Medya Ahlakı Literatürü Arasında Bir Gezinti

Tanıtım ve DeğerlendirmeReview

Medya Ahlakı Literatürü Arasında Bir GezintiLiterature Review on Media Ethics

Hediyetullah Aydeniz

Medya ahlakı üzerine bir literatür irdelemesi dört grup kaynak üzerinde bir çalışmayı adeta zorunlu kılmaktadır. Medya ahlakı ile ilgili ilk çalışmalar hukuki düzenlemelerin ortaya koyduğu yasa metinleridir. İkinci önemli ana kaynak grubunu medya profesyonellerine ait meslek örgütlerinin, mesleğin meşruiyetini ve işleyişini sağlamayı hedefleyen meslek ilkeleri bildirgeleri oluşturmaktadır. Medya ahlakının üçüncü bir kaynağı da iletişim fakültesi veya gazetecilik yüksek öğretim kurumları olarak akademide yapılan çalışma-lardır. Dördüncü bir kaynak grubunu ise bir kısmı telif, çoğunluğu derleme olarak Batı dillerinden yapılan tercüme eserlerden oluşan yayınlar teşkil etmektedir.

İlk Kaynak Grubu: Mevzuat

Basın ahlakına ilişkin düşünceler, çerçeve metinler ve ilke kabulleri için başvurulacak ilk ve temel kaynaklar hukuki düzenlemelerdir. Nitekim başlangıcı 11 Kasım 1831 yılında Takvim-i Vekâyi gazetesinin ilk sayısının yayımlanmasına tarihlenen Türkiye’nin basın tarihinde de medyaya dair ahlaki ilkeler öncelikle mevzuat metinlerinde aranmaktadır.

Basın tarihimizde basına ilişkin ilk hukuki düzenlemeler Matbaalar Nizamnamesi (1857), Ceza Kanunu (1858), Matbuat Nizamnamesi (1864) ve Kararname-i Âli (27 Mart 1867) gibi mevzuat metinleridir. Örneğin 1864 tarihli Matbuat Nizamnamesi’nin 14. maddesi “Herhangi gazete âdâb-ı umumiyeye ve mahâsin-i ahlâk-ı millîyeye mugayir bir şey yazar ve

* Literatür derlemesinde ve bunun APA formatına uyarlaması konusundaki katkılarından dolayı Merve Akkuş ve Muaz Yanılmaz’a teşekkürlerimi sunuyorum.

İş Ahlakı Dergisi

154

edyân ve mezâhib-i câriyyeden birine gazete vasıtasıyla hakaret ederse bir yüzlük altından yirmi beş yüzlük altına kadar ceza-yı nakdî alınır veyahut bir haftadan üç mâha kadar hapis olunur.” hükmüyle genel ve millî ahlaka aykırılık, farklı din ve mezhep mensuplarına hakaret etmenin müeyyi-desini düzenliyordu. Aynı nizamnamenin 26. maddesi ise “Bir gazeteci taammüden ve bir sû-i niyete mebni kasden havâdis-i kâzibe veyahut evrak ve senedât-ı musannaa tab’ eder veya bu makûle havadis ve evrakı diğer bir gazeteden naklen derc eyler ise bir aydan bir seneye kadar hapis veyahut on altından elli altına kadar ceza-yı nakdî ahziyle mücâzât edilir.” hükmü ile başka gazeteden nakil yoluyla da olsa yalan haber yapmanın müeyyidesini belirliyordu. 1867 tarihli Kararname-i Âli’de de yalan habere dair müeyyideler getirilerek matbuatta ahlaki iyileştirmenin sağlanması hedeflenmiştir (Özgen, 2002: 139, 141).

23 Aralık 1876 (7 Zilhicce 1293) tarihli Kanun-u Esâsî’nin 12. maddesi “Matbuat kanun dairesinde serbesttir.” hükmünü içeriyordu. Bu madde, 1909 tarihli Kanûn-u Esâsî’nin Bazı Mevaddı Muaddelesine Dair Kanun (5 Şaban 1327 / 3 Ağustos 1325) ile “Matbuat kanun dairesinde serbesttir. Hiç bir vechile kab-lettab’ teftiş ve muayeneye tâbi tutulamaz.” şeklinde yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenleme Cumhuriyet döneminde de varlığını korumuştur.

14 Temmuz 1909 tarihli Matbuat Kanununda da bugün basın ahlakı veya etiği bağlamında üzerinde durulan hakaret, basın yoluyla şantaj yapıp menfa-at sağlamak, ahlak kurallarına uymayan yazı ve resim basılması, vatandaşları suç işlemeye kışkırtan yazı yazılması gibi yasaklar belirlenmişti. Matbuat Kanunu çok sayıda değişikliğe uğramışsa da 8 Ağustos 1931 tarihine kadar yürürlükte kalmıştır (Özgen, 2002: 145).

Cumhuriyet döneminde basına ilişkin düzenlemeyi getiren ilk düzenle-me 20 Nisan 1924 tarihli Teşkilât-ı Esasiye Kanunu’nun 77. maddesinde “Matbûat, kanûn dairesinde serbesttir ve neşredilmeden evvel teftiş ve muayeneye tâbi değildir.” şeklinde belirlenen hükümdür. 1909 tarihinde Kanun-u Esâsî’de yapılan değişiklik aynı şekilde korunurken 4 Mart 1925 tarihli Takrir-i Sükun Kanunu bu hükmü işlevsiz hale getirecek ve basını bir varlık sorunuyla karşı karşıya bırakacak bir düzenleme getirmiştir: “İrtica ve isyana ve memleketin nizâm-ı içtimâîsi ve huzur ve sükûnunu ve emniyet ve asâyişini ihlâle bâis bilumum teşkilât ve tahrikât ve teşvikât ve teşebbüsât ve neşriyâtı hükûmet, Reis-i Cumhûrun tasdikiyle ve re’sen ve idareten men’e mezundur. İşbu ef’al erbabını hükûmet İstiklâl Mahkemesi’ne tevdi edebilir.” (Özgen, 2002: 149).

Hediyetullah Aydeniz / Medya Ahlakı Literatürü Arasında Bir Gezinti

155

Bu tarihten itibaren basının temel sorunu varlığını sürdürebilme meselesi-dir. Bir varlık sorunu yaşayan basının etik ve ahlak düzleminde bir tartışma yürütmesi mümkün olmamıştır. Osmanlı gazeteciliğinin doğuşundan sonra ortaya çıkan ilk hukuki düzenleme metinleri, medya ahlakı arayışlarının kökenini oluşturması hasebiyle literatürün bir parçası olarak buraya alındı. Günümüz basın ahlakı, medya etiği, iletişim etiği tartışmaları, artık hukuki düzenlemeler, yasal metinler üzerinden değil, bunun yerine meslek örgüt-leri, meslek mensupları ve akademi tarafından kendi çalışma alanlarına has bir çerçevede yürütülmektedir. Buna ilişkin ilk gelişmeler ve tartışmalara aşağıda yer verilecektir.

Medya etiği literatürünün bir parçası olarak bir yasal düzenlemeye daha değinilmesi konunun tamamlanması açısından yararlı olacaktır. Bu düzen-leme, Basın Ahlâk Esasları başlığını taşıyor olması açısından önemlidir. Basın İlân Kurumu’nun teşkilat kanununun 49. maddesi doğrultusunda 18 Kasım 1994 tarihli Basın İlân Kurumu Genel Kurulu’nda yargı yolu açık olmak üzere resmî ilanların kesilmesi gibi bir müeyyide uygulamasına Basın Ahlâk Esasları temel olarak kabul edilmiştir. Bu kararlar Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kurum işleyişini sağlayan mevzuatın bir parçası olduğundan Basın Ahlâk Esasları adını taşısa bile yasal bir düzen-lemenin getirdiği ahlak esasları olarak literatürde, akademik çalışmalarda buna atıf yapılmaktadır (Girgin, 2000: 231).

İkinci Kaynak Grubu: Meslek Erbabının Girişimleri

Yasal düzenlemelerin yanında mesleki örgütlenmelere paralel gelişen bir takım mesleki uzlaşı metinlerinden söz edilebilir. Bu çerçevede mesleki örgütlenmelere dair değinilmesi gereken ilk teşebbüsün İkinci Meşrutiyet’in ilanıyla başlamış olan ve Cemiyet-i Matbuat-ı Osmaniye adıyla 30 Temmuz 1908 (17 Temmuz 1324)’de kurumsal bir çatıya kavuşmuş yapının olduğu hatırlanabilir. Cemiyet, kurulmasına ve tüzüğünü oluşturmasına rağmen amaçladığı “Gazeteciler Kongresi” toplayamadığından dernek statüsünde faaliyete geçememiştir. Cemiyetin adı daha sonra 1920’de Türk Matbuat Cemiyeti’ne çevrilmiş, 1923’den sonra Matbuat Cemiyeti, 1930’da İstanbul Matbuat Cemiyeti adıyla faaliyet göstermiş ve 1935’te Basın Kurumu adını almıştır. 1938 yılında üyeliğin zorunlu olduğu ve üye olmayanın gazete-cilik yapamadığı Basın Birliği kurulmuştur. Çok partili siyasal hayata geçiş sürecinde bu birlik lağvedilerek yerine meslek mensupları tarafından 10 Haziran 1946 yılında Gazeteciler Cemiyeti kurulmuştur.


156

Gazeteciler Cemiyeti’nin öncülüğünde hazırlanan basın çalışanı gazetecilerin uymayı kabul ettikleri, ancak yasal dayanağı olmayan bir anlaşma metni durumunda olan Basın Ahlak Yasası’nı uygulamak için bir öz denetim meka-nizması olarak 24 Temmuz 1960 tarihinde Basın Şeref Divanı kurulmuştur. Fazla uzun ömürlü olmayan bu yapı, 1967 tarihinde işlevsiz kalarak bir nevi kendi kendisini feshetmiştir.

Dönemin hükûmeti ve kamu yetkililerinin de teşvikiyle 6 Şubat 1988 tari-hinde Basın Konseyi kurulmuştur. Konsey, gönüllü üyeliğe dayanmakta ve Basın Meslek İlkeleri olarak kabul edilen sözleşmenin imzalanmasıyla bir mesleki denetim hedefiyle çalışmaktadır.

