Upload
khangminh22
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%& 20@2@2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- 20@2@2007 jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk eaxGokj fnukad 20@2@2007 jksth lka;dkGh 4-
00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnj lHksr ek- mi&egkikSj] Jh- fouksn ryjstk gs ihBklhu
vf/kdkjh LFkkuh vkluLFk gksrs- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs @ gksR;k-
1½ ek- miegkikSj %&Jh- ryjstk fouksn panhjke
2-
3-
4-
5-
6-
7-
8-
9-
10-
11-
12-
13
14-
15-
16-
17-
18-
19-
20-
21-
22-
23-
24-
25-
Jherh tkoGs lafxrk jes’k
Jh- HkqYyj jktsanzflag fojflag
Jh- Vsdpankuh jktq eFkqjknkl
Jh- fyaxs lq;Zdkar ¼ccu½
Jh- xk;dokM fnyhi
Jh- eksdy pankjke foBksck
Jh- ,Mds x.kir xksfoan
Jherh- 'kekZ deyk xaxk/kj
Jh- meki jkenkl jk?kksth
Jh- jksgMk ';kelqanj tkuhyky
Jh- xqIrk izHkqukFk nq[karh
Jh- iokj ukuk vkuank
Jherh vkgqtk furk izdk’k
Jh- tX;klh jktq fd’kupan
Jh- fude ‘kkarkjke vksadkj
Jh- Vkys izeksn ukensojko
Jh- Bkdqj fouksn ykyflax
Jherh- lksusth ehuk ¼lksaMs½
Jh- xk;dokM lqjs'k ukenso
Jherh ouokjh eksuk v’kksd
Jh- ouokjh fd'kksj ukjk;.knkl
Jh- lk/kokuh eksgu jganksey
Jh- tslokuh lrjkenkl iquenkl
Jh- yqaM xksfoanjke Mksyqey
26-
27-
28-
29-
30-
31-
32-
33-
34-
35-
36-
37-
38-
39-
40-
41-
42-
43-
44-
45-
46-
47
48-
Jh- #ipankuh cPpkjke ck’kksey
Jh- Bkdqj v’kksd Hkxokunkl
Jh- [ksek.kh nsosanzflag pankflag
Jherh dkjhjk js[kk eUuqey
Jh- ieukuh bZ'oj lrjkenkl
Jh- cksMkjs /kuat; ckcqjko
Jh- ikVhy fo’oukFk xkSre
Jherh oflVk csch rqylhnkl
Jherh- llk.ks y{ehckbZ jksfgnkl
Jh- euokuh vUuq ¼lueq[k½
Jherh iatkch fnik ukjk;.k
Jherh cBhtk dksey ve`r
Jh- jkej[;kuh eksgunkl ¼xkMks½ ukjk;.knkl
Jh- yckuk gksf'k;kjflax gfjflax
MkW- ¼Jherh½ ukFkkuh fuuk izdk’k
Jherh- fj>ok.kh lqtkrk jes'k
Jherh djksfr;k ekyrh jk/kkpj.k
Jherh nklkuh feuq jktdqekj
Jh- bnukuh jktq panzHkku
Jh- iatkch yky nsounkl
Jh- ekf[ktk gjnkl lUeq[knkl
Jh- ykyokuh fnyhi tsBkuan
Jh- o/kkfj;k jkts’k ukfudjke
rj]
ek- egkikSj %& 1- Jherh dkykuh T;ksrh ¼iIiq½ lqjs’k] ek- lnL; @ lnL;k 2- Jh- lksuo.ks uFkq dk’khjke]
3- Jherh jkepankuh Hkkouk euksgj] 4- Jh- ok?ks ‘kkeq ckcq] 5- Jherh eksdy lhek pankjke] 6-
Jh- eqypankuh egsanz ijljke] 7- Jh- oyspk i`Foh O;kikjhyky] 8- Jh- ;kno ykyfcgkjh cq>kjr] 9-
Jherh cke.kdj uafnuh xtkuu] 10- Jherh xqIrk vfurk /kesanz] 11- Jherh [kkaMsdj izsek fHkek]
12- Jherh- elan ek;k ?ku';kenkl] 13- Jherh f[kyukuh Hkkouk joh] 14- Jh- vljksaMdj jkts’k mQZ
jkt t;flax] 15-Jh- pOgk.k jes’k egknso] 16- Jh- tk/ko iz’kkar txUukFk] 17- Jh- tk/ko lqjs’k e/kqdj]
18- Jherh lqosZ t;Jh lqfuy] 19- Jherh d`”.kkuh js[kk gjs’k] 20- Jh- Hkkysjko xkSre ;’koar] 21-Jh-
EgLds vadq’k fuo`Rrh] 22-Jh- pkS/kjh jktsanz ‘kkarkjke] 23- Jh- iqjLokuh teuknkl [kqcpan]
24- Jh- t;fla?kkuh vfuy Hkxokunkl] 25-Jherh ekf[ktk fdj.k y[kh] 26-Jh- Bkdqj ujsanzdqekj
dsoyjke] 27- Jherh Nkfcz;k Hkkjrh igykt] 28- Jh- cBhtk lat; jkepanz ] 29- Jh- csgjk.kh Bkdqjnkl
o;Zynkl] 30- MkW- ¼Jherh½ lk/kokuh t;k gs lHksl vuqifLFkr gksrs @ gksR;k- ek-vk;qDr Jh- lnkf’ko dkacGs gs vuqifLFkr vlY;kus R;kaP;k LFkkuh Jh- ukuk jkSjkGs] vfrfjDr vk;qDr
gs izkf/kd`r vf/kdkjh Eg.kqu vkluLFk gksrs- rlsp [kkyh n’kZfoysys vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
2- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
3- Jh- feyhan lkoar] mi&vk;qDr
4- Jh- ,l-ds-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
5- Jh- vuqi fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
6- Jh- ch-lqanjs’oju] izHkkjh ‘kgj vfHk;ark
7- Jh-eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fo|qr foHkkx
8- Jh vkj-vkj-lkodkjs] dk;Zdkjh vfHk;ark] ¼ikiq½
9- MkW- ds-vkj [kjkr] oS|fd; vkjksX; vf/kdkjh
10- Jh- ;qojkt Hknk.ks] tulaidZ vf/kdkjh
11- Jh ,l-ch-lq[kjkekuh] iz- dk;Zdkjh vfHk;ark ¼LFkkiR;½
12- MkW- jktk fj>okuh] oSn;fd; vf/kdkjh
lak;dkGh 4-15 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
ek- lfpo %& fo”k; Ø- 1 okpqu nk[kforkr-
iz’uksRrjs-------;kosGsl ,d lq/nk iz’u izyafcr ulY;kus gk fo”k; ?ksryk tk.kkj ukgh-
mYgkluxj ftYgk dkWaxzsl ¼vk;½ P;k v/;{kkaps i= izkIr >kys vkgs- R;kuqlkj Jh- eksgu
lk/kokuh ;kauk dkWaxzsl vk; i{kkps xVusrs Eg.kqu fuoM.;kr vkys vkgs- R;kaP;k use.kqdhl ek- ihBklhu
vf/kdk&;kauh fLod`rh fnyh vkgs- Jh- eksgu lk/kokuh vkiys vfHkuanu d#u vki.kkal ‘kqHksPNk nsrks-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& Jh- eksgu lk/kokuhth] vkiY;k xVusrk use.kqdhckcr vkiys
gkfnZd vfHkuanu o vki.kkal gkfnZd ‘kqHksPNk-
ek- lfpo %& rhu y{kos/kh lwpuk izkIr >kY;k vlwu R;k iq<hy izek.ks vkgsr-
ifgyh y{kos/kh lqpuk vkgs thps lqpd vkgsr Jh- jktsanzflag HkqYyj o vuqeksnd vkgsr Jh-
jktsanz pkS/kjh
fo”k; %& lar lk/kq oklokuh m|kukps ¼xksy eSnku½ izos’k}kj dk;eLo#ih can
vlY;kdkj.kkus ukxjhdkauk gks.kk&;k xSjlks;hckcr o lnj m|kukps izos’k}kj
Rojhr ukxjhdkalkBh [kqys dj.;kckcr-
nqljh y{kos/kh lwpuk vkgs thps lqpd vkgsr Jh- lrjkenkl tslokuh o vuqeksnd vkgsr
Jherh Hkkouk f[kyukuh-
fo”k; %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;korhus mYgkluxj okf’k;kauk eqyHkqr lqfo/kk feGr ulY;kus
;sfFky ukxjhd o O;kikjh vR;ar =Lr vkgsr- egkikfydk BsdsnkjkadMqu] tdkr
BsdsnkjkadMqu fuoklh foHkkxkae/;s] ?kjkae/;s vukf/kd`ri.ks nqdkus o dkj[kkus mHkkjY;kus
‘kgjkrhy fdR;sd ‘kgjok’kh ‘kgj lksMqu tk.;kl ykpkj >kys vkgsr-
frljhth y{kos/kh vkgs rh fu/kkZjhr osGsuarj izkIr >kyh vkgs thps lqpd vkgsr]
Jh- fd’kksj ouokjh o vuqeksnd vkgsr Jh- fnyhi ykyokuh- gh y{kos/kh lqpuk Jh- ;qojkt Hknk.ks
;kaP;k fu;qDrhckcr [kqyklk ekx.;kckcrph vkgs-
fo”k; %& Jh- ;qojkt Hknk.ks ;kaP;k fu;qDrhckcr-
;ke/khy nksu y{kos/kh lwpuk vki.kkal ekU; djk;P;k vkgsr-
ek-mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& egkjkt HkqYyj ;kaph th y{kos/kh lqpuk vkgs frP;kckcr
mi&vk;qDr] ekyeRrk ;kauh ys[kh mRrj fnys vkgs- o vfrfjDr vk;qDrkauh ;kpk [kqyklk djkok vls eh
R;kauk funsZ’k nsr vkgs-
ek- lfpo %& Jh- jktsanzflag HkqYyj gs vkiyh y{kos/kh ekxs ?ksr vkgsr-
ek-mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& Jh- jktsanzflag HkqYyj gs vkiyh y{kos/kh ekxs ?ksr vkgsr-
Jh- ukuk jkSjkGs] ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%& lUekufu; egkikSjth o
loZ lUekufu; lnL;] ek- lnL; Jh- HkqYyj egkjkt ;kauh th y{kos/kh lwpuk fnyh vkgs R;k vuq”kaxkus eh
iq<hyizek.ks [kqyklk d# bfPNrks-
lar lk/kq oklokuh m|ku] xksy eSnku]mYgkluxj&1 gs egkuxjikfydsP;k ekydhps m|ku
vkgs- lnjP;k m|kuke/khy ¼3540 pkS-feVj $ 10968 pkS- feVj½ ,o<h tkxk iztkirh czEgdqekjh ;k
[kktxh laLFksl 10 o”kkZP;k dkyko/khlkBh ^^ okij o gLrkarjhr rRokus** mYgkluxj egkuxjikfydk Bjko
Ø- 104] fnukad 20@11@2003 vUo;s ns.;kr vkysyh vkgs-
lnj m|kukP;k xSjokijkckcrP;k ckrE;k o`Rri=ke/;s izfl/n >kY;kus fnukad 1@11@2006 jksthP;k
vkns’kkUo;s lnj m|kukrhy loZ njokts jk=h 10-00 uarj m|kukr izos’k nsow u;s] rlsp eSnku izos’k dj.ks
o ckgsj tk.;klkBh QDr eq[; nksu njoktkapk okij djkok vls funsZ’k ns.;kr vkys gksrs- rn~uarj fnukad
7@12@2006 P;k vkns’kkUo;s 1½ lk/kw oklokuh iqrG;ktoG vlysyk njoktk rlsp 2½ Hkxorh ukokuh
LVsttoGhy njoktk ¼vkfry cktwl vlysyk njoktk½ can dj.;kps vknsf’kr d#u rls lqpuk Qyd
iznf’kZr dj.;klkBh funsZ’k fnys gksrs-
fnukad 13@12@2006 vUo;s iztkfir bZ’ojhy fo’ofo|ky;] mYgkluxj&2 ;kauk i= nsowu lnj
m|kukrhy nksu eq[; njokts ldkGh 6-00 rs 10-00 o lka;dkGh 5-00 rs 10-00 ;k dkyko/khlkBh
tursP;k fgrkP;k n`”Vhus m?kMs Bso.;kckcr dGfo.;kr vkys gksrs- rFkkfi] brj dks.kR;kgh izdkjps vkns’k
ekyeRrk foHkkxkekQZr ikjhr dj.;kr vkysys ukghr-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&ek- egkikSj egksn;] vkEgkayk dk; okVrs njokts m?kM.kkjh iztkfirk
bZ’ojh; fo’o fo|ky; gh laLFkk dks.k gksrs\ rs vkJeokys dks.k gksrkr T;akuk ;kauh vkns’k fnys vkgsr dh]
njokts m?kMk Eg.kqu rh tkxk R;kauk fnyh vkgs dk;\vki.k Eg.krk dh y{kos/kh lwpuk ekxs ?;k] vki.k
fygwu ,d nsrk o ;sFks ,d cksyrk\ isVhP;k ckgsj dkgh] isVhP;k vkr dkgh vls FkksM pkyrs\
ek-mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&T;k xks”Vhckcr Jh- HkqYyj egkjkt ;kapk vk{ksi vkgs] R;kckchpk
vki.k [kqyklk djk-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&egklHkk laiY;kuarj vki.k vf/kdkjh cjkscj ?;k- rsFks tkowu nksUgh
njokts m?kMs d#u Bsoq- czEgdqekjhyk vki.k gh tkxk fodyh vlsy rj rls lkaxk- lk/kq oklokuhpk iqrGk
vki.k R;kauk fodyk vkgs dk;\
ek-mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&HkqYyj egkjkt th] R;kauk [kqyklk d# n;k-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&yksdkauk jLR;ko#u n’kZu ?;kos ykxrs- vkr tkoq ‘kdr ukghr-
Jh- feyhan lkoar ¼mi&vk;qDr] ekyeRrk½%&ek- egkikSjth] vkrkp vkEgh ts ys[kh mRrj fnys vkgs
R;kP;kr fnlwu ;sbZy dk vkEgh lhy dj.;kps vkns’k fnysys uOgrs-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&lkgsc] vki.k dk; EgVys vkgs] czEgdqekjhokY;kauk vki.k lkafxrys vkgs-
ldkGh 6-00 rs 10-00 o lka;dkGh 5-00 rs 10-00 ;k osGse/;s njokts m?kMkos- vkrk egklHkk
laiY;kuarj vki.k pyk vkf.k njokts m?kMqu n;k-
Jh- fefyan lkoar ¼mi&vk;qDr] ekyeRrk½%&fBd vkgs-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh%& egkikSj egksn;] f’kolsusps ojh”B usrs Jh- jktsanzflag HkqYyj ;kauh gk tks
iz’u ;sFks mifLFkr dsyk vkgs] QDr eq[; njoktk can dsyk vkgs fgjoGhoj pky.;kps xjksnj efgykauk
MkWDVjkadMqu lYyk fnyk tkrks ;k m|kuke/;s th fgjoG vkgs R;k fgjoGhoj R;k efgykauk pkyq fnys tkr
ukgh- njokts osGs vxksnjp can dsys tkrkr- rh th fgjoG ykoyh tkrs rh d’;klkBh ykoyh tkrs\
fgjoG xqjkauk pj.;klkBh ykoyh tkrs dh ek.klkauk pky.;klkBh ykoyh tkrs o vki.k tls Eg.krk dh]
njokts can dj.;kps vkns’k fnys ukgh rj ex ;sFks ts vkns’k vlrkr rs d’;klkBh vlrkr\ ;k
egkuxjikfydsps iz’kklu dke rjh dk; djr vkgs\ vki.k ?kj nq#Lrhph ijokuxh nsrkr izR;{kkr ek= rsFks
iDds cka/kdke gksrs- ?kj nq#Lrh ijokuxh u nsrkgh ?kj nq#Lrh dsyh tkrs- vkiys ts vkns’k vlrkr R;kaoj
dq.khgh dk;Zokgh djr ukghr- ‘ksoVh ;k egkuxjikfydsr pkyys rjh dk;\ jke Hkjksls fganq gkWVsy pkyys
vkgs dk;\ vki.k R;kauk vkns’k n;ky dh gs ts m|ku vkgs R;krhy lq;ksX; ns[kHkky dj.;klkBh
vki.kkal fnys vkgs- njokts can dj.;klkBh fnysys ukgh- egkikSj egksn;] vki.k vf/kfu.kZ; n;k]
‘kgjkrhy ukxjhdkauk ;k m|kukiklqu oafpr Bso.;kpk vki.kkal dkgh vf/kdkj izkIr gksr ukgh-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&egkjkt HkqYyj vkf.k Jh- fnyhi ykyokuh ;kaP;k eqn~n;k’kh eh lger vkgs-
ek>k nqljk vlk eqn~nk vkgs dh] vkrkp eyk ekfgr iMys dh] vki.kkal ys[kh mRrj fnys vkgs- rs ys[kh
mRrj QDr egkjkt HkqYyj ;kaukp dk ns.;kr vkys\ tsOgk lHkkx`gkr y{kos/kh lwpuk ekaMyh tkrs rh laiq.kZ
lHkkx`gkph feGdr gksrs- rsOgk rh dsoG ekaM.kk&;k lnL;kph jkgr ukgh- Eg.kqu ;k ckcrhr ts dkgh
mRrj fnys tkrs rs loZ lnL;kauk fnys ikfgts- rj eh gs fopk# bfPNrks dh rs mRrj lokZauk izLr`r dk
dj.;kr vkys ukgh\ QDr egkjkt HkqYyj ;kaP;kdMs mRrjkph izr vkgs- vkEgkadq.kkdMsgh mRrjkph izr
ukgh-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj@Jh- fnyhi ykyokuh %& R;k mRrjkph izr lokZauk forjhr dsyh tkoh-
ek- lfpo %& Jh- jktsanzflag HkqYyj gs vkiyh y{kos/kh lwpuk ekxs ?ksoq bfPNr gksrs Eg.kqu R;k y{kos/khps
mRrj loZ lUekufu; lnL;kauk izLr`r dj.;kr vkys ukgh-
ek- lnL; Jh-fnyhi ykyokuh %&ijarq R;kauh rh lHkkx`gkr fnY;keqGs rh lHkkx`gkph feGdr >kyh vkgs
uk\
ek- lfpo %& tksi;Zar rh fLod`r gksr ukgh rksi;Zar rh lHkkx`gkph feGdr >kyh vls Eg.krk ;s.kkj ukgh-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %& R;kauk tj mRrj fnys vkgs rj rs lokZauk forjhr >kys ikfgts-
ek- lfpo %& R;kaps lek/kku >kY;kus rs y{kos/kh lwpuk ekxs ?ksoq bfPNr gksrs-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&ijarq lHkkx`gkps er vkgs dh] R;k mRrjkph izr lokZauk forjhr dsyh
tkoh- ek- egkikSjth] eh tks iz’u mifLFkr dsyk gksrk R;koj vki.k vf/kfu.kZ; n;k-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& R;k m|kukP;k xsV ckcr ‘kgjokf’k;kaph th gjdr vkgs] rh
y{kkr ?ksrk rs xsV vkt lka;dkGhp m?kMys ikfgts- rlsp iqrG;kpk tks dkgh eqn~nk vkgs rks lq/nk vktp
fudkykr dk<yk ikfgts-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %& fgjoGhoj pky.;kl eukbZ dsyh tkoq u;s-
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&;k vkns’kkps vktp ikyu
dsys tkbZy-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&/kU;okn-
ek- lfpo%&;k O;frfjDr T;k nksu y{kos/kh lwpuk vkY;k vkgsr R;kl ek- ihBklhu vf/kdk&;kauh fLod`rh
fnyh vkgs- ifgyh y{kos/kh lqpuk th vkgs thps lqpd vkgsr Jh- lrjkenkl tslokuh o vuqeksnd vkgsr
Jherh Hkkouk f[kyukuh- R;kauh d`i;k vkiyh y{kos/kh lqpuk ekaMkoh-
y{kos/kh lqpuk ;kizdkjph vkgs----------------------
y{kos/kh lwpuk dzekad 1
lqpdkps uko %& Jh- lrjkenkl tslokuh
vuqeksndkps uko %&Jherh Hkkouk f[kyukuh-
fo”k; %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;korhus mYgkluxj okf’k;kauk eqyHkqr lqfo/kk feGr ulY;kus
;sfFky ukxjhd o O;kikjh vR;ar =Lr vkgsr- egkikfydk BsdsnkjkadMqu] tdkr
BsdsnkjkadMqu fuoklh foHkkxkae/;s] ?kjkae/;s vukf/kd`ri.ks nqdkus o dkj[kkus mHkkjY;kus
‘kgjkrhy fdR;sd ‘kgjok’kh ‘kgj lksMqu tk.;kl ykpkj >kys vkgsr-
mYgkluxj ‘kgj esa jgrs ukxjhdksa dh ;g f’kdk;r jgh gS dh] ‘kgj es dpjs ds [kFks dbZ txg dbZ
fnuksa rd Hkjs ns[ks tk jgs gS] ePNj ekj nokbZ;ksa dk mi;ksx ftl u;h e’khu VsDVj }kjk fd;k tk jgk Fkk
vc vpkud can fd;k x;k ns[kk tk jgk gS ftls ‘kgj esa ePNjks dh leL;k cMh gq;h gS] xYyh;ks esa] jksMks
esa dqRrs T;knk vankt esa ?kqers jgus ls dbZ ckj ukxjhdks dkVus dh f’kdk;r feyrh jgh gS ‘kklfd;
bLirky esa dqRrs dkVus ij nokbZ;ksa dk] batsD’kuksa dk vHkko gksusls Hkh ukxfjd ijs’kku gS] ?kjks ds fiNs o
?kjks ds fcp jksMks ij] vaMj xzkmaM xVj ykbZus tks egkikfydk dh vkSj cukbZ gq;h gS pksdvi gks tkus o j[ks
Bsdsnkj us lgh dke lgh le; ij u fd;s tkus ls ukxjhdk ds ?kjksa esa jksMks ij xanxh tek o cgrh utj
vk jgh gS A ?kjksa o nqdkuks dh tfeu ekydh gDd gksrs t#jr iMus ij ejer fd;s tkus dh ijokuxh
ekax djus ij efguks rd HkVdk;k tkrk jgk gS A ‘kgj ds O;kikfj;ksa dh ;g f’kdk;r jgh gS dh] ckgj ls
tc eky ‘kgj esa ykrs gS lHk t#jh dkxti= fcy fu;eks ds rgr gksus ij Hkh ;gkW dk tdkr Bsdsnkj
fu;eksa dks rkr~ esa j[kdj vius eu ekus <ax ls tdkr o fr?k.kh o pkS?k.kh olqy djrs gS O;kikjh ykpkj
bl vU;k; dks lgu djrs gS A ‘kgj ds fy;s ik.kh Hkjiqj ‘kklu dh vkSj ls eatqj dj feyk gqvk gS lgh
vankt esa lgh le; ij uyks}kjk ik.kh ;gka ds ukxjhdks ds ?kjks rd igwap ik, ,Slh O;oLFkk] ,Slk forj.k
gks ik,A ‘kgj ds cMs ukys ftuls cjlkr dk ik.kh o iqjs o”kZ Hkj ?kjks o nqdkuks dk ik.kh cgrs jgrk gS o
iqjkus ukys dbZ txg VqVs utj vk jgs gS laca/khr vf/kdkjh oxZ dks ckj ckj fy[ks tkus ij Hkh ejer djuk
ckdh cjlkr ds le; bu VqVs ukyks ds dkj.k ik.kh vklikl ds ?kjks esa ?kqldj ukxjhdks ds tkueky dh
uqdlku gksrh jgh gS A
bu lHkh leL;kvksa dh egklHkk esa bl y{kfo/kh}kjk ppkZ dj lgh O;oLFkk gks ik, lg;ksx djsa
fouarh- /kU;oknA
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&Jh- lrjkenkl tslokuhth vki.k th y{kos/kh lwpuk ekaMyh
vkgs frP;ke/;s vusd eqn~ns mifLFkr dsys vkgsr- [kjsrj ,dk y{kos/kh lwpuse/;s ,dp eqn~nk vlyk
ikfgts- vki.k ;k y{kos/khe/;s lgk&lkr eqn~ns ekaMys vkgsr rj d`i;k vki.k dqBY;k rjh ,dkp
eqn~n;koj ppkZ djkoh-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %& ek- egkikSjth] uxjlsod tks vlrks R;kl ‘kgjkrhy loZ leL;kaps
lek/kku ‘kks/kk;ps vlrs- tj vki.k y{kos/kh}kjs ,dp eqn~nk ,Sdqu ?ksoq bfPNr vlky rj eh ,dkp
eqn~n;koj cksysu ckdh fo”k;kaoj eh gjdrhP;k eqn~n;k}kjs cksysu- uxjlsod d’;klkBh vlrks\ eh
2002 iklqu lkj[kh vksjM djr vkgs- 2003 e/;s Li”Vi.ks fygwu fnys vkgs dh] mYgkluxj
egkuxjikfydk gh eqdh] cfgjh] us=fgu egkuxjikfydk vkgs- vk;qDr lkgsckaP;k ukokus eh i= fnys gksrs
R;kpk laiq.kZ rif’ky lfpo lkgsckadMs miyC/k vlsy- [kjks[kjp eh vls fygwu fnys gksrs fdaok ukgh\ ;sFks
ts dkgh uxjlsod clys gksrs R;kauh ,Sdys lq/nk gksrs] ikfgys gksrs o vuqHkoys lq/nk gksrs- rj gs ts eh
vkrk cksy.kkj vkgs rs cjkplk vuqHko ?ksrY;kuarj ykpkjhus] vfr’k; foo’k gksowu cksyr vkgs- eh
,d&,d eqn~nk y{kos/kh lwpukaP;k ek/;ekrqu vki.kkal fygwu fnyk vkgs- rj esgjckuh d#u T;k
vR;ko’;d lqfo/kk vkgsr R;k fnY;k tkO;kr- ,d [kkl eqn~nk O;kik&;kafo”k;hpk fyfgyk vkgs- tls
vkeP;k Jh- HkqYyj egkjktkauh vkrk vkrkp lkafxrys vkgs dh vkEgh ts xksy eSnku fnys vkgs rs ns[kHkky
nq#LrhlkBh fnys vkgs- yksdkauk vf/kdkf/kd lqfo/kk miyC/k OgkO;kr Eg.kqu ns[kHkky nq#LrhlkBh R;k laLFksyk
fnYks vkgs- R;kp i/nrhus tdkrhpk Bsdk vkEgh pkaxY;k lqfo/kkalkBh fnysyk vkgs- ts.ksd#u O;kik&;kauk
pkaxY;kr pkaxyh lsok feGkoh- O;kik&;kauk vf/kdkf/kd pkaxyh lqfo/kk miyC/k Ogkoh- e/;orhZ ukD;koj
yqVekj gks.;klkBh vkEgh tdkrhpk Bsdk fnyk ukgh- fu;ekuqlkj e/;orhZ tdkr ukD;koj rØkj
uksanfo.;klkBh ,d rØkj iqLrd vlys ikfgts- ts izR;sd foHkkxke/;s Bsoys tkrs- rs iqLrd rsFks Bsoys
vkgs dk;\ ‘kgjkrhy loZ leL;kaP;k eqn~n;kaps fuokj.k dj.;klkBh uxjlsodkl fuoMqu fnys tkrs- dq.;k
,dk eqn~n;kP;k fuokj.kklkBh vkEgkal yksdkauh fuoMqu fnysys ukgh- rj esgjckuh d#u eh ts ts dkgh
fygwu fnys vkgs R;kckcrhr eh vk.k[kh dkgh cksyq bfPNr ukgh- cksy.;kph dkgh vko’;drkp ukgh-
ijarq T;k dkgh vR;ko’;d lsok vkgsr R;k iqjfo.ks] ukxjhdkauk T;k dkgh leL;k vkgsr R;kaps fuokj.k
dj.ks gs vk;qDrkaps drZO; vkgs- ,d O;Drh ?kjnq#Lrh ijokuxh feGfo.;klkBh egkuxjikfydse/;s fnM nksu
efgU;kiklwu Qs&;k ekjr vkgs] R;kP;kdMs vko’;d rh loZ dkxni=s vkgsr- R;kl ?kjnq#Lrh ijokuxh
fnyh tkr ukgh- ;kl dk; egkuxjikfydk Eg.kk;ps\ ;kauk dk; vk;qDr Eg.kk;ps\ vkiY;k vkjksX;
foHkkxkckcrhr eh dk; fygwu vk.kys vkgs\ LoPNrk fujh{kdkauh okjaokj fygwu fnY;kuarjgh vk;qDr lkgsc
y{k nsr ukghr] mik;qDr y{k nsr ukghr- gk dk; izdkj vkgs\ gh egkuxjikfydk vkgs dh vk.k[kh
nqljs dkgh vkgs\ fo|qr foHkkx lksMqu ,[kknk foHkkx nk[kok T;kps dke pkaxys vkgs- fo|qr foHkkx lksMqu
loZ= va/kkjp va/kkj vkgs- T;k foHkkxke/;s ;ksX; izdkjps dke gksr vkgs- vlk ,drjh foHkkx nk[kok-
R;kps mnkgj.k Eg.kqu eh vki.kkal ,d i= nsr vkgs- gs igk T;k foHkkxkus vfr’k; lrZd vlys ikfgts-
R;k foHkkxke/;s dk; gksr vkgs rs\ gs vki.k igk- LoPNrk fufj{kdkus vki.kkal fygwu ikBfoys vkgs dh]
[kRR;ko#u dpjk mpyyk tkr ukgh- ePNj ekj.;klkBh th tarquk’kds okijyh tkr gksrh- rh tarquk’kds
dqBs vkgsr\ gk igk psd] psdoj nksu&nksu vf/kdk&;kauh Lok{k&;k dsY;k vkgsr ijarq rkjh[k fyfgyh
vkgs dk;\ ;k psdoj rkjh[k ukgh] efguk ukgh] o”kZgh ukgh- vkiY;k mYgkluxj egkuxjikfydse/;s nksu
ekxkZus iSlk ;srks- R;krhy ifgyk ekxZ vkgs tdkr foHkkx] tdkr foHkkx vkiY;k egkuxjikfydsps
vf/kdkjh O;ofLFkri.ks pkyoq ‘kdys ukgh- Eg.kqu egkuxjikfydk ‘kklu vkf.k iz’kklukl ;k foHkkxkps
dke [kktxh Bsdsnkjkl n;kos ykxsy- o tks ?kjiV~Vh foHkkx vkgs rks dlk pkyrks rsgh vki.k igk-
uxjlsodkl lq#okrhiklqu ‘ksoVi;Zar vki.k yksdkauh fHkdkjh cuoqu Bsoys vkgs- ldkG >kY;koj rks
vkjksX; foHkkxkdMs fHkd ekxk;yk tkbZy] R;kuarj ik.kh iqjoBk foHkkxkr VWdj ekx.;klkBh tkbZy] rj gs
uxjlsod in vkgs dh] fHkdkjh in vkgs\ iz’kklu dk; djr vkgs\ lfpo lkgsc] eh vkrk tks
vki.kkdMs psd fnyk R;koj rkjh[k fyfgyh vkgs dk;\ vk;qDr lkgsckauk nk[kok] R;koj nksu&nksu
vf/kdk&;kaP;k Lok{k&;k vkgsr- Eg.ktsp fo|qr foHkkx lksMqu dks.kR;k foHkkxkdMs vkiY;k dkekpk izdk’k
vkgs\ rs eyk lkafxrys rj eh ekÖ;k tkxsoj clqu ?ksbZu- dks.kR;k foHkkxkdMs ;ksX; v’kh lsok feGr
vkgs\ vlk dks.krk foHkkx vkgs tks vkEgkal ;ksX; izdkjph lsok nsr vkgs\ vkeps eu izlUu djr vkgs-
vlk ,[kknk foHkkx lkaxk- ?kjiV~Vh foHkkxkr v’kh dkgh izdj.ks vkgsr dh T;kauh ,d&,d] fnM&fnM
yk[k #i;s ?kjiV~Vh Hkjko;kl ikfgts gksrh rs vdjk’ks #i;s ?kjiV~Vh Hkjr vkgsr- Eg.kqu eh lkaxq bfPNrks
dh] dks.kR;k foHkkxkr ;ksX; izdkjs dke lq# vkgs R;k foHkkxkps uko lakxk- vki.k fuoM.kwdhP;k ernkj
;kn;k igk ekÖ;k ?kjkleksj izHkkjke vikVZesaV o Jhd`”.kk vikVZesaV vkgs ;k nksUgh bekjrhrhy ernkjkaph ukos
ernkj ;knhrqu xk;c vkgsr- vkeps vf/kdkjh dk; djr vkgsr\ lQkbZ foHkkxkrhy vf/kdkjh dk; djr
vkgsr\ mik;qDr&eq[;ky; dk; djr vkgsr\ vk;qDr lkgsc dk; djr vkgsr\ ;kpkp vFkZ loZt.k
MksGs can d#u clys vkgsr] QDr uxjlsodkus yksdkaP;k f’kO;k ‘kki [kkosr- tdkr foHkkxkps vkrk eh ts
vki.kkal fcy fnys rs iDds fcy vkgs R;koj otu fyfgysys vkgs- R;k fcykoj 9 gtkj #i;s tdkr
tkLr ?ksrys tkr vkgs- gs 9 gtkj #i;s fdrh O;kikj dsY;kuarj O;kikjh deoq ‘kdsy\ rsFks tdkr
ukD;koj clysys ts ekyd vkgsr rs fdrh m/nVi.ks cksyr vkgsr vkf.k xqaMfxjh djr vkgsr\ dk; R;kauk
xqaMkfxjh dj.;kph lqV fnyh vkgs\ vkeps O;kikjh R;kauk fodys vkgsr\ gs dk; gksr vkgs\ gh dsoG
ekÖ;k ,dV;kph tckcnkjh ukgh- tso<s dkgh uxjlsod fuoMqu vkys vkgsr R;k lokZaph tckcnkjh vkgs-
mYgkluxj dWEi 5 ;sfFky O;kikjh vlksf’k,upk eh mik/;{k vlY;keqGs ekÖ;kdMs rks O;kikjh rØkj ?ksoqu
vkyk rh rØkj eh fnyh vkgs- tsOgk eh eglqy lferhpk lHkkirh rsOgk eyk ,d Vsfyxzke feGkyk gksrk]
vk;qDr lkgsckauk lq/nk ,d Vsfyxzke feGkyk gksrk] loZ uxjlsodkauk Vsfyxzke feGkys gksrs- R;ke/;s tdkr
foHkkxke/;s dk;&dk; vU;k; gksr vkgs gs fyfgys gksrs- R;k Vsfyxzkeph izr egkuxjikfydse/;s vkgs ulsy
rj eyk lkaxk eh rh vk.kqu nsbZu- vkEgka uxjlsodkauk eku/ku cSBd HkRrk fnyk tkrks- vf/kdkjh yksd eksB
eksB;k jDdekaps ixkj ?ksrkr- R;kuarjgh rs dkgh d# ‘kdr ukghr\ ;kpk [kqyklk djk- eh vki.kkal
tdkrhps fcy fnys vkgs rs tdkr foHkkxkP;k mik;qDrkauk nk[kok R;ke/;s fdrh #i;s tkLr ?ksrys vkgsr\
o rs ts fcy fnys vkgs rs ekU; vkgs fdaok ukgh\ ulsy rj R;kckcrhr lq/nk R;kauh [kqyklk dsyk ikfgts
uk\ mik;qDr tdkr gs vkt vkys ukghr dk;\ rs lqV~Vhoj vkgsr dk;\
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& Jh- lrjkenklth vki.k vkiys Hkk”k.k iq.kZ djk Eg.kts mRrj
nsrk ;sbZy-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %& eh ek>s Hkk”k.k iq.kZ djrks o clqu ?ksrks- eh y{kos/khr mifLFkr
dsY;kizek.ks eqyHkqr lqfo/kk vkEgkayk miyC/k d#u fnY;k tkO;kr- /kU;okn A
ek- lnL; Jh- jkenkl meki %&egkikSj egksn;] vk;qDr lkgsc] lfpo lkgsc] Jh- lrjkenkl tslokuh ;kauh
;sFks tks fo”k; mifLFkr dsyk vkt 5 o”kkZuarj ts nq%[k vkt R;kaP;k eukrqu ckgsj vkys vkgs- ;kckcr
ejkBhr ,d xk.ks vkgs] ^^ vjs lalkj&lalkj] nksu ftokapk fopkj- vk/kh clrks pVdk ex feGrs Hkkdj**
;kpk vFkZ vlk gksrks dh] dks.krkgh dkjHkkj ‘kklu vkf.k iz’kklu ;kaP;k fopkjkus pkyrks ex Hkysgh rh
uxjikfydk vlks] egkuxjikfydk vlks] fo/kkulHkk vlks fdaok yksdlHkk vlks] 5 o”ksZ ;kauh dks.kR;k
fopkj/kkjsus ‘kklu vkf.k iz’kklu pkyfoys\ R;kpk vFkZ vkt m?kM >kyk- tdkrhP;k ckcrhr R;akps Eg.k.ks
vkgs dh] BsdsnkjkdMqu tqyqe gksrkr] O;kik&;kauk =kl gksrks- ;k loZ xks”Vh 5 o”kkZiklqu gksr vkY;k vkgsr
o R;k ;kauhp dsY;k vkgsr- tdkrhps [kktxhdj.k ts >kys rs ;kaP;kp lRrk dkyko/khr >kys vkgs- ;kaps
vls Eg.k.ks vkgs dh] dks.kR;kgh foHkkxkpk dkjHkkj cjkscj ukgh ex rks dj foHkkx vlks fdaok ik.kh iqjoBk
foHkkx vlks fdaok vkjksX; foHkkx vlks rj ;k xks”Vh ;kaP;k vkrkp d’kk y{kkr vkY;k gsp eyk letqu
;sr ukgh-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %& gjdrhP;k eqn~n;ka}kjs eh cksyq bfPNrks-
ek- lnL; Jh- jkenkl meki %&Jh- lrjkenklth ek>s cksy.ks iq.kZ gksoq n;k] ex vki.k cksyk- gs igk]
;sFks vki.k tso<s dkgh vk{ksi uksanfoys vkgsr] T;k dkgh vMp.kh fun’kZukl vk.kwu fnysY;k vkgsr R;k
‘kklu vkf.k iz’kklukP;k vkgsr] fojks/kh i{kkP;k ukghr- vkEgh T;k osGsl ;k fo”k;koj vkokt mBor gksrks
R;kosGsl ;kauh vkEgkal lgdk;Z fnys ukgh- R;kosGsl lgdk;Z fnys vlrs rj ;ke/;s lq/kkj.kk >kY;k
vlR;k o v’kk rØkjh dj.;kph ifjfLFkrh mn~Hkoyh ulrh- rj ek>s vls Eg.k.ks vkgs dh] ;k T;k gjdrh
;sFks izLr`r dsY;k vkgsr R;k Qkj mf’kjkus mifLFkr dsY;k vkgsr- ;koj dkghgh mik; ukgh- ‘ksoVh
fuoM.kqdhuarj th ufou egkuxjikfydk vfLrRokr ;sbZy rhp ;koj fopkj djsy- ,o<sp cksyqu eh ek>s
nksu ‘kCn laiforks-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&gjdrhP;k eqn~n;kaUo;s eh cksyq bfPNrks- vki.k igk vkf.k fopkj
djk- Jh- meki lkgsc] lrjkenkl ;kauh ;kckcr ifgY;kankp vkokt mBfoyk ukgh- yksdkaP;k T;k leL;k
vkgs] R;k lksMfo.;klkBh lHkkx`gkr tfeuhoj clqu lrjkenkl ;kauhp vkokt mBfoyk gksrk- mYgkluxj
egkuxjikfydsr rls ifgY;kankp >kysys vlsy- 2002&2003 iklqupk mYgkluxj egkikfydspk vgoky
ikgqu rks pkaxYkk ulY;kckcr 2003 e/;s Jh- iks[kjdj lkgsc vlrkauk eh R;kckcrhr vkokt mBfoyk
gksrk- mYgkluxj egkuxjikfydspk tks dkjHkkj pkyq vkgs rks eqdk] cfgjk] us=fgu o viax
egkuxjikfydslkj[kk vkgs- egkuxjikfydse/;s ek>h th i=s iMqu vkgsr R;kph izr Jh- meki lkgsc vki.k
?ksoq ‘kdrk o vkrk lq/nk eh lkaxrks dh] lrjknkl tslokuh ;kapk v-Ø- 69 tks izHkkx vkjf{kr gksrk R;k
izHkkxkrqu Jherh eatq bZ’oj iksiVkuh ;k fuoMwu vkY;k vkgsr- R;kaP;kleksj tso<s dkgh mesnokj mHks gksrs
R;k lokZaph vuker jDde tIr >kyh vkgs- lrjkenkl gh dkgh dedqor O;Drh ukgh- lrjkenkl gh
lsok dk;kZr eXu vlysyh O;Drh vkgs- ekÖ;k izHkkxkrhy yksdkapk ekÖ;koj iq.kZi.ks fo’okl vkgs vkf.k
R;kaps eyk lgdk;Z vkgs- vkrk eh ekth uxjlsod QDr ukokpk vkgs- ijarq rks tks izHkkx vkgs rks
vtqugh ekÖ;kdMsp vkgs- R;k izHkkxkrhy leL;kackcr ekÖ;k uarj Jherh eatq bZ’oj iksiVkuh ;k vkokt
mBor jkgrhy-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&ek- egkikSj egksn;] vki.k /kU;oknkl ik= vkgkr- vki.k gh y{kos/kh
fLod`r dsY;kus egkikSj egksn; vki.k /kU;oknkl ik= vkgkr o R;kgh is{kk /kU;oknkl tkLr ik= vkgsr Jh-
lrjknkl tslokuh T;kauh gh y{kos/kh lqpuk lHkkx`gkr ekaMyh- gh y{kos/kh okpY;kuarj vki.k EgVykr dh
;krhy dks.krkgh ,d eqn~nk ekaMk- rj egkikSj egksn;] gh y{kos/kh lwpuk ,dkp eqn~n;koj vkgs vkf.k rks
eqn~nk vlk vkgs dh] gh egkuxjikfydk vka/kGh vkgs- Jh- lrjkenkl tslokuh ;kauh gh th y{kos/kh lwpuk
ekaMyh vkgs R;ke/;s R;kauh ;k eqn~n;kpk lekos’k dsyk vkgs dh] mYgkluxje/;s yksdkauk dq=s pkorkr-
R;kosGsl R;kauk ‘okuna’kkojhy batsD’ku feGr ukgh- egkuxjikfydsP;k fuoM.kwdhr vkEgh gs loZ eqn~ns
mifLFkr dsys gksrs o ;k vxksnjP;k egklHksr lq/nk okjaokj gs eqn~ns mifLFkr dsys gksrs dh] mYgkluxj e/;s
dq=s [kqi >kys vkgsr- ijarq gs dq=s tsOgk pkorkr rsOgk R;kaojhy batsD’kus feGr ukghr- gs dq=s tsOgk
pkorkr rsOgk R;kojhy batsD’ku feGr ukghr- o e/;orhZ #X.kky;krhy yksd Eg.krkr dh] vki.k gh
batsD’ku ckgs#u ?ksoqu ;k vkEgh Vkspqu nsoq- eyk rj vls okVrs dh] batsD’ku fnY;kuarj R;kaP;k uksanh Bsoqu
rs dkgh xMcM djrhy dh dk; gs lkaxkrk ;sr ukgh- jschtph batsD’ku dk feGr ukghr R;koj vk;qDrkauh
izdk’k Vkdkok- ;k y{kos/khe/;s ;k eqn~n;kapkgh vki.k fopkj dsyk ikfgts T;kauh T;kl Li’kZ dsyk ukgh rks
eqn~nk vlk vkgs dh] ‘kgjke/;s xVkjkph fLFkrh dk; vkgs\ ;k eqn~n;kdMs lq/nk y{k fnys ikfgts-
y{kos/khe/;s ;kpkgh mYys[k dsyk vkgs dh] ‘kgjke/;s fdrh dpjk lkByk vkgs] fdrh ePNj >kys vkgsr]
fdrh jksxjkbZ iljyh vkgs] ijarq ;k eqn~n;kckcrgh vki.k dkghgh EgVys ukgh- egkikSj egksn;] gsp eqn~ns
vkgsr T;k eqn~n;kackcr mYgkluxje/khy yksdkauh vkiyk tukns’k fnyk vkgs- rks vlk tukns’k tks
lRrk/kkjh i{kkyk Qkj eksBk >Vdk vkgs- lRrk/kkjh i{kkph th uSfrd tckcnkjh vkgs rh iq.kZ dj.;ke/;s
lRrk/kkjh i{k fu”QG Bjyk vkgs- vkt vkeP;k Jh- lrjknkl tslokuh ;kauh EgVys dh] mYgkluxj
egkuxjikfydsrhy fo|qr foHkkx oxGrk loZp foHkkxkr va/kkj vkgs- fo|qr foHkkxkP;k ;k izdk’kkr gs lkjs
Hkz”Vkpkj] vdk;Z{kerk gs loZ Li”Vi.ks ikfgys tkoq ‘kdrs- ;k egkuxjikfydsps iz’kklu vka/kGs] cfgjs vkgs-
o R;kgh iq<s tkoqu eh vls Eg.kq bfPNrks dh] ean cqf/nps vkgs- ‘kgjkph v’kh voLFkk dsY;kuarj vkf.k ;k
‘kgjkl ‘ksdMks dksVh #i;kps dtZcktkjh dsY;kuarjgh gs iz’kklu ukxjhdkauk uGk}kjs ik.kh nsoq ‘kdr ukgh]
