3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

1

مسکن بوم گرا

یسرد و کوهستان میساخت مسکن مطابق با اقل یبرا ییارائه الگو 2میترا عظیمی، *1مونا علیزاده یگانه

( monayeganeh.arch@gmail.com) آدرس پست الکترونيکی، کارشناسی ارشد معماری -1

(mitrazimi.arch@gmail.com) آدرس پست الکترونيکی، منظر کارشناسی ارشد معماری -2

چکیده

رانینقاط سرد ا یاست و در بعض یالملل نيبرابر استاندارد ب 6/2در حدود رانیمصرف انرژی در ساختمان های ا زانيم یساز نهيو به یدر انرژ ییضرورت صرفه جو نیبنابرا [1.]رسديم یالملل نيبرابر استاندارد ب 4از شيبه ب یحت زانيم نیا

توان در یم نهيزم نیکه در ا ییاز راهکار ها یکیرسد. یالزم به نظر م یگریاز هر زمان د شيب یمسکون یاهاآن در فض

آن یزسا نهيو به یدر انرژ ییصرفه جو یدر ارائه راه حل ها و الگوها یآن تامل نمود خانه بوم گرا است که در آن سعآن توسط مصرف کنندگان یساز نهيبه یو بگونه ا یانرژکه باعث کاهش مصرف یدر طراح یاصول تیباشد . رعا یم

باشد. از آنجا که یم یامروز یو مدرن طراح یسنت یها وهيهوشمندانه از ش بيشود ، که حاصل ترک یساختمان م

که رشته دهديم ليتشک یسرد و کوهستان یرا نواح خشکاز وسعت کشور بعد از مناطق گرم و یبخش قابل مالحظه ا

مناطق محسوب نیا نیسلسله جبال زاگرس در غرب از عمده تر یو مرکز یشمال یبرز در شمال و بخش هاال یکوهاو ساخت یدر طراح یداتيآن ،تمه یمياقل اتيمنطقه و جزئ قيشده است با مطالعه دق نیبر ا یمقاله سع نی. در اشونديم

. شهر لواسان با ميکن دايانسان دست پ شیآسا یمابه د یمصرف انرژ زانيم نیتا با کمتر میبه عمل آور یمسکون یفضاها

ساخت و ساز داشته است ، به عنوان شهر منتخب لحاظ شده نهيدر زم ريکه درچند سال اخ یتوجه به رشد و توسعه ا

است.

یدر منابع انرژ ییسرد، صرفه جو مي،اقل یمياقل یمسکن بوم گرا ، طراح کلیدی: هایواژه

مقدمه -1شرق تهران استان تهران است و از مناطق کوهستانی و یيالقی شمال راناتيشهرستان شم یاز شهرها یکیلَواسان نام به ی. شهر لواسان واقع در منطقه لواسان کوچک و در بخشندیگویبه آن لواسون م انهيصطالح عامشود. که در امحسوب می

از غرب به شرق در کرانه یا دهيکه به شکل نسبتاً کش گرددیمحسوب م شبخ نیشهر مرکز ا نیبخش لواسانات قرار دارد که ا

ی: نمودار مصرف انرژ 1شکل

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

2

شهر لواسان عمدتاً تحت یو کالبد یعيطب ساختاراست. جنوب دهستان لواسان کوچک واقع شده انيسد لت اچهیدر یشمال

باغدره، ن،يهای ورجشکل گرفته است که از شمال، کوه یعيطب یها ليو مس یآبرفت یها و خط القعر ها یو بلند یپست ريتاث

جاجرود و وبزرگ های ایرا، فيل زمين، لواسان های قصران، از سمت شمال خاوری و خاور کوهکند و افجه، از سمت باختر کوهامر سبب شده است که تا عمالً کالبد شهر به سه قسمت نیگيرند ، اکوه و ارا کوه در بر میهای تلو، قوچک، زیناز جنوب کوه

خط نیا یدر جهت غرب به شرق در راستا ایدر جهات شمال و جنوب و زين یشود و شبکه ارتباط ميتقس یبالنسبه مساو

با باًی، تقر سازديشهررا م یشهر که استخوان بند یارتباط یموجود ، شبکه اصل یشبکه ها انيم. از رنديالقعر دره ها شکل گ

مجزا ساخته است. جنوبی – ی، شهر را به دو بخش شمال شرقی – یشهر با جهت غرب انهيعبور از م داشت. یشهر دسترس نیبه ا انتویم قهيدق1۱تر از که در کم باشدیم لومتريک ۷شهر نسبت به تهران حدود نیا فاصله

قرار دارد. که در جنوب شهر لواسان سد ایاز سطح در یمتر 1۰۱۱تا 16۱۱رشته کوه البرز و در ارتفاع یدر دامنهٌ لواسان

