36

June, 2011 - Mizoram Synod

Embed Size (px)

Citation preview

June, 2011 1

June, 2011 2

June, 2011 3

PYF Biennial Conference khaPresbyterian Youth Fellowship (PYF ) Biennial

Assembly vawi 19-na chu Chanmari Kohhran Biak In,Aizâwlah April 29-1 May, 2011 chhûng khân kan lohmang zo leh ta reng mai. He inkhâwmpui hi CK|Pthlen tûra tih niin Central K|P chuan khawi hmunah

nge kan nghah ang tiin ngun taka ngaihtuahin Chanmari Kohhran dâwr an nia. Anni hian phûr tak leh hneh takin he inkhâwmpui hi an thleng ta a ni.Chanmari Kohhran zârah Central K|P in hneh takin inkhâwmpui kan thlengthei a, kan tih ni si, ni silo an tih ang maiin Chanmari Kohhran inpekna zârahhming\hat kan hlawh hle a, thil lâwmawm tak a ni.

PYF Biennial Conference hi India ram chhûnga Presbyterian \halaiteintêlkhâwmna pâwl, pâwl lian tak ni mah sela inkhâwmpuiah hian chuti takinpalai an kal tam ngai lova. PYF Central Committee-in units/associate unitsa\angin palai kal tûr zât an bituk milin palai kal \hin a ni a. Kumin hi kan kal\hat ber kum niin kan vaiin palai mi 448 kan ni.

Biennial Conference programme tlângpui hi PYF Central Committeein an duang a. Item - Zaipâwl. Solo, Drama, etc. chu a thlengtu unit kutah adah a. Central K|P chuan item hrang hrang nei tûr hian khawpui chhûngaK|P Branch/Bial leh mimal hrang hrangte a ruat chhuak a, hêng chanvo neitûra tihte hian an tihtûr \heuhte \ha takin an ti thei vek a ni. A bîk takinKohhran zaipâwl rawn zaite kha an fakawm hle. Zaipâwl member 100 chuangvek an ni a, a \hente phei chu 200 chuang an ni. Cultural Night-a a thlengtuChanmari Branch in CK|P aiawha Cheraw mâwi tak maia an kân te, MusicalNight (a tâwp zân)-a Band - Dr. Luke, Male Voice - Bûngkâwn, MusicalDrama - Kulikâwn, Band - X-Strings, Hand Mime - Chanmari West, Solo -Margaret Malsâwmzuali leh Vânlalsailova te, inkhâwmpui tihlawhtlingtuan va ni êm. Kan item hrang hrangte hi rampâwn palaite pawhin \ha antihzia an sawi uar hle. Kum dang zawng aiin units/associate units dangtepawhin item an rawn nei \ha a, mit leh beng a tlai tlang hle a ni.

Inkhâwmpui tluang taka kan hmang thei leh inkhâwmpui \iak hnuahpalaite harsatna awm lova mahni hmun \heuh kan thleng leh \heuh te khaPathianmin hruaizia tilangtu a ni a, Pathian chu fakin awm rawh sew

PYF Biennial Conference vawi 19-na thurelte :1. June thla Pathianni hmasa ber hi Environmental Sunday atâna hman - PCI GeneralAssembly-a thlen leh tûr. 2. PYF Central Committee-a OB awmte kum bithliah PYFInkaihhruaina Bu-in a a târlan kum 30 chin tih chu siam remin PYF member atâna kumbithliah kum 14-40 hi hmang se \ha tih a ni. 3. Kum 1 dana neih he Biennial Conferencethleng lehtu tûr chu Kristian Vânglai Pâwl (Biateram Synod) an ni ang. 4. Youth Camp neihtûra ruahman a ni a, he Youth Camp hi KAGAAA PYF-in November 2012-ah an thlengang. 5. Budget Rs. 3,11,000.00 (2011-12) leh Rs. 3,11,000.00 (2012-13) pass a ni.

June, 2011 4

n Pu Editor, ka zawhnate hi Hlimthla column kaltlanga min chhântheih chuan ka lâwm hle ang.

1. CK|P Rorêl Inkhâwm a report kan ngaihthlâk \hin hian hun aduh reiin, a ninawm duh khawp mai a, Rorêl Palai kal zawng zawngten report hi a kimchangin kan dawng vek \hin tho si a, report-a sawifiahngai zual/sawichhuah tel loh theih loh leh tihsual awm lai chauh te kanGeneral Secretary hian report pe mai \hin sela, tûn ai hian kan rorêl azângkhai zâwk lo ang maw? Khawlum nên, mut chhuak duh si.

2. Tin, kumin CK|P Rorêl Inkhâwm kha Zonet Cable TV in Livein an pe chhuak a, LPS Cable TV hi Satellite kaltlang deuh roh apêkchhuah a nih vâng hian thingtlâng hmun hla zâwk a\ang pawh inkan en thei a, tinge LPS Cable hi Live Telecast tîr an nih ve loh? Thingtlânga\ang pawhin Live in kan lo en châk ve hle si a! Aizâwl khawpui chhûngtân chauh en in phal tihna em ni ? Kum danga Rorêl neih leh hunahchuan ngaihtuahna fîm zâwk hman a va’n \ha âwm êm ?

— Lalsangbera, Saihatlangkawn BranchKan Kohhran kalphungah report hi Rorêl Inkhâwmah chauh lo inkhâwmpui

dang rêng rêngah pawh pêk ziah \hin a ni a. Report pêk nân inkhâwm hun khat hichu a ngai \hin rêng a ni. Rampum huapa rawngbâwlho kan nih angin kanrawngbâwlna chanchin report hi chu tih ngei ngai a ni a. I rawn sawi ang hianfloor-ah rei tak report pek a ngaih loh nân report bu siamin kimchang takin târlan\hin a ni a, floor-ah hi chuan a tlângpui tak meuh meuh chauh sawilan a ni.Engpawh ni se, eng inkhâwmpuiah pawh kal ila Bial/Branch member engemawzâtaiawha kal kan ni tih inhriat renga, inkhâwmpui chhûnga eng programme pawhtaima taka tel hi kan tihtûr ni awm tak a ni.

K|P Rorêl Inkhâwm kha Central K|P chuan Synod Information &Publicity (Synfo) hnênah TV lama en theih tûra min lo buaipui tûrin ngenna athlen a. Kan ngenna angin Synfo hian kan programme hi a tîr a\anga a tâwpthleng min cover sak a, kan lâwm hle. Synfo in a cover programme hi chu CableTV a duh apiangin live in an pechuak mai \hin a ni.

n Kristian |halai April 2011 chhuak kha ngun takin ka lo chhiar ve a,\ha ka tiin a bengvâr thlâk hle mai. Phek 28-na ‘Hriatzauna’ huangaMipat Hmeichhiatna chungchâng te kha \ha ka ti hle mai a, mahse‘Hmeichhiat mipat’-na i rawn hmang kha a fuh lo deuh. Mizo \awngahhian Nu leh Pa, Nula Tlangvâl, Hmeichhia leh Mipa tiin a nu lam hikan sawi hmasa \hin a. Mahse, i rawn hmanna ang (Nupa nun lamhawi)-ah hi chuan ‘Mipat-Hmeichhiatna’ ti a lam hmasakah - a pa lamhman tûr a ni e. |awngkam dik hi kan zir deuh deuh a pawimawh si a.

— Nutei Pa, Hlimen Dam VengA lâwmawm e. Thuziak awmsa, hriat atâna \ha kan han dah a ni a, kan lo

chhiar liam ve mah mah a ni ang e.

June, 2011 5

A ram leh a felna

— CVL. Chhanhima, Chanmari Br., Aizawl

Kan chênna khawvêl hi aropuia thil thar leh

changkâng, hmasâwnna innitinin ringtute hi min hual vêlreng a. Kan vêla awm kan banphâk reng, khawvêl mîten anneiha an chen \hin îtna in a bîktakin K|P Member-te zîngah bua khuar avângin, mimal lehpâwl huapa Lal Isua rawng kanbâwlnaah leh a hnung kan zuinakawngah hian nasa takin min ti\huanawp a, rawngbâwlnahlawhtling tak min neih tîrtheilotu ah kan hmang fo \hin.

Mi \henkhat phei chudamchhûng khawsak lung-khamna avângin, Pathian minsiam chhan leh damchhan pawhhre lova, chutiang lam hawizâwng pawha rilru ngaihtuahnapawh seng miah lo an awm.

Chu mai a ni lo, chûngkhawvêl thil chu awt êm êmmahse, khawsakin a zir si lohavânga nei zo ve si lo te, Pathianlakah vui hial a; a rawngbâwlnakawngah pawh thawh tum lêmlo leh a lam pawh hawi duh miahlo phah nâna lo hmang ta tepawh an awm ngei ang.

Ni e, he khawvêla kanchâm chhûng hian nundân

(Mt. 6:25-34)

phung leh khawsak hi engtikawng mahin a inchen dâwn lotih pawh a hriat. Mahse chumivâng ngawt chuan rualawhna hia bo lo a ni chuang lo, mite neihang duh ve na avânga thil \halotih hrereng chung pawh a, duhloh ram thleng thleng daia sexhmanga in zawrh/in hralhte,eirûk, rûkrûkte, mi suam lehtualthahna hial lo thleng \hin tate pawh hi a mak lêm love.

Amaherawhchu, hêng anghmanrua chi rêng rêng îtnate,awhnate, nawmsak luat duhnate hi kan hmêlmapa setanahmanrua \ha tak a nih ang hian,chutiang anga nun hmang lo tûrleh, inthiar fihlim zâwk tûrinPathian thu chuan min hrilh a ni.Luka 12:15 thu kan en chuan LalIsuan, "Fîmkhur ula, awhna rêngrêng lakah chuan invêng rawh u,sum ngah hi Mihring dam chhan ani lo ve " a ti hial a ni.

He thu kan sawi avânghian ringtute hian kandamchhûng khawsakna, a tellova kan awm theih si loh sumleh paite, chênna in leh lo te, silhleh fênte, ei leh in tûr te hi kanngaihtuah tûr a ni lova,hmanraw \ha leh changkângte

Sermon :

June, 2011 6

pawh hi kan neiin kan hmangve tûr a nilo kan tihna a ni lo.Pathian thu chuan "A ram leh afelna zawng hmasa zâwk rawh u"min ti mai a ni.

Chu a ram leh a felna chuRom 14:17-ah chuan, "Pathianram chu ei leh in lam thu ani si lo va,felna te, remna te, thlarauthianghlima lâwmna te a ni zâwk e"tiin min hrilh a ni. Mi \henkhattechuan, "Mihringte hi Pathianinama anpui ngei; a duh taka asiam kan nih ang hian thil siamdang zawng zawngte ai pawhinmin dah chungnungin minngaihtuah a, a bîk takin ringtutengat phei hi chu kan mamawhengkim min hriatsak vek a,chuvâng chuan kan damchhûngkhawsakna tûr pawh hi kei ni'nakan lo ngaihtuah buai ve pawha ngai tawh hek lo" ti a eizawnnakawng pawh hlamchhiaha awmmai mai chunga a malsâwmnadil leh lo nghâk tawp tam takan awm \hin.

Chu mai ala ni lo, \henkhatdang leh te phei chuan,"Mirethei hi Pathianin a lâwm a,vânramah pawh an tân hmun asiamsak a ni" tih \anchhanahmang chung leh, khawvêlthilte rêng rêng nên pawh hianin tih hran hmak tur tia tîsamamawh chi ang zawng zawngtepawh malmâk a, neih sa angtepawh tiral hialin chutiang avângarethei taka in siam ta mai te pawhtam tak an awm.

Hêng ang ho hi kei chuanPathian thu an lâk dân a diktâwk lova, a ram leh a felnazawn dân tûr kawngah pawhhian an chiang lo a, an kal sual ani ka ti lo thei lo, a chhan chuPathian thu min hrilh dân nên ain mil tlat loh vâng a ni.

