DİCLE ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ DERGİSİ

CİLT:5 SAYI:10

DİM-DER

MAO ZEDONG’UN YAŞAMI

(Siyasi, Askeri, Sosyal ve Kültürel Mücadelesi)

(1893-1976)

BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ

Hazırlayan

Mert GÖZ

Esra SAYGILI

DİM-DER AKADEMİK DÜŞÜNCE DERGİSİDİR

TÜM YAYIN HAKLARI MAHFUZDUR

2015

i

Özet

GÖZ, Mert. Çin’in Birinci Nesil Lideri: ‘‘Mao ZEDONG’’ (1893-1976),

Bilimsel Araştırma Projesi, Ankara, 2013.

Yaklaşık beş bin yıllık yazılı tarihi ile dünyanın en köklü uygarlığına malik

olan Çin Halk Cumhuriyeti, dünyanın en eski süreklilik gösteren

medeniyetlerinden biridir.

M.Ö. 211’de Qin Hanedanı ile başlayıp, Han, Sui, Tang, Ming Hanedanlıkları ile

devam eden ve M.S. 1912’de son hanedanlık olan Qing Hanedanı’nın yıkılmasıyla

sona eren imparatorluk döneminin ardından Çin’de yeni bir dönem zuhur etmiştir.

Siyasal, sosyal, kültürel ve askeri alanlarda pek çok mücadele veren Mao

Zedong, özellikle Cumhurbaşkanı Sun Yat Sen’in ölümünün ardından gelişen

süreçte Milliyetçi Parti (Guomindang) Lideri Çan Kay Şek başta olmak üzere pek

çok, alanda ve kişiyle mücadele ederek Çin’in birinci nesil liderleri arasında yer

almıştır.

Bu çalışmada, bugünkü Çin Halk Cumhuriyeti’nin ideolojik temellerini atan

Mao Zedong’un, siyasi ve askeri mücadelesi incelenerek, bu paralelde araştırma

yapacak olan kişilere bilimsel kaynak yönünden katkı sağlamak amaçlanmaktadır.

Araştırma ilgili verileri toplama, sınıflandırma ve belli başlı siyaset kuramları

açısından değerlendirme şeklinde olacaktır.

Araştırmada ampirik çalışma yapılmayacak, mevcut belgeler ve araştırmalar

kullanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mao Zedong, Çin Komünist Partisi, Çan Kay Şek, Milliyetçi Parti, Komünizm,

Josef Stalin, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, Kampanya, Kültür Devrimi,

Çin Halk Cumhuriyeti.

ii

Abstract

People’s Republic of China which is the oldest continuous civizilation has the

rooted written history with its five thusand years.

Starting from B.C. 211 with Qin Dynasty and continuous with Han, Sui, Tang,

Ming and which collapse of A.D. 1912 Qing Dynasty, the final dynasty, started a

new period in China.

Mao Zedong who dealed in various areas such as political, social and culturel

aspects, took a prior playes in China’s fist generation leaders during the improving

process after the death of the President Sun Yat Sen, battling with lots of areas and

people especially National Party (Guomindang) leader Çan Kay Şek.

This study aims to investigate Mao Zedong’s political and military struggle

whom formed the ideological basis of todays People’s Rebuplic of China, and

along with supplimenting scientific sources.

This study is going to be evaluated in terms of basic political theories,

categorizing the data and gathering the intended data.

Empirical study will not be used, instead availeble documents and studies.

Key Words

Mao Zedong, Communist Party of China, Çan Kay Şek, National Party,

Communism, Josef Stalin, Union of Soviet Socialist Republics, Campaign,

Cultural Revolution, People’s Republic of China.

iii

İÇİNDEKİLER

ÖZETLER. ............................................................................................................... i

İÇİNDEKİLER ....................................................................................................... ii

SİMGELER VE KISALTMALAR…...………………………………………….iii

GİRİŞ........................................................................................................................ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

MAO ZEDONG ÖNCESİ DÖNEME KISA BİR BAKIŞ

1.1. Mao Öncesi Dönem……………………………………………………….......2

1.2. İmparator Guangsu Dönemi……..……………...…………………………...2

1.3. Sun Yat Sen Dönemi..……………………………………...………………....3

İKİNCİ BÖLÜM

MAO ZEDONG DÖNEMİ

2.1. Mao Zedong’un Yaşamı ve Düşünce Yapısı……...…………………………3

2.2. Güz Hasadı Ayaklanması…………………..……...…………..………......…6

2.3. Namluculuk Siyaseti……………………………..…..……………….………8

2.4. Kuşatma Kampanyası ve Uzun Yürüyüş.....................................................10

2.5. Komünist ve Milliyetçi Cephe Arasındaki İttifak Süreci …………..……12

2.6. Parti İçi Tasfiye ile Başlayan Yükseliş Dönemi ……..…..………………..14

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KOMÜNİST YAPININ İKTİDAR OLMA MÜCADELESİ

3.1. Çin Komünist Partisi İktidarı Dönemi…………………………………….16

3.2. Kültür Devrimi………………………………………….…………………..17

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

4.1. SONUÇ...…………………………………………………………………….19

KAYNAKÇA

EKLER

iv

KISALTMALAR

A.B. TUAN…..………………...………………………ANTİ BOLŞEVİK TUAN

A.B.D……….……………………..……AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ

A.D……..…………………………………………………………ANNO DOMINI

B.C..………………………………………………………...….BEFORE CHRIST

Ç.H.C……………….………………………….…ÇİN HALK CUMHURİYETİ

Ç.K.P……………………..……………………….....ÇİN KOMÜNİST PARTİSİ

Ç.M.P………………………..……………………..ÇİN MİLLİYETÇİ PARTİSİ

M.Ö……………..…………………………………….………MİLATTAN ÖNCE

M.S……………..……………………………………….…..MİLATTAN SONRA

S.S.C.B……….....…….SOVYET SOSYALİST CUMHURİYETLER BİRLİĞİ

v

1

Giriş

Esra Saygılı

Mert Mahir Göz

Bu çalışmanın konusu, pek çok buluş ve icadın olduğu, beş bin yıllık yazılı

tarihiyle insanlığa olumlu ve olumsuz birçok etkide bulanan Çin’in, birinci nesil

liderlerinin başında gösterilen Mao Zedong’un yaşamı, askeri, siyasal, kültürel

mücadelesi ve düşünce yapısıdır.

Günümüzde özellikle ekonomi ve ticaret alanında dünyaya yön veren ülkelerin

başında Çin Halk Cumhuriyeti gelmektedir. Ülkemizin de ticari, ekonomik, siyasi

ve sosyal alanlarda ilişkide olduğu Çin Halk Cumhuriyeti, Çin devleti

topraklarında yaşayan Müslüman Türkler nedeniyle Türkiye adına ayrı biz öneme

haizdir. Tüm bunlara rağmen ülkemizde Çin Halk Cumhuriyeti ile ilgili pek az şey

bilinmektedir. Bu bağlamda geçmişten günümüze siyasal, sosyal, kültürel ve diğer

alanlarda etkiye sahip olan Ç.H.C.’nin temel yapı taşlarını oluşturan birinci nesil

liderlerin en muktediri olarak gösterilen Mao Zedong çalışmanın kapsamını

oluşturmaktadır. Mao Zedong’un yaşamı, mücadelesi ve düşünce yapısının daha

iyi anlaşılabilmesi adına Mao öncesi dönem de çalışmanın kapsamına dahil

edilmiştir.