آب و برق شهر نيدر تام ییسزانقش به یسد بتون نی. ااستدهيرس یبرداربه بهره ،یديخورش1۴46قرار دارد که در سال انيلَت گل،یدربندسر، گرمابدر، ا یهاجاجرود که از ارتفاعات کوه یاست. رودخانهفرحناز بوده انقالبسد قبل از نیان دارد. نام اتهر

لوارک یهاسد است. رودخانه یاصل زیآبر رديگی( سرچشمه میالبرز مرکز یهااز کوه یتوچال )بخش یو قسمت جنوب گانیزا

با ختندیریاز رود جاجرود بودند و به جاجرود م ییهاخهکه قبل از احداث سد شا نامدهکي)کند(، افجه و الر )برگ جهان(و ن

.زندیریسد م اچهیگذر از لواسان، امروزه به خود درلواسانات جزء یکی از نواحی شهرستان شميرانات و از مناطق کوهستانی و یيالقی شمال شهر تهران محسوب می منطقه

متری سطح دریا واقع شده 16۱۱ری شمال شرقی تهران و در دامنه ی کوههای البرز و در ارتفاع کيلومت 2۱شود : لواسان در

درجه ی سانتيگراد باالی ۴۴درجه ی سانتيگراد و حداکثر -1۷حداقل نآ دمای و مربع کيلومتر 1۴ ‚ ۷است. وسعت لوسان متر است و دارای طيف وسيعی از ناهمواری های ۴۷2۱تا 1۱۱۱متوسط این محدوده از حوزه لتيان بين ارتفاع صفر است.

های غيرطبيعی شکل گرفته است، برخی کوهستانی است که بر حسب شرایط زمين ساختی و شرایط اقليم و دست اندازی

کوه -کوه سياه -کوه خوررندان -کوه گرچال -کوه آالن -انکوه کندواسترخ -اند از: کوه دشتههای این حوزه عبارتناهمواری

[2گردنه لواسانات] -گردنه گل سرداب -دره زرد تولک -دره یخچال -دشت هویج -کوه بر آفتاب -زرد کوه -خاور کوه -اوینیگ

شهر لواسان میمطالعات اقل -2و 1۱4کلک چال و فشم با یها ستگاهیروز است . ا 1۱۴ راناتيشم هيدر ناح خبندانی یتعداد روزها نيانگي: مخبندانیدر خبندانی یروزها یفصل عیتوز بوده اند. خبندانی یتعداد روزها نیروز معرف کمتر ۱۴با نیاو ستگاهیو ا نیرشتيروز ب 1۱۴

42حداقل نيشاخص ب نیروز است. ا 62در فصل زمستان با خبندانی یروزها ادتعد نیشتريب یفصل نيانگياز م یحاک هيناح

، نسبت به خبندانیروز 2۱کلکچال با ستگاهیفشم ( بوده است . در ا تگاهسی)ا خبندانیروز ۰4( و حداکثر نیاو ستگاهی)ا روز هيناح خبندانیحداکثر مطلق سرما و نيرا داشته است . هم چن خبندانی یتعداد رئزها نیشتري، ب هيناح یها ستگاهیا ریسا

روز است. 2۴، 22، 22با بيتو بهمن به تر یآذر ، د یدر ماه ها

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

۴

بندان: روزهای یخ1جدول

با بررسی مولفه های باد از جمله جهت ،سرعت و مدت وزش باد ایستگاه شميرانات مشخص شده است. جهت غالب : باد

بادهای منطقه ، غربی است و نسبت وزش این بادها نيز بيش از سایر جهات بادها است .پس از بادهای غربی ، بادهای جنوب و

و بيشترین شدت وزش باد به ترتيب در فصول بهار و زمستان روی می دهد.ميزان جنوب شرقی از اهميت بيشتری برخوردارند در شهرستان شميرانات به سبب استقرار ارتفاعات در پهنه شمالی و گره است. ۱سرعت باد در منطقه به طور متوسط برابر

جنوبی جریان دارند. –جنوبی این ناحيه ، همواره بادهای شمالی

بررسی باد: 2جدول

از نزوالت آسمانی حوزه آبخيز ، تبخير می شود . تبخير و تعرق که متاثر ميزان بارندگی و %۴6روی هم رفته حدود :تبخير

درجه حرارت است .در حوزه آبخيز به تناسب افزایش ارتفاع ، کاهش می یابد. از سوی دیگر ميزان تبخير و تعرق در ماه های

زان تبخير ساالنه ناحيه بر مبنای اطالعات ، دارای بيشترین ميزان تبخير و تعرق در ماه مي آذر تا اسفند به حداقل می رسد.ميلی 2۱6۱ميلی متر تا 14۱۱ميزان تبخير ساليانه ناحيه بر مبنای اطالعات حاصله از های آذر تا اسفند به حدقل می رسد.