Basın ahlakı ve meslek ilkelerinin belirlenmesiyle ilgili girişimler, 1960 yılına kadar meslek profesyonelleri tarafından yapılmamıştır. 27 Mayıs darbesi sonrasında 24 Temmuz 1960’ta Türkiye Gazetecileri Cemiyeti’nin öncülüğünde Basın Ahlak Yasası adını taşıyan dokuz maddelik bir metin hazırlanmış, gazeteciler ve yayın kuruluşları temsilcileri tarafından imza-lanmıştır. Bu metindeki ilkeleri denetlemek için de Basın Şeref Divanı oluşturulmuştur. Uluslararası Basın Enstitüsü’nün İsveçli Başkanı Allan Hernelius’un önerisiyle, İsveç’te 1916 yılında kurulan Basın Konseyi’nin çalışması örnek alınarak Basın Ahlak Yasası hazırlanmıştır. Bu, ilk öz denetim mekanizması denemesidir. Milli Birlik Komitesi’nin teşviki ve yönlendirmesiyle kurulan Basın Şeref Divanı mekanizması 1967’de başa-rısız bir deneme olarak tarihe geçmiştir.

Dokuz maddelik Basın Ahlakı Yasası’nın ardından, Türkiye’de basın ahla-kı konusunda kabul edilmiş bir başka yazılı belge ise, Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI) tarafından onaylanmış olan ve ülkemizde de 14 Şubat 1972 tarihinde Gazeteciler Cemiyeti Genel Kurulu’nda kabul edilen Gazetecilerin Basın Ahlak Kuralları adını taşıyan ilkelerdir.” (Özgen, 2002: 186).

Bir başka önemli metin ise meslek mensuplarının dışında akademisyenlerin de katkılarıyla 21 Aralık 1975 tarihinde İstanbul Üniversitesi’nde yapılan İkinci Basın Kurultayı’na sunulan bir komisyon raporudur: “Basının Görev ve Sorumlulukları Komisyonunun hazırladığı rapor da basın ahlakı alanında hazırlanan ve akademisyenlerin de dâhil olduğu önemli bir çalışmanın ürü-nüydü.” (Özgen, 2002: 187).

Basın Konseyi’nin 6 Şubat 1988 tarihinde ilanıyla imzalanan ve kabul edilen Basın Konseyi Sözleşmesi ve 16 maddelik Basın Meslek İlkeleri diğer önemli bir metindir. Basın Konseyi bu ilkelerin uygulanabilirliğini takip açısından


157

bir öz denetim mekanizması olarak çalışmalarını dar alanda da olsa hâlen sürdürmektedir.

En kapsamlı ve yaygın olarak kabul edildiği söylenebilecek meslek ilkele-ri metni Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından hazırlanan ve 18 Kasım 1998 yılında ilan edilen Türkiye Gazeteciler; Hak ve Sorumluluk Bildirgesi’dir. Bu ilkelerin uygulanabilirliğini takip ve denetim için de Basın Senatosu ve Meslek İlkelerini İzleme Komitesi oluşturulmuştur.

Meslek örgütü düzeyinde Çağdaş Gazeteciler Derneği’nin ilan ettiği Çağdaş Gazeteciler Derneği İlkeleri (ÇGD, 2011) ve Medya Derneği tarafından Ocak 2011’de ilan edilen Türkiyeli Gazeteciler İçin Etik İlkeler metinleri, meslek ilkeleri ve etik bildirgeler kategorisinde son yıllarda ortaya konulan önemli çalışmalardır. Son olarak Anadolu Ajansı Yönetim Kurulu Başkanı’nın dönem başkanlığını yürüttüğü Asya Pasifik Haber Ajansları Birliği (OANA)’nin 15 Aralık 2011 tarihinde ilan ettiği altı maddelik etik ilkeler uluslararası bir meslek örgütünce kabul edilmesine rağmen kurumsal düzeyde bir medya kuruluşunu bağlaması açısından hatırlanması gereken yeni bir gelişme ola-rak kaydedilmelidir.

Medya organizasyonları düzeyinde kurumsal olarak meslek ilkeleri çalışma-sı yapıp ilan eden medya kuruluşlarının sayısı çok az denebilecek sayıdadır. Doğan Yayın Holding, Anadolu Ajansı, Zaman Gazetesi ve NTV televizyonunun kurumsal düzeyde meslek ilkelerini belirleyen çalışmaları bulunmaktadır. Ancak bu sınırlı sayıdaki örnek dışında Türkiye’de medyanın geneli açısın-dan, takipçilerine karşı sorumluluğu ve hesap verilebilirliği sağlayan yayın ve meslek ilkelerinin kurumsal düzeyde hazırlanması, kabul edilmesi ve ilan edilmesi kültürünün henüz tam olarak oluşmadığı söylenebilir.

Üçüncü Kaynak Grubu: Akademik Camianın Çalışmaları

Basın yayın mesleği ve bu arada mesleki etik kurallar çerçevesinde dikkate alınması gereken bir diğer alan akademidir. 1950 sonrasında mesleki eğitim çerçevesinde başlayan gazetecilik okulları, 1990’lı yıllara gelindiğinde fakül-te hâline gelerek kurumsallaşmada önemli bir aşama kaydetmişlerdir. Şu anda Türkiye’de ellinin üzerinde iletişim fakültesi mevcuttur. Bu fakülteler-de okutulan ahlak veya etik derslerine göz atıldığında karşımıza çıkan ders isimleri ve içerikleri bu alanla ilgili literatüre ilişkin de ipuçları vermektedir.

Medya ahlakının iletişim fakültelerinde kendine nasıl bir yer bulduğuna dair üniversitelerin web siteleri üzerinden yapılan bir tarama, seçilen ders


158

isimlerinden hareketle konunun akademideki algılanışı hakkında fikir verir niteliktedir. Bu çerçevede medya ahlakının, iletişim fakülteleri ders liste-lerinde Basında Aktöre, Medya Etiği, Kitle İletişim Araçlarında Etik, İletişim Etiği, İletişim Ahlakı, İletişim ve Etik, Halkla İlişkiler ve Etik adlarıyla, çoğun-luğu lisans ve az sayıda da lisansüstü ders programlarında yer aldığı görül-mektedir. Dersi birinci sınıfta programına dâhil eden fakülteler olduğu gibi ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıflarında dâhil eden fakülteler de mevcuttur. Ama her hâlükârda medya ahlakı, iletişim fakültelerinin tüm bölümlerinde ortak veya bölüm dersi olarak çoğunlukla da zorunlu bir ders şeklinde prog-ramlarda yer almaktadır. Ancak yukarıda verilen ders isimlerinden de fark edileceği üzere ders ismi ve içeriği ile ilgili ortak bir anlayışın ve müfredat birliğinin olduğunu söylemek zor gözüküyor.

Genel bir değerlendirmeyle dersin akademiye girişinin basın ahlakı ve öz Türkçe bir isimlendirme tercihiyle basında aktöre şeklinde başladığı, sonra-sında medya etiği ve en son gelinen noktada ise iletişim etiği gibi çok kapsamlı bir ders isminin giderek yaygınlık kazanmaya başladığı; mevcut hâliyle basın kavramının artık kullanılmadığı (açılmamış olsa da Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi internet sitesinde bir istisna olarak Basın Ahlakı ismi ders listesinde bulunmaktadır), medya ve iletişim üzerinden bir ortak-lığın oluştuğu, ahlak yerine de etik kavramının yaygın olarak kullanıldığı söylenebilir. Nitekim aşağıda sunulan ders isimleri ve içeriklerinde görüle-ceği üzere bir fakültenin programında iletişim etiği adıyla yer alan bir derste, dersin adında etik kelimesi geçmesine rağmen işlenecek konular tamamıyla ahlak merkeze alınarak belirlenmiş ve dersin konu başlıklarında bir defa da olsa etik kavramı kullanılmamıştır. Bu durum, etik ile ahlak kavramla-rının eş anlamlı veya birbirlerinin yerine kullanılması olarak kabul edildiği anlamına gelebileceği gibi bu alandaki kavram kargaşasının bir göstergesi olarak da okunabilir. Daha uç bir örnek ise aynı iletişim fakültesinin farklı bölümlerinde hoca farkından dolayı aynı dersin amacı ve içeriği arasında ciddi farkların görülebilmesidir.

İletişim fakültelerinin ders programlarında yer alan medya etiği derslerinin içeriğinden yola çıkarak medya etiği derslerinin uygulamaya dönük boyut-ları olmakla birlikte daha çok akademik bir yetkinliğin kazandırılmasının hedeflendiği göze çarpmaktadır (bkz. Tablo 1).


159

1 D

ers

amaç

ve

içer

ikle

rini

n ya

zım

ları

nda

üniv

ersi

tele

rin

kuru

msa

l İnt

erne

t say

fala

rınd

aki i

fade

lere

bağ

lı ka

lınm

ış, s

adec

e im

la ta

shih

leri

yap

ılmış

tır.

Her

bir

der

sle

ilgili

ka

ynak

ilgi

li sa

tırd

an ç

ıkıla

n di

pnot

la v

erilm

işti

r.2

Koc

aeli

Üni

vers

ites

i İle

tişi

m F

akül

tesi

Gaz

etec

ilik

Bölü

mü,

htt

p://

if.ko

cael

i.edu

.tr/

akad

emik

/pla

nlar

/gzt

_der

s_ic

erik

.htm

3 K

ocae

li Ü

nive

rsit

esi İ

leti

şim

Fak

ülte

si, h

ttp:

//ile

tisi

m.g

su.e

du.t

r/do

cs/d

ersl

er/c

m3/

COM

_305

.pdf

4 İs

tanb

ul T

icar

et Ü

nive

rsit

esi İ

leti

şim

Fak

ülte

si M

edya

ve

İleti

şim

Sis

tem

leri

Böl

ümü,

htt

p://

ww

w.it

icu.

edu.

tr/A

kade

mik

/Fak

ulte

ler/

Ileti

sim

/Bol

umle

r/M

edya

-Ile

tisi

m-

Sist

emle

ri/L

isan

s-O

gren

cile

rim

iz/P

ages

/Der

s-Li

stes

i.asp

x5

İsta

nbul

Are

l Üni

vers

ites

i İle

tişi

m F

akül

tesi

Gaz

etec

ilik

Bölü

mü,

htt

p://

ww

w.ia

u.ed

u.tr

/are

l/ak

adem

ik/f

akul

tele

r/ile

tisi

m/g

azet

e/de

rs_i

ceri

kler

i.htm

l

Tabl

o 1.