Bu çalışmanın amaçları:

1) Çin’in birinci nesil lideri olan Mao Zedong’un yaşamını, mücadelesini ve

faaliyetlerini incelemek ve bu faaliyetler paralelinde Çin’in geçirdiği

merhaleleri çeşitli boyutlarıyla ortaya koymak ve buradan hareketle elde edilen

veriler ışığında gelecek dönemlere bir bakış açısı kazandırmaktır.

2) Araştırma sonunda elde edilen veriler ile tarih ve siyaset alanlarında

çalışanlara katkı sağlamak ve bu alanlarda araştırmak yapacak olanlara bilimsel

veriler sunmaktır.

2

Araştırma, ilgili belgeleri toplama, verileri sınıflandırmak, kavramsal

çözümlemeler üretme ve belli başlı siyaset teorileri açısından değerlendirme ve

son kertede yorumlama şeklinde olacaktır. Mao dönemini, siyasi ve kültürel

düşünce yapısını tam anlamıyla ortaya koyabilmek amacıyla enstitüler ve düşünce

kuruluşları tarafından hazırlanmış makaleler, raporlar ve kitaplardan

yararlanılacaktır. Araştırmada ampirik çalışma yapılmayacak olup, mevcut

belgeler ve araştırmalar kullanılacaktır.

3

1.1. Mao Zedong Öncesi Dönem

Mao Zedong’un yaşamı, siyasi ve sosyal düşünce yapısı ve söz konusu fikri

yapının Çin’e etkisinin hangi biçimde yansıdığına geçmeden evvel Mao öncesi

dönemi öz bir şekilde incelemek, çalışmanın seyri ve akıbeti zaviyesinden yararlı

olacaktır.

1.2. İmparator Guangsu

Çin’de Qin Hanedanı’yla başlayan imparatorluk dönemi Han Hanedanlığı’yla

devam etmiştir. Daha sonra gelişen zaman zarfında, başa geçen Qing Hanedanlığı

1912 yılında İmparator Guangsu’nun tahttan indirilmesiyle yıkılmıştır. Qing

Hanedanlığı’nın yıkılmasıyla Çin’de imparatorluk dönemi kapanmış ve yerine

ulus devlet modelinin muktedir olacağı yeni bir dönem başlamıştır.1 Nitekim söz

konusu dönem imparatorlukların yıkılıp, ulus devletlerin inşa edildiği döneme

denk gelmektedir.

1.3.Sun Yat Sen

1912 yılında Qing Hanedanı’nın (Mançu İmparatorluğu) yıkılmasına yol açan

Cumhuriyetçi Hükümet Kampanyası’nın önderi olan Sun Yat Sen, aynı zamanda

modern Çin’in kurucu lideri olarak kabul edilmektedir. İktidarı Yuan Şikay’a

teslim edene dek Çin’in geçici devlet başkanı olan Sun Yat Sen, kuzeyli feodal

beyler (savaş ağaları) ile müzakerelerde bulunmaya çalıştığı kritik bir dönemde

hayatını kaybetmiştir.2

1 M. Soner Karababa, (1993). Yeni Başlayanlar İçin Mao, Üçüncü Baskı, İstanbul, Umut

Yayıncılık, s.30. 2 Karababa., a.g.e., s.38.

4

2.1. Mao Zedong’un Yaşamı ve Düşünce Yapısı

26 Aralık 1893 tarihinde Huan’da dünyaya gelen Mao’ya, dönemin söz sahibi

büyücülerinin etkisiyle ’’Zedong’’ yani ’’su’’ ismi verilmiştir. Orta gelir

seviyesinde olan bir çiftçi ailenin oğlu olan Mao Zedong’un marjinal ve asi bir

kişiliğe sahip olacağı henüz çocuk yaşlarda iken, babasıyla olan tartışmalardan

anlaşılmaktadır.

Mao Zedong, Çin’de o dönemde pek az çocuğun sahip olduğu imkanlara sahip

olmuş, babası tarafından okula gönderilmiştir. Ancak daha sonra gelişen süreçte

Mao ailesinin kalabalıklaşması ve çiftçilik işlerinin büyümesiyle babası Mao’ya

eğitimine son verip, işlerde kendisine yardımcı olmasını isteyince baba-oğul

Mao’lar arasında gerginlik daha da büyümüş ve Mao evi terk etmiştir. Mao

Zedong o günleri şöyle anlatmaktadır:

‘‘Babamla sürekli çatışma halindeydik. Babamın emirlerine itaat edip

boyun eğdikçe daha fazla dövülüyordum. Bir gün bu durumun artık bitmesi

için isyan etmem gerektiğinin farkına vardım. O gün kendim için başlattığım

özgürlük isyanını bugün halkım için başlatıyorum’’3

Mao Zedong’un isyan ederek evi terk etmesine rağmen Baba Mao,

Konfüçyüs’ün ‘‘Kuşaklar Arası Süreklilik Nosyonu’’ doğrultusunda Zedong’un

eğitimini tamamlamasında yardımcı olmuştur.4

Mao Zedong’un asi ve isyankar karakteri gençlik dönemlerinde artarak devam

etmiştir. Öyle ki, ‘‘Anglo Sakson’’ düşünce ve hayat yapısına karşı olan Mao

Zedong gençlik dönemlerinin sonuna kadar ‘‘Yırtık Pantolon’’ giymiştir. Mao

Zedong gençlik yıllarında Çin tarihinde önemli bir figür olan Shennong’un

3 Philip Short, (2007). Mao Zedong Bir Yaşam, Birinci Baskı, çev. Yavuz Alogan, İstanbul, İthaki

Yayınları, s.43. 4 Short., a.g.e., s.45.

5

torununu imparator yapmak amacıyla Mançu Hanedanı’na karşı başlatılan isyana

katılmıştır. Huan eyalet ordusunda çarpışan Mao, İmparator’a ait bir cephanenin

ele geçirilmesinde önemli rol oynamıştır. Ancak İmparator’a karşı başlatılan isyan

sonucunda iktidarı Shennong’un torunu Yang Nong değil Sun Yat Sen ele

geçirmiştir.

Mao Zedong, gençlik yıllarında ticaret, hukuk gibi birçok alanda merak salsa

da nihai kertede öğretmenlikte karar kılmıştır. Nitekim yaşamının gelecek

kısmında düşüncelerini etkileyecek olan Marksist fikirlerle de, öğretmen

okulundayken Pekin’e yapmış olduğu ziyaret sonucunda tanışmıştır.5

Mao Zedong’un siyasi yaşamı gibi aile yaşamı da son derece hareketli

olmuştur. ilk evliliğini ailesinin isteği üzerine Bayan Luo ile yapmış olan Mao,

ikinci evliliğini ise Pekin’de kendisini Marksist düşünce yapısı ile buluşturan

Profesör Yang Changji’nin kızı Yang Kaihu ile yapmıştır. Mao’nun öğretmenlik

eğitimi aldığı yıllarda Pekin’e yapmış olduğu ziyaret, aile ve siyasi yaşamında

büyük öneme sahiptir. Çünkü Mao, söz konusu ziyaret ile yeni bir eş bulmanın

yanı sıra Marksist düşünce ile tanışıp, gelecekte başına geçeceği Çin Komünist

Partisi’nin fikri temellerini oluşturacak Li Dazho ve Chen Duxiu ile bu gezi

sırasında tanışmıştır. Mao; Liz Dazho ve Chen Duxiu’den Çin’de yapmayı

planladığı devrimin ana gücünün köylüler olması gerektiği düşüncesini

öğrenmiştir.6 Aslında Mao, Çin halkını cahil olarak görse de gerçekleştirmeye

planladığı devrimde kendisine sorgusuz ve şartsız tabi olacak kesimin köylüler

olacağının farkında olduğundan, devrimin ana merkezine köylü sınıfını

yerleştirmiştir.