ميلی متر است. ميزان 2۱6۱ین ميزان تبخير ، معادل متر در نوسان است. شهر تهران با استناد به اطالعات ، دارای بيشتر

است. 14۱4مه معادل او ام 2۴۷۱تبخير ساالنه در لتيان حدود

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

4

وضعيت تبخير: ۴دولج

حوزه یمیاقل یها یژگیو و یمیاقل ماتیتقس -3و انيسد لت زي.در حوزه آبخاست ییعوامل آب و هوا ژهی، به و یو تاٌثر عوامل متعدد ريتاث ندی، برآ هيهر ناح یمياقل طیشرا

و دما ، یبارندگ رينظ یی، همراه با پارامترها یمياقل راتييو تغ کيتوپوگراف طیمانند شرا یعوامل متعدد زين راناتيشم هيناح

طبقه ستميسد از س زيحوزه آبخ یمياقل یبند ميدر تقس زيجهت ن نيداشتند .به هم یميط اقلیشرا نیدر تکو یبارز ريتاث

مارتن اصالح شده، استفاده شده است .دو یبند یتوسط جاماب استناد شده است که در مجمع سازگار1حوزه به اصالح شده دومارتن یمياقل یها یژگیو نييتب یبرا

نیا یمياقل تیهو انگري، ب یمياقل یطبقه بند یها ستميس ریاز سا شيداشته و ب تيحوزه در واقع یمياقل تيبا وضع یشتريب

مرطوب فراسرد در قلمرو و یمياقل طیشرا طرهياز س یبه روش دومارتن ، حاک یمياقل یحاصل از طبقه بند جیتان حوزه است.

مرطوب فرا سرد بوده و مهيمرطوب و ن یمياقل یها یژگیو یحوزه دارا یانياست. قلمرو م زيحزه آبخ یو غرب یشمال یکرانه ها نیدر ا زيسد ن اچهیاز جنوب در یفرا سرد و سرد است. پهنه کم وسعت یا ترانهیمد یمياقل طیشرا یدارا زين یقلمرو جنوب

خشک سرد قلمداد شده است . مهيشده ، ن یطبقه بند ستميس

خشک سرد در محدوده مهين یميپهنه اقل یاز گستردگ ی، حاک زين هيبه روش کوپن در قلمرو ناح یمياقل یپهنه بند جینتا است . هيناح یانيم

انیلت ستگاهیا -4درجه سانتيگراد و ميانگين ۷/14چنانچه از آمار حرارت سد لتيان بر می آید ، ميانگين درجه حرارت ساالنه این ایستگاه

درجه سانتيگراد و سردترین ماه 1/2۷درجه سانتيگراد می باشد. گرمترین ماه تير با ميانگين ماهانه ۷/۷حداقل حرارت ساالنه

راد مثبت گردیده است.سانتيگ 4/1،بهمن با ميانگين

تعیین اقلیم ایستگاه لتیان از طریق دمارتون ، بلر ، آمبرژه -4-1

دمارتون با تغييراتی در فرمول ترانسو و جایگزین کردن تبخير با نمایه ای از دمای هوا فرمول زیر را : روش دمارتون-4-1-1

پيشنهاد نمود.

ميانگين ساالنه دماست. اگر چه در فرمول دمارتون عامل تبخير حذف شده T ميانگين ساالنه بارندگی و Pدر فرمول مذکور

IA یشاخص خشک ریمقاد هیبر پا یمیاقل یبه روش دومارتن ، حوزه بند یبند در طبقه 1

. در شودیاستفاده م از فرمول زیشاخص ن نیو برآورد ا ردیگیانجام م

ساالنه دماست. نیانگیم Tو یساالنه بارندگ نیانگیم Pفرمول مذکور

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

۱

ممکن Iدمای هوا بوده و افزایش آن باعث افزایش تبخير می گردد. بنابر این زیاد بودن ااست اما تبخير نيز خود در ارتباط ب

نوع آب و هوا به شرح زیر طبقه بندی 6مارتون است یا به دليل پایين بودن دما یا باال بودن بارندگی باشد بر اساس فرمول د

[۴شده اند. ]: روش دمارتون4جدول

ضریب خشکی دمارتون

نام اقليم (I) محدوده ضریب خشکی دمارتون

1۱کوچکتر از خشک

22/12تا 1۱ نيمه خشک

2/2۴تا 2۱ مدیترانه ای

2/2۷تا 24 نيمه مرطوب

2/۴4تا 2۰ مرطوب

۴۱بزرگتر از ر مرطوببسيا

12/23 14/۷T = MM 42۰P =

قرار گرفته و در گروه نيمه خشک قرار می گيرد. 2/12تا 1۱که به این ترتيب اقليم منطقه لتيان از فرمول دمارتون بين ليم به صورت گذرا از گروه نيم خشک یه بنابراین در منطقه افجه همچنانکه از ایستگاه لتيان به سمت افجه پيش ميرویم اق

به نظر می رسد این روش ، نسبتاً روش منطقی برای تعيين اقليم این دو منطقه باشد چرا که با گروه مرطوی سير می کند.