Mirethei hrim hrim hiPathianin a lâwm a ni lova,Pathian tân chauhva nun pêknaleh a Chanchin |ha hrilhnakawngah a mah dal theitu thilawmte paih bo phal a, a \ulchuan nun pawh chân ngam;chutiang mi mihringte ngaiha lorethei ta te a sawina a ni zâwk ani tih kan hriat a \ha.

A ram leh a felna zawn dântûr dik tak zâwk chu kan innghahna Bible vêkin Mt. 6:25-34 leh Lk. 12:22-31-ah chiangtakin min hrilh a, he hringnun,chhûm reilote lo langa ral lehmai \hin(Jakoba 4:14) ang maiareilo tak, kan khualzinna ramahhian damchhûng khawsaknathupui ber leh lungkham lova,retheihna avâng pawhalungngaia indawm kûna awmlo tûr leh, kan tisa mamawhhrang hrang zawnga nun kanhmannaah thildang zawngzawng aiin amah dahpawimawh bera, a duh dân angngeia nung hmasa tûrin min ti ani. Chu chu kan laka a phut lehkan tih mâkmawh a ni.

A bîk takin ringtute ngatphei hi chu Krista Sipai kan ni a,

June, 2011 7

chu Sipai rinawma awm tûramin thlangtu chu ti lâwm tûrchuan tûn damchhûngkhawsakna thilte avâng hiankan inti hnawk tûr a ni lo (II Tim.2:4) tih kan hmu a ni.

Lal Isuan ama thisenngeiin Kohhran ropui tak a dina, chu Kohhran serh leh sângngaih pawimawhte, a biak bukngainatte hi mi \henkhat ten,"Lal Isuan min chhandam tawha, amaha rinna nghah mai hi atâwk tawh a ni, inkhâwm pawha ngai tawh lo" tih ngaihdân neian awm \hin, hetiang ngaihdânleh rin dan neite hi rinnakawngah hian an chiang tâwklo hle.

Chutiang zêlin, kaneizawnna kawngah eng hnapawh kan thawk a ni thei a,malsâwmna hmu tlâkinrinawm leh taima takin kanthawk tûr a ni. Hlawh hmuhnân chauh emaw, rûn dâl angleka thawka mahni hna ngaipawimawh lo mi nih hi Pathianthu a ni lova kan tih loh tawptûr a ni. Thatchhiatna lehdâwngdahna te pawh hi ringtunun nên chuan thil inhmeh lotak a ni tih kan hriat a \ha hle.Tirhkoh Paula phei chuan"Tupawhin hna a thawh duh lohchuan ei pawh ei suh se" a ti hial ani. (II Thes. 3:12). Lal Isuan\awngtai dân min zirtîr angin,"Kan nitin ei khawpin chaw minpe ang che" tiin kan chham \hin.

Heta nitin ei khawp a tih hi kanvawiin atân chauh zêl a nia, dahkhâwl emaw, a tûk a mi tûratâna lungkham lam a kâwk loa ni (Mat. 6:34).

Tichuan, Pathian thu inmin hrilh dân ang ngeia a ramleh a felna kan zawng a nihphawt chuan hun \ha lovah kanmualpho lovang a, \am kumahte pawh kan puarin kan tlaidâwn a lo ni (Sam 37:190) Lalparing tlat chunga kan hnate lehawmdân tûrte amahah kannghat a nih phawt chuan,engkim min tih sak a tiam a ni(Sam 37:5). Kan nunah Pathianhmêl a lan a; nitina amah nênlêngdûn \hin kan nih phawtchuan, kan eizawnna leh kanthil tihna rêng rêngah kanhmuingîl ang a, a malsâwmnainmin um zui dâwn a ni.

Mihringte ngaihah kandinhmun a hniama kankhawsak a harsa in lo retheipawh ni teh reng ila, kanchantâwkah kan lâwm thiaminkan hlim ang a, khawvêl mite'nan neih ve theih loh leh hekhawvêlin a pêk theih lohPathian thlamuanna chu kanchang dâwn a ni.

Chutiang ang nun chukhawvêla thil awhawm ber a nia, tûn damchhûng la la pawhhian Vânram nun min tem tîrtua ni tih hriain, hawh u; "A RAMLEH A FELNA" hi i zawnghmasa phawt ang uw

June, 2011 8

Kum khat dana neih \hinPresbyterian Church of

India hnuaia \halai pâwlintawhkhâwmna, PresbyterianYouth Fellowship (PYF) Bien-nial Conference vawi 19-na chu29th April - 1st May chhûng khânChanmari Presbyterian KohhranBiak In, Aizâwl-ah hlawhtlingtaka neih a ni a, tûn \umConrefence-ah hian thupuiah'Endure, and reign with Him' (IITim. 2:12) hman a ni a.

Enge PYF chu?Ka \hiante hnênah 'PYF ah

ka palai dâwn a' tih thu ka hrilh\umin \henkhat chuan "EngePYF chu, UPC inkhâwmpuiahmaw?" tiin min zâwt lêt tâwkan awm. UPC Kohhran hian an\halai pâwlah Pentecostal YouthDepertment tih hming anhmang a, hei hi PYF nêna longaihfin tâwk kan awm lehzauh \hin a, chuvâng chuan Pres-byterian \halai tena PYF kan tihhi enge anih tih tâwite in a \obuli'n hailang teh ang.

Kum 1841, June 22-a Pres-byterian Church of Walesa\anga Missionary lokal Rev.Thomas Jones I leh a nupui tena

— Laldinpuia, Serchhip Bial

S o h r a ( C h e r r a p u n j e e ,Meghalaya State) leilung anrawn rah a\ang khân Presbyte-rian Churh of India kan tih tâkhi bul \an chhoh a ni a, hemihmun a\ang hian darh zau zêlinKohhran member an lo tam chhozêl a, kum 1926-ah Kohhranrorêlna sâng ber ni tûrin TheSynod of the PresbyterianChurh in Assam tih chu Assem-bly 2 neiin din a ni a, KhasiJaintia Presbyterian Church lehLushai te a huam a ni. Kum 1954-ah Synod tih chu Assembly tiinthlâk a ni a, a khaikhâwm As-sembly ho chu Synod tiin thlâka ni ve thung a. Kum 15 hnu1968-ah Presbyterian Churh inAssam tih \hin chu PresbyterianChurh in North East India(PCNEI) ti a thlâk a ni a, kum1992 a\angin PresbyterianChurh of India (PCI) tih hminghi puttîr a ni ta a ni. PCI hianShillong-ah hmunpui neiin ahnuaiah hian Synod hrang hrang8 a awm a, Mizoram Synodpawh hi a pêng pakhat kan ni.

Presbyterian Churh of In-dia hnuaiah chuan \halai pâwl aawm leh a, hei hi PresbyterianYouth Fellowship (PYF) kan tih

PYF BIENNIAL CONFERENCE VAWI 19-NATLUANG TAKA HMAN A NI

June, 2011 9

tâk hi a ni. PYF chu PCI hnuaia\halaite inpâwlkhâwmna lehrawngbâwl hona tûra din a ni a,PCI hnuaia Synod zawngzawnga \halai pâwl te chuactive members/units an ni a,administrative area a mi te chuassociate members/units an nive thung. PYF hnuaia \halaipâwl unit leh associate unithrang hrang awm te chu -1. Kristian |halai Pâwl

(Mizoram Synod)2. Presbyterian Youth Fellow-

ship (Cachar Hill Tribes Synod)3. Presbyterian Youth Fellow-

ship (Manipur Synod)4. Kristian Vânglai Pôl

(Biateram Synod)5. Presbyterian Youth Fellow-

ship (Ribhoi Synod)6. Jingiaseng Samla (KJP

Synod Mihngi)7. Jingiaseng Samla (KJP

Synod Sepngi)8. Presbyterian Youth Fellow-

ship (Zou Synod)Associate units:9. Khristio Jubo Songho

(Barak Area)10. Meitei Presbyterian Chris-

tian Naharup (Manipur)11. Karbi Anglong Gen. As-

sembly Adm. Area (KarbiAnglong)

12. Tripura PYF (Tripura)

Conference hun hman dânPYF 19th Biennial Confer-

ence hi ni 29 April(Zirtâwp) zân

a\angin neih \an a ni a, \an zânhian inkhâwm kan \hahneminzai ho boruak pawh a nuamnghâl hle. Hemi zân hian palailawmna inkhâwm neih a ni a,Rev. B.R. Kharnaior, Leader PYFin inkhâwm a kaihruai a, Rev. K.Lalhmingliana, Chanmari BialtuPastor leh Rev K. LalpiangtharaCK|P Leader ten palaitelawmna thu an sawi a. RevZosangliana Colney, ExecutiveSecy i/c K|P Mizoram Synod ininlawmna thuchah tâwi a sawibawk. Vaivakâwn KohhranZaipâwl, Leitan KohhranZaipâwl, Republic Vêng BialZaipâwl leh Mizoram SynodChoir te'n Pathian fakna hlamâwi tak an rem.

Ni 30 April(Inrinni)chawhma inkhâwmah reportleh rorêl inkhâwm neih a ni a,hetah hian PYF hnuaia unithrang hrangte a\angin reportngaihthlâk a ni. Chawhnu lamahrorêl hi chhunzawm leh a ni.Kum 2013 PYF 20th BiennialConference chu Biateram Synodin an thleng dâwn a, tin kum2012 Nov. thla hian Youth Campbuatsaih tum a ni bawk.

Inrinni tlai hian palaite tânsight-seeing neih a ni a, ChanmariKohhran ten Bus hire in palaiteATC hmunhma fanpui an ni a,palai ten hlâwkthlâk an ti hle.Tlaiah thlengtu Kohhran hianpalai te tân zanriah tuihnai takmin buatsaih sak bawk.

June, 2011 10

Zânah Pathian biakinkhâwm neih a ni a, Rev W.C.Khongwir, Adm. Secy, KJP Re-gional Assembly hnên atanginPathian thuchah ngaihthlâk a ni.Maubâwk leh Zêmabawk BialZaipâwl, Ramhlun Vênglai lehZonuam Kohhran Zaipâwl lehKJP Synod Sepngi StandingChoir ten Pathian fakna hla anrem. Inkhâwm bânah hianKohhran Hall-ah CulturalProgramme hlimawm tak hmana ni a, hnamlâm leh zai hranghrangte en a ngaihthlâk a ni.

Ni 1 May(Pathianni)Chawhma inkhâwm Upa C.Vanlalvuana, Asst. Leader PYFin a kaihruai a, Rev Dr.Vânlalnghâka, Shillong hnêna\angin Pathian thuchahngaihthlâk a ni. Lunglei Presby-terian Choir, Durtlâng BialZaipâwl, Salem Vêng leh LilyVêng Kohhran Zaipâwl leh ZouSynod Choir te an zai.

Chawhnu inkhâwmahRev B.R. Kharnaior, Leader PYFin a kaihruai a, Rev LalramlianaPachuau, Adm. Secy PCI Gen-eral Assembly in Pathianthuchah a sawi. Mizoram SynodChoir, Bethlehem Bial Zaipâwl,Kulikawn leh Dawrpui KohhranZaipâwl leh KJP Synod SepngiStanding Choir te an zai.

Zân inkhawmah hianhruaitu thar hlanna neih a ni a,Rev. B.R. Kharnaior, Leader PYFin a kaihruai a. Rev Dr L.S.Khawbung, Moderator PCIGeneral Assembly in hruaituthar te hlanna hun a hmang.Leader kalchhuak Rev. B.R.Kharnaior leh Leader thar Rev.Dr. Lallawmzuala hnên a\anginthusawi tâwi ngaihthlâk a ni.Mizoram Synod Choir, Presby-terian Choir Lunglei, ChanmariBial Zaipâwl, Armed Vêng SouthKohhran Zaipâwl, KJP SynodSepngi Standing Choir, Zou

Leader : Rev Dr. Lallawmzuala (Mizoram)Ast Leader : Rev Remsiama Ngamlai (Biateram)Secretary : Rev T.T. Diengdoh (Sepngi)Asst. Secretary : Francis Lalnuntluanga (Manipur)Treasurer : Elder Monsing Suchiang (CHT)

Committee members:1) Mr Zohmangaiha, Mizo Synod 2) P/P K.Laloo Sari, KJP Minghi3) Rev B.B. Markhap, Ribhoi 4) Pro Pastor Lalramthara, CKVP5) Miss Diamond Nongsiej, Sepngi 6) Mr Lalrothang Thiek, CHT7) Mr. T.S. Baite, MPYF 8) Pro Pastor Kaimuanlal, Zou9) Mr. H. Lalfakawma, Tripura PYF.