Sun Yat Sen’in ölümünden sonra ülkede iktidarı elinde bulunduran Milliyetçi

Parti’nin (Guomindang), Japonlara karşı teslimiyetçi hali ve bu doğrultuda

Japonların Çin’den ‘‘Yirmi Bir Talep’’i Çin halkı adına utanç günü olarak kabul

edilmiştir.7 Çin halkına yaşatılan bu utanç günü nedeniyle Milliyetçi Parti’nin ülke

içerisinde prestiji azalmaya başlamış ve yeni bir oluşumun önderliğine olan

Çin tarihinde ‘’İlahi Çiftçi’’ olarak kabul edilen ve Çin halkı üzerinde önemli bir etkiye sahip olan

Shennong, Çin medeniyetinde önemli bir yere sahiptir. 5 Jung Chang, (2006). Bilinmeyen Hikaye Mao, çev. Ayla Yazal, İstanbul, Goa Basım Yayın, s.62. 6 Philip Short, (2007). Mao Zedong Bir Yaşam, Birinci Baskı, çev. Yavuz Alogan, İstanbul, İthaki

Yayınları, s120. 7 Short., a.g.e., s.70.

6

ihtiyacın ilk nüveleri atılmıştır. Bu süreç içerisinde Mao 1921 yılında Ç.K.P.’nin

ilk kongresine katılmış ve Milliyetçi Parti’yi (Guomindang) eleştiren bildiri ve

dergi yayınlamıştır. 1923 senesine gelindiğinde ise faaliyetlerini arttırarak devam

ettiren Mao Zedong, Ç.K.P.’nin Merkez Komite üyesi olmuş ve köylü sorunu

üzerine yazılar kaleme alarak, planladığı köylü devrimi için köylülerle düşünsel

anlamda bağ kurmayı başarmıştır.8

Çin halkını yöneten merkez ve yerel yöneticilerin halka zulmetmesi, Mao’nun

planladığı isyanın çıkmasını kolaylaştırmıştır. Yaşanan bu süreç doğrultusunda ilk

isyan Huan’da çıkmıştır. Ancak Mao, bu örgütsüz ve süreksiz isyanların nihai çare

olmayacağını, yöneticilerin devrilip değiştirilmesinden ziyade müesses nizamın

değiştirilmesi gerektiğini belirtmiştir. Fakat Mao, halen bir ‘‘sistem’’ ve ‘‘izm’’

arayışı içerisinde olduğundan, kurulu düzenin yıkılmasının ardından yerine nasıl

bir model getirilebileceğine karar verememiştir.9 Geçmişten gelen okumaları,

ilişkileri ve tecrübeleri doğrultusunda anarşist Marksizmi ve 1917 Ekim

Devrimi’ni model kabul etmiştir. Mao’ya göre kuramsal altyapının da

oluşturulmasının ardından tek eksik olan, yapısal bir örgütlenmedir. Mao,

Rusya’da gerçekleştirilen ‘‘Bolşevik Hareketi’’ benzeri bir örgütlenmenin Çin’de

de oluşturulması amacını gütmüştür. Bu amaç doğrultusunda S.S.C.B. tarafından

gönderilen Snevvlet adındaki Rus ajan, isyan hareketi için gerekli olan

örgütlenmenin tamamlanabilmesi sürecinde önemli bir rol oynamıştır. Sneevlet’in

organizasyon danışmanlığı ile dernekler kurulmuş ve bildiriler yayınlanarak halka

dağıtılmıştır.

1915 senesinde Japonların, Milliyetçi Parti’den istediği ‘’Yirmi Bir Talep’’

nedeniyle yaşanan utanç gününün intikamını almaya dair yemin edilmiş ve

çıkarılacak isyanın ‘‘gerilla savaşı’’ şeklinde olacağı kararlaştırılmıştır. Mao ve

8 Short., a.g.e., s.83. 9 Yang Fengcheng, (2011). Mao’nun İdeolojisi, çev. Mesut Akın, İstanbul, Kalkedon Yayınları,

s.94. Miladi takvime göre 7 Kasım 1917 tarihinde, Petrograd şehrinde bulunan Kışlık Saray'ın, Lenin

önderliğindeki Bolşeviklerin eline geçmesiyle başlayan ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler

Birliği’nin kurulmasına yol açan olaylar dizisidir. Küçük ve gizli birliklerin düzenli bir orduya karşı yürüttükleri yıpratma amaçlı savaş taktiğidir.

7

yandaşları bu minvalde isyanı başlatmış ve ‘‘Güz Hasadı Ayaklanması’’nı

gerçekleştirmişlerdir.10

2.2. Güz Hasadı Ayaklanması

Japonlara karşı teslimiyetçi bir tutum ve politika içerisinde olan Milliyetçi Parti

lideri Çan Kan Şek’in iktidardan indirilmesi amacıyla 1927 senesinde Mao ve

yoldaşlarının başlatmış olduğu isyan hareketi mevsimsel dönemden ötürü Güz

Hasadı Ayaklanması adını almıştır.

Japonlar karşısında Çin halkına yaşatılan utancın intikamının alınarak, Çin

halkına onurunu yeniden kazandırmak amacıyla komünist cephenin düzenlemiş

olduğu bu isyan hareketi başarısızlık sonuçlanmıştır. Ayaklanmaya kaşı sert

tedbirler alan Çan Kay Şek, Japonların da yardımıyla isyancılara karşı adete bir

katliam gerçekleştirmiştir. Böylesi hazırlıklı karşı saldırıyı tahmin etmeyen

komünist cephe, nasıl bir reaksiyonda bulunacağını kestirememiştir. Öyle ki; bir

arkadaşıyla birlikte Çangkiafang dağ köyünün yakınlarında bir Guomindang milisi

tarafından yakalanan Mao, bu olayı yıllar sonra şu şekilde ifade etmiştir:

‘‘Guomindang terörü o sırada en yüksek noktasındaydı ve Kızıl

olduğundan kuşkulanılan yüzlerce kişi kurşuna diziliyordu. Milis

karargahına götürülmem emredildi. Orada öldürülecektim. Ne var ki

yoldaşımdan birkaç on dolar alarak beni götürenlere rüşvet vermeye

çalıştım. Sıradan paralı askerlerdi. Beni öldürmekte özel bir çıkarları yoktu.

Beni serbest bırakmayı kabul ettiler. Fakat sorumlu astsubay bunu

yapmalarına izin vermedi. Bunun üzerine kaçmaya karar verdim, ancak

askeri karargaha 200 metre kalana kadar fırsat bulamadım. Bir noktada

fırlayıp tarlaların içinde koşmaya başladım.

Uzun otlarla kaplı yüksek bir yere vardım. Aşağıda bir gölet vardı.

Güneş batana kadar orada saklandım. Askerler beni bulmaya çalıştılar,

10 Philip Short, (2007). Mao Zedong Bir Yaşam, Birinci Baskı, çev. Yavuz Alogan, İstanbul, İthaki

Yayınları, s.195.

8

köylüleri de kendilerine yardım etmeye zorladılar. Zaman zaman bana çok

yaklaştılar. Bir iki kez elimi uzatsam dokunabileceğim kadar yakınıma

geldiler. Fakat her nasılsa beni bulamadılar.umudumu tamamen

kaybettiğim anlar oldu. kesinlikle yakalanacağımı hissediyordum. Sonunda

karanlık çöktü ve aramaktan vazgeçtiler. Bütün gece yürüyerek dağı aştım.