Yük

sekö

ğret

im K

urum

ları

nda

Med

ya A

hlak

ı Oda

klı D

ersl

er, A

maç

ları

ve

İçer

ikle

ri

Der

s A

dıD

ers

Am

acı

Der

s İç

eriğ

i

İlet

işim

Eti

ğiBe

lirti

lmem

iş

Ahl

ak A

nlay

ışın

a G

enel

Gir

iş

Ahl

ak A

nlay

ışın

ın T

arih

sel S

üreç

İçer

isin

deki

Gel

işim

i

Fels

efe

Akı

mla

rını

n İn

cele

nmes

i

Ahl

ak A

nlay

ışı v

e İle

tişi

m A

hlak

ı

İleti

şim

Ahl

akı i

le İl

gili

Bası

lı ve

Gör

sel M

ater

yalle

rin

İnce

lenm

esi

M

edya

da Y

er A

lan

Ola

ylar

ın F

else

fe A

kım

ları

ndan

ve

İleti

şim

Ahl

akı D

eğer

leri

nden

Yar

arla

nıla

rak

Tart

ışılm

ası2

İlet

işim

Eti

ğiBu

der

ste

ahla

k, e

tik

kavr

amla

rını

tar

ihse

l, ku

ram

sal v

e ku

rum

sal

arka

pla

nlar

ıyla

ort

aya

koym

ak, m

edya

da k

arşı

laşı

lan

etik

sor

un-

ları

gün

cel ö

rnek

ler

üzer

inde

n ta

rtış

mak

ve

mes

lek

içi d

enet

im

mek

aniz

mal

arın

ı öğr

enci

ye t

anıt

mak

am

açla

nmak

tadı

r.

A

hlak

la İl

gili

Tem

el K

avra

mla

rın

Akt

arılm

ası;

Etik

, Ahl

ak, D

eont

oloj

i

Etik

ile

ilgili

tem

el y

akla

şım

lar;

Nor

mat

if E

tik

– K

ant,

Fay

dacı

lık –

Ben

tham

vd.

M

edya

da M

ülki

yet

ve M

edya

Den

etim

i

Med

yada

Yaş

anan

Tem

el E

tik

Soru

nlar

: Öze

l yaş

am, m

ahre

miy

et v

e ki

şilik

hak

ları

3.

Say

fa H

aber

leri

H

aber

Kay

nağı

ile

İlişk

iler

Ba

sınd

a Ya

şana

n Te

mel

Sor

unla

r: M

illiy

etçi

lik v

e M

edya

Ya

rgı H

aber

leri

Fi

lm İz

lem

e –

Tart

ışm

a: “

El-C

ezir

e: C

ontr

ol R

oom

” ve

ya “

Unc

over

ed: T

out

Sur

La G

uerr

e en

Iraq

”: S

avaş

G

azet

ecili

ği

Seçi

m D

önem

inde

Hab

erci

lik

Kri

z H

aber

ciliğ

i

Yeni

Med

ya v

e Et

ik S

orun

lar

M

edya

da Y

aşan

an D

eont

oloj

ik S

orun

lar

Kar

şısı

nda

Oto

-Kon

trol

Yön

tem

leri

nin

İnce

lenm

esi:

Türk

iye

ve

Yurt

dışı

Örn

ekle

ri3

İlet

işim

Eti

ğiBu

der

sin

amac

ı, m

esle

k et

ik k

ural

ları

nı ö

ğret

mek

ve

mes

leğe

ili

şkin

eti

k ka

rarl

arın

ver

ilmes

ini s

ağla

mak

tır.

Kit

le il

etiş

im a

raçl

arın

ın k

onum

u ve

yay

ın il

ke v

e es

asla

rı, b

asın

mes

lek

ilkel

eri,

otok

ontr

ol g

ibi k

onul

ar

işle

nece

ktir

. Öğr

enci

leri

n ah

laki

sor

gula

mad

aki b

ecer

ileri

ni g

eliş

tirm

ek a

mac

ıyla

med

yayl

a ilg

ili u

lusl

arar

a-sı

ve

yere

l yas

a dü

zenl

emel

eri k

onus

unda

bilg

ilenm

eler

i sağ

lana

cakt

ır.4

İlet

işim

Eti

ğiD

ersi

n am

acı,

“İle

tişi

m E

tiği

” ka

vram

ının

tan

ımı v

e ta

rihî

mir

a-sı

nı a

çığa

kav

uştu

rara

k öğ

renc

ilere

ilet

işim

ala

nınd

a et

ik k

avra

-m

ının

öne

min

in b

enim

seti

lmes

i, gö

rsel

ve

yazı

lı ba

sınd

a m

esle

k et

iği u

ygul

amal

arın

ın e

leşt

irel

bir

yak

laşı

mla

ele

alın

arak

doğ

ru

bir

bakı

ş aç

ısı k

azan

dırm

aktı

r.

İleti

şim

Eti

ği d

ersi

nde

etik

kav

ram

ı, ah

lak,

huk

uk, m

esle

k et

iği k

avra

mla

rı ç

erçe

vesi

nde

ele

alın

acak

; eti

k ve

top

lum

sal s

orum

lulu

k, g

azet

ecili

k-ha

lkla

iliş

kile

r-re

klam

-tel

eviz

yon

alan

ları

nda

etik

yak

laşı

mla

r gi

bi

konu

lar

tart

ışıla

cakt

ır. T

ürki

ye’d

en v

e dü

nyad

an il

etiş

im e

tik

ilkel

eri/

kıla

vuzl

arı v

e bi

ldir

ileri

ışığ

ında

; ya

ygın

eti

k so

runl

ar t

artı

şmay

a aç

ılaca

ktır

. Yen

i ile

tişi

m t

ekno

lojil

eri e

ksen

inde

yen

i sor

unla

r üz

erin

de

duru

lara

k, ç

özüm

ola

sılık

ları

değ

erle

ndir

ilece

ktir

.5


160

Tabl

o 1.

Yük

sekö

ğret

im K

urum

ları

nda

Med

ya A

hlak

ı Oda

klı D

ersl

er, A

maç

ları

ve

İçer

ikle

ri

Der

s A

dıD

ers

Am

acı

Der

s İç

eriğ

i

İlet

işim

ve

Etik

Gaz

etec

ilikt

e et

ik k

arar

ver

me

süre

çler

inin

ver

ilmes

i

İleti

şim

Eti

ği K

avra

mı

G

azet

ecili

kte,

Tel

eviz

yonc

uluk

ta, H

alkl

a İli

şkile

rde

ve R

ekla

mcı

lıkta

Eti

k So

runl

ar v

e Çö

züm

Öne

rile

ri

İleti

şim

Mes

lekl

erin

de Ö

zden

etim

Yön

tem

leri

6

İlet

işim

ve

Etik

Etik

teo

rile

rin

sund

uğu

sosy

al v

e po

litik

kur

umla

rı in

cele

me;

ile-

tişi

m b

ağla

mın

da e

tik

soru

nlar

ı (ha

klar

, yük

ümlü

lükl

er) v

e sü

reç-

leri

(kap

sam

, etk

ileşi

m, r

ekla

m, t

ekno

lojik

yen

ilikl

er) g

özde

n ge

çirm

e; ö

ğren

cile

ri il

etiş

im ç

alış

mal

arın

da ö

rnek

ola

y in

cele

mes

i ya

para

k te

ori v

e pr

atiğ

i kul

lanm

aya

teşv

ik e

tmek

.

Er

dem

Eti

ği

Fayd

a Et

iği

A

hlak

i Eti

k

Söyl

em E

tiği

D

ünya

da E

tik

G

azet

ecili

kte

Etik

G

erçe

kler

ve

Yala

nlar

H

alka

Hit

ap E

tiği

H

alkl

a İli

şkile

r Et

iği

R

ekla

m E

tiği

Et

ik v

e Ye

ni M

edya

Pra

tikl

eri7

İlet

işim

Eti

ğiBe

lirti

lmem

iş

Etik

Kav

ram

ı

Etik

ile

İlgili

Tem

el Y

akla

şım

lar

Et

ik, T

oplu

m v

e Ev

rens

el D

eğer

ler

İle

tişi

m S

ürec

inde

Eti

k K

onul

ar

Bilg

i Top

lum

unda

Eti

k

İleti

şim

de G

üven

ve

Endi

şe

Topl

umda

Med

yanı

n R

olü

ve S

orum

lulu

klar

ı

Mes

leki

Bec

erile

rin

Kul

lanı

mı v

e Et

ik

Siya

sal İ

leti

şim

ve

Etik

Kon

ular

M

edya

da E

tik

ve T

araf

sızl

ık İl

kesi

M

edya

da G

erçe

klik

Olg

usu

Sö

ylem

ve

Etik

M

edya

, Eti

k ve

İzle

yici

M

edya

da Ş

idde

t ve

Eti

k So

runl

ar

Öze

l Yaş

am v

e M

ahre

miy

et

Rek

lam

ve

Etik

Ya

zılı

Bası

nda

Etik

Te

levi

zyon

ve

Etik

8

6 G

azi Ü

nive

rsit

esi İ

leti

şim

Fak

ülte

si G

azet

ecili

k Bö

lüm

ü, h

ttp:

//w

ww

.ilet

.gaz

i.edu

.tr/

inde

x.ph

p?ga

z821

7 İz

mir

Ek

onom

i Ü

nive

rsit

esi

İleti

şim

Fa

kült

esi

Med

ya

ve

İleti

şim

Bö

lüm

ü,

http

://e

cts.

ieu.

edu.

tr/s

ylla

bus.

php?

sect

ion=

med

ia.c

omm

.ieu.

edu.

tr&

cour

se_c

ode=

MM

C 30

2&ce

r=0&

sem

=28

Ana

dolu

Üni

vers

ites

i İle

tişi

m B

ilim

leri

Fak

ülte

si, h

ttp:

//w

ww

.ana

dolu

.edu

.tr/

ogre

nci_

isle

ri/c

atal

og/i

ltfa

k.pd

f


161

Tabl

o 1.

Yük

sekö

ğret

im K

urum

ları

nda

Med

ya A

hlak

ı Oda

klı D

ersl

er, A

maç

ları

ve

İçer

ikle

ri

Der

s A

dıD

ers

Am

acı

Der

s İç

eriğ

i

İleti

şim

Eti

ğiBu

der

s, m

edya

ve

ileti

şim

öğr

enci

leri

ne, t

oplu

msa

l yaş

amda

ki

İleti

şim

cile

r ol

arak

ort

ak v

e ge

nel b

ir e

tik

geliş

tirm

eler

ine

olan

ağı

sağl

ar. B

u de

rs, i

leti

şim

ve

med

yada

uyg

ulan

an e

tik

ders

idir

ve

gaze

teci

lik, h

alkl

a ili

şkile

r, r

ekla

mcı

lık v

e ya

yını

için

e al

an t

üm

kitl

e ile

tişi

min

i kap

sar.

