Investigating the Identity of Environment in Urban Designing Based on Environmental Psychology According to Urban Spaces Interactions

Culture-based Urban Planning National Conference

24th

April 2014, Isfahan, Iran.

1

طراحی ضهری تا هحوریت رواى ضناسی هحیطی در جهت در هحیط هاهیت تررسی

تؼاهل فضاهای ضهری

3، الهام ثناگر2فهیوه خاتوی، 1*هلیحه آریافر ([email protected])زاكدی وبضقبؾی اضقس زاكب آظاز اؾالی احس كس -1 ([email protected])كس زاكدی وبضقبؾی اضقس زاكب آظاز اؾالی احس -2

(([email protected] زاكدی وبضقبؾی اضقس زاكب آظاز اؾالی احس كس -3

([email protected])ضاثظ ؿسیآزضؼ پؿت اىتطيه

چكیده بیس يب تز طی ثفضبی قعطاحب ضا عطاحی ؾببسی ی وس « تز بی قطی»ب و قبضی

ذز ی يطز، غجك ثط قبذت ضفتبضبی آزی زض ضاؾتبی تأي ث «فضببی فی»ب ضا و ب

قبؾب اظ عطاحب قطی زض ذك فضببی قط، يبظس قبذت ضا .يبظبی ضفتبضی عطاحی وس

تبضب حيظ وبجسی، ثتاس زض ضفتبضبی اؿب قطی ؿتس تب ثب تسليك زض ح ثطىف ای ضف

ای اط ثبالذم زض فضبی .ایدبز حيغی ثي بؾت ثطای ظسی خقی زض ؾبذتبض قطی فك ثبقس

ضا قبؾی .قطی و فطن تقبالت اختبفی طازات قطسی اؾت، ذز ضا ثيكتط كب ی بیبس

زض حيظ وبجسی ی پطزاظز تب ثب ای قبذت، اىب عطاحی تقب ضفتبضبی آزیث حيغی زض قبؾبیی

فس تخ ث يبظبی فيعیغیىی . بؾت ثب يبظبی قطسی غجك ثب ىبيؿ بی ضفتبضی فطا قز

ضای زض عطاحی ی تاس ثبفث فس وبضایی فضبی عطاحی قس خت فس وبضثؿت آ ثؾي وبضثطا آ

اكبؾب ثب تطوع ضی ميبؼ وچىی اظ ط حيظ ضاثظ فت قی ثي آ ب ثب خز یب ض. ی قز

زض مب حبضط، ضس ایدبز، ؿتطـ ضا قبؾی حيغی . فس خز قيبضبی ؤثط زؾت پيسا ی وس

ی حيظ ثب تؾق اضتجبط آ ثب عطاحی قطی اضائ ذاس قس زض بیت ثب طضی تحيی ثط س ب

. اظ حيظ، چبضچثی ثطای ف حيظ ؤف بی آ پيكبز ی طزز« ضاپبپضت»تقطیف

.و و ثب وبب اظ یىسیط خسا قس ثبقس 5تب 3 يث: های كلیدی واشه

ههقده -1ای ضقت ث غبق ضا بی . اؾتسف ضا قبؾی حيغی وبضثطزی، سیطیت ثتط حيظ ثطای ظسی ضقس ضای ثتط

.زبی حيغی زض ثي طز ی پطزاظثط حفؼ حيظ عجيقی، ضـ بی ثتط عطاحی قطب حالت، اثعاضبی اضتمبء آ

غبق ثط ضی چی وبضوطز اختبفی، يبظبی ضا قبذتی . زاضز يع ضا قبؾی وبضثطز ظیبزی زض ثطب ضیعی قطی


24th


2

اظ آدب و حيظ، قى زس حسز . فالیك ؾالیك آ ب ثبیس زض ثطب ضیعی ضقس قطب زض ؾط طفت قزطز

.وس ضفتبضبؾت، ثطب ضیعی بؾت ث ؾض اعيب یبفت اظ حساوثط ضضبیت سی، وبضایی ضقس، ضطضت زاضز

بظب ایت بی طز زض ؾجه بی قبضی يع چی قى زی ضا قبؾی قبضی ث غبق چی ثبظتبة ي

پيف اظ ث زؾت آضز یه عطاحی لبث لج، ثطضؾی زليك بؾت يبظبی . ضفتبضب تؾظ عطاحی بی رتف ی پطزاظز

اقغبف پصیطی ضا ث یه عطاحی ثط ثبیس آظازی ضفتبض، تحطن پصیطی . فطی، اختبفی قرهی ؾبوب ضطضت زاضز

اظ زیط الحؾبت ی تا ث اؾتفبز زضؾت یب بزضؾت اظ فضب يبظبی تفبت ب تضبز حطبی . حساوثط ثطؾبس

آظـ طز زض ضز اؾتفبز ثط فضب غبقبت ثقسی زضثبض اثطثركی ااؿ رتف عطاحی ب، . اختبفی ثز اقبض وطز

ث فا ثب، آبی اظ مغ ؾطات خسیس زضثبض چی وبضوطز ازاض، سضؾ یب ثيبضؾتب، ث ب عطاحی، . ضطضت زاضز

اعالؿ زليك اظ ااؿ فقبيت ب ثطب ب ابی تقب اؿبی و زض یه ؾبذتب نضت ذاس طفت، ثطای . ايت زاضز

كب زاز قس اؾت و عزیىی ث فبنط عجيقی ث يبب، زضذتب .زاضزعطاحی بؾت قبضی آ ؾبذتب ضطضت

زض تيد، یىی اظ الحؾبت انی قبضا ثطب ضیعا قطی، چی ث . آة، ثبفث آضاف ثيكتط اؿب ب ی طزز

. وبضيطی فبنط عجيقی زض عطاحی بیكب اؾت

یب ث ( قبضی) حيظ فيعیىی ثب تىغی ( خغطفيبیی) ی یقی حيظ عجيقیزض ضاكبؾی حيغی، تأثيط فا ثيط

(.2222چطچ، ) اؿب ضز غبق لطاض ی يطز فضبیی، ثط ضفتبض -فجبضت زیط ذهنيبت فيعیىی

روش ضناسی -2ثسی قب و ثب طض ؿتسات . تحيی اؾت-وتبثرب ای تنيفی -ضـ ضز اؾتفبز زض پػف حبضط ضـ اؾبزی