Ayakkabılarım yoktu. Ayaklarım yara bere içinde kaldı. Yolda bir köylüye

rastladım. Bana çok iyi davrandı, kalacak yer gösterdi ve bir sonraki

bölgeye kadar bana eşlik etti. Yanımdaki yedi dolarla kendime bir çift

ayakkabı, bir şemsiye ve yiyecek bir şeyler aldım. Sonunda Tonggu’ya

salimen vardığımda, cebimde sadece iki bakır para vardı.’’11

Mao Zedong, kurulan tuzaktan güçlükle de olsa kurtulmuştur ancak eşi Yang

Kaihu, Guomindang askerleri tarafından işkenceyle öldürülmüştür. Eşinin

öldürülmesi neticesinde içindeki son insanlık emarelerini de kaybeden Mao

Zedong, Çin’in güneydoğusundaki Jiggang Dağları’na çekilmiştir. Güz Hasadı

Ayaklanması olayında yandaşlarının büyük bir kısmını, Guomindang’ın yaptığı

işkenceler ve kurduğu tuzaklar sonucu yitiren Mao Zedong’un insani ve askeri

düşüncelerinde büyük bir değişiklik meydana gelmiştir. Söz konusu bozgun

yaşanmadan evvel savaş ve çatışma yerine ‘‘uyar-değiştir-düzelt’’ düsturunu

benimseyen Mao, planladığı devrimi gerçekleştirebilmek için Ç.K.P.’yi dahi

karşısına alarak köylüleri silahlandırma yoluna gitmiştir. Köylüleri

teçhizatlandırma konusunda Mao Zedong’a muhalefet eden Ç.K.P. üyeleri, Sovyet

lider Stalin’den gelen ‘‘Artık kendi silahlı gücünüzü kurmalısınız’’ mesajı üzerine,

Mao’ya karşı takındıkları muhalif tutumu sonlandırmak zorunda kalmışlardır.12

Guomindang’a karşı yapılması planlanan yeni isyan hareketinin başarılı olması

için önce silahlı güce sahip olun diyerek mesaj gönderen daha sonra ise isyan

hareketinin rasyonel bir şekilde örgütlenebilmesi için ajanlarından birini komünist

cepheye yardım için gönderen S.S.C.B., ilk bakışta Ç.K.P. tam anlamıyla

müttefiki gibi görünse de durum öyle değildir. Stalin liderliğindeki S.S.C.B.,

11 Short., a.g.e., s.200. 12 Han Suyin, (2008). Sabah Tufanı 1, çev. Coşkun Irmak, İstanbul, Berfin Yayınları, s.263.

9

Japonya ve Batı’ya (A.B.D. ve Avrupa) karşı Çin’i kendi saflarına çekebilmek

adına Ç.K.P. ile Ç.M.P. arasında denge siyaseti uygulamıştır.

Stalin’den gelen mesaj üzerine köylü ve işçilerden oluşacak bir silahlı ordu

(Kızıl Ordu-Devrim Ordusu) kurma yolunda güç elde eden Mao, Ç.K.P. Merkez

Komitesi Özel Komiserliği’ne getirilmiştir. Böylece statü olarak parti içinde daha

da güçlenen Mao Zedong, Ç.M.P.’ye yeniden savaş açmıştır. Öyle ki; ‘‘ Milliyetçi

Parti’nin bayrağı kara bayraktır. Çan Kay Şek ve Guomindang emperyalizmin

kuklasıdır. Oysa ki biz kızıl bayrağın altındayız ve onu yükseltmeliyiz’’13 diyerek

Ç.M.P.’nin yanı sıra emperyalizme karşı da savaş açtığını ilan etmiştir.

2.3. Namluculuk Siyaseti

Güz Hasadı Ayaklanması ve At Günü isyanlarında bozguna uğrayan Mao

Zedong’un mücadele tarzı ve politikasında eksen kaymaları meydana gelmiştir.

Yürütmüş olduğu mücadelenin ilk yıllarında yapıcı bir tarzla diyalogdan yana

olan, bağlı olduğu Marksist düşünce yapısını dahi ‘‘Baskı ve savaş yeniden baskı

ve savaşı getirir’’ diyerek eleştiren Mao, yaşadığı olaylar neticesinde militarist bir

hüviyete bürünerek ‘‘Namluculuk Siyaseti’’ izlemeye yönelmiştir. Daha önce

başlatılan isyanların başarısızlıkla sonuçlanmasının nedenini yeterince

örgütlenememeye bağlayan Mao, kurulacak olan yeni Devrim Ordusu’nu (Kızıl

Ordu), Köylü Birliği, İşçi Birliği ve Karma Birlikler olmak üzere üçe ayırmıştır.

Maddi imkanların yetersizliği sebebiyle en az maliyetle oluşturulmaya çalışılan

Kızıl Ordu, tamamen gönüllülük ilkesi çerçevesinde kurulmuştur.

Yeni üs olarak Maoping bölgesini seçen Mao Zedong, askerlerine şu üç görevi

vermiştir:

1) Savaş.

2) Kazanılan toprağı kamulaştır.

3) Yerel halka hoşgörülü ve sevecen ol.14

13 Philip Short, (2007). Mao Zedong Bir Yaşam, Birinci Baskı, çev. Yavuz Alogan, İstanbul, İthaki

Yayınları, s.205. 14 Short., a.g.e., s.208.

10

Mao Zedong, ordusuna vermiş olduğu bu görevlerle; gidilen bölgelerdeki halka

iyi davranılarak yandaş kazanmayı, kazanılan toprakların adil bir şekilde

kullanılmasını ve sürekli hazır halde bulunularak savaşlarda muzaffer olmayı

amaçlamıştır. Mao Zedong, askerlerine vermiş olduğu bu görevlerin yanı sıra

uygulamış olduğu gerilla stratejisiyle askeri alanda başarılar elde etmiştir. Öyle ki,

Kızıl Ordu, Guomindang’ın Kiangsi Ordusu’nu, Maoping bölgesinde kuşatıp,

askerlerini kendi saflarına dahil etmeyi başarmıştır. Kızıl Ordu’nun stratejisinin

özünü şu halk ezgisinden anlamak mümkündür:

Di kin, vo tuy, Düşman ilerler, biz çekiliriz,

Di çu, vo rao, Düşman durur, biz taciz ederiz,

Di pi, vo da, Düşman yorulur, biz saldırırız,

Dit uy, vo çuy, Düşman çekilir, biz kovalarız.15

Mao Zedong, elde ettiği bu başarılar neticesinde parti içerisinde de yükselmeye

devam ederek Merkez Komite Genel Sekreterliği’ne getirilmiştir. Parti içinde

konumunu sağlamlaştıran Mao, ‘‘Dikkat Edilmesi Gereken Altı Unsur’’

doktrinini ortaya koyarak, halk nazarında da önemli bir yere sahip olmuştur. Mao

Zedong’u Çin halkı nazarında yükselten söz konusu doktrin şu prensipleri

kapsamaktadır:

1) Hırsızlık yapma.

2) Ülkeni sev.

3) Saygı duy ve saygı gör.

4) Birlik ol.

5) Hoşgörülü ve merhametli ol.

6) Kötülüğü ve zulme karşı dur.