VWadjka}kjs ik.kh iqjoBk djr vkgs- lOok yk[k #i;s izfrfnu ;k fg’kksckus dpjk mpy.;kpk Bsdk
fnY;kuarjgh dpjk mpyyk tkr ukgh- MhMhVh ikoMj] dkGs rsy vls u tk.ks fdR;sd ckchaojhy [kpZ
dq.kkP;k f[k’;kr tkr vkgs\ izR;sd fBdk.kh va/kdkj vkf.k Hkz”Vkpkj ;k f’kok; dkgh fnlr ukgh-
egkikSj egksn;] tursus tks tukns’k fnyk vkgs rks ikgrk ek- egkikSjkauh jkthukek fnyk ikfgts- gk turspk
vkokt vkgs- ;k 13 pkSjl fdyksfeVj {ks=klkBh yk[kks] djksMks #i;s [kpZ d#u lq/nk ts iz’kklu ukxjhdkauk
eqyHkqr ukxjh lqfo/kk iqjoq ‘kdr ukgh o ekQ djk] eh vls dkgh ‘kCn cksyr vkgs] ,d iz’kklu vkEgkayk
eqrkjh nsoq ‘kdr ukgh- lkoZtfud ‘kkSpky; lq/nk nsoq ‘kdr ukgh- fi.;kps ik.kh nsoq ‘kdr ukgh-
dpjk mpyq ‘kdr ukgh- #X.kokfgdk nsoq ‘kdr ukgh- letk 7&8 ekG;koj vkx ykxyh rj rh fo>oq
‘kd.kkj ukgh dkj.k pkj ekG;kP;kojhy vkx fo>fo.;kph {kerk vkiY;k vfXu’keu foHkkxkdMs ukgh-
vki.k dks.kR;k izdkjps ‘kklu djhr vkgkr\ vkf.k vkiys vf/kdkjh dk; djhr vkgsr\ ;k loZ xks”Vhl
dks.k tckcnkj vkgs\ dk; vkEgh ;k lHkkx`gke/;s QDr vksjM.;klkBh vkgksr- vkrk vkeP;k ,dk
lgdk&;kus EgVys dh] vkEgkal fHkdkjh letys tkrs- Qjd QDr ,o<kp vkgs dh vkeP;k gkrke/;s
dVksjk ukgh- fHkdk&;klkj[kh rj vkeph fLFkrh dsyh vkgs\ ,dk uxjlsodkph e;kZnk dk; vlrs rs vkEgh
tk.krks- ijarq ,dk yksdizfrfu/khcjkscj d’;kizdkjps orZu dsys ikfgts gs vkiys iz’kklu tk.kr ukgh-
egkikSj egksn;] gs ts pkyys vkgs R;kfo#/n vkoktk mBokok ykxsy vkf.k ekQ djk] vkoktkus tj Hkkxys
ukgh rj vk?kkr djkok ykxsy- ex R;kps ifj.kke dk; gksrhy gs lq/nk vki.k letkoqu ?ksrys ikfgts-
mYgkluxj e/khy turk vkiY;kp i{kkP;k lnL;kaP;k y{kos/kh lqpusP;k ek/;ekrqu vki.kkal vlk iz’u
djr vkgs dh ;k ukxjh lqfo/kk d’;k fnY;k tkrhy\ ;k egklHksl v/;kZ rklkpk rek’kk letys tkr
vkgs dk;\ ‘ksoVh ;koj ekxZ rjh dk; vkgs\ gs letqu ?ks.;kph vki.kkal vko’;drk vkgs dh ukgh\
dh vki.k letqu ?ksoq bfPNr ukgh\ vk;qDr egksn;] vki.k tckcnkj inkoj clyk vkgkr- Eg.kqu
vki.k FkksM;k tckcnkjhus dke djk- o vktP;k egklHkse/;s th y{kos/kh mifLFkr dj.;kr vkyh vkgs
R;ke/khy eqn~n;kaoj vkiys iz’kklu dk; dj.kkj vkgs\ egklHksP;k fno’kh v/;kZ rklkph gh dljr d#u
fol#u tk.ks ghp vktojph vkiyh Hkwfedk jkfgyh vkgs- o vkiY;k ;k Hkqfedspk vkEgh tksjnkji.ks fu”ks/k
djrks o vktP;k ;k egklHksr vkEgh v’kh ekx.kh djrks dh] esgjckuh d#u jWcht batsD’kupk cankscLr
dsyk tkok- ‘kgjkrhy dpjk fu;feri.ks mpyyk tkok- fQusy o Mkl ekj.;kps rsy ;kaph fu;feri.ks
Qokj.kh dsyh tkoh o ‘kgjokf’k;kauk eqyHkqr R;k lsok fnY;k tkO;kr- vU;Fkk T;kizek.ks ‘kklukl R;kaP;k
[kqphZoj cl.;kpk vf/kdkj ukgh rks iz’kkluklgh ukgh- yksdizfrfu/kh ;k ukR;kus turspk vkokt ;k
y{kos/khP;k ek/;ekrqu vki.kki;Zar iksgpoq bfPNrks- t; fgan] t; egkjk”Vª] t; fHke vkf.k t; >qysykyA
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&;k y{kos/khP;k ek/;ekrqu vkEgh iz’kklukps y{k os/kq bfPNrks-
Jh- lrjkenkl tslokuh ;kauh th y{kos/kh lwpuk ekaMyh frP;kr cjhp’kh lR;rk vkgs- tsFki;Zar
iz’kklukpk eqn~nk vkgs] egkuxjikfydsrhy iz’kklu BIi >kys vkgs] ;ke/;s dks.krsgh nqer ukgh- ts
vf/kdkjh vkgsr rs osGsoj egkikfydsr ;sr ukghr- fuoMwu vkysY;k yksdizfrfu/khapk vf/kdk&;kauh vknj
Bsoyk ikfgts o R;kaP;k’kh lUekuiqoZd orZu dsys ikfgts- Eg.kwu eh loZ vf/kdk&;kauk lkaxq bfPNrks dh]
R;kauh ;kckcr nql&;k egkikfydse/;s tkoqu ikg.kh djkoh rsFks vf/kdk&;kadMqu yksdizfrfu/khauk
d’;kizdkjph okx.kqd fnyh tkr vkgs ;kckchdMs lq/nk y{k fnys tkos- ;k O;frfjDr Jh- lrjkenkl
tslokuh ;kauh ;k y{kos/khe/;s T;k dkgh f’kQkj’kh dsY;k vkgsr R;kckcrhr vk;qDrkaP;k LFkkuh vkluLFk
vlysY;k vfrfjDr vk;qDr ;kauk eh vkns’k nsrks dh] ;k ckcr loZ lUekufu; lnL;kauk iq<hy egklHksr
ys[kh mRrj fnys tkos-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&mRrjkcjkscjp dk;Zokgh lq/nk >kyh ikfgts-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&Jh- fnyhi ykyokuh ;kauh EgVY;kizek.ks jsfctph batsD’kus dqBsgh
miyC/k ukghr- xjhc yksd R;klkBh HkVdr vkgsr- vkt jsfctph batsD’kus [kjsnh dj.;kph
egkuxjikfydsph vkfFkZd fLFkrh ukgh dk\ jsfctph batsD’kus yodjkr yodj [kjsnh dsyh tkohr- o ;k
y{kos/khe/;s Jh- lrjkenkl tslokuh ;kauh ts&ts eqn~ns mifLFkr dsys vkgsr R;kckcr iq<hy egklHksr loZ
lnL;kauk ys[kh mRrjs fnyh tkohr-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&egkikSj egksn;] lUekufu; egkikSj Jherh T;ksrh dkykuh ;kauh ts
vkns’k fnys gksrs tls dh] vaR;fo/khlkBh xjhckauk eksQr ykdMkapk iqjoBk- vlk vkns’k vlrkauk lq/nk
iz’kklu MksGs can d#u clys vkgs- R;k vkns’kkph vaeyctko.kh Ogkoh ;klkBh loZ laca/khrkauk rkfdn
ns.;kr ;koh- vR;ko’;d lsokackcr loZ foHkkxizeq[kkauk vk;qDrkauh Rojhr vkns’k fnys ikfgtsr ;kckcrhr
vki.k R;kauk vkns’k n;k-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&gks;] eh ;kckcr vfrfjDr vk;qDrkauk vkns’k nsrks dh] ;k
vxksnjP;k egklHkkae/;s ts dkgh fu.kZ; >kys vkgs R;kaph yodjkr yodj vaeyctko.kh >kyh ikfgts-
;kckcrhr vfrfjDr vk;qDrkauh [kqyklk djkok-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&[kqwyklk dj.;kvxksnj ,d xks”V y{kkr ?;k] vkt jsfctpk gk tks eqn~nk
mifLFkr >kyk ;kckcr Jh- cPpkjke #ipankuh ;kauh eqn~nk ekaMyk gksrk R;kuarj fdrh batsD’ku [kjsnh dsyh\
fdrh okijyh\ vkf.k fdrh f’kYyd vkgsr\ ;kckcrhr tjk ekfgrh n;k-
MkW- ds-vkj- [kjkr ¼oSn;dh; vkjksX; vf/kdkjh½%&ek- egkikSjth] -------
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&vki.k ts vk’oklu n;ky R;kph iqrZrk gksbZy uk\ dh gs lq/nk ,d
vk’oklup jkfgy\
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&tdkr foHkkxkP;k mik;qDrkauk ekfgrh ns.;kl lkaxk dh tdkr
ukD;koj ,d rØkj uksan] jftLVj Bsoys tkos- rlsp eh vki.kkal ,d fcy fnys vkgs rs ikgqu R;kckcrhr
R;kauh fu.kZ; fnyk ikfgts- ;k fcykckcr fdrh tdkr jDde Hkjyh ikfgts\ R;kP;kdMqu th tdkr
tkLr ?ks.;kr vkyh vkgs rh d’kh ijr dj.kkj\ R;kph lq/nk ekfgrh fnyh tkoh-
MkW- ds-vkj- [kjkr ¼oSn;dh; vkjksX; vf/kdkjh½%&jsfct batsD’kulkBh ‘kklukpk nj izrh batsD’ku 270
#i;s vlk vkgs- o cktkjkr ;kp batsD’kuph fdaer 330 #i;s vkgs- ;keqGs daiuhe/;s ;k batsD’kukph
tso<h fuehZrh gksrs rh loZ batsD’kus LFkkfud cktkjisBsr foØhlkBh Bsoyh tkrkr- ekxhy efgU;ke/;s vkEgh
rhu osGk daiuhdMs batsD’kukph ekx.kh d#ugh R;kauh vki.kkal batsD’kupk iqjoBk dsyk ukgh- ;klkBh
vkrk fufonk ekxoqu batsD’kus [kjsnh dj.;kpk izLrko Bsoyk vkgs- R;k izLrkokl ekU;rk feGrkp VsaMj
ekxoqu batsD’kus ekxfoyh tkrhy- /kU;okn-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& gs igk] ;k vxksnjlq/nk fufonk ekxfo.;kr vkY;k gksR;k- ijarq
Bsdsnkjkus batsD’kus iqjfoyh ukghr- R;kps dkj.k dk; gksrs\ rks lokZr y?kqRre njkpk fufonkdkj gksrk-
U;quRre njkpk fufonkdkj gksrk R;kus batsD’kus iqjfoyh ukghr R;kP;k ckcrhr MkWDVj lkgsc rqEgh [kqyklk
djk-
MkW- ds-vkj- [kjkr ¼oSn;dh; vkjksX; vf/kdkjh½%&R;k Bsdsnkjkl lq/nk vkEgh i= fnys vkgs dh ;kuarj tsOgk
d/kh vkeP;kdMqu fufonk fu?krhy rsOgk vkiyh fufonk fLod`r dsyh tk.kkj ukgh-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& ukgh] R;kaP;koj vki.k dkjokbZ dk; dj.kkj\ R;kauh deh
njkph fufonk Hkjyh gksrh ijarq R;kus batsD’kukpk iqjoBk dsyk ukgh- dkj.k R;kus fufonse/;s [kqip deh nj
fyfgys gksrs-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&batsD’kukpk iqjoBk u djrk yksdkaP;k ftfork’kh [ksG.kk&;k yksdkapk
dsoG Bsdk fLod`r u djrk R;kaP;koj dkjokbZ >kyh ikfgts- R;kauk dkG;k ;knhe/;s dk Vkdr ukghr\
fcy ns.;klkBh R;kl eksdGs Bsoys vkgs dk;\ ;kpk [kqyklk djkok-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& v’kk Bsdsnkjkl egkikfydsus dkep nsrk dkek u;s-
MkW- ds-vkj- [kjkr ¼oSn;dh; vkjksX; vf/kdkjh½%&R;kauk dkG;k ;knhr Vkdq- f’kok; R;kaph fufonkgh
fLod`r dj.kkj ukgh-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&ekxP;k osGsl fufonk Hkj.kk&;k R;k fufonkdkjkps uko dk; vkgs rs
yksdkauk letq n;k-
ek- lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ekxP;k osGsl ;k dkeh fufonk dks.kh Hkjyh gksrh R;k fufonkdkjkps uko
lkaxk-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&R;kph vusZLV euh vki.k ijr dsyh vkgs dk;\ gh vfr’k; xaHkhj v’kh
ckc vkgs- R;kus fufonk Hkjyh batsD’kupk iqjoBk dsyk ukgh rj-------------------
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&R;kph vuker jDde R;kl ijr dsyh vkgs dk;\
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&R;k fufonkdkjkps uko lkaxk] vki.k rs yifor vkgkr] dkgh lsfVax vkgs
dk;\
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&R;k fufonkdkjkps vuker jDde ijr dsyh vkgs dk;\ vki.k rh tj ijr
dsyh vlsy rj vki.kkoj dkjokbZ >kyh ikfgts-
ek- lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&fufonkdkjkps uko lkaxk-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&lHkkx`gkP;k Hkkouka’kh [ksGr vkgkr dk;\ dh ;sFks etkd&eLdjh
dj.;klkBh vkyk vkgkr\ fufonkdkjkps uko lkaxk-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&ek- egkikSj] vk;qDr lkgsc ;k vf/kdk&;kaph vkrk vkEgkayk ykt okVq
ykxyh vkgs- MkWDVj lkgsc] vMp.k dk; vkgs\ ;k jsfctpk iz’u ;k lHkkx`gke/;s ,o<k xktyk] R;kpk
fufonkdkj dks.k vkgs\ R;kps uko lq/nk y{kkr ukgh\ dfu”B Lrjkojhy lQkbZ dkexkj oxSjs v’kk dq.kkyk
vkEgh fopkjr ukgh\ rqEgh ,d ojh”B vf/kdkjh vkgkr rqEgkal vkEgh gk iz’u fopkjr vkgksr-
ek- lnL;k Jherh ehuk lksaMs %&QkbZy vkrkp ekxoqu ?;kO;kr vkf.k mRrj yodjkr yodj n;kos-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&QkbZy vkrkp ekxok- rqEgh xaHkhjrsus ?kasr ukghr dk;\ uDdh dk;
xkSMcaxky vkgs\
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&;kauh R;kauk dk;kZns’k fnys gksrs dk;\ gs R;kauk fopkjk- ;kauh R;kauk
dk;kZns’kp fnysys uOgrs- rj rks ekykpk iqjoBk dlk djsy\ v’kk ;k ek.klkph egkikfydsrqu gkdkyiV~Vh
>kyh ikfgts-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&xaHkhjrsus ?ksr ukghr- tckcnkjhph tk.kho ukgh-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %& [kqyklk dsyk tkok o fn?ks lkgsckauh d`i;k O;klfiBkoj ;kos-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&R;kauk dk;kZns’k fnyk vkgs dk;\ egklHkk >kY;koj loZ ln;kauk
dk;kZns’kkph izr n;k- gh lHkk R;kuarjp laisy- dk;kZns’kkph izr ikfgY;kuarjp egklHkk laisy-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&fufonk ekxfork dh vlkp Vscyk[kkyqu O;ogkj pkyrks\
ek- lnL; Jh-jktsanzflag HkqYyj %&yksdkaP;k thohrk’kh [ksG.;kl ;sFks vkyk vkgsr dk;\ loZ
mYgkluxjokf’k;kauk ekjk;ps vkgs dk;\
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&loZp foHkkxke/;s v’kkp izdkjpk ?kksVkGk pkyq vkgs-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %& gk eqn~nk vfr’k; xaHkhj vkgs-
MkW- [kjkr ¼oS|dh; vf/kdkjh½%& egkikSj egksn;] ekÖ;k foHkkxkr QDr ,dp fyfid dk;Zjr vkgs o
uqdrsp dkgh fnolkiqohZ R;kP;k Hkkokpk vi?kkr >kY;kus rks #X.kky;kr xsyk vkgs- xsY;k nksu fnolkiklqu
rks xSjgtj vkgs- R;keqGs ;sFks QkbZy ekxoqu rqEgkayk vktP;k vkt mRrj ns.ks ‘kD; ukgh-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&vkEgh vki.kkal pkj fnolkph osG ns.;kl r;kj vkgksr-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&;kis{kk vkjksX; foHkkx can djk] can djk rks foHkkx R;k foHkkxkpk dkgh
mi;ksx ukgh-
ek- lnL;k Jherh fuuk ukFkkuh o Jherh furk vgqtk lHkkx`gkrqu ckgsj xsY;k-
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&MkW- [kjkr ;kaP;k fo”k;hpk
vkiyk tks eqn~nk vkgs] R;k lanHkkZr vki.k ts dkgh iz’u mifLFkr dsys vkgs R;k vuq”kaxkus laiq.kZ ekfgrh
vki.kkal miyC/k d#u ns.;kr ;sbZy- ijarq vkt R;kaP;kdMs uLrh ‘kks/k.;klkBh fyfid ukgh-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&ukgh] ukgh gs pqdhps vkgs-
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%& R;kaP;kdMs fyfid
ulY;keqGs vkt QkbZy ‘kks/k.ks dfB.k tkbZy vkf.k vki.k ts Eg.kr vkgkr rh laiq.kZ ekfgrh vki.kkal
ys[kh miyC/k d#u ns.;kr ;sbZy- vki.k ts Eg.kr vkgkr rh ekfgrh iq<hy egklHksr miyC/k d#u
ns.;kr ;sbZy-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&vki.k R;kauk dk;kZns’k fnys gksrs dk\ ;kauh dk;kZns’k fnys ukghr\
iq<hy egklHksP;k vxksnj vkEgkal ;kckcrhr ekfgrh feGkyh ikfgts-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&iq<hy egklHkk ,d efgU;kus gksbZy rksi;Zar vlsp jkgk;ps dk;\
R;kaph vuker jDde ijr fnyh dk;\
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %& dq=k pkoY;keqGs tj dks.kh fu/ku ikoys rj R;kckcrhr ;kaP;koj
Hkkjrh; naM fo/kkukP;k dye 302 vUo;s xqUgk nk[ky dj.;kr ;kok-
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%& vkt R;kaP;kdMs QkbZy
‘kks/k.ks R;kaP;kdMs fyfid ulY;keqGs iq<hy egklHksr vki.kkal ;kckcrhr laiq.kZ ekfgrh miyC/k d#u
ns.;kr ;sbZy-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&iq<hy egklHksl ,d efguk vkgs- ;k njE;ku dq.kkl dq=k pkoqu tj rks
fu/ku ikoyk rj R;kckcrhr ;kaP;koj dye 302 [kkyh xqUgk nk[ky >kyk ikfgts-
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%& fufonsph izfØ;k pkyq
vkgs-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&vk;qDr lkgsc] egkikSj egksn;] ekxhy ,dk osGsl ;k fo”k;koj ppkZ >kyh
gksrh- R;kosGsl R;kauh ts mRrj fnys gksrs rs pqdhps gksrs- egklHksph fn’kkHkqy dsyh] vkf.k vkrk vls tj
vlsy rj R;kosGps R;kaps Eg.k.ks pqdhps gksrs-
MkW- [kjkr ¼oS|dh; vf/kdkjh½%&R;kosGsl th batsD’kus vkyh gksrh rh e/;orhZ #X.kky;kdMqu vkyh gksrh]
Eg.ktsp ‘kklukdMqu vkyh gksrh- vkiY;k egkuxjikfydsP;k orhus [kjsnh dj.;kr vkysyh uOgrh-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&egkikfydsP;korhus gh batsD’kus ekxfoyh tkrhy vls vki.k EgVys gksrs-
o R;kosGh vk;qDr lkgsckauh lq/nk lgerh n’kZfoyh gksrh o EgVys gksrs dh] vkEgh gh batsD’kus ekxfoyh
vkgsr- o rh e/;orhZ #X.kky;kl iqjoq- ekxhy egklHksps vki.k bfro`Rr dk<qu okpk-
MkW- [kjkr ¼oS|dh; vf/kdkjh½%&ekx.kh uksanfoyh gksrh- nksu osGsl ekx.kh uksanoqugh daiuhus R;k batsD’kukpk
vki.kkal iqjoBk dsyk ukgh-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&nksu osGk fufonk HkjY;kuarj o dk;kZns’k fnY;kuarj lq/nk R;k daiuhps uko
vki.kkal vkBor ukgh\ vki.k oS|dh; vf/kdkjh vkgkr-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&’kadiq”ih dWIlqy ?;k-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&ekxhy osGsl ;k fo”k;koj tks vkokt mBfo.;kr vkyk gksrk R;kosGsl
vki.k gs izdj.k xaHkhjrsus ?ksrys ukgh-
MkW- [kjkr ¼oS|dh; vf/kdkjh½%&’kklukph fufonk vWOgsUVh ;k daiuhl feGkyh vkgs- vWOgsUVh daiuhdMs nksu
osGk ekx.kh uksanoqugh R;kauh ekykpk iqjoBk dsyk ukgh-
ek- lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %& T;k daiuhus fufonk Hkjyh gksrh R;k daiuhl vki.k dk;kZns’k fnyk
gksrk dk;\
MkW- [kjkr ¼oS|dh; vf/kdkjh½%&gks;-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&rqEgh tks ixkj ?ksrk R;kps dkghrjh ckGxk uk\
ek- lnL; Jh- jktsasnzflag HkqYyj %&vk;qDr lkgsc] ;kckcrph QkbZy vktp vki.k vkiY;k rkC;kr ?;k-
ukghrj gs ekxhy rkj[kspk dk;kZns’k r;kj d#u R;k QkbZye/;s Vkdrhy-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %& O;klfiBkoj clqu vki.k [kksVs cksyq udk- [kjs rsp cksyk- lHkkx`gkph
fn’kkHkqy dj.;kpk iz;Ru d# udk-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&eyk okVrs ;k fo”k;ke/;s ?kksVkGk vkgs- gs cjkscj mRrj nsoq ‘kdr ukghr-
;kauk fufonkdkjkps uko ekfgr ukgh- vuker jDde ijr dsyh vkgs fdaok ukgh gs lq/nk ;kauk ekfgr ukgh-
eyk vls okVrs dh] gk eqn~nk xaHkhjrsus ?ksryk tkok- o;kckcrph th QkbZy vkgs rh vfrfjDr vk;qDrkauh
rkC;kr ?;koh- ;kaps nkyu flycan djkos o pkSd’kh d#u laiq.kZ vgoky lHkkx`gkleksj vkyk ikfgts-
;kckcr egkikSj egksn;] vki.k vfrfjDr vk;qDrkauk vkns’k n;k-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&Jh- yky iatkchth ek>h v’kh lqpuk vkgs dh] gk vfr’k;
xaHkhj vlk fo”k; vkgs ;kckcr Jh- cPpkjke #ipankuh ;kauh gk fo”k; lHkkx`gke/;s ekaMyk gksrk- gk
vfr’k; xaHkhj vlk fo”k; vkgs- eyk vls okVrs dh] ;kckcrhr pkSd’kh dj.;klkBh ,d loZ nfy;
pkSd’kh lferh useyh tkoh- loZ xVusrs] lHkkx`g usrk ;kaph ,d lferh r;kj d#-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %& egkikSj egksn;] tdkr foHkkxkP;k mik;qDrkauk cksyok-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&tdkrhph th vki.k ikorh fnyh gksrh] R;kckcrhr vkiys ts
Eg.k.ks gksrs dh] O;kik&;kdMqu tdkrhph th jDde ?ks.;kr vkyh vkgs rh ikorh eh vfrfjDr vk;qDrkauk
fnyh vkgs- vfrfjDr vk;qDr Lor% pkSd’kh d#u vki.kkal vgoky nsrhy-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %& /kU;okn A
ek- lfpo%&y{kos/kh lqpuk Ø- 2 thps lqpd vkgsr Jh- fd’kksj ouokjh o vuqeksnd vkgsr Jh- fnyhi
ykyokuh-
y{kos/kh lwpuk dzekad 2
lqpdkps uko %& Jh- fd’kksj ouokjh
vuqeksndkps uko %& Jh- fnyhi ykyokuh
fo”k; %& Jh- ;qojkt Hknk.ks ;kaP;k fu;qDrhckcr-
Jh- ;qojkt Hknk.ks ;kauk ‘kS{kf.kd vgZrk o i;kZIr vuqHko ulwu R;kauk rkRiwrhZ tulaidZ vf/kdkjh
;k inkoj ues.kqd dj.ksr vkyh- R;kauk uarj R;kaps dke lek/kkudkjd ulwu R;kaph ifjfo{kk/khu dkyko/kh
(Probation Period) nksu o”kkZi;Zar ok<fo.;kr vkys-
mYgkluxj&1 iksfyl LVs’kukr R;kps fo#/n dkgh xaHkhj xqUgs nk[ky vlwu R;kckcr iz’kklukus
pkSd’kh u djrk] R;kauk FksV dkekoj #tq dj.ksr vkgs- ;k O;frfjDr R;kaP;k fo#/n dkgh efgyk
deZpk&;kauh v’yhy xSjorZu ckcr rØkjh dsyh vlwu R;kph pkSd’kh tkf.koiqoZd iz’kklu VkGr vkgs-
dkj.k R;kauk vk;qDrkapk Hkjiwj ikfBack vkgs-
uqdrsp R;kauk Jh- dkVs g;kaP;k tkxh vfrfjDr izHkkx vf/kdkjh Eg.kwu dk;ZHkkj lksifo.;kr vkysyk
vkgs-
ojhy ik’oZHkwfe ikgrk o R;kapk ifjfo{kk/khu dkyko/kh (Probation Period) laiY;kuarj R;kauk lsosr dk Bso.;kr vkys\
ojhy ckch djhrk iz’kklukus lfoLrj [kqyklk ?;kok-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&ek- egkikSjth] eh th y{kos/kh lwpuk ekaMyh vkgs rh loZ lHkkx`gkleksj
vkgs- frP;kckcrhr [kqyklk >kyk ikfgts o R;kckcrhr ys[kh mRrj feGkys ikfgts- R;k y{kos/khe/;s
fyfgys vkgs dh] pkSd’kh >kyh ikfgts- ;k ckcrhr vk;qDrkauh [kqyklk djkok o ys[kh mRrj feGkys
ikfgts-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&Jh- ckxs’oj lkgsc] vki.k ;k y{kos/khps mRrj n;kos-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mi&vk;qDr] eq[;ky;½%&ek- egkikSjth] lUekufu; lnL; egksn;kauh th y{kos/kh
lwpuk fnyh vkgs- Jh- ;qojkt Hknk.ks ;kaph pkSd’kh pkyq vkgs- R;kaP;kckcrhr efgykauh th rØkj dsyh
gksrh] R;kckcrhr ek- vfrfjDr vk;qDr gs pkSd’kh djr vkgsr- o nqljs vls dh] iksfyl Bk.;ke/;s
R;kaP;koj ts xaHkhj Lo#ikps xqUgs nk[ky vlY;kps EgVys vkgs- ;kckcrhr iksfyl LVs’kuyk pkSd’kh dsyh
tkbZy o R;kapk tks vgoky ;sbZy R;kuqlkj dk;Zokgh dsyh tkbZy-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&vkrk rj R;kaph izHkkx vf/kdkjh Eg.kqu use.kqd dsyh vkgs\ R;kauk R;k
inko#u gVfoys tkos-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&Jh- fouksn Bkdqjth izFke Jh- ckxs’oj lkgsckauk ;kckcrhr
[kqyklk d# n;k-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mi&vk;qDr] eq[;ky;½%&lUekufu; lnL; egksn;kauh vkrk tks iz’u mifLFkr dsyk
vkgs dh Jh- Hknk.ks ;kauk vfrfjDr dk;ZHkkj lksifoyk vkgs- izHkkx Ø- 3 ps ts izHkkx vf/kdkjh gksrs Jh-
dkVs ;kauk ek- vk;qDr egksn;kauh dk;ZeqDr dsys vkgs- o R;kaP;k tkxspk o inkpk dk;ZHkkj Jh- Hknk.ks
;kaP;kdMs vfrfjDr dk;ZHkkj Eg.kqu lksifoyk vkgs-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&R;kaP;koj xaHkhj Lo#ikpk xqUgk nk[ky vkgs- v’kk O;Drhl vki.k
vfrfjDr dk;ZHkkj lksifoyk vkgs- vxksnjp rs R;kaP;k inkps dke cjkscj djr ukghr vls vlrkauk vki.k
R;kaP;kdMs nqljk inHkkj lksifoyk vkgs-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&lokZr izFke R;kaph th use.kqd vkgs rh egklHksP;k eatqjhfouk
dsyh vkgs dk;\ izFke rj ;k eqn~n;kpk [kqyklk >kyk ikfgts uk\
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mi&vk;qDr] eq[;ky;½%&vfrfjDr dk;ZHkkj lksifoyk vkgs- R;kckcrhr ek-
vk;qDr egksn;kauh fu.kZ; ?ksryk vkgs- R;klkBh egklHksP;k eatqjhph vko’;drk ukgh- dkj.k dh gk
vfrfjDr dk;ZHkkj lksifoyk vkgs-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&vfrfjDr dk;ZHkkjkckcr ukgh] R;kaps ts in vkgs] R;kl vxksnj
lgk efgus iq.kZ >kys gksrs- R;kuarj th eqnr ok<fo.;kr vkyh- rh egklHksP;k eatqjhfouk ok<foyh dk;\
o R;kl egklHksP;k eatqjhph vko’;drk ukgh dk;\ egklHksph eatqjh ikfgts fdaok ukgh\ useds dk;\
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mi&vk;qDr] eq[;ky;½%&ek- egkikSjth] Jh- Hknk.ks ;kapk tks ifjfo{kk/khu dkyko/kh
gksrk- rks nksu o”kkZpk gksrk- o rks uksOgsacj e/;s lekIr >kyk vkgs-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&dk;e dj.;klkBh egklHksiq<s vkyk ikfgts uk\
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vki.k dk; Eg.kr vkgkr\ izFke R;kaph lgk efgU;klkBh fu;qDrh
dsyh gksrh- R;kuarj vki.k R;kauk eqnrok< fnyh gksrh uk-\ Jh- Hknk.ks ;kauk use.kqdhpk ifgyk vkns’k
fdrh efgU;klkBh fnyk gksrk\ tsOgk vki.k R;kaph use.kqd dsyh rsOgk vki.k rh lgk efgU;klkBh dsyh
gksrh- uk \
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& R;kuarjpk vkns’k dk;e dj.;klkBh egklHksiq<s vkyk ikfgts
uk\
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&ifgY;k use.kqdhps lgk efgus d/kh iq.kZ >kys\ ifgyh th use.kqd
vki.k R;kauk fnyh rh fdrh dkyko/khlkBh fnyh\ lgk efgU;klkBh dh lgk o”kkZlkBh\ rs izFke lkaxk- lgk
efgU;kuarj tj eqnrok< gksr vlsy rj R;kl egklHksph eatqjh ikfgts fdaok ukgh\
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&eh vfrfjDr vk;qDrkauk vkns’k nsrks dh] ;kaP;k dk;erspk tks
izLrko ;s.kkj vkgs rks ;s.kk&;k egklHksiq<s vk.kyk tkok- rlsp R;kaP;k fo#/n th pkSd’kh pkyq vkgs rh
lq/nk iq.kZ d#u frpk vgoky iq<hy egklHksr vk.kyk tkok-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%&tulaidZ vf/kdkjh dks.kR;k laoxkZr ;srks\ R;kaph ‘kS{k.khd ik=rk dk; vlyh
ikfgts\ R;kauk dks.krk vuqHko vlyk ikfgts\
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&R;kaP;k fu;qDrhph rkjh[k dk; vkgs\
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mi&vk;qDr] eq[;ky;½%&ek- egkikSjth] lUekufu; lnL; egksn;kauh tks iz’u
fopkjyk vkgs R;kps mRrj ekÖ;kdMs ukgh- ;kckcr iq.kZ pkSd’kh d#u eh lHkkx`gkleksj Bsosu-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vki.kkal gs rj ekfgr vlsy uk\ R;kph use.kqd d/kh dsyh vkgs\
vki.k Eg.krk dh uksOgsacj efgU;ke/;s R;kapk ifjfo{kk/khu dkyko/kh iq.kZ >kyk\ vki.k Eg.krk uksOgascje/;s
dkyko/kh iq.kZ >kyk gk tks dkyko/kh vkgs rks lgk efgU;kpk vkgs dh nksu o”kkZpk vkgs\
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&vki.k eq[;ky;kps mik;qDr vkgkr uk\
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mi&vk;qDr] eq[;ky;½%&ek- egkikSjth] vn;kii;Zar ifjfo{kk/khu dkyko/kh iq.kZ
>kysyk ukgh- ifjfo{kk/khu dkyko/kh nksu o”kkZpk vkgs-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&ifjfo{kk/khu dkyko/kh lgk efgU;kpk vlrks vki.k nksu o”kZ dls
Eg.kkykr\
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mi&vk;qDr] eq[;ky;½%&lsosr dk;e djrkauk ifjfo{kk/khu dkyko/kh nksu o”kkZpk
vlrks-
ek- lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ifjfo{kk/khu dkyko/kh ,drj ,d o”kkZpk vlrks ukghrj lgk efgU;kpk
vlrks-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %& fu;qDrhl eqnrok< ns.;kpk vf/kdkj vk;qDrkauk vkgs dk;\ lgk
efgU;kuarj egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrko vk.kkok ykxrks rks vki.k vk.kyk dk;\ rs lkaxk-
ek- lfpo %&Jh- Hknk.ks ;kauk izFke th fu;qDrh fnyh gksrh rh vk;qDrkauh lgk efgU;klkBh fnyh gksrh-
R;kuarj ;k egklHkse/;s ,d izLrko vkyk gksrk R;kauk nksu o”kkZlkBh ifjfo{kk/khu dkyko/khoj Bso.;kckcrpk-
R;kckcr ;kp egklHksus Bjko dsyk gksrk- nksu o”kkZpk dkyko/kh lekIr >kyk vkgs- iq<hy th dkgh
dk;Zokgh djk;ph vkgs rh ;kauh djk;ph vkgs-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&R;kauk nksUgh inko#u gVfo.;kr ;kos- T;k O;Drhoj iksfyl LVs’kue/;s
xaHkhj Lo#ikps xqUgs nk[ky vkgsr v’kk O;Drhl inko#u gVfoys tkos-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vkrk vki.k dk; djr vkgkr\ uksOgsacje/;s R;kapk dkyko/kh lekIr
>kyk- vkrk Qsczqokjh pkyq vkgs] vkrki;Zar vki.k dk; dsys\ rhu efgU;ke/;s vki.k dk; dsys\ ;kiq<s
vki.k dk; dj.kkj vkgkr\
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mi&vk;qDr] eq[;ky;½%&ek- egkikSjth] R;kapk ifjfo{kk/khu dkyko/kh uksOgsacje/;s
iq.kZ >kyk vkgs- R;kaP;k fojks/kkr pkSd’kh pkyq vkgs] pkSd’kh iq.kZ >kY;kuarjp R;kaP;kckcrhr dk;Zokgh
dsyh tkbZy-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek- egkikSjth] rksi;Zar R;kauk nksUgh inkao#u gVfoys tkos-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %& tj R;kaph pkSd’kh pkyq vkgs rj R;kauk izHkkx vf/kdk&;kpk
vfrfjDr dk;ZHkkj dlk fnyk\ R;kaph pkSd’kh pkyq vkgs vls vki.k Lor% lkaxrk vkf.k pkSd’kh pkyq
vlysY;k vf/kdk&;kdMs nksu&nksu ins\ gs vki.k dls dsys\
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&R;kauk nksUgh inkao#u gVfoys tkos-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&uksOgsacj e/;s R;kapk dkyko/kh iq.kZ >kyk rsOgk R;kl Bsok;ps gksrs fdaok
dk<k;ps gksrs\ rs vki.k lkaxk\ rs vki.k dsys ukgh- uksOgsacj rs Qsczqokjh ;k rhu efgU;kP;k njE;ku vki.k
R;kauk nql&;k inkpk vfrfjDr dk;ZHkkj fnyk- l|k R;kaP;kdMs nksu&nksu dk;ZHkkj vkgsr-T;k O;Drhph
pkSd’kh pkyq vkgs R;kaP;kdMs nksu&nksu inkps dk;ZHkkj\
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&R;kaP;k fojks/kkr ,d efgyk deZpkjh rØkj djrs- v’kk vf/kdk&;kl
vki.k vk.k[kh ,d inHkkj nsrk\ Eg.kqu R;kauk nksUghgh inkao#u gVfoys tkos- Rojhr vkns’k n;k vkf.k
R;kauk nksUgh inkao#u gVfoys tkos-
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh%&ek- egkikSjth] eh vls lkaxq bfPNrks dh] Jh- ckxs’oj lkgsc gs
eq[;ky;kps izeq[k vkgrs- ,dk vf/kdk&;kpk uksOgsacj e/;s dkyko/kh iq.kZ gksrks o rks vf/kdkjh lyxi.ks
lsosr jkgrks vls dls\ o R;kuarj vk;qDr lkgsc R;kauk vk.k[kh vfrfjDr dk;ZHkkj nsrkr] rj vls dls\
gs dkgh eyk letqu vkys ukgh- eyk vls okVrs dh] gs ts dkgh dkedkt pkyys vkgs rs cjkscj ukgh-
;ke/;s pqdk vkgsr- vls fdrh vf/kdkjh vkgsr\ vktP;k rkj[ksyk vls fdrh vf/kdkjh o deZpkjh
vkgsr T;kapk dkyko/kh iq.kZ >kyk vkgs rjhgh rs lyx lsose/;s vkgsr] ;kph pkSd’kh >kyh ikfgts-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& ckxs’oj lkgsc] lokZr izFke rj ;kauk izHkkx lferh Ø- 3 ps
izHkkx vf/kdkjh Eg.kqu vfrfjDr dk;ZHkkj fnyk vkgs- rs izHkkx vf/kdkjh cuq ‘kdrkr dk;\ rso<h ‘kS{kf.kd
vgZrk R;kaP;kdMs vkgs dk;\
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %& gh inksUurh ns.;kekxs dkj.k dk;\
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&,d vf/kdkjh ,dk efgY;kcjkscj vf’yy gkoHkko djrks- vkf.k gs loZ
ekfgr vlrkaukgh R;kauk izHkkx vf/kdk&;kpk vfrfjDr dk;ZHkkj fnyk tkrks- Eg.kts efgykapk vieku vkgs
uk\
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh %&ek- egkikSjth] ek>s vki.kkal fuosnu vkgs dh] ek- vk;qDrkauh R;kauk tks
dkgh vfrfjDr dk;ZHkkj fnyk vkgs rks R;kauh dks.kR;k vk/kkjkoj fnyk vkgs\ ;klkBh vk;qDr lkgsc
vkY;kuarjp ;k ckcrhr fu.kZ; ?ksryk tkok v’kh ek>h fouarh vkgs-
ek- lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek-egkikSjth] ;sFks vlk ,d Bjko ikjhr dsyk tkok dh] R;kauk vkrkP;k
vkrk uksdjho#u deh dsys tkos- R;kapk dkyko/kh uksOgascje/;s lekIr >kyk vkgs- tls dh] ,[kknk
uxjlsod fuoMqu vkyk ukgh rj rks ,fizy uarj lHkkx`gkr ;soq ‘kdr ukgh- rlsp ;kapk dkyko/kh tj
uksOgsacj e/;s iq.kZ >kyk vlsy rj ;kauk uksdjho#u dk<qu Vkdk-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%&tulaidZ vf/kdkjh ;k inkoj dk;Zjr vlrkauk efgysph NsM dk<.kk&;k
vf/kdk&;kl efgykaph vk.k[kh NsM dk<.;klkBh dk;ZHkkj fnyk vkgs dk;\
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& lokZr izFke rj R;kaph izHkkx vf/kdkjh Eg.kqu fu;qDrh gksrk
