonf/
w&m;0iftodtrSwfjyKrIonf
tpdk;&rsm;twGuf tb,faMumifh
ta&;yg&oenf;/
tBudKoifcef;pm
tzGJUrsm; zGJ YNyD; azmfjyyg Z,m;&dS EkdifiHwpfEkdifiHudk a&G;cs,fay;yg/ atmufyg tcsufrsm;ukd tajccHvsuf
aqG;aEG; wifjyrIwpf&yf jyKvkyfay;yg/
• xdkEkdifiH\ tpkd;&taejzifh w&m;0iftodtrSwfjyKrI tajctae rnfrQ &dSoenf;/
• rnfodkYaom w&m;0iftodtrSwfjyKrIqdkif&m vu©Pm&yfrsm; csdKU,Gif;vsuf &dSoenf;/
• rnfodkYaom w&m;0iftodtrSwfjyKrIqdkif&m vu©Pm&yfrsm; csdKU,Gif;rI r&dSoenf;/
• xdkEdkifiHwGif;&dS tajctaersm;ESifh ywfoufí rnfonfwdkYudk avhvm oHk;oyfrdoenf;/
vkyfief;rsm;
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 41
w&m;0iftodtrSwfjyKrIom r&dSygu tpdk;&wpf&yfonf jynfolwdkY\ axmufcHrIudk
vG,fvG,fululyif qHk;½HI;vufvGwf &Ekdifonf/ jynfolrsm;taejzifh w&m;0if
todtrSwfjyKrI r&dSonfh tpdk;&\ Oya'rsm;? vkyf&yfrsm;udk tHk<urIrsm;? qE´jyrI?
tmPmzDqefrI ponfwdkYjzifh qefYusif pdefac:wwf Muonf/ xdkpdefac:rI rsm;onf
tvGefw&mrSyif tEÅ&m,f BuD;rm;vSonf/ þonfudk Munfhjcif;jzifh tpdk;&wpf&yf
xda&mufrI&Sd&dS? wnfwnfNidrfNidrf &yfwnfEdkifa&;twGuf w&m;0iftodtrSwfjyKrI\
ta&;ygyHkudk awGUjrifEdkifonf/
(u) w&m;0iftodtrSwfjyKrIESifh xda&mufrI
EdkifiHom;rsm;onf w&m;0iftodtrSwfjyKrI&dSonf[k vufcHxm;onfh tpdk;&wpf&yfESifh
yl;aygif; aqmif&GufEkdifajc ydkrsm;onf/ tcGefaqmifjcif;? &J0efxrf; wdkY\ nTefMum;csuf
rsm;tm; emcHjcif;? w&m;Oya'wdkYudk vdkufem usifhoHk;jcif; tp&dSonfh vkyfief;rsm;udk
EkdifiHom;wpfOD; apmifhxdef;&rnfh wm0efrsm;tjzpf ½Ijrif vufcHMurnf jzpfonf/
xdkuJhodkY tpkd;&tm; vdkufemjcif;onf vkyfoifh? vkyfxdkufaomt&m jzpfonf[k
jynfolrsm;u ,lq xm;Mu onfh twGufaMumifh w&m;0ifaom tpkd;&rsm;rSm
jynfolwdkY\ yl;aygif; aqmif&GufrIrsm;ay: ,HkMunfpdwfcspGm tm;udk;Edkif Muonf/
xdkyl;aygif; aqmif&GufrIrsm; aMumifh tpdk;&taejzifh EdkifiHwpfEkdifiH vnfywf&mwGif
vdktyfonfh ½IyfaxG;ayGvDaom vkyfief;rsm;udk vG,fultqifajypGmjzifh azmfaqmif
ay;EkdifMuonf/
wpfzufwGifrl jynfolwdkY\ yl;aygif;rIrsm;tay: w&m;r0ifaom tpkd;&rsm;rSm
rDScdkEkdifjcif; r&dSMuacs/ 4if;wkdY\ EdkifiHom;rsm;taejzifh tpdk;&\ jcpm;rI? jynfolY
vdktifrsm;udk vspfvsL½Ixm;rIwdkYaMumifh tcGefaqmifjcif;? w&m;Oya'vdkufemjcif;
wdkYudkvnf; aqmif&GufMu vdrfhrnf r[kwfawmhacs/ jynfolrsm; tcGefaqmifMu&ef?
Oya'vdkufemMu&eftwGuf tqdkyg tpdk;&wdkYrSm tusyfudkifrIrsm;udk tvGeftrif;
vkyfaqmifMu& ayawmhonf/ xdkokdY tusyfudkif vkyfaqmifapjcif;u t&if;tjrpf
rsm;udk jzKef;wD;ypf&mvnf; a&mufayonf/ (Oyrm - &Jtiftm; ydkrdk wdk;csJUjcif;) xdkuJhokdY
jyKef;wD;ukefonfhtwGuf t&if;tjrpfrsm; vHkavmufrI r&dSawmhbJ tpdk;&\ ta&;ygonfh
vkyfief;wm0efrsm; (Oyrm - vlrIapmifha&SmufrIrsm;? zGHUNzdK;a&;vkyfief;rsm;) twGuf
tav;ay;Ekdifrnf r[kwfawmhacs/
(c) w&m;0iftodtrSwfjyKrIESifh wnfNidrfrI
tpdk;&wpf&yfonf w&m;0iftodtrSwfjyKrI&dSonf[k EkdifiHom;rsm;u ½Ijrifxm;ygu
wpfwdkif;jynfvHk;\ tusdK;twGuf a&S;½Iaqmif&Gufay;aeonfh tpkd;&tjzpfyg
vufcHxm;Murnf jzpfonf/ xdktcsufaMumifhyifvQif EkdifiHom;rsm;taejzifh
rdrdtusdK;? trsm;tusdK;wdkYtMum; y#dyu©jzpfyGm;&onfhtcgwdkif; aphpyfnd§EdIif;rI
jzifhom tajz&SmMuvdrfhrnf jzpfonf/ tpdk;&onf wpfwdkif;jynfvHk; aumif;usdK;
twGu f BuHaqmif BudK;yrf;aeonf[k ,HkMunfxm;MuonfhtwGuf EkdifiHom;rsm;
bufu udk,fusdK;pGefY&ef 0efrav;Muacs/ xkdYtjyif w&m;0ifaom tpdk;&onf
jyóemy#dyu© ajz&Sif;rIqdkif&m jzpfpOfrsm;udk rQrQww aqmif&Gufay;Ekdifacs
ydkrsm;onf/ xdktaMumif;aMumifhvnf; w&m;0iftodtrSwfjyKrI &dSonfh tpdk;&rsm;rSm
vlrIy#dyu© ajz&Sif;rIrsm;udk ydkrdk aumif;rGefpGm udkifwG,fwwfMuNyD; Nidrf;csrf;rIESifh
wnfNidrfrI wdkYudk ydkrdk aqmifMuOf;ay;EkdifMurnf jzpfayonf/
oifcef;pm (2)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ42
tydkif; (1)
wpfzufwGifrl w&m;0iftodtrSwfjyKrI r&dSonfh tpdk;&rsm;rSm 4if;wdkY EdkifiHom;rsm;\
y#dyu© nd§EdIif; tajz&SmrIrsm;tay: rSDcdkEkdifMuvdrfhrnf r[kwfacs/ tpkd;&wpf&yfonf
udk,fhzdkYom Munfhwwfonf[k EkdifiHom;rsm; ½Ijrifxm;ygu rnfodkYaom tajz&SmrI
rsdK;udkrQ yl;aygif; yg0ifvkdrnf r[kwfawmhacs/ tqdkyg tpkd;&rsm;taejzifh
xifomjrifom&dSNyD;? rQwonfh y#dyu© ajz&Sif;rIjzpfpOfrsm;udkvnf; aqmifMuOf;
ay;EdkifMuvdrfhrnf r[kwf/ w&m;0iftodtrSwfjyKrI&dSonfh tpkd;&rsm;rSm pnf;rsOf;
owfrSwfcsufrsm;tay: tm;udk;tm;xm; jyKEkdifMuaomfvnf;? w&m;0iftodtrSwf
jyKrI r&dSonfh tpdk;&rsm;rSmrl xkduJhokdY rjyKrlEkdifMu? EkdifiHom;rsm;u xdkpnf;urf;
owfrSwfcsufrsm;onf w&m;0iftodtrSwfjyKrI r&dS[k ½Ijrifxm;Muí jzpfonf/
tusdK;quftaejzifh EkdifiHom;rsm;rSm xdktpkd;&udk vspfvsL½IvQif½I? vspfvsL
r½IvQifvnf; wufwuf<u<u wdkufcdkuf qefYusifMu vdrfhrnf/ xdkuJhokdYaom
y#dyu©rsm;u tpkd;&wdkY\ wnfNidrfrIudk ysufjym;apNyD; tuGufcs jypfrIusL;vGefjcif;
rsm;? jynfwGif;ppfyGJrsm; tp&dSonfh vlrIjyóemrsm;txd jzpfyGm; ay:aygufvmap
Edkifonf/
oifcef;pm (2.2.2) udk avhvm zwf½INyD;ygu
1/ w&m;0iftodtrSwfjyKrI&dSjcif;u
tzsufoabm aqmif onfh y#dyu©
rsm;ukd avsmhcs ay;ygovm;?
wdk;yGm;vmapygovm;/
tb,faMumifhenf;/
2/ w&m;0iftodtrSwfjyKrI&dSjcif;u
yl;aygif; aqmif&Guf rI rsm;ukd avsmhcs
ay;ygovm;? wdk;yGm; vmapygovm;/
tb,faMumifhenf;/
avhusifhcef;
2.2.3 tpdk;&pepfwpf&yf qdkonfrSm tb,fenf;tpkd;&pepfwpf&yf qdkonfrSm wkdif;jynfe,fajrtwGif;&dS EkdifiHa&;&m vnfywfrIwdkY\
tajccH pnf;rsOf;rsm;ESifh wefzdk;rsm;udk qdkvdkonf/ xdkpnf;rsOf;rsm;? wefzdk;rsm;rSm
atmufazmfjyyg ar;cGef;rsm;ESifh qufET,fvsuf &dSonf/
• vlYtzGJUtpnf;wGif rnfolu tmPmudk ydkifqkdifxm;oifhoenf;/
• tmPmudk rnfrQtxd nDnDrQrQ rQa0xm;Ekdifoenf;/
• xdktmPmudk rnfodkY tokH;cstyfoenf;/
• acgif;aqmifwpfOD;\ tmPmudk rnfodkYaom tuefYtowfrsm; xm;&dStyf oenf;/
tpkd;&pepfrsm;teufrS tajccHtusqHk; uGJjym;jcm;em;vsuf&dSonfh pepf (2) &yfrSm
tmPm&SifpepfESifh 'Drdkua&pDpepfwdkY jzpfonf/ okdY&mwGifvnf; 'Drdkua&pDpepf
ppfppf[lí r&dSouJhokdY 'Drdkua&pD vu©Pm&yf tcsdKU ryg0ifonfh tmPm&Sifpepf
qdkonfrSmvnf; tenf;tusOf;om &dSonf/ xdkpepf (2) &yf wdkYtm; &Sif;vif;wifjy
xm;&onfh taMumif;rSm tpGef; (2) &yf wdkYtMum; uGJuGJjym;jym;od&dSEkdif&ef tvdkYiSm
wifjyxm;&jcif; jzpfonf/ EdkifiHtrsm;pkwdkYwGif tmPm&Siffpepfqdkif&m vu©Pm&yf
tcsdKUESifh 'Drkdua&pDp½dkufvu©PmwkdYudkyg usifhoHk;wwfMuNyD; xdktpGef;ESpfbuf\
tMum;wGif wnf&dSaeMuayonf/
(u) tmPm&Sifpepf (Authoritarianism)
tmPm&SifpepfqdkonfrSm tmPmudk tpkd;&wpf&yfu t"du csKyfudkifxm;onfh
EkdifiHa&;pepf jzpfonf/ vlYtzGJUtpnf;wpf&yf\ jynfwGif;jynfy &efpG,frsm;udk
tumtuG,fay;Ekdifonfh wpfckwnf;aom tm;udk;&mrSm tpkd;&om jzpfonf[k
tmPm&Sifpepf\ acgif;aqmifrsm;u axmufjyxm;onf/ Nidrf;csrf;rIESifh vHkNcHKrIwdkYudk
xdef;odrf;&eftwGuf EkdifiH\ tpkd;&udk vdkufemMu&ef vdktyfvSaMumif; a0zef
axmufjyxm;onf/ xdktaMumif;tcsufrsm;aMumifhyifvQif tmPm&Siftpkd;&rsm;
onf rdrdwdkY\ tmPmudk jynfolwdkYu rjzKwfcsEkdifatmif zefwD;xm;&dSMu ayonf/
1/ 'Drdkua&pDpepfqdkonfrSm tb,fenf;/
2/ tmPm&Siffpepf
(authoritarianism)
qkdonfrSm tb,fenf;/
tBudKoifcef;pm
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 43
emZD (*smreD) 1936 - 45?
urÇmay:wGif vlodtrsm;qHk; jzpfonfh
tmPm&Sif tkyfcsKyfrIpepfwpf&yf jzpfNyD;
vlrsm;udk xdef;csKyf&eftwGuf n§if;yef;jcif;?