15 Short., a.g.e., s.211. Çin dağlarında yaşayan, efsanevi eşkıya lideri İhtiyar Sağır Ku’nun, devlet yönetimi konusunda

Mao Zedong’a vermiş olduğu öğütlerdir.

11

7) Namusundan ödün verme ve şerefin için yaşa.16

Konfüçyüs ve İhtiyar Ku’dan edindiği öğretiler ile söz konusu altı prensibi

ortaya koyan Mao, devrim ve iktidara giden yolda, öğretisiyle çelişkili

uygulamalarda bulunsa da, bu ilkeler Çin halkı tarafından Mao’nun kurtarıcı

olarak görülmesinde önemli rol oynamıştır.

2.4. Kuşatma Kampanyası ve Uzun Yürüyüş

Mao Zedong’un lider karizması yükselerek devam ederken en büyük düşmanı

olan Ç.M.P. lideri Çan Kay Şek’te komünist cephe ve Mao’yu devirmek amacıyla

faaliyetler yürütmüştür. Ç.K.P. ile Ç.M.P. arasında denge siyaseti izleyen

S.S.C.B., Çan Kay Şek ile de ilişki halinde olmuştur. Öyle ki, Çan Kay Şek parti

kongresini Sovyet topraklarında yapmıştır.

Komünistleri yok etmeye kararlı olan Çan Kay Şek, komünist cepheye karşı

tuzaklar kurmuş, kuşatma kampanyaları düzenlemiştir. Nitekim 1933 yılında

Guomindang tarafından düzenlenen kuşatma kampanyası sonucunda Mao Zedong

ve yoldaşları büyük darbe almış ve ‘‘Uzun Yürüyüş’’ olarak adlandırılan zorlu bir

göç sürecine girmişlerdir. Elverişsiz coğrafi koşullar ve imkansızlıklar içerisinde

Guomindang kuvvetleriyle çarpışarak yapılan 10.000 km’lik yürüyüş sonucunda

100.000 kişiden oluşan komünist cephenin sadece 5.000’i hayatta kalabilmiştir.17

Yaşanan bu zorlu süreç içerisinde, Ç.K.P. içerisinde Mao Zedong’un en güçlü

rakibi olan Çu Enlai’nin, Mao’nun hareketine destek vermesi, Mao’nun yeniden

güç kazanmasında önemli olaylardan biri olmuştur. Çu Enlai’nin de destek

vermesiyle Ç.K.P. Politbüro İcra Komitesi’ne seçilen Mao Zedong, ‘‘Büyük

Yürüyüş’’ sürecinde verilen kaybın giderilmesi için yeniden çalışmalara

başlamıştır. Ancak ‘‘Büyük Yürüyüş’’ nedeniyle tamamına yakını yiten orduyu

yeniden toparlamak kolay olmamıştır. Öyle ki, Mao Zedong orduyu tesiri altına

almış olan tükenme atmosferinden bir an evvel çıkabilmek amacıyla, tüccarların

16 Short., a.g.e., s.228. 17 Han Suyin, (2008). Sabah Tufanı 1, çev. Coşkun Irmak, İstanbul, Berfin Yayınları, s.284.

12

mallarına ve afyon satışlarına el koyarak ordunun yeniden yapılandırılabilinmesi

için kaynak oluşturma yoluna gitmiştir. Bu doğrultuda hazırlanan ‘‘resmi fon

arttırma mektubu’’nda kibar bir dille şöyle denmiştir:

‘‘Kızıl Ordu… tüccarları korumak için her türlü çabayı gösteriyor. Ne

var ki şimdiki yiyecek maddesi kıtlığı nedeniyle, bizim adımıza 5.000 dolar,

7.000 çift saman sandalet ve 7.000 çift çorap ve 300 top beyaz kumaş

toplama nezaketi göstermenizi rica etmek için size yazıyoruz. Bu akşam saat

sekizden önce bunların sağlanması gerekmektedir… Eğer ricamızı göz ardı

ederseniz, bu siz tüccarların gericiler ile işbirliği yapmakta olduğunuzu

kanıtlayacaktır… Bu durumda kasabadaki bütün gerici dükkanlarını ateşe

vermek zorunda kalacağız… Sonra uyarmadı demeyin!’’18

Kuşatma Kampanyası sonucu sayısı büyük ölçüde azalan komünist güçlerin

geri çekilmesiyle Moğolistan’a giren Japon Ordusu, Çan Kay Şek’ten Çin

birliklerinin Pekin’den geri çekilmesini ve Japonları düşman olarak gören yerel

yöneticilerin azlini içeren bir ‘‘itimatname’’ çıkarılmasını talep edince, ikinci bir

‘‘Utanç Günü’’ yaşayan Çin halkının nazarında, Çan Kay Şek ve partisi Ç.M.P.

büyük bir prestij kaybına uğramıştır.19

Guomindang’ın ardından Japonya’yı da karşısına alan Mao Zedong, bu iki

düşman kuvvetiyle başa çıkabilmede sadece köylülerden oluşan birliklerin yeterli

olmayacağını, orduya yeni katılımlar olması gerektiğini ifade etmiştir. Komünist

cephe içerisinde bu düşünceye karşı çıkanlar olsa da, Mao Zedong yürütülen

mücadeleye zengin tüccarları hatta ulusal burjuvaziyi dahil ederek ‘‘Sol Dar

Kapıcılığı’’ndan öteye gitmek istemiştir. Öyle ki, Mao Zedong vermiş olduğu

mücadelede başarılı olabilmek amacıyla büyük ölçekli kapitalist sınıfa dahi ılımlı

yaklaşmaya başlamıştır.20

18 Philip Short, (2007). Mao Zedong Bir Yaşam, Birinci Baskı, çev. Yavuz Alogan, İstanbul, İthaki

Yayınları, s.219. 19 Short., a.g.e., s.308. 20 Short., a.g.e., s.310

13

2.5. Komünist ve Milliyetçi Cephe Arasındaki İttifak Süreci

Nekahet dönemine giren Devrim Ordusu’na kırk bin yeni asker kazandırma

amacında olan Mao, iç ve dış düşmana karşı verilen mücadelenin orduyu olumsuz

yönde etkilediğini fark etmiş ve bu doğrultuda yeniden güçlenene kadar iç

düşmana karşı sulh ilan etmiştir. Nitekim; ‘‘Japon’a karşı diren, Çan Kay Şek’e

karşı çık’’ sloganı ve tutumu, ‘‘Japon’a karşı çık ve iç huzuru sağla’’ şeklini

almıştır.21 Ancak Mao Zedong’un asıl niyetini tahmin eden Guomindang lideri

Çan Kay Şek’in, müzakerelere başlanabilmesi için Mao ve yandaşlarının

silahlarını teslim etmesi gerektiği şartını öne sürmesiyle söz konusu barış süreci

başlamadan sona ermiştir. Ancak bu sürecin akabinde komünist cepheyi

sevindirecek gelişmeler yaşanmıştır. Çan Kay Şek uygulamış olduğu yanlış

politikalar nedeniyle, Çang Sueliang liderliğindeki üst düzey on komutanın

emriyle tutuklanmıştır. Bu durum komünist cephede coşkuyla karşılansa da, kendi

devletinin menfaatleri çerçevesinde denge politikası güden Stalin’in emriyle, Çan

Kay Şek yapmış olduğu politik hataları tekrarlamaması kaydıyla serbest

bırakılarak yeniden Guomindang’ın başkanlığına getirilmiştir.22

Çan Kay Şek’in S.S.C.B.’nin etkisinde olduğunu gören Japonya ise S.S.C.B. ve

Ç.M.P.’ye misilleme yaparak Pekin ve Tiaking’i işgal etmiştir. Bu durumun yanı

sıra Japonya’nın, Çan Kay Şek’in iktidar üssünü doğrudan tehdit edecek şekilde

Şangay’a saldırması üzerine alternatif kartı kalmayan Çan Kay Şek, komünist

cepheyle işbirliği yoluna gitmek zorunda kalmıştır. Kurulacak olan işbirliği,

gelişen süreç içerisinde Çan Kay Şek’in geri adım atmasıyla sonlanacak olsa da bu

noktada önemli olan husus, on yıl boyunca komünistleri kırsal yaşam alanında

tutarak merkeze sokmayan Guomindang’ın artık eski kudretinde olmaması ve

Ç.K.P.’yi ulusal bir parti olarak tanımış olmasıdır. Nitekim Mao Zedong’un

iktidara giden yürüyüşünde en önemli merhalelerden biri bu olay olmuştur.