ؾ ف بيت حيظ ؤف ، ؾقی زض اؾترطاج چبضچة ؾطی حيغی ضا قبؾی ثطخؿت زض اضتجبط ثب ف

ث ثطضؾی يبضبی اؿب جتی ثط ط بظ چي تأثيط حيظ ثط عجك چبضچة ای مب، . بی آ پيكبز ی زس

بؾی حيغی ی پطزاظز و اوف ی قز زض بیت ث مف عطاح زض حيظ قطی جتی ثط ان ضاكاؿب پطزاذت

.زسی فبعفی، فيبتی اؾتجبعی ضا پقف بیاوف : ازضاوی اؿب اظ لجي بی

دتیات نظریا -3 تیطینه رواى ضناسی هحیطی

ب عطح ای ضؿ و ذضقيس ب چ فقبيت اؿبب ضا تحت تبثيط لطاض ث1فا ای زاف، اي ثبض تؾظ یی پبن

زض ؾببی ثقس اظ خ ز، ثسي يبظ . يسس، تبثيط حيظ ذبضخی تبثيط ض فط، ث ثيب ؾطات ذز پطزاذت اؾت

، ؾجت طزیس تب ضاكبؾب زض پی ثىبضيطی «تغييط»اختبفی ثیػ لطاضيطی خاـ زض قطایظ ضا قبؾیجط ث تؾق

پصیطفت، ث ي ای السابت غبجب زض قطایظ آظبیكبی نضت ی. تئضیبی ضاكبذتی زض ظي بی ضز ؾط ثبقس

ت ذز زض زض تيد ضاكبؾب حيغی السا ث ادب غبقب. زي نحت تبیح ای آظبیكب زض خب الـ ضز تطزیس ثز

حيغی زض ظي بی رتفی ؾيط عطاحی قبضی، ثطب بی ضا قبؾیاطظ . حيظ ذبضج اظ آظبیكب زس

حيظ زاكی يب ضقت ایؿت و ثط وف اوف ثي اؿب حيظ ضا قبؾی. تیعیی يع تجيغبت وبضثطز زاضز

چبى زضثبال اقبض قس، اغ حيظ زض تقطیفی ؿتطز، . اثغ ضا ضز ثطضؾی لطاض يسسپيطاف تطوع زاقت آثبض ای ض

ثغض ذالن، ث ؾض ثطضؾی . ثبقس زضثطيطس حيظ عجيقی، ظي بی اختبفی، حيظ هؿ حيظ یبزاسظی ی

ثبیس ث ثب حيظ؛ فبضك اظ ميبؼ حيظ عثض، ی ، ضاثغ تمبثف(ضا قبؾیثقا ضؿ ف )ؿبئ جتی ث اؿب

1 Willy Hellpach

http://en.wikipedia.org/wiki/Willy_Hellpach


24th


3

ثب زض اذتيبض زاقت سی اظ قرهيت ضفتبض اؿبی، اىب . تبثيط قطایظ حيغی ثط ضفتبض، فقبيت فبزات اؿبب تخ ز

اضتمب زس، یب ضفتبضبیی ضا عطاحی، سیطیت، پيف ثيی یب ثبظیبثی حيغبیی ایدبز ذاس قس تب ضفتبض قم یب ضز اتؾبض ضا

ضا . و زض جز ويفيبت حيغی ضز ؾط ثطظ ذاس وطز ضا پيف ثيی ز لقيت بی ؿئ ؾبظ ضا تكريم زاز

. حيغی زض پی تؾق چيی سی اظ قرهيت اؿبيؿت قبؾی

يفضز، ثطؿیه، وضت : اظ لجي نبحجؾطای ث نضت ف فا قس 72 62زض ز بی ضا قبؾی حيغی

ظیط قبذ ای اظ ف ضفتبضی ،ثطضؾی ضفتبضبی آزی زض حيظ بی اؿب ؾبظ ثزس، ای ف، ی اظ پبی صاضا ای ضقت

« ف ؾيبؾی» تی ح« خبق قبؾی» « اؿب قبؾی قطی» تقب يب ضقت ای ثبو زض ؾبذتبضبی قطی اؾت

ث قبؾی » « حيغیخبق قبؾی » ، «حيظ -اضتجبط اؿب» فبی زیطی بس زاضز، چي زاضای « التهبز»

ا ی « احتيبخبت» « ب اضظـ» ضاثغ اؿب ثب حيظ وبجسی ضا زض ثؿتط قى زی ث و حتی آ ث ثطضؾی « اؿبی

. ثبقس

ث يبظبی فيعیغیه، ایی ضای طز زض عطاحی ؾبذت فضببی ؿىی زضز قهت يالزی زض اطیىب فس تخ

ثبفث فس وبضایی فضبی عطاحی قس خت فس وبضثؿت آ « ؿىی پطت ای زض قط ؾ یيؽ آطیىب »چ

ظز طتج زض ؾت ئيع تی ث ترطیت ثيف اظ چ ؾ دف ؾبذتبی یبزض بیت و . سقثؾي وبضثطا آ

اظ ای ض ضا قبؾب قتمس ثزس و عطاحب يبظبی القی ضظط .1اضی خسی لبث تخ ث آب ثزطزیس كس

اؾتفبز وسب ضا لطثبی ذاؾتبی ظیجبیی قبؾب اتعافی ذیف ی ؾبظس صا طز ضا ثيف اظ پيف ثب حيظ عطاحی

يبظ عطاحب ثط اؾبؼ ح ؿب فطا آضز زاز بی الظ ثطای ایدبز تابیی بیی ثز و ثتاس . ؼ ؾبذت اسقس بب

ث ای ؿتمي آ زاز ب ضا ث عطاحی تجسی وس، زض حبی پػكطا، ث زي بيت وبض آب، ث ای نطیح لبزض

.بظ عطاحب جزسث پبؾد یی ث ای ذاؾت ي

آب و ثط ذبؾت « ثجت طای»پػكطا زض خـ آضی زاز ب غبقبت تدطثی ؾ اضظس ای زاقتس ی طـ نطفب