tMurf;zuf tvkyfcdkif;apjcif;? tpkvdkuf
tNyHKvdkuf owfjzwfjcif;ponfh enf;vrf;
rsm; udk toHk;jyKonf/ 4if;wdkYpMumwHqdyf
udk w&m;r0if wHqdyftjzpf
EkdifiHawmfawmfrsm;rsm;wGif owfrSwf
xm;onf/
wdkif;jynf Nidrf0yfydjym;&efESifh wnfNidrfa&;wdkYtwGuf EkdifiHa&;qdkif&m tcGihfta&;rsm;
ESifh yk*¾dKvfa&;qdkif&m vGwfvyfcGifhrsm;udk tuefYtowfxm;íom cGihfjyKoifhaMumif;
tmPm&Sifpepf\ acgif;aqmifrsm;u qdkxm;Muonf/ trsm;tm;jzifh xdktpkd;&rsm;
onf EdkifiHom;wdkY\ oabmwlcGifhjyKrI rygbJ 'Drdkua&pDrqefpGm tkyfcsKyfa&; tmPmudk
&,lxm; Muonf/ owif;rD'D,mrsm;? EkdifiHa&; ygwDrsm;ESifh vlrItzGJUtpnf;rsm;tay:
EdkifiHawmf\ xdef;csKyfrIrsm;onf tmPm&Sifpepf\ jynfoltrsm;tay: xdef;csKyfavh&dSonfh
yHkpHrsm; jzpfMuayonf/
(c) 'Drdkua&pD (Democracy)
'Drdkua&pDpepf qdkonfrSm jynfolu jynfoludk tkyfcsKyfonfh EkdifiHa&;pepf jzpfonf/
'Drdkua&pDpepf tm;vHk;vdkvdkwGif jynfolYudk,fpm;jyK tpkd;&[laom t,ltqudk
tajccHxm;aMumif; awGU&onf/ qdkvdkonfrSm jynfolvlxktxJrS a&G;cs,fcH xm;&olrsm;
taejzifh 4if;wkdYudk a&G;cs,fxm;onfh jynfolwdkY\tusdK;udk (tcsdeftwdkif;twmwpfcktxd)
udk,fpm;jyK azmfaqmifay;jcif;yif jzpfonf/ 'Drdkua&pDpepfwGif acgif;aqmifjzpfolrsm;
taejzifh jynfolwdkY\ axmufcHrIudk r&&Sdawmhygu Oya'rsm;? vkyfxHk;vkyfenf;rsm;ESifhtnD
tmPmrS z,f&Sm;cH&rnf jzpfonf/
'Drkdua&pDpepft& EkdifiHom;rsm;onf rJay;jcif;? a&G;aumufyGJwGif udk,fpm;jyK
yg0ifjcif;ESifh tjcm;aom vkyfaqmifcsufrsm;rSwpfqifh tpdk;&twGif; wufwuf<u<u
yg0ifEkdifMurnf jzpfonf/ tusdK;quftaejzifh 'Drdkua&pDpepfudk ]rwluGJjym;onfh
vlyk*¾dKvfrsm;? tpktzGJUwdkYtMum; EkdifiHa&;tmPmtwGuf vGwfvyfpGm ,SOfNydKifEdkifrI}
[lí o½kyfazmfMuonf/ xdkuJhokdYaom vGwfvyfpGm ,SOfNydKifEkdifrIukd yHhydk;ay;&eftwGuf
vGwfvyfpGm ajymqdkcGifh? pnf;½Hk;cGifh? owif;xkwfa0cGifh tp&dSonfh yk*d¾Kvfa&;qdkif&m
vGwfvyfcGifhESifh tcGifhta&;rsm;udk 'Drdkua&pDpepfu wefzdk;xm; tumtuG,f
ay;xm;onf/
acgif;aqmif a&G;cs,f&mwGif rJpepf
usifhoHk;jcif;onf 'Drdkua&pD\ta&;ygaom
t,ltqrsm;wGif yg0ifonf/
oifcef;pm (2)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ44
tydkif; (1)
avhusifhcef;1/ 'Drdkua&pDtpdk;&ESifh tmPm&Siffpepf usifhoHk;aom tpkd;&rsm;onf tcGifhta&;rsm; tay:wGif
rnfodkY tjrif oabmxm; uGJvGJMuoenf;/
2/ 'Drdkua&pDtpdk;&ESifh tmPm&Siffpepf usifhoHk;aom tpdk;&rsm;onf vGwfvyfcGifhtay:wGif
rnfodkY tjrif oabmxm; uGJvGJMuoenf;/
3/ 'Drdkua&pDtpdk;&wGif tmPmESifh vkyfydkifcGifhwdkYteuf rnfonfu ydkrdk ta&;ygoenf;/
4/ tmPm&Siffpepf usifhoHk;aom tpdk;&rsm;wGif tmPmESifh vkyfydkifcGifhwdkYteuf rnfonf u ydkrdk
ta&;ygoenf;/
jzpfpOfjy Z,m;wGif&Sdaom tpdk;&pepfqkdif&m tajymif;tvJrsm;ESifh ywfouffí rnfonfwdkYudk
owdrlrdoenf;/aqG;aEG;csuf
'Drdkua&pD tmPm&Sif
pmtkyf\ aemufqHk;pmrsufESmwGif yg&dSonfh vIyf&Sm;aqmif&Gufolrsm;pm&if;udk Munfh½I okH;oyfNyD;
atmufyg tnTef;jyrsOf;\ oifhavsmfonfh ae&mwGif owfrSwfay;yg/vkyfief;rsm;
jzpfpOfjy Z,m;udk Munfh½INyD; tpdk;&pepfqkdif&m tajymif;tvJrsm;udk tajccHvsuf atmufyg
Z,m;wGif jznfhpGufay;yg/
tpdk;&pepfa[mif; tpdk;&pepfopf txufrS atmufodk Y (odk Yr[kwf)
atmufrS txufodk Y
pD;qif;onfhtmPm
tMurf;zufrI
usifhoHk;^rusifhoHk;
vkyfief;rsm;
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 45
1/ uRefawmftygt0if vlenf;pk wdkY\ tusdK;pD;yGm;rsm;? bmompum;ESifh ,Ofaus;rI awGudk azmfxkwfcGifh&dSwJh EkdifiHrSm aexdkif&wJh twGuf *kPf,lrd ygw,f/
4/ tck&ufydkif; tpdk;&taMumif; owif;pmawGrSm a&;om;azmfjyaeMuwm r,HkEkdifavmufatmifygyJ/ rD'D,mawGay:rSm EkdifiHa&;tjrifrSeforQ zwf½IcGifh &NyDvkdYawmif xif&w,f/
3/ vlUtzGJUtpnf;twGif; om,m wnfNidrfa&; twGuf EkdifiHa&; ygwD rsm;udk wm;jrpf ydwfyif&ef vdktyfw,f/
5/ vGwfvyfpGm ajymqdkcGifh udk vGefuJpGm ay;tyfxm; ygu EkdifiHvHkNcHKa&;udk xdyg;vmEkdifonf/
6/ uRefawmfwdkY&JU t&yfbuf vlrItzGJUtpnf;rSm ckdifrmtm;aumif;onfh tzGJUtpnf;awG? vIyf&Sm;rIawG? or*¾awG yg0ifMuNyD; b,folrqdk vGwfvGwfvyfvyf zGJUpnf;cGifh? yg0ifcGifh &dSygw,f/
2/ tpkd;& qefYusif a&; vHIUaqmfxm;onfh vufurf; pmapmifrsm; xkwfa0 jcif;u rNidrfroufrIrsm;? y#dyu© rsm;udk jzpfyGm; ay:aygufapcJhw,f/
7/ vllpkvla0;jzifh csDwuf vrf;avQmufjcif;? qE´jyjcif;rsm;udk pDpOfzefwD;aom rnfolrqdk Oya't& ta&;,lcH& vdrfhrnf/
10/ ppfrSefaom EkdifiHa&;tmPmudk wyfrawmfom;rsm;? jynfolY&J rsm; xuf a&G;aumufcH udk,fpm;vS,f rsm;uom ydkifqdkif Ekdif&r,f/
(u) (c)
9/ aemifvmr,fh a&G;aumufyGJrSm b,fol EkdifrvJ qdkwm rcefYrSef;wwfavmuf atmifyJ? Munhf&wmawmh tm;vHk;rSm Ekdifr,fh tvm;tvmawG &dSaew,f/
8/ tpdk;&taeeJY omrmef t&yfom;rsm;udk EkdifiHa&;t& ta&;ygw Jh qHk;jzwfcsufrsm;rSm xnfhoGif;xm; &dSp&m rvdk/
0da&m"drsm; (Contrasting Statements)
atmufyg tqdkwdkYudk 'Drdkua&pDpepfwGif awGU&dS&ygovm;? odkYr[kwf tmPm&SiffpepfwGif awGU&dS
Ekdifygovm;/ tqdk wpfckcsif;pDtwGuf azmfjyyg yHkrsm;jzpfonfh (u/ 'Drdkua&pD) odkYr[kwf
(c/ tmPm&Sif) ponfwdkYESifh wGJzufay;yg/
vkyfief;rsm;
oifcef;pm (2)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ46
tydkif; (1)
2.2.4 'Drdkua&pDenf;us w&m;0iftodtrSwfjyKrI(Democratic Legitimacy)
'Drdkua&pDpepfwGif w&m;0iftodtrSwfjyKrI &&dSaprnfh ta&;ygqHk;aom
tajccHtcsuf rSm acgif;aqmifudk jynfolwdkYudk,fwdkif a&G;cs,fjcif;ESifh tkyfcsKyf&mwGif
jynfolwdkY\ oabmwl cGihfjyKrI &&dSjcif;wdkYyif jzpfonf/ odkY&mwGif vnf;
tpdk;&taejzifh tmPm vufrvGwf&ap&ef jynfolwdkY\ oabmwlcGifhjyKcsufudk
xdef;odrf;xm;Edkif&ef vdktyf vSonf/ xdkodkY 'Drdkua&pDpepftwGif; jynfolwdkY\
oabmwl cGifhjyKrIudk xdef;odrf; xm; Ekdif&mwGif vdktyfonfh t,ltq (5) &yfrSm
atmufyg twdkif; jzpfMu onf/
(u) yl;aygif;yg0ifrI (Participation)
jynfolrsm;\ yl;aygif;yg0ifrIudk tajccHxm;onfh EkdifiHa&;pepfrsm;wGif vlxk
udk,fwkdif EkdifiHvnfywfrIwGif wufwuf<u<u yg0ifaponfhtwGuf w&m;0if
todtrSwfjyKrI &dSonfh pepftjzpf owfrSwfEkdifonf/ xdkpepfrsm;wGif jynfolvlxk
taejzifh EkdifiHa&;orm; wdkYudk axmufjy a0zefEkdifrnf? Oya'jyKa&; udpö&yfrsm; twGuf
tBuHOmPfrsm; ay;Ekdifrnf? a&G;aumufyGJwGif rJay;Ekdifrnf? rdrdwdkY\ tusdK;cHpm;cGifh
rsm;ukd umuG,f apmifha&Smuf EkdifMurnf jzpfonf/ tpdk;&rS vkyfoifh vkyfxdkufonf
wdkYudk aumif;aumif; rGefrGef vkyfaqmif vnfywfap&ef wGef;tm;ay;a&;wm0efudk
EkdifiHom;rsm; u xdk yl;aygif; yg0ifrIrsm;rS wpfqifh vkyfaqmifMuonf/ xdkuJhokdY
EdkifiHom;rsm;udk,fwkdif rdrdwdkYtvkd&dS awmifhwaom tpdk;&yHkpHudk yHkazmf zefwD;&ef
wm0ef&dSMuonfhtwGufaMumifh EdkifiHom;wdkY\ yg0ifaqmif&GufrIonf w&m;0if
todtrSwfjyKrIudk wnfaqmufay;onf/
(c) wm0efcHrI (Accountability)
'Drdkua&pD\ ta&;ygonfh vu©Pmwpf&yfrSm acgif;aqmifrsm; onf jynfolvlxk
twGuf wm0efcHjcif; jzpfonf/ acgif;aqmifwpfOD; onf tusifhysuf jcpm;aom
(odkYr[kwf) xda&mufrI r&dSaom enf;vrf;rsm;jzifh tkyfcsKyfygu aemifa&G;aumufyGJ
rsm;wGif xdkacgif;aqmifudk rJay;Muawmhrnf r[kwf/ a&G;aumufyGJrsm;tjyif
tcsdKUEdkifiHa&;pepfrsm;ü acgif;aqmifwpfOD;tm; owfrSwfpnf;rsOf; Oya'udk
csdK;azmufvQifaomfvnf;aumif;? vlxkaxmufcH,HkMunfrI r&SdawmhvQif
aomfvnf;aumif; tmPmrS z,f&Sm;Edkifonfh Oya' vkyfxHk;vkyfenf; (w&m;pGJqdk
ta&;,ljcif;) rsm; xm;&SdusifhoHk; wwfMuonf/ xdkodkYaom Oya'pepfrsm;onf
]w&m;0iftodtrSwfjyKrI} udk tm;aumif;apwwfygonf/ taMumif;rSm tpdk;&
wpf&yfonf tmPmqufvuf wnfNrJvdkygu ½dk;½dk;om;om;ESifh BudK;BudK;pm;pm;
tvkyf vkyfjy&vdrfhrnf qdkonfudk jynfolvlxku odem;vnfxm;aomaMumifh
jzpfonf/
(*) yGifhvif;jrifomrII (Transperancy)
yGifhvif;jrifomrI qdkonfrSm tpdk;&\ vkyfief;aqmif&GufrIqdkif&m owif;
tcsuftvuf rsm;udk jynfolrsm; vGwfvGwfvyfvyf &,l od&dSEkdifjcif;udk qdkvdkonf/
'Drdkua&pDtpdk;&wpf&yf w&m;0if
todtrSwfjyKrI &dSatmif rnfonfwdkYu
zefwD;ay;oenf;/
tBudKoifcef;pm
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 47
tpkd;&wpf&yfonf yGifhvif; jrifomrIom r&dSygu tpkd;&\ trSm;rsm;? tusifhysuf
jcpm;rIrsm;udk zHk;zd xm;Ekdifojzifh wm0efcHrIudk rsufESmvTJ a&Smifwdrf;Edkifrnf jzpfonf/
jynfolYtusdK; xrf;&Gufvsuf&dSaMumif; oufao taxmuftxm; jyoEkdifonfh
pm&Gufpmwrf;rsm; xkwfjyefapa&;twGuf acgif;aqmifrsm;ESifh tpdk;&rsm;udk
wGef;tm;ay;jcif; onf tpkd;&pepfwpf&yf\ w&m;0iftodtrSwfjyKrIudk jr§ifhwif
ay;Ekdifonfh enf;vrf;aumif;wpf&yfvnf; jzpfonf/ yGifhvif;jrifomrI &dSjcif;jzifh
tpdk;&rsm;onf jynfolvlxktay: vdrfnm vSnfhywfEkdifawmhrnf r[kwfacs/
þonfu tpdk;&tay: ,HkMunfrIudk wnfaqmufay;&m a&mufNyD; jynfolwdkY\
oabmwl cGifhjyKrIudk xdef;odrf; xm;Ekdifayonf/
(C) w&m;Oya'pdk;rdk;rI (The Rule of Law)
'Drdkua&pDpepfwGif tpdk;&tmPmonf w&m;Oya't& owfrSwfxm;onfh
tuefYtowfabmif twGif;om wnf&Sd&rnf/ w&m;Oya'pkd;rdk;rIqdkif&m tajccH
oabmw&m;rSm Oya'\ txufwGif rnfolrQ r&dSa&;yif jzpfonf/ xdktxJwGif
acgif;aqmifrsm;? 0efBuD;rsm;? tpkd;&ESifh tjcm;aom t&m&dSt&mcHrsm; tm;vHk;wdkY
tusHK;0ifonf/ w&m;Oya' pkd;rdk;rI tajccHoabmw&m;t& vlom;tm;vHk;onf
w&m;Oya'\ atmufwGif wlrQrI&dSonf[lívnf; teuf zGifhqdkEkdifonf/
pnf;urf;csufrsm;? Oya'rsm;udk csdK;azmufygu rnfolrqdk wef;wl tjypfay;cH&rnf/
qif;&Joljzpfonf? (vmbfxdk;Ekdifonfh) csrf;omol jzpfonf[k cGJjcm;rxm;acs/
(i) aumif;rGefaom tkyfcsKyfrI (Good Governance)
aumif;rGefaom tkyfcsKyfrIqdkonfrSm EdkifiHa&;taqmufttHk,EÅ&m; (tifpwDusL;&Sif;) rsm;
xda&mufpGm vnfywf vkyfaqmifMujcif;yif jzpfonf/ odkYjzpfí tifpwDusL;&Sif;wdkY\
tcsdefrSef? enf;vrf;rSefjzifh ay;pGrf;onfh 0efaqmifrIrsm;? taxmuftyHhrsm;udk
jynfolrsm;u &,l EdkifMuayrnf/ tifpwDusL;&Sif;rsm;onf aiGaMu; awmifhwif;ol?
tmPm&dSolwdkY\ tusdK;pD;yGm;xuf wdkif;jynf\ tusdK;pD;yGm;udkom a&S;½IMuonf/
aumif;rGefaom tkyfcsKyfrIwGif tusHK;0ifonfh tifpwDusL;&Sif;rsm;teuf tpdk;&qdkif&m?