dkek u;s- nqljh xks”V v’kh dh R;kaP;k fojks/kkr th pkSd’kh pkyq vkgs----------
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&rks i;Zar R;kauk ?kjh clok-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&gs rj igk dh R;kaP;k cktqus dks.kh vkgs dh ukgh\ rs rjh ikfgys tkos-
ek- lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ukghrj R;kauk fcu [kkR;kpk vf/kdkjh Eg.kqu Bsoys tkos-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& ;kaP;k fojks/kkr th pkSd’kh pkyq vkgs frpk vgoky o ;kaP;k
dk;ers ckcrpk izLrko iq<hy egklHksr vk.kyk tkok-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&izHkkx lferh Ø- 3 P;k izHkkx vf/kdk&;kpk R;kaP;kdMhy dk;ZHkkj dk<qu
?ksryk tkok-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh@Jh- fouskn Bkdqj %& izHkkx lferh Ø- 3 P;k izHkkx vf/kdk&;kpk
R;kaP;kdMhy dk;ZHkkj dk<qu ?ksryk tkok-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& izHkkx lferhpk dk;ZHkkj dk<qu ?ksryk tkbZy-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&dkyko/kh iq.kZ >kY;kuarj R;kauk ixkj dlk feGr vkgs\
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek- egkikSj] vkrk vki.k tks vkns’k fnyk vkgs R;kps ikyu >kys ikfgts-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& fcYdqy gksbZy] vkrk gksbZy-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&vkrk gksbZy\ [kqyklk djk-
ek- lnL; Jh- izeksn Vkys %&ek- egkikSjth] ek- vk;qDr lkgsc] bFks clysys loZ lUekufu; lnL;] Jh-
;qojkt Hknk.ks] ihvkjvks] iCyhd fjys’ku vkWQhlj ;kaP;k lanHkkZr vkt th y{kos/kh lwpuk vkysyh vkgs
R;k y{kos/kh lwpuseqGs ;k egkuxjikfydsps ,d fp= Li”V >kys vkgs- laiq.kZ Bk.ks ftYg;ke/;s] vacjukFk
lkj[;k uxjikfydsr lq/nk iCyhd fjys’ku vkWQhlj] ihvkjvks gk i=dkjkauk d’;k i/nrhus okx.kqd nsrks]
lk/;k xzkeiapk;rhe/;s tjh xsykr rjh rsFks i=dkjkauk d’;kizdkjph okx.kwd fnyh tkrs] gs tj rqEgh ikfgys
rj laiq.kZ Bk.ks ftYg;krhy i=dkjkae/;s mYgkluxj egkuxjikfydsph izfrek [kjkc vkgs- vkf.k gkp eqn~nk
xsY;k nksu&pkj o”kkZe/;s vkEgh okjaokj mpyyk- ;k mYgkluxj egkuxjikfydsP;k bekjrhrhy i=dkj d{k
tj rqEgh cf?kryk R;k d{kkr tj ckgsjps yksd tj HksVk;yk vkys rj egkuxjikfydsph fLFkrh fdrh [kjkc
vkgs gs fp= yksdkaP;k y{kkr ;sbZy- vkf.k Eg.kqu ek>h ifgyh fouarh v’kh vkgs dh] i=dkj d{k
v|k;kor vlkok- R;kauk QWDlP;k vkf.k brj lqfo/kk rkcMrksc vkf.k pkaxY;k i/nrhus iqjfo.;kr ;kO;kr-
rlsp iCyhd fjys’ku vkWfQljus lq/nk R;kaP;k’kh lrr laidkZr jkgwu vkiY;k egkuxjikfydsph gks.kkjh
okVpky R;k i=dkjkai;Zar iksgpokoh- ,o<h ,d ekQd vis{kk tulaidZ vf/kdk&;kadMqu vlrs-vkf.k Eg.kqu
;k y{kos/kh lqpus}kjs Jh- Hknk.ks ;kaP;koj ts vkjksi >kys vkgsr R;kph fjrlj pkSd’kh gksoqu rkcMrksc
R;koj dkjokbZ djkoh- rlsp ;k egkuxjikfydsP;k egklHksr ts egkikSj clys vkgsr R;kauh rkcMrksc
i=dkj d{k v|kor dj.;kps vkns’k vk;qDrkauk n;kosr /kU;okn A
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&ek- egkikSjth] eh tks iz’u mifLFkr dsyk gksrk] uksOgsacj iklqu
vkti;Zar Jh- Hknk.ks ;kauk ixkj dlk feGr vkgs\ dq.kkP;k lkax.;ko#u feGr vkgs\ tsOgk R;kapk
dkyko/kh iq.kZ >kyk vkgs-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& gs igk] ;kckcr eh [kqyklk djrks- ,drj ;kaP;k fojks/kkr th
pkSd’kh pkyq vkgs o ;kaph use.kqd dk;e dj.;kpk izLrko egklHksr vkysyk ukgh- iq<hy egklHksr
pkSd’khpk vgoky o dk;erspk izLrko vkyk ikfgts-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&ek- egkikSjth] eh vki.kkal ,d fopk# bfPNrks dh] T;k
deZpk&;kP;k use.kqdhph eqnr uksOgsacje/;s iq.kZ >kyh vkgs] R;kl lsose/;s jkg.;kph ijokuxh dks.kh fnyh\
vkti;Zar rhu efgus rsk lsosr dlk vkgs\ R;kl ixkj dlk feGrks- vls gksrs dk uksOgsacj e/;s fu;qDrh
dkyko/kh laiY;kuarjgh vkti;Zar Qsczqokjh i;Zar rks dkekoj lyxi.ks vkgs o R;kl ixkj fnyk tkrks- R;kl
vkti;Zar dkekoj dks.kh Bsoys\
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&ek- egkikSjth] gh th y{kos/kh ekaMyh vkgs rh eh ekaMyh vkgs- ;k
y{kos/khckcr vki.k tks fu.kZ; fnyk- vkeps ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh ;kaps Eg.k.ks lq/nk cjkscj
vkgs- vktP;k ifjfLFkrhr vkns’kkfouk dq.khgh dks.kR;kgh [kqphZoj clq ‘kdr ukgh- tls Jh- eksgu
lk/kokuh ;kauh lkafxrys dh] vkt ts uxjlsod fuoM.kwdk gkjys vkgsr rs ,fizye/;s iqUgk ;soq ‘kdrkr
dk;\ fcYdqy ;soq ‘kdr ukghr- R;kpizdkjs T;k vf/kdk&;kpk fu;qDrh dkyko/kh uksOgsacje/;s iq.kZ >kyk
R;kl fMlsacj] tkusokjh] Qscqzokjh ;k efgU;kae/;s dks.kR;k vf/kdkjkUo;s vk;qDrkauh dkekoj Bsoys\ ;k
vf/kdk&;kpk ixkj vk;qDrkaP;k ixkjkrqu fnyk tkok- dk;nk vlk vkgs dh] T;kl eqnrok< vkgs R;klp
ixkj feGrks- rlsp y{kos/khe/;s mifLFkr dsysY;k T;k dkgh pkSd’;k vkgsr R;k iq<hy efgU;ki;Zar iq.kZ
d#u R;kapk vgoky iq<hy efgU;kP;k egklHksr Bso.;kr ;kok rlsp R;kaph fu;qDrh dk;e dj.;kfo”k;hpk
izLrkogh iq<hy egklHksr Bsoyk tkok vls vki.k iz’kklukl fu.kZ; fnys vkgsrp- R;kaP;k fu;qDrhl rhu
efgU;ki;Zar eqnrok< ?ksrysyh ukgh R;kl tckcnkj dks.k vkgs\ o eqnrok< ulrkaukgh R;kauk ixkj dks.kR;k
vf/kdk&;kus dks.kR;k vf/kdkjkUo;s fnyk vkgs- ;kph lq/nk pkSd’kh gksoqu laiq.kZ vgoky vkyk ikfgts-
R;kp cjkscj nqljs vls ,d lkaxq bfPNrks dh] nql&;k lkoZf=d fuoM.kqdhr fuoMqu vkysY;k egkikfydsus
ekxkloxhZ;kapk uksdjhrhy vuq’ks”k Hk#u dk<yk vkgs- ijarq izR;sd osGsl egklHkse/;s vf/kdk&;kauh
vkeP;kleksj tks&tks izLrko vk.kyk R;kl vkEgh eatqjh fnyh o eatqjh nsrkauk vkEgh yksdkauh EgaVys gksrs
dh] R;kaP;k tkrh nk[kY;kph oS|rk gksrs] u gksrs] dkxni= cjkscj vkgsr] ukgh vkgsr] R;kl vkiY;k
vf/kdk&;kaph th lferh vkgs rh tckcnkj jkfgy- fuoMwu vkysys yksdizfrfu/kh R;kl tckcnkj jkg.kkj
ukghr- ;k ikp o”kkZe/;s gs c&;kposGk ,Sd.;kr vkys dh] veqd&veqd uxjlsodkps tkr izek.ki=
voS/k Bjys ijarq uksdj Hkjrhrhy ,dk mesnokjkdMs rj R;kosGslp izek.ki= uOgrs- R;kus mPp U;k;ky;kr
/kko ?ksryh- R;kuarj rks eh vkRegR;k djsy v’kh /kedh nsr gksrk rj vls fdrh ?kksVkGs ikp o”kkZe/;s
>kys\ tls uxjlsodkps tkr izek.ki= voS/k Bjrs rsOgk R;k tkxsoj iksV fuoM.kwd gksrs- R;kizek.ks fdrh
deZpk&;kaP;k tkr izek.ki=kph oS/krk izkIr >kyh ukgh- vkt vki.k gs lkaxr vkgkr dh] ifjfo{kk/khu
dkyko/kh nksu o”kkZpk vkgs- ufou use.kqd dsysY;k deZpk&;kaiSdh dkghauk nksu o”kZ >kyh rj dkghauk pkj
o”kZ >kyh vkgsr- R;kaps oS/krk u >kysys tkrizek.ki= vki.k nkcqu rj Bsoys ukgh\ R;kph eqnr dk;
gksrh\ o v’kh fdrh izdj.ks vkgsr\ ;k lokZaph ekfgrh ;kp yksdizfrfu/khP;k leksj vkyh ikfgts- vkEgh
tks vuq’ks”k Hkjyk vkgs rks bekunkjhus Hkjyk vkgs- o vk.k[khgh th ins fjDr vkgsr R;kckcr tsOgk tsOgk gs
yksd izLrko vk.krhy rsOgk vkEgh rh ins Hk#- ijarq R;k yksdkaph izek.ki=s cjkscj vkgsr dk;\ ijarq tsOgk
uxjlsodkaps tkrizek.ki= voS/k Bjrs R;kposGh lfpo lkgsckaps R;kl i= izkIr gksrs dh vktiklqu vki.k
lnL; ukghr R;kuarj xqUgk nk[ky gksrks R;k tkxsoj iksVfuoM.kwd gksrs- Eg.kqu T;k yksdkauh xSjQk;nk ?ksoqu
;sFks fu;qDrh ?ksryh vkgs] v’kh th dkgh izdj.ks izyafcr vlrhy R;k ckcrhr ;kp yksdizfrfu/khaP;k
dkyko/khr fu.kZ; >kyk ikfgts- dkj.k dh ;k yksdizfrfu/khaoj vkjksi ykxq u;s- ;kckcrhr vkEgh usgehp
[kqyklk dsyk vkgs dh] izek.ki= iMrkG.khph tckcnkjh vf/kdk&;kaP;k fuoMlferhph jkghy-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&egkikSj egksn;] lokZr ‘ksoVh eh cksyr vkgs- egkikSj egksn;] eyk
,d vkBo.k >kyh- fo/kku ifj”knse/;s tsOgk ,d y{kos/kh lwpuk mifLFkr >kyh gksrh rsOgk lHkkirhaP;k
vklukoj vkeps milHkkirh Jh- olar Mko[kjs lkgsc vkluLFk gksrs- o vkt ;k lHkkx`gke/;s gh ,d
y{kos/kh lwpuk mifLFkr >kyh vkgs rsOgk miegkikSj egkikSjkaP;k vklukoj vkluLFk vkgsr- R;kosGP;k
y{kos/khe/;s 855 bekjrhackcr fu.kZ; >kyk T;k fu.kZ;keqGs vkeps ‘kgj m/noLr gks.;kiklqu okpys- ;sFks
,d y{kos/kh v’kh mifLFkr >kyh T;k ckcrhr laiq.kZ lHkkx`gkps ,der vkgs- iz’kklu Lor% ekU; djr
vkgs dh] pqd >kyh vkgs ijarq R;kuarjgh R;k vf/kdk&;kl inksUurh fnyh vkgs- vkiY;k tckcnkjhe/;s
iq.kZi.ks vi;’kh BjY;kuarjgh] brds vkjksi o izR;kjksi ykoY;kuarjgh R;k vf/kdk&;kl eqnrok< rj ukgh
ijarq inksUurh vkgs- ihvkjvks] iCyhd fjys’ku vkWfQlj] iCyhd’kh R;kaps fjys’ku dls vkgs gs ;ko#u
fnlqu ;srs dh] lHkkx`gke/;s ,d lq/nk lnL; R;kaP;k cktwus cksyr ukgh- ijarq eyk vls okVrs dh] R;kauh
QDr vk;qDrka’khp laidZ Bsoyk vkgs- turs’kh laidZ Bsoysyk ukgh- ;kp dkj.kkeqGs R;kl inksUurh fnyh-
R;kl vfrfjDr dkes ns.;kr vkyh- egkuxjikfydse/;s ts dkgh pkyys vkgs R;kph ekfgrh vki.kkal d#u
ns.;klkBh gh y{kos/kh lwpuk ekaMyh vkgs- vkrk&vkrk vkeP;k Jh- izeksn Vkys ;kauh lakfxrys dh] i=dkj
d{kkph fLFkrh dk; vkgs\ vkeP;k i=dkjkauk dks.k&dks.kR;k leL;kauk lkeksjs tkos ykxr vkgs- o th
O;Drh tulaidZ vf/kdk&;kapk d{k cjkscj lkaHkkGq ‘kdr ukgh R;k O;Drhl izHkkx lferhpk izHkkx vf/kdkjh
Eg.kqu clfoys tkrs\ rj vkt vk;qDr lkgsc jtsoj vlrkauk Jh- jkSjkGs lkgsckauk clfoys vlrkauk v’kk
;k Js”B vf/kdk&;kl dk clfoys ukgh\ eyk rj vls okVrs dh Jh- jkSjkGs lkgsckais{kk Jh- ;qojkt Hknk.ks
gsp vk;qDrkaP;k tkLr toG vkgsr- R;kaukp vktP;k egklHksr vk;qDrkaP;k LFkkuh clok;ps gksrs\ rj gs
dk; pkyys vkgs\ lHkse/;s vkokt mBfo.ks gsp vkeps drZO; vkgs dh] ppsZrqu dkghrjh ifj.kke dk<.ks gs
vkeps dke vkgs- R;kauk eqnrok< n;k;ph vkgs] R;kaP;k fo#/nph pkSd’kh iq.kZ Ogk;ph vkgs- rjhgh rs
inkoj jkgrhy] rs inkoj dk jkgrhy\ lHkkx`gkrhy ,dgh lnL; R;kaP;k cktqus cksy.;kl r;kj ukgh-
Hkys ex rks dks.kR;kgh i{kkpk vlks- bFki;Zarp dh] R;kaP;k fo#/n ;sFks eqn~ns mifLFkr gksr vlrkauk i=dkj
d{kkrhy i=dkj VkG;kapk dMdMkV djr vkgsr- gs rj ;k xks”Vhps lqpd vkgs dh] rs vkiY;k dkeke/;s
fdrh dq’ky vkgsr\ egkikSj egksn;] vkiY;kleksj rh osG vkyh vkgs th Jh- olar Mko[kjs lkgsckaleksj
vkyh gksrh- R;k y{kos/kh lwpusP;k ek/;ekrqu R;kauh tks fu.kZ; ?ksryk o vkiY;k mYgkluxj ‘kgjkl
okpfoys rlk gk Bksl fu.kZ; vki.kkal ?;k;pk vkgs- iq<hy egklHksi;Zar vkEgh dk Fkkack;ps\ vkEgkayk
vktp ;k ckcrhr ifj.kke ikfgts- ;sFks yksdkauh vkEgkayk fuoMqu fnys vkgs- uSfrdrsph VkyeVksG can
djk- Rojhr fu.kZ; ?;k- VkyeVksG d# udk-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& ;k y{kos/kh lwpusckcr Jh- fnyhi ykyokuh o Jh- izeksn Vkys
;kauh T;k lqpuk dsY;k- R;kckcr vls Eg.kkos ykxr vkgs dh] tulaidZ vf/kdkjh gs vkiys in cjkscj
lkaHkkGr ukghr] gh nq%[kkph xks”V vkgs- vktiklqu rhu&pkj efgU;kiqohZ i=dkjkaps v/;{k Jh- fnyhi
feJkth ek- egkikSjkadMs vkys gksrs o Eg.kr gksrs dh vkeP;kdMs i=dkj d{k ukgh- R;kosGh egkikSjkauh
Rojhr tulaidZ vf/kdk&;kauk cksykoqu vkns’k fnyk dh i=dkjkauk loZ lks;h&lqfo/kk fnY;k ikfgtsr- Jh-
fnyhi feJkth ekÖ;kdMs nksu&pkj osGk vkys gksrs- R;kuarj rhu&pkj osGk eh lq/nk tulaidZ
vf/kdk&;kauk fopkj.kk dsyh dh] vn;kii;Zar i=dkjkauk d{k dk feGkyk ukgh\ R;kosGh R;kauh lkafxrys
dh] rj.kryko ;sFks jaxjaxksVhps dke pkyq vkgs- nq#Lrhps dke pkyq vkgs- ijarq nq%[kkus Eg.kkos ykxr vkgs
dh vkti;Zar i=dkj ca/kq&Hkfxuhauk d{k feGkyk ukgh- o R;kauk th VsfyQksu o QWDlph lqfo/kk feGkyh
ikfgts] rh lq/nk feGr ukgh- gh vfr’k; nq%[knk;d ckc vkgs- R;keqGs tulaidZ vf/kdkjh ;kl inkoj
jkg.;kpk gDd ukgh- R;keqGs vfrfjDr vk;qDrkauk ek>s fuosnu vkgs dh] i=dkjkauk d{k] VsfyQksu QWDl]
fi.;kps ik.kh ;k lqfo/kk feGkY;k ikfgtsr R;kpcjkscj y{kos/kh lwpusckcr [kqyklk n;k-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&lHkkx`gkP;k Hkkouk y{kkr ?ksrk R;kauk inko#u gVfoys tkos-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&Rojhr gVfoys tkos- vk;qDr lkgsc] ;kckcrhr vkiyk fu.kZ; n;k-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& ;kaP;kckcrhr th pkSd’kh pkyq vkgs rhpk vgoky o
dk;erslaca/khpk izLrko iq<hy egklHksr vkyk ikfgts-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh@ Jh- fouksn Bkdqj %&rksi;Zar R;kaP;kdMs dqBY;kgh foHkkxkpk dk;ZHkkj
vlrk dkek u;s-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& fBd vkgs-
ek- lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&fcu [kkR;kpk vf/kdkjh Eg.kqu R;kauk Bsoys tkos- dks.kR;kgh [kkR;kps dke
R;kauk nsoq u;s-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek- egkikSjth] lHkkx`gkph Hkkouk y{kkr ?ksoqu fu.kZ; ?;k- lHkkx`gkaP;k
Hkkouka’kh [ksGw udk- mYgkluxje/khy turk vkiys d”Vkps iSls djkP;k #ikus nsrs R;k iS’;krqu gs
vf/kdkjh ixkj ?ksrkr- R;k iS’;kpk nq#i;ksx d# udk-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&fu.kZ; ?ks.kkjs vkEgh vkgksr- o lHkkx`gkus ,derkus fu.kZ; ?ksryk vkgs-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&yksdizfrfu/khaP;k Hkkoukapk vknj jk[kyk tkok- Jh- Hknk.ksauk ineqDr dsys
tkos-
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&ek- egkikSj] lUekufu;
lnL;] tulaidZ vf/kdkjh Jh- ;qojkt Hknk.ks ;kaP;kckcrhr ts eqn~ns mifLFkr dsys vkgsr- Jh- Hknk.ksaP;k
ckcrhr dkgh efgykaps vkjksi vkgsr] R;kckcr ekÖ;kdMs R;kaph pkSd’kh pkyq vkgs- ngk fnolke/;s
pkSd’kh iq.kZ dsyh tkbZy- pkSd’khpk o R;kaP;k dk;erslaca/khpk izLrko 28 rkj[ksP;k vxksnj ek-
vk;qDrkaP;k leksj lknj dsyk tkbZy- o iz’kklukP;k orhus iq<hy egklHkse/;s gs nksUgh izLrko vk.kys
tkrhy-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&rksi;Zar R;kaP;kdMs dks.kR;kgh foHkkxkpk dk;ZHkkj lksioq u;s-
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&ek- egklHksP;k Hkkoukapk
vknj d#u ;k loZ ckch mn;k ek- vk;qDr lkgsckaleksj BsoY;k tkrhy-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh @Jh- yky iatkch %&vk;qDrkaP;k LFkkuh vki.k clyk vkgkr- vkt
vki.k vk;qDr vkgkr- egkikSjkaP;k vkns’kkps ikyu Ogkos-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&Jh- Hknk.ks fo”k;h dkgh [kkl ukrslaca/k vkgs dk;\ vk;qDrkaP;k vklukoj
clY;kuarjgh fu.kZ; ?ks.;kpk dkgh vf/kdkj ulsy rj vki.k R;k vklukoj clykrp dk\ ;kckcrhr
mRrj n;k- egkikSjkaP;k vkns’kkph vogsyuk d# udk- R;kapk vieku d# udk-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vki.k vk;qDrkaP;k vklukoj clykr uk\
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh %&ek- egkikSjth] ek>s vls fuosnu vkgs dh] Jh- izdk’kth ;kauh ;kckchoj
izdk’k Vkdkok-
ek- lnL; Jh- izeksn Vkys %&vk;qDr lkgsc] rqEgh egklHkspk vieku djr vkgkr-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&vk;qDr lkgsc] rqEgh egklHskpk vieku djr vkgkr-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&ukghrj vktph lHkk LFkfxr djk- ;kckchpk fu.kZ; >kY;kuarjp lHkk
lekIr gksbZy-
ek- lnL; Jh- gjnkl ekf[ktk %&egkikSjth] tj vki.k ;k fo”k;koj fu.kZ; ?ksoq ‘kdr ulky rj ;kckcrhr
lUekufu; lnL; Jh- fnyhi ykyokuh ;kauh th lwpuk dsyh vkgs R;kuqlkj vki.k lHksps dkedkt ngk
fnolklkBh LFkfxr djk- vgoky vkY;kuarjp ;koj fu.kZ; ?;k-
ek- lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %&vkB fnolkuarjgh vk;qDr lkgsc vkys ukghr rj egklHksr R;kaP;k
vklukoj Jh- jkSjkGs lkgsckaukp clkos ykxsy- T;k&T;k osGh egklHkse/;s vls eqn~ns ;srkr R;k&R;k osGh
vk;qDr lkgsc jtsoj tkrkr-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&lHkkx`gkyk lHkkx`gklkj[ks Bsok cktkj cuoq udk-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&ek- egkikSj egksn;] ek>h ,d fouarh vkgs dh] vf/kdk&;kauh lHkkx`gke/;s
;srkauk r;kjhuh’kh ;s.;kps vkns’k loZ vf/kdk&;kauk n;k- lHkkx`gkpk ntkZ [kkykor pkyyk vkgs-
lHkkx`gkrhy lnL; fdrhgh vH;kl d#u vkys rjh vf/kdk&;kadMqu R;kaps mRrj feGr ukgh- gh ckc
nxMkoj Mksds vkiV.;klkj[kh vkgs- vkf.k ex iz’u mifLFkr djk;ps d’;klkBh v’kh lnL;kae/;s Hkkouk
fuekZ.k gksr vkgs- ,dkgh iz’ukps lek/kkudkjd mRrj feGr ukgh- ;kpeqGs ;k egkikfydsps uko [kjkc
>kys vkgs- Eg.kqu vf/kdk&;kauk fouarh vkgs dh] rqEgh ts gq’kkj vkgkr rqeph rh gq’kkjh egklHksr fnlq
n;k- ekfgrh fcupqd vlq n;k vkf.k izR;sd iz’ukps mRrj vkEgh tckcnkjhus nsoq v’kh rqeph Hkkouk o
bPNk’kDrh vlq n;k- gh tk.kho vk;qDrkaiklqu lokZauh djkoh- vU;Fkk ;sFks ,d mnzsd gksbZy- lHkkx`gkP;k
lnL;kph tj gh Hkkouk vlsy rj yksdkaps dk;\ rqEgh tj mRrjp nsoq ‘kdr ulky rj] jsfct batsaD’ku
iqjoB;kpk Bsdk dq.kh ?ksryk vkgs gs tj mPp inkP;k vf/kdk&;kyk ekfgr ukgh- ,dk vf/kdk&;kph
fu;qDrh d/kh >kyh vkgs\ R;kl lsosrqu d/kh dk<k;ps vkgs\ R;kph eqnrok< d/kh >kyh\ gs
eq[;ky;kP;k mik;qDrkauk ekfgr ukgh- vk;qDrkaP;k LFkkuh clysY;k vfrfjDr vk;qDrkauk ekfgr ukgh rs
Eg.krkr dh gh ckc eh vk;qDrkaP;k fun’kZukl vk.kqu nsbZu- Eg.kts gs dk; pkyys vkgs\ vk;qDrkaP;k
LFkkuh clysys vk;qDr Eg.krkr dh] ;kckcrhr eh vk;qDrka’kh ppkZ djsu- ;kis{kk eksBs nqnsZOk dk;\
v’kkizdkjps lHkkx`g pkyys rj yksdkauh fodkldkekaph fdrhgh LoIu ikfgyh rjh rh d/khgh iq.kZ gks.kkj
ukghr- vkf.k dsoG vf/kdk&;kaP;k mnkflui.kkeqGs o gyxthZi.kkeqGs mYgkluxj jlkrGkyk xsys vkgs-
vkEgh lRrk/kk&;kauk nks”k nsr gksrks ijarq ;sFks dsoG tks nks”k vkgs rks iz’kklukrhy vf/kdk&;kapk- rj d`i;k
rqEgh rqeps /kMs ?;k] dk;Z’kkGk ?;k] ukghrj foHkkxkae/;s cny djk;ps vlrhy rs djk- ijarq vkEgkal tks
ifj.kke ikfgts vlsy rks n;k ukghrj rqeps dkgh [kjs ukgh- egkikSj egksn;] ;k egkuxjikfydsps fp= dkgh
cjkscj fnlr ukgh- NksVs&NksVs eqn~ns vkgsr ijarq R;kaps lek/kkudkjd mRrj vk;qDrkaiklqu mik;qDr] oSn;dh;
vf/kdkjh dq.khgh nsoq ‘kdys ukgh- mRrj nsoq ‘kdr ulky rj rqEgh egkikfydk dk; pkyfo.kkj\ ;klkBh
Jh- ekf[ktk lkgsckauh lkafxrY;kizek.ks vkB fnolklkBh lHkk rgdqc djk ;k fo”k;kckcr pkSd’kh d#u
vgoky lknj djkok- ;klkBh ckdh loZ dkes lksMqu fnyh rjh pkyrhy v’kh osG vkysyh vkgs- i=dkj
d{kke/;s i=dkj clys vkgsr R;kauh tj dkedktkph v’kkizdkjph o`Rrs ladyhr dsyh rj dk; gksbZy\
lHkkx`gkpk dks.krk Lrj vki.k jk[kr vkgkr\ ,dne ch xzsM] lh xzsM] Mh xzsMP;k [kkyh iz’kklu pkyys
vkgs- dq.kkykgh dkghgh ekfgrh ukgh] dkghgh r;kjh ukgh- vkEgh fdrhgh r;kjh d#u vkyks rjh Qk;nk
dk;\ fHkarhoj Mksds vkiVqu ?ks.;klkj[kh fLFkrh- gs loZ pqdhps vkgs vkEgh yksdkauk dk; lsok ns.kkj\
f’kQkjl dj.ks vkeps dke vkgs] vaeyctko.kh dj.ks vkiys dke vkgs- ijarq vki.kkal lq/nk dkgh ekfgrh
ikfgts- bPNk’kDrh ikfgts- ijarq rh dkghgh ukgh] ‘kqU;&’kqU;&’kqU;------------ egkikSj egksn;] vkB
fnolklkBh lHkk LFkfxr djk o ;k egklHkse/;s ts&ts eqn~ns mifLFkr >kys vkgsr R;kaph lfoLrj ekfgrh]
Hkysgh dk;nk dkghgh vlks ‘kklu o iz’kklu ;kauk tj okVr vlsy rj Jh- lrjkenkl tslokuh o vkEgh
mifLFkr dsysY;k eqn~n;kaph lfoLrj ekfgrh iq<hy egklHksr fnyh tkoh- gh lHkk vkB fnolklkBh LFkfxr
d#u iq<hy egklHksr ekfgrh fnyh tkoh-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&fojks/kh i{k usrk Jh- /kuat; cksMkjs ;kauh EgVys dh] vf/kdkjh
yksdizfrfu/khaP;k iz’ukauk ;ksX; rh mRrjs nsr ukghr gs lR; vkgs- rlsp ;k vxksnj eh EgVY;kizek.ks
yksdizfrfu/khauk lUekuiqoZd okx.kqd fnyh tkr ukgh gsgh lR; vkgs- ;klkBh loZ vf/kdk&;kauk fouarh
vkgs dh] fojks/kh i{k usR;kauh ts dkgh eqn~ns mifLFkr dsys vkgsr R;kckcrhr vki.k ;ksX; rh dk;Zokgh
djkoh-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&ek- egkikSj egksn;] fdR;sd uxjlsodkaP;k izHkkxkrhy jLrs] pkSd uxj
bR;knhaP;k ukedj.kkps izLrko fdR;sd fnolkaiklwu izyafcr vkgsr- iq<hy egklHksr rs loZ izLrko Bsoqu
R;kl eatqjh ns.;kps iz;Ru dsys tkosr- /kU;okn A
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&ek- egkikSjkauh fnysY;k
vkns’kkizek.ks dk;Zokgh dj.;kr ;sbZy-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek- vk;qDr lkgsc] dk; dkjokbZ dj.;kr ;sbZy rs Li”V djk-
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&Jh- ;qojkt Hknk.ks ;kaP;k
lanHkkZr] rs pkSd’khP;k lanHkkZr o dk;ers lanHkkZrhy loZ izdj.k iq<hy egklHksr Bso.;kr ;sbZy- R;kosGsl
ek- egklHkk ;ksX; rks fu.kZ; ?ks.;kl l{ke jkfgy-
Ekk- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %& ek- vk;qDr lkgsc iq<hy egklHksi;Zar\ rks i;Zar R;kaP;kdMs nksUgh ins
vlrhy dk;\
ek- lnL; Jh- jktq Vsdpankuh o ‘;kelqanj jksgMk gs lHkkx`gkrqu ckgsj xsys-
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&vfrfjDr dk;ZHkkj
dk<.;klkBh ;kiwohZp ek- egkikSjkauh vkns’k fnys vkgsr-
Ekk- lnL; Jh- ‘kkarkjke fude] Jh- ukuk iokj gs lHkkx`gkrqu ckgsj xsys-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&egkikSjkauh vki.kkal fnysY;k vkns’kkpk vkEgkal [kqyklk djkok-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&rksi;Zar R;kaP;kdMs dks.krsgh in jkg.kkj ukgh-
ek- lfpo %&y{kos/khojhy fuosnu lekIr >kys- fBd vkgs\
fo”k; Ø- 2 okpqu nk[kforkr-
fo”k; Ø- 2 %& ekxhy fo’ks”k egklHksps fnukad 24@11@2006 ¼R;kr fn- 2@12@2006]
7@12@2006½ jksthps bfro`Rr dk;e dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh%&ek- egkikSjth] fnukad 24@11] 2@12] 7@12 ;k lHkkaph dk;Ziz.kkyh
T;k i/nrhus pkyfo.;kr vkyh R;kckcrhr vkeph v’kh ,d gjdr vkgs dh] ;kckcr mPp U;k;ky;kr
fjV fiVh’ku nk[ky dj.;kr vkysyh vkgs- R;keqGs ek>h vki.kkal v’kh fouarh vkgs dh] gs bfro`Rr
izyafcr Bsoys tkos- R;kr mPp U;k;ky;kpk dkgh fu.kZ; vkyk rj R;kpk ifj.kke ;k bfro`Rrkoj gksbZyp
gksbZy- Eg.kqu ek>s vls fuosnu vkgs dh] gs bfro`Rr izyafcr Bsoys tkos-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&ek- egkikSjth] mPp U;k;ky;kpk tks fu.kZ; vlrks rks loksZPp vlrks-
R;klkBh dq.kkph gjdr vl.;kph xjt ukgh- bfro`Rr dk;e dsys tkoq u;s vlk mPpRre U;k;ky;kpk
dks.krkgh fu.kZ; ukgh fdaok vkns’k ukgh- izR;sd efgU;kl egklHksph loZlk/kkj.k egklHkk vlrs o izR;sd
efgU;kl egklHkk gksrs frps bfro`Rr dk;e djkosp ykxrs- eh mnkgj.k nsoq bfPNrks dh] ;k frUgh lHkkaps
bfro`Rr vk{ksikgZ gksrs rj egkikSjkauh rs dk;e dj.;klkBh Bsoko;klp udks gksrs- ijarq gh ,d fu;fer
izfØ;k vkgs- dkj.k dh gs ts bfro`Rr vkgs rs tsOgk lHkk lqpuk fu?krs rsOgk R;kojhy ifgyk fo”k;
bfro`Rrkpk vlrks- R;koj ifgyk fo”k; ekxhy lHksps bfro`Rr dk;e dj.;kpk vlrks- vkt vkeP;k
leksj rhUgh lHkkaps bfro`Rr dk;e dj.;kpk tks fo”k; vkyk vkgs] gs bfro`Rr dk;e dsY;kus mPp
U;k;ky;kP;k fu.kZ;koj dks.krkgh ifj.kke gks.kkj ukgh- o bfro`Rr dk;e djrkauk lHkse/;s ,d cksyys xsys
vlsy vkf.k fyfgys osxGsp vlsy rj R;kph nq#Lrh dsyh tkrs- o nqljh dks.krhp xks”V ulrs- eyk vls
okVrs dh] lHkkx`gkleksj dk;e dj.;klkBh ts bfro`Rr vkys vkgs rs dk;e dj.;kl dkghgh gjdr ukgh-
ek- lnL; Jh- lq;Zdkar fyaxs gs lHkkx`gkrqu ckgsj xsys-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ikl&ikl---------------
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh %&ek- egkikSjth] eh ,d xks”V vk.k[kh tksMq bfPNrks dh] ;k lHkkae/;s
tsFki;Zar vkEgh mifLFkr gksrks rsFki;Zar rj fBd vkgs ijarq R;kuarj cjhp’kh dk;Zokgh pkyfo.;kr vkyh
vkgs] bfro`Rrkar cjhp’kh ikus tksMyh vkgsr R;ke/;s v’kk c&;kp’kk xks”Vh vkgsr T;k vkeP;klkBh
vk{ksikgZ v’kk vkgsr-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ernku ?ksrys tkos-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&egkikSj egksn;] lfpo dk;kZy;kl Hkkjrh; ekud la?k}kjk
vk;,lvks&9001%2000 gk iqjLdkj feGkysyk vkgs- ekukadu feGkys vkgs- R;kapk dkjHkkj LoPN vkf.k
fuVusVdh vkgs- bfro`Rrke/;s ts dkgh fyfgys vkgs rs ‘kCn u ‘kCn cjkscj vkgs- R;kps lk{khnkj vkEgh
loZ yksd ;sFks vkgksr- ;klkBh bfro`Rr dk;e dj.;ke/;s dkgh vMp.k vkgs vls eyk okVr ukgh-
R;kosGsl ts xSjgtj gksrs R;kapk rj dkgh iz’up mn~Hkor ukgh] laca/kp ;sr ukgh-
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh %&vkepk fojks/k vkgs] Hkysgh ernku ?;k-
ek- lfpo %&vkiyk fojks/k d’kklkBh vkgs\ 24@11@2006 jksthps bfro`Rr vki.k ekU; djr vkgkr-
fnukad 2@12 o 7@12 ps bfro`Rr vki.k ekU; djr ukghr\ ifgyh lHkk 24@11@06 jksth gksrh-
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh %& 24@11@06 ph v/khZ lHkk- ek- egkikSjkauh -------------
ek- lfpo %&vki.k yksd lHksrqu ckgsj xsY;kuarj\
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh %&R;k uarjP;k lHksP;k bfro`Rrkl vkeph gjdr vkgs-
ek- lnL; Jh-gksf’k;kjflag yckuk gs lHkkx`gkrqu ckgsj xsys-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&lfpo dk;kZy;koj vkjksi yko.ks ;ksX; ukgh-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&gs fu?kwu xsY;kuarj lHksr dk; >kys gs ;kauk dls ekfgr\
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh %&cjkscj vkgs] eh rs bfro`Rr okpys vkgs-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&bfro`Rrke/;s xMcM d’kh gksoq ‘kdsy\
ek- lnL; Jh- yky iatkch %& vls vkjksi yko.ks pqdhps vkgs-
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh%&eyk vls Eg.kk;ps vkgs dh] ernku dj.;kpk vf/kdkj ---------------
ek- lfpo %& ts lnL; bfro`Rr iku Ø- 1 rs 13 i;Zar ekU; djk;ps ukgh o iq.kZP;k iq.kZ bfro`Rr i`”B Ø-
1 rs 55 i;Zarps bfro`Rr ekU; dj.;kl ts lnL; r;kj vkgsr R;kauh d`i;k vkiys gkr oj djkosr-
i`”B Ø- 1 rs 55 i;Zarps bfro`Rr dk;e dj.;kps cktqus 24 lnL;
1- Jh- eksgu lk/kokuh
2- Jh- v’kksd Bkdqj
3- Jh- fd’kksj ouokjh]
4- Jherh ekyrh djksfr;k
5- Jherh csch oflVk
6- Jherh dksey cfBtk
7- Jherh fnik iatkch
8- Jherh js[kk dkjhjk
9- Jherh eksuk ouokjh
10- Jh- vUuq euokuh
11- Jh- /kuat; cksMkjs
12- Jh- fnyhi xk;dokM
13- Jh- jktsanzflag HkqYyj
14- Jherh llk.ks y{eh
15- Jh- fo’oukFk ikVhy
16- Jh- bZ’oj ieukuh
17- Jh- izeksn Vkys
18- Jh- xksfoanjke yqaM
19- Jh- v’kksd Bkdqj
20- Jh- cPpkjke #ipankuh
21- Jh- meki jkenkl
22- Jherh lafxrk tkoGs
23- Jh- fouksn Bkdqj
24- Jherh feuk lksaMs
ek- lfpo %& o ts lUekufu; lnL;] R;krhy dkgh Hkkxki;Zarps bfro`Rr dk;e d# bfPNrkr] lRrk/kkjh
i{kkps lnL; tsFki;Zar lHksr mifLFkr gksrs rsFki;Zarph th dk;Zokgh >kysyh vkgs rs vkf.k R;kuarj th
dk;Zokgh >kyh vkgs rs bfro`Rr ekU; d# bfPNr ukghr v’kk lnL;kauh d`i;k vkiys gkr oj djkosr-
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh %&i`”B Ø- 13 uarjps----
ek- lfpo %&vkiys Eg.k.ks eyk letys- ek- egkikSjkauh tsFks lHkk lekIr >kY;kps ?kksf”kr dsys R;kuarjps
bfro`Rr vki.k ekU; d# bfPNr ukghr-
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh %&tux.keu uarjps bfro`Rr ekU; d# bfPNr ukgh-
ek- lfpo %&eh letyks- rj vkiY;k Eg.k.;kuqlkj ts lUekufu; lnL; vkiys er uksanoq bfPNrkr
R;kauh d`i;k vkiys gkr oj djkosr] Eg.kts ts lUekufu; lnL; ikuØ- 1 rs 13 i;Zar bfro`Rr dk;e
dj.;kl bPNqd vkgs o iku Ø- 14 rs iku Ø- 55 i;Zar iq.kZi.ks tls vkgs rls bfro`Rr dk;e dj.;kl
r;kj ukgh R;kauh d`i;k vkiys gkr oj djkosr-
11 lnL;
1- Jh- jktw tX;klh
2- Jh- lrjkenkl tslokuh
3- Jh- x.kir ,Mds
4- Jh- lqjs’k xk;dokM
5- Jh- izHkqukFk xqIrk
6- Jh- pankjke eksdy
7- Jh- nsoasnzflag [ksek.kh
8- Jherh feuq nklkuh
9- Jherh deyk ‘kekZ
10- Jherh lqtkrk fjtokuh
11- Jh- fouksn ryjstk
ek- lfpo %& bfro`Rr dk;e dj.;kP;k cktqus 24 vkf.k fojks/kkr 11 ers-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& ekxhy lHksps fnukad 24@11@2006 ¼R;kr fn-
2@12@2006] 7@12@2006½ jksthps bfro`Rr tls vkgs rls cgqerkus dk;e dj.;kr ;sr vkgs-
lwpd % Jh- /kuat; cksMkjs
vuqeksnd % Jh- fd’kksj ouokjh
egklHkk Bjko dz- 29 v fnukad % 20@2@2007
gh egklHkk fnukad 24@11@2006 ¼R;kr 2@12@06] 7@12@06½ jksthP;k egklHksP;k
bfro`Rrkarkrhy lfpokauh izLr`r dsysY;k i``”B Ø- 1 rs 55 i;Zar tls vkgs rls dk;e dj.;kl ekU;rk nsr
vkgs-
cgqerkus
mi&egkikSj@ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
ek- lfpo %& fo”k; Ø- 3 okpqu nk[kforkr
ek- lnL; Jh- Vsdpankuh jktq ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 3%& Jh euksgj rksrykuh o Jh- tkWtZ lkGos] eqdkne ¼l/;k lsokfuo`Rr½ ;k
deZpk&;kauk lsokfuo`Rrh osruik++= lsokdkyko/kh derjrk {kekfir dj.;kl
ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&;k fo”k;kl vkepk fojks/k ukgh- v’kh ekfgrh vkgs dh] vls cjspls
deZpkjh vkgsr] 1996 e/;s T;akP;k use.kqdk >kY;k vkgsr R;kaP;k ckcrhrhy izLrko vn;ki
egklHksrvk.kysyk ukgh- vkeph v’kh fouarh vkgs dh] v’kh th dkgh izdj.ks izyafcr vkgsr rh lq/nk
vk.kyh tkohr- vls EgVys tkrs dh] iz’kklu dkgh yksdkaph cktq ?ksrs- R;kaps izLrko egklHksiq<s ;srkr-
brjkaps izLrko ;sr ukghr- eyk vls okVrs dh] izyafcr vlysys v’kk izdkjps loZ fo”k; iq<hy egklHksr