قبضا عطاحب حيغی و تأثط اظ طـ « تدیعی» « دبض»اظ طـ فی آب ث پسیس ب ثز زض مبث طـ

يبظ ث یه ظثب كتطن خت ثط لطاضی ضاثغ ای فی احؿبؼ ثبثطای. ثطزب ی ثز ضا ث خبیی ی ظیجبیی پؿسا آ

.طزیس

و ثتاس، بيتی چس زاكی ثي « پبضازای» یب یه « آیت»، یه «ا»یه ثطآسس تب ثب ؾبذت ط وچىی اظ قبضا

يبظ ث ای خسیس یب پبضازای ی بی اج ی يطز، و ابی » تببؼ وثب ث ؾط .زاقتس ،زاكی زاقت ثبقس

.2لجی لبزض ث تأي ذاؾت ب اسیك بی فی ضظ يؿتس

تخ ث . ثؿيبضی اظ پػكطا ف ضفتبضی غبقبتی زض ذهل ضفتبض زض حيظ القی ظیؿتب ضظط طز ادب زازس

اضائ قس، چي قىؽ وس ای « 4ضاخط ثبضوط» و اثتسا ث ؾي« 3مطبی ضفتبضی» اؿب ضفتبضبی ا زض غبق

القيت ثز و ثط ذالف ضا قبؾی ؾتی و پػف بی ادب قس زض آ تخی ث اضتجبط ثي ضفتبض اؿب حيظ

ی ضفت تب ث ای ضظ ( اضتجبط اؿب ثب حيظ یب ث ذیف) ای ف وبجسی ا ساقت، زض ضا قبؾی ث قبذتی

.افع ضز تخ لطاض يطز

1 Jencks, 1977 2 Francescato, 1989, kuhn, 1965 3 Behaviour - setting 4 Barker, 1986, wicker, 1979


24th


4

) تخ ث ؾبظوبض ضاثغ خجطی ثي وف اوف زض ضفتبضبی اؿبی ث يچ خ زض ضا قبؾی ؾتی لطاض ی طفت

« اؾىيط» « اتؿ» ا قبؾی ضفتبضطایب زاكسای چیىی اظ زالی ای اط تؿظ تفيك ض(. 1382غجی،

زاكسا پيط ىتت ضفتبضطایی، ج سض زض ضاف بؾی ثب زضن خبقيت مف « قيی طی» ثط ذالف طـ .1ثز

ی سض ثب پيف فطو تأثيط ضا قبؾ. تأثيط حيظ ثط ضفتبضبی اؿب اضظـ بی ا زض ضاثغ ای الـ طایب قىؽ ؾبظز

غيط ؿتمي حيظ وبجسی ثط ضفتبض اؿب و زض بیت ذز ضا ع ث ثطضؾی حيظ بی قبضی قطی ی ؾبذت اظ یه

ؾ اظ ؾی زیط، تخ ث عطاحب حيغی زض خت ثطعطف ؾبذت يبظبی كتطیب اؾتفبز وسب فضببی عطاحی

قبیی ضا قبؾی ثب حطف عطاحی ثط فىؽ آغبظ طزز زض تيد غف زاكی پبضایی خسیس ث قس ثبفث طزیس تب آ

(.1382غجی، ) ثؿت قس « ضا قبؾی حيغی» ب

هحیط و هفهوم آى در هطالؼات رواى ضناسی

انغالح قبذتی زض ف قبی ای یػی دط ث ایدبز كىالت فی . اؾت« احبع وسی» حيظ زاضای یػی

ازثيبت حيظ ضفتبض زض تقبضیف ؿتطز اظ حيظ، ثي اغ 2.ی قز و ب اؾتفبز اظ یػی حيظ ثسا زاز ی قز

ىت . حيظ ضفتبضی تبیع لبئ ی قز( 4حيظ ضاكبذتی ( 3حيظ اختبفی، ( 2حيظ وبجسی، ( 1بی تؿ،

م ثسی ب زیط زؾت ثسی بی ث ایب، تبیع ثي خب القی، حميمی یب فيی اعطاف اؿب خب انی ای عج

، ) پسیساض قبذتی اؾت و ذزآب یب بذزآب، ابی ضفتبضی یب اوف بی ضحی طز ضا تحت تأثيط لطاض ی زس

1383.)

یىی اظ تالـ بی اي آ ب ث ضا . رتفی اظ ؤف بی حيغی ثز اؾتتالـ پػكطا اض عجم ثسی ااؿ

ا حيظ خغطافيبیی . تبیع لبئ قس4 حيظ ضفتبضی 3ثي حيظ خغطافيبیی « وبفىب» قبؾی كتبت ثط ی طزز؛ ظبی و

؛ زض حبيى حيظ ضفتبضی، تهیط قبذتی ضا ث فا حيظ القی، چيعی تقطیف ی وس و ث الـ فطز ضا زض ثط ی يطز

(.1383 ) حيظ فيی اؾت و اؾبؼ ضفتبض ضا قى ی زس

حيظ : ا ؾ ؤف دعا ضا قطفی ی وس. 6ب تبیع ضا ث وبض ی يطز اظ اغ بی رتفی اؾتفبز ی وس 5وطن

(.1قى) 9 حيظ فی8، حيظ قرهی 7پسیس ای

10، راتطه داخلی از دیدگاه كرک1 ضواره ضكل

1 Watson, skinner, 1974

2 Porteous, 1977

3 Geographical

4 Behavioral environment 5 kirk

6 Cited in porteous, 1977

7 Phenomenal environment

8 Personal environment 9 Contextural environment

10 porteous, 1977


24th


5

تقطیف ی وس و زض آ فطز، طوع آ حؿة قس تؾظ حيظ ضفتبضی، « ؾؿ طاتجی» حيظ ضا ث فا 1ؾبفس

(. 2قى) احبع قس اؾت حيظ خغطافيبیی3، حيظ فی 2حيظ ازضاوی

4فتلد، سلسه هراتة هحیط از دیدگاه سا 2ضكل ضواره

زض ؾط ی يطز و 7، طز طز 6، اقيبء طز5حيظ ضا ث فا یه ؾطی ضاثغ ثي اقيبء اقيبء( 1384)ضاپبپضت،