EkdifiHawmfqdkif&m tifpwDusL;&Sif;rsm; (tpdk;&Xmersm;? w&m;a&;? &JXme? tajccH
taqmuftOD;rsm;? ynma&;pepf? usef;rma&; apmifha&SmufrIESifh vlrIa&;0efaqmifay;rI
pepfrsm; ponfwkdY) yg0ifMuouJhodkY tpdk;&r[kwfonfh tzGJUtpnf;rsm;ESifh pD;yGm;a&;
vkyfief;rsm;vnf; yg0ifvnfywf vkyfaqmifMuayonf/
oifcef;pm (2)
atmufyg ar;cGef;wdkYudk aqG;aEG; oHk;oyfNyD; t,ltq wpf&yfpDtwGuf oifhawmfonfh
Oyrmjzpf&yfrsm;udk azmfxkwfay;yg/
1/ rdrdwdkYEkdifiH tpdk;&twGif; EkdifiHom;rsm; yl;aygif; yg0if&ef rnfrQ vG,fulrI &dSoenf;/
2/ tpkd;&0efxrf;rsm; taejzifh wm0efcHrI &dSMuygovm;/
3/ rdrdwdkYEkdifiHtpkd;&\ vkyfief;rsm;ESifh ywfoufí rnfrQ yGifhvif; jrifomrI &dSoenf;/
4/ rdrdwdkYEkdifiHtwGif; w&m;Oya' pdk;rdk;rIrSm rnfrQ xda&mufrI &dSoenf;/
5/ rdrdwdkYEkdifiHtwGif;&dS EdkifiHa&;taqmufttHk,EÅ&m;rsm;onf rnfrQ xda&mufrI &dSMuoenf;/
6/ rdrdwkdYEdkifiHtpdk;&taejzifh 4if;wdkY\ w&m;0iftodtrSwfjyKrI wdk;wufvmap&ef
rnfonfwdkYudk aqmif&GufcJhoenf;/
aqG;aEG;csuf
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ48
tydkif; (1)
2.2.5 tmPm&Sif tpdk;&rsm;\ taMumif;jycsufrsm;tmPm&Sifpepf usifhoHk;aom tpdk;&rsm;onf rdrdwkdY\ vkyfydkifcGifh (authority) twGuf
vlxkyg0ifaqmif&GufrI? wm0efcHrI? jrifomrI? w&m;Oya'pdk;rdk;rIESifh aumif;rGefaom
tkyfcsKyfrIwdkYtay: tajccHavh r&dSMuacs/ xdkYaMumifhvnf; tmPm&Sifftpdk;&rsm;onf
4if;wdkY\ tkyfcsKyfrIw&m;aMumif; acsy&eftwGuf ]txufrS atmuf} pD;qif;onfh
tmPmudk toHk;jyK wwfMuonf/ xdkodkY acsy&mwGifvnf; tmPm&Sifpepf
usifhoHk;aom tpdk;&toD;oD;taejzifh enf;vrf;tzHkzHkudk toHk;jyKwwfMujyefonf/
]rkefvmO} (emcHol? axmufyHholrsm;twGuf qkvmbf csD;jr§ifhjcif;) ESifh ]wkwfacsmif;}
(Ncdrf;ajcmufrI? tjypfay;rI) enf;pepf (odkYr[kwf) qkay;? 'Pfay; pepfudkvnf;
&Hzef&Hcg a&mpyf toHk;cs wwfMuayonf/ jynfoltrsm;wdkYrSm rwnfNidrfrIrsm;ESifh
tajymif;tvJwdkYudk aMumuf&GHU xdwfvefYMuonfhtavsmuf tmPm&Sifpepfudk
axmufcHMu&onf/
tmPm&Sifpepf usifhoHk;aom tpdk;&rsm;onf tmPm wnfNrJa&;twGuf ]txufrS atmuf}
pD;qif;onfh tmPmrsdK;udk vufudkifjyKxm;MuouJhodkY tmPm&Siffpepf ta&;ygonf
[kvnf; oufao&Sm taMumif;jywwfMuonf/ xkdodkY taMumif;jy&mwGifvnf;
enf;vrf;trsdK;rsdK;udk toHk;jyKwwfMuonf/ trsm;tm;jzifh pD;yGm;a&; zGHUNzdK;rI? vHkNcHKrI?
trsdK;om;a&;ESifh bmoma&;qdkif&m udpö&yfwdkYudk tajccH taMumif;jywwfMuayonf/
tmPm&Siff tpdk;&rsm;taejzifh rdrdwdkY
tkyfcsKyfrI w&m;aMumif; rnfokdY &Sif;vif;
taMumif;jy wwfMuoenf;/
tBudKoifcef;pm
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 49
u c * C
vHkNcHKa&;pD;yGm;a&;
zGHUNzdK;wdk;wufrI trsdK;om;a&; bmoma&;
atmufyg taMumif;jycsuf (4) &yf udk azmfjyyg Oyrmrsm;ESifh wGJpyfay;yg/
1/ txifu& bmoma&; taqmufttHkwdkif;wGif tpkd;&acgif;aqmifwdkY\ trnfrsm;udk urÜnf;xdk; rSwfwrf;wifxm;jcif;/
2/ tBuD;pm; aqmufvkyfa&; pDrHudef;rsm;twGuf wdkif;odjynfod zGifhyGJrsm; usif;yjcif;/
3/ jynfy&efpG,frsm;udk wGef;vSef&eftwGuf trsdK;om;pnf;vHk;rIudk tm;ay; jr§ifhwifjcif;/
4/ ppfaq;a&;*dwfrsm; wkd;csJU aqmufvkyfjcif;/
5/ bmoma&; pmayrsm;udk toHk;csvsuf zdESdyfaom Oya'rsm;udk axmufcH tm;ay;jcif;/
6/ vrf;? ausmif;? pdkufcif; (okdYr[kwf) wHwm;zGifhyGJrsm;twGuf tpkd;&t&m&dSrsm;udk,fwdkif tcrf;tem;tm; BuD;rSL; zGifhvSpf usif;yjcif;/
7/ trsdK;om;a&;twGuf axmufcHyg0ifMu&ef trsm;jynfoltm; today;onfh aMumfjimqdkif;bkwfrsm; xm;&dSjcif;/
8/ nrxGuf& trdefYrsm; xkwfjyefjcif;jzifh vGwfvyfpGm vIyf&Sm; oGm;vmrIudk uefYowfjcif;/
9/ bmoma&;qdkif&m ae&mrsm;wGif tpkd;&t&m&dSrsm;\ tvSL'ge ay;vSLjcif;wdkYudk tcrf;tem;rsm;jzifh BuD;rSL; usif;yjcif;/
10/ EkdifiHawmf\ vsmxm;csuf jynfhrDapa&;twGuf pyg;oD;ESHrsm; txGufwdk;&ef v,form;rsm;tm; zdtm;ay;jcif;/
11/ ppfa&;qdkif&m toHk;p&dwf wdk;jr§ifhjcif;/
12/ ordkif;wGif txifu&jzpfcJhonfh umvrsm; (Oyrm - vGwfvyfa&; &&dSjcif;? awmfvSefa&; ponf) ukd rdefYcGef;rsm;wGif rMumcP xnfhoGif; azmfjyjcif;/
vkyfief;rsm;
oifcef;pm (2)
tcef; (3) 0g'trsdK;rsdK; (Ideologies)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ50
tydkif; (1)
tBudKoifcef;pm
1/ ]0g'}qdkonfrSm tb,fenf;/
2/ ]0g'} rnfrQudk od&dSxm;oenf;/
3.1 tajccH 0g'rsm; (Basic Ideologies)
3.1.1 ]0g'} wpf&yfqdkonfrSm tb,fenf;EdkifiHa&;wGif awGU&dS&aom ta&;ygqHk;jzpfonfh t,ltqrsm;teufrS tcsdKUwdkYudk
a&SUtcef; 2 cef;wGif t"duxm; avhvmcJhNyD; jzpfonf/ xdkt,ltqqkdif&m vufcH
,HkMunfxm;csufrsm; aygif;pkxm;jcif;ESifh xdk,HkMunfcsufrsm;u vufawGUavmu
twGif;&dS EkdifiHa&; ESifh qufET,frI&dSaeyHkudk wpfpkwpfpnf;wnf; wnfaqmuf
wifjyxm;aom oabmw&m; tpkta0; wpf&yfukd 0g'wpf&yf[k ac:onf/
vlYtodkif;t0dkif;wdkif;vdkvdkwGif EdkifiHa&;tjrif wlrQoltcsif;csif; rdrdwdkY\ t,ltq
rsm;ESifh xifjrifcsufrsm;udk azmfjy&eftwGuf twlwuG pka0; &yfwnfwwfMuonf/
xdkolwdkY awGUBuHK&onfh jyóemrsm;udk &ifqdkif ajz&Sif;&eftwGuf xdkolwdkY\
tawG;tjrifrsm; yHkay:vmjcif;? enf;vrf;rsm; ay:aygufvmjcif;? twlwuG
vkyfaqmifjcif;wdkY jzpfvmatmif 0g'rsm;u ulnDay;onf/
]0g'} rsm;onf atmufyg t,ltqrsm;tay: tajccH wnfaqmufxm;onf/
• vlYtzGJUtpnf;twGif; ta&;ygqHk;aom wefzdk;rsm;tay: owfrSwfcsuf?
• ]w&m;rQwrI} tay: tjrif?
• ]vGwfvyfcGifh}? ]vHkNcHKrI} ESifh ]wef;wlnDrQrI} wdkY\ ta&;ygrItay: tjrif?
• ]yl;aygif;aqmif&GufrI} ESifh ],SOfNydKifrI} wdkYteuf rnfonfu vlom;wdkYtwGuf ydkrdk
obm0usonfh tjyKtrlwpf&yf jzpfaMumif;?
• ]tajymif;tvJ} tay: taumif;tqdk; owfrSwfcsuf/
]0g'} wpf&yfwGif tpdwftydkif; 3 ydkif; yg0ifonf/ 4if;wkdYrSm -
1/ vuf&dS EdkifiHa&;tajctae\ t&Sdw&m;tay: &Sif;vif;csuf/
2/ jzpfoifhaom EdkifiHa&;tajctaewpf&yfESifh ywfoufí ,HkMunfcsuf
oabmw&m; tpkta0;rsm;/
3/ vuf&Sd EdkifiHa&;tajctaewGif xdk,HkMunfcsufoabmw&m;rsm; xif[yfap&ef
vkyfaqmif&rnfh vkyfief; tpDtpOfwpf&yf/
]0g'} rsm;pGm&dSaomfvnf; ]tajccH0g'} rsm;[k vlajymrsm;onfh vGwfvyfrIA[dkjyK
vpfb&,f0g'? a&S;½dk;pGJuGefqmaA;wpf0g'ESifh vlrIb0nDrQrIA[dkjyK qdk&S,fvpf0g'
[laom 0g' (3) &yf udk þtcef;wGif t"duxm; avhvmrnf jzpfonf/
USA ESifh USSR (tar&duef
jynfaxmifpk ESifh ½k&Sm;) wdkY\ tvHrsm;
jzpfonf/ 1945 ckESpfESifh 1991 ckESpf tMum;
wnf&dScJhonfh t"du 0g'BuD; (2) &yf udk
udk,fpm;jyKxm;onf/
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 51
1/ vuf&dStcsdefwGif tBuD;us,fqHk;aom EkdifiHa&;jyóem&yfrSm --- jzpfonf/2/ vuf&dStcsdefwGif tBuD;us,fqHk;aom vlrIa&;jyóem&yfrSm --- jzpfonf/3/ vuf&dStcsdefwGif tBuD;us,fqHk;aom pD;yGm;a&;jyóem&yfrSm --- jzpfonf/
(u) vuf&dStaetxm;\ jyóem&yfrsm;
1/ taumif;rGefqHk;aom EdkifiHa&;tajctaerSm --- jzpfayrnf/
2/ taumif;rGefqHk;aom vlrIa&;tajctaerSm --- jzpfayrnf/
3/ taumif;rGefqHk;aom pD;yGm;a&;tajctaerSm --- jzpfayrnf/
(c) taumif;rGefqHk;aom taetxm;
(*) xdktaumif;rGefqHk;aom taetxm;wpf&yf a&muf&dSEdkifapa&; twGuf
vkyfaqmif&ef vdktyfonfwdkYrSm
1/ uREkfyfwdkYtaejzifh --- wdkYudk &yfwefYypf&rnf/
2/ uREkfyfwdkYtaejzifh --- wdkYudk wdk;yGm;ap&rnf/
3/ uREkfyfwdkYtaejzifh --- wdkYudk zefwD;&rnf/
1/ atmufygwdkYteufrS rnfonfu rdrdtwGuf ta&;ygqHk; jzpfoenf;/ tb,faMumifhenf;/
(u) vGwfvyfjcif;ESih f oabmxm;BuD;rI?
(c) ½d k;&m"avhESif h wnfNidrfrI?