PYF CENTRAL COMMITTEE 2011-2013

June, 2011 11

Synod Choir leh ChanmariKohhran Zaipâwl te an zai.

Zân inkhâwm bânah hianKohhrah Hall-ah Musical Nighthun hman a ni a, a bik takin hemizâna Central K|P a\anga itemnei - Vanlalsailova, MaggieMalsawmzuali, Kulikawn lehChanmari West Br. K|P te an che\ha hle. Inrinni leh Pathiannizîngkârah te hian Bible Studyleh inpâwlkhâwm-na hun tehman a ni. Tûn \um PYF a palaikal zawng zawng hi kan vaiin448 kan ni a, Central K|Pa\angin mi 92 kan kal a ni.

A thlengtu lamA thlengtu Chanmari

Kohhran ten rinlâwk ang ngeiinan dawng hneh hle. Kawngengkimah a felfaiin a dik thlapvek a, nu leh pa, \halai te lehnaupang te chenin an chanvohrang hrang te an hlen \ha hle.Inkhâwm bân apianga thingpuileh chhang tuihnai tak min hluithei reng te, thlenna nuam takmin siamsak te, englai pawhamin \anpui inpeih renga an awmte khân palai te min tithlamuangin an inpêknatheihnghilh chi a ni lo.

Chanmari Kohhran hinikum chhûnga Kohhran malSynod-a sum chhûnglût hnember an ni a, missionary 306châwmin, Kohhran member mi3719 leh K|P member 1107 anawm mêk bawk.

TlângkawmnaTûn \uma PYF Confer-

ence kan hman a reportkhaikhawmna leh atlângkawmna berah chuan 'anuam hle mai' tih hian a sawi kimber awm e. Kan hun hman te afel fai êm êm vek a, 'heti zâwkhian' ti a han sawisêl tûr a vânghle. A dawngtu ChanmariKohhran hian palai te mamawhengkim min phuhrûk nasat êmvâng a ni pakhat ang. Chanvoneitu hrang hrangte anibuatsaih \ha tih a lang a,Inkhâwm zaiho a nuam a, adawngtu Kohhran zai hruaitupawl 'Praise Group' tena zaihohma an hruai \hin te khân zaihoa tih nawm phah hle.Hnamdang unau te hlei hleikhân nuam an ti a niang, anCamera leh Mobile Phone rêngan hmet de zing êm mai!

Hnam hrang hrang leh,\awng hrang hrang hmang tenainngeih tak leh in vêngthâwnghauh lova Biak In pakhata Pathiankan fakho khân nakina Chatuankhua a vâr huna khawvêl hnamtin leh \awng tin tena a huhovaLalpa kan fakho hun tur minthlâkhlelh zual tîr a ni.

Kan Conference te tluangtaka min hmantirtu leh hnamhrang leh \awng hrang hranghmangte Amaha pumkhata minsiam a Amah fak hona hun \hamin petu kan Pathian chu fakinawm rawh sew

June, 2011 12

THLARAUTHIANGHLIM

HRUAI I NI EM?(Tirh. 1:8)

— H. LalhmuakaTualpui Vêngthlang

Thlarau Thianghlim tel lochuan Pathian hi Pathian

a nihna angin kan be pha lo a,kan fak pha lo hrim hrim bawk.Thlarau Thianghlim kaltlanglovin Pathian aw leh Setana awa hriat hran theih loh. Thlarauthianghlim puihna tel lovinBible i chhiar fo \hin em? Loinngaihtuah chiang teh.

Thil\ha nia kan hriatzawng zawng, entir nân -\awng\ai, Bible chhiar, thilpêketc. tam tak a awm thei ang.Hêng zawng zawng hi ThlarauThianghlim kaltlang lo lehhriatpuinaa kan ti a nih lohchuan Pa hnên an thleng pha loa, a thlâwn mai a ni duh hle.Pathian hnêna thilpêk/ramthima thilpêk pêk duhnathinlung kan pu te pawh hi thil\ha tak a ni. Mahse, Pathian nênkan inkâr a fel loh chuan rah achhuah \ha duh lo hle. A thilpêkkha chu miretheite chuan an lohmang \angkai viau mai thei.Mahse, thlarau a tel loh chuan

amah leh Pathian inkârainlaichinna leh inpâwl hlimnathlentu a nih phah lo a ni.

Thlarau Thianghlimin ahruai ngai loh leh a awmpuilohte rêng rêng chu setana’n aduh hun hunah a hmang mai\hin. An taksa chin ka ta tiin,midang sawisak nân a hmang\hin a, nun beidawnna hlîrin anlo khat mai \hin.

A tâwp ber atân, ThlarauThianghlim kaihhruaina hnuaiai awm chuan englai pawhinzirtîr che a nei ang a,nangmahah hriatna i nei ang. Ahruai sual ngai lo ang che. I thiltawn apiang nangmahzirtîrnaah a chang zêl ang a, thilawmze hriatthiamna a pe zêlang che. Ringtu, ThlarauThianghlim hruai loha awm i nihchuan \awng\ai i peih lo ang a,inkhâwm i thatchhia ang a,khawvêl thilin i rilru a luah zoang a, vanneih tumin i tlân i tlânang a, vanneihna lehmalsâwmna Pathian pêk chenilo i dawng ang a, hlim takaawm tûra i inngaih laiin atâwpah Pathian anchhia ichungah a lo tla ang a,beidawnna khurah i nun a tlu lutmai dawn a ni. Chuvângin,ringtute hian engpawh ti dawnila Pathian thu a ni em? Pathianduhdan a ni em? tih hi kaninzâwt hmasa \hin tûr a ni.

‘Aw ringtu, tunge hruai \hinche? I nunah tunge Lalber le?

June, 2011 13

Homosexuality (neih anpuiinkawpna) hi kan ramah a

mikhual ta lo hle mai a, hei hiankan ram dinhmun thui tak chu atârlang a. Tûn hmaa inthup \hinleh khawlai pawha in lâr tamngai vak lote kha tûnah chuanhmuh tûr an tamin an inlâr nasatial tial a. Mak leh nuihzatthlâk-ah pawh \henkhat chuan kanngai ta mang lo. Mithiam kanpung zêl a, kan khaw hawi azauvin Information Technol-ogy-ah kan sâng chak êm êm a,hei hian khawvêl ramdangterilru leh thil thlîr dân min \âwmtîr thui hle in a lang. Chutiangkhawvêlah chuan kan awmmêk avângin engtia thlîr tûr ngeni ang tih hriat Kristian |halaite\an chuan hriat a \ul ta hle a ni.

H o m o s e x u a l i t ychungchângah hian inhnialnatûnhma a\ang tawhin USA-ahte pawh a lo awm nasa tawh\hin hle a. Kum 1952-a Ameri-can Psychiatric Association inDiagnostic and Statistical

Manual (DSM) an publishedhmasak ber \um pawhin Homo-sexuality hi rilru natna chikhatah an dah a. Nimahselakum 1973 kum a DSM an pub-lished leh chuan an paih hmiahtawh thung. Hei hian Homo-sexuality chungchânga an rilruputhmang inthlâk chakzia atârlang chiang hle awm e.American mipui ngaihdânGallup Poll in kum 1982 a lâkahchuan Homosexuality hiLifestyle pakhat a ni tihpawmtute chu a ram mipui 34%vâl an ni a, mahse kum 2002May thla a Gallup Poll inngahdân an lâk khâwm lehmeuh chuan a ram mipui 52% laichuan an lo pawm thei dêr tawhmai a lo ni .

Nikum hmasa lawk (2009)te pawh khân India ramah heissue hian ngaihven a hlawhthar hle a nih kha. Delhi HighCourt in IPC section 377chungchânga a thuremna pawhSynod in duh lovin\awng\airualna a buatsaih hialkha kan la hre \heuh awm e.Khâng Delhi High Courtthuremna vângte pawh kha a nimai thei e, kan ramah ngei pawhan huang tau sâwtin an inlâr tamta hle mai a, engtia ngaih tûrnge? tih zawhna lianpui a awmta a ni. American ho ang deuhvinnunphung pângngai leh thil

HOMOSEXUALITY :

Kristian |halaitethlîr dân tûr

— Rev. R. LalthlenglianaHailakandi, Assam

June, 2011 14

pângngaia ngaih duhna a liansâwt viau ni hian a lang tlat maia, an ni ramah te chuan GayRights Activist te pawh awminHomosexual ho dikna chanvohumhalh sak tumin an buai hle\hin tih pawh kan hre awm e.Kristian |halai Pâwl memberactive hian chutiang mite chuengtin nge kan thlîr ang tih nguntaka ngaihtuah a ngai ta a ni.

Homosexuality hi a awm\anna a rei tawh hle a, 2400 BCvêlah te pawh khan Egypt-ahchuan nupa anga mipa leh mipainkawp an lo awm tawh \hin tihhriat a ni. Thuthlung Hlui hunlai pawhin, Abrahamate hun laipawhin he thil hi an lakah amikhual lo hle tih a hriat bawkawm e (Gen 19:1ff). Bibleziaktute hnênah Pathian ainpuang a, Bible an ziah laiinPathianin hêng thilte hi a duh loa ni tih an hnênah chiang takina hriattîr tih a lang thei awm e.Leviticus 18:22 kan chhiar chuan“Hmeichhia angin mipa i pâwl tûra ni lo; thil tenawm a ni” tih kanhmu. Deut. 23:17 ah “Israel fapatezîngah mipa inzuar an awm tûr ani hek lo…” tih kan hmu bawk.Hei hian Homosexuality hiPathian mithmuhah sual lian taka ni tih min hriattîr thei awm e.Thuthlung Thar lamah, a bîktakin Tirhkoh Paul-alehkhathawn lamah a lang

bawk a, I Kor. 6:9 ah chuan “..Uirête emaw, mihurte emaw,mawngkawhurte emawin…Pathian ram an luah lovang“ tihkan hmu bawk. Mizoramah,rawngbâwltu \henkhattezîngah ngei pawh a ni, mi tamtak chuan nunphung pângngaileh dik lohna awm lo, natural-ah ngaiin a \an zâwngte in thukan sawi ta lek lek mai.Khawlaiah chutiang mi chuhmu ila, Pathian duhloh zâwnga nih thu pawh sawi kan tum talo. Kan nuih liam vêl ta mai maia, a pawi hle a ni. |halaite Emoculture in min rûn a, kan incheidânte pawh a Emo \iah \iah hlehlawm mai. Emo culture hikhawi a\anga lo chhuak nge?Engvâng a lo awm nge? tih lamerawh chu kan ngaihtuah hauhlo thung. Hêngte pawh hiankan ramah hian he thil \ha lo takmai hi a tihluar a ni lo maw?

Mithiam \henkhat zîngah“Homosexuality hi mihring pianken ve rêng a ni a, an tân dam emaw,sim an mamawh lo” ti ang te asawi an awm ta fo mai a, hei hi apawi hle bawk. Pathian thupawm dâna duh fîr leh duh ulukêm êm si, Theologian tutenemaw Bible ziak dân emaw, aziaktute chungchâng an sawi aPathian thu sawi dala lo ngaithuai \hin, chutiang mîte Lib-eral-a puh a haw êm êm si,

June, 2011 15

khawlai a Homosexuals ho hmua nui liam vêl mai mai, Pathianhuat zawng a nih thu leh Biblekhap a nih thu sawi tum lehmiah lo kan tam ta hian anmahni ho hi a ti huang tau zualta a ni lo maw? Post ModernWorld-ah kan chêng kan ti a,Post Modern Theology erawhchu Back to the Bible tih a ni tihte hi kan hria em? Bible in engtinnge a sawi?, chutiang mîtechuan Pathian thu an kalh em?tih ngun taka kan ngaihtuah a\ûl ta hle mai.