(.1389خيی، ) ضاثظ زاذی پيچيس ثي چبض فهط فضب، ظب، قی اضتجبط اؾت: قب

ثبقس و زض لبت ی( غيط فيعیىی ويفی) قی( وی وبجسی )ث ای تطتيت حيظ تكى اظ اخعا فبنط بزی

حيظ (. 1388، می ظاز) قز ظ بی فبنط هؿ اؿب ؽبط یؾبفبنط عجيقی، ؾبذت بی اؿب، قطایظ عجيقی،

اظ ضابی ؿب ثقضی ضفتبضب ضا. زاضای یػيبی خغطافيبیی، ؾبذت قس فطی اؾت و ثب ضاثغ ای زضی زاضس

ای ضا ثطای ضفتبض اؿب زض آ ىب ایدبز ای اظ لبثيتبی حيظ زض یه لقيت یػ، حيظ ثبمدف. وس تبي ی

فطایسبی . طزز تب ای لبثيتب تؾظ طز ازضان ی قز اظ تب لبثيتبی ازضان قس يع اؾتفبز ی. وس ی

اؿب رلی . ضفتبض فضبیی تحت تبثيط قبیؿتی بی فطزی طی ؾبذتبض حيظ ؾبذت قس اسازضان، قبذت

زض في حب ثبیس تخ زاقت . پصیط اؾت اب ازضان ی اظ حيظ تحت تبثيط چيعبیی اؾت و ثب آ اؽ طفت اؾتتغجيك

تبثيطی و (. 1388، ) وس وس يع تغجيك پيسا ی و طز ثب قطایغی و اضظقبی اؿبی ضا تسیس ث ترطیت ی

ازضان حيظ ثط اؾبؼ زاف . يطز صاضز زض اثط ح ويفيت ازضان آزی اظ حيظ پيطاف قى ی حيظ ثط اؿب ی

ثط تبؼ تیح طتج اعالفبتی و اؿب ؿجت ث اقىب، فضبب، فىطز قبی ؽبطی ثبعی آب زاضز، یىی اظ اي تب

، (ای بی) طزز تب اؿب طاتت رتف اضتجبط اف اظ احؿبؼ یت ای ازضان، ؾجت ی. ثبقس اؿب ثب حيظ ی

احؿبؼ ؾطض ذقی، احؿبؼ غ اس، احؿبؼ غطض، حمبضت، تفق، اظ ذزثيبی ثؿيبضی احؿبؾبت اضتجبعبت

ط وسا اظ ای احؿبؾبت ثط ضاثغ ایؿت و ان اضظقبی فطی اؿب یب اضظقبی ضای ثب حيظ ثطلطاض بیس و

(.1381، می ظاز)بیس فت یب تدی زض حيظ ثطلطاض ی

در هطالؼات رواى ضناسی تأثیر هحیط تر رفتار

1 Sonnefeld 2 Perceptual environment 3 Operational environment 4 porteous, 1977 5 Things and things 6 Things and people 7 People and people


24th


6

بضبی آی، تبثقی اظ ضقيتی ؿتس و ضفت .فطو ثط ای اؾت و حيظ زض ؾغح رتفی ضفتبض ضا تحت تأثيط لطاض ی زس

ثطای ثب، آضایف جب اثبثي زض یه اتبق ثط قي٠ تقب افطاز زض آ اتبق ثب یىسیط، تأثيط ی . زض آ اتفبق ی افتس

. قرهيت طز یه وكض، تؾظ عجيقت ؿ حيغی و ثطای ستی عالی زض آ ظسی ی وس قى ی يطز. صاضز

تفبت بی ػازی زض قرهيت، تب حس ظیبزی، ث تفبت حيظ بیی و طز ػازبی رتف ثطای چسی ؿ زض آ ظیؿت

(.1977ؼ، . )اس، ثؿتی زاضز

ابی ضفتبض غطیعی اؿب يع زض قطایظ .غبقبت ثؿيبضی، تأثيطات رطة قطكيی ثط ضی ضفتبض اؿبی ضا كب ی زس

.چي كب زاز قس اؾت و لؿ ثيبضی بی ضای ثب قطكيی افعایف یبفت اؾت. بی قك تغييط ی وسقط

تب یه پد خقيت قطبی ثعضي، ؿجتب ث زض اظ كب بی . ثيكتطی يعا قيؿ اؾىيعفطی زض طاوع قطبؾت

طبی ثعضي ث طظ كساض زس ای ضؾيس اؾت ثؿيبضی اظ طخ خط خبیت زض ق. آؾيت قبؾی ث ؾط ی ثطس

ذكت بی فعایس بزضا ؿجت ث فطظسا طخ ض . قطبی فس خب ث فا قط خط خبیت قبذت ی قس

.ث ضقس عالق تس ظازا بكطؿ، كبط تغييط فطپبقی ابی ضفتبض غطیعی زض اؿب بؾت

ضا قبؾب حيغی چي ث غبق اثطات ح بی رتف ظسی اؿب ث ح بی و اضتفبؿ یالیی،

اثطات ذهنيبت رتف بزب ؾبظب ب ثط ضی ضفتبض . آپبضتبی، فميطكي غيط ثط پيسایف ابی ضفتبضی ی پطزاظس

پػف ثط ضی تأثيطات اعا حيظ بی .ضز غبق زض ضا قبؾی حيغی اؾتوبضوب ىبضا، اظ زیط ضفبت

اضی یب غبق خج بی رتف حيظ وبض ؾيط طب، . یىاذت ذؿت وس ضا يع ی تا زض ي ثرف لطاض زاز

.ضا تكىي ی زسض غيط زض اضتجبط ثب وبضایی ثط ضی يع ثركی اظ ضا قبؾی حيغی

تررسی نیازهای انساى

يطیی اؾت « ايعـ» . اؿب خزی پيچيس اؾت و زاضای ايعـ بی بزی، ضحی قی ب تفبت اؾت

ضفتبضب يع ضای اضضبی يبظب اضز(. 3قى) 1و سایت وس ؾبظب زس ازضان، قبذت یب ضفتبض سفس آزی اؾت

س بی ثؿيبضی اظ . اظ ای ض، قبذت يبظبی اؿب ثطای عطاحب حيغی اظ ايت یػ ای ثطذضزاض اؾت. ف ی قس