(*) pnf;vHk;rIESif h wef;wlnDrQrI/
2/ rdrdESifh wefzdk; a&G;cs,fcsuf wlnDoltcsif;csif; tzGJU zGJUay;yg/
3/ tb,faMumifh xdkwefzdk;rsm;tm; a&G;cs,f&onfudk aqG;aEG;yg/ xdkodkY a&G;cs,f&onfh
taMumif;t&if;rsm; wlnDMuygovm;/
jyefvnfoHk;oyfcsuf
u REkfyfwdkY\ 0g ' - t ydki f; (1)1/ vlrItodkif;t0dkif;wpf&yftwGif; rQa0 usifhoHk;tyfonf[k xifjrifrdonfh ta&;ygqHk;aom
wefzdk; (3) &yf udk a&;om; jyKpkay;yg/
2/ rdrdwdkY jyKpkxm;onfh wefzdk;tcsufrsm;ESifh wlnDonfh tjcm;twef;azmfrsm;udk &SmazGyg/ NyD;aemuf
xdkwefzdk;rsm;ukd tajccHvsuf tenf;qHk;tzGJU (3) zGJU zGJUay;yg/
3/ tzGJUESifhtwl atmufyg ar;cGef;wdkYudk ajzqdkay;yg/
jyefvnfoHk;oyfcsuf
oifcef;pm (3)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ52
tydkif; (1)
taetxm;wdk;wufap&ef tvdk YiSm taumif;rGefqHk; aom taetxm;vuf&dStaetxm;
uREkfyfwdk Ytaejzifh --- wdk Yudk &yfwefYypfoifhonf/
uREkfyfwdk Ytaejzifh --- wdk Yudk wdk;yGm;apoifhonf/
uREkfyfwdk Ytaejzifh --- wdk Yudk zefwD;oifhonf/
uREkfyfwdk Ytaejzifh --- wdk Yudk &yfwefYypfoifhonf/
uREkfyfwdk Ytaejzifh --- wdk Yudk wdk;yGm;apoifhonf/
uREkfyfwdk Ytaejzifh --- wdk Yudk zefwD;oifhonf/
uREkfyfwdk Ytaejzifh --- wdk Yudk &yfwefYypfoifhonf/
uREkfyfwdk Ytaejzifh --- wdk Yudk wdk;yGm;apoifhonf/
uREkfyfwdk Ytaejzifh --- wdk Yudk zefwD;oifhonf/
taumif;rGefqHk; aom
Ed kifiHa&; tajctaerSm ---
tBuD;us,fqHk;aom
Ek difiHa&; jyóem&yf
rSm ---
tBuD;us,fqHk;aom
vlrIa&; jyóem&yf
rSm ---
taumif;rGefqHk;aom
vlrIa&;tajctaerSm ---
tBuD;us,fqHk;aom
pD;yGm;a&; jyóem&yf
rSm ---
taumif;rGefqHk;aom
pD;yGm;a&;tajctaerSm ---
1/ tzGJUrsm; zGJUyg/ azmfjyyg&dSonfh yHkpHudk tajccHvsuf ydkpwmwpfck a&;qGJyg/
2/ xdka&;qGJxm;onfh ydkpwmudk twef;azmfrsm;xH &Sif;vif; wifqufay;NyD; twef;azmfwdkY\
ar;jref;csufrsm;udk aqG;aEG; ajzqdkay;yg/
vkyfief;rsm;
3.1.2 vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g' (Liberalism)vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'wGif EkdifiHom;wpfOD;csif;pD\ vGwfvyfcGifhudk 4if;0g'\
tajccHtusqHk;tjzpf owfrSwfxm;onf/ EdkifiHa&;todkif;t0dkif;wpf&yf twGif;&dS
tzGJU0ifrsm;onf EdkifiHa&;? pD;yGm;a&;ESifh yk*¾dKvfa&;qdkif&m tcGifhta&;ESifh vGwfvyfcGifhrsm;
&EkdiforQ &&dS ydkifqdkifxm;oifhonf[k xdkvpfb&,f0g'DwdkYu vufcH ,HkMunfxm;
Muonf/
xdkYtjyif tpdk;&wpf&yfonf xdef;csKyfrI tenf;i,fom usifhoHk;oifhonf[k
vpfb&,f0g'DwdkYu ,HkMunfMuonf/ vlyk*d¾Kvfrsm;taejzifh vlrIa&;ESifh pD;yGm;a&;
qdkif&m vkyfief;aqmifwm rsm;wGif tpdk;&\taESmifht,Sufuif;uif;jzifh yg0if
aqmif&GufcGifh &&dSoifhonf [lívnf; ,HkMunfxm;Muonf/
tmPm&Sifpepf atmufwGif
aexdkifjcif;ESifh tpdk;&[líyif r&dSonfh
vlYtzGJUtpnf;wpf&yfwGif &Sifoef
aexdkifjcif; wdkYteuf wpfckudk aÔ;&rnf
qdkygu rnfonfudk aÔ;cs,f rnfenf;/
tb,faMumifhenf;/
tBudKoifcef;pm
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 53
• EdkifiHa&;vGwfvyfcGifhrsm;onf ckdifrmatmifjrifonfh 'Drdkua&pDpepfudk zefwD;Ekdifonf
[k vpfb&,f0g'DwdkY ,HkMunfonf/ taMumif;rSm vlwdkif; rdrdwdkYtjrifudk xkwfazmf
jyoEdkifMuNyD; taumif;rGefqHk;aom t,ltquomvQif aqG;aEG; jiif;cHkrIwdkif;wGif
tEdkif&rnf[k ,HkMunfMuaomaMumifh jzpfonf/
• yk*d¾Kvfa&;qdkif&m vGwfvyfcGifhrsm;onf tpdk;&tmPm rwefwq BuD;xGm;vmjcif;udk
[efYwm;EkdifNyD; Ekdifvdkrif;xuf jyKusifhjcif;wdkYrS a&Smif&Sm;apEkdifrnf[lí vpfb&,f rsm;
u ,HkMunfxm;Muonf/
• tpdk;&wpf&yfwpftaejzifh rnfonfh udpöudkrqdk aqmif&Guf&mwGifjzpfap
(okdYr[kwf aqmif&GufcGifhjyK&mwGifjzpfap) trsm;jynfolvufcHrIudk tajccHí
omvQif aqmif&Guftyfonf [lívnf; vufcHxm;Muonf/
vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'onf t&if;&Sifpepf (capitalism) [laom
t,ltqESifh ESD;ET,f ywfoufavh&dSonf/ t&if;&SifpepfqkdonfrSm vlYtzGJUtpnf;
wpf&yf twGif;&dS t&if;tjrpfrsm;ESihf tcGifhtvrf;rsm;udk tpdk;&u r[kwfbJ
wpfoD;yk*¾vpD;yGm;a&;qkdif&m qufET,frIrsm;ESifh a0iS jzefYMuufay;onfh pD;yGm;a&;pepf
wpf&yf jzpfonf/ yk*¾vdu ydkifqdkifrIonf t&if;&Sifpepf\ ta&;BuD;onfh tpdwftydkif;
jzpfonfh twGufaMumifh vpfb&,f0g'DwdkYonf ypönf;OpömydkifqdkifcGifh tcGifhta&;rsm;udk
wefzdk;xm;Muonf/
vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'DwdkYonf pD;yGm;a&;qdkif&m nDrQrI&&Sda&; a&S;½I
BudK;yrf;jcif; r&dSonfh tcGeftcrl0g'rsm;udkvnf; axmufcHwwfMuonf/ xdkolwdkY\
tqdkt& rnfrQ csrf;omaeMuygap vlwdkif;udk tcGefwlrQpGm aumuftyfonf[lí
jzpfonf/ csrf;omolwdkYudk tcGefwdk;aumufjcif;onf pD;yGm;a&; atmifjrifrIrsm;twGuf
tjypf'Pf csrSwfouJhokdY jzpfaponf[lívnf; vpfb&,form;rsm;u qdkxm;Mu
onf/
(u) vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'\ ta&;ygaom wefzdk;rsm;
• vGwfvyfcGifh (liberty) - wpfOD;csif;vGwfvyfcGifhonf vpfb&,f0g'\ ta&;yg
qHk;aom tpdwftydkif;wpf&yf jzpfonf/ vpfb&,frsm; ,HkMunfxm;onf rSm
EdkifiHa&;? pD;yGm;a&;ESifh wpfOD;csif;qdkif&m uefYowf csKyfjc,frI rsm;rS uif;vGwfjcif;
onf taumif;rGefqHk;aom vlYtzGJUtpnf;wpf&yfqDodkY OD;wnfvsuf &dSonf[lí
jzpfonf/ tpdk;&tmPmonf tuefYtowfjzifh xm;&SdoifhNyD; rwlnDonfh
tifpwDusL;&Sif;rsm; (ppfwyf? w&m;½Hk;? or®w ponf) wdkYtMum; ydkif;jcm; tyfESif;xm;
oifhonf [lívnf; vpfb&,frsm;u axmufjyMuonf/ odkYrSomvQif
acgif;aqmifrsm; tmPm rw&m;BuD;xGm;vmrIESifh jynfolwdkY\tcGifhta&;rsm;
tvGJoHk;pm;jyKcH&rIwdkYudk &yfwefYEdkifayvdrfhrnf[k qdkxm;Muonf/
• cGifhwlnDrQrI (equality of opportunity) - cGifhwlnDrQrIonf tvGefta&;ygvS
onf[k vpfb&,frsm;u ,HkMunfMuonf/ taMumif;rSm udk,fydkif vGwfvyfcGifhtay:
xm;&Sdonfh 4if;wdkY\ ckdifrmaom ,HkMunfcsufaMumifh jzpfonf/ vlrItzGJUtpnf;
wpf&yftwGif; vlwdkif;\ EdkifiHa&;? pD;yGm;a&;ESifh wpfOD;csif; tcGifhta&;rsm;
av;pm;rIxm;jcif;onf vlwdkif;atmifjrif&ef tcGifhtvrf; nDrQpGm &&dSonfh
vlrItzGJUtpnf;wpf&yfqDokdY OD;wnfEdkifvdrfhrnf[k ,lqxm;Muonf/
e,l;a,mufNrdKU&dS avbmwD
½kyfxkBuD;onf vGwfvyfrIA[dkjyK
vpfb&,ft,ltq\ urÇmhtxif&Sm;qHk;
trSwfoauFw jzpfonf/
oifcef;pm (3)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ54
tydkif; (1)
• oabmxm;BuD;rI (tolerance) - oabmxm;BuD;rIqkdonfrSm rdrdwdkY\udk,fydkif
wefzdk;rsm;? ,HkMunfrIrsm;? b0aexkdifyHkrsm;ESifh rwlnDonfwdkYudk vufoifhcHjcif;[k
t"dyÜm,f&onf/ vpfb&,f0g'Drsm;onf vlwkdif;taejzifh EdkifiHa&;ESifh wpfOD;csif;
vGwfvyfrIrsm;udk &EkdiforQ &tyfonf[k ,HkMunfxm;Muonf/ odkYaomfjim;vnf;
rwluGJjym;onfh t,ltqrsm;ESifh wefzdk;rsm;udk vGwfvGwfvyfvyfBuD; jyoEkdifjcif;u
y#dyu©rsm;udk ay:aygufvmapEkdifonf/ xdkYaMumifh pnfyifaom vlYtzGJUtpnf;wpf&yf
zefwD;&eftwGuf rwluGJjym;onfh ,HkMunfrIrsm;udk vlwdkif;taejzifh av;pm;Mu?
em;axmifMu&rnf jzpfonf/
• pD;yGm;a&;qdkif&m vGwfvyfcGifh (economic freedom) - EdkifiHom;wdkif;onf
vGwfvyfpGm a&mif;0,fazmufum;cGifh? pD;yGm;a&; vkyfudkifcGifhrsm; &Sd&rnfjzpfNyD;
4if;tay: tpdk;&taejzifh wpfpHkwpf&m pGufzufjcif;rsdK; r&Sdoifh[k vpfb&,frsm;u
,HkMunfonf/ vlwdkif;om rdrdwdkY\ pD;yGm;a&; tusdK;tjrwfudk tpdk;&pGufzufrI
uif;uif;jzifh &SmazG tm;xkwfEdkifMurnfqdkvQif vlYtzGJUtpnf;wpf&yfvHk;onfvnf;
ydkí csrf;om<u,f0vmNyD; ydkívnf; vGwfvyfvmvdrfhrnf[k 4if;wdkYu qdkygonf/
oifcef;pm (3.1.2) udk avhvm zwf½INyD;ygu
1/ vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f
0g'Drsm;taejzifh ]omwlnDrQrI}
[laom t,ltqudk rnfodkY ½Ijrif
oHk;oyfrnf[k xifoenf;/
2/ vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'Drsm;
taejzifh ]tESdrfcHb0 vGwfajrmufa&;
yHhydk;rI} (affimative action)
[laom t,ltqudk rnfodkY ½Ijrif
oHk;oyfrnf[k xifoenf;/
3/ vpfb&,fvf0g'D wpfOD;\ tjrifwGif
rnfonfu tpdk;&wpf&yf w&m;0if
todtrSwfjyKrI &&dSatmif jyKvkyf
zefwD;ay;oenf;/
avhusifhcef;
xdkuJhodkYaomtaetxm; a&muf&dSa&;twGuf tpdk;&\ pGufzufrIrsm;udk &yfwefYypf&ef? EdkifiHa&; qdkif&m yg0ifrIrsm; wdk;jr§ifh ay;&efESifh vlrIa&; toif;tzGJUrsm;? yk*¾v pD;yGm;a&; vkyfief;rsm; ykdrdk wnfaxmif Mu&ef vdktyf ayvdrfhrnf/
tpdk;&rsm;\u@onf tuefYtowf rsm;pGm&dSrSom ydkrdk aumif;rGefonfh taetxm; jzpfayvdrfhrnf/ odkYrSvnf; uREkfyfwdkYtaejzifh udk,fykdif qHk;jzwfcsufrsm; csrSwfEkdifMu NyD; udk,fydkif jyóemrsm;udk ajz&Sif; aqmif&GufEkdifMuayrnf/
,aeYacwfumv\ tBuD;us,fqHk;aom jyóem&yfBuD;rSm tpdk;&wdkYonf uREkfyfwdkY\ b0rsm;tay:wGif tmPm oufa&mufrI BuD;rm;jcif;yif jzpfonf/
1/ jrefrmEkdifiHtwGif;&dS
vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f
0g'\ ta&;ygaom
vu©Pm&yftcsdKUwdkYrSm
tb,fenf;/
2/ jrefrmhEkdifiHa&; tay:wGif
vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f
t,ltqrsm;u rnfonfh
oufa&mufrIrsm; &dSoenf;/
3/ onf;rcHtyf? cGifhrjyKtyfonfh
t,ltqrsm;ESifh
txiftjrifrsm; [lí wnf&dS
onf[k awG;rdygovm;/
rnfonfwdkY jzpfMuoenf;/
tb,faMumifhenf;/
aqG;aEG;csuf
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 55
vuf&dStajctaewdkYudk xm0&
rajymif;vJatmif xm;&dSEkdifrnf qdkygu
xm;&dSrnfavm/ tb,faMumifhenf;/
tBudKoifcef;pm
tar&duefjynfaxmifpk&dS a&S;½dk;pGJ
uGefqmaA;wpf0g'ukd qefYusifaom?
vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'Drsm;\
pnf;½Hk;a&; ydkpwmwpfck jzpfonf/
3.1.3 a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpf0g' (Conservatism)acwfopf a&S;½dk;pGJuGefqmaA;wpf0g'onf 18 &mpkaESmif;ydkif;rSpwifí ay:ayguf
vmcJhonf/ xkdtcsdefrSm EdkifiHa&;ESifh pD;yGm;a&;qdkif&m ajymif;vJrIBuD;rsm; jzpfyGm;
aeonfh tcsdefvnf; jzpfonf/ (Oyrm - tar&duefESifh jyifopf awmfvSefa&; rsm;)/
xdkYtjyif vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'ESifh qif;&Jom;A[dkjyK qkd&S,fvpf0g'
uJhodkYaom t,ltqtopfrsm; vlBudKufrsm; vmonfh tcsdefumvvnf; jzpfonf/
]a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpf0g'} onf ]xdef;odrf; apmifha&Smuf&ef} (to conserve)
[lonfh a0g[m&rS qif;oufvmNyD; t&m&mudk &dS&if;pGJtwdkif; apmifhxdef;&ef[lívnf;
teuf&ayonf/ tapmydkif; a&S;OD;pGJ uGefqmaA;wpf0g'Drsm;rSm tqdkyg tajymif;tvJ
topfwdkif;onf vlYtzGJUtpnf;twGuf tvGeftEÅ&m,frsm;vSonf[k awG;xif
olrsm; jzpfMuNyD; vlYtzGJUtpnf;udk e*dkrlv twdkif; xdef;odrf;vdkolrsm; jzpfMuonf/
xkdolwdkY\tjrifwGif tajymif;tvJwdkYrSm wm;qD; &yfwefYEdkifrnf r[kwfaomfvnf;
vlrIa&;ESifh pD;yGm;a&;qkdif&m jyóemrsm; ray:aygufvmatmif pDrH udkifwG,fEdkifrnf [k
,lqxm;Muonf/ xkduJhodkY MuyfMuyfrwfrwf pDrHudkifwG,fjcif; r&dSygu tqdkyg
jyóem&yfrsm;rSm awmfvSefa&; okdYr[kwf ppfyGJrsm;txd ay:aygufvmapEkdifonf
[kvnf; uGefqmaA;wpf0g'Drsm;u pdk;&drfcJhMuonf/ tpGef;a&muf t,ltqrsm;ay:
tajccHonfh 0g'rsm;onf vlYtodkif;t0dkif;udk zsufqD; vdrfhrnf jzpfNyD; xdef;rEkdifodrf;r&
y&rf;ywm tajctae rsm;udk OD;wnfvdrfhrnf jzpfaMumif;vnf; uGefqmaA;wpf
orm;rsm;u qdkMuonf/ xdkYtjyif vlwdkif; tjynfht0nDrQrI &Sdap&ef BudK;yrf;onfh
0g'rsm;onf Edkifvdkrif;xufjyKrIrsm;odkY OD;wnfaeaMumif;vnf; awG;xifxm;Muonf/
xdktaMumufw&m; aygufyGm;&jcif;onf tajymif;tvJrsm; &&dSa&;twGuf tiftm;oHk;
ajz&Sif;onfh awmfvSefa&;tpdk;&rsm;\ Oyrmjzpf&yfrsm;aMumifhyif jzpfonf/
xdkuJhokdYaom taMumif;w&m;rsm;aMumifhvnf; uGefqmaA;wpf0g'Drsm; taejzifh
vlYtzGJUtpnf; BuD;BuD;rm;rm; ajymif;vJa&;twGuf BudK;yrf;jcif; r&dSonfh tpdk;&pepf
rsm;udk axmufcHMuayonf/
(u) a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpf0g'\ ta&;ygaom wefzdk;rsm;
• ½dk;&mtpOftvm (tradition) - ½dk;&mtpOftvmESifh "avhxHk;wrf;rsm;onf
tpOftquf aumif;usdK;jyKí &Sifoefvnfywf EdkifcJhMuonfqdkvQif 4if;wdkYudk
tpm;xdk; z,f&Sm;jcif;? pGefYy,fjcif;rsm; rjyKtyf[k a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpfrsm;u
qdkygonf/ 4if;wdkYu ]twdwf} onf OmPfynm (wisdom) ESifh vHkNcHKrI (security)
wdkY\ t&if;tjrpfozG,f ½Ijrifxm;Muonf/ ½dk;&m"avhwpf&yf&yfonf ESpfumv
MumjrifhpGm ta&;ygvsuf &dSaeygu vlYtzGJUtpnf;qkdif&m wefzdk;wdkY\ ta&;ygaom
tpdwftydkif; wpf&yf tjzpf wnf&dSoifhaMumif;vnf; axmufjyxm;onf/
½dk;&mtpOftvmrsm;onf vlom;wdkYtm; udk,fydkiftrSwftom; vu©Pmudkay;í
vlYtzGJUtpnf;twGif;&Sd 4if;wdkY\ ae&mu@udkvnf; odjrifem;vnfaponf[k
uGefqmaA;wpfwdkYu qdkygonf/
• Nidrf0yfydjym;a&; (law and order) - a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpf0g'Drsm; ,HkMunf
xm;onfrSm vltrsm;onf a,bk,stm;jzifh aysmhnHhMuNyD; ,HkMunf pdwfcs&rIvnf;
r&dS? &mZ0wfrIrsm;? tMurf;zufrIrsm;ESifh ysif;&drIwdkYudkvnf; vG,fvG,fulul
jyKusifhwwfMuonf/ xdktaMumif;aMumifhvnf; vltrsm;udk tumtuG,fjyKay;?