21 Short., a.g.e., s.316. 22 Short., a.g.e., s.318.

14

2.6. Parti İçi Tasfiye ile Başlayan Yükseliş Dönemi

Çan Kay Şek karşısında önemli bir konum elde eden Mao, Ç.K.P. içerisinde de

tam anlamıyla muktedir olabilmek amacıyla parti içindeki kendisine muhalif

oluşumları yok etme yoluna gitmiştir. Bu doğrultuda Mao ve yandaşları tarafından

Anti-Bolşevik Tuan denen bir ‘‘heyula’’ ortaya atılarak parti içinde ‘’temizlik

süreci’’ başlatılmıştır. Mao’nun görüşlerine karşı çıkanlar, anti Bolşevik, anti

komünist olarak yaftalanarak yargılanmış, sürgün ve idam edilmişlerdir. Yapılan

muhalif tasfiyesi sonucun parti içinde daha da erk sahibi olan Mao Zedong, uzun

vadeli hedeflerini gerçekleştirmek adına adımlar atmaya başlamıştır. Marksist

düşünce yapısını Çin’e uyarlamak isten Mao, 1935 senesinde Voyabu’da yapmış

olduğu konuşmasında S.S.C.B.’nin komünist oluşuma yardımcı olduğunu ancak

Çin’in Sovyetler’den farklı olduğunu ifade ederek, Çin’e ulusal bir Marksizmin

hakim olması gerektiğini belirtmiştir.23

‘‘Kendi kanımızın bedelini almalıyız’’ diyerek kurmak istediği Çin Halk

Cumhuriyeti’nin ulusal Marksizmle teorik altyapısını oluşturma hedefleyen Mao

Zedong, 1937 senesinde Japon güçlerinin Şangay’a ilerlemesi üzerine dikkatini

daha pratik hususlara vermek zorunda kalmıştır. Japon kuvvetlerine karşı yeniden

işbirliğine giden Ç.M.P. ve Ç.K.P. güçleri geçici bir ittifak kurmuşlardır. Kurulan

ittifakı daha da güçlendirmek adına S.S.C.B. lideri Stalin tarafından

görevlendirilen Çin Seksiyonu Şefi Vang Ming, Yaan’a gelmiştir.24

Japonya’ya karşı Guomindang ile ittifak kurmayı kabul eden, ancak Ç.K.P.’nin

otonom bir şekilde karar alma yetkisini elinde bulundurması gerektiğini ifade eden

Mao, Guomindang ve Çan Kay Şek’e güvenmediğini net bir şekilde ortaya

koymuştur. Nitekim Japonlara karşı verilen mücadelede Guomindang,

komünistleri yalnız bırakmıştır.

Sonuç olarak denecek olura, Japonya’nın ortak düşman olması ve S.S.C.B.’den

gelen baskılar nedeniyle düşman taraflar arasında kurulan ‘‘suni ittifak’’ uzun

soluklu olamamıştır. Yaşanan bu süreçte Japon kuvvetleriyle çarpışan Kızıl Ordu,

meşruluk kazanmış ve Çin halkının kurtarıcısı olarak ifade bulmaya başlamıştır.

23 Short., a.g.e., s.358. 24 Short., a.g.e., s.393.

15

Çin halkının nazarında meşru bir ‘’Kurtarıcı Güç’’ olmaya başlayan Devrim

Ordusu 1940 yılında ‘’Yüz Alay Seferi’’ denen büyük bir saldırı ile Japon

birliklerini püskürtmüştür.25 Komünist minvalin yükselişini gören Guomindang

lideri Çan Kay Şek, bu yükselişi durdurmak amacıyla Devrim Ordusu’na tuzak

kurarak dokuz bin komünisti öldürmüştür. Yaşanan bu olay üzerine Ç.M.P. ile

Ç.K.P. arasındaki çatışma zirve noktasına çıkmıştır. Guomindang ile tüm ilişkileri

kesen Mao Zedong, 1942 senesinde parti içindeki karşı görüşleri tam olarak

sonlandırmak amacıyla ‘‘Düzeltme Harekatı’’ denen ikinci bir tasfiye sürecini

başlatmıştır. ‘‘Marksizm ve Leninizm, Çin devrimi için hedefe giden ok gibidir.

Ancak bazı yoldaşlar, rastgele hedefsiz ok atmaktalar. Atılan bu amaçsız okların

hedefi komünist davadır’’ diyerek tasfiye faaliyetini meşrulaştırmaya çalışan Mao,

amacında başarılı olmuştur. 1943 senesine gelindiğinde hiçbir Çinli liderin sahip

olmadığı bir iktidara sahip olan Mao Zedong, kendini Cengiz Han ile

özdeşleştirmeye başlamıştır. Parti içerisinde düzenlenen ‘‘Düzeltme Harekatı’’

neticesinde tüm erkleri ele geçiren Mao, Politbüro başkanı olmuştur.26

Stalin’in batılı müttefiklere jest olması amacıyla Komüterm’i dağıtmasına

üzerine komünist cephenin en önemli lideri haline gelen Mao’nun portresi

duvarlara asılmıştır. Mao ile birlikte güç kazanan Ç.K.P. ise, de facto ve de jure

anlamda bağımsız ve ulusal bir parti haline gelmiştir.

Mao ve Ç.K.P. yükselişinin devam ettiği 1944 senesinde, A.B.D. tarafından

oluşturulan Dixie Misyonu ile Ç.M.P. ile Ç.K.P. arasında kurulmuş olan ittifaka

destek verilmesi amaçlanıyor gibi görünse de aslında iki parti arasında bitirilmiş

olan ittifak sürecinden haberdar olan A.B.D.’nin, asıl amacının komünist cephenin

tepkisini almadan Guomindang’ı teçhiz etmeye çalışmak olduğunu öngören Mao,

A.B.D.’nin uygulamış olduğu bu denge politikasını sert bir ifadeyle eleştirmiştir.

Dixie Misyonu’ndan bir sene sonra yapılan Yalta Konferansı’nda (1945)

25 Short., a.g.e., s.344. 26 Short., a.g.e., s.424. ‘‘Fiili’’ ya da ‘‘pratikte’’ anlamında kullanılan Latince deyiş. ‘‘Kanuna göre’’ veya ‘‘hukuki olarak’’ anlamında kullanılan Latince deyiş. II. Dünya Savaşı sürecinde, dönemin üç büyük devleti olan Amerika Birleşik Devletleri,

İngiltere ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği liderlerinin, Yalta kentinde toplanarak yapmış

oldukları konferans.