ای س ب زض ضا 2.بيت اؿب ثطای زضن ای ايعـ ب يبظب زض ضا قبؾی ف اختبفی اضائ طزیس اؾت

اب قبضا زض عطاحی ذز ث سی اظ . عطاحی قطی ضز تخ لطاض طفت اسقبؾی حيغی زض عطاحی قبضی

.يبظبی اؿب حتبج ؿتس و پيچيسی بی ضفتبض آزی ضا ث ای ؾب اض تضيح زس

تط ؿجت ث یل یبظبيو یجيث تطت. وطز اؾت كبزيپ یتط فيتب ضق یتط یضا اظ ل بظبي اظ یؾؿ طاتج 3ظب

. ی تك یث طؾ. یىیغیعيف یبظبي: اؾت طیظ تيا ث تطت یكبزيؾؿ طاتت پ. زاضس تیتط ا فيضق یبظبي

یزض ط ب تیتقك زؾت زاقت، ث فض یبظبي ،یىیعي حبفؾت زض مبث نسبت ف تيث ا ،ییا یبظبي

ي بطيو ث ،ییث ذز قىفب بظي. ثبال ثبقس یاضظق یزاضا طایفطز عز ذز ز یقیث لسض، بظي،یفغف یبظبي یاختبف

یا. ییجبیظ یثطا ییجبیث ظ یث زاؿت تب يث ،یقبذت جبی ظ یقبذت یبظبي. اؾت یفطز یب تيؽطف یث اضضب

یبظبيؾبذت قس ظيح. آضز یضا فطا ی ؿبئ ضز ؾط عطاح چبضچة بؾج ظيح یتفىط عطاح یثطا یعجم ثس

ییتقك احتطا ضا ثب بز طا یبظبي ،یضا یىیعيف تيچ ا ،ییا یبظبياؿب، ث ؾطپب، یقبذت ؿتیظ

ضقس یثطا ییث فطنتب یزؾتطؾ كیاظ عط یقبذت یبظبياتربة، یآظاز كیضا اظ عط ییذز قىفب یبظبي ظيح

بظبي یو زض ثطآضز ؾبذت ا یاظ فا یبضيثؿ. وس ی يتب) فطب( ینض ییجبیظ كیضا اظ عط یقبذت جبیظ یبظبي

ضا بی یخبق قبذت یجب ی ثقض هیغیعيف یجب بظبياظ یثقض. زاضس یقس اضتجبط و ؾبذت ظيمف زاضس ثب ح

1 Motalebi, 1998

2 Stringer 1980, Murray 1938, Simon 1957, Cantrill 1966, Jung 1967, Michelson 1970, Spivack 1974 3 Maslow, 19651968؛


24th


7

یػیتاس یث تقك بظيزاضس، هیغیعيف یجب یاؾبؾ یبظبي كتطيث. ؿتس بیاظ ا یجيتطو یزاضس ثقض یقبذت

یقبذت جبی ظ یقبذت یبظبي ییث ذز قىفب بظي. اؾت ی فط یاؾبؼ آ اختبف ی زاقت ثبقس هیغیعيف یب

زض افطاز بظبيفط فبزات قست ،یفطز تيقره یفطزؿجت ث ظس سبیث ز ثؿت س،ؿت یث قست ضاكبذت

یبظبياظ فيث یقبذت جبیظ یبظبياظ طز ث یثقض ؿتس،ي بزیظ یخؿ فیآؾب عبت تب افطاز. رتف تفبت اؾت

ذز یبظبيث ط حب طز ثط اؾبؼ . ذز وس سيفم یآبز اس خب ذز ضا فسا ب یثقض. زس ی تيا هیغیعيف

.زاضز یاس ثؿت سیو ز یی آظـ ب بظبيث یبزیظ عايث ظيح اظ طز ميتكر ىس،يتخ ظيث ح

، نیازهای انساى از دیدگاه هازلو 3ضكل ضواره

ط ضفتبضبی اؿب زض فضببی قبضی قطی ی تاس س اضائ قس زض ضا قبؾی اؿبطی بظ تقي زاز آ ث

ای س ث ب قبضا . ؾبظوبض بؾجی ثطای تدعی تحي قبضی اضتجبط اؿب حيظ ؾبذت قس ث زؾت زس

ؿب تخ عطاحب قطی وه ی وس تب ث ف قى يطی دتـ بی ظیؿتی فضببی قبضی زض اضتجبط ثب يبظابی ا

.بیي

1، هدلی از رفتار كه در آى انگیسش انساى ته هثثه فرایندی پویا اراده ضده 4ضكل ضواره

11998غبجی،


24th


8

ضهری در هحیط ضهری از دیدگاه رواى ضناسی( طراح) نقص طرح

ن حيظ ثط ازضا. يطز صاضز زض اثط ح ويفيت ازضان آزی اظ حيظ پيطاف قى ی تبثيطی و حيظ ثط اؿب ی

اؾبؼ زاف اعالفبتی و اؿب ؿجت ث اقىب، فضبب، فىطز قبی ؽبطی ثبعی آب زاضز، یىی اظ اي تبیح

ای )طزز تب اؿب طاتت رتف اضتجبط اف اظ احؿبؼ یت ای ازضان، ؾجت ی. تطتت ثط تبؼ اؿب ثب حيظ يجبقس

ثيبی ثؿيبضی احؿبؾبت احؿبؼ غ اس، احؿبؼ غطض، حمبضت، تفق، اظ ذز ، احؿبؼ ؾطض ذقی،(بی

اضتجبعبت ضای ثب حيظ ثطلطاض بیس و ط وسا اظ ای احؿبؾبت ثط ضاثغ ایؿت و ان اضظقبی فطی اؿب یب

ع چس ز صقت، تقساز لبث الحؾ ای اظ زض (.1381،می ظاز)بیس اضظقبی فت یب تدی زض حيظ ثطلطاض ی

زاس اپيبضز اوكبی ازضاوی اؿب . قبضا عطاحب قطی ث جحث ازضان حيغی قي بی رتف آ پطزاذت اس

:وس زض ثطاثط حيظ ضا ث ؾ حبت ظیط تفىيه ی

1فبعفی -حبت اوكی -1

زض ای ضقيت، حيظ ث ثبث حطوی خت ثطايرت . فبعفی افطاز ؿجت ث حيظ اؾت ای حبت زضثطيطس اوكبی