ميانگين های بارندگی و دما و رابطه آن با تغييرات دما همخوانی داشته به واقعيت نزدیکتر است.

روش بلر -4-1-2

اقليم جهان را بر اساس ميانکين بارندگی ساالنه به شرح زیر تقسيم کرده است : 1241سال بلر در

ميلی متر ۱-2۱۱مناطق خشک ميزان بارندگی ميلی متر 2۱۱-۱۱۱مناطق نيمه خشک ميزان بارندگی

ميلی متر ۱۱۱-1۱۱۱مناطق نيمه مرطوب ميزان بارندگی

ی مترميل 1۱۱۱-2۱۱۱مناطق مرطوب ميزان بارندگی ميلی متر به باال 2۱۱۱مناطق خيلی مرطوب ميزان بارندگی

البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که در روش بلر عامل دما در نظر گرفته نشده است و مشخص نيست اقليمی که برای

ت.مثال در گروه مرطوب قرار ميگيرد ، منظور سرد و مرطوب ، گرم و مرطوب ویا معتدل ومرطوب اس

تعيين اقليم ایستگاه لتيان از طریق فرمول آمبرژه آمبرژه دانشمند گياه شناس فرانسوی برای رفع نقایص ضرایب اقليمی ترانسو و دمارتون روشهای مختلفی ارائه داده است .

P =424mm , M=7/303 m=262 k

74073=

قرار ميگيرد. نيم خشک سرد تانيمه مرطوب سردژه ، اقليم لتيان در مرز بين با توجه به اقليم آمبر

به نظر می رسد با توجه به ظرافت های موجود در فرمول آمبرژه و کم و زیاد شدن های دما و بارندگی و رابطه آنها با ارتفاع این حاظ کرده کامال مشخص گردیده است که هر چه نوع طبقه بندی بسيار منطقی و کاربردی می باشد چرا که واقعيت موجودرا ل

از ارتفاعات کاسته می گردد رطوبت کمتر و دما بيشتر می گردد و این امر در بارندگی و در طول سال در حداقل های دما و

حداکثر های دما مشهود است.

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

6

طبقه بندی اقليمی استان تهران و ناحيه شميرانات با روش های متعارف: ۱جدول

ليم در سيستمهای طبقه بندی نوع اق

اقليمی

درويه بیضر

کیمتر

ی وبت

رطب

ریض

(Q)

ی شک

خص

اخش

(IA

ج در

ط وس

مت

ه الن

سات

رارح

د(گرا

ی انت

)س

ثرداک

حط

وسمت

ن ری

متگر

در ما

د

ال س

اهم

ل

داق ح

طوس

مت

ن ری

دتسر

ما د

ال س

اهم

ی

دگارن

ط بوس

مت

ی ميل

ه )يان

سال

ر(مت

اه

تگس

ای

نفسيلياني حدود دومارتن آمبرژه

ضریب

ضریب

_ خشک سرد خشک سرد -3/0

9

/8/

5 9/9

/9/

/

96/

9 3/9

999/

0 تهران

3/9_3/9 خشک سرد خشک سرد خشک3/9

8

/9/

9 6/5

/6/

9

99/

9 -9/9

/96/

/ ورامین

خشک سرد خشک سرد 3/9

9 98 5

/6/

9

98/

9 -9/5

/9//

9 جوادآباد

نیمه

خشک

شدید خشک سرد

نیمه خشک

سرد3/9_3/0

3/5

5 90/

9 ///

9 /9/

5 99/

6 -9/9

995/

9 کرج

-

نیمه

مرطوب

سرد

نیمه خشک

سرد_ -

99/

9

/9/

0

/9/

9

0//

5 -9/8

998/

6 سولقان

مرطوباقلیم

ارتفاعات

فوقانی

مرطوب

فراسردبیش //6

از//9

89/

9 99/

5 9/0

95/

6 -8/9

595/

9 آبعلی

- مرطوب

/99 99 - _ فراسرد

9 9/9 98/

5

-/9/

9

6/9/

9 رستانکشه

نیمه

خشک

خفیف

نیمه

مرطوب

سرد

مدیترانه

/ 9//_/ ای سرد99/

9 99/

9 9/8 99/

8 -9/9 559/

5 لتیان

گرفته و در زمستانها یجا یبيپرش یاست که در دهانه ها ینسبتا سرد ، شهر مياست با اقل یشد لواسان شهر یچنانچه بررسرا یاتيشهر ، خصوص نیا یدارد. پس الزم در ساخت بناها یسبتاً مطلوبن یاست و تابستان ها یادیشاهد بارش برف و باران ز