Kristian |halai Pâwl mem-bers te pawhin Pathianduhzâwng a ni lo tih kan hriatfiah hi a hun ta hle mai. A lo in\an dân leh a awm chhanahpawh ngaihdân inang lo tak taka awm a, Christian Scholars tamtak chuan Heredity(inthlahchhâwn) emaw, Genesinsiam dân dik loh vâng lam anilo va, Environment hi apawimawh hle a ni an ti. Naupanlaia tawhsual tâwk, tuten emawan lo khuai khem avângahetiang Homosexuals nita hi anni deuh ber tiin an sawi \hin.Seilenna boruak in a zir lohavânga chutiang lam âwn tlattepawh kan lo ni mai thei.Amaherawhchu kan hriatrengtûr chu chutiang lamah chuanfeelings nei mah ila, kantihpuiltlin loh phawt chuan sual

a tling lo a ni. Chuvângin khathil kha kan tihpuitlin loh a, kaninsûm phawt chuan Pathianmalsâwmna kan dawng ngeiang le. Korean film te kan duhinkan en nasa êm êm a, annunphung leh incheina ringawtla lovin an \halaite hnathawhnasat dân te, thawhchhuah neihloh zahthlâk an tih ziate kanhriat telte pawh a \ûl awm e. Anmipa, mîze nêm tak tak ni awmalangte pawh khi an zia a nêmvek lo tih pawh i hria ang u.

Chuvângin, |halai mem-ber te pawhin kan member puitechutiang an lo awm a nihpawhin kawng dik kawhhmuhzêl chunga Pathianin a siam dânzâwk anga an nunchhoh theihnân kan puih a \ul hle a ni.

Kan ramah hian tûnhmadeuh a\ang tawh khân Same sexmarriage (neih anpui inneihna)hi a tam hle a, a bîk takinhmeichhia leh hmeichhiainneihna a tam zual awm e.Hêng thilte hi Pathianin a hua ani tih kan sawi ngam a \ûl a.Bible kalh a nih thu kan sawingam a, kan rama a bo theihnâna \an kân lâk te pawh apawimawh hle a ni. Eng thilpawh lo thleng se la, keiniKristian |halaite thlîr dân tûrchu Bible in engtin nge a tih? tihhi ni sew

June, 2011 16

— Lallawmzuali Fanai (Lzi)Urumgi, Xinjiang Provice, China

Tûna ka thawhna khua hihe rama khaw himlo ber

leh buaina chhuah tamna berhmun a ni a. Sawrkar-in heprovince pumpui hi uluk êm êmin a enthla reng a. Chuvângin kahming pum te, ka thawhnahmun tak hming te, ka thawhnaram hnam hming te ka tarlangthei lova, ziah dan diklo âwmang taka langte pawh a awmnual dâwn a. Chhiartutehriatthiamna ka ngên hmasa e.Tûnlai khawvêl finna sâng tawhtak, zawnchuah mai theih lohawm tawh mang lovah hiankeia hming ve mai mai pawhgoogle ah ka'n en chhin a, ka pahming leh ka nihna chiang êmêmin a lo lang kulh mai chu kaphu nasa hle mai. Ziah duh tamtak ka nei fo tawh \hin a, mahseka ziak lo leh \hin. Tûnah chuanziah zêl tawh a, Pathian hnêna ahumhimna dîla rawn thawn zêltawh mai hi a \hain ka hria a,chuvângin \awng\aia Ahumhimna dîlin ka'n ziak ta a ni.

Tûna ka awmna chanchinka sawi hmain July 2008-aSynod min koh haw hnua kum2009 tâwp thleng kha han sawihmasak ka duh a. Kha kum 1 leh

a chanve chhûnga Pathianin minkawhhmuh leh min zirtîrte khahan tarlan hmasak ka duh a.

July 2008 khân visa fel loavângin he ram tho khaw dang,ka awmna hmasa a\angin ka lohaw a. Visa buaipui chhûngchuan SMB in Tuipuibari II-aawm tûrin min tîr a. An uangemaw ka ti a, ka duh lo hle. Anlo uang hauh si lova. MahsePathianin Min tirhna hmunkhawiah pawh kal tûrin mininpêktîr tawh si a. Khatih laikhân \ap chûngin, duh lochungin, duhloh neih duh silovin, duh chuang silovin, lâwmlo êm êm, mahse lâwmloh duhsilo, lawm chuang si lovinlâwmthu min sawi luih tîr a,Tuipuibari II-ah chuan ka kal taa. Khatih lai khân Taiwan\halaiin Mizoram min rawntlawh a. Anni lo buaipui tûrinCK|P-in min rawn sâwm a, anprogramme lo siamah chuanTuipuibari-II tlawh kha a lo telleh chiah mai a, ber kher a ka tileh bawk a. Mahse Taiwan\halaite nêna kan riah zâna\angin thawktute lainatna lehhmangaihna ka thinlungahLalpan a dah nghâl a.Thawktute, chhe fip fep deuh,malaria ei bâng hmêl dum thîlthêl ka’n hmu chu Lalpan kathinlungah thu a sawi ta a. Anni,a kum a kum hetiang hmunahan lo thawk tawh a, kei reiloteawm tûra tihin ka duh lo, a \hing

CHINA A|ANGIN

June, 2011 17

lo tih chu ka zak ta êm êm mai ani. Thla 1 ka awm hmain lâwmlo chunga tihluihnaa lâwmthusawi a ngai tawh lo, a tak takalâwmthu sawinaah min hruailût hman vek. Thawktute ka’nbêl chianga, Lalpa tâna harsatnatam tak an lo paltlang tawhdânte ka’n hria a, an zîngahchuan ka tê ta hle mai a ni.Pathian hnathawh nasa tak athleng a, thlarau chaw DâwrpuiKohhran hmangin kan dawng a.Sap\awng lam dân leh grammardik school bâna ka’n zir lâwplâwp te, kan nui uar uartevawiin thlengin mitthlaah a lachâm reng a, thawktute kha kami ngaih ber berte an ni. Chûngka thawhpui duhawm tak takzînga ka \hian duhtak Mimi ,Pathianin a hnênah a lo la taerawh chu nâ ka ti hle. Lalpan apasal leh a fate enkawl se tih hika \awng\aina a ni. Taiwan\halaite pawh khân hmun kantlawhpui zawng zawnga an rilrukhawih ber chu Tuipuibari II khaa ni an ti. Tuipuibari II-ah khânchiang êm êm chu, Lalpathuawih mai, ka duh emaw, kaduhlo emaw a thu zawm mai aia\ha kan tân a awmlo tih hi a ni.

Khatih laia Board Secretarykhân min ngaihtuah hle a,"Tuipuibari a awm tûra kan ti chechu kan tisual em aw kan ti leh \hin"min ti \hin a. "Sual lo sual lo, intih pawh a ni lo, Pathian min dahalâwm" ka ti \hin. Mahse a tîr

deuh a ka khua a’n sik chiah khachuan ka hlauthâwng a, mahsemin han check-a malaria a lo nilo hlauh a. Ka haw chuanSecretary hnênah chuan"Malaria lo ni se, lo thi ta mai ilachu i inchhîr awm sia aw" ka ti.

Kum 2009-ah chuan SMBchuan Silchara awm tûrin min tileh ta a. Ka thawh tawh chinakal ka châkna awmchhun niinka hria Silchar hi. Oriental HighSchool hi kan school neih\hatber pâwl a ni tihte ka lo hre fotawh a. School \ha tak mai a,naupang pawh changkâng lehsap\awng thiam ve tak maiteinsûm leh awlsam zawn ngaimiah lova duhtâwka han zirtîrchu ka châk hle mai a, châk takinka kal a ni. Mahse ka'n thlengaan saptâwng level hniamzia ka'nhria chu mak ka ti ngei mai.Thiam êm êm tûra ka lo ngaihlaiin, ka lo beisei sâng lutukzâwk em ni. Mahse grammar abul tê a\anga zirtîrna mumal anlo dawng lo a lo ni tih anmahnia\angin ka hre ta a. Ka lainat hlemai a. Mahse chu aia ka lainatnachu, nunkawng zirtîrna an nuleh pa a\angin an lo dawngmang hlawm rêng rêng lo kha ani. Lal Isua neilotu an nihna chuthil chiangsa a ni. Thil tam tak, abîkin Silchara hnam awmte ziaka'n hrechiang a. Zirna ngaisângêm êm hnam, mahse nunkawng\ha, awmdân mâwi zirtîrna ngaipawimawh êm êm lo an lo ni

June, 2011 18

tlat. Hêng thil pathum-Lal Isuahmangaihnaa hmangaih,grammar bul zirtîr lehnunkawng dik leh \ha zirtîr hian mamawh a ni tih ka hmu a,mahse kum 1 vêl bâk ka awmdawn si lo. Sawi tûr awm zawngzawng chu kum khat chhûngasawi hman a ngai a, kum 1 lekchu a tawi hle mai. An zirlaibuazirtûr khawih loh kan ngah tarêng a, mahse education hi zirlaibua awm zir thiam chauh te maihi a ni silo a, pawi ka ti ta lo a ni.

Tuipuibari leh Silchar nuamka tih êm êm nachhan pakhatchu, mahni hnam pui ngei tenêna han awma han thawhhokha a lo hlu êm êm a ni. Zalenlohna hmun a\angin zalennaawmzia leh hlutzia ka hmu a, afiah êm êm a. Thawhpui neihlohna hmun a\angin thawh-puite hlutzia a lo fiah a lo ni.

Vai chhia vai chhia kan ti a,Silchar vai maw te kan ti.Pathian mitah chuan Silchar vaian lo awm teuh lo. Bengalinaupang han ngaihawm ziachu...an hmêl a \ha pawh ni lo, avai pian êr âwr tih lam pawh ani lo, an dum si tih lam pawh ani lo, Pathianin a mit a\angamîte min entîr chuan an lohmangaih theih ngei mai. Kanramah an lo kal a, Silchar vai kanlo ti a, kan lo hmusit a, keini aiathluak \ha lutuk, hnam fing êmêm an ni reng si. Pâwl 6 a\anginpâwl 10 thleng, pawl 9 tiam

lovin sap\awng subject ka la a,minute 40 te hi chu reilo tak a ni.Khawlum vânglaia huh vekakan inzirtîr pawhin a lum lutukbak hi kan ning chuang lo.Lehkha ka zir ve laia ka nin leh\hing ka tih ber \hin chu Silcharairport leh Silchar khaw kaltlangngai hi a ni \hin! 2009 kumtâwpa China-ah a kir theih tawh etia min rawn hrilhin kum 1 dangchauh tal la awm ka dil \ang\ang a, a rem tawh si lo. Mihringtidanglam \hintu hi Lalpa a ni.

Kum 2002 a\angin field-ahhian ka lut ve \an a, a la reilo hle.Chuta\anga vawiin thlenga thungai reng, mahse lo thleng tharleh \hin, thleng na tial tial, adikzia Lalpan min hmuhfiahtirtial tial chu hei hi a ni - Khawihmun pawh nise, khawi hnampawh nise, an mamawh leh,Lalpan pe tûra min tih reng chuHmangaihna hi a ni. Hei aiapawimawh hi a awm leh tawhdâwn lo. Tûna ka awmna khuaka’n lût \ana, a khirh leh aharsatzia ka'n hmu a, Lalpa thulo thleng chu a ngai bawk"Hmangaih rawh" tih a lo la ni fo.