vkys ikfgtsr-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&lokZaps izLrko ,dkp osGsl vkys ikfgtsr-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&ckdhps ts dkgh v’kk izdkjps izLrko izyafcr vkgsr rs loZ
vkys ikfgtsr-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&v’kk izdkjps ckdhps ts izLrko jkgwu xsys vkgsr rs lq/nk vkys ikfgtsr-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&;k ckcrhr vk;qDr lkgsckauk funsZ’k fnys vkgsr-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&gk fo”k; ikjhr dsyk tkok- ;kuarj v’kk izdkjps tso<s izLrko izyafcr
vkgsr rs loZ iq<hy egklHksr vk.kys tkosr-
ek- lnL; Jh- nsosanzflag [ksek.kh %&ek- egkikSjth] gk tks nksu deZpk&;kapk izLrko Bsoyk vkgs] ;k
O;frfjDr ts dkgh izLrko izyafcr vkgsr rs lq/nk vk.kys ikfgtsr-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %& iq<hy egklHksr vk.kys tkosr-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&T;kph T;k rkj[ksiklqu fu;qDrh >kyh vkgs R;k rkj[ksiklqu R;kl
gs Qk;ns feGkys ikfgtsr- o ts izLrko jkfgys vkgsr rs iq<hy egklHksr vk.kys tkosr o R;kauk loZ] ykHk
feGkys ikfgtsr-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mi&vk;qDr] eq[;ky;½%&ek- egkikSjth] Jh- euksgj rksryk.kh gs fnukad
31@7@2006 jksth o Jh- tkWtZ lkGos gs fnukad 31@8@2006 jksth fu;r o;ksekukuqlkj lsokfuo`Rr
>kys vkgsr- R;kauk Hkfo”;fuokZgfu/khpk Qk;nk feG.kkj uOgrk- Eg.kqu gh nksu izdj.ks egklHksiq<s vk.kyh
vkgsr- vk.k[kh T;k dkgh dslsl vkgsr R;kgh vkEgh egklHksiq<s vk.k.kkj vkgksr-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&iq<hy egklHkse/;s\ ekpZ efgU;kP;k egklHkse/;s\
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&iq<hy egklHkse/;s vkys ikfgtsr- jkstankjhojhy lsok xzkg; /k#u
lokZaph lsokts”Brk xzkg; /kjyh ikfgts- R;kpcjkscj loZ Qk;ns feGkys ikfgtsr- iq<hy egklHksr gs izLrko
vk.kys tkosr v’kk ek>k vkns’k vkgs-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&ek- egkikSjth] iq<hy egklHkk gh ‘ksoVph egklHkk vlY;kus R;kosGsl
nqikjP;k Hkkstukphgh O;oLFkk dsyh tkoh-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&cq/kokjh egklHkk ?ks.;kpk iz;Ru d#-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %& fuoM.kwd gkjysY;kapkgh lUeku djk- eh lq/nk nksu lnL; fuoMwu
vk.kys vkgsr- rs lq/nk vkeP;k foHkkxkps izfruh/khRo djrhy-
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 3%& Jh euksgj rksrykuh o Jh- tkWtZ lkGos] eqdkne ¼l/;k lsokfuo`Rr½
;k deZpk&;kauk lsokfuo`Rrh osruik++= lsokdkyko/kh derjrk
{kekfir dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydse/;s Jh- euksgj rksryk.kh o Jh- tkWtZ lkGos gs fnukad 2@11@1996
iklwu ^^eqdkne** ;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr gksrs- Jh- euksgj rksryk.kh gs fnukad 31@7@2006 jksth o
Jh- tkWtZ lkGos gs fnukad 31@8@2006 jksth fu;e o;ksekukuqlkj lsokfuo`Rr >kys vkgsr-
‘kkldh; deZpk&;kl fuo`Rrh minku vkf.k dqVqac fuo`Rrh osru feG.;klkBh egkjk”Vª ukxjh lsok
¼fuo`Rrhosru½ fu;e 1982 ps fu;e 30 e/;s vgZrkdkjh lsospk dkyko/kh dehr deh 10 o”kZ gks.ks
vko’;d vkgs] v’kh rjrwn vkgs-
egkjk”Vª ukxjh lsok ¼fuo`Rrhosru½ fu;e 1982 ps fu;e 54 ¼2½ e/;s lsosrhy derjrk {kekfir
dj.kslkBh lsokfuo`Rr gks.kk&;k deZpk&;kus fuo`Rrh osruklkBh dsysY;k vgZrkdkjh Hkj ?kkyw ‘kdsy o rh
fuo`Rrh osruklkBh fg’kksckr /kjyh tkbZy] v’kh rjrqn vkgs-
R;k vuq”kaxkus Jh- lkGos o Jh- rksryk.kh ;kaph fu;qDrh iklwu lsokfuo`Rrh i;Zarpk dkyko/kh]
vgZrkizkIr lsok] o lsosrhy derjrk {kekfir dj.;kpk dkyko/kh bR;knh rif’ky iq<hyizek.ks vkgs-
v-
Ø-
deZpk&;kaps uko Iknuke fu;qDrh fnukad lsokfuo`Rrh
fnukad
,dq.k lsospk
dkyko/kh
lsokrhy
derjrk
{kekfir
dj.;kpk
dkyko/kh
1- Jh- euksgj rksryk.kh Eqkdkne 2@11@1996 31@7@2006 9 o”kZ 8 efgus
29 fnol
3 efgus 1
fnol
2- Jh- tkWtZ lkGos Eqkdkne 2@11@1996 31@8@2006 9 o”kZ 9 efgus
29 fnol
2 efgus 1
fnol
fuo`Rrh osruik= lsokdkyko/kh iw.kZ dj.;kl Jh- euksgj rksryk.kh] eqdkne ;kauk 3 efgus 1 fnol
o Jh- tkWtZ lkGos] eqdkne ;kauk 2 efgus 1 fnol brdk lsok dkyko/khph vko’;drk vkgs- egkjk”Vª
ukxjh lsok ¼fuo`Rrhosru½ fu;e 1982 ps fu;e 54¼2½ vUo;s lsosrhy derjrk {kekfir dj.kslkBh
fu;qDrh izkf/kdkjh ek- egklHkk vlY;kus lnj deZpkjh Jh- euksgj rksryk.kh o Jh- tkWtZ lkGos] eqdkne
;kaP;k lsosrhy derjrk {kekfir dj.;kP;k dkyko/khl ekU;rk feG.kslkBh lnj izLrko ek- egklHksiq<s
izLrkfor dj.ksr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 30 fnukad%&20@2@2007
lqpdkps uko %& Jh- fd’kksj ouokjh
vuqeksndkps uko %& Jh- cPpkjke #ipankuh
gh egklHkk ojhy izLrkousr ueqn dsysY;k dkj.kkaeqGs Jh- euksgj rksrykuh o Jh- tkWtZ lkGos]
eqdkne ¼l|k lsokfuo`Rr½ ;k deZpk&;kauk lsokfuo`Rrh osruik= vgZrkdkjh lsok dkyko/kh derjrk {kekfir
djhr vkgs vkf.k R;kauk fuo`Rrh osruklkBh ik= Bjor vkgs-
dkj.k && fnukad 2@11@1996 iwohZ R;kauh fdR;sd o”kZ jkstankjhoj dke dsys vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
mi&egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
ek- lfpo %&d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj lka;dkGh 5-45 oktrk ek- mi&egkikSj rFkk
ihBklhu vf/kdkjh Jh- fouksn ryjstk ;kauh lHkk laiY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%& 20@3@2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- 20@3@2007 jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk eaxGokj fnukad 20@3@2007 jksth nqikjh 12-00
oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnj lHksr ek-mi&egkikSj Jh- fouksn ryjstk gs ihBklhu vf/kdkjh
;k LFkkuh vkluLFk gksRks- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs @ gksR;k-
1½ ek- miegkikSj %&Jh- ryjstk fouksn panhjke
2-
3-
4-
5-
6-
7-
8-
9-
10-
11-
12-
13
14-
15-
16-
17-
18-
19-
20-
21-
22-
23-
Jh- Vsdpankuh jktq eFkqjknkl
Jh- xk;dokM fnyhi
Jh- ,Mds x.kir xksfoan
Jherh- 'kekZ deyk xaxk/kj
Jh- jksgMk ';kelqanj tkuhyky
Jh- xqIrk izHkqukFk nq[karh
Jh- iokj ukuk vkuank
Jh- lksuo.ks uFkq dk’khjke
Jh- tX;klh jktq fd’kupan
Jh- fude ‘kkarkjke vksadkj
Jh- Bkdqj fouksn ykyflax
Jherh- lksusth ehuk ¼lksaMs½
Jh- xk;dokM lqjs'k ukenso
Jherh ouokjh eksuk v’kksd
Jh- ouokjh fd'kksj ukjk;.knkl
Jh- lk/kokuh eksgu jganksey
Jh- tslokuh lrjkenkl iquenkl
Jh- yqaM xksfoanjke Mksyqey
Jh- ok?ks ‘kkeq ckcq
Jh- eqypankuh egsanz ijljke
Jh- oyspk i`Foh O;kikjhyky
Jh- ;kno ykyfcgkjh cq>kjr
24-
25-
26-
27-
28-
29-
30-
31-
32-
33-
34-
35-
36-
37-
38-
39-
40-
41-
42-
43-
44-
45-
Jh- vljksaMdj jkts’k mQZ jkt t;flax
Jh- pOgk.k jes’k egknso
Jh- tk/ko lqjs’k e/kqdj
Jherh lqosZ t;Jh lqfuy
Jh- EgLds vadq’k fuo`Rrh
Jh- pkS/kjh jktsanz ‘kkarkjke
Jh- Bkdqj ujsanzdqekj dsoyjke
Jh- cBhtk lat; jkepanz
Jh- #ipankuh cPpkjke ck’kksey
Jh- Bkdqj v’kksd Hkxokunkl
Jh- ieukuh bZ'oj lrjkenkl
Jh- cksMkjs /kuat; ckcqjko
Jherh- llk.ks y{ehckbZ jksfgnkl
Jh- euokuh vUuq ¼lueq[k½
Jherh cBhtk dksey ve`r
Jh- jkej[;kuh eksgunkl ¼xkMks½ ukjk;.knkl
Jherh- fj>ok.kh lqtkrk jes'k
Jherh djksfr;k ekyrh jk/kkpj.k
Jh- bnukuh jktq panzHkku
Jh- iatkch yky nsounkl
Jh- ekf[ktk gjnkl lUeq[knkl
Jh- ykyokuh fnyhi tsBkuan
rj]
ek- egkikSj %& 1- Jherh dkykuh T;ksrh ¼iIiq½ lqjs’k] ek- lnL; @ lnL;k 2- Jherh tkoGs lafxrk jes’k]
3- Jh- fyaxs lq;Zdkar ¼ccu½] 4- Jh- eksdy pankjke foBksck] 5- Jh- meki jkenkl jk?kksth] 6- Jherh
vkgqtk furk izdk’k] 7- Jh- Vkys izeksn ukensojko] 8- Jh- [ksek.kh nsosanzflag pankflag] 9- Jherh
dkjhjk js[kk eUuqey] 10- Jh- ikVhy fo’oukFk xkSre] 11- Jherh oflVk csch rqylhnkl] 12- Jherh
iatkch fnik ukjk;.k] 13- Jh- yckuk gksf'k;kjflax gfjflax] 14- MkW- ¼Jherh½ ukFkkuh fuuk izdk’k] 15-
Jherh nklkuh feuq jktdqekj] 16- Jh- o/kkfj;k jkts’k ukfudjke] 17- Jherh jkepankuh
Hkkouk euksgj] 18- Jherh eksdy lhek pankjke] 19- Jherh cke.kdj uafnuh xtkuu] 20- Jherh xqIrk
vfurk /kesanz] 21- Jherh [kkaMsdj izsek fHkek] 22- Jherh- elan ek;k ?ku';kenkl] 23- Jherh f[kyukuh
Hkkouk joh] 24- Jh- tk/ko iz’kkar txUukFk] 25- Jherh d`”.kkuh js[kk gjs’k] 26- Jh- Hkkysjko xkSre
;’koar] 27- Jh- iqjLokuh teuknkl [kqcpan] 28- Jh- t;fla?kkuh vfuy Hkxokunkl] 29-Jherh ekf[ktk
fdj.k y[kh] 30- Jherh Nkfcz;k Hkkjrh igykt] 31- Jh- csgjk.kh Bkdqjnkl o;Zynkl] 32-
MkW- ¼Jherh½ lk/kokuh t;k] 33- Jh- HkqYyj jktsanzflag fojflag gs lHksl vuqifLFkr gksrs @ gksR;k-
ek-vk;qDr Jh- lnkf’ko dkacGs gs vuqifLFkr vlY;kus R;kaP;k LFkkuh Jh- ukuk jkSjkGs] vfrfjDr
vk;qDr gs izkf/kd`r vf/kdkjh Eg.kqu vkluLFk gksrs- rlsp [kkyh n’kZfoysys vf/kdkjh lHksl gtj gksrs- [kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
13- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
14- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
15- Jh- feyhan lkoar] mi&vk;qDr
16- Jh- vuqfni fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
17- Jh- eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fon;qr
18- Jh- vkj-ch- f’kdsZ] izHkkjh dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k- foHkkx
19- Jh- ;qojkt Hknk.ks] tulaidZ vf/kdkjh
nqikjh 12-30 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&ek- egkikSjth] loZ lUekufu; lnL;kauk psVhpan o xq<hikMok ;k
l.kkfufeRr gkfnZd ‘kqHksPNk nsrks-
ek- lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&lUekufu; egkikSjth] lokZauk xq<hikMok o uoo”kkZP;k gkfnZd ‘kqHksPNk A
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&ek- egkikSjth] nksu vMhp efgU;kiqohZ ekyeRrk djke/;s dikr
dj.;kckcr fo’ks”k egklHkk vk;ksftr dj.;klkBh ,d i= ns.;kr vkys gksrs- ijarq R;kuarj
egkuxjikfydsP;k lkoZf=d fuoM.kwdh fuehRr vkn’kZ vkpkjlafgrk ykxq >kY;kus fo’ks”k egklHkk yko.;kr
vkyh ukgh- vkrk lkoZf=d fuoM.kwdk ikj ikMY;k vlwu vkn’kZ vkpkjlafgrk laiyh vlY;kus ;k ckcrph
lHkk 31 ekpZ iqohZ yko.;kr ;koh- dkgh yksd Eg.kr gksrs dh] vktP;k lHksr vk;qDr lkgsc ulY;kus gh
lHkk LFkfxr d#u 29 rkj[ksl lka;dkGh 4-00 oktrk Bsoyh tkoh- vktP;k lHkse/;s ek>k v’kklfd;
izLrko ?ks.;kr vkysyk ukgh- R;kpizek.ks Jh- jes’k pOgk.k ;kapkgh v’kklfd; izLrko ?ks.;kr vkysyk
ukgh- ;kpcjkscj vkEgh toGtoG 21 lnL;kauh lg;k d#u fo’ks”k egklHksph ekx.kh dj.kkjh uksVhl
fnysyh vkgs- R;kuqlkj vk;ksftr djko;kph fo’ks”k egklHkk lq/nk vn;ki vk;ksftr dsysyh ukgh- R;k
uksfVle/;s ‘kgjkrhy dj vkdkj.kh fuehRr ts dj;ksX; eqY; vkdkj.;kr vkysys vkgs rs vfr’k; tkLr
vkdkj.;kr vkY;kus rs deh dj.;kckcr ,d izLrko vkgs R;kpcjkscj ‘kgjkrhy dpjk mpy.ks dkeh es-
vWUFkksuh osLV gW.Myhax ;kauk tks Bsdk fnyk vkgs R;k BsD;kuqlkj rs ;ksX; izek.ks dke djr ulY;kus rks Bsdk
jn~n dj.;kckcrpk ,d izLrko vkgs- rlsp ‘kgjkrhy vukf/kd`r cka/kdkes fu;ekf/ku dj.;kdjhrk vkf.k
R;k laca/khr fu;ekr naM vkdkj.kh lqpfoyh vkgs rh deh dj.;klanHkkZr ‘kklukl lq/kkj.kk lqpfo.;k
lanHkkZrhy izLrko gksrk- v’kkizdkjs ‘kgjkP;k fgrkps izLrko vkEgh yksdkauh fnys gksrs- o egkikfydk
lkoZf=d fuoM.kqdhph vkn’kZ vkpkjlafgrk ykxq gks.;kiqohZ ;kckcr fo’ks”k egklHkk vk;skftr dj.;kph
vkEgh ekx.kh dsyh gksrh- ;kckcr yodjp egklHkk vk;ksftr dsyh tkbZy vls egkikSjkauh lkafxrys gksrs
ijarq izR;{kkr R;kauh rh egklHkk vk;ksftr dsyh ukgh- ;klkBh ek>h ,d fouarh vkgs dh] ;kckcr 31
ekpZiqohZ fo’ks”k egklHkk cksykoyh tkoh- fdaok 29 rkj[ksl lka;dkGh 4-00 oktrk lHkk cksykoyh tkoh-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&lUekufu; lnL; Jh- fd’kksj ouokjh ;kauh vkrk lHkse/;s ts
eqn~ns mifLFkr dsys R;kckcr fo’ks”k egklHkk 29@3@2007 jksth lka;dkGh 4-00 oktrk vk;ksftr
dj.;kr ;koh vls loZ lnL;kaps Eg.k.ks vkgs- ;kdkeh lfpo lkgsckauk funsZ’k fnys tkrhy- R;kizek.ks rs
;k lHkslkBh lHkk lwpuk dk<rhy-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&ek- egkikSjth] ‘kgjkrhy jLrs] pkSd] foHkkx bR;knhaps ukedj.k
dj.;kckcr c&;kp’kk uxjlsodkauk vkiys izLrko fnys vkgs vkf.k rs izfn?kZ dkGkiklqu izyafcr vkgsr-
ukedj.kkps izLrkogh egklHksiq<s vkys ikfgtsr- rlsp ekÖ;k iWuy Ø-12 e/;s ik.;kph vfr’k; fnDdr
leL;k vkgs- ik.;klkBh th osG fuf’pr d#u fnys vkgs R;kosGslp usedh ykbZV tkr vlY;kus ekÖ;k
izHkkxkr ik.kh ;sr ukgh- laiq.kZ fnolkr tserse ,d fnM rkl ik.kh ;srs-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh%&ek- egkikSjth] laiq.kZ ‘kgjkl psVhpkan o xq<hikMO;k fufeRr gkfnZd
‘kqHkdkeuk A vk;qDr lkgsc izR;sd efgU;kl 20 rkj[ksl gks.kk&;k egklHksP;k osGsl vuqifLFkr jkgrkr-
ekxhy lkr&vkB egklHkkauk rs vuqifLFkrhr vkgsr- izR;sd egklHksP;k osGsl R;kaP;k ?kjkrhy dq.krjh
vktkjh iMrs vkf.k rs egklHkkauk mifLFkr jkgr ukghr- eyk rj vls okVrs dh vk;qDr lkgsc gs ukVd
djr vkgsr o rs egklHksl lq/nk ukVd letr vkgsr- R;kauk egklHksP;k ekue;kZnakps dkgh iMys ukgh-
vkEgkayk vls okVys dh] vktph gh egklHkk ‘ksoVph egklHkk vkgs- ijarq vk;qDr vkt ;sFks mifLFkr
ulY;keqGs gh lHkk LFkfxr d#u nksu&rhu fnolkauh Bsoyh tkoh ts.ksd#u vkEgkayk iqUgk ,dnk egklHksl
;kos ykxsy- vk;qDrkaP;k tkxh vfrfjDr vk;qDr Jh- ukuk jkSjkGs ;kauk clfoys tkrs- ijarq R;kauk vk;qDr
Eg.kqu fu.kZ; ?ks.;kpk dkgh vf/kdkj vkgs dk;\ R;kauk fu.kZ; ?ks.;kpk dks.krkgh vf/kdkj ulY;keqGs R;kauk
egklHksr vk;qDrkaP;k LFkkuh cloqu egklHksl ,d izdkjs viekfur dsys tkrs- izR;sd egklHkse/;s fu.kZ;
gksrks ijarq R;k fu.kZ;kph vaeyctko.kh gksr ukgh- egklHksP;k cSBdhl rek’kk ekuys tkr vkgs- o vk;qDr
tk.khoiqoZd egklHksl xSjgtj jkgrkr- vktP;k ;k egklHksr nqikjP;k Hkkstukph O;oLFkk dj.;kr vkysyh
vkgs R;keqGs vkEgh loZ uxjlsod [kq”k vkgksr- R;kpcjkscj vkepk dk;ZdkGgh lekIr gksr vkgs- ;k 5
o”kkZP;k dk;ZdkGkr vkEgh ‘kgjkl dk; fnys\ ‘kgjkrhy nkfjnz; js”ks[kkyhy yksdkapk ekyeRrk dj ekQ
dj.;kpk ,d vfr’k; egRoiq.kZ vlk fu.kZ; Jherh T;ksrh dkykuh ;kauh ?ksryk gksrk- R;kuqlkj xjhckapk
ekyeRrk dj ekQ gks.kkj gksrk- ;klkBh T;kauh vtZ dsys vkgsr R;kapk ekyeRrk dj ekQ >kyk dk;\
yksd’kkghph etkd dk mMfoyh tkr vkgs\ ‘kgjkrhy jLrs] pkSd ;kaP;k ukedj.kklkBh c&;kp’kk
lUekufu; lnL;kauh izLrko fnys vkgsr- egklHksr ;kckcr osGksosGh vkokt mBfoyk vkgs- ijarq R;kl
izfrlkn fnyk tkr ukgh- rnFkZ lferhph cSBd cksykoyh tkr ukgh- R;kps dkj.k dk;\ R;keqGs jLrs]
pkSdkaP;k ukedj.kkckcrps uxjlsodkaps fdR;sd izLrko izfn?kZ dkGkiklqu izyafcr vkgsr- mYgkluxj o
‘kgkM jsYos LVs’kuP;k ckgsj okgukaph ikfdZax dsyh tkr vkgs o R;kiksVh voS/ki.ks iS’;kaph olqyh dsyh tkr
vkgs- ;k nksUgh fBdk.kph ikfdZax O;oLFkk egkikfydsus Lor% rkC;kr ?ksoqu Bsds i/nrhus pkyfo.;ke/;s
egkikfydsps dk; tkrs \ ;keqGs egkuxjikfydsps Qkj eksB;k izek.kkoj vkfFkZd uqdlku gksr vkgs- ‘ksoVh
egkuxjikfydk djr rjh dk; vkgs\ i=dkajkauk ,d pkaxyk d{k ns.;kps xsY;k nksu&rhu egklHkkaiklqu
egkikSjkauh lkafxrys gksrs ijarq vn;ki rs lq/nk fnys xsys ukgh- ‘oku na’kkojhy batsD’kus lq/nk vkiY;kdMs
miyC/k ukghr- uk Qsjhokyk {ks=ke/;s ?kqlwu Qsjhokys tks Qsjhpk O;olk; djrkr rks R;kauh djko;kl udks-
dkj.k R;keqGs ukxjhdkauk =kl gksr vlrks o jgnkjhl vMFkGk gksr vkgs- ‘kgjkrhy vukf/kd`r cka/kdkes
fu;fer d#u ?ks.;klkBh eqacbZ mPp U;k;ky;kus 18 efgU;kph eqnr fnyh gksrh- rlsp ;kiq<s vukf/kd`r
cka/kdkes gksoq u;s vlsgh funsZ’k fnys vlrkauk ‘kgjkr vukf/kd`r cka/kdkes eksB;k izek.kkoj gksr vkgsr-
vki.k egklHkse/;s ts dkgh Bjko ikjhr djrks fdaok ek- egkikSj tks dkgh vf/kfu.kZ; nsrkr R;koj dk;Zokgh
>kyh ikfgts ijarq rh gksr ukgh- rh dk gksr ukgh\ egkuxjikfydsl dks.krs fu;e] vf/kfu;e ykxq vkgsr\
ek- lnL;k Jherh deyk ‘kekZ %&loZ lnL;kaP;k Vscyoj chLyjh ik.;kP;k ckVY;k Bso.;kr vkY;k vkgsr
ijarq vkEgk jk”Vªoknh dkWaxszl ikVhZP;k lnL;kaP;k Vscykoj chLyjh ik.;kP;k ckVY;k BsoysY;k ukghr-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&eyk rj vls okVrs dh] egkikfydk iz’kklu gs vka/kGs] cfgjs vkf.k eqds
vkgs- fo/kok efgykauk nksu&nksu gtkj #i;s ns.;kps ek- egkikSj egksn;kauh tkfgj dsys vkgs vlk Bjko
ikjhr dsyk vkgs dk;\ vlsy rj rks dsOgk\ o ts dkgh egklHkk iz’u vkgsr rs vktp iq.kZ dsys tkosr-
dkj.k dh] ;kuarj tqU;k uxjlsodkaph egklHkk cSBd gks.kkj ukgh-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&ekÖ;k izHkkxke/;s ik.kh ;sr ukgh- o ;kckcr eh ,d y{kos/kh lqpuk
nsoqugh dkgh dk;Zokgh >kysyh ukgh-
ek- lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %& gh th lHkk 29 ekpZ jksth lka;dkGh 4-00 oktrk vki.k Bsoq bfPNr
vkgkr rj vkrkp vkEgkal o`{k izkf/kdj.kkph lHkk lqpuk izkIr >kyh vlqu R;ke/;s 29 ekpZ jksth
lka;dkGh 4-00 rs 4-15 njE;ku nksu&rhu lHkk vk;ksftr dj.;kr vkysY;k vlY;kus ;k lHkslkBh nqljh
osG fuf’pr dsyh tkoh-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&vkrkp lUekufu; lnL; Jh- eksgu lk/kokuh ;kauh lkafxrys dh]
29 ekpZ jksth lak;dkGh 4-00 oktrk o`{k izkf/kdj.kkph lHkk vlY;kus vktph gh lHkk LFkfxr d#u 29
ekpZ jksth R;k lHksuarj Bsoyh tkoh-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&?kjnq#Lrh ijokuxh ns.;kph dkghgh rjrqn ukgh- vls
uxjjjpukdkjkauh ,dk O;Drhl ys[kh i= fnys vkgs- R;k i=kph izr l/;k ekÖ;kdMs vkgs-
Jh- v-ik-xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%& ?kjnq#Lrh ijokuxh ns.;kph dk;n;kr dkghgh rjrqn ukgh- ijarq
rRdkyhu vk;qDrkauh vkiY;k fo’ks”k vf/kdkjke/;s ?kjnq#LrhP;k dkgh ijokuX;k fnY;k vkgsr-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %& vkiY;k Eg.k.;kpk vFkZ vlk vkgs dh] ?kjnq#Lrh ijokuxhph dkgh
vko’;drk ukgh- ‘kgjkrhy yksd ?kjnq#Lrh ijokuxh u ?ksrk gh vkiY;k ?kjkph nq#Lrh d# ‘kdrkr-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&dk;n;ke/;s ?kjnq#Lrh ijokuxh ns.;kph rjrqn ukgh rj tsOgk yksd
vkiY;k ?kjkaP;k nq#Lrhph dkes djrkr rsOgk vkiY;k egkikfydsrhy vukf/kd`r cka/kdke foHkkxkps deZpkjh
v’kk yksdkauk =kl ns.;klkBh dk tkrkr\
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&;kiqohZps vk;qDr Jh- vkj-ds- lksuo.ks ;kauh EgVys gksrs dh] ?kjnq#Lrh
ijokuxh ns.;kph dk;n;ke/;s rjrqn ukgh- rjrqn ukgh rj vukf/kd`r cka/kdke foHkkxkps deZpkjh v’kk
yksdkauk =kl ns.;klkBh dk tkrkr\ ;klkBh ek- egkikSjkauh R;kauk vkns’k n;kosr dh R;kauh yksdkauk =kl
ns.;klkBh v’kk fBdk.kh tkoq u;s-
ek- lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k%& tsOgk ekÖ;k izHkkxkrhy dkgh yksd cka/kdke dj.;kl ?ksrkr rsOgk
vukf/kd`r cka/kdke foHkkxkps deZpkjh rsFks tkoqu R;k yksdkauk =kl nsrkr- R;kckcr eh ;sFks c&;kp osGk
rØkj dsyh vkgs-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& ekth egkikSjkauh rØkj d#ugh R;kckcr vn;ki dkghgh dkjokbZ
dsyh ukgh gh vfr’k; ‘kjesph xks”V vkgs-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&dk; vkEgh vls letk;ps dh ;k lHksuarj ?kj nq#Lrh ijokuxhph
vko’;drk ukgh-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&vktP;k uarj ?kjnq#Lrh ijokuxhph vko’;drk ukgh ;kckcr
iz’kklukP;k orhus ys[kh i= dk<ys tkos- eh rj letrks dh] egkuxjikfydk iz’kklu ‘kgjkpk ufou fodkl
vkjk[kMk vki.k r;kj d# ‘kdyks ukgh- ?kj nq#Lrh ijokuxh vki.k nsoq ‘kdr ukgh- ‘ksoVh egkikfydsr
pkyys rjh dk;\ xka/khfxjh d#u d#u vkEgh Fkdyks vkgksr-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&cka/kdke ijokuxh ckcr ,[kkns izdj.k lknj dsY;kuarj fdrh fnolke/;s
eatqjh feGkyh ikfgts\ rso<;k fnolke/;s tj cka/kdke ijokuxh feGkyh ukgh rj fodkldR;kZus dk; dsys
ikfgts\
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&lUekufu; lnL; Jh- fouksn Bkdqj ;kauh tks eqn~nk mifLFkr dsyk vkgs
R;kuqlkj vls letrs dh] ?kjn`#Lrh ijokuxh feG.;kckcrps cjsp’ks izLrko Lok{kjhlkBh vk;qDrkadMs
izyafcr vkgsr- ;k vxksnj ?kjnq#Lrh ijokuxh ns.;kps vf/kdkj uxjjpukdkj ;kaP;kdMs gksrs- ijarq ;k
vk;qDrkauh loZp foHkkxkaps vf/kdkj dk<qu ?ksoqu rs Lor%dMs Bsoys vkgsr-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&gh egklHkk vk;qDrkauk ts vkns’k nsrs R;kph vaeyctko.kh
>kyh ikfgts-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;ekuqlkj fdrh fnolke/;s cka/kdke
ijokuxhpk udk’kk eatqj dsyk ikfgts\
Jh- v-ik-xqjxqGs] ¼uxjjpukdkj½%&loZ dkxni=akph vkf.k ckchaph iqrZrk d#u tj izdj.k lknj dsys vlsy
rj 60 fnolkP;k vkr ijokuxh fnyh ikfgts- ijarq ‘ks&;kaph iqrZrk dj.;ke/;s osG tkrks- rlsp tkxsph
ikg.kh dj.;ke/;s osG tkrks-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ijarq rhu pkj efgU;kaiklqu vls fdrh cka/kdke udk’ks eatqjhlkBh izyafcr
vkgsr\ tj ,[kkn;kus cka/kdke ijokuxhlkBh izdj.k lknj dsys vlsy rj R;kl fdrh fnolke/;s ijokuxh
fnyh ikfgts- rh lq/nk fnyh tkr ukgh- izR;sd izdj.kkoj tkxsph ikg.kh djk;ph vkgs vlk vk;qDr lkgsc
‘ksjk ekjrkr- fodkl ‘kqYd Hk#u 5&5] 6&6 efgus >kY;kuarj lq/nk bekjrhph cka/kdke ijokuxh eatqj
dsyh tkr ukgh- o vk;qDr lkgsckaP;k eukr ;sbZy R;kp izdj.kkph ikg.kh gksrs- o uarj ijokuxh eatqj
gksrs- rj vk;qDr lkgsckauh vkEgkal gs lkaxkos dh] lgikg.khpk vFkZ dk; gksrks\ rh fdrh efgU;ke/;s
gksrs\ 4 efgus\ 5 efgus\ 6 efgus\
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %& ys[kh vkns’k lokZauk forjhr dsyk tkok-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %& Jh- fouksn Bkdqj ;kauh tks eqn~nk mifLFkr dsyk vkgs R;kckcr [kqyklk
dj.;klkBh vki.k uxjjpukdkjkauk O;klfiBkoj cksyokos-
ek- miegkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&uxjjpukdkj] Jh- fouksn Bkdqj ;kauh mifLFkr dsysY;k eqn~n;kpk
[kqyklk djkok-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %& ek- egkikSjth] ?kjnq#Lrh ijokuxh canp gksbZy uk\ vkEgh rj vls
,Sdys vkgs dh] ?kj nq#Lrh ijokuxhckcrph izdj.ks vk;qDrkadMs izyafcr vkgsr-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& gs igk] eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;eke/;s dqBsgh vls
fyfgys ukgh dh] ijokuxh ?ks.;kph vko’;drk vkgs- ts cka/kdke eqG Lo#ikps vkgs-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&egkjk”Vª uxjjpuk vf/kfu;ekrhy dye 43 gs vfr’k; Li”V vkgs-
ijarq rjhgh nq#Lrh ijokuxh fnyh tkr ukgh- ijarq rjhgh vkt gs yksd ?kjnq#Lrh ijokuxhph vko’;drk
ukgh vls lkaxr ukghr- Eg.krkr dh] vk;qDr lkgsckadMs Lok{kjhlkBh izdj.k xsysys vkgs- ;k vxksnj
?kjnq#Lrh ijokuxh ns.;kps vf/kdkj uxjjpukdkjkadMs gksrs- 500 pkSjl QqVki;Zarps cka/kdkekl ijokuxh
ns.;kps vf/kdkj uxjjpukdkjkadMs gksrs- R;kiq<hy eksB;k vkdkjkP;k cka/kdkekps udk’ks eatqjhlkBh
vk;qDrkadMs tkr gksrs- ijarq ;k vk;qDrkauh vls vkns’k fnys vkgs dh] Hkysgh 10 pkSjl QqVkP;k cka/kdkekpk
tjh Iyku vlyk rjh rs izdj.k ekÖ;kdMs ikBok- ?kjnq#Lrh ijokuxhps izdj.k vlsy rjh rsgh ekÖ;kdMs
ikBok- ;keqGsp gh izdj.ks izyafcr iMyh vkgsr- rj vki.k ;kpk [kqyklk djk- ;kauh vls EgVys vkgs
dh] rRdkyhu vk;qDrkauh EgVys vkgs dh] ?kj nq#Lrh ijokuxh jn~n- ;k vk;qDrkauh lq/nk ?kj nq#Lrh
ijokuxhP;k 5&6 izdj.kkauk eatqjh fnyh vkgs- ;kckcr vki.k uxjjpukdkjkauk fopkj.kk d# ‘kdrk-
;kaP;k vxksnjps vk;qDr ?kj nq#Lrh ijokuX;k jn~n d#u xsY;kuarj ;kauh ?kjnq#LrhP;k dkgh izdj.kkauk eatqjh
fnyh vkgs-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&;kckcr egklHksr vkt vki.k fu.kZ; ?ksoqu vk;qDrkauk funsZ’k nsoq
;k dh] ;kph vaeyctko.kh >kyh ikfgts-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&ys[kh vkns’k n;k- ys[kh vkns’k izLr`r djk- ts.ksd#u iqUgk tj vls
dkgh >kys rj vki.k U;k;ky;kr tkoq ‘kdq- dkj.k dh gk egklHkspk vkns’k vkgs] egkikSjkauh EgVys vkgs]
vk;qDrkauh vkns’k dk<ys vkgs- dkgh vf/kdkjh cka/kdke pkyq vlysY;k tkxsoj tkoqu cka/kdke/kkjdkadMqu
gIrk olqyhlkBh R;kauk nenkVh nsrkr- ;klkBh ys[kh vkns’k dk<k- vktP;k egklHksrqu dkghrjh ifj.kke
fu?kkyk ikfgts-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek- egkikSjth] eh vk;qDr lkgsckauk ,d iz’u fopk# bfPNrks- eqacbZ izkaafrd
egkuxjikfydk vf/kfu;ekuqlkj fdrh fnolke/;s cka/kdke ijokuxh eatqj dsyh ikfgts\ fodkl ‘kqYd
HkjY;kuarj fdrh fnolke/;s laca/khr cka/kdke/kkjdkl cka/kdke ijokuxh feGkyh ikfgts\
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&uxjjpukdkj] Jh- xqjxqGs lkgsc vki.k ;kpk [kqyklk djk-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&Jh- fouksn Bkdqj ;kaP;k iz’ukps izFke mRrj n;k-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&Jh- fouksn Bkdqj vki.k vkiyk iz’u iqUgk fopkjk-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& eqacbZ izkaafrd egkuxjikfydk vf/kfu;ekuqlkj fdrh fnolke/;s cka/kdke
ijokuxh eatqj dsyh ikfgts\ fodkl ‘kqYd HkjY;kuarj fdrh fnolke/;s laca/khr cka/kdke/kkjdkl cka/kdke
ijokuxh feGkyh ikfgts\ cka/kdke ijokuxh eatqj >kyh ulsy rj lacaf/kr fodkldR;kZus dk; dsys ikfgts\
cka/kdke pkyq dsys ikfgts fdaok ukgh\
Jh- v-ik- xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%& eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;eke/;s v’kh rjrqn vkgs dh] loZ
ckchaph dkxni=klg iqrZrk d#u tj vki.k cka/kdke ijokxuh ckcrpk udk’kk lknj dsyk rj 60
fnolkP;k vkr cka/kdke ijokuxh eatqj dsyh ikfgts- ukghrj ijokuxh fnyh vkgs v’kh rjrqn vkgs-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& vls fdrh izdj.ks izyafcr vkgsr T;kauh fodkl ‘kqYd Hk#u 4&4] 5&5
efgus myVqu xsys vkgs o udk’ks vlsp iMqu vkgs- R;k izdj.kkaoj vk;qDrkaps ‘ksjs vkgsr dh] ^^LFkGigk.kh
dj.ks- ** v’kh fdrh izdj.ks vkgsr rh vki.k lakxq ‘kdky\
Jh- v-ik- xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%& ckjk-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& rh R;kauh dk eatqj dsyh ukghr\ R;kauh cka/kdke pkyw dsys ikfgts fdaok
ukgh\
Jh- v-ik- xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%& ;k O;frfjDr rh cspkGhl izdj.ks vkgsr R;ke/;s lun o brj
dkxni=akP;k iMrkG.khlkBh laca/khr dkxni= ekxfoys vkgsr-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& laca/khr fodkldR;kZus dk; dsys ikfgts\ dke pkyq dsys ikfgts fdaok
ukgh\
Jh- v-ik- xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%&dke pkyq djk;ps ukgh- laca/khr dkxni=kaph iMrkG.kh >kY;kuarjp
dke pkyq djk;ps vkgs-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& lca/khr dkxni=akph iMrkG.kh u djrk R;kaP;kdMqu fodkl ‘kqYd dls
?ksrys\
Jh- v-ik- xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%&rs laiq.kZ izdj.k tj iq.kZ gksr vlsy laca/khr dkxni=s o lunph
iMrkG.kh] R;kpcjkscj LFkGigk.kh o eksteki >kys rj ijokuxh fnyh vls ekuU;kr ;srs- ijarq R;ke/;s
tj dkgh =qVh jkgr vlsy rj cka/kdke ijokuxh fnyh vkgs vls ekurk ;s.kkj ukgh-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& fcuk dkxni=kaph v’kh fdrh izdj.ks izyafcr vkgsr\
Jh- v-ik- xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%&42-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& R;kaps cka/kdke udk’ks vn;ki dk eatqj >kys ukghr\
Jh- v-ik- xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%&cka/kdke ijokuxh laca/khps loZ vf/kdkj vk;qDrkadMs vkgs- eqacbZ izkafrd
egkuxjikfydk vf/kfu;eke/;s v’kh Li”Vi.ks rjrqn vkgs dh] cka/kdke udk’ks eatqj dj.;kps vf/kdkj
vk;qDrkaps vkgsr-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& R;k lafpdkaoj vk;qDrkaps ‘ksjs dk; vkgsr\
Jh- v-ik- xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%& izR;sd lafpdsoj osxosxGs ‘ksjs vkgsr- T;k =qVh vlrkr R;kckcr
osxosxGs ‘ksjs vlrkr] lunph iMrkG.kh] LFkGn’kZd udk’kk fdaok udk’kke/;s dkgh =qVh vlrkr-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& vf/kdrj izR;sd izdj.kkaoj fyfgys vkgs]LFkGigk.kh&LFkGigk.kh-
Jh- v-ik- xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%&ckjk izdj.ks vkgsr R;kaoj LFkGigk.kh ckcr ‘ksjs fyfgys vkgsr-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& ckjk fBdk.kkaph ikg.kh dj.;klkBh vk;qDr lkgsckauk fdrh osG ykxrks\
Jh- v-ik- xqjxqGs ¼uxjjpukdkj½%&rs ekÖ;k vf/kdkjkr ukgh- vk;qDr lkgsc lkaxq ‘kdrhy-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& mYgkluxje/khy 12 fBdk.kkaph ikg.kh dj.;klkBh fdrh osG ykxq ‘kdrks-
vk;qDr lkgsc] vki.k mRrj n;ky\
