T.C.KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü

31.ARAŞTIRMA SONUÇLARITOPLANTISI

1. CİLT

27 - 31 MAYIS 2013MUĞLA

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı

Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayın No:164-1

YAYINA HAZIRLAYAN Dr.Adil ÖZME

ISSN:1017-7663

27- 31 Mayıs 2013 tarihlerinde gerçekleştirilen35. Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sempozyumu,Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi’nin katkılarıyla gerçekleştirilmiştir.

Not: Yayımlanan yazıların içeriğinden yazarları sorumludur.

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi BasımeviMUĞLA – 2014

Kapak Fotoğrafı: Murat ARSLAN “2012 Yılı Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu Yüzey Araştırması”

Marc WAELKENS - Eva KAPTIJN - Ralf VANDAM - Branko MUŞIÇ - Patrick DEGRYSE - Katrijn DIR - Kim EEKELERS - Annelore BLOMME - Gert VERSTRAETENSagalassos'ta 2012 Senesinde GerçekleştirilenYüzey Araştırmaları..............................................................................................7

Günder VARİNLİOĞLUBoğsak Yüzey Araştırması (2012)........................................................................20

Ayşe F. EROLOrdu İli Fatsa İlçesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2012.....................................28

Mustafa H. SAYAR - Göknur BEKTAŞGüneydoğu Trakya Eskiçağ Tarihi - Coğrafya Araştırması..................................41

Mustafa ŞAHİN - Christof BERNSBursa İli Yüzey Araştırması - 2012, İznik............................................................49 İbrahim ÜNGÖR - Akın BİNGÖL - Yasin TOPALOĞLU - Yavuz GÜNAŞDI- Nezahat CEYLAN - Oktay ÖZGÜL - Alpaslan CEYLAN2012 Yılı Erzincan - Erzurum İlleri Yüzey Araştırmaları.....................................61 Murat ARSLAN - Nihal TÜNER ÖNEN2012 Yılı Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu Yüzey Araştırması.....................78

Erksin GÜLEÇ - Mehmet SAĞIR - İsmail ÖZER -Serkan ŞAHİN - İsmail BAYKARA2012 Yılı Konya Ve Hatay İlleri Yüzey Araştırması............................................90

Yiğit Hayati ERBİLKonya İli Beyşehir İlçesi Fasillar Aniti ve ÇevresiYüzey Araştırması 2012 Yılı Çalışmaları.............................................................99

Ali BORAN - Tolga BOZKURT - Hasan YAŞAROrtaçağdan Günümüze Konya İli ve Güneybati İlçeleri2012 Yılı Yüzey Araştırması.................................................................................112

İrfan YILDIZ - Zekai ERDAL - Dursun YILDIZ - Erkan KOÇDiyarbakir İli ve İlçeleri Ortaçağ ve Sonrasına Ait Mimarî ve Sanat Eserlerinin İncelenmesi Yüzey Araştırması - 2012 “Ergani - Çinar İlçeleri”

İÇİNDEKİLER

Kuriki Höyük (Batman) Kazısında Ortaya Çıkarılan Silonun..............................127

Mithat ATABAYAnzak (Ariburnu) Savaş Alanı Üzerine Türkiye, Avustralyave Yeni Zelanda’nın Ortak Tarihsel ve Arkeolojik AraştırmasıProjesi 2012 Yılı Çalışmaları................................................................................145

Nazlı ÇINARDALI-KARAASLAN - Neyir KOLANKAYA BOSTANCIİzmir İli, Menemen İlçesi Prehistorik ve Mimarî Protohistorik Dönem2012 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması...............................................................169

Ayşe Ç. TÜRKERAn Archaeological Survey Of Early Christian-Byzantine Period On TheValleys That Reached The Hellespont: 2012 Research.........................................186

Osman DOĞANAY - Emine KÖKERZengibar Kalesi (Bozkır/ Konya) 2012 Yılı Yüzey Araştırmaları.........................207

Mehmet ÖZSAİT - Sinem Üstün TÜRKTEKİPisidya Yüzey Araştırmaları İlk Tunç Çağı Çanak Çömleği.................................214

Mehmet ÖZSAİT - Nesrin ÖZSAİT - Özgür ÇOMAK2012 Yılı Isparta Yüzey Araştırmaları...................................................................228

Meral ORTAÇBolu İli Akeolojik Yüzey Araştırması 2012:Mengen İlçesi Çalışmaları.....................................................................................245