Ka awmna hmun hi he ramhmâr thlang tâwpa State pakhatkhawpui, zirtawpni a \awng\ai\hin sakhaw be hnam an ni a. Herama hmun ralmuang lo ber lehhim lo ber, he ram komunisroreltutena an enthlâk ber leh anchanchin an thup tlat hnam anni. Buaina a chhuak fova,

June, 2011 19

kawtthlêr tinah sipai duty anawm fur na hmun a ni. Mi, nuai25 vêl an awm a, rampumngaihtuah chuan khaw te tak ani. Buaina chhuak tûr awm vênnân kawtthlêr hrang hrangahthlalâkna 20,000 vêl dah a ni a, ather fer fur mai a ni. He ram mihi an ni lova, an hmêl pawh adang a, an thlahtu chu Turkeylam an ni. An \awng pawh, Urduthlah, dinglam a\anga ziah ngaichi, an lehkhabute pawhlehkhabu kâwm hnung kan tihhi an tân chuan a hma lam a ni a.An \awng hi Hindi nêna inangtam tak a awm.

SMB chuan CMS nêna anthawhdunna hnuaiah min daha, CMS hian he rama thawktupâwl (khawthlang mîte siam)pakhatah min dah leh a, tichuanhêng pâwl 3 te tirh ang hi ka nita a ni. Hemi pâwl hian kum tinChiang Mai, Thailand-ahinkhâwmpui kan nei \hin a,India a\anga tel awm chhun kala ni rih a, kan ram ang ramrethei a\anga tel kan awm chuanni pawh hi an lâwm hle. Kaawmna tûr khua pawh hi an lozawn a ni.

March 2010 khân he khuahi ka thleng a, vûr a tla reng a, avawh ber laiin - 25 C vêl a ni \hin.Nipui erawh chu a lum ve êm êma, Delhi aiin a lum lo hret tih vêlchauh a ni.

He ram sawrkar awpnahnuaia awm duh lo êm êm an ni

bawk a, he ram \awng ka lo zirthiam tawh ang pawh kha hmana inthlahrunawm hle mai a. Anhmang duh a ni tih hriat phawtloh chuan biak ngawt chi an nilo. Hei vâng hian helai ram bîk\awng, Hindi ang, Urdu ang chuka zir mek a, College pakhatahnitin class ka kal \hin a, a hraninin lama min zirtîrtu tûr ka ruaibawk a ni.

July 2009 khân buainachhuakah chuan la lian ber hi achhuak a, mi 200 dawn an thi a.Khata \ang khân internet anblawk hmak mai a, May 2010khân an hawng leh chauh a ni.Thla hmasa mai khân sap\awngTV channel kan neihchhun anblawk leh bawk a, an blawktheih hi chu an blawk hmakhmak zêl a. Khawthlang mi lehram dang mi hrim hrim hian heprovince-a mite hi an tihhmuh(influence) an hlau êm êm a, heprovince lo thleng tûr thil rêngrêng chu engkim endik vek a ni.Ramdang mi chu engtiklaipawhin passport nên kan inringreng tûr a ni a, khawlai kan kalmai mai pawh min lo endik thutse, kan passport kan lo ken lohpalh chuan pawisa tam takchawitîr emaw tân ina khungemaw kan chan tûr a ni mai.

Kan ram angin inkhâwmkan nei ve lova, hunpui lothleng pawh a \hen chu lo hriatloh a awl hle. Thawktu awmhote hi hmun 3, 4 ah kan in \hen

June, 2011 20

a, zirtâwpni tlaiah kaninkhâwm ve \hin a, hei hiinkhâwm kan neih chu a ni mai.CMS in min dahna pâwla mitehi he khuaah hian mi 9 kan awma, keini pâwl hi ni 10 danah kanin hmukhâwm \hin bawk. Aram mite chu zirtawpni alothlen hi chuan an Biak In awmnalai laiah hian an pungkhawmchiam a, an \hing\hi a an\awng\ai dual dual \hin a ni.

Hetiang sakhaw kulhbang nghet êm êm han su chimtûr hian ka'n in en a , ka tê ngeimai. He ram \hang chak êm êm,changkânna leh nun hrim hrima harsatna êm êm nei lo, Pathianpawh mamawh lo, mahnisakhua nghet êm êm nei bawksi te hnênah hian engtinngeLalpa Chanchin |ha, ChatuanNunna awm chhun chu kan pêktâk ang? Rawngbâwlna kanrama kan tih ang pakhat mah tihtheih awm bawk si lo, helaikhuaah hian engnge ka tih le, tiainsit taka awm chu awl tak a ni.Kan tih theih ber chu a tam theiang ber \hianah kan siam a, kankâwm a, kan inkawmngeihhnuah Isua chanchin kan hrilh\hin a ni. |hian inkawm dân hichaw eia sâwm te, restaurant-akala chaw ei ho te a ni. Hêngatân hian SMB a\angalâwmman ka dawn hian mindaih bawk si lo. Ka thawhpuikhawthlang mite chuan anmamawh mai ni lo, an duhzâwng

leina tûrah harsatna an nei lo. Kamamawh ngei ngei lei tûr pawhin, chhûngte hnênah engtinngeni ang tih ka ngai si.

Sawi tûr ava tam êm, kansawi sêng dâwn lo. Harsa a vatam êm, daih lo a va tam êm,thawhpuite sum lama harsatnanei lote laka inthlahrun a nainzahna tûr a va tam em! SMB lehCMS in hna thawk tûrin minduh si..a hautak loh deuhnân..neih nei loa awm pawhinhautak kan ni si...lungawilohmai a va awl em, vun ngo atchilhkhawvêlah hian vun ngo lo tânhna zawn ava hautak êm, damloh leh emergency lo thlen hunatân thawhpuiten insurance anneih vek laiin kei chiahin ka neisilo...ni 3 pum naa ka'n awm chungaihtuahna a kal thui duh hle.Hmun dang panpui ngaiin awmta ila, tunge sum sêng dâwn le?Thi ta ila tunge min buaipui angle? Synod-ah hêng thil thlengthei atâna ruahmanna siam fel aawm si lo. Min buaipuitute sumsên tunge pe dâwn le? Mahniram ngaih a va na êm, Kohhranngaih a va na êm, chhûngtengaih a va na êm, rawngbâwlnaa va sawt lo êm, tih theih ka vahan nei lo êm, chauh a va na êm...

Zawhna a tamin minchhâng nghâl vek lem si lo.Mahse Lalpa thu lo thlengchiang êm êm chu, Pathian chuhmangaihna a ni tih tho kha ani. Chanchin |ha hril chu an

June, 2011 21

khap thei e, naupang hnên asawi takngial pawh an khap theie, mahse tûma khap theih lohhmangaihna lantîr hmanraw \haber hi min lo pe reng. Hmanrawchak ber, thinlung sak ber pawhti tui thei a ni. A chhan chu amahPathian hi hmangaihna a nihvang a ni. Sawiin, hrilhin, tichiam thei lo mah ila, kahmangaih thei, tumân an lokhap thei lo, hmangaihna ka pêkhian Isua chu ka lo pe mawlhmawlh reng a lo ni. Ka sawichiam aia thusawi ring zâwk tûrchu hmangaihna ka lantîr hi aloni, a va \ha si êm...Buaiinngaihtuah thui tûr tam viauinchau \hin mah ila, Lalpa chuan"Inthawina aiin a thupawm...berampa thau aiin athuzawm... ngawi la Pathian ka nitih hre rawh" a lo ti si. Sawi tûr avan tam êm aw, ziah sên pawh ani lo ve. A bula hun tam tak kahman hle hle hian, Amah vêkhian a lo thawk fel vek daih \hina. Engkim hi a hmanrua a ni si a,ka \awng\aina te hi midang daihhmang hian a lo ti fel daih zêl a,ka hriat \ul a tih hunah min hanhmuhtîr a, mak leh ropui tihnainka khat leh si \hin.

Thawh theih tlêm ka tihaAmah ka en poh leh hian A lothawk \euh lawi \hin a. A bulaka awm tam poh leh ka sualzialeh tlin lohzia a chiang a, kainsita ka sualzia ka hmuh pohleh min hmangaihna thûkzia

min hmuhtîr a, chutiang chiahchuan midang va hmangaih verawh min ti tluk tluk si.Hmangaih luih leh tum pawh alo ngai hauh lo, thawk tûrahotuten min tirhna hmun thlenchiah hian Lalpa hianthinlungah a rawn dah \hin. Kalhmain ka hmangaih ngawihngawih lova, rilru pawh an luahêm êm lo. Pên khat tê pên a, ahmun thlen hi a lo tâwk reng si.A va han en fel, en kim, rel felfamkim êm. Thawh vak ka tumhian ka lo chau mai mai zâwk alo ni. Amah vekah hian a in\ana, a tâwp a, "A Bul leh a Tâwp kani" a ti reng si a. Thawh tum êmêmin ka kal a, thawhsakin kaawm daih a. Chân ui êm êm inkal loh hlau tawh siin ka kal a,ka hausakna tûr vek a lo ni daihsi. Mihring ngaih a report tûrropui, chuti zâtin baptisma anchang ta tih tûr pakhat mah neilo hi Lalpaa ka lâwmna hi a valuang liam nasa si êm. Pêk tumakal kha pêkin ka awm char chara, ka nova liam zawih zawihinpêkin ka la awm reng si. Lalpahi a va han mak thei êm aw...

Lâwm êm êm a awm rengduh mah ila, chau in ka kûn leh\hin. Hei vâng hian a ni Kohhrante \awng\aina hi ka ngaingawih ngawih \hin. Thlipui,ruahpui lo thlen pawh a, KristaLungpui Nghet chu ka dinna anih tlat theih nân Kohhrante\awng\aina ka ngen ew

June, 2011 22

Ngopa Bial (Member 851)Ngopa North Kohhran Biak

Inah neiin thupui nei lovin bialhruaituten thuchah an sawi a ni.Rorelte :1. 2011-2012 Budget ̀ 41,500/-.2. Bial K|P in Missionary kan

châwm mêk pathum hi châwmchhunzawm zêl ni se.

3. Bial huap Bible Exam (on thespot) en lovin neih ni se.

4. Pastor Quarters-ah bêl bâwm(Almirah) dah ni se.

5. 2012 chhûngin Bial huapLeadership Training neih nirawh se.

6. Bial K|P bultumin bial chhûngBranch tinah AIDS AwarenessCampaign neih ni se.

7. Bail Conference-ah hian LalpaZanriah Sacrament buatsaih dânkawng zawn ni se.

8. Bial K|P In kan neih mêk hi tûn

aia hman \angkai dân kawngzawn ni se.

9. Bial huapin Bible chhiar chhuahni se, a chhiarchhuakte hnênahlâwmman pêk ni se.

10.Bialin 2011 kumpuan nei ni se.

Ruantlâng Bial (Member 1205)Zotlâng Kohhran Biak Inah

neiin thupuiah ‘In kawngte chuchhut ngun rawh u’ (Hag. 1:5) a nia, bial hruaituten thuchah an sawi.Rorelte :1. 2011-2012 Budget ̀ . 58000/-.2. Bial hruaituten kum 2011

chhûng hian Branch tintlawhchhuak se.

3. Bial K|P hmingin ActiveSound pakhat lei ni se.

4. Bial K|P hmingin Home\anpuina ̀ 5000/- pek ni se.

5. Kum 2012 Bial K|P Conference-ah Speaker neih ni rawh se.

January ni 21-23, 2011 chhûnga Bial hrang hrang K|P Conference-arorelte kan rawn târlang a. Central K|P thleng tûra rêlte chu rêl fel a nitawh a, a bâk kan hmalâkna tûr \heuhah te hian in\awng\aipui ila.

- Bial Conference Report -

n Vawi khat chu American Indian (Red Indian kan tih mai) putarpakhat hian a fate hnênah, “Ka thinlungah hian chinghne pahnih hi chakzâwk nih inchuhin an insual reng mai a ni. Chinghne pakhat chu huatna,itsîkna, leh thinurna a ni a. Chinghne pakhat zâwk erawh chuhmangaihna, lainatna leh rinawmna a ni,” a ti a.