oifcef;pm (3)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ56
tydkif; (1)
todynmay;? xdef;csKyfay;NyD; jyóemrsm; rjzpfyGm;ap&ef uGyfuJay;onfh
tpdk;&rsm;udkom axmufcHwwfMuayonf/ odkYjzpfí trdefYtmPm jy|mef;jcif;ESifh
wnfNidrfapa&;wdkYonf tpdk;&wpf&yf\ ta&;ygqHk;aom wm0ef (2) &yf jzpfonf[k
uGefqmaA;wpf0g'DwdkYu ,lqxm;onf/ xdkYaMumifhvnf; wif;Muyfaom Oya'
rsm;ESifh awmifhwif;onfh &Jtiftm;? ppfwyfwdkY xm;&Sda&;udk uGefqmaA;wpfwdkY
axmufcH yHhydk;wwfMuonf/
• txuf atmuf ydkif;jcm;rI (hierarchy) - vltoD;oD;wdkYtwGuf uGJjym;onfh
tcef;u@rsm; ydkif;jcm;xm;onfh (txuf - atmuf ydkif; jcm;xm;onfh)
vlYtzGJUtpnf;wpf&yfonf jzpfoifhjzpfxdkufNyD; om,maom vlYtzGJUtpnf;wpf&yf
jzpfapEkdifvdrfhrnf[kvnf; a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpfwdkYu ,lqMuonf/ rdbESifh
om;orD; tMum;? q&mESifh ausmif;om;tMum;? tvkyf&SifESifh tvkyform;tMum;
tmPm qufqHrIrsm;onf xda&mufrI&dSí obm0usonf[kvnf; ½IjrifMuonf/
tqdkyg qufqHrIrsm;onf rQwjcif;r&dS[k rjrifMu? rwluGJjym;onfh vltrsm;
taejzifh rwluGJjym;onfh tcGifhta&;ESifh wm0efrsm; xm;&dStyfonf[k ,lqxm;
Muonf/ Oyrmqdk&aomf q&mrsm;taejzifh wm0ef ydkBuD;rm;onfhtwGuf
tcGifhta&;rsm; ydkrdk &&dSMuonf/ wpfzufwGif ausmif;om;wdkYrSm wm0ef enf;yg;onf
ESifhtrQ tcGifhta&; enf;yg;pGm&&dSonfrSm rQwrI&dSaMumif; uGefqmaA;wpfwdkY u
qdkMuonf/ uGefqmaA;wpf0g'DwdkY ,lqMuonfrSm vlYtzGJUtpnf; twGif;
tqifhtwef; jrifhrm;jcif;onf vdktyfvSNyD; xdkyk*¾dKvfrsm; taejzifh tqifhtwef;
edrfhyg;olrsm;udk apmifha&Smuf&rnfh wm0ef&dSonf[lí jzpfonf/
• vkyfydkifcGifhtmPm (authority) - a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpfwdkY ,HkMunfonfrSm
vkyfydkifcGifh tmPmonf r&dSrjzpf vdktyfonf/ tb,faMumifhqdkaomf acgif;aqmifrI
r&dSygu vlYtzGJUtpnf;twGif; wnfNidrfat;csrf;rI r&SdEkdifawmhí jzpfonf/ vltrsm;
twGuf xdef;ausmif;ay;rnfh todynmay;? axmufyHhay;rnfh acgif;aqmifom
r&dSygu zGHUNzdK;rI[lí rjzpfEkdifawmh/ xdkYtjyif vlYtzGJUtpnf;twGif; tmPm &&dSxm;Mu
olrsm;onfvnf; todynmtm;enf;NyD; tEÅ&m,fvnf; BuD;rm;vdrfhrnf jzpfonf/
1/ rnfonfh vpfb&,ft,ltqudk a&S;ïd;pGJ uGefqmaA;wpf0g'u wefjyefvsuf &dSonf[k
xifoenf;/ tqdkyg t,ltqrsm;u tEÅ&m,frsm;vGef; onf[k 4if;wdkYu tb,faMumifh
,lqMuoenf;/
2/ a&S;ïd;pGJ uGefqmaA;wpf0g'Dorm;rsm;taejzifh ]vGwfvyfcGifhtajcjyK0g'}
(libertarianism) (oifcef;pm 1.2.3 udk Munfhyg/) [laom t,ltqudk rnfodkY ½Ijrif
oHk;oyfrnf[k xifoenf;/
3/ a&S;ïd;pGJ uGefqmaA;wpf0g'D wpfOD;\tjrifwGif tpdk;&wpf&yf w&m;0iftodtrSwfjyKrI
&&dSatmif rnfonfu jyKvkyf zefwD;ay;oenf;/
avhusifhcef;
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 57
,aeYacwfumv\ tBuD;us,fqHk;aom jyóem&yfBuD;rSm trdefYtmPmpdk;rdk;rIESifh wnfNidrfrIwdkY uif;qdwfaejcif;yif jzpfonf/ t&m&mrSm ajymif;vJjcif; jrefqefvGef;vSNyD; uREkfyfwdkY\ todkif;t0dkif;ESifh ,Ofaus;rIwdkYudk xdef;ausmif;EkdifrIrSm avsmhusvsuf &dSonf/
xdkuJhodkYaom taetxm; a&muf&dSa&;twGuf vlrItajymif;tvJrsm;ESifh jyify&efpG,fwdkYudk wm;qD; &yfwefY&ef? Oya'ESifh trdefYtmPmwdkYudk jr§ifhwif&ef? cdkifrmtm;aumif; onfh Oya'rsm; zefwD;jcif;jzifh tpdk;&tay: av;pm;orI &dSvmap&ef aqmif&GufMu&rnf jzpfonf/
vlYtzGJUtpnf;udk tumtuG,fjyKay;rnfh cdkifrm awmifhwif;onfh tpdk;&wpf&yf wnf&dSNyD; vltrsm;taejzifh tmPmydkifrsm;ESifh txufvlBuD; wdkYtm; av;pm; wefzdk;xm; apEkdifrSomvQif ydkrdk aumif;rGefonfh taetxm; jzpfayvdrfhrnf/
3.1.4 vlrIb0nDrQrIA[dkjyK qdk&S,fvpf0g' (Socialism)a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpf0g'u vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'twGuf wHkYjyefrIwpf&yf
jzpfouJhodkY qdk&S,fvpf0g'onfvnf; pufrIt&if;&SifpepfaMumifh jzpfyGm;&onfh
jyóemrsm;udk wefjyefvsuf&dSonf/ qkd&S,fvpf0g'DwdkYtaejzifh vlYtzGJUtpnf; udk
t&if;tjrpfESifh tcGifhtvrf; rnfrQ&dSonf? rnfodkYaom vkyfief; rsm; vkyfudkifvsuf
&dSonfwdkYudk tajccHvsuf vlwef;pm;rsm; cGJjcm; xm;onf/ a&S;OD; qdk&S,fvpf0g'D
rsm;taejzifh puf½kHBuD;rsm;ESifh 4if;wdkYudk ydkifqdkifxm;olrsm; (t&if;&Sifvlwef;pm;)
udk tvkyform; vlwef;pm;wdkY\ tEÅ&m,fwpf&yftoGif ½IjrifMuonf/
t&if;&SifqkdonfrSm wpfpHkwpf&m (Oyrm - aiG? ydkifqdkifrI odkYr[kwf ajr) udk
ydkifqdkifNyD; aiGaMu; &&dS&eftwGuf xdkydkifqdkifrIudk &if;ESD;toHk;jyKolrsm; jzpfonf/
Oyrm wpfpHkwpfOD;onf taqmufttHkwpfck ydkifqdkifxm;ygu tcef;tiSm;csjcif;jzifh
aiG&SmEkdifonf/ xdkuJhodkYaom ydkifqdkifrIudk ]t&if;tESD;} (capital) [k ac:qdkEdkifonf/
tvkyform;vlwef;pm;qdkonfrSm vlYtzGJUtpnf;twGif;wGif rnfodkYaom
t&if;tESD;rS ydkifqdkifxm;jcif; r&dSolrsm;udk qdkvdkonf/ xdkolwdkYtwGuf aiG&Sm&ef
wpfckwnf;aom enf;vrf;rSm tjcm;olrsm;xHwGif tvkyfvkyfjcif;om jzpfayonf/
a&S;OD; qdk&S,fvpfrsm;taejzifh vlwdkif; puf½Hk? v,f,mESifh aps;qdkifrsm; ydkifqdkifEdkifrnfh
pepfwpf&yfudk tqdkjyKcJhMuonf/ okdYrSvnf; ydkrdk nDrQrI&dSonfh vlrItzGJUtpnf;wpf&yf
zefwD;Ekdifvdrfhrnf[k qdkxm;onf/
19 &mpk tukefwGif qdk&S,fvpfrsm;onf rwlnDaom tzGJU 2 zGJU uGJxGufoGm;onf/
pD;yGm;a&;pepf wpf&yfvHk;udk ajymif;vJypf&efrSm tvGefcufcJrnf jzpfaMumif;
tcsdKUqdk&S,fvpfwdkYu qHk;jzwfMuonf/ xdkolwdkY\tqdkt& qdk&S,fvpfrsm;taejzifh
tpdk;&u <u,f0olwdkYxHrS odrf;,lNyD;
qif;&Jolrsm;xH ay;a0Mujcif;rSm
rQwonf[k xifygovm;/
tBudKoifcef;pm
1/ jrefrmEkdifiHtwGif;&dS a&S;ïd;pGJ
uGefqmaA;wpf0g'\ ta&;ygaom
vu©Pm&yf tcsdKUwdkYrSm
tb,fenf;/
2/ jrefrmhEkdifiHa&; tay:wGif a&S;ïd;pGJ
uGefqmaA;wpft,ltqrsm;
u rnfonfh oufa&mufrIrsm;
&dSoenf;/
3/ rnDrQonfh tmPmoHk;
qufqHa&; onf obm0usonf
[laom a&S;ïd;pGJ uGefqmaA;wpf
t,ltqudk vufcHygovm;/
aqG;aEG;csuf
oifcef;pm (3)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ58
tydkif; (1)
Mu,feD (0Jbuf) ESifh wlESifh wHpOfyHk
(,mbuf) wdkY onf qkd&S,fvpf0g'
odkYr[kwf uGefjrLepf0g'\ trSwf vu©Pmrsm;
tjzpf toHk;jyKw wfMuonf/ csDauGAm;&m;
(atmufwGif yg&dSonfhyHk) onf xif&Sm;onfh
qdk&S,fvpf0g'D udk,fpm;jyKrsm;xJrS wpfOD;
jzpfonf/
vkyfom;wdkY\ vkyfcvpm ESifh vkyfief;cGif tajctaersm;udk jr§ifhwif&ef BudK;yrf;oifhNyD;
xdkvkyfom;wdkY t&if;&Sif vlYtzGJUtpnf;wGif ydkrdk aumif;rGefaomae&modkY a&muf&dS
Ekdifvdrfh rnf[k qdkxm;onf/ xdkodkY aqmifMuOf; ay;Edkif&eftwGuf tvkyform;
tcGifhta&; tumtuG,fjyK Oya'rsm; tpdk;&rSjy|mef;ap&ef BudK;yrf;jcif;uomvQif
taumif;rGefqHk;aom enf;vrf;jzpfonf[k qHk;jzwfcJhMuonf/ xdkolwdkYukd
jyKjyifajymif;vJa&; qdk&S,fvpfrsm; (reformist socialists) [k ac:qdkMuonf/
tjcm;aom tzGJUrsm; taejzifh ukefxkwfvkyfrIwdkif; (puf½Hk? v,f,m? pufjyif½Hk
ponf) wdkYudk vkyfom;xk jzifh zGJUpnf;xm;aom tpdk;&u ydkifqdkifxdef;uGyfEkdifonfh
pD;yGm;a&;pepf wpf&yfudk qufvuf awmif;qdkcJhMuonf/ 4if;wdkYudk uGefjrLepfrsm;
(communists) [k ac:qdkMuonf/
(u) vlrIb0nDrQrIA[dkjyK qdk&S,fvpf0g'\ ta&;ygaom wefzdk;rsm;
• aoG;pnf;nDnGwfrI (solidarity) - qdk&S,fvpf0g'Drsm;u ,lqxm;MuonfrSm
vltrsm; taejzifh wpfOD;ay:wpfOD; apmifha&SmufMu? ay;qyfMujcif;onf
obm0usvSonf [lí jzpfonf/ usm;? r? trsdK;tEG,f? twef;tpm; ponfjzifh
trsdK;rsdK; uGJjym; jcm;em;Muaomfvnf; ae&mwdkif;&dS tzdEdSyfcH? tcGJjcm;cHyk*d¾KvfwdkYrSm
qufET,fvsuf &dSMuonf/ xdkodkY qufET,f&jcif;rSmvnf; tm;vkH;taejzifh
zdEdSyfrI'Pfudk cHpm;aeMu &aomaMumifh jzpfonf/ xdkuJhokdY tultnD vdktyfaeonfh?
tzdESdyfcHae&onfholrsm;ukd axmufyHhay;jcif;u ]aoG;pnf;nDnGwfrI} \ ta&;ygaom
tpdwftydkif;jzpfonf[k qdk&S,fvpf rsm;u qdkxm;onf/
• omwlnDrQrI (equality of outcome) - ]vGwfvyfcGifh} onf EdkifiHa&;wGif
ta&;ygqHk;aom wefzdk;wpf&yfjzpfonf[k vpfb&,frsm;u awG;xifMu ouJhokdY?
