Integracija IT i bibliotečkih resursa i njihova uloga u rangiranjima univerziteta

INTEGRACIJA IT I BIBLIOTEČKIH RESURSA I NJIHOVA ULOGA U RANGIRANJIMA UNIVERZITETA DR.SC. SAMIR LEMEŠ <[email protected]>

UNIVERZITET U ZENICI, ZENICA, BOSNA I HERCEGOVINA

INTEGRACIJA IT I BIBLIOTEČKIH RESURSA I NJIHOVA ULOGA U RANGIRANJIMA UNIVERZITETA

• Uloga univerzitetskih biblioteka s aspekta IT

• Plagijarizam i autorska prava

• Predatorska izdavačka djelatnost

• Rangiranje univerziteta

• Integracija biblioteka s IT servisima

• Primjer Univerziteta u Zenici

• Zadaci Univerzitetske biblioteke

ULOGA UNIVERZITETSKIH BIBLIOTEKA S ASPEKTA IT

• Do pojave informaciono-komunikacionih tehnologija,

biblioteke su bile jedine riznice znanja

• Danas se za traženje informacija daleko više

koristi internet, a veliki broj naučnih časopisa

prelazi na isključivo digitalna izdanja

• Digitalna štampa "print-on-demand"

je učinila irelevantnim pojam "tiraž"


• Univerzitetske biblioteke imaju dvojaku ulogu:

• Izvor aktuelnih, relevantnih informacija za studente i istraživače

• Repozitorij rezultata istraživanja (elaborati, teze i disertacije)

• Informatizacija univerzitetske biblioteke je dvosmjerna:

• Omogućava pristup on-line izvorima informacija

• Povećava diseminaciju vlastitih naučnih rezultata


• Nisu svi on-line izvori pouzdani i relevantni!

• Google Scholar automatski utvrđuje indeks citiranosti, na

osnovu rezultata pretraživanja

• Software za lažne naučne radove:

http://pdos.csail.mit.edu/scigen/

PLAGIJARIZAM I AUTORSKA PRAVA

• Nedostatak on-line dostupnosti naučnih radova

je češće plagiranje i kršenje autorskih prava

• Postoje komercijalni servisi za provjeru plagijarizma

• Open-access inicijative povećavaju

dostupnost rezultata naučnih istraživanja

• Veliki broj izdavača nudi izbor objavljivanja s otvorenim

pristupom (plaćaju autori) ili pristup samo za pretplatnike

PLAGIJARIZAM I AUTORSKA PRAVA

PREDATORSKA IZDAVAČKA DJELATNOST

• Neki izdavači su iskoristili inicijativu otvorenog pristupa za

brzo bogaćenje, naplaćivanjem troškova objavljivanja

čak i radova koji ne prođu strogi filter recenzija

• Beall’s List of Predatory Publishers na osnovu 25 kriterija

ocjenjuje izdavače i održava listu predatorskih izdavača

• Balkanski p.i.: TTEM, HealthMED, Metalurgia International

PREDATORSKA IZDAVAČKA DJELATNOST

RANGIRANJE UNIVERZITETA

• Nagla ekspanzija otvaranja novih univerziteta u zemljama

Zapadnog Balkana, kako državnih, tako i privatnih.

• Koliko tu ima kvaliteta i na osnovu kojih kriterija se on mjeri?

• Proces akreditacije – formalno se zadovolje osnovni kriteriji

nastavnog procesa, a kvalitet je u najmanju ruku upitan.

• Kvalitet naučno-istraživačkog rada se u procesu akreditacije

skoro i ne provjerava - moraju se koristiti neki drugi alati.


• ARWU (ShangaiRanking) kriteriji rangiranja:

• 10% Quality of Education:

Broj alumnija s Nobelovom ili Fields Medal nagradom

• 20% Quality of Faculty 1:

Osoblje s Nobelovom ili Fields Medal nagradom

• 20% Quality of Faculty 2: Broj visoko citiranog osoblja iz 21 naučne

oblasti, prema Thomson ISI indeksu

• 20% Research Output 1:

Broj radova objavljenih u časopisima Nature ili Science

• 20% Research Output 2: Broj radova indeksiranih u SCIE i SSCI

• 10% Per Capita Performance: Ukupni zbir prethodno nabrojanih

bodova podijeljen s brojem zaposlenog akademskog osoblja


• Webometrics kriteriji rangiranja:

• 20% Size:

Broj web stranica s te domene koje je indeksirao Google

• 50% Visibility: Ukupan broj vanjskih linkova koji pokazuju na tu

domenu iz MajesticSEO i ahrefs baza podataka.