.طزز احؿبؾبت تسافی قبی تمی ی

حبت فيبتی -2

قز، ؾيط تطزز اظ ىبی ث ىب زیط خت ادب طفت یظ افطاز زض ظسی ضظط ث وبض حبتی اؾت و غبجب تؾ

...چ وبض، اللبت فىطز ذبنی

حبت اؾتجبعی -3

زض خؿتدی وؿت اعالفبت اظ حيظ فبعفی ذز-زض حبت اؾتجبعی افطاز ثطای حبیت اظ فقبيتبی فيبتی اوكی

زض ای ضقيت، اعالفبت اؾتجبط قس خت ضق طزیس یت فطزی خقی حيظ . بیتب ف قی آ ؿتس

زض حيظ قطی، افطاز پيؾت زض ضقيت حطوت آی يب . طزز طتجظ ثب آ بیتب تقطیف حؽ ىب یخبق

ثبثطای الظ اؾت ويفيت حيظ يع ثطآضس تمبضببی تفی . اؾتجبعی ؿتس« فبعفی-اوكی»، «فيبتی»حبتبی

تاس تخ ذز ضا تب ث اظای ض، عطاحب قطی ی. كز، ثبقسو اظ حيظ يطز ااؿ تخبتی و ث آ جص ي

بیی و اتؾبض تدی آب ب ازضان حيظ قغف بیس، ثى الظ اؾت ث قى ؿتطز تطی ث ويفيتیىی اظ حبالت ؾ

ی خبق ضا زض تطی اظ يبظبتط تؿثبقس تخ ز عيف ؾيـ زض حيظ عجيقی هؿ ضز اتؾبض خبق ی

.(1379، ىبض) عطاحی حبػ بیس

ؾض قبذت ثتط ضاثغ ز زاف عطاحی قطی ضاكبؾی حيغی، الظ اؾت ث ثقضی فبي ضز اؾتفبز زض ث

ي ؿئ، ؾجت طزز ط یه اظ ای ز ضقت، اظ زاكبی يب ضقت ای ؿتس یبزاضی ی. عطاحی قطی اقبض طزز

قبضا عطاحب قطی اطظ تخ . ز طزیس اؾت ؿتطـ حظ ف طیه ث زیطی اضتجبط القی الظ ثي آ

آچ . یػ ای ث قبذت ضا قبؾب ضفتبضبی اؿب زاضس ظیطا ای ضفتبضب ثب حيظ وبجسی اضتجبط تبتی زاضز

ضا اظ ؾبیط قبذ بی ضا قبؾی دعا ی ؾبظز بب ثطضؾی اضتجبط ضفتبضبی تىی ثط ضا اؿب ضا قبؾی حيغی

حيغی وبجسی اؾت صا تخ عطاحب ث ثطضؾی ضا قبذتی فضببی عطاحی قس، پيسی ب ؿؿتی ب ثي ضا

ضا ع ث پػف زض ضفتبض اؿب زض حيظ ضظ ط ضا قبؾب حيغی يع ذز. قبؾب حيغی آب ایدبز وطز اؾت

. اـ ؾبذت اس تب ثتاس تبثيطات حيظ وبجسی ضا ث ای ؿتمي یب غيط ؿتمي ثط ضفتبض اؿب ثطضؾی بیس

1 responsive mode


24th


9

پصوهص در رواى ضناسی هحیطی در راتطه تا حرفه طراحی

بق قبؾی ثب حطف عطاحی حيغی ثبفث تأؾيؽ ؾبظب بیی زض اطظ ث فت ع ىبضی ضا قبؼ حيغی خ

قس اؾت و تالـ ذز ضا قغف ث پػف زض ضفتبض اؿب ضاثغ آ ثب 4، اؾتبيب يظیس 3، غاپ2، اضپب1آطیىبی قبی

فتبض حيظ وبجسی يع زض ظي پػف زض ض5دالت وتبة بی ؤثطی (. 1382غجی، ) حيظ وبجسی ز اس

او عطاحب زاذی ذز ضا ثيف اظ پيف ثب پػف زض ف اختبفی زضيط ؾبذت اس ط بی آظقی . یبفت اؾت

یىی اظ « 6د عطاحی زاذی». عطاحب زاذی ثرف بی ؿتمی ضا ث آظـ اظ عطیك پػف اذتهبل زاز اس

زض . حطف ث قبض ی ضز حتا فالل ذیف ضا ث اط پػف زض ف ضفتبضی كب ی زسقتجطتطی دالت زض ای

تؾق وبجسی اؿبی ثط اؾبؼ تؾق قجى ح م» چي « 8قططایی ی» 7عطاحی قطی ضت TOD 9 »

كسا ف اختبفیزض عطاحی قطی خبیب یػ ای ثطای زا« 11ؾت طایی ی» 10 حتی ضت ضا قبؾی

اذيطا ث فعایس ای ثطای 12قبضا ؾط . حيغی ثطای ثطب ضیعی وبجسی، اؿبی، التهبزی فطی لبئ قس اس

پػف زض ازضان ؾط فضبی . عطاحی حفؼ حيظ ث ىبضی ثب حممب زض ؾبیط ف طثط فالل كب ی زس

زض خس ظیط ىبتت ضاكبؾی وبضثؿت آ ب . 13ی قطب فضبی ؾجع آ ب ثؿيبض ضز تخ عطاحب ؾط اؾتف

.رتهط اقبض قس اؾت

، هكاتة رواى ضناسی1جدول ضواره

روانطناسی و هراجغ هكتة های

ػنواى هراجغ و هناتغ توضیحات كارتست

زض ىتت ثببؼ، تؾظ

وبسیؿىی، : چ طسای

ایت

ثط وف ااض بی ازضاوی، -

يب اقىب

تدطثيبت و زاضای ؾبظوبض فهت -

قبذتی زض ازضان

Hochberg(1964)-

koffka(1935)-

kohler(1947)-

kepes(1944)