عنصر مهم نقش کیبعنوان یتند در طراح بيم سرد است را به کار بست،مسلماً شيبا اقل یمناطق یتهایمحدود یکه پاسخگو

مقاومت الزم در برابر دیبا نياز آن بهره برد.همچن یبصورت مناسب یمياقل یازهاين یرای دیبا یخواهد کرد و در طراح یباز

.داشته باشد زيزلزله را ننقش توانننديکه هر کدام به نوبه خود م میپردازيم عتيموثر در طب یشهر لواسان کنون به عوامل یار مطالعه و بررس بعد

.را داشته باشند شیآسا طیدرجه حرارت ساختمان به شرا دنيدر ساختمان و رس یدر کاهش مصرف انرژ ییبسزا

هدف شناخت موجود زنده و نیبه ا دنيو موجود زنده را هدف قرار داده است و برای رس طيبوم گرا مطالعه توامان مح یطراح .رديگ یقرار م یو ارتباطات آنها مورد بررس طيمح

در ییو. صرفه جباشديم یو محل یو با استفاده از مصالح بوم یطيو ساخت بر اساس مالحظات مح یطراح ،یطيمح معماری

از آنها در توانيهستند، که م داریبرای انسان از استراتژیهای معماری پا یو طراح یبرای بازگشت به چرخه زندگ یمنابع، طراحکه با بصيرت و دانش محيطی آغاز می شود و به کیاکولوژ یکرد. معمار استفاده یبا الگوهای سنت یمیخانه های قد یبررس

محيط ادامه ميابد. بدین ترتيب شکل، محتوا و عملکرد سيستم های طراحی شده از همان آغاز روند دستيابی به هماهنگی با

اوليه آن را از طریق ساخت یمی بایست به سوی هدف یکپارچگی بی خطر با محيط طبيعی هدایت شود که می توان گامها

.محيط مصنوع به گونه ای مشابه طبيعت آغاز نمود یبعنوان بخش دیاست و با یرامونيپ عتيکوچک از طب یاصل استوار است که ساختمان ،جزئ نیسبک بر ا نیدر ا یطراح اصل

مناسب یري،نورگ عتيمطلوب بدون توجه به طب تيفيک دیبدون ترد رديقرار گ اتيعمل کند و در چرخه ح ستمياز اکوس

مد نظر است ، دهیپد کید ساختمان بعنوان خو یو ماندگار یداری.در ضمن از آنجا که پادیآ یمطبوع فراهم نم هیفضاها و تهو نيبه چن دنيدر نظر گرفته شود.رس دیبا زين یطوالن یماندگار تيبا قابل یباال و استفاده از مصالح تيفيلذا ساختن با ک

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

۷

یباال یبه استانداردها یابيت. دسرديگ یها صورت م یتکنولوژ نیآخر یريکارآمد و به کارگ تیریبا استفاده از مد یطیشرا

.بوم گرا است یاهداف معمار نیکند از مهمتر یم نيکه در واقع سالمت انسان ها را تام شیو آسا تي، امن تيفيک

بوم گرا یاصول معمار -5 تیساختمان در سا ییجانما -5-1

ت جه دیمنظور با نيبه هم باشديم یديخورش یانرژ نیشتريب افتیمناطق در نیبوم گرا در ا یهدف معمار نیمهمتر

را یشتريب یديتشعشعات خورش توانيآن به سمت شرق م یدرجه ا ۴۱تا 1۱ساختمان به سمت جنوب باشد که با چرخش

کرد. افتیدر

جهت گيری مناسب در اقليم سرد :2شکل

فرم ساختمان -5-2تا جایيکه مقدور ميباشد به منظور حفظ انرژی دریافتی خورشيدی در ساختمان ، فرم ساختمان بسيار حائز اهميت ميباشد و

سطح ساختمان باید به نسبت حجم آن کاهش پيدا کند . ازاین رو فرم های مکعبی شکل با پالن مربع بسيار مناسب ميباشد.