Güner SAĞIRKars İli Ve Çevresinde Yer Alan Ortaçağ Ermeni KiliseleriYüzey Araştırması 2012 Yılı Çalışmaları..............................................................261

Ahmet ÇAYCI - Zekeriya ŞİMŞİR - İ. Mete MİMİROĞLUGevale Kalesi ve Çevresi Araştırmaları.................................................................276

Hamdi ŞAHİNDağlık Kilikia Yerleşim Tarihi Ve Epigrafya Araştırmaları 2012..........................287

İsmail ÖZER - Mehmet SAĞIR - Serkan ŞAHİN -İsmail BAYKARA - Erksin GÜLEÇ2012 Yılı Muğla ve Çanakkale İlleri Yüzey Araştırması.......................................297

Füsun TÜLEK2012 Yılı Osmaniye Arkeolojik Yüzey Araştırmaları............................................304

Zeynep KOÇEL ERDEMTekirdağ Ganos Dağı Arkeolojik Yüzey Araştırması2012 Yılı Çalışmaları.............................................................................................313

Christopher H. ROOSEVELT - Christina LUKE -Peter COBB - Caitlin O’GRADY - Bradley SEKEDATThe Central Lydia Archaeological Survey:2012 Work at Kaymakçı and in The Marmara Lake Basin....................................333

Reyhan KÖRPE - Mehmet Fatih YAVUZ2012 Sestos Yüzey Araştırması.............................................................................356

Ahmet Cem ERKMAN - Cesur PEHLEVAN - Şakir Önder ÖZKURT -Nuretdin KAYMAKÇI - Ferhat KAYA - Yarenkür ALKAN -Ali AKBABA - Kutay Murat BOZCA - İsmail Ergün AYDOĞDU2012 Yılı Kirşehir ve Yozgat İlleri Neojen DönemOmurgali Fosil Yataklari Yüzey Araştırması.........................................................369

Turgay YAZAR - Ebru BİLGET FATAHASivas İli 2011-2012 Yılları Yüzey Araştırması......................................................378

Asuman BALDIRAN - Aytekin BÜYÜKÖZER - Zeliha GİDERSeydişehir 2012 Yılı Çalışmaları...........................................................................395

Metin KARTALYukari Dicle Havzası’nda Neolitik Çağ Yontmataş Endüstri Araştırmaları 2005-2013: Körtik Tepe, Boncuklu Tarla ve Hakemi Use.....................................411

1

2012 YILI MUĞLA VE ÇANAKKALE İLLERİ YÜZEY ARAŞTIRMASI

İsmail ÖZER* Mehmet SAĞIR Serkan ŞAHİN

İsmail BAYKARA Erksin GÜLEÇ

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü

tarafından başkanlığım altında yapılmasına izin verilen Muğla ve Çanakkale İlleri yüzey araştırması 30 Eylül – 10 Ekim 2012 tarihleri arasında gerçekleştirilmiştir. Araştırmamızda Bakanlık Temsilcisi olarak Ankara Cumhuriyet Müzesi’nden Ayhan Saltık görev almıştır.

Araştırmamızın amaçları; Orta ve Kuzey Batı Anadolu’daki zengin fosil yataklarının Batı Anadolu’daki yayılım alanlarının saptanması, literatürde yer alan fosil bulgu alanlarının günümüzdeki durumlarının tespit edilmesi, hem literatürde yer alan, hem de yeni tespit edilecek lokalitelerin kesin konumlarının tespit edilmesi ve Ege kıyılarındaki fosil insan varlığına ait kanıtların tespit edilmesi olarak sayılabilir.

Araştırmamızın ilk ayağında literatürde Muğla ve Çanakkale İllerine ait tüm fosil çalışmaları gözden geçirilmiş ve potansiyel fosil bulgu alanları kaydedilmiştir. Daha önceden bilinen fosil bulgu alanlarının varsa GPS kayıtları, yoksa yayınlardaki adres bilgileri Tablet bilgisayar üzerindeki GPS Essentials uygulamasına kaydedilmiştir ve neredeyse bir ucundan diğer ucuna 250 km.yi bulan illerde en verimli çalışmayı gerçekleştirebilmek için günlük rotalar çıkartılmıştır. Rotalar dâhilinde gerçekleştirilen arazi çalışmaları sırasında, uydu haritaları yardımıyla tespit edilen ve mevcut lokalitelerle ilişkilendirilebilecek alanlar da mümkün olduğunca kontrol edilmiş ve fosil bulgu içeren eski ve yeni tüm lokalitelerin GPS koordinatları alınmış ve haritalara işlenmiştir.