ضاكبؾی كتبت

تدطث آزی حيظ ضا زض ثؿتط ذاكی اظ - -

یی ؾبظـ ثب تمبث اؿب ثب حيظ ثطای ثطپب

ؾبذتبض حيغی

Lttelson(1960) ضاكبؾی ؾبظبض

س

آقىبضی مجيت ثيكتطی، ثبفث

زیس : حمبیك پب عجيقت ث

پی زض پی

زاز بی حيغی ثی اؾغ ثی يبظ اظ -

پطزاظـ ش اؿب ثب حاؼ آزی زضیبفت

.ی قز

Gibson(1979) ث ضاكبؾی

قبذتی

(1386 حزػآز: أذص)

1 Environmental Design Research Association 2 International Association for the study of People and their Physical Surroundings 3 Man- Environment Research Association 4 People and Phisical Environmet Research 5 Fisher and Loomis, 1978- Canter, 1977- Stokols and altman 1987 6 Journal of Interior Design

7 Katz, 1994- Calthorope 1993 8 Neo- Urbanism 9 Transit Oriented Development 10 Duany and Plater- Zyberk, 1991: 1994 11 Neo- Traditionalism 12 Landscape architects 13 Brush and Fabos 1975, Sell Taylor and Zube 1984


24th


12

، هوارد كارتست روانطناسی توم ضناختی در سال های اخیر2جدول ضواره

در هؼواری و طراحی نوع و نحوه تكارگیری روانطناسی توم ضناختی

زیس پی زض پی زض بؽط قطی، ازضان ثهطی اظ بؽط تدطث

قطی

Cullen(1961-71) 1

قبذت فضببی قبضی حيغی زض ازضان ثجت بزبی

قطی

Theil(1961) 2

بی تؿ پی زض پی ثهطی زض عطاحی ثط يطی اظ تدطث

ؾط قبضی ؾط

Halprin(1972) 3

زض « زیس پی زض پی» ظیجبقبذتی تدطث ثهطی ثطضؾی جبی

فضببی قطی

Bacon(1967) 4

(1386حزػآز : أذص)

ثب . 1ی ثي قبضی ثطب ضیعی قطی ی زاس و حض انی تخ آ ث ؿبئ وبجسی قطی اؾتعطاحی قطی پ

عطاحی قطی ث فا ازضاوی حيظ قطی ثيكتط تخ ی وس، و زض ای يب زضن ثهطی .2ويفيت حيظ ؾطوبض زاضز

حيظ اؿب ب ح ضفتبضبی آزی زض : فبنط ثبثت) .فبنط ثبثت حيظ قطی فبنط تحطن ی تاس ؾبظوبض ثبقس

(.1383ؾقيسيب، ) عطاحی قطی یقی ؾببسی تز فضب ایدبز حيغی غجؿ (. بی اؿب ؾبظ تكىي ی زس

س فضبی قطی عطاحی ق .ثس قبذت زض ىبيؿ بی ضفتبضی ی تا اىب ؽض فضبی قطی غة ضا فطا ز

.ثبیس ثب وف بی اختبفی ؾبظبض ثبقس

ضاىبضبی ساذ زض عطاحی ؾبذت فضببی قطی ثبیؿتی جتی ثط قبذت حبن اظ ف ضفتبضی زض عطاحی فضبی

قطی ثبقس تب ثب قبؾبیی ثتط ح وبضثطی فضبیی ثؾي قطسا اظ ط ساذب بوبضآس غيط تبؾت خيطی قز

.چطا و اظ عطیك عطاحی عطاحی قطی یب ثطب ضیعی قطی ی تا ح وبضثطی فضبیی ضا ث قطسا زیىت وطز

فضببی » ضا عطاحی ؾببسی ی وس فضبی قطی ثبیس يب تز ب ضا و ب « تز بی قطی» ب و قبضی

.بضبی آزی زض ضاؾتبی تأي يبظبی ضفتبضی عطاحی وسذز ی يطز، غجك ثط قبذت ضفت ث«فی

عطاحی قطی ی ثبیؿتی ث ایدبز فضبیی زض ؾبذتبض قطی ت بضز و اىب تقبالت اختبفی طازات قطسی زض

.حيظ فطا آضز جؿتی احؿبؼ تقك ثضاؾتبی

زی زض حيظ هؿ ثطضؾی ىبيؿبی ضفتبضی آزی زض حيظ ای تب اظ عطیك ذاف قبذت ضفتبضبی آ

.هؿ ثطضؾی ىبيؿبی ضفتبضی قطسا زض فطن قط ى ی قز

ف ضفتبضی، ضاكبؾی حيغی ی تاس غجك ثط يبظ فط اؾتفبز : آقبیی عطاحب قطی ثب زاكبیی چ

.وسب فضب ضا عطاحی وس

آفطیی بؾت وبضآس قطی، ثبیس ثط آ ثبقس و ثب ب ث ح وبضثطی فضب ؿ ضفتبضبی عطاحی قطی زض ضاؾتبی فضب

سی ب ثب ضفتبضبی ذبل ضا ثخ ی آضز اىب فطض فضببیی غجك ثب يبظبی قط -قطسی و ىب

.اساختبفی ضا ى طز -ضیىبيؿ بی ضفتب

1 robert, 1979

2 shirvani, 1985


24th


11

عطاحی قطی ثب تطوع ثط خج بی ثهطی ظیجبقبذتی زض فضبی قطی ثبیس ثط آ ثبقس و اىب تقب تمبث فضب

فىطزبی قطی ضا فطا وس ؾبذتبض قطی ضا فطن ؤثط وبضآس تقبالت اختبفی قطسی ؾبظز و مكی اؾبؾی

.قطسی زاضز زض قى يطی ؾطبی اختبفی كبضوت

نتیجه گیری -5 یک چارچوب نظن دهنده

پؽ اظ طض تقبضیف س بی رتف زض ضز بيت حيظ ؤف بی آ چي ضاثغ حيظ ثب ضفتبض اؿب ی

ضچة خسیس يؿت، اغب تقبضف ضز اؾتفبز زض ای چب. تا چبضچة یب سی فب زض ضز ضاثغ اؿب ثب حيظ اضا زاز

حيظ، حيظ اعطاف اؿب ضا ثب -چبضچة اؿب. اب زض فو عیف ثؿيبضی اظ فبيی اؾت و زض مب ث آ اقبض قس