ساختمان یورود -5-3

انتخاب گردد. در صورت باشديم یزمستان یدر قسمت غرب ساختمان که در معرض بادها دیدر پالن نبا یمحل ورود یسنت یخانه ها یها یهمان هشت ای یهال ورود کی هيتعب ني. همچنشوديم شنهاديمنظور پ نیا یبرا یجداره جنوب امکان

به داخل و یکیکند . دو در که یريداخل جلوگ یدرجه هوا افتخارج به داخل و یاز آمدن هوا یريچشمگ زانيبه م توانديم

رونيب یداخل با هوا یاز هوا یکم زانيو فقط م کنديرا مبحوس مبه داخل یورود یهوا زانيبه خارج باز شود م یگرید

کند. ريگاز انتقال حرارت جلو توانديم یقابل نفوذ بودن جداره ورود ريکردن و غ قیعا ني. همچن کنديم دايتماس پ

نیزم ریاز ساختمان در ز یقسمت یریقرارگ 5-4ورشيد را دارد ميتواند با قرار گرفتن در دل خاک و عدم تماس با جبهه شمالی ساختمان که کمترین ميزان دریافتی انرژی خ

دمای بيرون به عنوان یک عایق عمل کند و به حفظ انرژی دریافتی ضلع جنوب کمک کند. در این جبهه ساختمان برای دریافت و تامين نور داخل فضا ميتوان از پنجره های سقفی استفاده کرد و فضاهای دلنشينی ایجاد نمود.

استفاده از گلخانه -5-5ميتوان در ضلع جنوب گلخانه ای و جذب حداکثر تشعشعات خورشيدی ه منظور بهره وری مناسب از انرژی خورشيدب

. یک اتاقک شيشه ای با جهت گيری و شيب مناسب و با این عملکرد که وقتی پرتوهای نور خورشيد به شيشه می تعبيه کرد

عبور کند و پس از برخورد با فضای پشت شيشه و باالرفتن دمای اجسام پشت شيشه پرتوهای تابد براحتی می تواند ار آنحرارتی با طول موج بلند صادر ميشود که قادر به عبور از شيشه نميباشند لذا این پرتوها در پشت شيشه ها جمع ميشوند و

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

۰

ی ساختمان ميشود و در این فضاها ميتوان از گرما مضاعف ميشود. این پدیده در حالت عادی موجب گرم شدن فضاهای داخل

موادی با توان ذخيره حرارتی باال استفاده نمود که در طول روز جذب حرارت و ذخيره حرارت نماید و شب حرارت خود را به

محيط بدهد و فضا را گرم کند . بعنوان مثال بستر سنگی ميتواند در عملکرد گلخانه بسيار موثر باشد.

جهت گيری مناسب در اقليم سرد :۴شکل

پالن منطبق بر انرژی دریافتی خورشید :-۱-6

به شرایط آسایش نزدیک شد با قرارگيری فضاهای اصلی در ضلع جنوب که بيشترین استفاده را در طول روز دارند ميتوان

که منطبق بر همچنين اولویتهای فعاليتی ساکنين را در نحوه چيدمان فضا از جنوب شرقی به جنوب غربی مد نظر قرار داد ت خورشيد از سمت شرق به غرب ميباشد.کحر

انتخاب مصالح:-5-2گرمایی اندازه هر ماده ای که انرژی خورشيدی جذب کند گرم ميشود. ميزان گرمایی که در یک ماده ذخيره ميشود با ظرفيت

گيری ميشود که بستگی به چگالی آن ماده و گرمای مخصوص آن دارد. هر قدر ظرفيت گرمایی ماده ای بيشتر باشد پتانسيل

.بيشتری برای ذخيره ی انرژی خورشيدی دارد

حجم مناسب بتن و مصالح ماسونری دارای مزیت طبيعی در ظرافيت گرمایی )توده حرارتی( هستند که با رعایت ضخامت و تقویت ميشود. از این رو کف های بتنی و دیوارهای ساخته شده از مصالح ماسونری توده حرارتی مفيدی در ساختمان ایجاد

ميکنند. از آن جا که بيشترین ميزان تابش خورشيدی از پنجره ها روی کف است، استفاده از کف های بتنی به عنوان توده

ار است. اگر مالحظات زیبایی شناسی در ميان باشد، ميتوان از مصالح دارای سطوح هدایت حرارتی از اهميت ویژه ای برخورد

کننده مانند موزایيک های معدنی، تخته سنگ ها یا مواد وینيلی در کف های دریافت کننده تابش خورشيد مورد استفاده کرد.