16

Amerika Birleşik Devletleri, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ve

İngiltere’den oluşan ‘‘Üç Büyükler’’in Ç.K.P.’yi uluslararası alanda tanımaması,

Mao için ittifak, uluslararası hukuk ve diplomasi gibi nosyonların sonu

olmuştur.28

Dokuz yüz bini aşkın Devrim Ordusu ile kent ayaklanmalarını başlatan Mao

Zedong, Guomindang’a savaş ilan etmiştir. Yaşanan bu isyan ve savaş sürecine

dönemin iki büyük gücü A.B.D. ve S.S.C.B.’nin müdahil olmamaları üzerine Mao

Zedong en iyi bildiği işi yaparak ‘‘savaş’’mıştır. On bir ay süren savaş

neticesinde, 21 Ocak 1949 Cuma günü Guomindang birlikleri yenilmiş ve Çan

Kay Şek Tayvan’a kaçmıştır. Bu doğrultuda Çin’de tek güç olarak kalan Mao’nun,

muktedir olma dönemi başlamıştır.29

27 Mao Zedong, (2009). Pratik ve Çelişki Üzerine, çev. Ahmet Kırmızıgül, İstanbul, Epos Yayınları,

s.526.

29 Philip Short, (2007). Mao Zedong Bir Yaşam, Birinci Baskı, çev. Yavuz Alogan, İstanbul, İthaki

Yayınları, s.410.

17

3.1. Ç.K.P. İktidarı Dönemi

Önce parti içindeki muhalif taraflara daha sonra ise Guomindang ve

Japonya’ya karşı verilen mücadeleler neticesinde iktidarı tam anlamıyla ele

geçiren Mao Zedong ve yandaşları, 1 Ekim 1949 tarihinde Tiananmen

Meydanı’nda Çin Halk Cumhuriyeti’ni resmen ilan etmişlerdir. Ç.H.C.’nin

başkanı olan Mao Zedong, monarşi olarak nitelendirilebilecek bir yönetim

tarzıyla, ülke yönetimini Zongnanhai’den idare etmiştir. Müdahaleci devlet

anlayışını ülke yönetimine hulul ettiren Mao, özellikle ekonomi, eğitim ve kültürel

alanlarda çalışmalar yaparak, devlet eliyle fiyat ve enflasyon yapmış, okuma

kampanyaları düzenlemiştir.

Yüz Çiçek Kampanyası çerçevesinde ‘‘Yüz çiçek açsın, yüz fikir yarışsın’’

diyen Mao, daha sonra iktidara eleştiri olarak yansıyan bu hür fikir ortamına son

vermiştir.30

Ekonomik bazlı büyük adımlar atma amacında olan Ç.K.P. iktidarı, 1958

senesinde ‘‘Büyük İleri Atılım’’ modeli doğrultusunda ülkenin kırsal bölgelerinin

çelik üretimi yapacak kapsama sahip olacak şekilde endüstrileştirilmesi yönünde

çalışmalar başlatmıştır. Kırsal bölgelerin fabrikalaşmaya gidilmeyecek

bölgelerinde ise var olan tarımsal faaliyetlerin daha fazla verimlilik arz edebilmesi

için ‘‘derin çapalama’’ yöntemine başvurulmuştur. Bu yöntemin yanı sıra

1989 Tiananmen Meydanı Olayları’nın (Tiananmen Katliamı) yaşandığı, Çin tarihinde önemli bir

yere sahip olan meydan. 30 Short., a.g.e., s.453.

18

ekinlerin kanatlı hayvanlarca zarar görmemesi amacıyla bir takım tedbirler

alınması kararlaştırılmıştır. Ancak ‘‘1958 Büyük İleri Atılım’’ reformuyla

uygulanan endüstrileşme modeli ülke ekonomisini kötüye götürmüştür. Bu

durumun yanı sıra tarımsal prodüktivitenin yükseltilmesi gayesiyle yürürlüğe

konulan ‘‘derin çapalama’’ ve ‘‘serçe katliamı’’ yöntemlerinin tarımsal

faaliyetlere zarar vermesiyle, ülkede büyük bir ekonomik buhran baş

göstermiştir.31

Denge politikası gütse de Çin’in yanında saf tutan S.S.C.B.’nin de Ç.H.C.’ye

ekonomik yardımları kesmesiyle Çin topraklarında açlık başlamıştır. Yaşanan bu

süreç sonucunda on iki milyon Çin vatandaşı hayatını kaybetmiştir.32 Ç.K.P.

iktidarı döneminde yaşanan bu olumsuzluklar parti içinde Mao Zedong’a karşı

yeni bir muhalefet dalgasının oluşmasına zemin hazırlamıştır. Nitekim bu

muhalefet dalgası neticesinde, Mao devlet başkanlığı görevini bırakmak zorunda

kalmıştır.

Mao’nun ardından yeni devlet başkanı olarak göreve gelen Lui Şaki başkanlık

dönemi süresince hem ülkenin bozulan sosyo-ekonomik yapısıyla hem de ülke

yönetimini elinden bırakmak istemeyen Mao ve oluşumuyla mücadele etmiştir.

Çünkü siyasi, sosyal ve askeri alanda sayısız mücadele vererek ülke iktidarını ele

geçiren Mao ve yoldaşları, devlet üzerindeki nüfuzlarını yeniden kazanmak adına

çalışmalar başlatmışlardır. AB Tuan benzeri bir tasfiye sürecini başlatmak isteyen

Mao ve yandaşları 1966 senesinde ‘‘Kültür Devrimi’’ denen dönemi

başlatmışlardır. 33

3.2. Kültür Devrimi

1966 yılında başlatılan, inişler ve çıkışlarla yaklaşık on yıl sürecek olan

’’Kültür Devrimi’’ Mao’nun siyasal gücü yeniden ele geçirmesini

simgelemektedir.

Çin’in tarım ve sanayisini geliştirmek amacıyla, yeni bir kültür ve yeni bir toplum (sosyalist)

kurmayı amaçlayan reform düzenlemesi. 31 Short., a.g.e., s.459. 32 Short., a.g.e., s.467. 33 Short., a.g.e., s.553.

19

Yığınların, Çin Komünist Partisi de dahil olmak üzere tüm kurumlara karşı

harekete geçirilmesini amaçlayan Kültür Devrimi nedeniyle geleneksel kurum ve

değerlere zarar verilmiştir. Ülkedeki siyasi istikrarı bütünüyle sarsan Kültür

Devrimi, Çin’de büyük karışıklıklar ve çatışmaların yaşanmasına yol açmıştır. Bu

süreç içerisinde Kültür Devrimi’nin yürütücüsü Kızıl Muhafızlar’ın saldırısına

maruz kalan Ç.K.P. hiyerarşisi zayıflarken, Çin Halk Ordusu’nun gücü ve etkisi

hissedilir biçimde artmıştır.34 AB Tuan sürecinde olduğu gibi bir emperyalizm

hayaleti oluşturulan Kültür Devrimi’nde, başat aktörler üniversite öğrencileri ve

proletarya sınıfı olmuştur. bu iki gruptan oluşturulan Devrim Muhafızları grevler

düzenlemiş, kent ayaklanmalarını organize etmiş ve liberal görüşe sahip üniversite

hocalarını katletmiştir. Devrim Muhafızları’nın yanı sıra Li Biao komutasında

oluşturulan Devrimci Halk Ordusu ise Hükümet Binası’nı bombalamıştır.35

1966 Kültür Devrimi ile Çin’de iktidarı yeniden ele almak isteyen Mao

Zedong, sosyalist bir ideolojiyi şamil kılmayı ve ‘‘tek tip insan’’ modelini

oluşturmayı amaçlamıştır. Nitekim uyguladığı bu politikalarla yeniden iktidarı ele

alan Mao Zedong, ölümüne (1976) dek Çin Halk Cumhuriyeti’nin en önemli lideri

olmuştur. ancak 1966’da başlatılıp, 1969’da sonlandırıldığı ifade edilen Kültür

Devrimi’nin etkileri Mao’nun ölümünden sonra dahi hissedilmiştir. Öyle ki,

Mao’nun ölümünün ardından, Mao’nun dördüncü eşinin de aralarında bulunduğu

cenah arasında yeniden bir iktidar çatışması meydana gelmiş, bu çatışma süreci

uzun bir dönem Çin’in gelişmesine engel olmuştur.36

34 Halil Kargi, ‘‘Sosyalizmin Yayılması ve Çöküşü’’, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü, 2009, (Erişim) http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/IOLTP/1269/unite03.pdf, 10 Aralık