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh%& vukf/kd`r cka/kdke dj.;klkBh vki.kp ‘kgjokf’k;kauk ykpkj djr
vkgkr\
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& ;kpk vFkZ vukf/kd`r cka/kdke dsys ikfgts- cka/kdke udk’kk eatqj d#up
?ksryk ukgh ikfgts\ dkj.k dh vki.k cka/kdke ijokuxh eatqjp djr ukghr- vk;qDr lkgsc vki.k mRrj
n;ky\
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh%& lkgsc Eg.krhy eh vktp loZ eatqj djrks\
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&loZ lUekufu; lnL;]
cka/kdke udk’ks eatqj dj.;kps vf/kdkj vk;qDrkauk vkgsr- vktP;k lHkslkBh QDr ek>h use.kqd dsyh
vkgs- cka/kdke udk’ks eatqj dj.;kph ckc vk;qDrkaP;k vf/kdkj {ks=krhy vkgs-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&;kauk dkgh vf/kdkj ulY;keqGs vktP;k ;k lHksps dkedkt LFkfxr d#u
gh lHkk 29 ekpZ] 2007 jksth Bsoyh tkoh-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh%&QDr osG dk<qi.kk djr vkgsr-
ek- lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&ek- egkikSjth] vk;qDrkaP;k vklukoj vkrk ts clys vkgsr R;kauk tj
vf/kdkj ulrhy rj ;sFks cl.;ke/;s dk; Qk;nk vkgs\ izR;sd egklHksr rs Eg.krkr dh] eyk dkgh
vf/kdkj ukgh rj egklHkse/;s cl.;kr dk; Qk;nk vkgs\
ek- lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %&ek- egkikSjth] egklHksl tj vk;qDr ;sr ulrhy rj v’kh
egklHkk vk;ksftr dj.;kr vFkZp dk; vkgs\
ek- lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&iq<hy egklHksr vk;qDr lkgsc mifLFkr vlys ikfgtsr- dkj.k dh]
izR;sd egklHksr R;kaps mRrj vlrs dh] ;kckcr eyk dkgh ekfgr ukgh-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&;kapk dk; osG dk<qi.kk pkyyk vkgs\ ;kauk osG dk<qi.kk
dj.;klkBh clfoys vkgs dk;\
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj%& ;kauk dkgh vf/kdkj ulrhy rj gs vk;qDrkaP;k vklukoj clysp dk\
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&ek- egkikSjth] vk;qDrkaps Eg.k.ks vkgs dh] osG dk<qi.kk vkgs rj eyk
rj vls okVrs dh] gh lkroh egklHkk vkgs] T;k egklHksl vk;qDr mifLFkr ukghr- ;klkBh loZ lUekufu;
lnL;kauk fouarh djrks dh] mn;k vki.k vk;qDrkaP;k nkyukrp egklHkk ?ksoq ;k-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&eatqj] eatqj----------------
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&vki.k loZt.k vk;qDrkaP;k nkyukrp clq- ;sFks ,o<;k T;k dkgh
leL;k vkgsr tls dh ik.;kph leL;k vkgsr- lacaf/kr foHkkxkps dk;Zdkjh vfHk;ark mifLFkr ukghr-
vk;qDrkauk dkgh ekfgr ukgh- Jh- ekf[ktk lkgsc] vfr’k; egRokpk vlk ,d fo”k; vkgs dh] ftYgk
fgorki vf/kdkjh] Bk.ks ;kaP;k dk;kZy;kdMqu egkuxjikfydsl ,d i= vkys vkgs- R;k i=kr R;kauh vls
n’kZfoys vkgs dh] mYgkluxj dWEi ua- 3 ;k foHkkxkr gkÅl baMsDl 13-63 rlsp czWV;w baMsDl 18-18
vkgs- ;ko#u vls fnlqu ;srs dh] dWEi ua-3 foHkkxke/;s ,fMl Mkl vGhP;k ?kursr ok< >kyh vkgs
R;keqGs R;k foHkkxkr Hkfo”;kr fpdquxqfu;k] MsaX;qph lkFk mn~Hko.kkph ‘kD;rk ukdkjrk ;sr ukgh- ;klkBh
mik;;kstuk dsyh ikfgts Eg.kqu ftYgk fgorki vf/kdkjh] Bk.ks ;kaP;k dk;kZy;kdMqu vki.kkal ,d i= vkys
vkgs- ijarq R;kps xkaHkh;Z ;sfFky vk;qDrkauk ukgh o oSn;dh; vkjksX; vf/kdk&;kaukgh ukgh-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&gs i= d/kh vkys vkgs\ dks.kR;k rkj[ksr\
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&4@1@2007 jksth gs i= vkys vkgs-
ek- lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&vk;qDrkauk osG ulsy rj R;kauk ;sFkqu gVok-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&R;kauh ts i= fnys vkgs R;ke/;s fyfgys vkgs dh] MsaX;q o fpdquxqfu;k ;k
jksxkaps jksxtarqaph eksB;kizek.kkoj ;sFks ok< gksr vkgs- R;kaoj osGhp mik;;kstuk dsyh ukgh rj ----------------
----dk; mik;;kstuk djk;ph vkgs rs lq/nk R;kauh fygqu fnys vkgs- ijarq ;sfFky vk;qDrkauk R;kps dkgh
iMys ukgh- ik.;kph leL;k vkgs ik.;klkBh yksd rMQMr vkgsr- R;koj dk; mik;;kstuk dsyh
ikfgts\ ;koj ppkZ dj.;klkBh ik.kh iqjoBk foHkkxkps dk;Zdkjh vfHk;ark ;sFks mifLFkr ukghr- ekxhy 15
fnolkaiklqu QDr mivfHk;ark o dfu”B vfHk;ark gs fnoljk= /kkoiG djr vkgsr ijarq dk;Zdkjh vfHk;ark
ukghr] vk;qDr ukghr-
ek- lnL;k Jherh feuk lksaMs %& ek- egkikSjth xsY;k 4 fnolkaiklqu ekÖ;k izHkkxkr ik.kh ;sr ukgh-
ek- lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %&ik.;kph leL;k Qkj eksBh vkgs- frP;kdMs y{k fnys tkos-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %& loZ lUekufu; lnL;kauk ek>h fouarh vkgs dh] gh lHkk mn;k
vk;qDrkaP;k nkyuke/;s ?ksryh tkoh-
ek- lnL;k Jherh feuk lksaMs %&osG lkaxk] osG-
ek- lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %&osG lkaxk] osG-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&ek- egkikSj egksn;] ;sFks vk;qDr ulrkauk vki.k tks vf/kfu.kZ; nsrk
R;kyk dkgh vFkZ jkgr ukgh- Eg.kqu gh lHkk mn;k vk;qDrkaP;k nkyukr ?ksryh tkoh- tksi;Zar vk;qDr
HksV.kkj ukgh rksi;Zar rsFks lHkk pkyq jkghy-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&gs Qkjp pkaxys vkgs- gh lHkk LFkfxr djk-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&vkrkp Jh- ckxs’oj lkgsckadMqu lwpuk izkIr >kyh vkgs dh]
vk;qDr i= nsoqu xsys vkgsr dh rs lqV~Vhoj vkgsr-
ek- lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&izR;sd egklHksP;k osGsl R;kau lqV~Vh feGrs dk;\ gh dk; eLdjh pkyq
vkgs dk;\ izR;sd egklHksP;k osGsl i= nsoqu lqV~Vh ?ksrkr-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %& eLdjh pkyq dsyh vkgs] eLdjh pkyq dsyh vkgs- vlk vk;qDr
dks.kR;kgh egkikfydsr ukgh-
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&QqdVpk ixkj ?ksrkr] okrkuqdqyu ;a= clfoysY;k nkyukr clrkr]
okrkuqdqyu ;a= clfoysY;k eksVkjxkMhrqu fQjrkr] R;kauk ‘kje ;sr ukgh dk;\
ek- lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&fdrh fnol lqV~Vhoj vkgsr\
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&vk;qDrkaph nknkfxjh pky.kkj ukgh-
ek- lnL;k Jherh feuk lksaMs %&R;kauh dq.kkyk ys[kh in~Hkkj fnyk vkgs dk;\
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDr rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½ %&,d fnolkph jtk ?ksryh
vkgs-
ek- lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&rs lkr egklHkkae/;s vkysys ukghr-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&egkikSj egksn;] ek>h vki.kkal fouarh vkgs dh] gh egklHkk mn;k
vk;qDrkaP;k nkyuke/;s pkyfoyh ikfgts-
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&ihBklhu vf/kdkjh Eg.kqu mn;k vki.kkal rsFks ;k;ps vkgs-
ek- lnL; Jh- jes’k pOgk.k %&ek- egkikSjth] vkiY;k ‘kgjke/;s ik.;kckcr tj ?kulksyh lkj[kk izdkj
?kMyk R;kl iz’kklu iq.kZi.ks tckcnkj jkghy- ,dk foHkkxkrhy yksd nql&;k foHkkxkrqu ik.kh vk.kr
vkgsr- o ;sfFky iz’kklu iq.kZi.ks fu”Øh; vkgs- lsyou iklwu Jh- fouksn ikVhy i;Zasr dq.khgh dke djr
ukghr-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&,d fefuV] Jh- ekf[ktk lkgsckauk cksyq n;k-
ek- lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %&T;k fno’kh egklHkk vlrs R;kfno’kh vk;qDr lkgsc vktkjh
iMrkr- brj fno’kh ek= R;kaph izd`rh pkaxyh vlrs-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&fu;e] vf/kfu;e] dk;nsdkuqu ;k lokZaph etkd dsyh tkr vkgs- R;kauk
dkgh e;kZnk ukgh-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&;k fo”k;koj lokZauk cksyk;ps vkgs-
ek- lnL; Jh- gjnkl ekf[ktk %&ek- egkikSjth] fojks/kh i{k usrs lUek- Jh- /kuat; cksMkjs ;kauh tks eqn~nk
mifLFkr dsyk vkgs] vkjksX; foHkkxk’kh laca/khr ts i= lHkkx`gkleksj lknj dsys vkgs gs izdj.k vfr’k;
xaHkhj vls vkgs- ;klkBh ek>h vki.kkal fouarh vkgs dh] 29 rkj[ksl vki.k th lHkk Bsor vkgkr] gh
lHkk LFkfxr d#u R;kp fno’kh Bso.;kr ;koh- gh lHkk rsOgk Ogkoh tsOgk vk;qDr lkgsc mifLFkr
vlrhy-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&mn;k vk;qDrkaP;k nkyuke/;s egklHkk gksbZy- o tj mn;k vk;qDr
vkys ukghr rj ijok gksbZy- vkf.k ijokgh tj ;s.kkj ulrhy rj R;k iq<P;k fno’kh] ijarq gh lHkk rsOgkp
gksbZy tsOgk vk;qDr lkgsc mifLFkr vlrhy o R;kaP;k leksj gksbZy- ikgq ;k vk;qDr lkgsc fdrh fnol
jtk ?ksrkr\ QDr egklHksP;k fno’kh jtk ?ksrkr\
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&vk;qDr lkgsckauh jtslkBh ts i= fnys rs gs okpqu nk[kor
vkgsr-
ek- lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %&vk;qDr lkgsc fdrh jtk ?ksr vkgsr\ yksdkaP;k leL;kaps fuokj.k
dks.k djsy\ tsOgk&tsOgk egklHkk vlrs rsOgk&rsOgk rs vktkjh iMrkr dk;\
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&egkikSj egksn;] eh vki.kkal lkaxq bfPNrks dh] gh lHkk mn;k vk;qDrkaP;k
nkyukr >kyh ikfgts- mn;k >kyh ukgh] ijok >kyh ukgh rj rhu fnol okV ikgw- rhu fnolkr lHkk
>kyh ukgh rj R;kuarj R;kauk vkEgh egkikfydsr ;soq ns.kkj ukgh-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& lUekufu; lnL;kauh gk tks eqn~nk mifLFkr dsyk vkgs gs
vfr’k; [ksnkus ueqn djkos ykxrs dh] efgU;krqu ,dnk th vkeph egklHkk gksrs R;k egklHksl] lkr
egklHkkauk vk;qDr vkys ukghr-
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&’kgjke/;s ,o<;k leL;k vlrkauk lq/nk vk;qDr egklHkkauk ;sr ukghr\
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& ‘kgjke/;s th ik.;kph leL;k vkgs rlsp MsaX;qph th leL;k
vkgs rh vfr’k; xaHkhj v’kh leL;k vkgs- R;kckcrhr vki.k mn;k 4-00 oktrk vk;qDrkaP;k nkyuke/;s
-------------------------
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&ek- egkikSjth vki.kkal v’kh lwpuk vkgs dh] vkSipkjhdi.ks lHkk Bso.;kr
;koh- R;klkBh vki.k v’kh ?kks”k.kk djk dh] gh th lHkk vkgs rh LFkfxr d#u rh mn;k lka;dkGh 4-00
oktrk vk;qDrkaP;k nkyuke/;s gksbZy- v’kh vkeph lwpuk vkgs ;kckcr vkiys Eg.k.ks dk; vkgs rs Li”V
djk- vkf.k gksr ulsy rj iq<s dk; djk;ps R;kpk fopkj vki.k mn;k d#-
v’kh vkeph lwpuk vkgs-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&R;kauk egklHksr ;k;yk osG ukgh dh ‘kje okVrs\
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& Jh- cksMkjs lkgsc] gs igk] gh th lHkk vkgs ----------------
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vfrfjDr vk;qDRk rFkk vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½ %&QDr vktP;k fnolkaph
jtk ?ksryh vkgs-
Ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& Jh- cksMkjs lkgsc] ek>h v’kh lwpuk vkgs dh] vktph gh lHkk
rgdwc d#u 29 rkj[ksl Bsoq ;k- o mn;k 4-00 oktrk vk;qDrkaP;k nkyuke/;s vki.k loZt.k tkoq ;k-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&lHkkp rsFks Bsok- egkikSj egksn;] gk Qkj eksBk vieku vkgs- lkr&lkr
lHkkauk vk;qDr mifLFkr jkgr ukghr-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh%&Jh- cksMkjs lkgsckaP;k erk’kh laiq.kZ lHkkx`g lger vkgs- o gh lHkk
mn;k vk;qDrkaP;k Vscyoj >kyh ikfgts- mn;k tj vk;qDr ;s.kkj ulrhy rj ijok >kyh ikfgts- vkf.k
rhu fnolkr tj vk;qDr vkys ukghr rj R;kauk egkikfydsr izos’k d# nsoq u;s-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& fBd vkgs] fBd vkgs-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&gh lHkk LFkfxr d#u lHkk Bsoyh tkoh-eyk vls okVrs dh] Jh-
cksMkjs lkgsckauh th lwpuk dsyh vkgs rh vfr’k; pkaxyh lwpuk vkgs- o vk;qDrkaP;k fojks/kkr ;kis{kk
vf/kd pkaxyk izksVsLV nqljk dqByk vlq ‘kd.kkj ukgh- vki.k yksd R;kaP;k fojks/kkr Bjko djrks gh th
xka/khfxjh vkgs R;k ,soth izksVsLV dsys rj vf/kd pkaxys gksbZy- gh lHkk LFkfxr d#u vkSipkjhdi.ks R;kaP;k
nkyuke/;s lHkk ?ksryh rj rs vf/kd pkaxys gksbZy-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&vkf.k rs tj ;sFks ;sr ulrhy rj R;kaP;k ?kjh d#\
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& Jh- ekf[ktk lkgsc] mn;k 4-00 oktrk vki.k loZt.k
vk;qDrkaP;k nkyukr tkoq ;k- o R;kauk ?ksoqu lHkkx`gkr ;soq ;k-
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&lfpo lkgsc lq/nk rsFks lHkk lwpuk okpqu nk[kfo.;klkBh mifLFkr jkgrhy-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& gks;] lfpo lkgsc lq/nk mifLFkr jkgrhy-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&lfpo lkgsc] lHkkx`gkyk ekfgrh n;k- vk;qDr lkgsc tj vkiY;k
nkyuke/;s vkys ukghr rj ikfgts rj R;kaP;k ?kjh egklHkk ?ksryh tkoh-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %& Jh- yky iatkch lkgsc] gh lHkk mn;k 4-00 oktsi;Zar rgdqc
d# ;k- ;kckcrph ys[kh lwpuk dk<.;kr ;s.kkj ukgh- vki.k lokZauh ;sFks ;k;ps vkgs- vktph lHkk
mn;k 4-00 oktsi;Zar rgdqc dj.;kr ;sr vkgs- o loZ lUekufu; lnL;kauk fuosnu vkgs dh] R;kauh
nqikjps tso.k d#u tkos- lHksps dkedkt mn;k i;Zar rgdqc dj.;kr ;sr vkgs-
ek- lfpo %& tk.;kvxksnj loZ lUekufu; lnL;kauk] i=dkjkauk] iksfyl vf/kdk&;kauk fouarh vkgs dh] ;sFks
nqikjP;k Hkkst.kkph O;oLFkk dj.;kr vkysyh vkgs- d`i;k lsou d#u tkos-
d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj nqikjh 1-45 oktrk ek- mi&egkikSj rFkk
ihBklhu vf/kdkjh Jh- fouksn ryjstk ;kauh lnjph lHkk fnukad 21@3@2007 jksth lka;dkGh 4-00
oktsi;Zar LFkfxr dj.;kr ;sr vly;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%& 21@3@2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- 21@3@2007 jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk eaxGokj fnukad 20@3@2007 jksth nqikjh 12-
00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnjph lHkk LFkfxr d#u rh cq/kokj fnukad 21@3@2007
jksth lka;dkGh 4-00 vk;ksftr dj.;kr vkyh- lnj lHksr ek- mi&egkikSj Jh- fouksn ryjstk gs ihBklhu
vf/kdkjh ;k LFkkuh vkluLFk gksRks- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs @ gksR;k-
1½ ek- miegkikSj %&Jh- ryjstk fouksn panhjke
2-
3-
4-
5-
6-
7-
8-
9-
Jh- meki jkenkl jk?kksth
Jh- iokj ukuk vkuank
Jh- Vkys izeksn ukensojko
Jh- ouokjh fd'kksj ukjk;.knkl
Jh- tslokuh lrjkenkl iquenkl
Jh- yqaM xksfoanjke Mksyqey
Jh- pOgk.k jes’k egknso
Jh- tk/ko lqjs’k e/kqdj
10-
11-
12-
13
14-
15-
16-
Jh- EgLds vadq’k fuo`Rrh
Jh- pkS/kjh jktsanz ‘kkarkjke
Jh- iqjLokuh teuknkl [kqcpan
Jh- yckuk gksf'k;kjflax gfjflax
Jherh djksfr;k ekyrh jk/kkpj.k
Jh- ekf[ktk gjnkl lUeq[knkl
Jh- ykyokuh fnyhi tsBkuan
rj]
ek- egkikSj %& 1- Jherh dkykuh T;ksrh ¼iIiq½ lqjs’k] ek- lnL; @ lnL;k 2- Jherh tkoGs lafxrk jes’k]
3- Jh- fyaxs lq;Zdkar ¼ccu½] 4- Jh- eksdy pankjke foBksck] 5- Jh- Vsdpankuh jktq eFkqjknkl] 6- Jherh
vkgqtk furk izdk’k] 7- Jh- lksuo.ks uFkq dk’khjke] 8- Jh- [ksek.kh nsosanzflag pankflag] 9- Jherh
dkjhjk js[kk eUuqey] 10- Jh- ikVhy fo’oukFk xkSre] 11- Jherh oflVk csch rqylhnkl] 12- Jherh
iatkch fnik ukjk;.k] 13- Jh- #ipankuh cPpkjke ck’kksey] 14- MkW- ¼Jherh½ ukFkkuh fuuk izdk’k] 15-
Jherh nklkuh feuq jktdqekj] 16- Jh- o/kkfj;k jkts’k ukfudjke] 17- Jherh jkepankuh
Hkkouk euksgj] 18- Jherh eksdy lhek pankjke] 19- Jherh cke.kdj uafnuh xtkuu] 20- Jherh xqIrk
vfurk /kesanz] 21- Jherh [kkaMsdj izsek fHkek] 22- Jherh- elan ek;k ?ku';kenkl] 23- Jherh f[kyukuh
Hkkouk joh] 24- Jh- tk/ko iz’kkar txUukFk] 25- Jherh d`”.kkuh js[kk gjs’k] 26- Jh- Hkkysjko xkSre
;’koar] 27- Jherh lqosZ t;Jh lqfuy] 28- Jh- t;fla?kkuh vfuy Hkxokunkl] 29- Jherh ekf[ktk fdj.k
y[kh] 30- Jherh Nkfcz;k Hkkjrh igykt] 31- Jh- csgjk.kh Bkdqjnkl o;Zynkl] 32- MkW-
¼Jherh½ lk/kokuh t;k] 33- Jh- HkqYyj jktsanzflag fojflag] 34- Jh- xk;dokM fnyhi] 35- Jh- ,Mds
x.kir xksfoan ] 36- Jherh- 'kekZ deyk xaxk/kj] 37- Jh- jksgMk ';kelqanj tkuhyky] 38- Jh- xqIrk
izHkqukFk nq[karh] 39- Jh- tX;klh jktq fd’kupan] 40- Jh- fude ‘kkarkjke vksadkj] 41- Jh- Bkdqj fouksn
ykyflax ] 42- Jherh- lksusth ehuk ¼lksaMs½] 43- Jh- xk;dokM lqjs'k ukenso] 44- Jherh ouokjh eksuk
v’kksd] 45- Jh- lk/kokuh eksgu jganksey] 46- Jh- ok?ks ‘kkeq ckcq] 47- Jh- eqypankuh egsanz ijljke]
48- Jh- oyspk i`Foh O;kikjhyky] 49- Jh- ;kno ykyfcgkjh cq>kjr] 50 Jh- vljksaMdj jkts’k mQZ jkt
t;flax] 51- Jh- Bkdqj ujsanzdqekj dsoyjke] 52- Jh- cBhtk lat; jkepanz] 53- Jh- Bkdqj v’kksd
Hkxokunkl] 54- Jh- ieukuh bZ'oj lrjkenkl] 55- Jh- cksMkjs /kuat; ckcqjko] 56- Jherh- llk.ks
y{ehckbZ jksfgnkl] 57- Jh- euokuh vUuq ¼lueq[k½] 58- Jherh cBhtk dksey ve`r] 59-
Jh- jkej[;kuh eksgunkl ¼xkMks½ ukjk;.knkl] 60- Jherh- fj>ok.kh lqtkrk jes'k] 61- Jh- bnukuh jktq
panzHkku] 62- Jh- iatkch yky nsounkl gs lHksl vuqifLFkr gksrs @ gksR;k-
ek-vk;qDr Jh- lnkf’ko dkacGs gs vuqifLFkr vlY;kus R;kaP;k LFkkuh Jh- ukuk jkSjkGs] vfrfjDr
vk;qDr gs izkf/kd`r vf/kdkjh Eg.kqu vkluLFk gksrs- rlsp [kkyh n’kZfoysys vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
[kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
2- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
3- Jh- vuqfni fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
lka;dkGh 4-40 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&ek- egkikSjth] vktP;k lHksps dkedkt LFkfxr dsys tkos- vk;qDr
lkgsc xsY;k lgk&lkr lHkkauk mifLFkr ukghr- dkyrj vfrfjDr vk;qDr Jh- jkSjkGs lkgsckauh lkafxrys dh]
vk;qDr lkgsc ,d fnolkP;k jtsoj vkgsr- ijarq vkt rs dkekoj ;s.kkj vkgsr fdaok ukghr dh jtsoj
vkgsr gs dq.kkykgh ekfgr ukgh- ldkGiklqu rs vkysys ukghr- ;klkBh gh lHkk LFkfxr d#u 29
rkj[ksyk th fo’ks”k egklHkk vk;ksftr dj.;kr vkyh vkgs] R;kuarj yxspp gh lHkk ?ksryh tkoh- rksi;Zar
gh lHkk LFkfxr dsyh tkoh- dkj.k dh] l/;k x.kiqrhZgh ukgh-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&ek- egkikSj egksn;] ldkGiklqu vk;qDr lkgsc vkysys ukghr- gk
lans’k fdR;sd uxjlsodkauk feGkyk vkgs- ;klkBhp uxjlsod lHksl vkys ukghr- izR;{kkr ;sfFky
uxjlsod vk;qDrkauk iz’u fopk# bfPNr vkgs- o vkrkgh tj vk;qDr ;s.kkj vlrhy rj 10 fefuVke/;s
loZ lnL;kauk cksykoqu ?ksrys tkoq ‘kdrs- ijarq nqHkZkX;kph xks”V vkgs] vk;qDr lkgsc vkt ;sFks mifLFkr
ukghr- 29 rkj[ksP;k fo’ks”k egklHksuarj tj ;k lHksps dkedkt pkyok;ps vlsy rj jk=hP;k Hkkstukph
O;oLFkk dsyh tkoh- dkj.k dh] 5-00 oktrk fo’ks”k egklHkk pkyq gksbZy R;k lHkse/;s rhu egRoiq.kZ fo”k;
vkgs- vkf.k R;kuarj ;k lHksps dkedktkr rj loZ iz’uksRrjs pkyok;ph vkgsr- ;klkBh jk=hP;k Hkkstukph
O;oLFkk dsyh tkoh vkf.k R;k fcykph jDde vk;qDrkaP;k ixkjkrqu dikr d#u ?ksryh tkoh- /kU;okn A
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&ifjfLFkrh ikgqu fu.kZ; ?ksryk tkbZy-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&vktph egklHkk x.kiqrhZ vHkkoh 29 rkj[ksi;Zar LFkfxr dsyh
tkr vkgs o 29 rkj[ksl th fo’ks”k egklHkk vkgs R;k lHksuarj ;k lHksps dkedkt pkyfoys tkbZy-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&R;k lHksph lHkk lwpuk lokZauk ikBfoyh tkoh-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh %&gks; lHksph lwpuk lokZauk ikBfoyh tkbZy-
ek- mi&egkikSj rFkk ihBklhu vf/kdkjh Jh- fouksn ryjstk ;kauh lnjph lHkk fnukad
29@3@2007 jksthP;k fo’ks”k egklHksi;Zar LFkfxr dj.;kr ;sr vlY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%& 29@3@2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- 29@3@2007 jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk eaxGokj fnukad 20@3@2007 jksth nqikjh 12-
00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnjph lHkk LFkfxr d#u rh cq/kokj fnukad 21@3@2007
jksth lka;dkGh 4-00 vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnjph lHkk x.kiqrhZ vHkkoh LFkfxr d#u xq#okj
fnukad 29@3@2007 jksthP;k fo’ks”k egklHksuarj vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnj lHksr ek-egkikSj]
Jherh T;ksrh dkykuh g;k ihBklhu vf/kdkjh ;k LFkkuh vkluLFk gksR;k- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu;
lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs @ gksR;k-
1½ ek- egkikSj %&Jherh dkykuh T;ksrh ¼iIiq½ lqjs’k
2-
3-
4-
5-
6-
7-
8-
9-
10-
11-
12-
13
14-
15-
16-
17-
18-
19-
20-
21-
22-
Jh- lksuo.ks uFkq dk’khjke
Jh- Vsdpankuh jktq eFkqjknkl
Jh- xk;dokM fnyhi
Jherh- 'kekZ deyk xaxk/kj
Jh- meki jkenkl jk?kksth
Jh- ;kno ykyfcgkjh cq>kjr
Jh- jksgMk ';kelqanj tkuhyky
Jh- xqIrk izHkqukFk nq[karh
Jh- iokj ukuk vkuank
Jh- tX;klh jktq fd’kupan
Jh- fude ‘kkarkjke vksadkj
Jh- Vkys izeksn ukensojko
Jherh- lksusth ehuk ¼lksaMs½
Jh- xk;dokM lqjs'k ukenso
Jherh ouokjh eksuk v’kksd
Jh- ouokjh fd'kksj ukjk;.knkl
Jh- tslokuh lrjkenkl iquenkl
Jh- yqaM xksfoanjke Mksyqey
Jherh f[kyukuh Hkkouk joh
Jh- #ipankuh cPpkjke ck’kksey
Jh- Bkdqj v’kksd Hkxokunkl
23-
24-
25-
26-
27-
28-
29-
30-
31-
32-
33-
34-
35-
36-
37-
38-
39-
40-
41-
42-
43-
44-
Jh- pOgk.k jes’k egknso
Jh- tk/ko lqjs’k e/kqdj
Jherh lqosZ t;Jh lqfuy
Jh- [ksek.kh nsosanzflag pankflag
Jherh dkjhjk js[kk eUuqey
Jh- ieukuh bZ'oj lrjkenkl
Jh- cksMkjs /kuat; ckcqjko
Jherh- llk.ks y{ehckbZ jksfgnkl
Jh- EgLds vadq’k fuo`Rrh
Jh- pkS/kjh jktsanz ‘kkarkjke Jh- iqjLokuh teuknkl [kqcpan
Jherh cBhtk dksey ve`r
Jh- jkej[;kuh eksgunkl ¼xkMks½ ukjk;.knkl
Jh- yckuk gksf'k;kjflax gfjflax
Jh- Bkdqj ujsanzdqekj dsoyjke
MkW- ¼Jherh½ ukFkkuh fuuk izdk’k
Jherh- fj>ok.kh lqtkrk jes'k
Jherh djksfr;k ekyrh jk/kkpj.k
Jh- bnukuh jktq panzHkku
Jh- iatkch yky nsounkl
Jh- ekf[ktk gjnkl lUeq[knkl
Jh- ykyokuh fnyhi tsBkuan
rj]
ek- miegkikSj %&1- Jh- ryjstk fouksn panhjke] o ek-lnL; @ lnL;k 2- Jherh tkoGs lafxrk jes’k] 3-
Jh- HkqYyj jktsanzflag fojflag] 4- Jherh jkepankuh Hkkouk euksgj] 5- Jh- fyaxs lq;Zdkar ¼ccu½] 6- Jh-
ok?ks ‘kkeq ckcq] 7- Jherh eksdy lhek pankjke] 8- Jh- eqypankuh egsanz ijljke] 9- Jh- eksdy
pankjke foBksck] 10- Jh- ,Mds x.kir xksfoan] 11- Jh- oyspk i`Foh O;kikjhyky] 12- Jherh cke.kdj
uafnuh xtkuu] 13- Jherh xqIrk vfurk /kesanz] 14- Jherh vkgqtk furk izdk’k] 15-Jherh [kkaMsdj izsek
fHkek] 16- Jh- Bkdqj fouksn ykyflax] 17- Jherh- elan ek;k ?ku';kenkl] 18- Jh- lk/kokuh eksgu
jganksey] 19- MkW- ¼Jherh½ lk/kokuh t;k ] 20 Jh- vljksaMdj jkts’k mQZ jkt t;flax] 21- Jh- tk/ko
iz’kkar txUukFk] 22- Jherh d`”.kkuh js[kk gjs’k] 23- Jh- ikVhy fo’oukFk xkSre] 24- Jh- Hkkysjko xkSre
;’koar] 25- Jherh oflVk csch rqylhnkl] 26- Jh- euokuh vUuq ¼lueq[k½] 27- Jherh
iatkch fnik ukjk;.k] 28- Jh- t;fla?kkuh vfuy Hkxokunkl] 29- Jherh ekf[ktk fdj.k y[kh] 30-
Jherh Nkfcz;k Hkkjrh igykt] 31- Jh- cBhtk lat; jkepanz] 32- Jherh nklkuh feuq jktdqekj] 33- Jh-
csgjk.kh Bkdqjnkl o;Zynkl] 34- Jh- o/kkfj;k jkts’k ukfudjke gs lHksl vuqifLFkr gksrs @
gksR;k-
ek-vk;qDr Jh- lnkf’ko dkacGs gs vuqifLFkr vlY;kus R;kaP;k LFkkuh Jh- ukuk jkSjkGs] vfrfjDr
vk;qDr gs izkf/kd`r vf/kdkjh Eg.kqu vkluLFk gksrs- rlsp [kkyh n’kZfoysys vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
2- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
3- Jh- ,l-ds-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
4- Jh- vuqfni fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
5- Jh- ch-lqanjs’oju] izHkkjh ‘kgj vfHk;ark
6- Jh-eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fo|qr foHkkx
7- Jh- jes’k dktGs] iz- izHkkx vf/kdkjh
8- Jh- rqdkjke rkjnkGdj] eq[; fyfid
lka;dkGh 6-00 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
ek- lfpo %& fo”k; Ø- 1 okpqu nk[kforkr-
iz’uksRrjs o bfro`Rr dk;e dj.ks t#jhps vkgs- loZ iz’uksRrjs fBd vkgsr\
ek- lfpo %& iz’u Ø- 542 gk Jh- jktq tX;klh ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 542 %& mYgkluxj ‘kgjkrhy ikolkG;kr jLR;kauk eksB&eksBs [kM~Ms iMY;kus ‘kklukus
lnj jLR;kaph ekfgrh ?ksowu ‘kgjkrhy jLR;kauk iMysys [kM~Ms cqtfo.ks o MkxMqthdfjrk loZ egkikfydsl
vuqnku ns.;kr vkys vkgs-
rjh [kkyhyizek.ks fopkjysyh ekfgrh feGkoh-
1- lkoZtfud cka/kdke foHkkxkekQZr dks.kdks.krs jLR;kaps [kM~Ms o MkxMqth dj.;kps izLrkfor
dsysY;k dkekaph ;knh feGkoh\
2- lnj dkekdjhrk fdrh vankftr [kpZ izLrkfor dsys gksrs\
3- R;kuqlkj fdrh vuqnku egkikfydsl izkIr >kyk vkgs\
4- Lknj dke iw.kZ dj.;kpk dkyko/kh fdrh fnolkpk gksrk\
5- R;kuqlkj eqnrhr dkes iq.kZ >kyh vkgs dk\
6- Eqknrhr iq.kZ u >kysys o viw.kZ jkfgysY;k dkekph ekfgrh feGkoh\
7- Eqknrhr iw.kZ u dj.kk&;k Bsdsnkjkaoj dks.krh dk;Zokgh izLrkfor dsyh vkgs dk\
8- ;kiSdh fdrh Bsdsnkjkaps ns;d vnk dj.;kr vkys vkgs\
9- vkys vlY;kl v’kkph ekfgrh feGkoh\
10- T;k Bsdsnkjkauh dke iw.kZ dsys vkgs o R;kaps ns;d vnk dj.;kr vkysys vkgs v’kk
Bsdsnkjkauh dke dsY;kps fBdk.k o ns;d jDdeslg ekfgrh feGkoh-
dkekpk ntkZ] fdaok o”kkZHkjkr jLrs [kjkc >kY;kl rs laca/khr BsdsnkjkdMwu nq#Lr d#u ?ks.;kckcr dkyko/kh
ueqn dsyk vkgs dk\
mRrj %& 1½ lkscr ;knh tksMyh vkgs- 2½ #i;s 1]20]00]000@& 3½ #i;s 58]00]000@& 4½
12 efgus ¼okf”kZd fuonk½ 5½ gks; 6½ 8 dkes izxrhiFkkoj vkgsr- vkf.k dkes lq# >kys vkgsr- 7½ iz’u
mn~Hkor ukgh- 8½ 23 dke iq.kZ >kys vkgsr- ijarq vn;ki Bsdsnkjkaps ns;ds r;kj dj.;kr ;sr vkgsr- 9½
ns;ds r;kj dj.;kr ;sr vlY;kus vn;ki vnk dj.;kr vkysys ukghr- vn;kii;Zar Bsdsnkjkaps ns;d r;kj
dj.;kr ;sr vlY;kus ns;ds vnk dsysyh ukghr- rFkkih dsysY;k dkekaph ;knh lkscr tksMyh vkgs- 10½
dke iw.kZ gks.;kP;k fnukadkiklwu 6 efgus-
ek- lnL; Jh- jktq tX;klh %& fBd vkgs-
ek- lfpo %& iz’u Ø- 543 gk Jh- jktq tX;klh ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 543 %& mYgkluxj&2 ;sfFky ukuk&ukuh ikdZ ;sfFky jLrk nq#Lrh rFkk cufo.ksdjhrk
lu 2004&2005 e/;s izLrko vkyk gksrk dk\
1- vkyk vlY;kl lnj dke dks.kR;k etwj laLFksl ns.;kr vkys gksrs o R;koj vankftr [kpZ fdrh
;s.kkj gksrk\
2- ?kkywu fnysY;k ‘krhZ o vVhuqlkj Bsdsnkjkus dke iw.kZ dsys vkgs dk\
3- ulY;kl vn;kii;Zar dk dj.;kr vkys ukgh\ R;koj dks.krh dk;Zokgh dj.kkj vkgkr\
mRrj %& gks;
lnj dke xkonsoh etwj dkexkj lgdkjh laLFksl ns.;kr vkys gksrs- o ;k dkekojhy visf{kr [kpZ #i;s
2]50]000@& brdk ;s.kkj gksrk-
dke lq# >kys ukgh-
lnj dkekps dk;kZjaHk vkns’k es efgU;kr fuxZfer dj.;kr vkys gksrs- R;kuarj ikolkGk lq# >kY;kus dke
lq# >kys ukgh- R;kuarj laca/khr Bsdsnkjkl ¼etwj dkexkj laLFksl½ ys[kh i= nsowu R;kph MhMhvkjdMs izr
ikBfo.;kr vkysyh vkgs-
ek- lnL; Jh- jktq tX;klh%& fBd vkgs-
ek- lfpo %& iz’u Ø- 544 gk Jherh t;Jh lqosZ ;kapk vlwu rks iz’u R;kauh ekxs ?ksryk vkgs- R;kph
uksan ?ksrk ;s.kkj ukgh-
ek- lfpo %& iz’u Ø- 545 gk Jherh t;Jh lqosZ ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 545 %& Izk-Ø- 1 v½ fnukad 20@10@2006 jksthP;k egklHksr y{kos/kh lqpuk Ø- 1
P;k vuq”kaxkus ek- mi&vk;qDr ¼eq-½ ;kauh fnysY;k mRrjkaph vaeyctko.kh >kyh vkgs dk\
lnj izdj.kkaph vaeyctko.kh u gks.;kph dkj.ks dks.krh\ lnj izdj.k fudkykr dsOgk dk<.;kr
;sbZy\
ek- mi&vk;qDr ¼eq-½ ;kauh egklHksr dcwy dsY;kizek.ks lnj fo”k;h ekpZ] 2007 P;k egklHksiw<s
ekaM.kkj vkgs dk;\
ekpZ 2007 P;k egklHksiqw<s lnj iz’u iqUgk ppsZl u vkY;kl tckcnkj dks.k\ ek- vk;qDr @
mi&vk;qDr ¼eq-½ tckcnkj jkgrhy fdaok dls\
mRrj %& fnukad 20@10@2006 jksthP;k egklHksr y{kos/kh lwpuk Ø- 1 P;k lanHkkZr izLrko dsysyk
vlwu R;koj vn;ki fu.kZ; >kysyk ukgh-
mYgkluxj egkuxjikfydk lkoZf=d fuoM.kwd&2007 ph vkpkjlafgrk ykxq >kY;keqGs lnj izLrkokoj
vaeyctko.kh >kysyh ukgh- ijarq lnj izLrkokl ek- vk;Dr ;kauh vafrefjR;k eatqjh izkIr >kY;koj lnj
izdj.k fudkykr dk<.;kr ;sbZy-
ek- vk;qDr ;kapsdMs lnj izLrko ekU;rslkBh lknj dsyk vlrk R;koj ek- vk;qDr ;kauh dkgh eqn~ns
mifLFkr dsys vkgsr- lnj eqn~n;kaps fujkdj.k d#u ek- vk;qDr ;kapsdMs lnj izLrko ikBfo.;kr ;sr
vkgs- R;koj vafre eatwjh izkIr >kY;koj lnjpk izLrko egklHksiq<s Bso.;kr ;sbZy-
ek- lnL; Jherh t;Jh lqosZ%& fBd vkgs-
ek- lfpo %& iz’u Ø- 546 gk Jh-jktq Vsdpankuh ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 546 %& mYgkluxj egkuxjikfydsps uxjjpuk foHkkxkr cka/kdke ijokuxh o nq#Lrh
ijokuxh ckcrhr euekuh izek.ks dkjHkkj pkyq vkgs- R;kizek.ks iq<hy iz’ukps ;sR;k egklHksr mRrj n;kos-
1½ Jh- xsyksey pkaxwyey ;k ukokps O;Drhps okjlnkjkuh cWjsd ua- 510] #e ua- 8 ojhy tkxspk nq#Lrh
ijokuxh feG.ks dkeh fnukad 13@10@2006iklqu vtZ dsyk vkgs vkf.k vtkZpk fudkyh dk<.;kckcr
dq.khgh r;kj ukgh dk\