A fa zinga pakhat chuan, “A pu, khawi chinghnia zâwk chuan ngehnehna chang \hin?” tiin a zâwt var a.

Putar chuan muangdap hian, “Ka châwm \hat zâwk zâwkchinghnia chuan le,” tiin a chhâng a...

— Fred Chandleman

June, 2011 23

Mihring nihna hlu berNilaini zân apiangin Pathian thu zirna hmunah Pathian thu zir

tûrin ka kal \hin a; chumi hmuna min zirtîrtu Pastor chuan Pathian awngaihthlâk a pawimawhzia leh chumi zawm chu mihring tân tihmakmawha nih thu a sawi \hin a. Kei chuan a ngaihna ka hrethiam mang lo va,‘Pathian hian mihring hi a be \hin rêng em ni?’ ka ti rilru a.

Kan class a zawh hnu chuan \hian \henkhat nen dawrah kan lut a,coffee in chungin Pastor thusawi chu kan khel zui laih laih hlawm a. Mi\henkhat chuan Pathianin kawng hrang hranga anmahni a hruai dan ansawi hlawm a. Dar 10 velah chuan kei pawh ka car-in ka inkhalh hawng a.Car chhunga \hu chung chuan, ‘Pathian, min rawn biak chuan i thu kazawm ang,’ tiin bangbo angreng tak leh engmah a thlen zui pawh ringlêm lovin rilruin ka \awng\ai a.

Kan in pana ka tlân par par lai chuan mak tak maiin ka thinlungahkawngkam dâwr lian a\anga bawnghnute \în lian lei \ûl tihna a awm tatlat mai a. A ngaihna hre lovin ring tâwk tak hian, “Lalpa, nangmah emni?” ka han ti ngawt a. Chhânna engmah ka dawn loh avângin ka tlân zuileh nghâl a; mahse thui pawh ka tlân hmain a hma ang bawk khânbawnghnute \în lei \ûl tihna chu ka thinlungah a rawn lût leh tlat mai a.A tâwpah chuan ka ding a, “A nih leh le Lalpa, bawnghnute chu ka lei ange,” ka ti a, tichuan bâwnghnute \în lian chu ka lei a, ka tlân leh nghâl a.

Kan in thleng tûr chuan kawngpui ata pêng hlek lova tlân zar zartûr a ni a; mahse mak tak bawkin ka thinlungah kawngpui a\anga pêngtûra nawrtu awm leh tlatin ka hre leh ta a. Fiamthu titih hian, “A \ha eLalpa, i thu ang zêlin ka’n ti ang e,” ka ti a, kawngpui a\ang chuan kapêng a, kawng chêp leh ti rik rek hi zawhin ka tlân ta a zêl a, a tâwpahchuan mi rethei chênkhâwmna hmunah ka va chuang chhuak hlawl mai a.

Chu lai hmuna dâwr awm chhun leh in awm ang ang chu rauhsanniawm tak hian theireh takin a lo reh \hiap a, a luahlum \hintu mi retheihopawh an retheihna theihnghilhin an khumlaizâwlah an mu vek tawh a ningei ang. Thâwk laa ka hawi vang vang lai chuan mi tu emaw hian, ‘Ibâwnghnute kha kawtthler lehlama chêng chhûngkaw pakhat hnênah sâwnva pe rawh,’ tia hriattîrna ka hre leh ta a. Hriat loh aw-in ka kalna tûr inmin kawhhmuh chu ka han en a, thlahrâng bâk an awm lo vang e tih tûrkhawp hian a lo thim mup a. Ka beidawng chu ka thaw hawk a, “Lalpa, a va

June, 2011 24

awihawm lo ve! An muhil vek tawh ang a, tûn ang huna mi dang kaitho tûrchuan mi â nih a ngai ang chu,” ka ti a, chechang lovin ka \hu reng a.

A tâwpah chuan chu ina kal tûr chuan ka car kawngka chu ka hawngleh ta nge nge a, ‘Lalpa, i thu a nih chuan ka kal ang a, bawnghnute chu kava pe ang e. An duh leh mi â-ah pawh min lo ngai ang hmiang, i thuzawmhi ka duh bera ni alâwm. I thu min hrilh hi a dik ringin ka kal dâwn e.Lalpa..hei..ka kal \an a nia,’ ka ti a, Pathian chu ka be hnaivai khawp mai a.

In ka va thlen chuan a lo reh \hiap a, a thim mup bawk a, a reh dâna\ang chuan a chhûngah mihring chêng an awm ang tih rin a har khawpmai. Kawngka chu ka han kik dat dat a, in chhûngah chuan mihringchêng an awm a ni ang, an la muhil lo a ni bawk ang, thawm riva ka hrezui tlat a. Mipa aw hian, “Tu nge ni? Eng nge i duh?” a rawn ti a.

Jeans kekawr leh t-shirt ha mipa pakhat hian kawngka a rawn hawnga, a tho hlim hlawt a ni tih a hmêl a\ang leh a thuam inbel a\ang chuan ahriat reng mai. A hmêlah chuan mak tihna leh chutiang hunah midangtumah a beisei lo tih a hriat reng bawk a.

“Eng nge ni a?” a ti leh a. Kei chuan ka bâwnghnute \în lei chu kakhai a, “Hei hi rawn pêk che u ka duh a,” tiin ka lo chhâng a. Engtin mahmin chhâng lo. Bâwnghnute \în chu in chhûngah a khai lût a, pindanchhûngril lam a panpui a. An awki a\ang chuan an thin a rim lo va, anlâwm êm êm tih ka hria. Rei lo te hnuah chuan a nupui ni ngei tûr hmeichhepakhat hi ka bâwnghnute \în pêk kha khaiin a rawn lang a, mipa khân arawn zui a; nautê hi a kai bawk a, a nautê kaih chu a \ap ngâk ngâk a.

Mipa chu inthup tum hle mah se a mit awm dan a\ang chuan a \aptih ka hre thei a, \ap aw tuau hian, “Unaupa, kan kawngka i rawn kikkhân kan nupa hian kan lo \awng\ai zo chiah a ni. Pawisa engmah kan neilo va, kan nautê ei tûr bâwnghnute leina tûr takngial pawh kan nei tawhlo a ni. Pathian hnênah amah intumchawp tûrin kan nupain ka lo\awng\ai ringawt mai a; tichuan Pathian chuan bâwnghnute hi min rawnpe ta a ni,” a ti a, a lâwm avânga a bianga a mittui luang chu a hru pahreng a. A nupui pawh chuan, “Pathian hnênah a angel zînga pakhat chueng emaw tal kenga kan ina rawn tîr tûr hian kan ngên asin. Nangmah hiangel chu i hial lo maw?” a ti ve bawk a; ani pawh a lâwm takzet tih hairual a ni lo. An thil sawi chuan ka thinlung a khawih hle mai a.

Ka ipte ka zen a, pawisa ka ah zawng zawng chu mipa kutah chuanka hmehbel nawk nawk a. Tichuan, Pathianin kan \awng\aina hi a chhâng\hin a nih tih hre thar uar uar chungin, bianga mittui luang chungin kacar lam panin ka kir leh ta a. Car chhûnga ka luh vêleh Pathianin ka\awng\aina a chhân avâng leh mi dang tân malsâwmna thlentu-ah minhman avângin lâwmthu sawiin ka \awng\ai ta a. — Ooster Zaeman

Source : Alabasta 2

June, 2011 25

"Amazing Grace" hi khawvêlaKristian Hla (Hymn, Songniloin) lâr ber pâwl a ni a, En-glish pachal, John Newton aphuah a ni. Newton's OlneyHymns (1779) kha mipui hmuhtheiha pho chhuaha a awm\anna a ni. Mizo \awnga kanhmuh ang hi Newton-a phuahdân dik tak a ni lo nasa a, Mizo\awnga a châng lîna phei hi chua phuah a ni lo hrim hrim. Mizo\awnga kan neihah hi chuanchâng thumna thleng chauh hiNewton-a phuah a ni. A tîra aphuah takah chuan châng sarihlai a awm.

He hla phuahtu, John New-ton hi kum 1725 khân Wapping,England-ah a lo piang a. Atleirâwl zual lai chuan a sualkawisawi \hin hle. Buai thlâk\hin tak a ni. Tlangval sual hantih hian a sawifiah pha lo.

Lawng sipaiah hunengemaw chen a \an hnuin,Newton chuan sal lamasumdâwnna a luhchilh ta thunga. |um khat chu tuipui chungalawnga an chuan laiin thlipui

nasa tak mai hian a nuai a, chuchuan a nunah danglamna arawn thlen \an ta a ni. An lawngchu a him pui hrâm nâ a,thlipuiin a nuai lai chuan a nunbaihvai zia a hre chhuak a,chhantu a lo neih loh zia te,Pathian khawngaihna chauhin achhan thei a ni tih te a hrechhuak ta a. Thomas Kempis-alehkhabu ' Imitation of Christ' achhiar a\angin piantharnakawng a zawh \an ta a ni. Hênga thil tawnte bâkah Kum 1750-aMary Cartlett nên an inneihnachuan Newton-a chu a tidanglam ta vek a ni.

A nupui neih hnu kumthum vêlah chuan, Newtonchuan stroke a nei ta hlauh maia, tuipuiah a kîr leh thei ta lo a;Hei hi a piantharna kawnga thilpawimawh tak niin a sawi.Liverpool lawngchawlhnaaCustoms Office-ah hna a thawkta thung a, Kristianna chu a hrechiang leh zual sauh a.Kristianna lama a rilru a pêkchhoh tak tak lai chuan,rawngbâwl tûra kohna a dawngta a. Newton chuan universitydegree-a neih loh avângin tihdân phung pângngaia Pastortûra nemngheh theih a ni lo,mahse, Olney bial neitu chuanNewton a piantharna chanchinchu ropui a tih êm avângin, aram chhûnga Kohhran enkawl

nnn RIMAWI

— F. VanlalrochanaRamhlun North Br.

AMAZING GRACE

June, 2011 26

hna chu Newton-a kutah chuana hlân ta a. Kum 1764 June thlakhân Newton-a chu Olney bialchhûng Kohhrante enkawltûrin nemngheh a ni ta a ni.

Olney hmunah hian, Poetropui tak mai William Cowper-a nên an intawng a, ani pawhchu Piangthar hlim tê a ni. Anin\hian \hatna chuan thlaraulamah hlâwkna nasa tak a pe a,"Amazing Grace," a rawn hringta a ni. A hla thu hi Kineton,Warwickshire-ah, Kum 1772krismas lai vêla a ziah ni awmangaih a ni. A hla hi Thuthlunghlui lama Bible châng hmangathusawi tuma a inbuaihsaihnaleh, Greyhound hmuna sala asumdâwn lai, 1748-a lawngchhûnga a pian thar lai te nênhmehpawlh telin a lo phuahchhuak ta a ni.

Newton-a hla chuKristiante hla duh ber a lo nichho ta a, Pathian khawngaihnathurin chu tâwi fel leh fiah takaa rawn khai khâwm vâng a nipakhat bawk. A hla thu hi 1Chronicles 17:16-17-a lal Davida\awng\aiin Pathianin amah leha in a thlang tlat mai chu makleh ropui a tih thu a chhamchhuahna behchhanah a hmanga. Kum 1773-a kumthar Sermonpuitu atân he hla thu hi a ziakchhuak ta a ni. A sermon ziah

chhuah hmingah chuan, 'Rinna-ennawnna leh beiseina' tiin avuah nghe nghe.

Mihring zalenna leh diknachanvo buaipuitu (HumanRights Activists), Kristian lehKristian lote hla duh ber a nichho ta bawk. Sala sumdâwng\hin inhmuh chhuahna hla niaan ngaih vâng bawk a ni. Ameri-can Civil War lai pawh khânchhim leh hmâr sipaite zîngah alâr ve ve hle a ni.