2013, s.51-53 35 Jean Daubier, (1997). Çin Kültür Devrimi Tarihi, İkinci Baskı, çev. Büşra Zarifoğlu, İstanbul,

Umut Yayımcılık, s.251. 36 Philip Short, (2007). Mao Zedong Bir Yaşam, Birinci Baskı, çev. Yavuz Alogan, İstanbul, İthaki

Yayınları, s.562.

20

4.1. SONUÇ

Çalışmada, Çin Halk Cumhuriyeti’nin birinci nesil liderlerinin başında gelen

Mao Zedong’un siyasi,askeri ve sosyal mücadelesi tüm boyutlarıyla ele alınarak,

söz konusu mücadelenin, Çin’in siyasi ve sosyal tarihi üzerindeki etkisi ortaya

konmaya çalışılmıştır. Elde edilen bulgular, Mao Zedong’un vermiş olduğu çok

boyutlu mücadelenin, Çin Halk Cumhuriyeti Devleti üzerinde doğrudan bir etkisi

olduğunu göstermektedir. Bu etkinin tüm boyutlarıyla ortaya konabilmesi için daha

çok ikincil kaynaklardan yararlanılmıştır.

Huan’da orta gelir düzeyindeki çiftçi bir ailenin oğlu olarak dünyaya gelen Mao

Zedong’un siyasi ve askeri mücadelesi gençlik yıllarından itibaren başlamıştır.

Çin’de iktidar sahibi olan Guomindang’ın sağ merkezli yapısı yerine komünist bir

yapıyı ülkeye şamil kılmak amacında olan Mao Zedong, ilk adım olarak Çin

Komünist Partisi’ne katılmıştır. Partiye dahil oluşunun ardından siyasi ve sosyal

mücadelesini arttırarak devam ettiren Mao Zedong, Çan Kay Şek ve partisi

Guomindang’a en sert muhalefet yapanların başında yer almıştır. Guomindag

aleyhine bildiriler düzenleyerek sosyal ve siyasi bazda mücadele veren Mao

Zedong bu durumun yanı sıra Milliyetçi Ordu kuvvetleriyle de çatışarak, askeri

boyutta da mücadele vermiştir. Vermiş olduğu askeri ve siyasi mücadeleler

sürecinde parti içinde eni konu yükselen Mao Zedong, Çin halkının nazarında

‘‘救主’’ (Kurtarıcı) olarak görülmeye başlamıştır. Halk nazarında da güç elde

etmeye başlayan Mao Zedong, tasarladığı ‘‘Çin Rüyası’’nı gerçekleştirilebilme

21

adına önemli bir mesafe almıştır. Bu amacı gerçekleştirebilme doğrultusunda,

Yalta Konferası’nda bir araya gelen ‘‘Üç Büyük Devlet’’i dahi karşısına almaktan

çekinmeyen Mao Zedong, cesaretinin semeresini almıştır. Guomindang (Çin

Milliyetçi Partisi) lideri Çan Kay Şek ile yapılan savaşın ardından Çan Kay Şek’in

Tayvan’a kaçmasıyla Çin’in yeni lideri haline gelen Mao Zedong, Marksist

ideolojiyi Çin Devleti’ne uygun bir şekilde uyarlamak istemiştir. Altyapısı

komünist ve Marksist fikirlerle temellendirilmiş bağımsız bir Çin hayali olan Mao

Zedong, bu doğrultuda Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nden dahi özerk ve

farklı bir Çin Devleti kurma politikası gütmüştür. Çin Komünist Partisi içerisindeki

muhalif unsurları sürgün ve idamlarla tasfiye eden Mao Zedong, tüm Çin halkını

‘‘Kızıl Bayrak’’ altında birleştirmek istemiştir. Bu çerçevede politikalara başlayan

Mao Zedong otonom, sanayileşmiş bir Çin kurma yolunda hareket etmeyi

amaçlasa da uygulanan yanlış yöntemler nedeniyle Çin’de büyük bir ekonomik ve

sosyal kriz baş göstermiştir. Söz konusu kriz Mao ve yoldaşlarının iktidardan

inmesine neden olmuştur. Ancak Mao Zedong, başlatmış olduğu ‘‘Kültür

Devrimi’’ ile ülkede kaos ortamı oluşturarak iktidarı yeniden ele geçirmeyi

başarmıştır. İkinci defa iktidara gelen Mao Zedong ölümüne dek Çin Devleti

üzerinde hakim olmuştur. Vermiş olduğu çok siyasi, askeri ve kültürel mücadele

sonucunda Çin Devleti’ni ‘‘Anarşist Marksizm’’ ile yönetmeye çalışan Mao

Zedong, ‘‘tek tip insan’’ modelini Çin’e hakim kılmak istemiştir.

Uygulamış olduğu politikalar ve ülkeye yaydığı ideolojiler neticesinde bugünkü

Çin Halk Cumhuriyeti’nin temellerini atan Mao Zedong, Çin’in siyasi, sosyal ve

kültürel tarihi üzerinde önemli bir iz bırakmıştır. Öyle ki, Mao Zedong ve

yoldaşlarının partisi olan Çin Komünist Partisi, Mao’nun ölümünün (1976)

ardından otuz sekiz sene geçmesine rağmen, hala iktidar partisi olma niteliğini

korumaktadır.

22

KAYNAKÇA

CHANG, Jung, (2006). Bilinmeyen Hikaye Mao, Ayla Yazal, İstanbul, Goa Basım

Yayın, İkinci Baskı.

DUBIER, Jean, (1997). Çin Kültür Devrimi Tarihi, Büşra Zarifoğlu, İstanbul, Umut

Yayımcılık, Birinci Baskı.

FENGCHENG, Yang, (2011). Mao’nun İdeolojisi, Mesut Akın, İstanbul, Kalkedon

Yayınları.

KARABABA, M. Soner, (1993). Yeni Başlayanlar İçin Mao, İstanbul, Umut

Yayıncılık, Üçüncü Baskı.

KARGİ, Halil, (2009). ‘’Sosyalizmin Yayılması ve Çöküşü’’,

http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/IOLTP/1269/unite03.pdf, Erişim: 10 Aralık 2013.

SHORT, Philip, (2007). Mao Zedong Bir Yaşam, Yavuz Alogan, İstanbul, İthaki

Yayınları, Birinci Baskı.

SUYIN, Han, (2008). Sabah Tufanı 1, Coşkun Irmak, İstanbul, Berfin Yayınları,

İkinci Baskı.