2½ ek- vk;qDr lnj tkxspk igk.kh dj.;kP;k gsrqus R;kauh gh QkbZy izyafcr Bsoyh vkgs R;kuarj vkysY;k
vtkZckcrhr R;kauh tkxsoj tkowu ikg.kh dsyh vkgs- ;kckcr ikg.kh dj.;klkBh R;kauk osG ukgh- tkxsph
ikg.kh u dj.;kps dkj.k dk;\
3½ vtZ fudkykr u dk<.;keqGs R;kph tckcnkjh dq.kkoj Bsork ;sbZy\
mRrj %& Jh- xsyksey pkaxqey ;k ukokP;k O;DrhP;k okjlnkjkauh cW-ua- 510] #e ua- 8 ojhy tkxsP;k
nq#Lrh ijokuxhP;k ckcrhr ek- vk;qDr lkks- ;kauh LFkGigk.kh dj.ksckcr uksan dsysyh vkgs- R;keqGs R;kapk
vtZ izyafcr vkgs-
lnj eqn~n;kpk [kqyklk ;k foHkkxkrqu djrk ;sr ukgh-
lnj eqn~n;kpk [kqyklk ;k foHkkxkrqu djrk ;sr ukgh-
ek- lnL; Jh- jktq Vsdpankuh%& fBd vkgs-
ek- lfpo %& iz’u Ø- 547 rs 550 gs Jh- fd’kksj ouokjh ;kaps vlwu rs iz’u R;kauh ekxs ?ksrys vkgsr-
R;kph uksan ?ksrk ;s.kkj ukgh-
iz’u Ø- 551 gk Jherh t;Jh lqosZ ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 551 %& iz-Ø- 1 v½ mYgkluxj egkuxjikfyds varxZr 305 lQkbZ dkexkjkaph ins
‘kklukus eatwj dsyh vlwu ek- U;k;ky;kus lsokts”Brsuqlkj ins Hkj.;kl ekU;rk fnyh vkgs- lacaf/kr lQkbZ
dkexkjkaP;k eqyk[krhgh ?ks.;kr vkY;k vkgsr- rjhgh vktrkxk;r laca/khr dkexkjkaP;k use.kqdk dk
dj.;kr vkY;k ukghr\ lnjps izdj.k izyafcr jkg.ksph dkj.ks dks.krh\ lacaf/krkaps use.kqdhps vkns’k d/kh
i;Zar fuxZfer dj.;kr ;srhy\
mRrj %& lnj izdj.kh fofo/k la?kVusP;k vk{ksi o rØkjh vlY;kus ek- U;k;ky; ;kfpdk Ø- 541@98
e/khy 175 dkexkj] rlsp eqyk[kr ?ksrysY;k 220 dkexkjkaiSdh T;kauh lu 1987&1993 ;k dkyko/khr
dke dsys vkgs- v’kk dkexkjkaph ixkji=dkuqlkj dkekP;k fnolkpk ri’khy vfHkys[kk foHkkxkrqu
iMrkG.khlkBh LoPNrk fufj{kd] lkekU; iz’kklu foHkxkkrhy fyfid] ys[kk foHkkxkrhy fifid ;kaph
fu;qDrh dj.;kr vkyh gksrh- R;kuqlkj ik=@vik= mesnokjkaph Nkuuh d#u vgoky lknj dsyk vkgs-
lnj izLrkokoj ek- vk;qDrkaP;k eatwjh >kY;koj ek- egklHksiq<s lnj izLrko ekU;rslkBh lknj dj.;kr
;sbZy-
ek- lfpo %& iz’u Ø- 552 gk Jherh t;Jh lqosZ ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 552 %& iz- Ø- 1 c½ ‘kklukps vkns’kkuqlkj deZpk&;kaps osrukrhy dqaBhrrk
?kkyfo.kslkBh 12 o”kZ lsok >kY;kuarj osru ok< ns.;kr ;srs- ijarq egkikfydsrhy fofo/k inkoj dke
dj.kk&;k o 12 o”kZ lsok iq.kZ >kysY;k cgqrka’k deZpk&;kauk v’;k osruok<h iklwu oafpr Bso.;kr vkys
vkgs- lnps izdj.k izyafcr jkg.ksph dkj.ks dks.krh vkgsr\ lacaf/krkauk 12 o”kZ osruok< u ns.;kph dkj.ks
dk; vkgsr\ lacaf/krkauk d/kh i;Zar 12 o”kZ osruok< ns.;kr ;sbZy\
mRrj %& ‘kklukP;k vkns’kkuqlkj T;k deZpk&;kauk ,dkp inkoj fu;fer 12 o”kZ lsokiq.kZ >kyh vkgs v’kk
deZpk&;kauk lnj ;kstuspk ykHk ns.ksckcr egkikfydk fuoM lferhph fnukad 27@11@2006 jksth
>kysY;k cSBdhr fofo/k laoxkZrhy oxZ&3 e/khy ,dw.k&36 deZpk&;kaiSdh 21 deZpk&;kaps xksifu;
vgoky fuoM lferhl izkIr >kY;keqGs R;kauk ojh”B osruJs.khpk ykHk ns.ksckcr fuoM lferhus f’kQkjl
dsyh vlwu 15 deZpk&;kaps xksifu; vgoky vizkIr vlY;kus R;kaps xksifu; vgoky izkIr >kY;kuarj
dk;Zokgh dj.;kr ;sbZy o oxZ&4 e/khy ,dw.k&48 deZpk&;kauk ofj”B osruJs.khpk ykHk ns.;kckcr
f’kQkjl dsyh vkgs- njE;ku dkyko/khr lkoZf=d fuoM.kwd&2007 ph vkpkjlafgyk lq# gksrh- R;keqGs
mijksDr fuoM lferhus f’kQkjl dsY;kizek.ks ek- vk;qDrkaph ekU;rk izkIr >kY;koj lnj izLrko ekU;rslkBh
ek- egklHksiq<s lknj dj.;kr ;sbZy-
ek- lfpo %& iz’u Ø- 553 gk Jherh t;Jh lqosZ ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 553 %& iz-Ø- 1 d½ mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj dks.kdks.krh ins fjDr
vkgsr\ o fdrh\ lnjph ins inksUurhus vktrkxk;r dk Hkj.;kr vkyh ukghr\ ;kph dkj.ks dks.krh\
fjDr ins inksUurhus d/kh i;Zar Hkj.;kr ;srhy\
mRrj %& egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj oxZ&1 rs oxZ&4 ph ljGlsok o inksUurhph ,dq.k 643 ins fjDr
vkgsr- lkscr ifjf’k”V tksMys vkgs-
egkikfydk vkLFkkiusojhy inksUurhph fjDr ins Hkj.ksckcr egkikfydk fuoM lferhph fnukad
27@11@2006 jksth >kysY;k cSBdhr fofo/k laoxkZrhy deZpk&;kauk egkikfydk lsok ‘krhZuqlkj inksUurh
ns.ksckcr fuoM lferhus f’kQkjl dsyh vkgs- njE;ku dkyko/khr lkoZf=d fuoM.kwd&2007 ph fuoM
lferhus f’kQkjl dsY;kizek.ks ek- vk;qDrkph ekU;rk izkIr >kY;koj lnj izLrko ekU;rslkBh ek- egklHksiq<s
lknj dj.;kr ;sbZy-
rlsp ‘kklukP;k fn- 29@1@2007 P;k vkns’kkuqlkj ljGlsok@ inksUurhph fjDr ins Hkj.ksckcr
vkns’k izkIr >kys vlqu R;kuqlkj vk<kok ?ksoqu iq<hy dk;Zokgh dj.;kr ;sbZy-
ek- lfpo %& iz’u Ø- 554 gk Jherh t;Jh lqosZ ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 554 %& iz-Ø- 1 M½ lu 2005 e/;s vfro`”Vh o iqj ifjfLFkrheqGs vusd ukxjhdkaph]
deZpk&;kaph ?kjsnkjs] lkeku] ck/khr >kY;kus ‘kklukus deZpk&;kauk fru efgU;kps vxzhe osru ns.;kps vkns’k
fuxZfer dsys gksrs- mYgkluxj egkuxjikfydsr deZpk&;kauk lnjps osrukps laiw.kZ okVi dj.;kr vkys vkgs
dk\ dk vn;ki osrukps okVi dj.ksps ckdh vkgs\ vlY;kl fdrh gIrs ns.ksps ckdh vkgs\ lnjps gIrs
d/kh i;Zar deZpk&;kauk ns.ksr ;srhy\
mRrj %& ukgh- mYgkluxj egkuxjikfydk deZpk&;kauk vfxze osrukiksVh nksu gIrs ns.;kr vkysys vkgsr-
moZfjr ,d gIrk ns.;kps ckdh vkgs-
lnjpk moZfjr gIrk yodjkr yodj ns.;kpk ekul vkgs-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&lfpo lkgsc] bfro`Rr dk;e dj.;kvxksnj ek- egkikSj lkgsckauk
ek>h fouarh vkgs dh] fdR;sd leL;kackcr vkEgh th y{kos/kh fnyh gksrh] R;kckcrhr vf/kdk&;kaps dk;
Eg.k.ks vkgs\ rs ;k fLFkrhe/;s dqBi;Zar lq/kkj.kk d# ‘kdrkr\ rs dk; dk; lqfo/kk nsrhy\ tls dh
HkkfV;k ifjljke/;s ik.;kph leL;k fuekZ.k >kyh vkgs- rsFks vkenkj fu/khe/kqu dYir# baftfuvjhaxokyk
ufou tyokfguh Vkdr gksrk- rs dke vn;kii;Zar can Bsoys vkgs- R;k foHkkxkrhy ik.;kph leL;k
d’kh nqj gksbZy\ R;kckcrhr vf/kdk&;kauh [kqyklk djkok- vk.k[kh dkgh leL;k gksR;k tls dh tsViai
[kjkc >kys vkgsr] cksvjosyps iai [kjkc >kys vkgsr R;kaph nq#Lrh d’kh dsyh tkbZy\ fdaok vkiY;kdMs
Hkq;kjh xVkj ;kstusP;k T;k rhu xkM;k vkgsr R;krhy ,d xkMh dWEi ua- 1]2]3 lkBh fnyh tkoh nqljh
xkMh 4]5 lkBh fnyh tkoh v’kh O;oLFkk vf/kdkjh d/kh djrhy\ y{kos/khe/;s vkEgh tso<;k leL;kapk
mYys[k dsyk gksrk R;k izR;sd leL;spk laca/khr foHkkxkP;k mik;qDrkauh [kqyklk dsyk ikfgts- o 2002
iklqu 2007 i;Zar vkEgh yksdkauh tso<;k dkgh y{kos/kh lqpuk ekaMY;k gksR;k R;k y{kos/khaoj ts fu.kZ;
>kys gksrs R;kckcrhr ek- egkikSjkauh ts vf/kfu.kZ; fnys gksrs R;kph vaeyctko.kh vf/kdkjh oxZ d/kh
djrhy\ ;kpk tjk [kqyklk djkok- o R;kaph vaeyctko.kh gksbZy fdaok ukgh ;kckcrhr egkikSj
egksn;kauh lacaf/krkauk vkns’k n;kosr- o lacaf/krkauh R;kpk [kqyklk djkok eh gs ,d fouarh i= vk.kys
vkgs- rs eh ek- egkikSj] ek- vk;qDr vkf.k ek- lfpokauk izLr`r djr vkgsr- d`i;k R;kpk R;kauh fLodkj
djkok o ik.kh ik.;kps ts VWadj iqjfoys tkrkr rs dkgh foHkkxkae/;s feGr ukghr- T;k T;k foHkkxkar/;s
ik.;kph leL;k vkgs R;k foHkkxkae/;s ik.;kps VWadj lgti.ks dls miyC/k gksoq ‘kdrhy\ R;kckcrhr
lq/nk vf/kdk&;kauh [kqyklk djkok-
ek- egkikSj %&lHkkx`gkr clysys vkeps loZ lUekufu; lnL; tls Jh- nknk lrjkenkl Eg.kr vkgsr dh
y{kos/kh}kjs mifLFkr dsysys cjspls fo”k; izyafcr vkgsr- vkEgh vkeP;k 5 o”kkZP;k dk;ZdkGke/;s tso<s
dkgh ‘kD; gksrs rso<s iz;Ru dsys- t.ksd#u ik.;kph leL;k nqj Ogkoh- ijarq vkrk ts ufou lnL;
fuoMqu vkys vkgsr gs ts vks>s vkgs rs vkEgh R;kaP;k [kkan;koj Vkdr vkgksr- o eh vis{kk O;Dr djrs
dh] ;k T;k leL;k vkgsr R;kaps rs fuokj.k djrhy- rlsp eh loZ lnL;kauk ,d fuosnu djrs dh] ts
dkgh fo”k; izyafcr vkgsr T;kckcr vkeps nknk Jh- lrjkenklth Eg.kr vkgsr vkrk lHkkx`gkrhy fon;qr
iqjoBk [kafMr >kyk vkgs R;keqGs lHkkx`gkr mdkGk gksr vkgs- R;klkBhp gs loZ iz’u fuoMwu vkysY;k
iq<hy dfeVhdMs dWjhQksjoMZ djr vkgksr-------------------------- iz’uksRrjkph ppkZ oxG.;kar ;sr vkgs\ fBd
vkgs- ijarq nknk lrjkenkl ts Eg.kr vkgsr y{kos/kh vkf.k iz’uksRrjkP;k ek/;ekrqu R;kauh ‘kgjkrhy T;k
dkgh leL;k mifLFkr dsY;k vkgsr R;kaps fuokj.k dsys tkbZy- o ekxhy osGsl LFkk;h lferh o
egklHkse/;s vkEgh tso<s dkgh izLrko ikjhr dsys vkgsr vk;qDrkauh R;kaoj vaeyctko.kh djkoh- o
;s.kk&;k dfeVhl R;kaps ikyu dj.;kl lkafxrys tkos- ;kosGsl vkepk 5 o”kkZpk dkyko/kh vfr’k;
pkaxY;k i/nrhus ikj ikMyk- eh vis{kk O;Dr djrs dh;s.kk&;k 5 o”kkZe/;s ‘kgjkrhy leL;kaph vki.k
tckcnkjh fLodk#u dk;Zokgh djky- vls Eg.kqu gh th lHkk vkgs rh lekIr djr vkgs- d`i;k
tux.keu EgVys tkos----
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %& bfro`Rr dk;e dj.;kP;k fo”k;koj eyk cksyk;ps vkgs- egklHkse/;sp
lUekufu; lnL; Jh- fd’kksj ouokjh ;kauh ,d y{kos/kh lwpuk ekaMyh gksrh-
ek- lfpo %&vki.kk lokZaps tso<s dkgh iz’u gksrs rs vki.kkalokZaP;k learhus fudkyh dk<.;kr vkys vkgs-
o nqljk tks fo”k; vkgs rks ekxhy loZlk/kkj.k lHksps fnukad ekxhy loZlk/kkj.k egklHksps fnukad
20@12@06 ¼ R;kr 20@2@2007 ½ o fnukad 20@2@2007 jksthP;k lHksps bfro`Rr dk;e
dj.ks-
vkrk vki.k cksyk-
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %& bfro`Rr dk;e dj.;kpk tks fo”k; vkgs] ekxhy egklHksr Jh-
fd’kksj ouokjh ;kauh y{kos/kh lwpuk ekaMyh gksrh- frP;k ppZsP;k osGh eq[;ky;kps mik;qDr Jh-
ckxs’oj lkgsckauh lakfxrys gksrs dh] R;k vf/kdk&;kph pkSd’kh pkyq vkgs- R;kP;k fojks/kkr efgykauh
iksfyl Bk.;ke/;s xaHkhj Lo#ikph rØkj nk[ky dsyh vkgs- rjhgh R;k vf/kdk&;kph izHkkx vf/kdkjh
Eg.kqu use.kqd dsyh vkgs- R;kal R;k inko#u gVfoys tkos- v’kh Jh- fouksn Bkdqj ;kauh ekx.kh
dsyh gksrh- R;koj iz’kklukus vk’oklu fnys gksrs R;kps dk; >kys\ R;kpk Jh- ckxs’oj lkgsckauh
[kqyklk djkok-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&egkikSj egksn;k] 2004 iklqu mYgkluxj ‘kgjkrhy ,d
ukxjhd ik.kh iqjoBk foHkkxke/;s pdjk ekjr vkgs- R;kl U;k; feGr ukgh- d`i;k ;kph
bfro`Rrkarkr uksan ?ksoqu laca/khr vf/kdk&;kl rkfdn ns.;kr ;koh dh lR;rk y{kkr ?ksoqu o
fu;ekauqlkj R;k ukxjhdkal enr djkoh R;kpizek.ks R;kl ts ns;d feGkys gksrs R;kl ts 22 gtkjkps
ns;d feGkys gksrs R;kuarj 43 gtkj #i;s R;kuarj 65 gtkj #i;s izR;{kkr rsFks uGtksM.khp ukgh-
rks ukxjhd 2004 iklqu vkti;Zar egkuxjikfydsP;k ik.kh iqjoBk foHkkxkr pdjk ekjr vkgs- R;kl
lgdk;Z feGr ukgh rj d`i;k lacaf/kr vf/kdk&;kl vkns’k n;kosr- rlsp ekxhy osGsl eh y{kos/kh
ekaMyh gksrs R;k y{kos/khps dk; >kys\ R;ke/;s dk; gksrs] ik.kh iqjoBk foHkkxkdMhy th Fkdckdh
xzkgdkadMs ckdh gksrh R;koj vBjk VDds O;kt vkdkjys tkr gksrs- rs O;kt ?ks.ks egkuxjikfydsP;k
fu;ekr clrs dk;\ tj fu;ekr clr ulsy rj ukxjhdkadMqu rs dk ?ksrys tkr vkgs\ tsOgk
yksd fcy Hk# ‘kdr ukghr rsOgkp rj yksdkadMs ik.kh fcykph Fkdckdh jkgrs- R;kaP;kdMs th ik.kh
fcykph jDde jkfgyh vkgs R;kP;k pkSiV rj O;kt >kys vkgs- rj d`i;k fu;ekaps ikyu Ogkos-
lfpo lkgsckauh d`i;k ;kpk [kqyklk djkok- egkikSj egksn;kauh ;kckcrhr R;kauk vkns’k n;kosr- 18
VDds O;kt ?ksrys tkoq ‘kdrs dk; tj ?ksrys tkoq ‘kdr ulsy rj tkrk tkrk vki.k R;kauk U;k;
fnyk ikfgts- R;ke/;s mf’kj dk djr vkgsr\ fu;ekackcrhr [kqyklk dsykr rj /kU;okn A
ek- lnL;k Jherh Hkkouk f[kyukuh %&ek- egkikSj egksn;k] ik.kh fcykojhy O;ktkckcrph fuHkZ;
;kstuk loZ fBdk.kh ykxq vkgs rh vki.kkdMs ykxq dk dsyh tkr ukgh- ;k ;kstusuqlkj fcy ekQ
dsys rj tso<s dkgh fcys izyafcr vkgsr rh yksd Hkjrhy- ;sFks rj vki.k vksjM djr vkgksr dh
olqyh gksr ukgh- tso<s dkgh oknxzLr fcys vkgsr R;kaph olwyh gksr ukgh- O;kt ekQ dsys rj
olqyhgh feGsy ;kckcrhr dkghrjh dsys tkos /kU;oknA
ek- lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&Jh- lrjkenkl tslokuh ;kauh th y{kos/kh lqpuk ekaMyh vkgs vkf.k
R;kP;koj th ppkZ gksr vkgs R;kckcr eh vk;qDrkaP;k LFkkuh vkluLFk vlysY;k vfrfjDr vk;qDr
lkgsckauk ,d iz’u fopk# bfPNrks dh] ;k iz’ukaoj ekxZ dk<.;klkBh rs l{ke vkgsr dk;\ tls Jh-
jktsanz pkS/kjh ;kauh ekx.kh dsyh vkgs- R;kckcrhr ppkZ d#u fu.kZ; ?ks.;ke/;s ;kauk vf/kdkj vkgsr
dk;\ tj vlrhy rjp ppkZ dsyh tkoh- ulsy rj vkepk vkf.k R;kapk osG d’kklkBh O;FkZ
?kkyfoyk tkr vkgs\ ;sFks ts vk;qDrkaP;k LFkkuh vkrk clys vkgsr R;kauk dkgh ,d vf/kdkj
ukghr- rs vkeP;k iz’ukaoj dk;Z fu.kZ; nsrhy\ tj R;kauk vf/kdkj ulrhy rj R;kauk ;sFks
clfo.;kr dkgh vFkZp ukgh-
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %& eh dkgh ekx.kh dsysyh ukgh- bfro`Rrkarke/;s th uksan vkyh vkgs
R;kckcrhr eh cksyq bfPNrks rs cjkscj vkgs fdaok ukgh\
ek- lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %& Jh- Hknk.ks ;kauk lsosrqu fuyafcr dj.;kpk tks eqn~nk iq<s ;sr vkgs rj
vktP;k lHksr clysys gs vk;qDr R;kauk fuyafcr d# ‘kdrkr dk;\
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&ekxhy lHksP;k ihBklhu vf/kdk&;kauh ts EgVys vkgs vkf.k R;kph
bfro`Rrkarkr th uksan vkyh vkgs R;kckcrhr eh cksyr vkgs-
Jh- v’kskd ckxs’oj ¼mi&vk;qDr] eq[;ky;½ %&dkgh lUekufu; lnL;kauh ;sFks ts dkgh eqn~ns
mifLFkr dsys vkgsr Jh- Hknk.ks] tulaidZ vf/kdkjh ;kaP;k ckcrhr egkuxjikfydsrhy dkgh efgyk
deZpk&;kauh th rØkj dsyh gksrh R;kph pkSd’kh Jh- jkSjkGs lkgsckauh iq.kZ dsyh vkgs o frpk vgoky
R;kauh ek- vk;qDr lkgsckauk lknj dsyk vkgs- nqljh xks”V v’kh dh Jh- Hknk.ks ;kaP;kdMs tks
vfrfjDr dk;ZHkkj lksifo.;kr vkyk vkgs R;kckcrhr iz’kklukps Eg.k.ks vls vkgs dh] v’kkizdkjps
dk;ZHkkj lksifo.ks gh iq.kZi.ks iz’kklfd; ckc vkgs o rh vk;qDr lkgsckaP;k vf/kdkj {ks=kr ;srs-
vk;qDr lkgsckauh Jh- Hknk.ks ;kauk dk;ZHkkj lksifo.ksph th dk;Zokgh dsyh vkgs rh ;ksX; vkgs rlsp
egklHkspk fu.kZ; gksrk rks lkgsckaP;k fun’kZukl vk.kqu fnyk gksrk lkgsckauh R;koj ppkZ dj.ksl fyfgys
vkgas- ppkZ >kY;kuarj R;koj fu.kZ; ?ksryk tkbZy-
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&nqljh xks”V v’kh dh] vki.k vls EgVys vkgs dh] Jh- Hknk.ks ;kaph
th use.kqd vkgs rh uksOgsacj i;Zarp gksrh uksOgsacje/;sp rh lekIr >kyh vkgs- rj R;kaP;k ckcrhr
egklHksph iqUgk eatqjh ?ks.ks vko’;d vkgs fdaok ukgh\ vkf.k tj ?ks.ks vko’;d vlsy rj rh
?ks.;klkBh R;kpk izLrko vn;kii;Zar egklHksiq<s dk Bsoyk ukgh\ R;kaph th use.kqd dsyh vkgs rh
lekIr gksrs uksOgsacj e/;s- R;kuarj eqnrok< ns.;klkBh egklHksph eatqjh vko’;d ukgh dk;\
eqnrok< ns.ks gs vk;qDrkaP;k vf/kdkj {ks=kr vkgs dk;\ uksOgsacje/;s eqnr lekIr gksrs vkEgkayk gs
ekfgr uOgrs-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&egkikSj egksn;k] vkfFkZd nkfjnz; js”ks[kkyhy yksdkapk feGdr dj
ekQ dj.;kpk fu.kZ; >kyk gksrk R;koj ppkZ >kyh gksrh] vkns’k >kys gksrs] xjhckaps ekyeRrk dj
ekQ >kys dk;\ Le’kkuke/;s ykdMs fu’kqYd ns.;kpk Bjko ikjhr >kyk gksrk- ppkZ >kyh gksrh-
R;kps dk; >kys\ ;sFks dkghp gksr ukgh- laiq.kZ dk;ZdkG v;’kLoh Bjyk-R;kpk vki.k fLodkj
djk- vkepk tks dk;ZdkG gksrk rks pkaxyk xsyk ukgh- Eg.kqu vkrk tkrk tkrk vki.k rkdhn n;k o
,d fuank izLrko ikjhr djk- T;k iz’kklukus lHkkx`gkP;k Hkkoukapk vknj jk[kyk ukgh R;k
vk;qDrkaP;k fojks/kkr fuank izLrko ikjhr dsyk ikfgts vls eh loZ lnL;kauk fuosnu djrks-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&ek- egkikSjth] vkeps ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh ;kauh
lkafxrys dh LFkk;h lferh o egklHkse/;s rj Qkjp pkaxys pkaxys fu.kZ; ?ks.;kr vkys- ijarq R;kaoj
vaeyctko.kh dj.ks gs iz’kklukps dke vkgs rs R;kauh dsys ukgh- Jh- fnyhi ykyokuh ;akuh FkksM;k
osGkiqohZp lkafxrys dh tsOgk tsOgk egklHkk vlrs rsOgk vk;qDrkaP;k ?kjh dq.khrjh xaHkhj vktkjh
vlrs- 7&8 osGk R;kaP;k ?kjkrhy dq.khrjh xaHkhj vktkjh iMys- R;kru R;kr nksu&rhu osGslp
R;kauh jtk ?ksryh vkgs- jtk u ?ksrk rs egklHkkauk xSjgtj jkfgys gk egklHkspk vieku vkgs-
;kckcrhr Jh- fnyhi ykyokuh EgVys dh vk;qDrkafo#/n fuank izLrko ikjhr dsyk ikfgts- eh
R;kaP;k R;k izLrkokps vuqeksnu djrks- R;kpcjkscj LFkk;h lferhe/;s o egklHkse/;s ts Bjko ikjhr
>kys R;kaP;koj vaaeyctko.kh dj.ks gs lq/nk iz’kklukpsp dke vkgs- vkt ,dk eqn~n;kckcrhr
mik;qDr] eq[;ky; ;kauh lakfxrys dh] gh iz’kkldh; ckc vkgs- LFkk;h lferhe/;s] egklHkse/;s ts
Bjko ikjhr gksrkr R;kaoj Rojhr dk;Zokgh dj.ks gh iz’kklukph tckcnkjh vkgs- Bjkokaoj dk;Zokgh
djk;ph ulsy rj vk;qDrkauh v’kk Bjkokackcr eqa-izk-e-v- 1949 ps dye 451 uqlkj uxjfodkl
lfpokadMs rs jn~n dj.;klkBh rhu efgU;kP;k vkr ikBok;ps vkgs- T;k Bjkokackcrhr R;kauh
vkti;Zar ‘kklukyk dkgh fyfgysys ukgh fdaok ts Bjko jn~n dsys ukgh vls LFkk;h lferh o
egklHksps tso<s dkgh Bjko ikjhr >kys vkgsr R;kaph vaeyctko.kh >kyh ikfgts- eyk vls okVrs
dh rs ekstD;k dkgh foHkkxkadMs y{k nsrkr ts R;kauk lgdk;Z djrkr- [kkl d#u f’k{k.k eaMG
vkgs- f’k{k.k eaMGkl rs Qkjp lgdk;Z djrkr- lqo.kZ t;arh ;kstuse/;s Qkjp lgdk;Z djrkr-
R;kpkizek.ks brj foHkkxkadMsgh y{k nsoqu R;k R;k foHkkxkaP;k Bjkokaoj R;kauh vaeyctko.kh dsyh
ikfgts rs ykxq dsys ikfgts o rlsp loZ foHkkxkadMs y{k fnys ikfgts- vkt R;kaps lokZr dehr deh
y{k lkoZtfud cka/kdke foHkkxkdMs vkgs- izR;sd izkdyukoj fyfgrkr ppkZ djk- dk; ppkZ
djk;ph\ vkiY;k foHkkxizeq[kkaojp R;kapk fo’okl ukgh- lokZr vxksnjp rj rs izkdyu r;kj
dj.;kl eatqjh nsrkr- tsOgk izkdyu r;kj d#u ikBfoys tkrs rsOgk R;koj rs fyfgrkr ppkZ djk-
ppkZ dj.;klkBh R;kauk osGp ukgh- R;kaP;k ?kjh dq.khu dq.kh vktkjh vlrs- rhu rhu fnol jtk
?ksrkr R;kap vk;q”;p vfr’k; O;Lr vkgs- R;kauh vkiys vf/kdkj vfrfjDr vk;qDrkauk iz/kku dsys
ikfgts- mik;qDr eq[;ky; ;kauk fnys ikfgts- vkt ‘kgj vfHk;arkoj lq/nk R;akpk Hkjkslk ukgh-
dk;Zdkjh vfHk;aR;koj Hkjkslk ukgh- ts yksd izkdyus r;kj djrkr izR;sd izkdyuk ckcrht
lk’kasdrk O;Dr dj.ks] ‘ksjs] ‘ksjs] ‘ksjs ¼D;qjh]D;qjh]D;qjh½ ekj.ks]-------;kaps uko rj D;qjh ekLVj
Bsoys ikfgts- Eg.kqu vkt tls Jh- fnyhi ykyokuh ;kauh EgVys dh R;kaP;k fojks/kkr fuank izLrko
ikjhr dsyk ikfgts- R;kaP;k R;k izLrkokl eh vuqeksnu nsrks- vk;qDr egklHksr rj lksMkp i.k nksu
osGk LFkk;h lferh lHksr rj mifLFkr lq/nk jkfgys ukghr- vkt rj egklHkk vkgs- dkyp LFkk;h
lferhph lHkk >kyh- R;k lHksr rs mifLFkr uOgrs- rhu fnol vxksnj >kysY;k LFkk;h lferh lHksr
lq/nk rs uOgrs- rs tj ,o<s O;Lr vlrhy rj R;kauh vfrfjDr vk;qDrkauk vf/kdkj iznku d#u
rhu&pkj efgus jtsoj jkgqu vkiyh loZ ?kjxqrh dkes fudkykr dk<ys ikfgts- R;kuarj dkekoj vkys
ikfgts- ;kLro ek- egkikSj o loZ lnL;kauk ek>h fouarh vkgs dh tsts Bjko ikjhr >kys vkgsr tls
dh Le’kkuke/;s fu’kqYd ykdMs iqjoBk dj.ks- gk izLrko ehp ekaMyk gksrk R;kpk lqpd ehp vkgs-
tursP;k fgrklkBh tso<s dkgh Bjko vkEgh ekaMys R;kaP;koj vaeyctko.kh dj.ks gs iz’kklukps dke
gksrs rj iz’kklu iq.kZi.ks vi;’kh Bjys vkgs- vkt Jh- Hknk.ks ;kaP;kckcrhr lkax.;kr vkys dh
R;kaP;kckcrhr vk;qDrkauk vf/kdkj vkgs- egklHksus Jh- Hknk.ks ;kaP;k eqnrok<hl eatqjh fnysyh ukgh-
rj vkt egklHksr vlk Bjko ikjhr >kyk ikfgts dh Jh- Hknk.ks ;kauk tks ixkj fnyk tkrks rks
vk;qDrkaP;k ixkjkrqu fnyk ikfgts\ tksi;Zar dq.;kgh vf/kdkjh o deZpk&;kP;kckcrhr LFkk;h lferh
fdaok egklHkspk Bjko ikjhr >kysyk ulsy rj ys[kk foHkkxkus R;kauk ixkj nsrk dkek u;s- ;klkBh
uksOgsacjP;k uarjP;k dkyko/khlkBh egklHksph eatqjh ulrkauk Jh- Hknk.ks ;kauk tks ixkj fnyk tkrks rks
vk;qDrkaP;k ixkjkrqu fnyk ikfgts-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&ek- egkikSjth] ik.kh fcykoj O;kt vkdkjys tkoq ‘kdrs
dk;\ ;kckcrhrhy dk;n;kph ekfgrh vf/kdk&;kadMqu ?ksryh tkoh- d`i;k mik;qDrkauh ;kpk
[kqyklk djkok-
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&bfro`Rrkarkckcrhr mRrj n;k-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mik;qDr] eq[;ky;½%&ek- egkikSj egksn;k] Jh- Hknk.ks ;kapk ifjfo{kk/khu
dkyko/kh rks 21@12@2005 jksth lai`”Vkr ;s.kkj gksrk- rks dkyko/kh R;kaps xksifu; vgoky
riklqu 1@4@2004 rs 31@3@2005] 1@4@2005 rs 31@3@2006 gs ts R;kaps xksifu;
vgoky vkgsr rs riklqu R;kuqlkj dk;Zokgh dj.;kr ;sbZy- vkf.k R;kauk ts lsosr dk;e djk;ps
vkgs R;kckcrpk fo”k; egklHksleksj eatqjhlkBh vk.k.;kr ;sbZy-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&uksOgsacjP;k uarjph fLFkrh dk; vkgs\ R;kaph eqnr uksOgsacj
e/;sp lai`”Vkr vkyh vkgs R;kauk ixkj dks.k nsrs vkf.k dq.kkP;k lkax.;kuqlkj\
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼mik;qDr] eq[;ky;½%&ek- egkikSj egksn;k] use.kqdk T;k gksrkr R;k nksu izdkjs
gksrkr- ,d rj ,dne dk;e inkoj gksrs nqljh rkRiqjR;k Lo#ikph- Jh- Hknk.ks ;kaph th use.kqd
gksrh rh dk;e Lo#ikph gksrh- nksu o”kkZlkBh th use.kqd dj.;kr vkyh gksrh rh ifjfo{kk/khu
dkyko/kh Eg.kqu dj.;kr vkyh gksrh- ijarq rh dk;e inkojrh gksrh-ifjfo{kk/khu dkyko/kh lai`”Vkr
vk.k.ks ckcr iz’kklukpk izLrko egklHksiq<s ;sbZy- R;kuarjp ifjfo{kk/khu dkyko/kh lai`”Vkr vk.kyk
tkrks ijarq R;kaP;k lsospk dkyko/kh gk nksu o”kkZpk gksrk vls dkgh gksr ukgh- R;kaph th use.kqd
dsyh vkgs rh dk;e inkoj dsysyh vkgs-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vki.k Lor% lakfxrys dh uksOgsacj e/;s R;kapk dkyko/kh laiyk
vkgs- rj uksOgsacjiklqu vkti;Zar vki.k dk; dsys\ ;kckcrhr dq.kkyk vf/kdkj vkgs vk;qDrkauk
vf/kdkj vkgs dh egklHksyk vkgs\ uksOgsacjP;k uarj R;kauk ts osru fnys tkrs rs dq.kkP;k lkax.;kuqlkj
fnys tkrs\ R;kckcrhr R;kauk dq.kh vkns’k fnys vkgsr\ gh dk; [kktxh is<h vkgs dk;\ T;kyk
ikfgts R;kyk n;k- gs dq.kkP;k lkax.;kuqlkj fnys tkrs\ ys[kk foHkkxokys R;kauk ixkj dls nsrkr\
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&lfpo egksn;] fuank izLrkokps dk; >kys\ ernku ?;k;ps vkgs
dk;\ dh loZlaerhus Bjko ikjhr djr vkgkr\
ek- lnL; Jh- gjnkl ekf[ktk %& ek- egkikSjth] lHkkx`gkrhy loZ lnL;kauk ek>s fuosnu vkgs dh]
dks.kR;kgh laLFksph ‘ksoVph th lHkk vlrs ex rh laLFkk xzkeiapk;r vlks] uxjikfydk vlks]
egkuxjikfydk vlks] fo/kkulHkk vlks fdaok yksdlHkk vlks rh vkHkkj O;Dr dj.;kph vlrs-
R;klHkse/;s loZt.k vf/kdk&;kaps vkHkkj O;Dr djrkr-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&’kgjkpk lR;uk’k dsyk- vkHkkj dq.kkps O;Dr dj.kkj\
ek- lnL; Jh- gjnkl ekf[ktk%& ek>s ca/kq Jh- fnyhi ykyokuh ;kauk fouarh djsu dh fuank izLrko
ikjhr dj.;k,soth vkHkkj O;Dr dj.kkjk izLrko ikjhr dsyk ikfgts-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %&fBd vkgs ernku ?;k- fdrh yksd vk;qDrkaP;k dkjHkkjkoj [kq”k
vkgsr-
ek- lnL; Jh- gjnkl ekf[ktk%&fuoMqu vkysY;k ufou lnL;kauk dke dj.;kph la/kh n;k-
ek- lnL; Jh- fnyhi ykyokuh %& ‘kgjkpk vk.k[kh fdrh lR;uk’k djk;pk vkgs\
ek- lnL; Jh- cPPkkjke #ipankuh %&Jh- Hknk.ks ;kauk ixkj dks.k nsrs\
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&ek- egkikSjth] lUekufu; lnL; Jh- gjnkl ekf[ktk ;kauh ts EgVys
R;kP;k’kh eh lger vkgs- T;k vf/kdk&;kauh pkaxys dke dsys R;kaP;kckcrhr vkHkkj O;Dr
dj.;klkBh mn;k vk.k[kh nqljh ,d egklHkk vkgs- R;k lHkse/;s vfHkuanu izLrko ikjhr d#- ijarq
vkt QDr vk;qDrkackcrhr fuank izLrko ikjhr d# ;k- o gh ‘ksoVph egklHkk ulqu mn;k vk.k[kh
nqljh egklHkk vkgs-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh%&lkaxk Jh- Hknk.ks ;kauk vki.k ixkj dls nsr vkgkr\
Jh- v’kskd ckxs’oj¼mik;qDr eq[;ky;½%&egkikSj egksn;k] vkrk lUekufu; lnL;kauh tks eqn~nk
mifLFkr dsyk Jh- Hknk.ks ;kapk nksu o”kkZpk ifjfo{kk/khu dkyko/kh lekIr >kyk vkgs R;kuarj lq/nk
R;kauk ixkj dlk fnyk tkr vkgs\ R;kckcrhr [kqyklk djrks dh] th dk;e Lo#ikph ins vlrkr
R;k inkaoj useysY;k O;Drhauk ixkj ns.;kph rjrqn vFkZladYikr dsysyh vlrs- jkfgyk iz’u Jh-
Hknk.ks ;kapk use.kqdhpk tksi;Zr R;kapk ifjfo{kk/khu dkyko/kh iq.kZ gksr ukgh fdaok R;kauk dk;e lsosr
lkekoqu ?ksrys tkr ukghr rksi;Zar R;kaph use.kqd R;kp inkoj vkgs-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh%& vki.k Eg.krk R;kaph use.kqd dk;e inkoj dsysyh vkgs- nqljs
Eg.krk ifjfo{kk/khu dkyko/khoj vkgs- vki.kkal Lor%ykp dGr ukgh vki.k dk; cksyq bfPNr
vkgkr- nksu o”kkZP;k ifjfo{kk/khu dkyko/khuarj Hknk.ks ;kaP;k use.kqdhl egklHkk dk;e djsy dh
vk;qDr dk;e djrhy\ ;kckcrps vf/kdkj dq.kkyk vkgsr\ vki.k Eg.krk dh rs nksu o”kkZPks
ifjfo{kk/khu dkyko/khoj gksrs rlsp dk;e inkoj useysY;k deZpk&;kaP;k ixkjklkBh vFkZladYikr
rjrqn dsysyh vlrs- uksOgsacje/;s R;kapk dkyko/kh iq.kZ >kyk- vkrk vkfFkZd o”kkZrhy ‘skoVpk ekpZ
efguk pkyq vkgs- R;kauk vki.k ixkj nsrk ijarq R;kaPkh use.kqd dk;e dj.;kpk vf/kdkj dq.kkyk
vkgs] egklHksyk vkgs dh vk;qDrkauk vkgs\
Jh- v’kskd ckxs’oj¼mik;qDr eq[;ky;½%&egkikSj egksn;k] tsFki;Zar dk;e dj.;kpk iz’u vkgs R;kauk
dk;e rj egklHkkp djsy- o ifjfo{kk/khu dkyko/kh lai`”Vkr vk.k.;kckcr eqacbZ izkafrd
egkuxjikfydk vf/kfu;eke/;s dks.krhgh rjrqn ukgh ;kckcr egkjk”Vª ukxjh lsok fu;e ts vkgsr
R;kuqlkj dk;Zokgh dsyh tkbZy-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vkrk vki.k Lor%p Eg.krkr dh nksu o”kkZpk ifjfo{kk/khu
dkyko/kh fnysyk vkgs- R;kuarj Eg.krkr dh vf/kfu;eke/;s rjrqn ukgh- rj v’kk izdkjs vki.k
nksUgh xks”Vh d’;k djr vkgkr\
Jh- v’kskd ckxs’oj¼mik;qDr eq[;ky;½%&egkikSj egksn;k] lnL; egksn;kl eh lkaxq bfPNrks dh
ifjfo{kk/khu dkyko/kh o lsosr dk;e dj.ks gs nksu osxosxGs eqn~ns vkgsr gs osxosxGs eqn~ns vkgsr
dk;e dj.ks gk tks eqn~nk vkgs ;kpk vFkZ ,[kkn;k deZpk&;kl lsose/;s dk;e dj.;kckcrpk
vlrks- o ifjfo{kk/khu dkyko/kh tks vlrks rks nksu o”kkZpk vlrks- ifjfo{kk/khu dkyko/kh
laiY;kuarj lsosr dk;e dj.;kckcrpk izLrko egklHksiq<s ;sbZy-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %& letk] R;kaph lsok fu;fer gksr ulsy rj R;kauk vkti;Zar
fnysY;k ixkjkph tckcnkjh dks.k ?ksbZy\ R;kaps nksu o”kkZps xksifu; vgoky tj [kjkc vlrhy rj
vkti;Zar eqnrhuarj R;kauk ns.;kr vkysY;k ixkjkph tckcnkjh dks.k ?ksbZy\ letk R;kaph lsok
fu;fer gksr ulsy rj R;kph tckcnkjh dks.k ?ksbZy\
ek- lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %& ek- egkikSjth o vk;qDr lkgsc] T;k O;Drhus efgyka’kh
xSjorZu dsys vkgs v’kk vf/kdk&;kl ;sFkqu gkdyys ikfgts- R;kph cktq ?ksoqu R;kl inksUurh d’kh
fnyh tkr vkgs-\ tks O;Drh vkiY;k egkikfydsps uko [kjkc djr vkgs v’kk O;Drhl ,o<;k
vf/kdk&;kph ins dk nsrk\ vkeP;k lUekufu; lnL;kauh EgVys dh R;kaph pkSd’kh >kyh ikfgts rh
pkSd’kh vn;kii;Zar dk gksr ukgh\ vk;qDr egklHkkauk ;sr ukghr- rs R;kauk egklHksfouk ijokuxh
dls nsr vkgsr\
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %& R;kaph eqnr laiY;kuarjgh R;kauk tks ixkj fnyk tkr vkgs
R;kaph tckcnkjh dks.k ?ksbZy\
Jh- v’kskd ckxs’oj¼mik;qDr eq[;ky;½%&egkikSj egksn;k] Jh- Hknk.ks ;kaP;kfo”k;hps nksu rhu o”kkZps
xksifu; vgoky eh okpys vkgsr- rs xksifu; vgoky ch Iyl vkgsr- o R;kuqlkj rs ik= vkgsr-
o R;kaph lsok fu;fer dj.;kpk tks izLrko vkgs rks R;kapk ifjfo{kk/khu dkyko/kh iq.kZ >kY;kuarj
egklHksiq<s vk.kyk tkbZy- Hknk.ks T;k inkoj dke djr vkgsr o ts in dk;e lsosps vkgs R;kl;k
egklHksus o ‘kklukus lq/nk ekU;rk fnysyh vkgs- o vFkZladYikr lq/nk R;k inkP;k ixkjklkBh rjrqn
Bso.;kr vkysyh vkgs- R;keqGs R;kauk ixkj ns.ks t#jhps vkgs-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %& R;kaps xksifu; vgoky ch Iyl ps vlY;kckcr vki.k okpys
vkgs vkf.k rs vki.kkdMs vkgs vkeP;kdMs rj rs ukghr vkEgh rs okpysys ukgh- eyk vls okVrs
dh] fuoMwu vkysY;k ufou lnL;kauk vls okVr vlsy dh ;kaph lsok vki.k fu;fer djk;ph ukgh
rj ;kaP;kckcrhr tckcnkjh dks.k ?ksbZy\ vki.k ?;ky fd vk;qDr ?ksrhy\ tls vkeP;k Jherh
ekyrh djksfr;k ;kauh EgVys dh vls vf/kdkjh vkEgkayk udks vkgsr rj v’kk vf/kdk&;kph
tckcnkjh dks.k ?ksbZy\
Jh- v’kskd ckxs’oj¼mik;qDr eq[;ky;½%&egkikSj egksn;k] tsFki;Zar egklHkspk fdaok eqacbZ izkafrd
egkuxjikfydsP;k vf/kfu;ekus r;kj dsysY;k izkf/kdj.kkpk iz’u vkgs R;kapk loZ dkjHkkj eqacbZ izkafrd
egkuxjikfydk vf/kfu;ekuqlkj ikj ikMyk tkrks- Jh- Hknk.ks fdaok vU; dsk.kR;kgh vf/kdk&;kpk
xksifu; vgoky o R;kapk okf”kZd vgoky vkgs rks pkaxyk vkgs R;keqGs R;kauk lsosr dk;e dj.ks
t#jhps vkgs- dk;n;kP;k d{ksckgsj tkoqu ukeatqj dj.ks vls dkgh gksbZy vls eyk okVr ukgh-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %& gs rj vki.kkal ekfgr vkgs uk vkEgkal dqBs ekfgr vkgs\
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh%& egklHkspk fu.kZ; rqEgh ?ksrk dk;\
Jh- v’kskd ckxs’oj¼mik;qDr eq[;ky;½%&egklHkspk fu.kZ; eh ?ksr ukgh ek>s ,o<sp Eg.k.ks vkgs dh