9

Belir

tilm

emiş

İleti

şim

Eti

ğiBe

lirti

lmem

iş

Ahl

ak A

nlay

ışın

a G

enel

Gir

iş: A

hlak

Anl

ayış

ının

Tar

ihse

l Sür

eç İç

eris

inde

ki G

eliş

imi

Fe

lsef

e A

kım

ları

nın

İnce

lenm

esi

A

hlak

Anl

ayış

ı ve

İleti

şim

Ahl

akı

İle

tişi

m A

hlak

ı ile

İlgi

li Ba

sılı

ve G

örse

l Mat

erya

lleri

n İn

cele

nmes

i

Med

yada

Yer

Ala

n O

layl

arın

Fel

sefe

Akı

mla

rınd

an v

e İle

tişi

m A

hlak

ı Değ

erle

rind

en Y

arar

lanı

lara

k Ta

rtış

ılmas

ı10

İleti

şim

Eti

ğiİle

tişi

m v

e ak

töre

(eti

k) o

lgul

arın

ı kap

sam

lı şe

kild

e ir

dele

mek

; öğ

renc

ileri

akt

öre

(eti

k) k

onus

unda

bili

nçle

ndir

mek

.

İleti

şim

ve

Akt

öre

Kav

ram

ları

nın

İrde

lenm

esi

Ta

rihs

el S

ürec

in İr

dele

nmes

i

Yazı

lı Ba

sınd

a İle

tişi

m E

tiği

(Dün

ya’d

a ve

Tür

kiye

’de)

G

örse

l Bas

ında

İlet

işim

Eti

ği (D

ünya

’da

ve T

ürki

ye’d

e)

Diji

tal Ç

ağ v

e İle

tişi

mde

Akt

öre11

Med

ya E

tiği

Bu d

ersi

n am

acı m

edya

da e

tik

hakk

ında

öğr

enci

leri

bilg

ilend

ir-

mek

tir.

Der

ste

med

ya e

tiği

ile

ilgili

tar

ihse

l ve

günc

el t

artı

şmal

ar,

fark

lı ko

nula

rla

ilişk

isi b

ağla

mın

da t

artı

şıla

cakt

ır. A

yrıc

a et

ik

ilkel

erin

, ahl

ak y

argı

ları

ve

huku

k ya

sala

rınd

an fa

rkın

ın o

rtay

a ko

nulm

asıy

la d

a, “

Ned

en e

tik?

” so

rusu

na y

anıt

bul

ma

dene

mel

eri

anla

tılm

aya

çalış

ılaca

ktır

.

Et

ik

Med

yada

Eti

k

Med

yada

Eti

ğin

Tari

hsel

Tem

elle

ri

Med

yada

Mül

kiye

t ve

Kon

trol

M

edya

da E

kono

mi

M

edya

da S

iyas

et

Med

ya v

e D

emok

rasi

Med

yanı

n H

esap

Ver

ebili

rliğ

i

Med

yada

Eti

k D

eğer

ler

G

azet

ede

Etik

D

ergi

de E

tik

Te

levi

zyon

da E

tik

R

adyo

da E

tik

Ye

ni M

edya

Kan

alla

rınd

a Et

ik12

9 Ye

dite

pe Ü

nive

rsit

esi İ

leti

şim

Fak

ülte

si G

azet

ecili

k Bö

lüm

ü, h

ttp:

//w

ww

.yed

itep

e.ed

u.tr

/bol

umle

r/ga

zete

cilik

/der

s-ac

ikla

mal

ari

10

Koc

aeli

Üni

vers

ites

i İle

tişi

m F

akül

tesi

, htt

p://

if2.

koca

eli.e

du.t

r/pa

ges/

cour

se_c

onte

nt.p

hp?i

d=29

&lg

=tr

11

İsta

nbul

Kül

tür

Üni

vers

ites

i San

at v

e Ta

sarı

m F

akül

tesi

İlet

işim

San

atla

rı B

ölüm

ü, h

ttp:

//w

ww

.iku.

edu.

tr/T

R/1

73-2

-517

35-2

03-1

259-

598-

1-1-

1/de

rs_d

etay

12 İ

stan

bul K

ültü

r Ü

nive

rsit

esi S

anat

ve

Tasa

rım

Fak

ülte

si S

anat

Yön

etim

i Böl

ümü,

htt

p://

ww

w.ik

u.ed

u.tr

/TR

/ect

s_bo

lum

.php

?m=1

&p=

19&

f=5&

r=0&

ders

_id

=383

8&ec

ts=d

ers_

deta

y


162

Tabl

o 1.

Yük

sekö

ğret

im K

urum

ları

nda

Med

ya A

hlak

ı Oda

klı D

ersl

er, A

maç

ları

ve

İçer

ikle

ri

Der

s A

dıD

ers

Am

acı

Der

s İç

eriğ

i

Med

ya E

tiği

Bugü

n dü

nyad

a m

edya

bir

impa

rato

rluk

hâl

inde

insa

nlar

ın v

e ül

kele

rin

kade

rler

iyle

oyn

ayac

ak g

üçte

dir.

İlet

işim

ağı

tüm

üyle

do

nanm

ış ü

lkel

erin

ayd

ınla

nma,

siy

asal

ala

nda,

sos

yal a

land

a,

topl

umsa

l kon

ular

da; d

emok

rasi

, ins

an h

akla

rı, e

kono

mi,

huku

k,

yaşa

m b

içim

i kon

ular

ında

çağ

daşl

aşm

asın

ı sağ

lam

akta

dır.

Bu

su

gibi

, ekm

ek g

ibi,

hava

gib

i olm

azsa

yaş

anm

az d

ediğ

imiz

kad

ar

önem

li bi

r ko

num

a ge

lmel

erin

i sağ

lam

ıştı

r. İy

i uyg

ulan

dığı

nda,

ul

usla

rara

sı v

e ul

usal

eti

ğe d

e ba

ğlı k

alın

dığı

nda

insa

na, t

oplu

ma

bir

yaşa

m ş

ekli

ve ış

ığı v

ereb

ilir.

Ter

s te

ptiğ

i tak

dird

e is

e, y

ani

çıka

rlar

(kiş

isel

ya

da z

ümre

sel),

eti

k dı

şı d

avra

nışl

ar t

oplu

mda

ya

ra a

çabi

lmek

tedi

r. B

u ne

denl

e bu

der

s, m

edya

nın

insa

nlığ

a en

ge

niş

ölçü

de o

nun

çıka

rlar

ı doğ

rult

usun

da h

aber

ve

prog

ram

ları

su

nark

en, n

eler

e di

kkat

edi

lmes

i ger

ekti

ğini

öğr

etm

eyi a

maç

-la

mak

tadı

r. B

u ba

ğlam

da ö

ğren

ci d

oğru

ile

yanl

ışı,

ak il

e ka

rayı

ay

ırt

etm

eyi ö

ğren

ecek

tir.

Öze

tle

polis

in p

otan

siye

l suç

lu a

radı

ğı

yerd

e ki

tle

ileti

şim

ara

çlar

ının

çal

ışan

ları

nın

gerç

eği a

raşt

ırıp

bu

lmas

ı ger

ekti

ğini

öğr

enec

ekti

r ve

Tür

k m

edya

sını

n bu

gör

üşle

r ış

ığın

da g

örev

yap

ıp y

apam

adığ

ını i

rdel

eyec

ekti

r.

M

edya

ded

iğim

iz k

itle

ilet

işim

ara

çlar

ının

insa

nlığ

ın h

izm

etin

deki

rol

ü

Gaz

ete

ve r

adyo

nun

geliş

me

çizg

isi i

çind

e to

plum

lara

ver

diği

hiz

met

Te

levi

zyon

ve

inte

rnet

in d

evre

ye g

irm

esi v

e ça

lışm

a yö

ntem

leri

Si

yasa

l rej

imle

rde

kitl

e ile

tişi

m a

raçl

arın

ın a

rtı v

e ek

sile

ri

Bask

ı rej

imle

rind

e, t

ek p

arti

hük

ûmet

i ya

da d

ikta

törl

ükle

yön

etile

n ül

kele

rde,

yay

ın z

afiy

eti v

e sa

nsür

Ö

zgür

lükç

ü, d

emok

rati

k, in

san

hakl

arın

a sa

ygılı

rej

imle

rde

yayı

n or

ganl

arın

ın ç

alış

ma

yönt

emle

ri

Türk

med

yası

ndak

i tek

elle

şmen

in b

oyut

ları

ve

yayı

n ilk

eler

inin

tek

elle

re d

oğru

dön

üşm

esi

K

amus

al t

elev

izyo

nla

teci

mse

l tel

eviz

yonu

n ya

yın,

ayd

ınla

nma,

tar

af v

e ta

rafs

ızlık

gib

i tem

el il

kele

rdek

i ay

rılık

ları

nı y

arat

an n

eden

leri

n ta

rtış

ılmas

ı

Türk

iye’

deki

kam

u ya

rarı

na g

örev

yap

an k

itle

ilet

işim

ara

çlar

ında

ki e

tik

ve m

esle

ki s

apm

alar

ın t

espi

ti v

e ta

rtış

ılmas

ı

Kam

u ya

rarı

na y

ayın

ile

kam

u ya

rarı

na o

lmay

an y

ayın

ları

n to

plum

üze

rind

eki o

lum

suz

etki

leri

nin

tar-

tışı

lmas

ı

Türk

iye’

de y

ayın

lana

n ga

zete

, der

gi, r

adyo

, tel

eviz

yon,

inte

rnet

ağı

nın

hang

i eti

k de

ğerl

erde

n yo

la ç

ıkm

ış

oldu

ğunu

n ar

aştı

rılm

ası v

e Tü

rkiy

e G

azet

ecile

r Cem

iyet

i’nin

yay

ınla

dığı

“H

ak v

e So

rum

lulu

k Bi

ldir

gesi

”ne

uyul

up u

yulm

adığ

ının

ara

ştır

ılmas

ı13

Med

ya E

tiği

Am

aç, b

asın

mes

lek

etiğ

inin

irde

lenm

esi v

e or

taya

çık

an u

ygu-

lam

adak

i eks

ikle

rin

ve /

vey

a ha

tala

rın

kura

msa

l bağ

lam

da v

e el

eşti

rel b

ir y

akla

şım

la d

eğer

lend

irilm

esid

ir.