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

2

ر این صورت اگر مقدار زیادی از کف تحت تابش به عالوه ميتوان کف های بتنی را صيقل داده، در معرض دید قرار داد. د

خورشيد قرار ميگيرد، استفاده از رنگ های تيره و اگر در هر زمان تنها بخشی از کف مورد تابش قرار ميگيرد استفاده از رنگ

سایر توده های های مابين تيره و روشن توصيه ميشود . بازتابش مقداری از اشعه تابشی موثرترین راه به منظور پراکندن آن بهحرارتی موجود نظير دیوار ها که در معرض تابش مستقيم نيستند، می باشد. عایقکاری کف ها از طریق پوشاندن با فرش

کاشيهای چوب پنبه ای یا الياف حصيری موجب کاهش توانایی توده حرارتی کف خواهد گشت. توده حرارتی بزرگ در مناطقی

اشعه خورشيد قرار نمی گيرند. طریق مفيد واقع ميشود . در هوای گرم توده های حرارتی که تحت تابش مستقيم یا بازتابش

کف، گرما را از هوای داخلی دریافت ميکنند . از آنجا که عناصر توده حرارتی با هوای بيرون تبادل گرمایی ندارند، درجه حرارت زیاد در زمستان و تابستان را کاهش ميدهند.

فيت حرارتی باال باید استفاده شود و در پوشش دیوارهای خارجی از رقليم از مصلح با چگالی کم و ظبطور خالصه در این ا

مصالح به رنگ تيره و سطوح زبر و ناصاف که بتواد در سرما جذب خوبی از تابش دیوار داشته باشد.

پوشش گیاهی :-5-8.یک طرح پوشش گياهی خوب ميتواند واهد داشتکاهش مصارف خانگی را بر عهده خ %2۱استفاده از پوشش گياهی مناسب تا

[ 4] مزایای زیر را به دنبال داشته باشد: کاهش مصرف انرژی در تابستان و زمستان

محافظت بنا در برابر بادهای سرد زمستانی و تابش شدید آفتاب تابستانی

کاهش مصرف آب و سوخت در نگهداری فضای سبز

هواکمک به کنترل آلودگی صوتی و آلودگی با توجه به اقليم انتخابی ما بيشتر به نقش پوشش گياهی در کمک به رسيدن به شرایط آسایش در فصول سرد ميپردازیم

کيلومتر بر ساعت در حال وزیدن باشد ، دمای سور ۴2درجه سانتيگراد باشد و باد با سرعت -12بعنوان مثال اگر دمای هوا

درجه سانتيگراد خواهد بود. -۴1معادل بنابراین پوشش گياهی ميتواند در جهت جلوگيری از نفوذ باد و ایجاد سد در برابر سور زمستانی استفاده کرد.بدین ترتيب

در مصرف سوختهای زمستانی صرفه جویی نمود.این عمل به دو صورت کاهش سرعت باد و یا از طریق انحراف %4۱ميتوان تا

مسير حرکت باد امکان پذیر است.

باد وزش شدت فیتضع یبرا یاهیگ یها بادشکن از دهاستفا: 4 شکل

مهمترین هدف مقابله با باد زمستان ، کاهش نفوذ آن ار البالی درزها به داخل ساختمان ميباشد. کاهش نفوذ باد از آن جهت

آن از %۴۱ ، در یک روز معمولی زمستانی از مجموع تبادل حرارتی یک ساختمان با محيط خارجحائز اهميت است که اگر

از آنجایی که ميزان تهویه از البالی درزها نسبت .ميرسد %۱۱طریق درزها صورت پذیرد ، این مقدار در یک روز با وزش باد به مستقيم با مجذور سرعت باد دارد ، اندکی کاهش در سرعت باد تاثير زیادی در پایين آوردن این تهویه ناخواسته به جای

اگر سرعت باد به نصف تقليل یابد ، ميزان نفوذ هوا ازالبالی درزها به یک چهارم تقليل ميابد. بعنوان مثال ميگذارد.

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

1۱

باید به نکات زیر توجه نمود : یدر طراحی باد شکن های گياه

برابر ارتفع بادشکن ها محافظت نمایند اما ۴۱اگر چه بادشکنها قادرند ساختمان را از فاصله

برابر ارتفاع گياه ۷تا ۱ه از بنا جهت کسب نتایج بهتر، فاصله بين مطلوبترین فاصله کاشت گيا ميباشد.

ميباشد %6۱تراکم مطلوب بادشکن گياهی در حدود

.از درختانی که شاخ و برگ آن به زمين نزدیک است استفاده شود

صورت برای درختان هميشه سبز از دو یا سه ردیف و برای درختان خزان پذیر چهار یا پنج ردیف به یک در ميان استفاده شود.