]nDrQrI} onf ta&;ygqHk;aom wefzdk;[k qdk&S,fvpfrsm; u ,HkMunfxm; Muonf/
xdkolwdkYtaejzifh vlYtzGJUtpnf;udk ]cGifhwlnDrQrI} t& omru vlrIa&;t&nDrQrI
(omwlnDrQrI) udkyg tajccHvsuf wnfaqmufvdkMuonf/ xdktcsuft&
qdk&S,fvpftpdk;&rsm;u qif;&Jonfh tpktzGJUrsm;xH ay;a0&ef twGuf csrf;omol
vlyk*d¾Kvfrsm;xHrS t&if;tjrpfrsm; &,l&ef vdktyfonfhtwGuf tjiif;yGm;p&mtjzpf
wnf&dSaeonf/ xdktcsufonf wpfoD;yk*¾vtcGifhta&;udk xdyg;&ma&mufonf
[kvnf; qdk&S,fvpfr[kwfol trsm;u axmufjyxm;Muonf/
• vlrIvdktyfcsuf (social need) - qdk&S,fvpfrsm;taejzifh ]nDrQrI} tajcjyK
vlYtzGJUtpnf;udk tvdk&dSMuonfhtavsmuf t&if;tjrpfrsm;udkvnf; rnfrQ
vdktyfonf tay: rlwnfvsuf ay;tyfoifhaMumif; qdkxm;Muonf/ tm;enf;ol?
usef;rma&;EHkcsmolrsm; (b0&yfwnfa&;twGuf tvkyf rvkyfudkif Ekdifolrsm;) udk
apmifha&Smuf&efrSm awmifhwif; usef;rmonfholrsm;\ wm0ef jzpfonf[lívnf;
qdkxm;ao;onf/
• bHkydkifqkdifrI (common ownership) - yk*¾vduypönf;ydkifqkdifrIudk axmufcH onfh
vpfb&,f0g'Drsm;? uGefqmaA;wpf0g'Drsm;ESifh rwlnDonfhtcsufrSm qdk&S,fvpf
rsm;u bHkydkifqdkifrIudk axmufcHMujcif; jzpfonf/ xdkolwdkY\tqdkt& ukefxkwfvkyf
rI onf trsm;ESifh oufqdkifonfht&m jzpfoifhNyD; tusdK;tjrwfrsm; udkvnf;
vlYtzGJUtpnf; wGif nDrQpGm rQa0oifhonf[lí qdkxm;onf/ okdYaomfjim;vnf;
rnfrQ rQa0oifhonfESifh pyfvsOf;NyD; qdk&S,fvpfrsm;tMum; oabmuGJvGJJvsuf
&dSonf/
oifcef;pm (3.1.4) udk avhvm zwf½INyD;ygu
1/ ]pD;yGm;a&;qdkif&m vGwfvyfcGifh}
[laom vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f
t,ltqESifh ]vlrIvdktyfcsuf}[lonfh
vlrIb0nDrQrIA[dkjyK qdk&S,fvpf
t,ltqwdkYtMum; rnfodkY jcm;em;rI
&dSoenf;/
2/ rnfonfh vpfb&,ft,ltqudk
qdk&S,fvpf0g'u wefjyefvsuf&dSonf[k
xifjrifoenf;/ tqdkyg t,ltqrsm;u
tEÅ&m,frsm;vGef;onf[k 4if;wdkYu
tb,faMumifh ,lqMuoenf;/
3/ qdk&S,fvpf0g'Dorm;wpfOD;\
tjrifwGif tpdk;&wpf&yf
w&m;0iftodtrSwfjyKrI
&&dSatmif rnfonfu
jyKvkyfzefwD;ay;oenf;/
avhusifhcef;
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 59
t&if;tjrpfrsm;ESifh tcGifhtvrf;rsm;tm; <u,f0rI? tmPmwdkYt& r[kwfbJ vdktyfcsuf ay:tajccHNyD; rQa0onfh vHk;0OóHk nDrQrI&dSonfh vlUtzGJUtpnf;wpf&yf jzpfrSomvQif ydkrdk aumif;rGefonfh taetxm; jzpfayvdrfhrnf/
,aeYacwfumv\ tBuD;us,fqHk; aom jyóem&yfBuD; rSm tvkyform;rsm;ESifh tjcm;aom tzdESdyfcHrsm;tay: <u,f0ol? tmPmBuD;rm;olrsm;u acgif;yHkjzwfMujcif;yif jzpfonf/
xdkuJhodkYaom taetxm; a&muf&dSa&;twGuf t&if;&Sif acgif;yHkjzwfrIrsm;tm; &yfwefYypf&ef? nDrQrIESifh EdkifiHa&;wGifyg0ifrIrsm;tm; jr§ifhwifay;&ef? puf½Hkrsm;? v,f,majrrsm;tm; xdef;csKyfEkdifonfh tvkyform;tpdk;& zefwD;NyD; <u,f0rIudk rQrQww a0iSMu&ef vdktyfonf/
3.1.5 tajccH0g' (3) &yf tay: jyefvnfoHk;oyfjcif;
oifcef;pm (3.1.1) wGif jyKvkyfcJhonfh ydkpwmudk jyefvnf Munfh½I oHk;oyfay;yg/
1/ þtcef;wGifavhvmcJhonfh 0g' (3) &yf teuf rnfonfu rdrdwdkYtzGJU\ 0g'ESifh teD;pyfqHk;
jzpfoenf;/ rnfonfwdkYu eD;pyfapoenf;/
2/ þtcef;udk avhvmNyD; rdrdwdkY jyKpkcJhonfh ydkpwmwGif jyifqifvdkonfwdkYudk jyifqifEkdifonf
qdkygu rnfonfwdkYudk jyifqifrnfenf;/ tb,faMumifhenf;/
jyefvnfoHk;oyfcsuf
pmtkyf\ aemufausmwGif yg&dSonfh ]vIyf&Sm;aqmifÔufolrsm; pm&if;} udk Munfh½I oHk;oyfay;yg/
0g' (3) &yf twGuf pmrsufESm (11) wGif yg&dSonfhtwdkif; tnTef;jyZ,m; (venn diagram)
wpf&yf zefwD;ay;NyD; vkyfaqmifol (6) OD;udk tqdkyg Z,m;wGif jznfhpGufay;yg/
vkyfief;rsm;
1/ jrefrmEkdifiHtwGif;&dS qdk&S,fvpf0g'\
ta&;ygaom vu©Pm&yftcsdKUwdkYrSm
tb,fenf;/
2/ jrefrmhEkdifiHa&;tay:wGif qdk&S,fvpf
t,ltqrsm;u rnfonfh
oufa&mufrIrsm; &dSoenf;/
3/ vltrsm;taejzifh qmavmif
rGwfodyfrIrsm; cHpm;aecsdefwGif
<u,f0ol wdkYu ydkifqdkifrIudk
rrQa0bJ aecGifh&dSonf[k
xifygovm;/
aqG;aEG;csuf
oifcef;pm (3)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ60
tydkif; (1)
tBudKoifcef;pm
oifcef;pm (3.1) udkavhvmNyD;aemuf
0g' (3) &yf teuf rnfonfu
rdrdwdkY\ udk,fydkiftjrifrsm;udk
txif[yfqHk; jzpfonf [k xifoenf;/
tb,faMumifhenf;/
3.2 0g'rsm;tm; qef;ppf tuJjzwfjcif;3.2.1 0g'rsm;tm; qef;ppf tuJjzwfjcif;0g'trsdK;rsdK;u wefzdk;? OD;wnfcsuf? t,ltqtrsdK;rsdK;udk xif[yfvsuf&dSaMumif;
a&SUtydkif;wdkYwGif wifjycJhNyD; jzpfonf/ 0g'rsm;onf wefzdk;ESifh ,HkMunfcsufrQom
r[kwfyJ vlYtzGJUtpnf;wkd;wufap&ef vdktyfvSonfh vkyfief; tpDtpOfrsm;vnf;
yg0ifMuonf/
xdktcsuft& 0g'rsm;tm; qef;ppftuJjzwfjcif;\ tpdwftydkif;wpf&yfrSm
xdk0g'rsm;tay: tajccHonfh EkdifiHa&;pepftm; tuJjzwfoHk;oyfjcif;[kvnf;
t"dyÜm,f &ayonf/ EdkifiHa&;pepfqdkonfrSm 0g'wpf&yf\wefzdk;rsm; xif[yfvsuf
&dSonfh vlrIa&;? pD;yGm;a&;ESifh EkdifiHa&;qdkif&m tifpwDusL;&Sif;rsm;udk qdkvdkonf/
0g'trsdK;rsdK;wdkYu tav;xm;onfh wefzdk;wdkYrSmvnf; vGwfvyfrI? vHkNcHKrI odkYr[kwf
nDrQrI [lí trsdK;rsdK; uGJjym;Ekdifonf/ xdkuGJjym;aom wefzdk;xm;rIrsm;u xdk0g'rsm;
usifhoHk;vdkonfh EkdifiHa&;pepfudk yHkazmfay;vsuf &dSayonf/
EdkifiHa&;pepfwpf&yfwGif tqdkyg wefzdk;wdkYu vltrsm;\ b0rsm;tay: vufawGU
oufa&mufrI&dSaeonfh Oya'rsm;? rl0g'rsm;ESifh tifpwDusL;&Sif;rsm; ay:aygufvm
aponf/ xdkYaMumifhvnf; 0g'rsm;tm; qef;ppf tuJjzwfjcif;\ ta&;ygaom
tpdwftydkif;wpf&yfrSm vlYtzGJUtpnf;tay: xdk0g'wdkY\vlrIa&;ESifh pD;yGm;a&; qdkif&m
oufa&mufrIrsm;tm; oHk;oyf&jcif; jzpfonf/ xdkYtjyif tcGifhta&;? nDrQrIESifh
vGwfvyfrIwdkYtay: tqdkyg EkdifiHa&;pepf\oufa&mufrIrsm;udkvnf; xnhfoGif;
pOf;pm;&onf/ xdkYtwl uREkfyfwdkY\udk,fydkif wefzdk;rsm;? ,HkMunfcsufrsm;? tjrifrsm;tm;
qef;ppf&mwGifvnf; tqdkyg oufa&mufrIrsm;udk xnfhoGif; pOf;pm;&ef ta&;ygvSonf/
1/ vlrIb0nDrQrIA[dkjyK qdk&S,fvpf wpfOD;\ qdk&S,fvpf0g' tay: tjrif
2/ tjcm;olrsm;u qdk&S,fvpf0g' tay: tjrif
3/ vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,fvf0g'D wpfOD;\ vpfA&,fvf0g' tay: tjrif
4/ tjcm;olrsm;u vpfb&,fvf0g' tay: tjrif
5/ a&S;ïd;pGJ uGefqmaA;wpf0g'D wpfOD;\ uGefqmaA;wpf0g' tay: tjrif
6/ tjcm;olrsm;u a&S;ïd;pGJ uGefqmaA;wpf0g' tay: tjrif
u c *
i pC
1/ 0g' (3) &yf tay: ½Ijrif oHk;oyf &mwGif
uGJjym; jcm;em;NyD; jzpfEkdifacs&dSonfh
tjrif (6) csuf wdkYudk atmufwGif
azmfjy ay;xm;onf/ tqdkyg yHkwdkYtm;
oufqkdif&m tnTef;pmom;ESifh
wGJpyfay;yg/
2/ tb,fhaMumifh xdkodkY
a&G;cs,fcJhoenf;/ rdrdwdkY\
a&G;cs,frIrsm;taMumif; twef;azmf
wpfOD;ESifh wGJzuf aqG;aEG;ay;yg/
vkyfief;rsm;
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 61
Ekdi fi Ha&; t q dkt rdefYr sm;atmufyg tqdkrsm;udk Munfh½I oHk;oyfNyD; 4if;wdkYudk þtcef;wGif aqG;aEG;cJhonfh 0g' (3) &yfESifh
wGJpyfay;yg/
u/ vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'
c/ a&S;ïd;pGJ uGefqmaA;wpf0g'
*/ qkd&S,fvpf0g'
vkyfief;rsm;
1/ rnfonfh tqdkrsm;udk oabmwloenf;/ tb,faMumifhenf;/
2/ rnfonfh tqdkrsm;ESifh oabm uGJvGJoenf;/ tb,faMumifhenf;/jyefvnfoHk;oyfcsuf
3/ vlUtzGJUtpnf;taeeJY yk*d¾KvfwpfOD;csif;pD&JU ,HkMunfrIawGudk vlUtodkif;t0dkif;&JU ½dk;&m"avhawGeJY qefYusifaeonfhwdkif tpOftav;xm;zdkY vdktyfw,f/
2/ vGwfvyfjcif;qdkwmu uRefawmfwdkYavmuf rvGwfvyfolawGtwGuf vGwfvyfrIudk axmufyHhay;Ekdifr,fh enf;vrf;wpf&yfjzifh aexdkif&ef
wm0ef&dSjcif;vdkY t"dyÜm,faumufEkdifygw,f/
6/ ½dk;&m"avh? vlUtodkif;t0dkif; ESifh rdom;pkawG taeeJY vlUtzGJUtpnf; twGif;rSm txl; tumtuG,fay;rIawG vdktyfvSw,f/
1/ zefwD;rIESifh vGwfvyfrIawGu tpdk;& csKyfudkifrIxuf ydkNyD;awmh ta&;ygw,f/
4/ vGwfvyfzdkYtwGuf vHkNcHKzdkYu t&ifOD;qHk; vdktyfw,f/
5/ tm;enf;ol? EGrf;yg;olawGeJY cHpm;cGifhenf;yg;olawGudk umuG,fay;zdkYu EkdifiHawmf&JU wm0efwpf&yf jzpfygw,f/
oifcef;pm (3)
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ62
tydkif; (1)
vufawGU toHk;cs t,ltqrsm;
] v Gwfv yfa o m aps; u G u fpD;yGm;a&;pepf}vGwfvyfrItajcjyK0g'Drsm;ESifh tqHk;pGefvGwfvyfrI0g'Drsm;wdkY ,HkMunfxm;MuonfrSm tpdk;&\wpfckwnf;aom tcef;u@
onf xdktpdk;&rSvGJí tjcm;olrsm; ray;Ekdifonfh (EdkifiHawmfvHkNcHKa&; odkYr[kwf vrf;rD;rsm;&&dSa&; uJhokdYaom)
tajccH0efaqmifrIrsm;om ay;pGrf;Mu&rnf[lí jzpfonf/ ]vGwfvyfaom aps;uGuf} udk axmufcHMuolrsm;u
omwlnDrQrI &&dSap&ef <u,f0rIrsm;udk tpdk;&rsm;u jyefvnf rQa0oifhonf[lonfh t,ltqudk qefYusifMuonf/
tcGefrsm;? pnf;rsOf;owfrSwfcsufrsm;uJhokdY pD;yGm;a&;qdkif&m uefYowfydwfyifrIrsm;u vltrsm;udk atmifjrifrI
&&dSjcif;rS uefYowfxm;NyD; pD;yGm;a&;ESifh vlYtzGJUtpnf;wdkYtwGuf xdcdkufapaMumif; qdkxm;onf/
] v Gwfv yfa o m aps; u G u fpepfu v lt r sm; u kd t v kyf ydkrdk B u dK;pm; v map o n f} [ k v Gwfv yfrIA [ dkjyK v pfb & , fr sm; u q dkM u o n f/tpdk;&rsm;onf pD;yGm;a&; okdYr[kwf vlYtzGJUtpnf;udk xdef;csKyfjcif;om r&dSygu vltrsm;taejzifh pD;yGm;a&;vkyfief;
odkYr[kwf vlxltajcjyK tzGJUtpnf;rsm;udk vkyfudkif wnfaxmifMuvdrfhrnf[k vpfb&,frsm;u ,HkMunfMuonf/
xdkuJhodkY vkyfaqmifolrsm;taejzifh atmifjrifrIrsm;rSwpfqifh wdkuf½dkuf tusdK;cHpm;EkdifMurnf jzpfonfhtwGufaMumifh
ydkrdk BudK;pm;tm;xkwfEkdifonf[kvnf; vpfb&,frsm;u qdkxm;onf/ tpdk;&taejzifh pD;yGm;a&;udk csKyfudkifxm;ygu
ukefxkwf pGrf;tm; aumif;rGefrnf r[kwfawmh? (tpdk;&xdef;csKyfxm;onfh) jynfolYa&;&mu@&dS tvkyftudkifrsm;udk
aqmif&Gufaeol tvkyform;rsm;taejzifh rnfrQ tvkyfBudK;pm;onfjzpfap? rBudK;pm;onfjzpfap vcwlrQpGm
cHpm;Mu&rnf jzpfaomaMumifh jzpfonf/ xdktvkyform;rsm;taejzifh rnfrQ BudK;pm;onf jzpfygap (tusdK;tjrwfrsm;
zefwD;jcif;jzifh) qkvmbfrsm; cHpm;Mu&rnf r[kwfonfhtwGufaMumifh ysif;&dNyD; pdwf"mwfwuf<urIwdkY &dSrnf