CHÂNG DANGHarriet Beecher Stowe-i

khân a novel 'Pu Toma in' ahkhân hla châng thum- Hlapakhat niawm tak a târlang a,châng hnih chu khawngaihnamak châng lâk chhuah a ni a, apathumna chu hei hi a ni:When we've been there ten thousandyears,Bright shining like the sun,We've no less days to sing God's praiseThan when we first begun.( He hla châng hi Mizo \awngaa châng tâwp ber kha a ni a,remchân zâwkna avângin, asap\awng ang hian dah a ni a.Bihchiana awmzualna'n. KristianHla Bu-ah No 432-na a ni)

Mizo \awnga Dr. R.K.Nghakliana'n a lehlinnaah khâna châng tâwp bera mi kha a ni a,John Newton-a hian a phuah tello a ni.

June, 2011 27

Hemi châng hi a mumal lohle a, 'ka' tih aiah, 'kan' tih te ani nuaih chung hian AmazingGrace hla an sak apiang in an satel ve ziah a, a phuah tel loh berhi a lâr ber zawmah ta a ni. Hehla siamtu leh Publisher, EdwinOthello Excell-a vâng a nipakhat.

Hemi chang hi John P. Rees(1828-1900), phuah nia sawi anawm fo a, thil dik thei lo a ni.Kum 1790 khân lehkhabu-ah achuang daih tawh a, Kaphleiahlapui lehlin lâr tak "Jerusalem,ka inropui" châng pakhat a ni\hin a , Pu Toma In thawnthu butih chhuah anih lai vêl pawhhian , "Jerusalem, ka in ropui" hlachâng pakhat anga la ziah a ni\hin a, a hla thu nên pawh hian ainhmeh zawk hle.

A THLÛKA hun laia Pathian hla

dangte ang bawkin thlûk hranghrang hmanga he hla hi sak a niphawt a, tûna a thlûk atâna rintâk ber "New Britain" hi a lâr taber a ni. A thlûk siamtu hi hriata ni lo a. William Walker-a'Shape-note tunebook SouthernHarmony', 1835-a mîah khan achuang a ni.

Shape Note version, 1835."New Britain" hi shape note

hymnal angin Kum 1829 a\ang

khân alang \an a, ColumbianHarmony bu-ah a lang hmasaber. Scottish emaw, Irish emawa\anga lo kal nia ngaih a ni a;pentatonic Scale a nih avângin,bagpipe hman a kâwk nghâl rûna; he hla hi bagpipes hmangatum a ni ta fo rêng a, a hnu pheichuan an inzawm nghet ta hle ani. He hla thlûk hi, siam rem anih hnu phei chuan'Khawngaihna mak' hla thlûk âwmrêng a lo ni ta a, kum zabisawmhnihna tîr lamah hla buhrang hrangah a chuan tâkhlawm avângin, hemi hla thlûknên hian a lâr ta ber a ni. "OldRegular Baptist" thlûkte, 'Houseof the Rising Sun' thlûk hmangtepawhin a lâr viau mai.

A hla hi mâwi tak, awlsamtak sia siam rem a awlsam êmavângin zaithiamte'n an sa nasatawh hle. A thlûk bul \hut \hadeuh a nei a, zaithiamte hian athu tlêm belhin, a melody tlêmati danglamin, an zai duh dân lehan style mil tûra siam rem maitheih a nih \hin avângin he hlahi zaithiamte pawhin an ngainahle a ni. Kum zabi liam tachhûng khân, chi 1800chuangin recording neih a nitawh. "Amazing Grace" hiBrunswick Records-in an recordhmasa ber a, kum 1922 a an tihchhuah ' Sacred Harp songs'-ahkhân a tel ve a niw

June, 2011 28

HRISELNA nnnn

K an kâ(mouth), chawkawng, pumpui leh rîl te

hi gastrointestinal tract an ti a.Gastrointestinal tract hi tisa mûr(gastrointestinal mucosa)-in a tuamchhuak leh vek a ni. Kan thil ei tepai \awih awlsam tûrin pumpuihian acid a tichhuak ve a (ie.pepsin,hydrochloric acid). Acid hi a siamchhuah tam lutuk chuangastrointestinal mucosa te hi acidhian a lo ei ral emaw a lo ei hlum ta\hin a, hei hi ‘Peptic Ulcer’ kan tihchu a ni. Peptic Ulcer higastrointestinal tract khawiahpawh hian awm thei mahserîlfâng(Duodenum)–ah lehpumpui-ah a awm hnem ber a ni.Mi tam tak hian peptic ulcer lehgastritis hi kan hriat pawlh fo niina lang. Pum nuam lo leh pumpainuam lo riauva awm si; mahsetaksa chhûng enna khâwl hmangpawha a dik lohna hmuh tûr awmsi lo leh clinical signs fel fai takawm bawk si lo hi Gastritis an ti.

Peptic ulcer hi chi hnihah a\hen theih a, chûngte chu :-1. ACUTE PEPTIC(stress)ULCERS : He ulcer-ah hi chuanzîm tê tê-ah mucosa te ei ralaawmin hmun tam takah ainzârpharh a. Pumpui-ah a hluarber a; Duodenum-ah pawh a awmve zauh zauh \hin.

PEPTIC ULCER

— Joel Lairemsanga,Guwahati Branch K|P.

A thlentu :(1) Psychological stress - Rilruhah nei nasa te tân acute pepticulcer neih a awlsam êm êm.(2) Physiological stress -

* Shock* Taksa hliam nasat vangin.* Septicaemia* Kang (burns) vangin* Damdawi- aspirin, steroids,

butazolidine, Indomethacin etc.pâwngpaw ei nasat lutuk vângin.

*Zu, zuk leh hmuam vângin.

2. CHRONIC PEPTIC ULCERS(Gastric and Duodenal ulcers) :Chronic peptic ulcer tih ringawthian gastric ulcer leh duodenalulcer te a huam ve ve a ni.A thlentu:(1) Natna hrik chi khatHelicobacter pylori infectionvângin a lo awm thei.(2) Gastritis nei nasa te tânchronic peptic ulcer neihnachance hi a sâng hle.(3) Pumpuiin Acid-pepsin asiam hnem lutukin.(4) N o n s t e r o i d a lAntiinflammatory Drugs(NSAIDs) an tih heng Aspirin,Ibuprofen, Paracetamole,Nimesulide, etc. te hian chroniculcer thlenna kawngah directeffect an nei.(5) Hmuihmer tamna leh umtawih ei leh in te, zuk leh hmuamleh zu te hian an thlen ve bawk.

Gastric ulcer leh Duodenalulcer danglamna i lo thlir teh ang.-(1) Duodenal ulcer hi gastriculcer aiin a let 4 in a hluar zâwk.

June, 2011 29

(2) Duodenal ulcer hi kum 25-50inkâr zîngah a hluar a; Gastriculcer erawh kum 50 chunglamzîngah a hluar thung.(3) Duodenal ulcer leh gastric ulcerte hi mipa-ah a hluar zâwk ve ve.(4 ) Duodenal ulcer hi H-pyloriInfection vâng te, acid-pepsin tamlutuk vâng te, mei zial zûk leh zuin nasat vângte in a lo awm \hin.Tin, blood group 0 nei zîngah aawm duh bîk.

Gastric ulcer erawh H-pylorivângin a lo awm thei a, mucus-barrier tihchhiat vâng te, gastritis,bile reflux, drugs, zu leh meizialzûk vâng te in a lo awm \hin.(5) Duodenal ulcer-ah chuanthisen hloh nasat te,gastrointestinal tract pawp(perforation) te, chaw kawnghnawh phui te leh cancer te hial alo thleng thei \hin a ni. Gastriculcer-ah erawh cancer thlennachance a sâng lem lo.(6) Duodenal ulcer-ah chuanchaw ei apiangin a na/ a thîp a dam\hin; Gastric ulcer-ah erawh chawei apiangin a thîp êm êm thung.(7) Duodenal ulcer-ah chuanzân mutnaah a nâ/ thîp êm êm \hin;Gastric ulcer-ah erawh a na lem lo.(8) Duodenal ulcer-ah chuanluak (vomitting) a awm ve lem lo;Gastric ulcer-ah erawh a awm.(9) Duodenal ulcer-ah chuanthi-a luak (haematemesis) a hluarlutuk lova; Gastric ulcer-ah erawha hluar hle thung.(10) Duodenal ulcer-ah chuanrihna a tlahniam ngai lem lo;Gastric ulcer-ah erawh a tlahniam

\hin thung.(11) Duodenal ulcer nei tân ei tûrchungchângah fîmkhur a tûl velem lo; Gastric ulcer nei tân erawhfîmkhur tûr a ni.(12) Duodenal ulcer-ah chuanpum dinglam hi khawih/hmehhian a na veng veng \hin a; Gastritisulcer-ah erawh pumpui chunglam zawn (epigastric area) hmehhian a na thung.(13) Duodenal ulcer hi sik leh sadanglam zêlah a nihphung adanglam ve zêl \hin a; Gastric ulcererawh a danglam ve ngai lo.(14) Duodenal ulcer hi rilru hahnei te zîngah a hluar zâwk a;Gastric ulcer erawh kut hnathawknasa te zîngah a hluar zâwk thung.TREATMENT : Pumpui ulcernei te tân chuan damdawi uluktaka ei hi a enkawl dân \ha a nimai. Damdawi hnathawh dântlêm a zâwng lo târlang ila-1. Pumpui-in acid a siam hnemlutuk tûr thunun tûrin. Eg.Cimetidine, Misoprostol,omeprazole , pirenzepine, etc.2. Acid thûr chiah dal tûrin. Eg.Sodium bicarbonate, Magnesiumhydroxide, Calcium carbonate,Magnesium trisilate, etc.3. Ulcer protective. Eg. Sucralfate, CBS.4. Anti-H.pylori drugs. Eg.Amoxicillin, Tetracycline,Metronidazole,Tinidazole, etc.Bonus: Ulcer damdâwi chi hnihSucralfate leh Antacid te hi anhnathawh an inthai chhiat tawnavângin a kawpa ei hian an chaknaan hloh \hin a; chuvâng chuan amala ei hi a \ha zâwk a niw

June, 2011 30

Hriatzauna

Mi tam tak chuan an thihdâwnin thu hnuhnung an

nei fo \hin. Khawvêl mi lâr lehropui \henkhatte thih dâwn anthu hnuhnung hi lo thlîr hodâwn ila. An thusawi \henkhathi chu a thlamuan thlâk duhkhawp ang. Kan theihnghilh lohtûr erawh chu, an thih dâwnathu an sawi kha athlamuanthlâk êm avânginVânram an kai tûra dah ngawtchi a ni lo va, eng teh ual an sawiloh avângin an kai lo tûra dahngawt chi a ni lêm lo bawk.

Pathian awm ring lo thuziakthiam George Bernard Shaw-akha mahni intihlum a ni a, a thihhmain kawngkaah he thu hi a lotâr, "Tûkin zîng lam dâr 2 khân thuleh hla hmanga khawvêl awi \hintuGeorge Bernard Shaw chuthlamuang takin a châwl ta" tih hi !

English poet ropui LordByron-a chuan, "Tûnah chuan kamuhil ve tak tak tawh ang" a ti a.Karl Marx ve thung chuan,"Thurochhiah tih ang rengte chu andam laia an tih tûr ti zo ve hman lomi â te sawi tâwk a ni," a ti thunga. Historian leh Essayist

hmingthang Sir Thomas Carlylechuan "Hei hi maw thihna chu, a\ha e.." a ti.

British Playwright NoelCoward chuan, "Duhtakte u,Mang\ha ule, naktûkah kan inhmuleh dâwn nia" a tih laiin Voltairechuan, "Thlamuang takin min thihtîr hrâm teh u," a ti thung. Ameri-can essayist Henry Thoreaukhân, "He khawvêl hi inchhîrnapakhat mah nei lovin ka chhuahsana ni" a ti.