2 yıl olarak planladığımız araştırmamızın ilk ili olan Muğla’daki çalışmalarımız büyük oranda il merkezinin kuzey, kuzeybatı ve batısındaki 15x50 km.lik Yatağan Havzası’nda gerçekleştirilmiştir. Yatağan Havzası’nın genel jeolojik yapısı Menderes Masifi’nin metamorfik kayaçlarını kaplayan kırmızı katmanlardan oluşmaktadır. Bu katmanlar ayrıca konglomeralar, kumtaşı, çamurtaşı ve silttaşı özellikli alüvyal akıntılarla karakterizedir (Resim: 1).

Muğla’daki ilk araştırmalarımız il merkezinin kuzeydoğusundaki Özlüce Köyü’nde gerçekleştirildi. Burası önceki yıllarda Muğla Müze Müdürlüğünce kazılan bir

* Prof. Dr. İsmail ÖZER, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Antropoloji Bölümü, Sıhhiye,

Ankara/TÜRKİYE. Prof. Dr. Mehmet SAĞIR, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Antropoloji Bölümü, Sıhhiye, Ankara/TÜRKİYE. Araş. Gör. Serkan ŞAHİN, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Antropoloji Bölümü, Sıhhiye, Ankara/TÜRKİYE. Araş. Gör.Dr. İsmail BAYKARA, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Antropoloji Bölümü, Sıhhiye, Ankara/TÜRKİYE. Prof.Dr. Erksin GÜLEÇ, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Antropoloji Bölümü, Sıhhiye, Ankara/TÜRKİYE.

..........................................................................................................................................................297

2

lokalite (K: 37 14 39.8, D: 28 31 22.7, Yük: 1135 m.) ve buluntular müzede sergilenmektedir. Üst Miyosen Dönem’e tarihlendirilen bu alanda yapılan araştırmada günümüzde yüzeyde çok az fosil kalıntısının kaldığı ve çok parçalı bir durumda oldukları gözlendi.

Daha sonraki çalışmamız Muğla İl Merkezinin doğusundaki Özlüce Köyü’nden başlayarak kuzeye doğru gerçekleştirildi. Sırasıyla Yemişendere, Fadıl, Bozyer, Kuzluk, Günlüğe ve Esençay köyleri civarından Çamoluk Köyü’ne kadar devam eden bir rota üzerinde gerçekleştirilen çalışmada, literatürde fosil bulgusu verdiği yazılan Çamoluk Köyü’nün kuzeyindeki Orta Miyosen lokalitesine (K: 37 27 52.9, D: 28 35 49.5, Yük: 323 m.) gidildi. Ancak günümüzde tarla olarak kullanılan ve sık sık sürülen bir bölgede kaldığı için şu anda yüzeyde herhangi bir fosil bulgunun varlığına rastlanılamadı. Çamoluk Köyü’nden sonra Sungur, Çatak ve Menteşe Köyleri üzerinden Kavaklıdere’ye, oradan da Kavakköy rotasıyla Yatağan’a kadar olan bölge tarandı.

Bir sonraki araştırma rotasına Yatağan İlçesi’nin Şerefköy Köyü’nden başlandı. Şerefköy’ün hemen girişinde yer alan ve literatürde Şerefköy 2 olarak tanımlanan lokaliteye gidildi (Resim: 2). Üst Miyosen Dönem’e tarihlendirilen bu lokalitede (K: 37 21 47.0, D: 28 14 12.5, Yük: 647 m.) yol yarmasındaki kesitlerde ve civardaki tarlalarda bol miktarda fosilin varlığı gözlendi. Daha sonra köyün batısında bulunan ve literatürde Şerefköy 1 olarak tanımlanan Üst Miyosen lokalitesine (K: 37 21 47.5, D: 28 13 47.1, Yük: 619 m.) gidildi. Bu alanda da tarla olarak kullanım nedeniyle şu anda yüzeyde bir fosil varlığı gözlenemedi. Bu lokalitenin 400 m. kadar güneyindeki Şerefköy 3 olarak tanımladığımız ve ilk kez kayıtlara geçirilen yeni bir lokalite (K: 37 21 34.9, D: 28 13 30.7, Yük: 596 m.) tespit edildi. Burada Üst Miyosen Dönem’e tarihlendirilebilecek zengin fosil varlığı tespit edildi (Resim: 3).