r[kwfawmhacs/ vpfb&,frsm;u xyfavmif; axmufjyxm;onfrSm tpdk;&rsm;taejzifh ukefypönf;wefzdk;rsm;udk
xdef;csKyfxm;jcif; (Oyrm - tenf;qHk; vkyfcvpm? qefaps;EIef; xdef;csKyf avQmhcsjcif;? ponfwdkY) u vdkvm;csuf
jynfhrDjcif;ESifh ukefxkwfrIpGrf;tm;wdkYwGif BuD;pGm avsmhusapEkdifonf[lívnf; qdkxm;ayonf/
]vlrIb0zlvHka&;udk EdkifiHawmfu wm0ef,lapmifha&Smufay;onfhpepf} BuD;wpf&yfonf vltrsm;udk tvkyfvkyfudkifrI
avsmhusapEkdifrnf [kvnf; vpfb&,frsm;u qdkxm;onf/ 4if;wdkY\tqdkt& tpdk;&rsm;u tqdkyg 0efaqmifrIwdkif;
udk axmufyHhxm;ygu vlwdkYtaejzifh tvkyfvkyf&rnfhtaMumif;yif r&dSawmhay/ xdk0efaqmifrIrsm; ay;&eftwGuf ukef;½kef;
BudK;pm;olrsm;xHrS tcGefaumufjcif;u rrQwvSaMumif;vnf; a0zefxm;ayonf/
avhusifhcef; vGwfvyfaom aps;uGufpD;yGm;a&;pepf\ tusdK;? tjypfrsm;rSm tb,fwdkYenf;/
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 63
] v lrIb 0zlv Hka&; u dk Edki fi Hawmfu wm0ef, lapm i fha&Sm u fay; o n fh pepf} (welfare state) q dko n frSm t b , fe n f;/]vlrIb0zlvHka&;udk EdkifiHawmfu wm0ef,lapmifha&Smufay;onfh pepf} qdkonfrSm tpdk;&wpf&yftaejzifh jynfolrsm;\
vlrIzlvHka&;udk axmufyHhay;&eftwGuf vlrIa&;qdkif&m tusdK;cHpm;cGifhrsm;ESifh 0efaqmifrIrsm;tm;vHk; ay;pGrf;onfudk
qdkvdkonf/ xdk0efaqmifrIrsm;wGif tcrJh ynma&;? tcrJh usef;rma&;apmifha&SmufrIESifh tdkrif;ol? roefpGrf;olESifh
tvkyfvufrJh rsm; twGuf aiGaMu; taxmuftyHhay;jcif;wdkY yg0ifayonf/
] v Gwfv yfa o m aps; u G u fpepfu v lUt zGJUt p n f; t wG i f; < u , f0rIu dk wkd;yGm;apo n f} [ k v Gwfv yfrIA [ dkjyK v pfb & , frsm; u q dkM u o n f/vlYtzGJUtpnf;twGif; <u,f0rIudk jyefvnf rQa0&ef BudK;yrf;vsuf&dSaom ]vlrIb0zlvHka&;udk EdkifiHawmfu wm0ef,l
apmifha&Smufay;onfhpepf} BuD;wpf&yfonf ukefusp&dwf BuD;vGef;NyD;? xda&mufrIvnf; r&dS[k vpfb&,frsm;u
qdkxm;onf/ olwdkY\tqdkt& tpdk;&rsm;taejzifh <u,f0rIudk jyefvnf rQa0onfhtcg vlYtzGJUtpnf; wpfckvHk;taejzifh
ydkrdk qif;&JrGJaw oGm;aponf/ tcGefrsm;ESifh vkyfxHk;vkyfenf;rsm;udkvnf; avsmhcsxm;jcif;jzifh pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;onf
aiGaMu;vkHavmufpGm &SmazGvmEkdifNyD; qif;&Jjcif;onfvnf; jyóemwpf&yf jzpfrnf r[kwfawmhacs/ xdkpD;yGm;a&;tjrifudk
‘laissez faire' (‘allow to do' - vkyfcGifhjyKonf) [kvnf; ac:qdkMuNyD; vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,ft&if;&Sif0g'DwdkY\
ta&;ygvSonfh t,ltq tpdwftydkif;wpf&yfvnf; jzpfonf/ vpfb&,ft&if;&Sif0g'Drsm;u qdkMuonfrSm pD;yGm;a&;
vkyfief;rsm; rSwpfqifh aiGaMu;&SmazG&eftwGuf rdrdwdkY\ udk,fydkif qErsm;twdkif; vGwfvGwfvyfvyf vkyfudkifEkdifMurnf
qdkygu vlYtzGJUtpnf;wpf&yfvHk;onfvnf; ydkrdk <u,f0vmEkdifonf[k qdkxm;onf/
]xdef;csKyfa&;Oya'rsm;} (regulations) qdkonfrSm tb,fenf;/
xdef;csKyfa&;Oya'rsm;qdkonfrSm pD;yGm;a&;vkyfief;rsm;twGuf uefYowfxm;aom odkYr[kwf xdef;csKyfxm; aom
Oya'rsm;ESifh ay:vpDrsm;udk qdkvdkonf/ pnf;rsOf; owfrSwfcsufrsm;taejzifh tpm;taomufESifh pGrf;tif uJhokdY
ukefypönf;rsm;ESifh 0efaqmifrIrsm;udk xdef;csKyfEdkifonf/ xdkYtjyif rnfonfh ukrÜPDudk rnfonfh vkyfief;wGif
aqmif&GufcGifhjyKonf? rjyKonfudkyg xdef;csKyfEkdifMuonf/
oifcef;pm (3)
vGwfvyfaom aps;uGufpD;yGm;a&;pepfu rdrdwdkY wdkif;jynftwGuf aumif;rGefvdrfhrnf[k xifyg
ovm;/ tb,faMumifhenf;/aqG;aEG;csuf
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ64
tydkif; (1)
] v lrIb 0 n Dr QrIA [ dkjyK q dk&S, fv pfpD;yGm;a&;pepf}qdk&S,fvpfwdkY qkdMuonfrSm vGwfvyfaom aps;uGufpepfu rQwjcif; r&dS? taMumif;rSm vpfb&,ft&if;&Sifpepfudk
tajccHonfh pepfrsm;onf EGrf;yg;olrsm;tay: csrf;omolrsm;u acgif;yHkjzwfrIrsm; tpOfjzpfyGm;apEkdifaomaMumifh
jzpfonf/ wdkif;jynftrsm;pk (txl;ojzifh zGHYNzdK;qJ wdkif;jynfrsm;) wGif tvkyf&Sifrsm;onf 4if;wdkYay;vdkoavmufom
tvkyform;rsm; ukd ay;urf;wwfMuonf/ tb,faMumifhqdkaomf tvkyf&Sifu tvkyform;wpfOD;udk vkdtyfonfxuf
tvkyform;trsm;u tvkyfwpfckudk &&Sd&ef ydkrdk vdktyfaeaomaMumifh jzpfonf/ xdktajctaersdK;wGif csrf;omol
tvkyf&Sifrsm;u csrf;omNrJ ydkrdk csrf;omvmMuNyD; qif;&Jol tvkyform;wdkYrSmrl qif;&JNrJ qif;&JaeMuayonf/ vlrIa&;
qdkif&m rQwrIrsm; aqmifMuOf;ay;Ekdif&eftwGuf vGwfvyfonfh aps;uGufpepfudk uefYowf&ef vdktyfaMumif; qdk&S,fvpfrsm;
u axmufjyxm;ayonf/
]< u , f0rIu dk jyefv n f r Qa0&eft w G u f t c Gefr sm; u dk t o Hk;jyKM u &r n f} [ k q dk&S, fv pfr sm; u q dkM u o n f/vlrIb0nDrQrIA[dkjyK qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;pepfrsm;onf txufygacgif;yHkjzwfrIrsm;udk &yfwefYEkdif&eftwGuf t&if;tjrpf
rsm;ESifh tcGifhtvrf;rsm; udk vlYtzGJUtpnf;\ tqif;&JqHk; tzGJU0ifrsm;xH jyefvnfrQa0jcif;jzifh nDrQrI ydkrdk &&dSvmap&ef
BudK;yrf;Muonf/ xdkuJhodkY azmfaqmifay;&eftwGuf rnfrQ csrf;omonfudk rlwnfNyD; tcGefay;&rnfh yrmP
wdk;jr§ifhonfh ]xyfwdk;cGef pnf;Muyfonfhpepf} (progressive taxation) udk toHk;csMuonf/ qdkvdkonfrSm ynma&;?
usef;rma&; apmifha&SmufrIESifh tjcm;aom 0efaqmifrIrsm;ukd wwfEkdifolrsm;rSm 4if;wdkYudk rwwfEkdifavmufatmif
qif;&JvSonfh vltrsm;tm; axmufyHh&eftwGuf tcGef ydkrdk ay;aqmifMu&onf/ tpdk;&taejzifh xdktcGefrS &&dSonfh
aiGaMu;rsm;udk rwwfEdkifonfh vltrsm;\ vlrI0efaqmifrIrsm;twGuf toHk;jyKMuonf/ ]xyfwdk;tcGefay;rI} onf
qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;pepfwGif awGUEkdifonfom r[kwf? csrf;omolrsm;ay;&onfh tcGefyrmPuvnf; tpdk;&wpf&yf
qdk&S,fvpf rnfrQ qefonfudk azmfjyaeayonf/
]pDrHu def;pD;yGm;a&;pepfrsm; o n f v kyfi ef; v dkt yfcs u fx u f v lx k\ v dkt yfcs u fu dk jz n fhq n f;&r n f} [ k q dk&S, fv pfr sm; u q dkM u o n f/ ]pDrHudef;pD;yGm;a&;pepf} rsm; qdkonfrSm rnfonfh ukefypönf;rsm; xkwfvkyf&rnf? rnfodkY xkwfvkyfrnf? rnfolwdkYtwGuf
vufawGU toHk;cs t,ltqrsm;
avhusifhcef; vlrIb0nDrQrIA[dkjyK qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;pepf\ tusdK;? tjypfrsm;rSm tb,fwdkYenf;/
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 65
xkwfvkyf&rnfESifh pyfvsOf;í tpdk;&wpf&yf\ tpDtpOfrsm;
jyKvkyfjcif; jzpfonf/ xdktpDtrHrsm;onf jynfolvlxk
vdktyfcsuf ESihf wdkif;jynfzGHYNzdK;rIudk OD;wnfNyD; pD;yGm;a&;qdkif&m
&nfrSef;csufrsm;udkyg tajccHxm;aom pD;yGm;a&; wpf&yfudk
pDrHudkifwG,f&ef jzpfonf/ ]pDrHudef;pD;yGm;a&;pepf} rsm;onf
tifrwef ½IyfaxG;onfh jzpfpOfwpfckvnf; jzpfonf/ 4if;wGif
pD;yGm;a&;wpf&yfukd pDpOf&efESifh udkifwG,f pDrH&ef vdktyfonfh
wGufcsufrIaygif; rsm;pGmwdkY twGuf tpdk;&vkyfom; axmifaygif;
rsm;pGm vdktyfayonf/
EdkifiHydkifjyKjcif;onf pDrHudef;pD;yGm;a&;pepfrsm;\ ta&;BuD;onfh
tpdwftydkif; jzpfonf/ xdkodkY aqmif&Gufjcif;jzifh tpdk;&rsm;onf
wkdif;jynf\ <u,f0rIrsm;udk EkdifiHjcm;ukrÜPDrsm;? jynfwGif;ae
csrf;omNyD;om; EkdifiHom;rsm; xuf wdkif;jynfae vltrsm;xHodkY
a&muf&dSap&ef BudK;yrf;Muonf/ xdkYtjyif tpdk;&rsm;onf
xdef;csKyfa&;Oya' toHk;jyKvsuf ta&;ygaom pufrIvkyfief;rsm;tm;
jynfolYvdktyfcsufudk tav;rxm;aom tiftm;BuD;ukrÜPD
vufwpfqkyfu vTrf;rdk;rI r&dSap&efvnf; aqmif&Gufwwf
Muayonf/ ]5 ESpf pDrHudef;} qdkif&m qdkAD,ufydkpwmwpfck jzpfonf/ tqdkyg
pDrHudef;rsm;rSm 'kwd,urÇmppftNyD; qdk&S,fvpf wdkif;jynfrsm;wGif
awGU&avh&dSonf/
]EkdifiHydkifjyKjcif;}
pDrHudef;pD;yGm;a&;pepf\ ta&;ygaom tpdwftydkif;wpf&yfrSm ]EkdifiHydkifjyKjcif;} yif jzpfonf/ qdkvdkonfrSm pD;yGm;a&;
vkyfief;rsm;ESifh puf½Hkrsm;udk wpfoD;yk*¾vduvkyfief;&Sifrsm;u r[kwfbJ tpdk;&u csKyfudkif xm;jcif; jzpfonf/
oifcef;pm (3)
vlrIb0nDrQrIA[dkjyK qdk&S,fvpfpD;yGm;a&;pepfu rdrdwdkY wdkif;jynftwGuf aumif;rGefvdrfhrnf[k
xifygovm;/ tb,faMumifhenf;/aqG;aEG;csuf
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ66
tydkif; (1)
4/ jynfolvlxktaeeJY 4if;wdkYtay: apmifha&Smuf ay; r,fhol vdkw,f/ urÇm&JU 95 &mcdkifEIef;avmufu olwdkY bmvkyf&r,f? b,fvdkjyKrl&r,fqdkwmudk ajymjyay;zdkY vdktyfw,f/
6/ pD;yGm;a&; nDrQrI ryg0ifwJh EkdifiHa&;vGwfvyfrIqdkwm vdrfnmrI wpfckygyJ/ tvkyform;awGtaeeJY b,fvdkvdrfnmrIrsdK;udkrQ rvdkcsifygbl;/
1/ a&G;aumufyGJrSm udk,fhocifudk,f a&G;EkdifwmeJYyJ ocifeJY uRefqdkwJhpepfu rvGwfajrmufapygbl;/
3/ rdrdwdkY tvdk&dSawmifhw&m t&mwkdif;udk ay;pGrf; Ekdifavmufatmif tiftm; BuD;rm;wJh tpkd;& wpf&yfqdkwmu rdrdwdkYrSm&dSwJh t&mwdkif;udkvnf; odrf;,loGm;EdkifpGrf;&dSw,f/
5/ 'Drdkua&pDpepf&JU taumif;tqdk;udk omref rJay;wJholwpfOD;eJY 5 rdepfavmuf pum;ajym½HkeJY oabmaygufoGm;vdrfhr,f /
2/ tpdk;&udk aiGaMu;ESifh tmPmay;tyfxm;jcif;u q,fausmfouf aumifav;wpfa,mufudk t&ufeJY um;aomh ay;vdkufwmeJY wlw,f/
1/ rnfonfh tqdkrsm;udk oabmwloenf;/ tb,faMumifhenf;/
2/ rnfonfh tqdkrsm;ESifh oabm uGJvGJoenf;/ tb,faMumifhenf;/jyefvnfoHk;oyfcsuf
Ekdi fi Ha&; t q dkt rdefYr sm;atmufyg tqdkrsm;udk Munfh½I oHk;oyfNyD; 4if;wdkYudk þtcef;wGif aqG;aEG;cJhonfh 0g' (3) &yfESifh
wGJpyfay;yg/
u/ vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'
c/ a&S;ïd;pGJ uGefqmaA;wpf0g'
*/ qkd&S,fvpf0g'
vkyfief;rsm;
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 67
vkyfief;rsm;u REkfyfwdkY\ 0g ' - t ydki f; (2)1/ ]uREkfyfwdkY\ 0g' - tydkif; (1) } wGif vkyfaqmifcJhonfh tzGJUESifhtwl aqmif&Gufay;yg/ pmrsufESm
(18 ) wGif jyKpkcJhonfh tcGifhta&; yd&rpftwdkif; ]wefzdk; yd&rpf} wpfck jyKvkyf ay;yg/
2/ atmufyg tcsuftvufrsm; yg0ifonfh ydkpwmwpf&yf jyKvkyfay;yg/
'Drdku&wfwpf
vGwfvyfaom aps;uGuf
pD;yGm;a&;pepf
tmPm&Siffpepf
qdk&S,fvpf
pD;yGm;a&; pepf
u/ 0g' trnf?
c/ t"du wefzdk;rsm;?