Tari

hsel

sür

eçte

bir

sos

yal o

lgu

olar

ak a

hlak

ve

bir

fels

efi k

avra

m o

lara

k et

iğin

ort

aya

çıkı

şınd

an b

aşla

-na

rak,

mes

lek

ilkel

erin

in v

e gü

nüm

üze

gelin

ceye

kad

ar b

asın

da o

rtay

a çı

kan

mes

leki

eti

k uy

gula

mal

ar il

e bu

nlar

a ör

nek

oluş

tura

cak

olay

ve

olgu

lar

ders

in iç

eriğ

idir

.

Ahl

ak, E

tik,

Mes

leki

Eti

k ka

vram

ları

Ba

sın

Ahl

ak K

ural

ları

ve

Bası

nda

Özd

enet

im

Bası

n A

hlak

Kur

alla

rını

n U

ygul

anm

ası :

Gön

üllü

ve

Yasa

ya D

ayan

an Z

orun

lu K

urul

uşla

r

Libe

ral K

uram

O

tori

ter

ve t

otal

iter

rej

imle

rin

bası

na y

akla

şım

ları

ve

etik

anl

ayış

To

plum

sal s

orum

lulu

k ku

ram

ı ve

liber

al k

uram

la k

arşı

laşt

ırılm

ası

Cu

mhu

riye

t ön

cesi

dön

emde

Tür

k ba

sını

nda

bası

n ah

lakı

ile

ilgili

yas

al g

iriş

imle

r

Cum

huri

yet

sonr

ası d

önem

de b

asın

ahl

akı i

le il

gili

giri

şim

ve

geliş

mel

er; B

irin

ci B

asın

Kon

gres

i, G

azet

ecile

r Ce

miy

eti B

asın

Şer

ef D

ivan

ı, Ba

sın

Kon

seyi

Oku

r Te

msi

lcili

ği14

Med

ya E

tiği

Bu d

ersi

n ga

yesi

öğr

enci

leri

n, g

enel

ola

rak

med

ya ö

zel o

lara

k ha

lkla

iliş

kile

r et

iğin

i ve

mes

lek

ilke

ve p

rens

iple

rini

öğr

eter

ek

çalış

ma

haya

tınd

a bu

ilke

lere

gör

e da

vran

mas

ını s

ağla

mak

tır.

Et

ik v

e ah

lâk

kavr

amı,

med

ya e

tiği

H

alkl

a İli

şkile

r ve

rek

lam

cılık

ala

ndak

i bas

ın m

esle

k ilk

eler

i

Özd

enet

im k

avra

mı,

özde

neti

m k

urul

uşla

rı

Dün

ya ö

zden

etim

uyg

ulam

alar

ı

Türk

iye’

de ö

zden

etim

in t

arih

çesi

15

13 İ

stan

bul K

ültü

r Ü

nive

rsit

esi S

anat

ve

Tasa

rım

Fak

ülte

si İl

etiş

im T

asar

ımı (

Mul

tim

edya

) Böl

ümü,

htt

p://

ww

w.ik

u.ed

u.tr

/TR

/ect

s_bo

lum

.php

?m=&

p=18

&f=

&r=

0&de

rs_

id=2

028&

ects

=der

s_de

tay

14 İ

stan

bul Ü

nive

rsit

esi İ

leti

şim

Fak

ülte

si G

azet

ecili

k Bö

lüm

ü, h

ttp:

//eg

itim

deya

pila

nma.

ista

nbul

.edu

.tr/

izle

nce.

php?

id=1

2619

15 İ

stan

bul Ü

nive

rsit

esi İ

leti

şim

Fak

ülte

si H

alkl

a İli

şkile

r ve

Tan

ıtım

Böl

ümü,

htt

p://

egit

imde

yapi

lanm

a.is

tanb

ul.e

du.t

r/iz

lenc

e.ph

p?id

=307

10


163

Tabl

o 1.

Yük

sekö

ğret

im K

urum

ları

nda

Med

ya A

hlak

ı Oda

klı D

ersl

er, A

maç

ları

ve

İçer

ikle

ri

Der

s A

dıD

ers

Am

acı

Der

s İç

eriğ

i

Kit

le İ

leti

şim

A

raçl

arın

da E

tik

Kit

le il

etiş

imin

deki

eti

k ka

vram

ları

, sun

umla

rı, ö

rnek

leri

irde

le-

mey

i am

açla

yan

bir

bakı

ş aç

ısı s

unar

.Et

iğin

kitl

e ile

tişim

ara

çların

da n

asıl

işled

iğin

i ya

da iş

lem

ediğ

ini e

le a

lan,

örn

ekle

rini v

e ve

ritab

anın

ı gün

cel k

itle

iletiş

im a

raçla

rı ör

nekl

erin

den

alan

bir

bakı

ş açıs

ı var

dır.

Tarih

te e

tik k

avra

mın

ı ele

alın

ışını

, far

klı u

ygul

amal

arı,

fark

lı kü

ltürle

rin, u

lusla

rara

sı ya

sala

rın v

e Tü

rkiy

e’dek

i kitl

e ile

tişim

sist

emle

ri ile

tekn

oloj

inin

gel

işmes

i ile

ort

aa çı

kan

yeni

di

nam

ikle

rini i

lişki

sini e

le a

lır v

e ör

nekl

er.16

Med

ya E

tiği

Bu d

ersi

n ge

nel a

mac

ı; ah

lak

ve e

tik

kavr

amla

rını

tar

ihse

l ve

kura

msa

l bağ

lam

da in

cele

mek

, öze

llikl

e m

edya

ala

nınd

a ha

ber-

ciliğ

in e

tik

yönl

erin

i tar

ihse

l ve

günc

el o

layl

ar ü

zeri

nden

tar

tış-

mak

ve

med

yada

kar

şıla

şıla

n et

ik s

orun

ları

örn

ekle

riyl

e bi

rlik

te

yoru

mla

yabi

lmey

i am

açla

mak

tadı

r.

Bu d

erst

e, g

enel

anl

amıy

la a

hlak

ve

etik

kav

ram

ları

tar

tışı

lara

k, ö

zeld

e m

edya

eti

ği, m

edya

nın

siya

sal s

is-

tem

için

deki

eti

k ko

dlar

ı, m

edya

nın

topl

umsa

l sor

umlu

luğu

ve

habe

rcili

k an

layı

şı ir

dele

nece

ktir

.

Ahl

ak v

e Et

ik il

e İlg

ili T

emel

Kav

ram

lar

M

edya

Eti

ğini

n Ta

rihs

el S

üreç

İçin

de D

eğer

lend

irilm

esi

Fa

rklı

Etik

Anl

ayış

lar

Bağl

amın

da M

edya

Eti

ği

Ulu

sal v

e U

lusl

arar

ası G

azet

ecili

k M

esle

k İlk

eler

i

Med

yada

Mül

kiye

t ve

Kon

trol

M

edya

ve

Dem

okra

si

Med

yanı

n To

plum

sal S

orum

lulu

ğu v

e H

esap

ver

ebili

rlik

O

mbu

dsm

anlık

Kur

umu

Ta

bloi

dleş

me

Ö

zel Y

aşam

, Kiş

ilik

Hak

ları

H

aber

Kay

nakl

arı i

le M

addi

İliş

kile

r

Ayr

ımcı

lık v

e M

edya

K

riz

Hab

erci

liği

Se

çim

Kam

pany

alar

ı, Ya

rgı H

aber

leri

Ye

ni İl

etiş

im T

ekno

lojil

eri v

e Et

ik17

Med

ya v

e Et

ikD

ersi

n am

acı m

edya

ve

etik

tem

el t

artı

şma

nokt

alar

ını t

anım

a,

etiğ

in t

arih

sel v

e ku

ram

sal b

oyut

ları

nı ir

dele

mek

tir.

Der

s çe

rçev

esin

de k

itle

ilet

işim

ara

çlar

ının

top

lum

eti

ği ü

zeri

ndek

i etk

isin

i öng

öreb

ilme,

rek

lam

ve

halk

la

ilişk

iler

uzm

anla

rını

n sü

reçt

eki r

olün

ü aç

ıkla

yabi

lmek

hed

eflen

mek

tedi

r.18

16 İ

stan

bul Ü

nive

rsit

esi İ

leti

şim

Fak

ülte

si R

adyo

Tel

eviz

yon

ve S

inem

a Bö

lüm

ü, h

ttp:

//eg

itim

deya

pila

nma.

ista

nbul

.edu

.tr/

izle

nce.

php?

id=1

2540

17 M

ersi

n Ü

nive

rsite

si İl

etiş

im F

akül

tesi

Gaz

etec

ilik

Bölü

mü,

htt

p://

oibs

.mer

sin.

edu.

tr/o

ibs/

_mod

ul/_

ww

w_b

olog

na/?

id=/

cour

se&

prog

ram

=259

&yi

l=2&

sb_i

d=23

527

18 O

kan

Üni

vers

itesi

Uyg

ulam

alı B

ilim

ler Y

ükse

koku

lu H

alkl

a İliş

kile

r ve R

ekla

mcıl

ık B

ölüm

ü, h

ttp:

//ub

yo.o

kan.

edu.

tr/s

ayfa

/hal

kla-

ilisk

iler-

ve-r

ekla

mcil

ik-b

olum

u-de

rs-ic

erik


164

İletişim fakültelerinde ders isimlerindeki tercihler ve ders içeriklerinin belirlenmesi ile aşağıda listesi sunulan ders kaynakları dikkate alındığında, teorik düzeyde ortak kabuller bir yana çalışma alanının sınırlarının henüz netleşmediği görülecektir.

Yükseköğretimde okutulan derslere dair tabloda sunulan ders bilgileriyle birlikte üniversitelerin İnternet sitelerinde duyurulan aşağıda listesi veri-len medya ve etik eksenli olarak kullanılan ders kitapları, iletişim fakültesi öğrencilerinin beslendiği ve akademinin dayandığı bilgi kaynaklarını gös-termesi açısından önemlidir.

Akademik çalışmaların en önemli ve somut ürünü olan yüksek lisans ve dokto-ra tezleri de akademinin konuya ilgisini, bakışını ve konuyu ele aldığı çerçeveyi sunması açısından önemli bir göstergedir. Yüksek Öğretim Kurulu’nun tez tarama merkezinden medya etiği, medya ahlakı, medya ve etik, iletişim etiği, ile-tişim ve etik, basın ahlakı, gazetecilik ahlakı vb. dizi terimler üzerinden yapılan tarama ile ulaşılabilen tezlerin künyeleri liste hâlinde aşağıda sunulmuştur.

Ders Kitap ve Kaynakları

Üniversitelerin iletişim fakültelerinde verilen medya etiği derslerinde kulla-nılan/önerilen bazı kaynaklar şunlardır:

Alankuş, S. (Ed.). (2003). Medya, etik ve hukuk. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.