ای حيظ قب ؾ ؤف . یه ؾطی ضاثظ كتطن ثي اقيبء اقيبء، اقيبء اكب، اؿب اؿب تضيح ی زس

.تقبالت اؿبی( 3حيظ اؿب ؾبذت ( 2، حيظ عجيقی( 1: یىپبضچ اؾت

ای حيظ تكى اظ ب فبنط زض قطایظ . حيظ عجيقی ث وي چيعبی عجيقی خز، ث خع اؿب اقبض ی وس

یب فبنط تغييط یبفت، و زض ایدب اؿب ث عض ذزآب( 1: رتف خبس، بیـ بظ اؾت و قب ز ؤف ی ثبقس

تقطیف . بذزآب، ثجت یب فی ثقضی اظ تغييط تح بیی ث عطاحی ؾط ضا زض حيظ عجيقی ث وبض طفت اؾت

حيظ عجيقی قجي ث حيظ فيعیىی پسیس ای وطن، حيظ خغطافيبیی ؾبفس حيظ ظيی يجؿ ث اؾتثبی اؿب

.اؾت

قبض ی وس و اؿب، تيس یب عطاحی وطز اؾت قب وي فط بزی حيظ اؿب ؾبذت ث ط چيعی فيعیىی ا

ث « حيظ پسیس ای فيعیىی هؿ» ای حيظ ث فا . اؾت... طایی اؿب، ث حيظ هؿ، جبؼ، بقي آالت

ك ب زض اوف ث حيظ زض حبی و يجؿ آ ضا ث فا تغييط حيظ ظيی اظ عطی. ؾطی وطن اقبض ی وس

.فطی ضز تخ لطاض ی زس

( 2حيظ قرههی، ( 1حيظ تقبالت اؿبی ث اؿب حهالت شی غيط بزی طایی اقبض ی وس زض ثطزاضس

حيظ . ج قس اؾتای حيظ، ضفتبضی ضا ایدبز ی وس و اظ تخي يبظب اؾتتب. حيظ فطی اؾت( 3حيظ اختبفی

خؿيت، ؾ، قيت : ث. قرهی، حيظ فطز ث فا یه خزیت ضاكبذتی تدطثی فيعیغیىی ی ثؿتی زاضز

حيظ اختبفی، . بيت ضاكبذتی تدطثی قرهی، ثؿتط ازضان، قبذت، قب، بزب، طـ ب قرهيت افطاز اؾت...

حيظ فطی، پيبسبی بزی طایی چيعبی فطی، ث . اؾت.. ب، ؾبظبسی آ ب ضاثغ ثي فطز زض ط ثسی

.قت ب، جبؼ ب یب مبقی ب آ ضا تجسی ث حيظ اؿب ؾبذت ی وس

ت حيظ بی قرهی، اختبفی فطی ضفتبض اؿب ث ؾ. ضفتبض يبظ تأثيط فس ای ث ضی حيظ اؿبی ی صاضز

.ای يبظب لؿتی اظ حيظ اؿبی حؿة ی قز. اضضبی يبظبی كرم ؾق ی یبثس

حيظ تقبالت اؿبی ث حيظ قرهی فی وطن، ث حيظ فی ؾبفبز اظ ؾط يجؿ ث حيظ فطی ظس

ی زضی زض تيد ضفتبض اؿبی س ؾط لطاض فطی ثيطی قره -ض، حيظ ضا ث فا ضاثغ اختبفی. اقبض ی وس

.ی زس

هراجغ ضیىطزی زض اضتجبظ غيط والی، تطخ فطح حجيت، اتكبضات پطزاظـ ثطب : ، قی حيظ ؾبذت قس1384ضاپبضت، اؼ، .1

.ضیعی قطی تطا،


24th


12

.ب زيبضی ب وكض، اتكبضات ؾبظب قطزاضی «12وتبة ؾجع قطزاضی» ، 1383ؾقيسيب، احس، .2

. 32پػكی نف، قبض كطی فی، «ف بی ؾبظس ويفيت عطاحی قطی» ، 1379، ىبض، وضـ .3

.اتكبضات زاكب تطا ، تطخ فيی فط فيطضب ، «آفطیف ؾطی قبضی »،1388، ،خب .4

.«قطی وبضثؿت ف ضفتبضی زض عطاحی حيظ قطی ضاكبؾی حيغی عطاحی»،1386پضخقفط، اهبضی، حزػاز، .5

6. Appleyard, Donald, 1965, “ motion, sequence and the city”.

7. Barker, R, G , 1968, “ ecological psychology: concept and methods for studing the

environment of human begavior”, stanford.

8. Bacon, N. Edmund 1967, “ Design of cities”, london, thomes and Hudson.

9. Churchman, arza, 2000, “environment psychology and urban planning: where can the twain

meet?”.

10. Cullen, G, 1961, “ townscape”, london: the architectural press.

11. Canter, D. and Craik, K. (1981) Environmental, Psychology, Journal of Environmental

Psychology.

12. Cantril, David, 1977, “ the psychology of place”, london, the architectural press.

13. Craikk, K. H, 1970, “ Environment psychology” in new direction in psychology for new york.

14. Duary, andres, and elicabeth plater- zyberk 1991, “ twons and twon making principles” in alex

krreger whit william lennetz( eds).

15. EFrancescato, Guido 1989, “ paradigm lost: exploring possiblities in environment design

research and partiee”.

16. Gibson.p.p, 1950 “ the perspective of the visual word. Boston: hongton.

17. Halprin, lawrence,”cities cambridge”.

18. Kuhn, thomas, 1965, “ the structure of scientific revolution, chicago”.

19. Kuhler,w, 1947, “ gestalt psychology , an introduction to new concept in modern psuchology”.

20. Moor, A. J. and et.al. (1985) The behavioral ecology of Libellula luctosa, Journal of Ethology. 21. Motalebi, esfidjani, ghasem, 1996, “ picture as real environment in research”.

22. Murray, henry A, (1938), “ types of human needs”.

23. Porteous, J.D. (1977) Environment and Behavior: planning and everyday urban life. Reading,

MA: Addison-Wesley.

24. Wicker, A, 1979, “ an introduction to ecological psychology”, monterey, ca: brooks.

Documents

Investigating the Identity of Environment in Urban Designing Based on Environmental Psychology According to Urban Spaces Interactions