*/ tjcm;aom wefzdk;rsm;?
C/ vGwfvyfrItay: tjrif?
i/ nDrQrItay: tjrif?
p/ yxrrsdK;quf tcGifhta&;rsm; (EdkifiHom;ESifh EkdfifiHa&;qdkif&m
tcGifhta&;rsm;) tay: tjrif?
q/ 'kwd,rsdK;quf tcGifhta&;rsm; (vlrIa&;? ,Ofaus;rIESifh
pD;yGm;a&;qkdif&m tcGifhta&;rsm;) tay: tjrif?
Z/ vlUtzGJUtpnf;taejzifh ,aeYtajctae a&muf&dSae&jcif;
taMumif;?
ps/ taumif;qHk;jzpfonfh vlUtzGJUtpnf;yHkpH?
n/ xdkvlUtzGJUtpnf;yHkpHjzpfatmif rnfonfwdkYudk aqmif&Guf&rnf?
#/ rnfolwdkYu aqmif&Guf&rnf?
oifcef;pm (3)
vkyfief;rsm;1/ ]uREkfyfwdkY\ 0g' - tydkif; (2)}wGif jyKvkyfcJhonfh ydkpwmudk jyefvnf oHk;oyfyg/ rdrdwdkY\ 0g'udk
azmfjyygyHk\ rnfonfh ae&mwGif csxm; owfrSwfrnfenf;/
2/ pmtkyf\aemufqHk;wGif yg&dSonfh vIyf&Sm;aqmif&Gufolrsm;pm&if;udk Munfh½I ay;yg/ xdkpm&if;rS
vkyfaqmifol 6 OD; wdkYtm; xdkolwdkY\0g'rsm;t& azmfjyygyHk\ oifhavsmf&mae&mwGif csxm;
owfrSwfay;yg/
3/ NyD;aemuf wdkif;jynf&dS tjcm;aom yk*d¾vfrsm; (odkY) tpktzGJUrsm;udkvnf; csxm; owfrSwfay;yg/
t,ltqrsm; (Ideas)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ68
tydkif; (1)
3.2.2 EkdifiHa&;qdkif&m oabmxm;EkdifiHa&;qdkif&m oabmxm;rsm;u EkdifiHa&;tajymif;tvJrsm;\ vdktyfaom
t&dSeft[kefESifh EdkifiHa&;obm0qdkif&m tjrifrsm;udk azmfjyaeonf/ xkdoabmxm;
rsm;udk jyKjyifajymif;vJa&; &,f'Du,frsm; (radicals)? tv,ftvwfvrf;pOf
armf'&dwfrsm; (moderates) ESifh a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpfrsm; (conservatives) [lí
trsdK;tpm; 3 rsdK; cGJjcm;Ekdifonf/ ]a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpf} [laom a0g[m&udk
EkdifiHa&;0g'wpf&yf taejzifha&m? EkdifiHa&; oabmxm;wpfck taejzifhyg oHk;EIef;Ekdifonf/
(u) jyKjyifajymif;vJa&; &,f'Du,frsm; (Radicals)
jyKjyifajymif;vJa&; &,f'Du,frsm;onf vuf&dS EdkifiHa&;? vlrIa&;ESifh pD;yGm;a&;qkdif&m
tqHk;pGef ajymif;vJrItay:wGif ,HkMunfMuayonf/ jyKjyifajymif;vJa&; &,f'Du,f
rsm; ,HkMunfMuonfrSm vuf&dSpepfBuD;onf ,dk,Gif;aeNyDjzpfNyD; jr§ifhwif½Hk? jyefvnf
jyifqif½HkESifh r&bJ tpm;xdk;rSom &rnf[lí jzpfonf/ EkdifiHa&;pepf topfwpf&yf
tpm;rxdk;ygu EkdifiHa&;onf wdk;wufvmvdrfhrnf r[kwf[kvnf; qdkxm;onf/
(c) tv,ftvwfvrf;pOf armf'&dwfrsm; (Moderates)
vuf&dSpepfBuD;onf ajymif;vJ&rnfjzpfonf[k tv,ftvwfvrf;pOf armf'&dwf
rsm;uvnf; ,HkMunfxm;onf/ odkY&mwGif &,f'Du,form;rsm;ESifh rwlonfh
tcsufrSm jznf;jznf; rSefrSefESifh pepfusonfh tajymif;tvJrsdK;udkom 4if;wdkYu
axmufcHMuonf/ armf'&dwfrsm;\tqdkt& tajymif;tvJwdkYonf vuf&dSpepf\
]EdkifiHa&;taqmufttHk,EÅ&m;} rsm;rSwpfqifh atmifatmifjrifjrif jzpfyGm; ay:ayguf
vmapEkdifonf? pepfudk,fwdkif ajymif;vJp&m vdktyfrnf r[kwfacs/ xkdolwkdY
,HkMunfxm;onfrSm wkd;wuf ajymif;vJrIrsm;onf tcsdefumv Mumjrifhvmonf
ESifhtrQ jzpfyGm; ay:aygufvmEkdifonf? jzpfyGm; ay:aygufvm&rnf[lí jzpfonf/
(*) a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpf (Conservatives)
jyKjyifajymif;vJa&; &,f'Du,frsm;? tv,ftvwfvrf;pOf armf'&dwfrsm;ESifh rwl
onfrSm a&S;½dk;pGJ uGefqmaA;wpf rsm;u tajymif;tvJ BuD;BuD;rm;rm; vdktyfaMumif;
vufrcHMujcif; jzpfonf/ uGefqmaA;wpfwdkY\ tqdkt& EkdifiHa&;ESifh vlrIa&;qdkif&m
tzGJUtpnf;rsm;u tajccHusonfh Nidrf0yfydjym; rIESifh wnfNidrfrIudk ay;pGrf;Ekdifonf[lí
jzpfonf/ tajymif;tvJrsm;om jrefjref qefqefBuD; jzpfyGm;ygu tqdkyg pepf\ w&m;0if
todtrSwfjyKrIrSm tm;avsmh EkdifaMumif; qdkxm; ayao;onf/ xdktaMumif;wdkYaMumifh
uGefqmaA;wpf rsm;onf ra&SmifvGJEkdifonfh tajctaersdK;rSvGJí tajymif;tvJwdkYudk
qefYusifMu ayonf/
]tajymif;tvJ}onf tcGifhtvrf;rsm;
udk ydkrdk aqmifMuOf;ay;wwfoavm/
odkYr[kwf tcuftcJrsm;udk aqmifMuOf;
ay;wwfoavm/
tBudKoifcef;pm
þtcef;wGif yg&dSonfh EkdifiHa&;tqdktrdefYrsm; vkyfief;rsm; (2) &yf wdkYudk jyefvnf Munfh½Iay;yg/
rnfonfh tqdkrsm;u &,f'Du,foabmxm;&dSolrsm;tMum; ajymqdkMuNyD;? rnfonfwdkYu
armf'&dwf oabmxm;&dSolwdkYtMum; ajymqdkMuoenf;/
vkyfief;rsm;
a&S;ïd;pG J uGefqmaA;wpfjyKjyifajymif;vJa&;&,f'Du,f
] o a b m x m;} a&m i fpOfr sOf;1/ pmtkyfaemufausmwGif yg&dSonfh
vIyf&Sm;aqmif&Gufolrsm;pm&if;udk
Munfh½INyD; xdkpm&if;rS vkyfaqmifol
6 OD; udk a&mifpOfrsOf;\ oifhavsmfaom
ae&mwGif csxm; ay;yg/
2/ xdkYaemuf a&mifpOfrsOf;\
b,fbuf usaom vkyfaqmifol
rsm;udk Munfh½I oHk;oyfay;yg/
xdkvkyfaqmifolrsm;taejzifh
rnfonfh (jzpfpOfjyZ,m;yg)
tjzpftysufrsm;wGif
yg0ifcJhMuoenf;/ xdkolwdkY\
oabmxm;? 0g'ESifh yg0ifcJhonfh
tjzpftysufwdkYMum; rnfodkY
qufET,faevsuf &dSMuoenf;/
vkyfief;rsm;
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ 69
atmufyg ar;cGef;wdkYudk ajzqdkyg/ tajymif;tvJtay: xm;onfh rdrdwdkYudk,fydkif oabmxm;rsm;udk
rdrdwdkYtajzrsm;u rnfodkY azmfjyaeoenf;/ jyefvnfoHk;oyfcsuf
tajymif;tvJESif hywfoufaom oabmxm;rsm; jzpfoifh^rjzpfoifh
1/ trsdK;orD;rsm;taejzifh vifa,mufsm;\ cGif hjyKcsufryg&dSbJ uGm&Sif;cGif h&d Sonf/ ________
2/ om;qufjcm;jcif;? udk,f0efwm;jcif;? tumtuG,foHk;jcif; paom rsdK;qufyGm; A[kokwrsm;udk touf (14)
ESpfESif h txuf trsdK;orD;i,f wdkif; od&d Sapoifhonf/________
3/ rl;,pfaq;rsm;udk w&m;0if cGif hjyKoifhonf/ ________
4/ 'Drd kua&pDwpf&yfwGif vltrsm; tvdk&S donfh tcsdefwdkif; a&G;aumufyGJ usif;y awmif;qdkEd kifcGif h &oifhonf/ ________
5/ tjypfusL;vGefolrsm;udk jypf'Pfay;jcif;xuf pdwfyd kif;qdkif&m apmifha&SmufrI ay;oifhonf/ ________
6/ ao'PfcsrSwfjcif;udk vHk;0 tNyD;tydkif zsufodrf;oifhonf/ ________
7/ ukrÜPDBuD;rsm;udk Ek difiHyd kif odrf;oifhonf/ ________
8/ vdifwlcsif; vufxyfrIrsm;udk w&m;0if jzpfapoifhonf/ ________
9/ bmoma&;rkef;wD;rIrsm;udk vHI Uaqmfay;onfh a[majymrIrsm; jyKvkyfygu bmoma&;acgif;aqmifrsm;udk axmifcs
tjypfay;oifhonf/________
10/ vlrIa&;toif;tzGJ Ursm;udk ydwfyif&rnf/ EGrf;yg;edrf husolrsm;udk apmifha&SmufulnDay;&efrSm tpdk;&\ wm0efom
jzpfonf/________
11/ omrmefvlyk*¾ dKvfwpfOD;tm; pDrH&ef? xdef;csKyf&ef rvdktyfacs/ ________
12/ ausmif;om;rsm;taejzifh ausmif;pDrHcefYcG Ja&;wGif wpfaxmifh wpfae&mrS yg0ifoifhonf/ ________
13/ ausmif;rsm;? wuúodkvfrsm;wGif tqifhowfrSwfcsufrsm;ESif h atmifvufrSwfrsm;udk rusifhoHk;oifhacs// ________
14/ usm;^r? touft&G,f? vkyfief;udkifief; rcGJbJ tvkyfrvkyfolyif rusef tedrf hqHk; vpmcHpm;Ekdif&ef tmrcHcsuf
&oifhonf/________
15/ uav;i,frsm;udk bmomw&m;aygif;pH kESif h &if;ES D;uRrf;0ifapoifhNyD; t&G,fa&mufonhftcgü rnfonfh bmom
udk;uG,frnfudk rdrdbmom qHk;jzwfcGif h &d S&rnf/________
16/ tpdk;&rsm;taejzifh obm0t&if;tjrpf rnfodk Y toHk;cs&rnfudk qHk;jzwfykdifcGif h rjyKoifh? a'ocH
todkif;t0dkif;rsm;om tqdkyg tcGif hta&;ukd &&Sdoifhonf/________
17/ udk,fyd kifum;rsm;ukd NrdK Uv,facgifae&mrsm;wGif oHk;cGif h rjyKoifh/ ________
18/ yk*¾vduydkifqdkifrIrsm;udk wm;jrpfoifhonf/ ________
19/ trsdK;orD;rsm; tygt0if vlwdkif; touf (18) ESpf jynfhNyD;ygu ppfrI wpfESpfxrf;&rnf/ ________
20/ avxknpfnrf;aponfh ukefypönf;rsm; xkwfvkyfrIwdkif;udk vufiif;pD;yGm;a&;jyóem rnfrQ&S dygap
ydwfyifoifhonf/________
oifcef;pm (3)
EdkifiHa7; - ausmif;om;vufpGJ70
tydkif; (1) pdwful;yHkazmfjcif;
þtydkif;wGifavhvmrSwfom;cJhonfwdkYudktajccHvsuf jznfhpGufay;yg/
txuf - atmuf
atmuf - txuf
tmPm
EdkifiHa&; t,ltqrsm;
(1) jyefvnfoHk;oyfjcif;
em;vnfrIppfaq;jcif;
1/ ]y#dyu©} rsm;onf EkdifiHa&;wGif rnfonfh tcef;u@rS yg0ifvsuf &dSoenf;/
2/ ]yl;aygif;aqmif&Gufjcif;}onf EkdifiHa&;wGif rnfonfh u@rSyg0ifvsuf &dSoenf;/
3/ ]omwlnDrQrI} qdkif&m tcGihfta&;rsm;udk azmfjy ay;yg/
4/ ]tEdSrfcHb0 vGwfajrmufa&; yHhydk;rI} qdkonfrSm tb,fenf;/
5/ vpfbmaw;&D;,ef; qdkonfrSm rnfolwdkYenf;/ rnfonfudk,HkMunfMuoenf;/
6/ ]txufrS atmuf} odkY pD;qif;aom tmPmESifh ]atmufrS txuf}odkY pD;qif;onfh tmPmwkdYtMum; rnfodkY uGJjym; jcm;em; Muoenf;/ tqkdyg
tmPmwpf&yfpDudk Oyrmjzifh azmfjyay;yg/
7/ ]jrifomaom tmPm}ESifh ]zkH;uG,fudef;atmif;aom tmPm} wdkYtMum; rnfodkY uGJjym; Muoenf;/ Oyrmay; ajzqdkyg/
8/ tmPmESifh vkyfydkifcGihftMum; rnfodkY jcm;em; oenf;/
9/ w&m;0iftodtrSwfjyKrI qdkonfrSm tb,fenf;/
10/ 'Drdkua&pDt& w&m;0iftodtrSwfjyKrIqkdif&m t&if;tjrpf (4) &yfrSm rnfonfwdkY jzpfoenf;/
11/ ]0g'}qdkonfrSm tb,fenf;/
12/ ]vGwfvyfrIA[dkjyK vpfb&,f0g'} wGif rnfonfh vu©Pm&yfrsm; &dSoenf;/
13/ ]uGefjrLepf0g'} wGif rnfonfh vu©Pm&yfrsm; &dSoenf;/
14/ ]vlrIb0nDrQrIA[dkjyK qdk&S,fvpf0g'} wGif rnfonfh vu©Pm&yfrsm; &dSoenf;/
15/ EkdifiHa&;oabmxm;wpf&yfonf 0g'wpf&yfESifh rnfodkY jcm;em;rI &dSoenf;/