Alemdar, Z. (1990). Oyunun kuralı: Basında özdenetim. Ankara: Bilgi Yayınevi.

Basın Konseyi. (2003). Basın Konseyi sözleşmesi ve basın meslek ilkeleri. İstanbul: Cem Ofset.

Bauman, Z. (1998). Postmodern etik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Belsey, A. ve Chadwick, R. (Ed.). (1998). Medya ve gazetecilikte etik sorunlar (Çev. N. Türkoğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Bertrand, C. J. (2004). Medya etiği. Ankara: Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müd.

Chomsky, N. (1995). Medya denetimi Immediast bildirgesi. İstanbul: Tüm Zamanlar Yayıncılık.

Cohen-Almagor, R. (2002). İfade, medya ve etik (Çev. S. N. Şad). Ankara: Phoenix Yayınları.


165

Çaplı, B. (2002). Medya ve etik. Ankara: İmge Kitabevi.

Çaplı, B. ve Tuncel, H. (Ed.). (2009). Televizyon haberciliğinde etik. Ankara: Fersa Matbaacılık.

Erdoğan, İ. (Ed.). (2006). Medya ve etik. Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Kuram ve Araştırma Dergisi, 23.

Ergül, H. (2000). Televizyonda haberin magazinelleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.

Kant, I. (2000). Aydınlanma nedir? Sorusuna yanıt (Çev. N. Bozkurt). Toplum ve Bilim, 11, 17-21.

Kuçuradi, İ. (2003). Etik ve etikler. B. Çotuksöken (Ed.), Felsefe söyleşileri I-II içinde. İstanbul: Maltepe Üniversitesi Yayınları.

ODTÜ (2001). I. Ulusal Uygulamalı Etik Kongresi, 12-13 Kasım 2001, Bildiriler Kitabı. Ankara: ODTÜ.

ODTÜ (2006). II. Ulusal Uygulamalı Etik Kongresi, 18-20 Ekim 2006, Bildiriler Kitabı. Ankara: ODTÜ.

Tepe, H. (Ed.). (2000). Etik ve Meslek Etikleri: Tıp, İşletme, Medya ve Hukuk. Ankara: TFK Yayınları.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. Türkiye gazetecileri hak ve sorumluluk bil-dirgesi. http://www.tgc.org.tr/bildirge.html. 26 Aralık 2008 tarihinde edinilmiştir.

Uzun, R. (2007). İletişim etiği. Ankara: Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi Kırkıncı Yıl Kitaplığı.

Yüksek Lisans Tezleri

Arzova, B. (2006). Reklamveren ve reklam ajansı açısından reklam etiği ve bir uygulama. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Aslanel, M. N. (1993). Kamuoyu ve kamuoyunun oluşmasında kitle haberleş-me araçlarının rolü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Atatunç, C. (2006). Ahlak ve etik değerlerin çağdaş basına yansımaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.


166

Bal, A. (1990). Türkiye’de televizyon reklamlarında gerginlik yaratıcı strateji-ler ve unsurlar. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Bişgin, T. (2009). Basın meslek ahlakı ve özdenetimin günümüzdeki uygula-maları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Bulut, R. (2002). Türk basınında promosyon ve tüketiciyi koruma çalışmala-rı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Çağlak, E. (2006). Basın etiği kapsamında gizli kamera kullanımı ve haberci-liğin Arena programı örneği ile irdelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Çavuş, S. (2010). Yerel medya ve etik: Konya örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Çil, S. (2007). Televizyon haberlerinde etik: Karşılaştırmalı haber içerik ana-lizleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Çoban, S. (2006). İletişim fakültesi öğrencilerinin internet haberciliğinin güvenilirliğine ilişkin tutumları: İstanbul, Ankara ve İzmir illerini kap-sayan bir uygulama örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.

Çöteli, S. (2009). Güvenilirlik ve etik açıdan sanal gazeteler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.

Çubukçu, F. M. (2010). Türkiye›de bir uzmanlık alanı olarak savaş muha-birliği: Irak Savaşı örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Dalbudak, Ş. (1996). Türkiye’de basın işletmeciliğinin doğuşu ve gelişi-mi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi, İstanbul.

Demir, Ü. (2006). Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne giriş sürecinde gazetelerin kamuoyu oluşturma işlevinin haber söylemlerine yansıması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.

Doğan, Z. D. (2008). Doğru haber ve bilgi verme görevi doğrultusunda gaze-tecilerin haber kaynaklarını açıklamama haklarının basın özgürlüğündeki yeri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.


167

Emre, H. (2009). Türkiye’deki gazetecilerde profesyonellik düzeyinin belir-lenmesine yönelik bir alan araştırması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Erim, A. (1994). Televizyon haberlerinde etik ve toplumsal sorumluluk. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.

Ertekin, B. A. (2006). Gazetecilik meslek etiğinin kuramsal açıdan incelenmesi ve bir uygulama olarak 11 Eylül 2001 olayının Türkiye ve Kanada gazetelerin-deki yansıması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.

Gizligider, F. (2010). Gazetecilik meslek etiğinin kuramsal açıdan incelen-mesi ve örnek olay olarak Hrant Dink cinayetinin Türk basınına yansıması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.

Görkey, D. (2008). İnternet reklamcılığı: Etik ve hukuk sorunsalı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Gürda, A. (1994). Haber metinlerinin söylemsel analizi üzerine bir çalış-ma: Haberin tarafsızlığı açısından Türk basınında temizlik işçileri grevi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Güzel, A. (2010). Cevap ve düzeltme hakkı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Işık, D. (2007). 1980 sonrası Türk yazılı basınının etik açıdan değerlendi-rilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Işık, U. (2001). Sanal gazetecilik: Özgürlüğe kaçış aracı olarak internet. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Karabıyık, S. (2001). Basın etiği kapsamında gizli kamera kullanımı ve haber-cilik. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Karahasanoglu, T. (1992). Türkiye’de basın işletmelerinde endüstriyel ilişki-ler. Yayımlanmamış profesörlük tezi, İstanbul.

Koç, A. (2007). RTÜK kararları çerçevesinde Türkiye televizyon haberlerinde etik. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.


168

Muter, C. (2002). Bilinçaltı reklamcılık: Bilinçaltı reklam mesajlarının tüketi-ciler üzerindeki etkileri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.

Onursoy, S. (2001). Online haber yayıncılığında görsel tasarım boyutu: Haber siteleri örnekleri üzerine bir uygulama. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.

Özaydın, B. (2010). Teknoloji kültürü ve etik. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.

Özdemir, S. (2006). Türk medyasındaki gazetecilerin medya etiğine yaklaşım-ları: İstanbul örneği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.

Palacı, H. (1998). Yazılı basında memur eylemleri: Egemen söylemin yeniden inşası üzerine bir örnek olay çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Paşalı, N. (1995). Basında oligopostik yapı ve tekelleşme. Yayımlanmamış yük-sek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Savaşeri, S. (2003). İnternet ortamında haber sunumunun gazetecilik bakış açısıyla değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.

Taş, O. (2004). Yöndeşme ve medya endüstrisi: İletişim alanında yöndeşme eğilimleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Ulaş, S. (2009). Print media advertorilas and ethical dimensions. Unpublished master thesis, Yeditepe University, İstanbul.

Ülgen Kaya, E. (2006). Basın etiği. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Yıldırım, H. (2008). Medya işletmeleri ve yapısal sorunları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Doktora Tezleri

Arvas, İ. S. (2010). Cumhuriyet döneminde basında etik bağlamda ortaya konulan uygulamalar ve bir meslek örgütü: Basın Konseyi. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.


169

Aytekin, P. (2009). Reklamda etik: Türkiye’de televizyon reklamlarının etik açıdan incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Manisa.

Çaylı Rahte, E. (2009). Kamusallık, mahremiyet, medya: “Kadın tartışma programları” üzerine etnografik bir inceleme. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Kars, N. (1996). Yazılı basından televizyona geçişte tekelleşme eğilimleri açısından televizyon haberciliği. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Oğuz, C. (2007). Türk basını’nda etik sorunu ve “tetikçilik” kavramı. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Oktay, M. (1990). Kitle iletişim araçlarının uluslararası sorumluluğu ve ile-tişim ahlak kuralları. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Özdemir Akbay, H. (2009). Televizyon reklamlarında etik ve marka sadakati ilişkisi üzerine bir araştırma: Ankara ili örneği. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Uçak, O. (2010). Mesleki etik kapsamında basının adil yargılanma hakkı ilke-sine yaklaşımı. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Yağlı, S. (2003). 1980 sonrası Türk yazılı basınındaki yapısal değişimin haber söylemine yansıması. Yayımlanmamış doktora tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.

Yaman, F. (2009). Reklamcılık sektöründe reklam etiği algılamasının değer-lendirilmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.

Yurdigül, Y. (2007). Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde ulusal kimlik olgusu ve ulusal kimliğin televizyon haberlerinde sunumu. Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.

Dördüncü Kaynak Grubu: Çeşitli Türlerde Yayınlar

1980 sonrasında yapılan akademik toplantılar (panel, sempozyum vs.) ile çoğunluğu 1990’lı yıllardan sonra hazırlanan yüksek lisans ve doktora tezlerinin kitap olarak basılması, medya ahlakı literatürünün önemli iki


170

unsurudur. Bunların yanı sıra Batı’da yapılan çalışmaların tercüme edilerek yayımlanması Türkiye’de medya ahlakı literatürünün önemli bir yekûnunu tutmaktadır. Bu çerçevede yüksek öğretimde okutulan ders kitaplarının çoğunun tercüme eserler olduğu, yayımlanmış ve çoğu da derleme olan çalışmaların büyükçe bir kısmının Avrupa Birliği bağlantılı projeler ile ulus-lararası çalışmalar yürüten diğer Batılı vakıf ve basın kuruluşlarının yaptığı ortak çalışmaların bir ürünü olarak ortaya çıktığı söylenebilir.