egklHkk vkf.k ckdhph th eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;ekuqlkj r;kj dsysyh izkf/kdj.ks vkgsr
rh loZ eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;ekrhy rjrqnhuqlkj dk;ZHkkj djrkr- vkf.k R;kuqlkj
,[kkn;k deZpk&;kyk T;k rjrqnh ykxq vkgsr vkf.k T;k vVh iq.kZ djkO;k ykxr vkgsr vkf.k rks
tksi;Zar R;k vVh iq.kZ djr vkgs rksi;Zar ek>s vls dk;ns’khj er gksrs dh] R;k dk;n;kP;k ckgsj
tkoqu dks.krsgh izkf/kdkjh dke d# ‘kdr ukgh-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&xksifu; vgoky tjk cktqyk Bsok- rs , Iyl vkgsr fdaok ch Iyl
vkgsr
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&Jh- Hknk.ks ;kaP;k fo#/nP;k rØkjh ckcrpk
tks vgoky vkgs rks toG toG 10&15 ikukapk vgoky vkgs- rks okpqu nk[koq dk;\ ek- egkikSj
egksn;k] ek- fojks/kh i{k usrk vkf.k loZ lUekufu; lnL;]
mYgkluxj egkuxjikfydse/khy tulaidZ vf/kdkjh Jh- ;qojkt Hknk.ks ;kaP;k fo#/n T;k
efgykauh rØkj dsyh gksrh- R;k rØkjhP;k vk/kkjkoj pkSd’kh dj.;kps ek- vk;qDrkauh eyk funsZ’k
fnys gksrs- o ekxhy egklHksrp pkSd’kh iq.kZ dj.;kps eh vki.kkal vk’oklu fnys gksrs- R;kuqlkj
eh pkSd’kh iq.kZ dsyh vkgs- pkSd’khP;k njE;ku T;k yksdkauk lk{khlkBh cksyko.ks vko’;d gksrs
R;kaph lk{k ?ksryh vkgs- Jh- ;qojkt Hknk.ks ;kaP;kdMqu lq/nk ys[kh ?ksrysys vkgs- efgykaps Eg.k.ks]
Jh- Hknk.ks ;kaps Eg.k.ks o lk{khnkjkaps Eg.k.ks ,Sdqu ?ksoqu ,danfjr rØkjnkj efgyk deZpk&;kauh Jh-
Hknk.ks ;kaP;kckcrhr dsysyh rØkj] fo{khri.ks ‘ksjs ekj.ks] ekxkloxhZ; deZpk&;kauk viekukLin
okx.kqd ns.ks v’kk izdkjs dsysyh rØkj gh ekufld =kl lgu u >kY;keqGs dsysyh vlwu ;kckchdMs
nqyZ{k d#u pky.kkj ukgh- dkj.k ;keqGs lq/nk iq<s ,[kknh xaHkhj ?kVuk ?kMq ‘kdrs- ;k laca/kkr lacG
iqjkok iq<s vkyk ulyk rjh dkekP;k fBdk.kh gks.kk&;k ySaxhd lrko.kqdhl izfrca/kd dj.;klkBh
1992 pk fjV fouarh vtZ lhvkj,u Øekaad 666&70 e/khy ek- loksZPp U;k;ky;kus fnysY;k
U;k;fuokM;krhy ekxZn’kZd rRokaP;k vuq”kaxkus efgyk o ckydY;k.k foHkkx ‘kklu fu.kZ; Ø- edksp
2006 izdj.k 15 fnukad 19 lIVsacj] 2006 jksth ySfaxad NG oknkrhy T;k ckchpk lekos’k
dj.;kr vkyk vkgs R;kckche/;s ojhy rØkjhpk lekos’k gksrks- vlk fu”d”kZ dk<.;kr vkyk vkgs-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&Jh- jkSjkGs lkgsc vki.k R;kauk nks”kh Bjfoys vkgs uk\
Jh- ukuk jkSjkGs ¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&R;k ckchapk lekos’k gksrks vls QDr EgVys
vkgs- vkf.k gk vgoky eh ek- vk;qDrkauk lknj dsyk vkgs-
ek- lnL; Jh- yky iatkch %&gk rj vfr’k; xaHkhj vlk fo”k; vkgs- vk;qDrkauh rj vkrk
R;kaP;koj dkjokbZ dsyh ikfgts o egklHkslkBh R;kauh okV igkrk dkek u;s-
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&v’kk vf/kdk&;kl ,d fefuV lq/nk Bsork dkek u;s-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vgokykph izr lokZauk izLr`r dsyh ikfgts-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&R;kauk nks”kh Bjfoys vkgs] gkdyqu Vkdk-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&R;kuarj lq/nk R;kauk dkekoj Bso.kkj vkgkr dk;\
Jh- v’kskd ckxs’oj¼mik;qDr eq[;ky;½%&egkikSj egksn;k] Jh- Hknk.ks ;kaP;k fo#/nph pkSd’kh
>kY;kuarj tks vgoky vkgs rks ek- vfrfjDr vk;qDr ;kauh ek- vk;qDrkauk lknj dsyk vkgs- R;k
vgokykph iq.kZi.ks Nkuuh d#u rks izLrko vk;qDrkauk lknj dsyk tkbZy- o R;kaoj R;kapk tks fu.kZ;
vlsy R;kuqlkj dk;Zokgh dsyh tkbZy-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vki.kakl vls okVrs dk vk;qDr vfrfjDr vk;qDrkaP;k
vgokyke/;s dkgh cny djrhy\ vls okVr vkgs dk;\
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&vk;qDr lkgsc R;kauk lgdk;Z djrhy dk;\
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %& ek- vfrfjDr vk;qDr lkgsc] vki.k ts Eg.kr vkgkr R;kpk
fu.kZ; vk;qDr lkgsc ?ksrhy- vk;qDr lkgsckauh cjsp eksBs nksu fu.kZ; ?ksrysys vkgsr- ,d cka/kk okijk
o gLrkarjhr djk ;kckcrpk vkf.k nqljk tdkr olqyhP;k [kktxh dj.kkckcrpk- frljk dks.kR;kgh
fo”k;kdMs rs tkLr y{k nsr ukghr- vki.kkal rj ekfgr vkgs Qkjp pkaxys pkaxys fu.kZ; R;kauh ?ksrys
vkgs ;kckcrpk fu.kZ; lHkkx`gkleksj vk.kk vki.k lkaxk dh vkEgh rks lHkkx`gkleksj vk.kq Eg.kqu-
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %& efgyka’kh vlH; o.kZu dj.kk&;k vf/kdk&;kapk vkEgh fu”ks/k djrks-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vki.k Eg.krk dh rks vgoky vk;qDrkauk lknj dsyk vkgs
R;kuarj rks egklHksiq<s ;sbZy- vki.kkal vls okVrs dk vk;qDr R;ke/;s dkgh cny djrhy Eg.kqu\
Jh- v’kskd ckxs’oj¼mik;qDr eq[;ky;½%& egkikSj egksn;k] dks.krhgh pkSd’kh iq.kZ >kY;kuarj
frP;ke/;s T;k ckch vk<Gqu vkysY;k vlrkr]fu”d”kZ dk<ysys vlrkr R;kckcrhr Nkuuh gksrs-
R;kuarj ts l{ke izkf/kdkjh vlrkr R;kaP;kleksj rks vgoky vk.kyk tkrks-
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh%&vki.kkal vls okVrs dk R;kauk ts vk<Gqu vkys vkgs rs pqdhps
vkgs- R;akuh pkSd’kh iq.kZ dsyh vkgs- R;kauh tqyqe dsys vkgs rs vkjksih vkgsr- R;kuarjgh vki.k
Eg.krk dh vk;qDrkauk vgoky nsoq- vk;qDr R;kph Nkuuh djrhy rj ;kauk T;k ckch vk<Gqu
vkY;k R;ke/;s dkgh cny gks.kkj vkgs dk;\
ek- lnL; Jh- jktsanz pkS/kjh %&ek- egkikSjth ekxhy osGsl lq/nk tsOgk yks.kkjs lkgsc eq[;ky;kps
mik;qDr gksrs R;kosGsl R;kauh lq/nk R;kaP;k fojks/kkr v’kkp izdkjpk vgoky r;kj dsyk gksrk- ijarq
R;kosGsl R;kaP;koj dkgh dkjokbZ >kyh ukgh- o vkt vfrfjDr vk;qDrkauh tks vgoky r;kj dsyk
vkgs rks vfr’k; xaHkhj vlk vgoky vkgs- Eg.kqu Jh- Hknk.ks ;kaP;koj dkjokbZ >kyhp ikfgts-
vkf.k tj dkjokbZ dsyh ukgh rj efgykaoj vU;k; dsY;klkj[ks gksbZy-
ek- lnL; Jh- fd’kksj ouokjh %&vki.k tks vgoky r;kj dsyk vkgs R;koj Bjko ikjhr dsyk tkok-
o R;koj vaeyctko.kh >kyh ikfgts-
ek- egkikSj %&vkiY;k leksj vgoky ;kauh okpqu nk[kfoyk vkgs- o vki.k letq ‘kdrk dh vafre
izkf/kdkjh vk;qDr vlY;keqGs rs tksi;Zar R;koj Lok{kjh djr ukghr rksi;Zar R;koj vaeyctko.kh
gks.kkj ukgh- vki.k cjkposG ;k fo”k;koj ppkZ dsyh Eg.kqu R;kauh ;kfo”k;koj ekfgrh fnyh vkgs-
Jh- Hknk.ks ;kaP;kckcrhr jkSjkGss lkgsc ;kaP;kdMs th pkSd’kh pkyq gksrh frpk vgoky R;kauh
vk;qDrkauk lknj dsyk vkgs- o vk;qDr R;kckcrhr vafre fu.kZ; ?ksrhy- o lHkkx`gkP;k Hkkouk
y{kkr ?ksrk R;koj yodjkr yodj vaeyctko.kh dj.;kr ;koh vls vki.k vk;qDrkauk lkaxk-
ek- lfpo %& fo”k; Ø- 2 okpqu nk[kforkr-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo”k; Ø- 2 %& ekxhy loZlk/kkj.k egklHksps fnukad 20@12@06 ¼ R;kr 20@2@2007 ½
o fnukad 20@2@2007 jksthP;k lHksps bfro`Rr dk;e dj.ks-
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
ek- egkikSj %& ekxhy loZlk/kkj.k egklHksps fnukad 20@12@06 ¼ R;kr 20@2@2007 ½ o fnukad
20@2@2007 jksthP;k lHksps bfro`Rr tls vkgs rls lokZuqers dk;e dj.;kr ;sr vkgs-
ek- lfpo %& d`i;k y{k n;k- ;k lHkspk tks eq[; fo”k; vkgs rks dczLrku fo”k;hpk vkgs- R;kckcrhr
ek- mPp U;k;ky;kus LFkfxrh vkns’k fnyk vkgs- R;keqGs vktP;k lHksr gk fo”k; ?ksryk tk.kkj ukgh- fo”k; Ø- 3 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 3%& mYgkluxj ‘kgjkP;k eatwj fodkl ;kstuse/khy l-ua-58 iSdh 2
,dj ‘kklfd; tfeu dczLrku okij iz;kstukFkZ egkikfydsl
gLrkarj.k dj.ks dkeh ‘kklukdMs ekx.kh dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
ek- egkikSj %& lnjpk izLrko lokZueqrs vktP;k dk;Zlqpho#u oxG.;kar ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 3%& mYgkluxj ‘kgjkP;k eatwj fodkl ;kstuse/khy l-ua-58 iSdh 2
,dj ‘kklfd; tfeu dczLrku okij iz;kstukFkZ egkikfydsl
gLrkarj.k dj.ks dkeh ‘kklukdMs ekx.kh dj.ks-
izLrkouk
mYgkluxj ‘kgjkP;k eatwj fodkl ;kstuse/khy l-ua- 58 ¼iS½ jfgokl ifjeaMGkr lekfo”V vlysyh
2 ,dj tehu ¼eqfLye lektklkBh½ dczLFkku vlk tfeu okij cny] ,e-vkj-Vh-ih- vWDV 1966 ps
dye 37 vUo;s Qsjcnykph loZ oS/kkfud dk;Zokgh iw.kZ d#u ‘kklukus fnukad 25-7-06 jksthP;k
vkns’kkizek.ks lnj tekrhl 2 ,dj tkxk ¼vk-ua- 58 iS-½ ns.;kckcr vkns’k ikjhr dsys vkgsr-
^^eqfLye lektklkBh dczLFkku** vlk tehu okij cny ‘kklukus ?ksrysY;k fu.kZ;kckcr o fnukad
25-2-2006 jksthP;k ikfjr vkns’kkizek.ks dczLFkkukdjhrk vkjf{kr dsysyh ‘kklfd; tehu]
egkuxjikfydsdMs gLrkarjhr dk;Zokgh dj.ks vko’;d vlY;kus] gLrkarjhr dj.ksph dk;Zokgh iw.kZ dj.ksiqohZ
egkuxjikfydsP;k lHksph eatwjh ?ksoqu rlk izLrko ‘kklukl foukfoyac lknj dj.ksl lanfHkZr v/kZ’kklfd;
i=kUo;s dGfoys vkgs-
izdj.kh izLrko ;sR;k egklHksr fopkjfofue;] ppkZ o eatwjhdjhrk] egklHkk fo”k; lwphe/;s lekfo”V
dj.;kr ;kok-
egklHkk Bjko dz% 31 fnukad%&29@3@2007
lqpdkps uko %& Jh- /kuat; cksMkjs
vuqeksndkps uko %& Jh- cPPkjke #ipankuh
gh egklHkk ojhy izLrkousr ueqn dsY;kizek.ks mYgkluxj ‘kgjkP;k eatwj fodkl ;kstuse/khy l-
ua-58 iSdh nksu ,dj ‘kklfd; tfeu dczLrku okij iz;kstukFkZ egkikfydsl gLrkarj.k dj.ks dkeh
‘kklukdMs ekx.kh dj.;kpk izLrko vktP;k lHksP;k dkedktkrqu oxG.;kr ;sr vkgs-
dkj.k &&
;k izLrkok lanHkkZr ek- eqacbZ mPp U;k;ky;kr ;kfpdk nk[ky >kyh vlqu LFkfxrh vkns’k izkIr
>kyk vkgs-
rlsp bfro`Rr dk;e gks.;kph okV u igkrk lnj Bjkok varxZrpk fu.kZ; FksV vaeykr
vk.k.;kr ;sbZy o rks vafre vlsy-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&ek- egkikSj egksn;k] ik.kh fcykoj ts O;kt vkdkjys tkrs
R;kojhy [kqyk’;kps dk; >kys\ vf/kdk&;kauk fopkjys tkos-
Jh- vkj-vkj- lkodkjs ¼dk;Zdkjh vfHk;ark] ikiqwfo½%&lUekufu; egkikSjth o loZ lUekufu; lnL;
uxjlsod Jh- lrjkenkl tslokuh ;kauh tks eqn~nk mifLFkr dsyk gksrk R;kckcr eh [kqyklk d# bfPNrks-
ik.kh iqjoB;kP;k fcykP;k Fkdckdhojhy O;kt olqyh ckcr fopkj.kk dsyh gksrh- mYgkluxj
egkuxjikfydsl egkjk”Vª thou izkf/kdj.kkekQZr 1994 e/;s ik.kh iqjoBk dsyk tkr gksrk- o ik.kh iqjoBk
;kstuk egkjk”Vª thou izkf/kdj.kkdMs gksrh R;kuarj rh rRdkyhu mYgkluxj uxjikfydsl gLrkarjhr dj.;kr
vkyh R;kosGsl ts mifo/kh r;kj dj.;kr vkys gksrs R;kp mifo/khapk vkEgh okij djr vkgksr- R;kosGph
th fcys Fkfdr vkgsr R;koj 18 VDds O;kt vkdkj.ksps mifo/khe/;s fyfgys vkgs- pkyq th fcys vkgsr
R;koj v’kk izdkjps O;kt vkdkjys tkr ukghr-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&lkgsc] egkuxjikfydk O;kt olqy d# ‘kdrs dk\ fu;e
vkgs dk;\ vki.k egkikfydsr clyks vkgksr- vki.k egkikfydsps mik;qDr vkgkr-vkt th
egklHkk vkgs rh egkuxjikfydsph vkgs- egkjk”Vª thou izkf/kdj.kkph ukgh- lkgsc eh vki.kkal dk;
fopkjr vkgs- vki.kkdMs ts egkikfydk vf/kfu;ekps iqLrd vkgs rs fu;e vki.k okpys vkgs fdaok
ukgh\ ;sFks fo/kh vf/kdkjh vkgs fdaok ukgh\ tj rs vlrhy rj d`i;k R;kaP;kdMqu laiq.kZ ekfgrh
?ksryh tkoh- gh dkgh loZlk/kkj.k ckc ukgh- eh vki.kkal lkafxrys dh T;k yksdkadMs uGtksM.kh
ukghp R;kauh 2004 iklqu ‘kiFki= fygwu fnys vkgs- fouarh i= nsr vkgsr- egkikfydsr pdjk
ekjr vkgsr- o izR;{k tkxsoj tkoqu ikg.kh >kyh vkgs- QDr ik.kh fcykP;k jDdese/;s
fnolsafnol ok< gksr pkyyh vkgs- QDr jDdek ok<or tk;P;k fu.kZ; dkgh ?;k;P;k ukgh- o
th jDde ok<or pkyyk vkgkr rh lq/nk fu;ekuqlkj ukgh- ;klkBh d`i;k ;kpk [kqyklk djk uk-
vki.k egkuxjikfydsr clyks vkgksr- egkuxjikfydspk fu;e dk; vkgs\ rks vkEgkal lkaxk-
egkjk”Vª thou izkf/kdj.kkyk tkoq n;k- 1994 e/;s uxjikfydk gksrh- R;kosGsl eh lq/nk uxjlsod
gksrks- vkt egkuxjikfydk vkgs- egkuxjikfydsps fu;e lkaxk uk\
Jh- vkj-vkj- lkodkjs ¼dk;Zdkjh vfHk;ark] ik.khiqjoBk½ %&ukgh] ukgh R;kosGsl egkjk”Vª thou
izkf/kdj.kkus ts mifo/kh okijr gksrs rsp vkrk vki.k okijr vkgksr-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&lkgsc] egkuxjikfydsr vki.k uxjikfydsps fu;e dk lkaxr
vkgkr\
Jh- vkj-vkj- lkodkjs ¼dk;Zdkjh vfHk;ark] ik.khiqjoBk½ %&ukgh] rs mifo/kh gksrs- egkjk”Vª thou
izkf/kdj.kkps R;kauh rs r;kj dsys gksrs-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&egkuxjikfydk gksoqu fdrh o”kZ >kyh vkgsr\ uxjikfydsps
fu;e vn;kii;Zar dk okijys tkr vkgsr\
Jh- vkj-vkj- lkodkjs ¼dk;Zdkjh vfHk;ark] ik.khiqjoBk½ %&ukgh] ukgh R;kosGsl egkjk”Vª thou
izkf/kdj.kkus mifo/kh r;kj dsys gksrs-
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&mifo/kh rj rqEgh vkf.k eh jkst r;kj djr jkgq- ijarq ts
egkuxjikfydk vf/kfu;ekps iqLrd vkgs ts ‘kklukus r;kj d#u fnys vkgs rs d’kklkBh vkgs\
vki.k ts dkgh dke djrks---------------
ek- lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh %&ek- egkikSj egksn;k] lHkkx`gke/;s x.kiqrhZ ukgh vki.k lHksps
dkedkt dls pkyor vkgkr\ mifLFkr lnL;kaph la[;k deh >kyh vkgs vkf.k vki.k dkedkt
pkyor vkgkr\
ek- lnL; Jh- lrjkenkl tslokuh %&fBd vkgs] /kU;okn A
ek- lfpo %&d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj lka;dkGh 6-40 oktrk ek- egkikSj Jherh
T;ksrh dkykuh ;kauh lHkk laiY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%& 5@4@2007
fo’ks”k egklHksps bfro`Rr- mYgkluxj egkuxjikfydsph ifgyh fo’ks”k egklHkk xq#okj fnukad 5@4@2007 jksth nqikjh
12-00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh-
lnj lHksr ek-foHkkxh; vk;qDr] dksd.k foHkkx] Jherh oYlk uk;j flag g;k ihBklhu vf/kdkjh ;k LFkkuh vkluLFk gksR;k- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs @ gksR;k-
1 Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj 39 Jh- pgkG lrh'k ¼ckthjko½ rkR;kck
2 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus'oj ikVhy 40 Jherh osydj lqjs[kk jktu
3 Jh- xk;dokM fnyhi 41 Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno
4 Jherh laxhrk jkts'k daMkjs 42 Jherh egkMhd jtuh eksgu
5 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy 43 Jherh iapf'kyk ukuk iokj
6 Jh- ;kno jkelkxj tuknZu 44 Jherh dfork y{e.knkl fljokuh
7 Jherh fuye izseflax jkor 45 Jherh djksrh;k ekyrh jk/kkpj.k
8 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh 46 Jherh vk'kku fyykckbZ y{e.k
9 Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj 47 Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko
10 Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz 48 Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;
11 Jh- fot; [kaMq lqiGs 49 dq- tX;klh 'kdqaryk thouyky
12 Jh- vaaadq'k fuo`Rrh EgLds 50 Jherh t;Jh lqfuy lqosZ
13 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku 51 Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno
14 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh 52 Jh- lqjs'k e/kqdj tk/ko
15 Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½ 53 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
16 Jherh panzk jktw Vsdpankuh 54 Jh- iz'kkar fdlujko /kkaMs
17 Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh 55 Jh- pOgk.k jes'k egknso
18 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan 56 Jherh eulqydj f'kyk lqHkk"k
19 Jh- jktw tX;klh 57 Jh- fd'kksj tX;klh
20 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh 58 Jherh psukuh T;ksrh jes'k
21 Jh- dsoyjkek.kh ghjks pUnqyky 59 Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
22 Jherh t;k izdk’k ek[khtk 60 Jherh uhyq Bkdqj pkanok.kh
23 Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh 61 Jherh T;ksrh 'kke ekus
24 Jherh MkW- fuuk izdk’k ukFkkuh 62 Jherh yrk 'kkarkjke fude
25 Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan 63 Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs
26 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke 64 Jh- Bkdwj fouksn ykyflax
27 Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat; 65 Jh- eksgu lk/kok.kh
28 Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks 66 Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh ¼xaxks=h½
29 Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk 67 Jh- cPpkjke :ipankuh
30 Jh- yky iatkch 68 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
31 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl 69 Jherh fo|k fot; fueZys
32 Jh- xqIrk izHkwukFk nq[karh 70 Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½
33 Jherh ‘kdaqryk ikVhy 71 Jherh ouokjh eksuk v'kksd
34 Jh- Ekksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh 72 Jh- fgjkuan vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½
35 Jh- lq[kjkekuh egs’k igyktjk; 73 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
36 Jh- vWM- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh 74 Jh- eqds'k lksgu rsth
37 Jh- <ksds tuknZu fdlujko
38 Jh-,Mds x.kir xksfoan 75 Jh- ikVhy iz/kku /kekZ
[kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
20- Jh- lnkf’ko dkacGs] vk;qDr
21- Jh- ukuk jkSjkGs] vfrfjDr vk;qDr
22- Jh- izdk’k dqdjstk] egkikfydk lfpo
23- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
24- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
25- Jh- feyhan lkoar] mi&vk;qDr
26- Jh- vuqfni fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
27- Jh- lq-d`-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
28- Jh- v-ik- xqjxqGs] uxjjpukdkj
29- MkW- ds- vkj- [kjkr] oS|dh; vkjksX; vf/kdkjh
30- MkW- jktk fj>okuh] oS|dh; vf/kdkjh
31- Jh- ch- lqanjs’oju] ‘kgj vfHk;ark] lkoZ-cka/k- foHkkx
32- Jh- eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fon;qr
33- Jh- vkj-vkj- lkodkjs] dk;Zdkjh vfHk;ark] ik-iq-
34- Jh- lq[kjkekuh] iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-foHkkx
35- Jh- jes’k dktGs] izHkkjh izHkkx vf/kdkjh
36- Jh- rqdkjke rkjnkGdj] eq[; fyfid
37- Jh- ;qojkt Hknk.ks] tulaidZ vf/kdkjh
oans ekrje~ Eg.kqu nqikjh 12-05 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
egkikfydk lfpo %& vktP;k ;k lHkkx`gke/;s ek- foHkkxh; vk;qDr rFkk ftYgk vf/kdkjh] eqacbZ Jherh
oYlk uk;j flag g;k ihBklhu vf/kdkjh Eg.kqu lHksps lapyu djrhy o R;kaP;k fu;a=.kk[kkyh lHksps
dkedkt pkysy- eh ek- egkikfydk vk;qDr lkgsckauk fouarh djrks dh] R;kauh R;kauk iq”ixqPN nsoqwu R;kaps
Lokxr djkos-
fo”k; Ø- 1 okpqu nk[kforkr-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 1%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k lu 2007 lkoZf=d fuoM.kwdhr fuoMwu
vkysY;k lnL;kaiSdh ,dk lnL;kph ¼vuqlwfpr tkrh efgyk½ egkikSj
inklkBh fuoM dj.ks - &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
vktph th fo’ks”k egklHkk vkgs frP;kckcrhr ek- ihBklhu vf/kdkjh ;kaP;k vuqerhus eh vki.kkal
dkgh t#jhP;k lqpuk nsoq bfPNrks-
egkikSj inkP;k fuoM.kwdhlkBh 30 ekpZ jksth ukefunsZ’kui= fLodkj.;kr vkyh gksrh- ;k inklkBh
egkuxjikfydk lfpokauk 8 ukefunsZ’kui= izkIr >kyh gksrh- mesnokjkps o R;kP;k lqpd o vuqeksndkaph
ukos eh vki.kkal okpqu nk[kforks rh ;kizek.ks vkgsr-
v-Ø-
mesnokjkps uko
lqpdkps uko
vuqeksndkps uko
1- lkS- lafxrk jkts’k daMkjs Jh- x.kir xksfoan ,Mds lkS- fuyq Bkdqj pkanokuh
2- lkS- osydj lqjs[kk jktu Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh lkS- lqtkrk jes’k fjtokuh
3- Jherh fyykckbZ y{e.k vk’kku Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj Jh- fnyhi nsfonkl tX;klh
4- Jherh fyykckbZ y{e.k vk’kku Jh- jktq ¼ftou½ bnukuh Jh- vadq’k fuo`Rrh EgLds
5- Jherh fyykckbZ y{e.k vk’kku Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan Jh- jkelkxj ts- ;kno
6- Jherh fueZys fo|k fot; Jh- oku[ksMs jkts’k nsosanz Jherh feuk lksusth ¼lksaMs½
7- lkS- iokj iapf’kyk ukuk lkS- ‘kssGds lqeu xtkuu lkS- fude yrk ‘kkarkjke
8- lkS- ekyrh jk/kkpj.k djksfr;k Jh- rqylhnkl cnzhpaUn oflVk lkS- jtuh eksgu egkfMd
eh loZ ukefunsZ’kui= ek- ihBklhu vf/kdkjh ;kaP;kdMs lqiqrZ dsyh vkgsr- ek- ihBklhu vf/kdkjh
;kauh loZ ukefunsZ’kui= oS/k Bjfoyh vkgsr- R;keqGs [kkyhy mesnokjkaps ukefunsZ’ku i= ek- ihBklhu
vf/kdkjh ;kaP;kdMqu oS/k ?kksf”kr dj.;kr vkyh vkgsr-
1- lkS- lafxrk jkts’k daMkjs
2- lkS- osydj lqjs[kk jktu
3- Jherh fyykckbZ y{e.k vk’kku
4- Jherh fueZys fo|k fot;
5- lkS- iokj iapf’kyk ukuk
6- lkS- ekyrh jk/kkpj.k djksfr;k izFke egkikSj inkph fuoM.kwd gksbZy o R;kuarj mi&egkikSj inkph fuoM.kwd gksbZy-
egkikSj inkP;k fuoM.kwdhlkBh eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 e/khy rjrqnh vuqlkj
o egkikSj] miegkikSj inklkBh fuoM.kwdk ?ks.ks fu;e 2005&2006 vkf.k egkikSj] mi&egkikSj inklkBh
fuoM.kwdk ?ks.ks lq/kkj.kk fu;e 2006 ;k fu;ekaP;k vk/kkjs egkikSj inkph fuoM.kwd ?ksryh tkr vkgs-
egkikSj] mi&egkikSj inkph fuoM.kwd fu;e 2005 fu;e 6 iksV fu;e 3 P;k uqlkj fuoM.kwd
y<fo.kk&;k mesnokjkaph vafre ;knh r;kj dj.;kiqohZ] T;k&T;k mesnokjkauh vkiys ukefunsZ’ku i= lknj
dsys vkgs v’kk mesnokjkaiSdh tks dks.kh vkiyh mesnokjh ekxs ?;k;ph vkgs R;klkBh ek- ihBklhu vf/kdkjh
;kauh R;kl 15 fefuVkph osG n;k;ph vkgs- R;kuqlkj ihBklhu vf/kdk&;kadMqu ;k dkeh 15 fefuVkaph
osG fnyh tkr vkgs- ;k 15 fefuVkaP;k osGsr QDr egkikSj inkps mesnokj vkiyh mesnokjh ekxs ?ksoq
‘kdrkr- o O;klihBkekxhy fHkarhoj ts ?kM;kG ykoysys vkgs R;ke/;s ;kosGsl nqikjps 12 oktqu 12
fefuVs >kyh vkgs- rj 12 oktqu 27 fefuVkauh 15 fefuVkaph osG lekIr gksbZy- ;k osGsP;k vkr tj
dq.kh mesnokj vkiyh mesnokjh ekxs ?ksoq bfPNr vlsy rj R;kckcrps QkWeZ ekÖ;kdMs miyC/k vkgs rks Hk#u
ek- ihBklhu vf/kdkjh ;kaP;kdMs n;kok ykxsy-
d`i;k y{k n;k- mesnokjh ekxs ?ks.;kckcrps 4 QkWeZ ek- ihBklhu vf/kdkjh ;kauk izkIr >kys
vkgsr- R;k mesnokjkaph ukos ;kizek.ks vkgsr-----------
1- Jherh osydj lqjs[kk jktu
2- Jherh fueZys fo|k fot;
3- Jherh iapf’kyk ukuk iokj
4- Jherh ekyrh jk/kkpj.k djksfr;k
vk.k[kh dq.kh mesnokj tj vkiyh mesnokjh ekxs ?ksoq bfPNr vlsy rj R;klkBh nksu fefuVkph osG
fnyh tkr vkgs] dq.kh mesnokj vkiyh mesnokjh ekxs ?ksoq bfPNr ulsy rj iq<hy dkedktkl lq#okr
dsyh tkbZy-
mesnokjh ekxs ?ks.;kph osG lekIr-
ek- ihBklhu vf/kdk&;kaP;k orhus egkikSj inkph fuOkM.kwd y<fo.kk&;k mesnokjkph vafre ;knh tkfgj
dsyh tkr vkgs -egkikSj inkP;k fuoM.kwdhlkBh vkrk dsoG nksu mesnokj vkgsr R;kaph ukos ejkBh o.kZekysuqlkj
[kkyhy Øekus vkgsr-
1- Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
2- lkS- daMkjs lafxrk jkts’k
;k nks?kkaiSdh dq.;k ,dkl vki.kkal fuoMwu n;k;ps vkgs- T;k mesnokjkl vki.k vkiys er nsoq bfPNrk
R;kP;k cktqus vkiyk gkr mapkoqu vki.kkal vkiys er n’kZok;ps vkgs-
lnL; Jh- izHkqukFk xqIrk gs lHkkx`gkrqu ckgsj xsys-
egkikfydk lfpo dk;kZy;kps deZpkjh Jh- iraxjko vki.kk leksj mHks vkgsr R;kaP;kdMs egkikSj
inkps mesnokj Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kaP;k ukokph ,d ernkj ;knh vkgs- R;ke/;s loZ
lnL;kaph ukos ejkBh o.kZekysP;k Øekus fyfgysyh vkgsr- R;k ;knhoj vkiY;k ukokleksj vki.kkal Lok{kjh
djko;kph vkgs- gh Lok{kjh dj.;kvxksnj vkiys gkr mapkoqu er n;k;ps vkgs
o nql&;k cktqyk egkikfydk lfpo dk;kZy;kps deZpkjh Jh- ‘;ke f’koukuh gs mHks vkgsr- ts
lUekufu; lnL; egkikSj inkps mesnokj lkS- daMkjs lafxrk jkts’k ;kaP;k cktqus er nsoq bfPNrkr R;kauh Jh-
‘;ke f’koukuh ;kaP;kdMs tkoqu R;kaP;kdMs vlysY;k ernkj ;knhrhy vkiY;k ukokleksj Lok{kjh
djko;kph vkgs-
rlsp ts lUekufu; lnL; rVLFk jkgq bfPNrkr R;kauh iq<s ;kos R;kaph Lok{kjh Jherh ufxZl [kku ;k
?ksrhy-
egkikSj inkps ifgY;k Øekadkojhy mesnokj Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kaP;k cktqus ts
lUekufu; lnL; vkiys er nsoq bfPNrkr R;kauh d`i;k ,dk cktql ;kos- ts.ksd#u eyk x.kuk dj.;kl
lqyHk gksbZy- vki.k vkiY;k tkxsoj mHks jkgqu gkr oj djkosr-
1 Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj
2 Jh- vaaadq’k fuo`Rrh EgLds
3 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku
4 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh
5 Jherh panzk jktw Vsdpankuh
6 Jh- eksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh
7 Jherh dfork y{e.knkl fljokuh
8 Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
9 Jh- lqjs’k e/kqdj tk/ko
10 Jherh eulqydj f’kyk lqHkk”k
11 Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
12 Jh- Bkdwj fouksn ykyflax
13 Jherh ouokjh eksuk v’kksd
14 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
15 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan
16 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh
17 Jherh t;k izdk’k ek[khtk
18 Jherh MkW- fuuk izdk’k ukFkkuh
19 Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan
20 Jh- yky iatkch
21 Jherh ‘kdaqryk ikVhy
22 Jh- lq[kjkekuh egs’k ¼,fl<okyk½
23 dq- tX;klh ‘kdqaryk thouyky
24 Jh- fd’kksj tX;klh
25 Jh- cPpkjke :ipankuh
26 Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj
27 Jh- xk;dokM fnyhi
28 Jh- ;kno jkelkxj tuknZu
29 Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz
30 Jh- fot; [kaMq lqikGs
31 Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½
32 Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko
33 Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;
34 Jh- pOgk.k jes'k egknso
35 Jherh t;Jh lqfuy lqosZ
36 Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno
37 Jherh T;ksrh 'kke ekus
38 Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs
39 Jherh fo|k fot; fueZys
40 Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½
41 Jh- ikVhy iz/kku /kekZ
42 Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk
43 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl
44 Jherh ekyrh jk/kkpj.k djksfr;k
45 Jh- eksgu lk/kokuh
46 Jherh jtuh egkfMd
47 Jh- iz’kkar fd’kujko /kkaMs
48 Jherh fuye izseflax jkor
49 Jh- dsoyjkek.kh ghjks pUnqyky
50 Jherh psukuh T;ksrh jes'k
51 Jh- eqds'k lksgu rsth
Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kaP;k cktqus 51 ers-
iq<hy mesnokjkckcrhr ernku ?ks.;kiqohZ vki.k vkiY;kukokleksj Lok{kjh djkoh-
dq.;k ,dk lnL;kus Lok{kjh dsysyh ukgh- Lok{kjh dj.;kpk dks.krk lnL; jkfgyk vkgs\
d`i;k y{k n;k ts lUekufu; lnL; lkS- daMkjs lafxrk jkts’k ;kaP;k cktqus er nsoq bfPNrkr R;kauh
d`i;k vkiY;k vkluk’kstkjh mHks jkgqu gkr oj djkosr-
1 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
2 Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno
3 Jherh laxhrk jkts'k daMkjs
4 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy
5 Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh
6 Jh- jktw tX;klh
7 Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh
8 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke
9 Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat;
10 Jh- vWM- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh
11 Jh- ,Mds x.kir xksfoan
12 Jh- pgkG lrh'k ¼ckthjko½ rkR;kck
13 Jherh osydj lqjs[kk jktu
14 Jh- uhyq Bkdqj pkanok.kh
15 Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh ¼xaxks=h½
16 Jh- fgjkuan vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½
17 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkth
18 Jh- <ksds tuknZu fd’kujko
19 Jherh iapf’kyk ukuk iokj
20 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
21 Jherh yrk 'kkarkjke fude
22 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus’oj ikVhy
23 Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks
Jherh daMkjs lafxrk jkts’k ;kaP;k cktqus 23 ers-
lnL; Jh- jktq tX;klh%&vkepk ,d lnL; ckgsj xsyk vkgs- R;kphgh Lok{kjh ?ksryh tkoh-
egkikfydk lfpo %&Lok{kjh ?ksbZi;Zar rs vkY;kl] ihBklhu vf/kdkjh egksn;k rks lnL; vkY;kl R;kl
Lok{kjh dj.;klkBh vki.k ijokuxh nsoq ‘kdrk dk;\
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&fdrh osGsP;k vkr vkY;kl R;kaph Lok{kjh ?ksryh tkoq ‘kdrs\
egkikfydk lfpo %&ek- ihBklhu vf/kdkjhP;k fu.kZ;kus R;kauk Lok{kjh dj.;kl vuqerh fnyh tk.kkj ukgh
o R;kP;k erkph uksan.kh i.k djrk ;s.kkj ukgh-
d`i;k y{k n;k- egkikSj inkps mesnokj Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kaP;k cktqus 51 ers iMyh
vkgsr- o egkikSj inkps nqljs mesnokj lkS- daMkjs lafxrk jkts’k ;kaP;k cktqus 23 ers iMyh vkgsr- vafre
fu.kZ; ek- ihBklhu vf/kdkjh egksn;k tkfgj djrhy-
ek- ihBklhu vf/kdkjh %& eh oYlk uk;j flag foHkkxh; vk;qDr] dksd.k foHkkx rFkk ihBklhu vf/kdkjh]