.بهتر است درختان با ارتفاع های متغير استفاده گردد تا خط آسمان کامال صافی نداشت

ی کاشته شود رسانتی متر ميباشد)یعنی کياه باید طو ۴۱حداقل فاصله کاشت درختان از بنا در حدود

ته باشد. سانتيمتر از بنا فاصله داش ۴۱که شاخ و برگهای آن پس از رشد

) در تابستان هم ميتوان بهره کافی از وجود درختان برد برای مثال استفاده از درختان خزان پذیر در مقابل فضاهای آفتابگير

ایجاد سایه ميکند در صورتی که در فصل زمستان به دليل از دست دادن برگ مانند گلخانه ها که قبلتر راجب ان صحبت شد(

ه داخل ساختمان نميشود.ها مانع تابش آفتاب ب

بام و دیوار سبز :-5-9 داخلی حرارت درجه تنظيم به که ست عایقی همانند دیوار این، نميشود ختم آن زیبایی به فقط سبزو بام دیوار مزایای

همچنين .شودمی انرژی گرمایش یا و سرمایش در انرژی مصرف کاهش سبب سبز دیوار ویژگی این .کندمی کمک ساختمان

، تواناییآنها مزایای دیگر از گرددمی حرارتی نوسانات و برف و باران خورشيد، نور برابر در ساختمان از حفاظت باعث وجودشان

،کنندمی استفاده آن از مجدد صورت به آلوده، آب در مغذی مواد و ترکيبات شکستن با گياهان. است آب از استفاده مجدد .باشندمی دارا ساختمان داخل در صوتی آلودگی کاهش و صدا و سر جذب توانایی همچنين

سبزدیوار مقطع :6 شکل

مقطع بام سبز :۱شکل

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

11

یریت آب :دم-5-11

که آب باران از پشت بام و حياط به سمت باغچه ها هدایت باشد به گونه ای ميتواند طراحی آبروها استفاده از آب باران : و یا در منبع ذخيره گردد و به فالش تانک ها هدایت شود. ميشود بدین صورت از آب باران استفاده بهينه می شود

. اندازه شوددوشهای فشار مضاعف هوا در حمام استفاده در این خانه ها ميتواند به گونه ای باشدکه از بهينه کردن مصرف آب

شود.برای سرویس های بهداشتی از فالش تانک دوکاره استفاده باشد ودوشها و لوله های ورودی آب به دوشها بهينه

فاده ميشود.توالت ها و فالش تانکها بعد از گذراندن از صافيهایی، برای آبياری گياهان است آشپزخانه ، : آبآب بازیافت

ستفاده از انرژی بیوگازا-5-11 فعاليت و اکسيژن فقدان نتيجه در که گياهی یا انسانی حيوانی، فضوالت تخمير و تجزیه از شده توليد گازهای مجموعه

.آیدمی وجودبه (Digester )ِ هاضم یا تخمير محفظه یک در زامتان ویژهبه هوازی، غير هایباکتری

:بيوگاز دستگاه یک ساختمان

.همزن و خروجی حوضچه ورودی، حوضچه تخمير، مخزن گاز، مخزن

استفاده از بادشکن های گياهی برای تضعيف شدت وزش باد :۷شکل

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

12

نتیجه گیری : -6

طراحی خانه های بوم گرا چه در غالب ویال و یا آپارتمان و یا مجتمع های مسکونی ميتواند به طرز چشمگيری در ميزان صرفه

انرژی در ایران موثر باشد.اصولی ساده و کم هزینه که در این مقاله به آن پرداخته شدميتواند بعنوان یک راه حل و الگو جویی

در طراحی مسکن استفاده شود.اميد بر آنست که خانه ها و ساختمانهای مسکونی که در آینده ساخته می شوند به صورت اکولوژیک طراحی شوند و این روند

سازمانهای مربوطه پيگيری و کنترل شود. از طریق

و این روند از طریق سازمان مسکن و شهرسازی ، سازمان نظام مهندسی )واحد کنترل ساختمان ( ، سازمان شهرداری های

بررسی و پيگيری شود. NGOاستان ها ،

:دردانیق -2

.نجام شدبا تقدیر و تشکر از استاد فرهیخته آقای دکتر سید مجید شمیرانی که در سایه لطف و مساعدت ایشان این تحقیق ا

3.th International Congress on Civil Engineering , Architecture

and Urban Development

92-33 December 9035, Shahid Beheshti University , Tehran , Iran

1۴

مراجع

1۴۰۰فنی و حرفه ای سما آموزشکده -همدان ملی معماری پایدار همایش اولين مقاالت مجموعه [1]

.دانش سيمای معماری،انتشارات و ،اقليم 1۴2۱ شاطریان،رضا،[2] 1۴۰۱عليزاده،امين،هيدرولوژی کاربردی ،انتشارات آستان قدس رضوی ،دانشگاه امام رضا)ع(،مشهد، [۴] .دانشگاه تهران دانشکده هنرهای زیبا، زهرا قيابکو، مقاله تاثير پوشش گياهی در صرفه جوئی مصرف انرژی ساختمانها[4] 1۴22رساله کارشناسی ارشد معماری ،مونا عليزاده یگانه، داشگاه علوم وتحقيقات تهران [۱]

http://www.tehranmet.ir[6]

[2] WindbreakTrees.com