• 15% Rich Files: Datoteke u formatima Adobe Acrobat (pdf), MS

Word (doc, docx), MS PowerPoint (ppt, pptx) i PostScript (ps i

eps) koje je indeksirao Google

• 15% Scholar: Broj naučnih radova u određenom periodu prema

podacima iz Google Scholar baze podataka



• Google Scholar je sve značajniji indeks za mjerenje citiranosti,

jer ne naplaćuje usluge, za razliku od komercijalnih registara i

indeksa koje održavaju Thomson Reuters i Elsevier.

• Koristi istu metriku za rangiranje naučnih radova objavljenih i

citiranih u posljednjih 5 godina kao i komercijalni servisi

(h-index, h-core, h-median) koja zavisi od toga gdje je

dokument publikovan, ko ga je napisao, te koliko često i koliko

davno je citiran u drugoj stručnoj literaturi

• Ne indeksira samo članke iz časopisa i iz zbornika radova,

nego i sve ostale on-line dostupne dokumente (poglavlja

knjiga, disertacije, tehnički izvještaji, abstrakti).


Univerzitet Domena Google Scholar Webometrics

Harvard University harvard.edu 8.580.000 1.980.000 1

Univerzitet u Sarajevu unsa.ba 158.000 744 1.970

Univerzitet u Zenici unze.ba 110.000 2.210 2.292

International BURCH

University Sarajevo

ibu.edu.ba 2.420.000 2.520 4.263

Univerzitet u Tuzli untz.ba 77.300 90 4.585

Univerzitet Banja Luka unibl.org 91.200 34 4.919

Sveučilište Mostar sve-mo.ba 22.900 19 6.623

International University of

Sarajevo

ius.edu.ba 39.400 69 7.255


• Bibliotečki resursi ne ulaze u kriterije rangiranja

• Više su rangirani univerziteti koji imaju digitalne

repozitorije teza/disertacija i zbornike radova

INTEGRACIJA BIBLIOTEKA S IT SERVISIMA

• Da bi u potpunosti ispunile svoju ulogu, univerzitetske

biblioteke danas moraju koristiti informacione tehnologije

• IT se danas u bibliotekama uglavnom koristi samo za

katalogizaciju i pretraživanje (COBISS/OPAC)

• Pristup on-line bazama podataka (ScienceDirect, Scopus,

EBSCO host, IOP, ISI Web of Knowledge, ProQuest, ...)

u bibliotekama je limitiran nedostatkom izvora finansija, ali i

nepostojanjem akademske mreže sa setom fiksnih IP adresa


• Iako je u COBIB.BH uneseno 5.887 disertacija, nijedan

zapis nije indeksiran u Google niti u Google Scholar,

tako da ne ulazi u Webometrics kriterije rangiranja


• Univerzitetske biblioteke u BiH ne raspolažu opremom za

digitalizaciju građe


• Licence za pristup on-line bazama

podataka, bibliometrijskim servisima i

citatnim indeksima zahtijevaju statičke IP adrese

• Zato su univerziteti

i biblioteke uvezani

preko akademskih i

istraživačkih mreža

PRIMJER UNIVERZITETA U ZENICI

• 1959-2000: fakulteti u sastavu Univerziteta u Sarajevu

• 1961-2000: Metalurški institut "Hasan Brkić"

("Kemal Kapetanović") sa Indok centrom

• od 2000: Univerzitet u Zenici

• Univerzitetska biblioteka

obuhvata biblioteke

organizacionih jedinica

PRIMJER UNIVERZITETA U ZENICI

• Inicijativa Katedre za matematiku i informatiku

Univerziteta u Zenici (2014): formiranje Univerzitetskog

centra za informacione tehnologije:

• integracija IKT servisa univerziteta

• održavanje IKT opreme (hardware i software)

• održavanje servera i web stranica

organizacionih jedinica univerziteta

• informacijska sigurnost

• reaktiviranje Indok centra

kao univerzitetske biblioteke

ZADACI UNIVERZITETSKE BIBLIOTEKE

• Mora obezbijediti aktuelne i relevantne (i štampane i

elektronske) izvore informacija za studente i istraživače

• Treba učiniti dostupnim rezultate istraživanja (elaborati,

teze, disertacije), i u elektronskoj formi kad god je moguće

• Mora obezbijediti pristup on-line bazama podataka,

bibliometrijskim servisima i citatnim indeksima

• Sve ove funkcije je lakše ostvariti jačom saradnjom

sa IT servisima univerziteta i akademskim mrežama

Documents

Integracija IT i bibliotečkih resursa i njihova uloga u rangiranjima univerziteta