Salihpaşalar Kemikalan mevkiinde gerçekleştirilen çalışmalarda Muğla’daki fosil bulgularının zenginliği bir kez daha kanıtlanmış oldu. Ormanlık ve engebeli bir arazide uzun mesafeler yürüyerek katedilen bu alanda daha önceki çalışmalarda tespit edilmiş olan birçok lokalite mevcuttur. Bu lokalitelerdeki fosillerin günümüzdeki durumlarının tespiti amacıyla bölgede yapılan araştırmalarda dört farklı lokalitede fosile rastlandı. Bu lokalitelerden ilki (Kemikalan Yeni 1; K: 37 15 25.5, D: 28 16 27.9) karayoluna yakın bir mesafede ve çeşitli Üst Miyosen Dönem karasal hayvanlarına ait buluntular içeriyor ve bu alan yeni tespit edilen bir lokalite olarak kaydedilmiştir (Resim 4). İkinci lokalite daha önceden bilinen bir lokalite (Kemikalan D; K: 37 15 35.2, D: 28 16 20.7) ve burası da Üst Miyosen Dönem’e tarihlendirilen bir alan. Üçüncü alan daha önce bilinmeyen ve ilk kez tespit ettiğimiz yeni bir lokalite (Kemikalan Yeni 2; K: 37 15 59.9, D: 28 16 25.1). Burada ormanlık alanda açılan bir toprak yol kesitinde bol miktarda ve çeşitli türden hayvanlara ait fosiller gözlendi. Dördüncü lokalite ise daha önceden bilinen bir lokalite (Kemikalan 1; K: 37 15 51.0, D: 28 16 27.3). Küçük bir tepenin yamaçlarında gözlenen bol miktarda Üst Miyosen Dönem fosilleri mevcut. Dönüş yolunda ise daha önceden varlığı bilinen başka bir lokaliteye uğrandı (Kemikalan 2; K: 37 15 28.2, D: 28 16 08.5) ancak burada herhangi bir fosile rastlanılamadı.

Kemikalan Mevkii’nde daha önceki çalışmalarda fosil buluntuların ele geçirildiği bildirilen alanlara ilaveten yeni lokalitelerin tarafımızdan tespiti, yörenin bilinenden çok daha zengin bir potansiyele sahip olduğunu ve alanın fosil bulgularının halen korunmakta olduğunu göstermiştir. Günümüzde tümüyle ormanlık bir alan içerisinde bulunan

298..........................................................................................................................................................

3

Kemikalan Bölgesi de karasal omurgalı fosil araştırmalarında mutlaka dikkat edilmesi gereken bir alan olarak kaydedilmiştir.

Araştırmamızın Milas İlçesi civarında gerçekleştirilen bölümünde ilk durak Sarıçay olarak bilinen Orta Miyosen lokalitesiydi (K: 37 19 52.4, D: 27 47 39.7, Yük: 57 m.). Şehir içindeki tarlalık bir bölgede yer alan lokalitede herhangi bir fosil bulguya rastlanılamadı. Daha sonra Milas’ın kuzeyindeki Miyosen çökellerine gidildi ve buradaki akarsu yatağı civarı dolaşıldı, ancak fosil varlığı gözlenmedi.

Milas’ın güneyindeki ve Milas-Ören Karayolu üzerinde yer alan Ulaş Kasabası’ndaki lokalitede (K: 37 12 56.1, D: 27 49 37.7, Yük: 77 m.) yapılan araştırmada, Üst Miyosen olarak tanımlanmış, günümüzde ekili tarlalar içerisinde kalan çökellerde herhangi bir fosil bulguya rastlanmadı. Aynı yol üzerinde devam eden araştırmalarda literatürde Orta Miyosen olarak görülen Kultak Köyü civarındaki lokalitelere gidildi. Karayolunun hemen kenarındaki bu bölgede (K: 37 02 41.8, D: 28 03 14.6, Yük: 307 m.) de herhangi bir fosil bulgu tespiti yapılamadı.

Bodrum-Yatağan Yolu üzerindeki Eskihisar Köyü’nün girişinde yeralan Yenieskihisar lokalitesinde (K: 37 18 40.4, D: 28 02 44.7, Yük: 573 m.) yapılan araştırmada, Orta Miyosen olarak tanımlanan lokalitenin günümüzde karayolu genişletme çalışmaları nedeniyle tahrip olduğu anlaşılmıştır. Yatağan İlçesi’nin hemen doğusunda bulunan Elekçi lokalitesinin (K: 37 20 42.6, D: 28 10 19.7, Yük: 402 m.) Üst Miyosen’e tarihlendirilen tabakalarında fosil bulguya rastlanılamadı.