Lord Buddha khân, "Engkimhi an la tâwp vek ang" tiin a thi a.Roman Emperor Vespasean achuan, "Pathian ka ni tawhin kahre hial" a ti thung. Roman Em-peror vek Caligula kha chuan,"Ka la nung reng a ni" tiin a thi a.

France lal Charlemagne-te,Lady Jane Grey-te, Catherine ofAragon-te chuan, "Lalpa, I kutahka thlarau ka kawl tîr e" an tih \heuhlaiin Alice in Wonderland ziaktuLewis Carroll chuan, "Hênglukhamte hi chu la bo tawh rawh u,ka mamawh tawh lo ve" a ti thung.

Italy ram hruaituMachiavelli chuan, "Ka ram lehhnam hi ka thlarau ai pawhin ka

June, 2011 31

hmangaih zâwk a ni" tiin a thi a,Edison-a chuan, "Khi lam chumâwi ropui tak a ni" a ti.

Nancy Astor chuan, "Ka thia? ka birthday zâwk niin ka hria" ati a, Darwin-a chuan, "Thih hi kahlau lêm lo e" a ti a. QueenVictoria chuan, "Thlamuanna lothleng tûr chu" a tih laiin Presi-dent Roosevelt chuan, "Ka lu ana kher mai" a ti.

King George V chuan, "Kalalram chu a dinhmun a \ha maw?"tiin a la zâwt \alh \alh a. Musicphuah thiam Franz Schubert khachuan, "Hei hi ka tâwpna a ni" a tia. Novelist Sir Walter Scott chuan"Pathianin malsâwm che u rawh se,ngai ka awh leh \an ta" tiin a thi.

Pathian mite thusawihnuhnung hi chu a ropui a sin :Martin Luther - Ka Pathian hiPathiante Pathian a ni a, Amahahchuan he thihna hi ka bihrûk sandâwn a ni.John Knox - Ka nunna, Kristaaka nunna chu, he thihna\ihbaiawm tak mai hian a ngamloh avângin hlauh rêng rêng kanei lo ve.John Calvin - Lalpa, thihnain kanunna chîm mahsela, I kuta kaawm ni a\ang khân ka lung aawi tâwk tak zet a ni.Charles Wesley - Lalpa,nangmah anna famkim neia kanung ve dâwn ta hi ka lung a vaawi êm! Lungawina, lungawinachu a lo thleng ta e.

Richard Baxter- Natna zawngka nei na meuh mai, nimahsela,ka nunna a khawih buai lo,muanna, muanna chu a kim ta.Dr. Preston - Ka thi dâwn lo va,Pathianin ka awmna hmun athlâk thung mai dâwn a ni zâwke. Chumi hmun pan chuanPathian nên kan kal dâwn a, ahnênah thlamuangin ka chawlhlen tawh ang.Samuel Rutherford - Ka thinlunghi hlimnain a luangliam a, Vânlam manna a châwm a ni si a. Kakut hi amah pawm tûrin ka phara, Anin min lo lâwm ang.

I thih dawnin eng thu nge isawi ve tak ang le?Dwight Lyman Moody-a thuhnuhnung ber chu, "Lei hi a tawlhhla tial tial a, Vân a rawn hnai zualtelh telh a. Hei hi maw thihna chu,lallukhum ka khum ni a ni," tiin.

Ni e, ringtute chu leiah thilropui ti tûrin kan lo piang a.Thihnate hi kan tân chuanmalsâwmna a ni zâwk a, chatuanchawlhna hmun hlun zâwk akan luhna, ropuina ropui zâwkahlallukhum kan khum ni a ni.

Kan nun hi engtikah emawa la tâwp ve ang. Tlai lama nitlain chhûn ni a her liampuiangin kan nun hi a la herliampui ve dâwn a ni. Ringtuechu hmun ropui zâwkah,thihnate awm ve tawh lohnaahkan la lût dâwn a ni. Chumi hunchu a va ropui dâwn êm!

June, 2011 32

KANTUKhawlailung Dinthar Br. &

Zohmun Br.

KHAWLAILUNG DINTHAR

BRANCH

K hawlailung DintharBranch hi ni 26 February

1978 khân a ding \an a, kum 2009khân Khawlailung Bial a\anginDinthar Pastor Bial a lo ding a,bial \huthmun a ni. Kum 2003khan Silver Jubillee an lo lawmtawh a, tûnah hian membermipa 81 leh hmeichhia 43 awminKristian |halai chanchin bupawh Copy 35 an la mêk a ni.

A din tirh a\angin K|Pinkhâwm, Pathianni tlai\awng\ai inkhâwm lehrawngbâwlna dang dang neiinhun an la hmang thei zêl a, anmember Biak In hawnga inneite leh eizawnna te, zirnakawnga hlawhtlinna nei anawmin an pualin Programmeneiin an lawmpui \hin a ni.

Central leh Bialin tih tûr atuk leh mawhphurhna a pêk tephûr takin an hlen chhuak theia, kuminah hian Group thumah in\hen in kawng hranghrangah chak takin hma an lamek a ni.

An Branch hian Branchdangte ang bawkin Kohhrantihphuisuina lam ah pawh \anan la hle a, Kohhran mamawhthil tamtak lei tawhin thawktuchâwmna pawh Kohhranah achanve an chhûnglût \hin a ni.

Zaipâwl rawngbâwlna anngaipawimawh hle a, Kohhranni pawimawh leh inkhâwmpuihrang hrangah pelh lovinzaipâwl an la nei thei reng a,member te inpêknaah lâwmthuan sawi a ni.

Kawng hrang hrangin suman tuak \hin a, chûng zîngalangsâr zual te chu Faith Prom-ise, mi hnuaia inhlawhfâk,Inkhâwm thawhlâwm te a ni.

An member zîngah tûnlai\halaite natna ruihtheih thilafihlim lo te leh inkhâwmngaihsak lo tamtak an awm veavângin an hruaitute lu a hai\hin hle. Chutiang member teinah chuan lêng lûtin sâwmnate leh \awng\ai sakna te pawhan nei \hin a, hmun hranghranga member puite \awng\aipui tûrin min sâwm mawlhmawlh a ni ew

June, 2011 33

ZOHMUN BRANCH

Z ohmun Branch K|P hikum 1960 -ah din a ni a.

Tûnah hian mipa 100 lehhmeichhia 61 awmin memberzawng zawng hi 161 an awmmek a. Amaherawh chu mem-ber \hahnem tak Aizawl lehhmun dangah zirna avâng leheizawnna avângin an awm bo\hin a, hei hian thawh\an zân\halai inkhâwm a tichhiainrawngbâwlna lamah pawhharsatna an tawh phah ve deuha ni. Branch tichak tûrin Grouphnihah \hen a ni a, PastorLiangkhaia leh PastorChhuahkhama Group-ah tein\henin Group pahnihte hianBudget an nei ve ve bawk a ni.

Nikum lama CK|P kum-puan "Mihlate hnuhhnaih"kawngah hma la chhunzawm inthlatin zirtawpni hnuhnûng berzânah mimal in luhchilhininkhâwmna an neihpui \hin a.Tin, thawh\an zân inkhâwmapiangin mi hlate puala\awng\airualna neih \hin a ni a.Rawngbâwlna kawngaintihchak tawnna leh \halaimemberte inpawhna \ha zâwka awm zêl theihna anih beiseiinchawlhni chawhnu inkhâwmbân apiangin in hrang hrangahK.|.P Fellowship hman kual\hin a ni a, thupuite siamin zirasawi ho leh sharing huna hman\hin a ni.

Tualchhûng Kohhrantihchangtlunna kawngah hmaan la nasa hle a, Kohhranah hianproperty leh sum faia pêk luh\hin a ni bawk. Tin, Kohhran nipawimawh leh K|P nipawimawhahte intihhlimna,zîngkâr leh a châng chuannilenga Social Work neih \hin ani. Kohhran hun pawimawh lehinkhawmpui nikhuaahte zaiarawngbâwlna neih \hin a nibawk. Tin, member hlate manbeh nân leh member-te talenthaichhuah nân K|P Week hman\hin a ni. Item hrang hrangsiamin inelna leh talent show tebuatsaih \hin a ni.

Kristian |halai chanchinbuhi copy 45 lain tam zâwk la theitûra hma lâk zêl a ni. Tin, CK|Pleh Bial K|P a\anga lehkhahmuh leh tihtûrte \ha takabawhzui \hin a ni bawk. Phal thilkengkhâwmin leh thil dangasum tuakin khaw-chhûngamiharsate puala sum hmuh angang hi hman \hin a ni. ZohmunBranch a\ang hian Missionarypakhat a chhuak mêk bawk.

An sum hmuhna tlângpuichu inkhâwm thawhlawm,inhlawh, One day market siamleh Faithpromise leh GroupBudget-te a ni a. Kohhranhnuaia Committee pêng hranghrangte nên K|P hi anthawhhona a \ha hle a, thil tihni khuaah an in\âwiâwm \ha\hin hlew

June, 2011 34

Keimahni

n Zemabâwk Bial chhûngah April ni 9, 2011 khân Zemabâwk MiddleSchool Vêng Branch a ding thar a, ni 20. 4. 2011 khân Registration fee` 50/- an rawn pe a, member 87 awmin mipa 58, hmeichhia 29 an ni.n May ni 7, 2011 (Inrinni) nilêng khân Lungdai Hmârvêng Branch-inLeadership Training an nei. An Branch-ah hian member 130 vêl awmintraining-ah hian mi 60 an tel thei a, he hun hmanpui hian PuLalthanmâwia leh T.Upa Lallianmâwia, Committee member te an kal a ni.n Synod Choir rawngbâwlna :1. LIKBK Assembly : March ni 26 & 27, 2011 khân Moria Kohhran BiakIn, Lawngtlaiah LIKBK Assembly an hmanpui a, inkhâwm vawi thumah\um 7 zaiin hla 13 an rem a ni. Pathianni chawhnuah Lawngtlai BazarVênga kan Kohhran Biak Inah inkhâwmin \um 2 zaiin hla 4 an rembawk. Chawhnu inkhawm bana Chanmari Kohhran Hall-a Lawngtlaileh Lawngtlai Chanmari Bial hruaitute nena inhmuhkhawmnaah vawi1an zai bawk. Synod Choir \awiawm hian Upa Lalrinmuana leh Pu H.Liantluangate an kal bawk a ni.2. Chhimphei Presbytery Meet : April ni 3, 2011(Pathianni)-ah AibâwkKohhran Biak In-ah an hmanpui a, \um 3 zaiin hla 7 an rem a ni. Hetahhian Pu R. Lalhmingthangan a \awiawm a ni.3. Tuithiang Branch : April ni 5, 2011 (Thawhlehni) zânah Branch K|PSilver Jubilee lawmna inkhâwmah \um hnih zaiin hla 3 an rem.4. Mission Vêng Kohhran : April ni 6, 2011 (Nilaini) chhun 12 : 00-a BiakIn thar hawn leh hlanna inkhâwmah hla 1 an rem.5. Chhînga Vêngthlang Kohhran : April ni 10, 2011 (Pathianni) chawhnuaSMB-in Missionary tirhchhuah inkhâwm a buatsaihah hla vawi 1 an rem.6. Hmârchhak Presbytery Meet : May ni 6-8, 2011 chhûnga N.E.Khawdungsei Kohhrana neih hmanpuiiin an kal a, inkhâwm \um 4-ahhla 8 an rem a, solo \um 2 bâkah thuchah tawi \um 2 an sawi bawk.Hmarchhak Presbytery hi Bial 3 - N.E. Khawdungsei, Ngopa, Teikhangbialte an ni a, palai riaklût pawh mi 220 chuang zet an ni. Thupui ‘IPathian tâwk tûrin inpeih rawh’ tih chu Rev. Zosangliana Colney, Execu-tive Secretary i/c K|P in a sawi a ni.

June, 2011 35

June, 2011 36