Medya ve ahlak ilişkisi üzerine yayımlanmış kitaplarda da henüz sınırları ve kapsamı belirlenmiş teorik bir çerçeveden ve kavramsal düzeyde bir ortaklığın yakalandığından söz etmek güçtür. Kitabın isminde ahlak kavra-mı tercih edilirken, konuların işlenişinde etik kavramının merkeze alındığı kitaplar ve makaleler –veya tersi– görülebilmektedir. Dolayısıyla medya ahlakı ve meslek ilkeleriyle ilgili yeterli düzeyde istifade edilebilecek tutar-lı, kavramsal bütünlüğü olan, ciddi bir literatürün oluşmadığını söylemek abartı olmayacaktır. En azından konunun basın veya medya ahlakı mı, yoksa medya veya iletişim etiği olarak mı ele alınacağı henüz netleşebil-miş değildir. Türkiye’de yükseköğretimin yaygınlaşması, yükseköğretimde medya ve iletişim alanına dair bölüm ve programların artması, medyanın yeniden yapılanmaya başlaması, yeni enformasyon teknolojilerinin klasik gazetecilik işleyişinin ötesinde imkânlar sunuyor olması vb. unsurların oluşturduğu atmosferde medya ahlakının düşünsel kaynakları ile teori ve pratiğin buluştuğu zeminlerin çoğalacağı ve çoğullaşacağı öngörülebilir. Bu da yayınları gerek kendi içinde gerekse alanın genel sorunları bağlamında yeni ve yeniden ele almayı gerekli kılmaktadır.

Aşağıda medya ve etik eksenli olarak yayımlanmış eserlerden bazıları telif eserler, derleme eserler, çeviri eserler ve makaleler başlıklarında sunulmuştur:

Telif Eserler

Adaklı, G. (2006). Türkiye’de medya endüstrisi: Neoliberalizm çağında mülki-yet ve kontrol ilişkileri. Ankara: Ütopya.

Alemdar, Z. (1990). Oyunun kuralı: Basında özdenetim. Ankara: Bilgi Yayınevi.

Alver, F. (2007). Gazeteciliğin kuramsal temelleri. İstanbul: Beta.

Arıcan M. Z. (2004). Haber fotoğraflarını oluşturan öğeler açısından Türkiye ulusal basınında fotoğraf seçim ölçütlerinin belirlenmesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yay.


171

Aslan, K. (2002). Haberin yol haritası. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.

Atalay, İ. (1984). İletişim olayları ve Türk basınının sorunları: Türk bası-nında personel yönetimi. Ankara: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.

Avşar, B. Z. ve Demir, V. (2005). Düzenleme ve uygulamalarla medyada denetim. Ankara: Piramit Yayıncılık.

Basın Konseyi. (2003). Basın Konseyi sözleşmesi ve basın meslek ilkeleri. İstanbul: Cem Ofset.

Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. (2008). Medya profesyonellerinin ve medyanın aile algısı. Ankara: ASAGEM Yayınları.

Bek, M. G. ve Binark, M. (2000). Medya ve cinsiyetçilik. Ankara: A. Ü. Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi.

Birsen, H. (2005). İşgören niteliği ve üretim süreci açısından haber site-lerinin basın etiği kurallarını uygulayabilme yeterliliği. Eskişehir: A. Ü. Yayınları.

Bumin, K. (1998). Medyakronik. İstanbul: İletişim Yayınları.

Bülbül, R. (2001). Haberin anatomisi ve temel yaklaşımlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

Bülbül, R. (2001). İletişim ve etik. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.

Cereci, S. (2003). Medya etiği. İstanbul: Metropol.

Çaplı, B. (2001). Televizyon ve siyasal sistem. Ankara: İmge Kitabevi.

Çaplı, B. (2002). Medya ve etik. Ankara: İmge Kitabevi.

Dedeoğlu, G. (2009). Etik ve bilişim. İzmir: Etki Yayınları.

Demir, V. (1998). Türkiye’de medya ve özdenetimi. İstanbul: İletişim Yayınları.

Demir, V. (2006). Medya etiği. İstanbul: Beta.

Dönmezer, S. (1976). Basın ve hukuku. İstanbul: İ.Ü. Yayınları.

Dursun, Ç. (2001). TV haberlerinde ideoloji. Ankara: İmge Kitabevi.

Ergül, H. (2000). Televizyonda haberin magazinelleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.

Geçgel, B. A. (2005). Medya piyasalarında hukuki düzenlemeler ve rekabet hukuku uygulamaları. Ankara.

Girgin, A. (2000). Yazılı basında haber ve habercilikte etik. İstanbul: İnkılâp.


172

Hatemi, H. (1976). Basın ahlâkı. İstanbul: Çığır Yayınları.

İçel, K. (1990). Kitle Haberleşmesi Hukuku. İstanbul: Beta.

İnal, A. (1996). Haberi okumak. İstanbul: Temuçin Yayınları.

Kamburoğlu, Ö. (2003). Basında haber fotoğraf kullanımı. Ankara: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.

Karabay, N. (2000). Gazetecilik ve haber. İzmir: Meta Basım.

Kaya, A. R. (1985). İletişim sistemleri: Basın, radyo ve televizyon yayınla-rının düzenlenmesi. Ankara: Teori.

Kızıl, N. E. (1998). İletişim özgürlüğü ve medyada oto-kontrol. İstanbul: Beta.

Nebiler, H. (1995). Medyanın ekonomi politiği: Türk basınında tekelleşme ve basın ahlakının çöküşü. İstanbul: Sarmal Yayınevi.

Öngören, G. (1998). Medya ile mücadele rehberi. İstanbul: Çınar Yayınları.

Özek, Ç. (1996). Basın kendini sorguluyor. İstanbul: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.

Özer, Ö. (2008). Liberal basın anlayışı: Objektif habercilik ideali, haber değer-liliği ve gazetecilik etiği. Eskişehir: A. Ü. Yayınları.

Özgen, M. (2002). Gazetecinin etik kimliği. İstanbul: İ. Ü. İletişim Fakültesi Yayınları.

Özgen, M. İ. (1994). İnsanlık ve sosyolojik boyutlarıyla basın meslek ahla-kı ve yasaları. İstanbul: Filiz Kitabevi.

Özgen, M.İ. (1988). Basın ahlak kuralları ve yasalar. İstanbul: Kardeşler Basımevi

Parsa, S. (1993). Televizyon haberciliği ve kuramları. İzmir: E.Ü. Basımevi.

Perin, C. (1974). Tarih boyunca düşünce ve basın özgürlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.

Reyizoğlu, K. (2003). Medyada etikçiler, tetikçiler. İstanbul: Basın Birliği Derneği Yayınları.

Sağnak, M. (1996). Medya politik. İstanbul: Eti Kitapları.

Sen, E. (1996). Özel hayatın gizliliği ve korunması. İstanbul: Kazancı Yayınevi.

Şahin, H. (1991). Yeni iletişim ortamı: Demokrasi ve basın özgürlüğü. İstanbul: Basın Konseyi Yayınları.


173

Tılıç, L. D. (1998). Utanıyorum ama gazeteciyim. İstanbul: İletişim Yayınları.

Tılıç, L. D. (2001). 2000’ler Türkiye’sinde gazetecilik ve medyayı anlamak. İstanbul: Su Yayınları.

Uğurlu, F. ve Öztürk, Ş. (2006). Türkiye’de televizyon haberciliği. Konya: Tablet Yayınları.

Uzun, R. (2007). İletişim etiği: Sorunlar ve sorumluluklar. Ankara: G. Ü. İletişim Fakültesi.

Derleme Eserler

Alankuş, S. (Ed.). (2003). Gazetecilik ve habercilik: Habercinin el kitabı. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.

Alankuş, S. (Ed.). (2003). Medya, etik ve hukuk. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.

Alankuş, S. (Ed.). (2003). Yeni iletişim teknolojileri ve medya. İstanbul: IPS İletişim Vakfı Yayınları.

Alemdar, K. (Ed.). (1999). Medya gücü ve demokratik kurumlar. Ankara: Tüses-Afa Yayını.

Bilgili, C. (Ed.). (2005). Medya eleştirileri: Toplumsal etkiler. İstanbul: Beta.

Çaplı, B. ve Tuncel, H. (Ed.). (2009). Televizyon haberciliğinde etik. Ankara: Fersa Matbaacılık

Damlapınar, Z. (Ed.). (2005). Medya ve siyaset ilişkileri üzerine, Ankara: Turhan Kitabevi.

İrvan, S. (Ed.). (2002). Medya-kültür-siyaset. Ankara: Alp Yayınevi.

Konrad Adenauer Vakfı. (Ed.). (2000). Türkiye ve Almanya’da gazetecilik-te etik. Ankara: Konrad Adenauer Vakfı Yayınları.

Sayımer, İ. ve Eraslan Yayınoğlu, P. (Ed.). (2007). Halkla ilişkiler ve reklam üzerine etik değerlendirmeler. İstanbul: Beta.

Talu, U. (Ed.). (2000). Dipsiz medya. İstanbul: İletişim yay.

Tan Akbulut, N. (Ed.). (2005). Medya eleştirileri: Gelişime ilişkin değerlen-dirmeler. İstanbul: Beta.

Çeviri Eserler

Almagor, R. C. (2002). İfade, medya ve etik (Çev. S. N. Şad). Ankara: Phoenix Yayınevi.


174

Baudrillard, J. (2001). Tam ekran (Çev. B. Gülmez). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Belsey, A. (1998). Mahremiyet, aleniyet, siyaset, medya ve gazetecilikte etik sorunlar (Çev. N. Türkoğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Belsey, A. ve Chadwick, R. (Ed.). (2011). Medya ve gazetecilikte etik sorunlar (Çev. N. Türkoğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Bourdieu, P. (2000). Televizyon üzerine (2. baskı, Çev. T. Ilgaz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Budd, F. J. (1998). Halkla ilişkilerde etik ikilemleri (Çev. N. Nirven ve A. Ünver). İstanbul: Rota Yayınları.

Groombridge, B. (1991). Televizyon ve insanlar (Çev. İ. Şener). İstanbul: Der Yayınları.

Herman, E. S. ve Chomsky, N. (1998). Medya halka nasıl evet dedirtir: Kitle iletişim araçlarının ekonomi politiği (Çev. B. Akyoldaş, İ. Kaplan ve T. Han). İstanbul: Minerva Yayınları.

Keane, J. (1992). Medya ve demokrasi (Çev. H. Şahin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Matelski, M. J. (2000). TV haberciliğinde etik (Çev. B. Ö. Düzgören). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

MacBride, S. (Ed.). (2009). Birçok ses tek bir Dünya: İletişim ve toplum / bugün ve yarın, UNESCO-MacBride raporu (Çev. E. Özkök). Ankara: UNESCO Türkiye Milli Komitesi Yayını.

Morresi, E. (2006). Haber etiği: Ahlaki gazeteciliğin kuruluşu ve eleştirisi (Çev. F. Genç). Ankara: Dost.

Pieper, A. (1999). Etiğe giriş (Çev. V. Atayman ve G. Sezer). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Postman, N. (2004). Televizyon öldüren eğlence: Gösteri çapında kamusal söylem (Çev. O. Akınhay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.