Muğla İl merkezinin güneybatısındaki Çatakbağyaka Köyü civarında yapılan araştırmalarda ise buradaki Orta Miyosen Dönem’e tarihlendirilen lokalitede (K: 37 07 38.7, D: 28 10 36.2, Yük: 566 m.) fosil bulguya rastlanılamadı. Daha sonra Kultak üzerinden Milas’a doğru yola çıkıldı. Ulaş Köyü’ne varmadan Akbelen Mevkii’ndeki Üst Miyosen çökellerinde (K: 37 10 42.6, D: 27 50 46.6, Yük: 144 m.) küçük bir parça fosil bulgu tespit edildi.

Geç Erken Miyosen Dönem’den Orta Miyosen Dönem’in ortalarına kadar sıcak ve nemli iklimin eşlik ettiği yoğun ormanlık alanlar geniş bir yer tutmaktaydı. Ancak Orta Miyosen Dönem’den itibaren daha kuru iklim şartlarının hüküm sürmesiyle birlikte otlak ağırlıklı step ekosistemlerinin yoğunlaştığını bilmekteyiz. Bu nedenle iklimin değişmeye başladığı Geç Senozoik Dönem’de Anadolu’nun Afrika, Asya ve Avrupa arasındaki yoğun hayvan göçlerine sahne olduğunu biliyoruz. Anadolu’da Orta Miyosen Dönem’e ait 60 civarında lokalite bilinmekteyken, Üst Miyosen Dönem’e ait 170 civarında lokalite tespit edilmiştir. Alçiçek tarafından hazırlanmış Güney Batı Anadolu küçük ve büyük memelilerine ait listede de Geç Miyosen Dönem’deki faunal değişimi açıkça görmekteyiz (Şekil: 1) (Alçiçek 2010).

Ege kıyılarındaki fosil insan varlığına ait bazı ipuçlarının da tespit edildiği Muğla İli’ndeki araştırmamıza bu yöndeki plan dâhilinde 2013 yılında devam edilecek ve ardından Çanakkale İli’ndeki araştırmanın gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.

TEŞEKKÜR Çalışma izni nedeniyle Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne,

çalışmamız sırasındaki yardımları ve ilgileri nedeniyle başta Sayın Kaan Erge olmak üzere Muğla İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne, her türlü bilimsel, maddi ve manevi destekleri

..........................................................................................................................................................299

4

nedeniyle sayın hocam Prof. Dr. Erksin Güleç’e, araştırmamız sırasında Virgin Club Bodrum’da konaklamamıza katkı sağlayan Metin Şahin’e şükranlarımızı sunarız.

KAYNAKÇA ALÇİÇEK, H., 2010, “Stratigraphic correlation of the Neogene basins in

southwestern Anatolia: Regional palaeogeographical, palaeoclimatic and tectonic implications”, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 291: 297-318.

GÜLEÇ, E., G. SARAÇ, 1993, Türkiye Omurgalı Fosil Yataklarının Araştırılması Projesi, MTA Yayınları.

KAYA, T.T., S. MAYDA, D.S. KOSTOPOULOS, M.C. ALÇİÇEK, G. MERCERON, A. TAN, S. KARAKUTUK, A.K. GIESLER, R.S. SCOTT, 2012, “Şerefköy-2, a new Late Miocene mammal locality from the Yatağan Formation, Muğla, SW Turkey”, Comptes Rendus Palevol, 11: 5-12.

SICKENBERG, O., J.D. BECKER-PLATEN, H. TOBIEN, 1975, “Die Gliederung der Kanozoischen Sedimente der Turkei nach Vertebraten-Faunengruppen”, Geologisches Jahrbuch, B15: 1-100.

300..........................................................................................................................................................

5

Resim 1: Muğla İli yüzey araştırmasında bulunan lokaliteler

Resim 2: Şerefköy 2 fosil lokalitesi

..........................................................................................................................................................301

6

Resim 3: Şerefköy 1 fosil lokalitesi

Resim 4: Kemikalan (Yeni 1) fosil lokalitesi

302..........................................................................................................................................................

7

Şekil 1: Güney Batı Anadolu’daki büyük ve küçük memeli faunaları (Alçiçek 2010).

..........................................................................................................................................................303