Radford, B. (2004). Medya nasıl yanıltıyor? Basının, aktivistlerin ve reklamcı-ların yanlış yönlendirmesi (Ed. A. Akdaş). İstanbul: Güncel Yayıncılık.

Schneider, W. ve Rause, P. J. (2000). Gazetecinin el kitabı (Çev. I. Aygün). İstanbul: İ. Ü. İletişim Fakültesi Yayınları.


175

Makaleler

Akçan, L. (1986, Mayıs). Türk basını içinde Anadolu basınının sorunları ve sorumlulukları: Türk basınının kendi kendini kontrolü. Türk Basınının Sorunları Sempozyumunda sunulan bildiri, Ankara Üniversitesi Basın ve Yayın Yüksek Okulu, Ankara.

Aktuğlu, K.I. (2006). Tüketicinin bilgilendirilmesi sürecinde reklam etiği. Küresel İletişim Dergisi, 2, s. 1–20.

Atabek, N. (1999). Gazetecilikte tarafsızlık. Marmara İletişim Dergisi, 7, s. 23–36.

Avşar, Z. (2002). Medyada klasik etik kodlar bir illüzyon mu? Selçuk İletişim Dergisi, 2 (3), s.35-49 .

Banar, S. (2006). Medyada etik sorumluluk anlayışı: 2005 yılında Türk medyasına ilişkin değerlendirmeler. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 24, s. 45–53.

Barlas, M. (1986, Mayıs). Basında otokontrol ve Basın Ahlak Yasasının olma-sı gereken temel ilkeleri. Türk Basınının Sorunları Sempozyumunda sunu-lan bildiri, Ankara Üniversitesi Basın ve Yayın Yüksek Okulu, Ankara.

Budak, L. (1995). Baskı grupları - basın ilişkisi: Bir baskı grubu olarak basının değerlendirilmesi, düşünceler. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 8, s. 199–228.

Büker, S. (1996). Medyanın sunduğu “Yeni ahlâk”. Yeni Türkiye (Medya Özel Sayısı-I), 2 (11), s. 127–130.

Çetinkaya, H. (1996). Basın özgürlüğü mü iletişim özgürlüğü mü? Yeni Türkiye (Medya Özel Sayısı-I), 2 (11), 295–305.

Dönmezer, S. (1969). Basında oto-kontrol. İ. Ü. Hukuk Fakültesi Mecmuası, 34(1–4), 3–6.

Dursun, Y. (2000). Hakikat ve haber ilişkisi. RTÜK İletişim Dergisi, 15, s. 22–30.

Ekşi, O. (1996). Basın özgürlüğü diye bir kavram yoktur. Yeni Türkiye (Medya Özel Sayısı- I), 2 (11), s. 251–252.

Elden, M. ve Ulukök, Ö. (2006). Çocuklara yönelik reklamlarda denetim ve etik. Küresel İletişim Dergisi, 2, s. 1–22.

Engin, A. (1999). Medya ahlâkı, gazetecinin kendi ahlâkından ibarettir. Birikim Dergisi (Medya ve Etik Özel Sayısı), http://www.birikimdergisi.


176

com/birikim/dergiyazi.aspx?did=1&dsid=108&dyid=2521 adresinden 24.07.2009 tarihinde edinilmiştir.

Erdoğan, İ. (2006). Medya ve etik: Eleştirel bir giriş. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 23, s. 1–26.

Erinç, O. (1986, Mayıs). Türk basınının sorunlarına genel bir bakış. Türk Basınının Sorunları Sempozyumunda sunulan bildiri, Ankara Üniversitesi Basın ve Yayın Yüksek Okulu, Ankara.

Eroğlu, E. ve Atabek N. (2006). İletişim fakültesi öğrencilerinin ‘Etik eğitimi’ne ve ‘İletişim etiği’ne ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Küresel İletişim Dergisi, 2, s. 1–20.

Eryılmaz, T. (1999). Gazeteci kendine de sormalı. Birikim Dergisi (Medya ve Etik Özel Sayısı), http://www.birikimdergisi.com/birikim/dergiyazi.aspx?did=1&dsid=108&dyid=2520&yazi=Gazeteci%20Kendine%20de%20Sormal%fd adresinden 24.07.2009 tarihinde edinilmiştir.

Güllüoğlu, Ö. (2006). Halkla ilişkiler mesleğinde etik anlayışı. http://if.kocaeli.edu.tr/hitsempozyum2006/kitap/14-Ozlem_Gulluoglu.pdf adresinden 24.07.2009 tarihinde edinilmiştir.

Gürcan, H. İ. (2005). İnternet haberciliğinde etik değerler. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 22, s. 15–21.

Güreli, N. (1996). Basında sorumluluğun çeşitli boyutları. Yeni Türkiye (Medya Özel Sayısı-I), 2 (11), s. 253–259.

Güz, N. (1997). Türk basınında kamuoyu araştırmalarının yönlendir-me araç olarak kullanılması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1 (1), s. 45–73.

Işıkoğlu, D. (2003). Gerçeğin peşinde günümüz medyası ve izleyicisine bir bakış: Truman show. İstanbul İletişim Fakültesi Dergisi, 17.

İnal, A. (1994). Haber üretim sürecindeki farklı yaklaşım. ILEF Yıllık, 3, s. 155–177.

İnal, A. (1995). Yazılı basın haberlerinde yapısal yanlılık sorunu. Toplum ve Bilim, 67, s. 111–134.

Kapan, İ. (1996). Medya ve ahlak. Yeni Türkiye (Medya Özel Sayısı-I), 2 (11), s. 136–139.

Karaca, Y., Pekayman, A. ve Güney, H. (2007). Ebeveynlerin televizyon reklamlarının içeriklerinin çocuklar üzerindeki etkilerini etik açıdan


177

algılamalarına yönelik bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), s. 233–249.

Karaismailoglu, E. (1996). Basın ve etik. Yeni Türkiye (Medya Özel Sayısı-I), 2 (11), s. 131–133.

Kaya, F. (2005). Kopyala yapıştır gazeteciliği. Akademi İletişim Dergisi, 1, s. 63–66.

Kılıç, D. (2005). Haber yapma sürecinin belirleyici unsurları ve basın ahlak. Selçuk İletişim, 3 (4), s. 130–141.

Kızılbay, İ. (2002). Mesleki bir ilke olarak objektif haber. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 15.

Kocamemi, B. (2002). Reklamlar ve reklam etiği sınırları: Nerede ve nasıl çizelim? İstanbul Ticaret Üniversitesi Dergisi, 2, s. 229–238.

Kongar, E. (2003). Medya notu: Medyanın sorumluluğu. http://www.kongar.org/medyanotu/274_Medyanin_Sorumlulugu.php adresinden 24.07.2009 tarihinde edinilmiştir.

Korkmaz, F. (2005). Erzurum’da meydana gelen O. T. olayının ileti-şim etiği ve iletişim hukuku bakımında değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 21.

Kurtböke, O. (1986, Mayıs). Basın ahlakı üzerine. Türk Basınının Sorunları Sempozyumunda sunulan bildiri, Ankara Üniversitesi Basın ve Yayın Yüksek Okulu, Ankara.

Kurtoglu, S. (2003). Haberin söylemini çözümlemek. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 17.

Lubbe, H. ve Bilge, G. (2002). Medyayı kullanmanın etiği: Ahlaki bir meydan okuyuş olarak medya tüketimi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 2 (12).

Merrill, C. J. (1994). Machievelli’ci gazetecilik: Yaşlı kurtla etik üzerine kısa görüşme (Çev. F. M. Binark). Marmara İletişim Dergisi, 5, s. 123–136.

Mora, N. (2004). Türk yazılı basınında haber anlayışı. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 19.

Odyakmaz, N. (2002). Sermayenin gelişimi ve bir üstyapı öğesi olarak medya. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 18.

Özdemir, U. (2006). Meslek ahlakı ve medya. Köprü Dergisi, 95.


178

Özgenç, İ. ve Sözüer A. (1996). Steril gazeteci, pastörize haber, diyet gazete ve basın özgürlüğü. Yeni Türkiye (Medya Özel Sayısı-I), 11, s. 282–292.

Tepe, H. (2000). Basın etiği ya da basının etik sorunları üzerine. H. Tepe (Ed.), Etik ve meslek etikleri içinde (s. 121-136). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.

Tılıç, L. D. (1999). Milliyetçilik ve yeni sahiplik yapısı kıskacında Türk medyası. Birikim Dergisi (Medya ve Etik Özel Sayısı), http://www.biri-kimdergisi.com/birikim/dergiyazi.aspx?did=1&dsid=108&dyid=2523&yazi=Milliyet%e7ilik%20ve%20Yeni%20Sahiplik%20Yap%fds%fd%20K%fdskac%fdnda%20T%fcrk%20Medyas%fd adresinden 24.07.2009 tarihinde edinilmiştir.

Topçuoğlu, N. (1996). Basında reklam ve tüketim olgusu. Yeni Türkiye (Medya Özel Sayısı-I), 2 (11), s. 45–475.

Underwood, M. (2002). Kamusal alan olarak internet. Cogito Dergisi, 30, 121–142.

Ünlüer, A. O. (2006). Medyada etik söylem ve medya etiğini biçimleyen temel belirleyiciler üzerine bir değerlendirme. Küresel İletişim Dergisi, http://globalmedia-tr.emu.edu.tr/ adresinden 25.07.2009 tarihinde edi-nilmiştir.

Yolcu, E. (2005). Holdingleşen medya, yeni haber söylemi ve etik: Hürriyet ve Star Gazetesi örneği. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 21.

KaynakçaAydın, H. (2010). Cemiyet-i Matbuat-ı Osmaniye: Kuruluşu ve basında tartışmalar. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 27, 553–569.

Çağdaş Gazeteciler Derneği. (2011). İlkelerimiz. http://www.cgd.org.tr/index.php?Did=6 adresinden 28 Aralık 2011 tarihinde edinilmiştir.

Doğan Yayın Holding Yayın Konseyi. (2009). 2008 faaliyet raporu. İstanbul: DYH.

Girgin, A. (2000). Yazılı basında haber ve habercilikte etik. İstanbul: İnkılâp.

Özgen, M. (2002). Gazetecinin etik kimliği. İstanbul: İ. Ü. İletişim Fakültesi Yayınları.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti. Türkiye gazetecileri hak ve sorumluluk bildirgesi. http://www.tgc.org.tr/bildirge.html. 26 Aralık 2008 tarihinde edinilmiştir.

Documents

Medya Ahlakı Literatürü Arasında Bir Gezinti