mYgkluxj egkuxjikfydk] eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye 19 vUo;s o egkikSj o
miegkikSj inkph fuoM.kwd fu;e 2005 ps fu;e 7 vUo;s Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kauk
mYgkluxj egkuxjikfydsps egkikSj inh fuoMwu vkY;kps ?kksf”kr djhr vkgs-
fo"k; Ø- 1%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k lu 2007 lkoZf=d fuoM.kwdhr fuoMwu
vkysY;k lnL;kaiSdh ,dk lnL;kph ¼vuqlwfpr tkrh efgyk½ egkikSj
inklkBh fuoM dj.ks -
izLrkouk %
mYgkluxj egkuxjikfydslkBh uohu egkikSj fuoM.ksckcr fnukad 5@4@2007 jksth lHkk vk;ksftr
dj.;kr vkysyh vkgs- ;k lHkse/;s fuokZfpr ikfydk lnL;kae/kqu ,dk lnL;kph eqacbZ izkafrd
egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 e/khy dye 19 P;k rjrqnhizek.ks egkikSj inkoj fuoM djko;kph vkgs-
;k inklkBh [kkyhy 6 mesnokjkauh vkiyh ukefunsZ’ku i=s nk[ky dsysyh vlqu ihBklhu vf/kdkjh ;kauh
lnjph ukefunsZ’kui=s oS/k ?kksf”kr dsysyh vkgsr-
1- Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
2- lkS- djksfr;k ekyrh jk/kkpj.k
3- lkS- daMkjs lafxrk jkts’k
4- lkS- iokj iapf’kyk ukuk
5- Jherh fueZys fo|k fot;
6- lkS- osydj lqjs[kk jktu
foghr eqnrhr mijksDr mesnokjkaiSdh 1- Jherh djksfr;k ekyrh jk/kkpj.k] 2- Jherh osydj
lqjs[kk jktu] 3- Jherh iokj iapf’kyk ukuk] 4- Jherh fueZys fo|k fot; ;kauh vkiys mesnokjh vtZ ekxs
?ksrY;kus Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k o Jherh daMkjs lafxrk jkts’k g;k 2 mesnokj fjax.kkr f’kYyd
vkgsr- R;keqGs gkr mapkoqu ernkukph i/n~r voyacyh tkoh o rn~uarj fuoM.kwd fudky tkghj dj.kslkBh
izLrkfor-
egklHkk Bjko Øekad 1 fnukad % 5@4@2007
gh egklHkk ojhy izLrkousvuqlkj 74 ikfydk lnL;kauh gkr mapkoqu dsysY;k ernkukvarh [kkyhy
n’kZfoysY;k izR;sd mesnokjkleksjhy feGkysyh ers tkghj djhr vkgs o lokZr tkLr ers izkIr dsysY;k
mesnokj Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kaph egkikSj inkoj fuoM djhr vkgs-
v-dz mesnokjkps ukao feGkysyh ,dq.k ers
1- Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k 51
2- Jherh daMkjs lafxrk jkts’k 23
ernkuk}kjs eatqj
fo’ks”k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %&Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kauk O;klihBkoj ?ksoqu ;s.;klkBh eh ;sr vkgs-
d`i;k R;kauh r;kj jgkos-
;kosGh uofuokZphr ek- egkikSj Jherh vk’kku fyykckbZ ;k O;klihBkojhy egkikSjkaP;k vklukoj
vkluLFk >kY;k-
ek- ihBklhu vf/kdkjh g;k uofuokZphr egkikSjkauk iq”ixqPN nsoqu R;kaps Lokxr djrhy- rlsp ek-
vk;qDr lkgsc iq”ixqPN nsoqu ek- egkikSjkaps Lokxr djrhy- R;kp izek.ks egkikfydsP;k orhus egkikfydk
lfpo Jh- izdk’k dqdjstk gs ek- egkikSjkauk iq”ixqPN nsoqu R;kaps Lokxr djrhy-
iq<hy dkedktkdMs oGk;ps dk\
fo”k; Ø- 2 okpqu nk[kforkr-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 2%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k lu 2007 lkoZf=d fuoM.kwdhr fuoMwu
vkysY;k lnL;kaiSdh ,dk lnL;kph mi&egkikSj inklkBh fuoM dj.ks -
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
&&&
mi&egkikSj inklkBh 30 ekpZyk 5 ukefunsZ’kui= Hkj.;kr vkyh gksrh- mesnokjkaph o R;kaP;k
lqpd] vuqeksndkaph ukos ;kizek.ks vkgsr------
v-Ø- mesnokjkps uko lqpdkps uko vuqeksndkps uko
1- Jh- pOgk.k jes’k egknso Jh- fnyhi n’kjFk xk;dokM Jh- panz’ks[kj ds’ko ;kno
2- Jh- pOgk.k jes’k egknso Jh- /kuat; ckcqjko cksMkjs Jh- iatkch yky nsounkl
3- Jh- Bkdqj fouksn ykyflag Jh- lqjs’k e/kqdj tk/ko Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
4- Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh Jh- <ksds tuknZu fdlujko lkS- fude yrk ‘kkarkjke
5- Jh- eksgu jganksey lk/kokuh lkS- bafnjk teuknkl mnklh lkS- jtuh eksgu egkfMd
loZ mesnokjkaph ukefunsZ’kui= ek- ihBklhu vf/kdk&;kadMqu oS/k ?kksf”kr dj.;kr vkyh vkgsr- o
[kkyhy mesnokj oS/kfjR;kus ukefunsZf’kr dj.;kr vkys vkgsr-
1- Jh- pOgk.k jes’k egknso
2- Jh- Bkdqj fouksn ykyflag
3- Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh
4- Jh- lk/kokuh eukst jganksey
T;kizek.ks egkikSj inkP;k fuoM.kwdhlkBh mesnokjh ekxs ?ksoq bfPN.kk&;k mesnokjkauk 15 fefuVkaph
osG fnyh gksrh- R;kpi/nrhus ek- ihBklhu vf/kdk&;kadMqu mesnokjh ekxs ?ks.;klkBh 15 fefuVkaph osG
ns.;kr ;sr vkgs- O;klihBkekxhy fHkarhojhy ?kM;kG;kP;k fg’kksckus ;kosGsl nqikjps 1-00 oktyk vkgs-
1 oktqu 15 fefuVkauh mesnokjh ekxs ?ks.;kph osG laisy- T;kauk vkiyh mesnokjh ekxs ?;k;ph vkgs rs
mesnokj ;k osGsP;k vkr vkiyh mesnokjh ekxs ?ksoq ‘kdrkr- mesnokjh ekxs ?ks.;kps QkWeZ ekÖ;kdMs miyC/k
vkgsr- rs dq.khgh ekÖ;kdMs ;soqu ?ksoq ‘kdrkr-
mesnokjh ekxs ?ks.;kph osG lekIr------
ek- lnL; Jh- izHkqukFk xqIrk ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
dsoG nksu mesnokjkauh vkiyh mesnokjh ekxs ?ksryh vkgs R;kaph ukos ;kizek.ks vkgsr-
1- Jh- Bkdqj fouksn ykyflax
2- Jh- lk/kokuh eksgu jganksey
vkrk mi&egkikSj inkP;k fuoM.kwdhlkBh dsoG nksu mesnokj jkfgys vkgsr R;kaph ukos ejkBh
o.kZekysP;k Øekus ;kizek.ks vkgsr------
1- Jh- pOgk.k jes’k egknso
2- Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh
mi&egkikSj inkph fuoM.kwd y<fo.kk&;k mesnokjkph vafre ;knh ek- ihBklhu vf/kdkjh ;kapsdMqu
?kksf”kr dj.;kr vkyh vlwu rh ;kizek.ks vkgs------
1- Jh- pOgk.k jes’k egknso
2- Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh
ts lUekufu; lnL; mi&egkikSj inkps mesnokj Jh- pOgk.k jes’k egknso ;kaP;k cktqus er nsoq
bfPNrkr R;kauh d`i;k vkiY;k vkluk’kstkjh mHks jkgqu gkr oj d#u vkiys er n’kZokos-
Jh- pOgk.k jes’k egknso ;kaP;k cktqus 51 ers
1 Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj
2 Jh- vaaadq'k fuo`Rrh EgLds
3 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku
4 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh
5 Jherh panzk jktw Vsdpankuh
6 Jh- eksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh
7 Jherh dfork y{e.knkl fljokuh
8 Jherh vk'kku fyykckbZ y{e.k
9 Jh- lqjs'k e/kqdj tk/ko
10 Jherh eulqydj f'kyk lqHkk"k
11 Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
12 Jh- Bkdwj fouksn ykyflax
13 Jherh ouokjh eksuk v'kksd
14 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
15 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan
16 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh
17 Jherh t;k izdk'k ek[khtk
18 Jherh MkW- fuuk izdk'k ukFkkuh
19 Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan
20 Jh- yky iatkch
21 Jherh 'kdaqryk ikVhy
22 Jh- lq[kjkekuh egs'k ¼,fl<okyk½
23 dq- tX;klh 'kdqaryk thouyky
24 Jh- fd'kksj tX;klh
25 Jh- cPpkjke :ipankuh
26 Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj
27 Jh- xk;dokM fnyhi
28 Jh- ;kno jkelkxj tuknZu
29 Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz
30 Jh- fot; [kaMq lqikGs
31 Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½
32 Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko
33 Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;
34 Jh- pOgk.k jes'k egknso
35 Jherh t;Jh lqfuy lqosZ
36 Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno
37 Jherh T;ksrh 'kke ekus
38 Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs
39 Jherh fo|k fot; fueZys
40 Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½
41 Jh- ikVhy iz/kku /kekZ
42 Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk
43 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl
44 Jherh ekyrh jk/kkpj.k djksfr;k
45 Jh- eksgu lk/kokuh
46 Jherh jtuh egkfMd
47 Jh- iz’kkar fd’kujko /kkaMs
48 Jherh fuye izseflax jkor
49 Jh- dsoyjkek.kh ghjks pUnqyky
50 Jherh psukuh T;ksrh jes'k
51 Jh- eqds'k lksgu rsth
T;k nksu lUekufu; lnL;kauh Lok{kjh dsyh ukgh R;kauh d`i;k vkiyh Lok{kjh djkoh-
d`i;k y{k n;k ts lUekufu; lnL; mi&egkikSj inkps mesnokj Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh ;kaP;k
cktqus vkiys er nsoq bfPNrkr dqi;k R;kauh vkiY;k vkluk’kstkjh mHks jkgqu gkr oj d#u vkiys er
n’kZokos-
Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh ;kaP;k cktqus 24 ers-
1 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
2 Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno
3 Jherh laxhrk jkts'k daMkjs
4 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy
5 Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh
6 Jh- jktw tX;klh
7 Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh
8 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke
9 Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat;
10 Jh- xqIrk izHkwukFk nq[karh
11 Jh- vWM- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh
12 Jh- ,Mds x.kir xksfoan
13 Jh- pgkG lrh'k ¼ckthjko½ rkR;kck
14 Jherh osydj lqjs[kk jktu
15 Jh- uhyq Bkdqj pkanok.kh
16 Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh ¼xaxks=h½
17 Jh- fgjkuan vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½
18 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkth
19 Jh- <ksds tuknZu fd’kujko
20 Jherh iapf’kyk ukuk iokj
21 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
22 Jherh yrk 'kkarkjke fude
23 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus’oj ikVhy
24 Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks
d`i;k y{k n;k- mi&egkikSj inkps mesnokj Jh- pOgk.k jes’k egknso ;kaP;k cktqus 51 ers iMyh
vkgsr- o mi&egkikSj inkps nqljs mesnokj Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh ;kaP;k cktqus 24 ers iMyh vkgsr-
vafre fu.kZ; ek- ihBklhu vf/kdkjh egksn;k tkfgj djrhy-
ihBklhu vf/kdkjh %& eh oYlk uk;j flag foHkkxh; vk;qDr] dksd.k foHkkx rFkk ihBklhu vf/kdkjh]
mYgkluxj egkuxjikfydk] eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye 19 vUo;s o egkikSj o
miegkikSj inkph fuoM.kwd fu;e 2005 ps fu;e 7 vUo;s Jh- pOgk.k jes’k egknso ;kauk mYgkluxj
egkuxjikfydsps mi&egkikSj inh fuoMwu vkY;kps ?kksf”kr djhr vkgs-
fo"k; Ø- 2%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k lu 2007 lkoZf=d fuoM.kwdhr fuoMwu
vkysY;k lnL;kaiSdh ,dk lnL;kph mi&egkikSj inklkBh fuoM dj.ks -
izLrkouk %
mYgkluxj egkuxjikfydslkBh uohu mi egkikSj fuoM.ksckcr fnukad 5@4@2007 jksth lHkk
vk;ksftr dj.;kr vkysyh vkgs- ;k lHkse/;s fuokZfpr ikfydk lnL;kae/kqu ,dk lnL;kph eqacbZ izkafrd
egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 e/khy dye 19 P;k rjrqnhizek.ks mi egkikSj inkoj fuoM djko;kph
vkgs- ;k inklkBh [kkyhy 4 mesnokjkauh vkiyh ukefunsZ’ku i=s nk[ky dsysyh vlqu ihBklhu vf/kdkjh
;kauh lnjph ukefunsZ’kui=s oS/k ?kksf”kr dsysyh vkgsr-
1- Jh- pOgk.k jes’k egknso
2- Jh- Bkdqj fouksn ykyflag
3- Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh
4- Jh- lk/kokuh eksgu jganksey
foghr eqnrhr mijksDr mesnokjkaiSdh 1- Jh- fouksn Bkdqj ykyflag] 2- Jh- lk/kokuh eksgu
jganksey ;kauh vkiys mesnokjh vtZ ekxs ?ksrY;kus Jh- pOgk.k jes’k egknso o Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh gs 2
mesnokj fjax.kkr f’kYyd vkgsr- R;keqGs gkr mapkoqu ernkukph i/n~r voyacyh tkoh o rn~uarj fuoM.kwd
fudky tkghj dj.kslkBh izLrkfor-
egklHkk Bjko Øekad 2 fnukad % 5@4@2007
gh egklHkk ojhy izLrkousvuqlkj 75 ikfydk lnL;kauh gkr mapkoqu dsysY;k ernkukvarh [kkyhy
n’kZfoysY;k izR;sd mesnokjkleksjhy feGkysyh ers tkghj djhr vkgs o lokZr tkLr ers izkIr dsysys
mesnokj Jh- pOgk.k jes’k egknso ;kaph miegkikSj inkoj fuoM djhr vkgs-
v-dz mesnokjkps ukao feGkysyh ,dq.k ers
1- Jh- pOgk.k jes’k egknso 51
2- Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh 24
ernkuk}kjs eatqj
fo’ks”k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %&Jh- pOgk.k jes’k egknso ;kauk O;klihBkoj ?ksoqu ;s.;klkBh eh ;sr vkgs- d`i;k
R;kauh r;kj jgkos-
ek- ihBklhu vf/kdkjh g;k uofuokZphr mi&egkikSjkauk iq”ixqPN nsoqu R;kaps Lokxr djrhy- rlsp
ek- vk;qDr lkgsc gs mi&egkikSjkauk iq”ixqPN nsoqu R;kaps Lokxr djrhy- R;kp izek.ks egkikfydsP;k orhus
egkikfydk lfpo Jh- izdk’k dqdjstk gs ek- mi&egkikSjkauk iq”ixqPN nsoqu R;kaps Lokxr djrhy-
¼;kosGh ek- egkikSj o mi&egkikSjkaps dkgh ikfydk lnL;kdMqu] fo’ks”k vfrF;kadMqu iq”igkj o
iq”ixqPN nsoqu Lokxr dj.;kr vkys-½
d`i;k y{k n;k- lHksP;k iq<hy dkedktkps lapyu uofuokZphr egkikSj djrhy- ek- ihBklhu
vf/kdkjh Jherh oYlk uk;j flag g;k vkiyk fujksi ?ksrhy-
;kosGh uofuokZphr egkikSj Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k ;k ihBklhu vf/kdkjh LFkkuh vkluLFk
>kY;k o ihBklhu vf/kdkjh Jherh oYlk uk;j ;kauh lHkkx`gkpk fujksi ?ksryk-
d`i;k loZ lUekufu; lnL;] i=dkj oxZ] iksfyl vf/kdkjh o egkikfydk vf/kdkjh ;k lokZalkBh
nqikjP;k Hkkstukph O;oLFkk dj.;kr vkysyh vkgs- d`i;k lokZauh tso.k d#u tkos-
egkikfydk lfpo %&fo”k; Ø- 3 okpqu nk[kforkr-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 3%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k lu 2007 lkoZf=d fuoM.kwdhr fuoMwu
vkysY;k lnL;kaiSdh LFkk;h lferhP;k 16 lnL;kaph use.kwd dj.ks -
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&LFkk;h lferhP;k lnL;kaph fuoM.kwd izfØ;k lq# dj.;kvxksnj lokZr izFke
uofuokZphr egkikSjkaps o mi&egkikSjkaps eh eukiklqu vfHkuanu djrks- mYgkluxj egkuxjikfydse/;s ,d
pkaxys ikÅy iMys vkgs- lfpo lkgsc ek>h vki.kkal fouarh vkgs dh] lHksps iq<hy dkedkt LFkfxr dsys
tkos o rs nqikjP;k tso.kkuarj ikj ikMys tkosr-
lnL; Jh- yky iatkch %&uofuokZphr egkikSj o mi&egkikSjkaps eh Lokxr djrks- o gh lHkk lka;dkGh
4-00 oktsi;Zar LFkfxr dsyh tkoh v’kh eh ek- egkikSjkauk fouarh djrks-
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh %&uofuokZphr egkikSj o mi&egkikSjkaps eh gkfnZd Lokxr djrks o lHksps
iq<hy dkedkt LFkfxr d#u rs nqikjP;k tso.kkuarj ikj ikMys tkos v’kh eh lHkkx`gkl fouarh djrks-
egkikfydk lfpo %&moZjhr dkedkt tso.kkuarj ?;k;ps dk;\
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&egkikSj] mi&egkikSj inkph fuoM.kwd vkrk iq.kZ >kyh vkgs- lHkk lqpusojhy
fo”k; Ø- 3 ?ksoqu lHksps dkedkt iq.kZ dsys tkos- rqEgh yksd rj vkrk fuoMwu vkyk vkgkr- rqEgkayk
nqikjP;k tso.kkph vkrk vko’;drkgh ukgh- fo”k; Ø- 3 lkBh ikp&ngk fefuVs ykx.kkj vkgs- ;k
ikp&ngk fefuVke/;s gs dkedkt ikj ikMqu lHksps dkedkt iq.kZ djkos ukghrj gh lHkk LFkfxr d#u nqikjh
3-00 oktrk ?ks.;kr ;koh-
egkikfydk lfpo %&nqikjP;k tso.kkuarj lHkkx`gkph iqUgk lkQlQkbZ djkoh ykxsy- ;klkBh lka;dkGh 4-
00 oktrk lHkk Bso.;kr ;koh-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&gs yksd fuoMwu vkys vkgsr rs vkEgkal iq.kZ fnol ;sFks cloq bfPNr vkgsr-
egkikfydk lfpo %&fBd vkgs\ loZ laerhus\
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&mYgkluxj egkuxjikfydsps lfpo lkgsc Jh- izdk’k dqdjstk ;kauh d`i;k
O;klihBkoj ;kos- xaxkty] f’kolsuk ;k i{kkaps egkikSj o mi&egkikSj fuoMwu vkys vkgsr R;kaps gkfnZd
vfHkuanu dj.;klkBh jk”Vªoknh dkWaxzsl] vkjihvk;] e-u-ls- P;k orhus vkEgh R;akps gkfnZd&gkfnZd vfHkuanu
djrks- R;kaps uqlrsp vfHkuanu djr ukgh rj R;kauk HksV.;klkBh vkEgh tkr vkgksr R;klkBh vki.k
O;klihBkoj ;kos-
egkikfydk lfpo %&;k&;k- vkiys Lokxrp vkgs-
lUekufu; lnL;kaO;frfjDr brjkauh lHkkx`gkrqu ckgsj tkos-
egkikSj %&;k lHksps dkedkt ;sFksp LFkfxr d#u lnjph lHkk lka;dkGh 4-00 oktrk lq# dj.;kr ;sbZy-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
lka;dkGh 4-00 oktrk iqUgk lHkk lq# >kyh rsOgk ek- egkikSj Jherh vk’kku fyykckbZ
y{e.k ;k ihBklhu vf/kdkjh LFkkuh vkluLFk gksR;k- o [kkyhy lnL; @ lnL;k mifLFkr gksrs@
gksR;k-
1- egkikSj&& Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
2- mi&egkikSj && Jh- pOgk.k jes’k egknso
3 Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj 41 Jh- pgkG lrh'k ¼ckthjko½ rkR;kck
4 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus'oj ikVhy 42 Jherh osydj lqjs[kk jktu
5 Jh- xk;dokM fnyhi 43 Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno
6 Jherh laxhrk jkts'k daMkjs 44 Jherh egkMhd jtuh eksgu
7 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy 45 Jherh iapf'kyk ukuk iokj
8 Jh- ;kno jkelkxj tuknZu 46 Jherh dfork y{e.knkl fljokuh
9 Jherh fuye izseflax jkor 47 Jherh djksrh;k ekyrh jk/kkpj.k
10 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh 48 Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko
11 Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj 49 Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;
12 Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz 50 dq- tX;klh 'kdqaryk thouyky
13 Jh- fot; [kaMq lqiGs 51 Jherh t;Jh lqfuy lqosZ
14 Jh- vaaadq'k fuo`Rrh EgLds 52 Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno
15 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku 53 Jh- lqjs'k e/kqdj tk/ko
16 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh 54 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
17 Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½ 55 Jh- iz'kkar fdlujko /kkaMs
18 Jherh panzk jktw Vsdpankuh 56 Jherh eulqydj f'kyk lqHkk"k
19 Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh 57 Jh- fd'kksj tX;klh
20 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan 58 Jherh psukuh T;ksrh jes'k
21 Jh- jktw tX;klh 59 Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
22 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh 60 Jherh uhyq Bkdqj pkanok.kh
23 Jh- dsoyjkek.kh ghjks pUnqyky 61 Jherh T;ksrh 'kke ekus
24 Jherh t;k izdk’k ek[khtk 62 Jherh yrk 'kkarkjke fude
25 Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh 63 Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs
26 Jherh MkW- fuuk izdk’k ukFkkuh 64 Jh- Bkdwj fouksn ykyflax
27 Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan 65 Jh- eksgu lk/kok.kh
28 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke 66 Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh ¼xaxks=h½
29 Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat; 67 Jh- cPpkjke :ipankuh
30 Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks 68 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
31 Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk 69 Jherh fo|k fot; fueZys
32 Jh- yky iatkch 70 Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½
33 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl 71 Jherh ouokjh eksuk v'kksd
34 Jh- xqIrk izHkwukFk nq[karh 72 Jh- fgjkuan vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½
35 Jherh ‘kdaqryk ikVhy 73 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
36 Jh- Ekksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh 74 Jh- eqds'k lksgu rsth
37 Jh- lq[kjkekuh egs’k igyktjk; 75 Jh- ikVhy iz/kku /kekZ
38 Jh- vWM- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh
39 Jh- <ksds tuknZu fdlujko
40 Jh-,Mds x.kir xksfoan
[kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- lnkf’ko dkacGs] vk;qDr
2- Jh- ukuk jkSjkGs] vfrfjDr vk;qDr
3- Jh- izdk’k dqdjstk] egkikfydk lfpo
4- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
5- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
6- Jh- feyhan lkoar] mi&vk;qDr
7- Jh- vuqfni fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
8- Jh- lq-d`-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
9- Jh- v-ik- xqjxqGs] uxjjpukdkj
10- MkW- ds- vkj- [kjkr] oS|dh; vkjksX; vf/kdkjh
11- MkW- jktk fj>okuh] oS|dh; vf/kdkjh
12- Jh- ch- lqanjs’oju] ‘kgj vfHk;ark] lkoZ-cka/k- foHkkx
13- Jh- eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fon;qr
14- Jh- vkj-vkj- lkodkjs] dk;Zdkjh vfHk;ark] ik-iq-
15- Jh- lq[kjkekuh] iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-foHkkx
16- Jh- jes’k dktGs] izHkkjh izHkkx vf/kdkjh
17- Jh- rqdkjke rkjnkGdj] eq[; fyfid
18- Jh- ;qojkt Hknk.ks] tulaidZ vf/kdkjh
lka;dkGh 4-17 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
egkikfydk lfpo %&lHksP;k dkedktkl lq#okr dj.;kiqohZ xVusrk] lHkkx`g usrk o fojks/kh i{k usrk ;kaph
?kks”k.kk dj.ks t#jhps vkgs- R;klkBh ek- egkikSjkauk ;sFks dkgh izLrko izkIr >kys vkgsr- R;kuqlkj i{k vkf.k
R;kauh izLrkfor dsysY;k lnL;kaph ukos eh okpqu nk[kor vkgs rh ;kizek.ks--------
yksdHkkjrhps xVusrk inklkBh Jh- thou bnukuh
f’kolsusps xVusrk inklkBh Jh- /kuat; cksMkjs
Hkktikps xVusrk inklkBh Jh- teuknkl iqjLokuh
dkWaxzsl vk; i{kkps xVusrk inklkBh Jh- rqylhnkl oflVk
lnL; Jh- jktq tX;klh %&vkeP;k jk”Vªoknh dkWaxzsl i{kkP;k xVusrk use.kqdhlkBh vkEgh iq<hy egklHksr
vkEgh i= nsoq R;kpizek.ks e-u-ls- xVusrk inklkBh lq/nk iq<hy egklHksr i= fnys tkbZy-
egkikfydk lfpo %&vkjihvk;ps xobZ xVkps fojks/khi{k usrk inklkBh Jh- iz’kkar /kkaMs
vkjihvk; vkMoys xVkps xVusrk inklkBh Jh- ch-ch- eksjs ;kaps uko izLrkfor dj.;kr vkysys vkgs-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&lfpo lkgsc eulsP;korhus lq/nk vki.kkal i= fnys tkbZy- vkeps i= r;kj
gksoqu vkys vkgs rs eh vki.kkal nsrks- vkeps i= eh vkrkp vki.kkdMs fnys vkgs-
egkikfydk lfpo %&eulsP;k xVusrk inklkBh ek- foHkkxh; vk;qDr dksd.k Hkou ;kaP;kdMqu i= vkys
vkgs R;ke/;s ts ,d uko vkgs R;kph ?kks”k.kk d# dk;\ Jh- ujsanz okeu no.ks ;kaps uko izLrkfor dj.;kr
vkysys vkgs- jk”Vªoknh dkWaxzsl i{kkP;k xVusrk inklkBh Jherh osydj lqjs[kk jktu ;kaps uko izLrkfor
dj.;kr vkys vkgs rj lHkkx`g usrk inklkBh Jh- eksgu lk/kokuh ;kaps izLrkfor dj.;kr vkys vlwu
R;kaP;k ukokl f’kolsuk] Hkktik] yksdHkkjrh vkf.k dkWaxzsl vk; i{kkps leFkZu vkgs- fojks/kh i{k usrk
inklkBh Jh- jktdqekj ÅQZ jktq fd’khupan tX;klh ;kaps uko izLrkfor dj.;kr vkys vkgs- ek- egkikSj
dks.kdks.kR;k ukokauk laerh nsrkr R;kph vkrk ?kks”k.kk gksbZy-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&lfpo lkgsc] dsoG ,d tks vi{k vkgs R;kP;k xVusrk inklkBh dk; dsys
tkbZy\
egkikfydk lfpo %& Jh- iz’kkar /kkaMs ;kaps fojks/kh i{k usrk inklkBh uko izLrkfor dj.;kr vkys vkgs-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&lfpo lkgsc] ;kpk tjk [kqyklk djky\
egkikfydk lfpo %&ek- egkikSjkauh loZ izLrkfor xVusR;kaP;k ukokauk eatqjh fnysyh vkgs- lHkkx`g usrk
inklkBh Jh- eksgu lk/kokuh ;kaP;k ukokl eatqjh fnyh vkgs- fojks/kh i{k usrk inklkBh nksu ukos vkY;kus
R;kckcrhrhy fu.kZ; izyafcr vkgs-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&lfpo lkgsc] eh vki.kkdMqu tk.kqu ?ksoq bfPNrks dh] fojks/kh i{k usrk
dk;n;kuqlkj dq.kkl useys tkrs\ ek- egkikSj] mi&egkikSj o vk;qDr lkgsc] vki.k lq/nk ;kpk [kqyklk
djkok- fojks/kh i{k usrk gs in lHkkx`gkr clysY;k lokZr eksB;k fojks/kh i{kkP;k xVkl fnys tkrs fdaok
ukgh\ ek- vk;qDr lkgsc] vki.k ;kpk [kqyklk djkok-
mi&egkikSj%&ek- lHkkx`g] ek- egkikSjkaP;k laerhus eh cksyr vkgs- loZ xVusrs o lHkkx`g usR;kaP;k ukokph
?kks”k.kk >kysyh vkgs- fojks/kh i{k usrk inklkBh nksu ukos vkY;kus R;k ckcrhrhy fu.kZ; izyafcr Bsoyk
vkgs-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&ek- mi&egkikSjth] vkiY;k ek/;ekrqu eh lfpo lkgsckauk tks iz’u fopkjyk]
lfpo lkgsc dk;nk dk; lkaxrks\ fojks/kh i{kke/;s clysys ts i{k vkgsr R;krhy lokZr eksBk tks i{k vkgs
rksp fojks/kh i{k letyk tkbZy dh ek- egkikSj fojks/kh i{k Bjorkr\ lfpo lkgsc] d`i;k d#u vki.k
;kps mRrj n;kos-
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&ek- vk;qDr lkgsc] egkikSj egksn;kauh vkrk vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&ek- egkikSj egksn;k] mi&egkikSj] vk;qDr rlsp lfpo lkgsc] vlk izdkj
iq.;ke/;s lq/nk >kysyk vkgs- fojks/kh i{k usrk lRrk/kkjh i{kkrhy lq/nk gksoq ‘kdrks- R;keqGs ek- egkikSjkauh
tks fu.kZ; ?ksrysyk vkgs R;kl eh lger vkgs-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&Jh- /kkaMsth vki.k tj fojks/kh i{kkr clq bfPNr vlky rj vkEgkayk [kqip
vkuan gksbZy- R;kckcr vkeph dkgh ,d gjdr ukgh- lfpo lkgsc] dk;nk dk; vkgs rks eh vki.kkdMqu
tk.kqu ?ksoq bfPNrks-
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&egkikSjkauh vf/kfu.kZ; fnyk vkgs R;kpk vknj Bsok-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&lfpo lkgsc] vki.k mRrj n;k dk;nk dk; vkgs\
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&egkikfydk lfpo lkgsc] ek- egkikSjkauh vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs] R;kapk vknj
Bsok-
lnL; Jh- yky iatkch %&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] vk;qDr o lfpo lkgsc] eyk vls okVrs dh
ifgY;kankp v’kk izdkjpk fo”k; vkysyk ukgh- ;k vxksnj lq/nk dkWxzsl i{kkpk ,d vlkp izdkjpk fo”k;
vkyk gksrk- R;kosGsl ek- egkikSj] T;ksrh dkykuh ;k lq/nk gksR;k-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&rj ex lRrk/kkjh i{kkr dk clys vkgsr] fojks/kh i{kkr clk;yk ikfgts gksrs
uk\ rs dks.kR;k i{kkr vkgsr] lRrk/kkjh i{kkr vkgs dh fojks/kh i{kkr vkgsr\
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&egkikfydk lfpo lkgsc] ek- egkikSjkauh vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs] R;kapk vknj
Bsok-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&ex rs lRrk/kkjh i{kkr dk clys vkgsr] R;kauh lRrk/kkjh i{k lksMqu n;kok-
loZp ins vki.kkal ikfgtsr dk;\ lfpo lkgsc] vki.kkal lHkk pkyok;ph vkgs dk; dh lRrk/kkjh
i{kkP;k------------------
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&egkikfydk lfpo lkgsc] ek- egkikSjkauh vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs] R;kapk vknj
Bsok-
;kosGsl lUekufu; lnL; Jh- lqjs’k tk/ko o lUekfu; lnL;k Jherh lqjs[kk osydj ;k
tksj&tksjkr cksyr gksR;k R;kaP;k ,df=r vkoktkr dks.k useds dk; cksyr vkgs gs letqu ;sr uOgrs-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&vki.kkal loZ i{kkaP;k cjkscjhus lkj[ksp pkyk;ps vkgs-
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&egkikfydk lfpo lkgsc] ek- egkikSjkauh vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs] R;kapk vknj
Bsok-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&rqEgh lRrk/kkjh i{kkr vkgkr rj fojks/kh i{k usrk in ekx.;kpk rqEgkl
dkgh vf/kdkj ukgh- vki.kkal ‘kje okVyh ikfgts- egkikSj] mi&egkikSj vkiys vkgsr] lHkkx`g usrk
vkiyk vkgs vls vlrkauk fojks/kh i{k usrk in ekx.ksckcr vki.kkal ‘kje okVyh ikfgts-
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&vkEgkal ‘kje vkgs- vki.kkal ‘kje vkgs dk;\
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&lUekufu; egkikSjth] lUekufu; lnL;kl gs lkafxrys tkos dh] ek-
egkikSjkauh fu.kZ; fnY;kuarj R;koj dks.krsgh Hkk”; dsys tkr ukgh-
egkikfydk lfpo %&d`i;k y{k n;k- eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps 19 ¼v v½
vuqlkj fojks/kh i{k] T;k i{kkph lnL; la[;k tkLr vlsy R;kl fojks/kh i{kkP;k usR;klkBh ek- egkikSjth
ekU;rk nsrkr- o gk vf/kdkj dsoG R;kapkp vkgs- R;kckcrhr ekU;rk R;kp nsrhy eh ukgh nsoq ‘kd.kkj-
R;kauh ;kckcrhrhy fu.kZ; izyafcr Bsoyk vkgs- R;kauh dks.krkgh vafre fu.kZ; ?ksrysyk ukgh-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&gs dk;n;kr vkgs dk;\ ek- egkikSjth] vki.k ;k xks”VhdMs tjk y{k n;k-
eh vki.kkdMqu tk.kqu ?ksoq bfPNrks dh] vki.k tks fu.kZ; fnyk vkgkr R;kckcrhr eh vki.kkdMqu tk.kqu
?ksoq bfPNrks dh] vls dk;n;kr vkgs dk;\
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&vlsy rj fygqu n;k vkEgkayk-
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&c&;kp’kk xks”Vh dk;n;kr ulrkr ijarq izR;{kkr rs ;sFks vlrkr-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&lUekufu; egkikSjth] lHkkx`gkr th ijaijk o”kZkuqo”ksZ pkyr vkysyh vkgs] fojks/kh
i{kkrhy T;k i{kkrhy lnL; la[;k tkLr vlrs R;kp i{kkl fojks/kh i{k usrk in fnys tkrs- vktp
vki.k ts djr vkgkr R;kckcrhr fojks/kh i{k usrk gjdr ?ksr vkgsr- gs dkgh cjskcj ukgh- lfpo lkgsc
o egkikSj egksn;k] ;kckcrpk fu.kZ; izyafcr Bsoq udk ;kckcrhr vktp fu.kZ; >kyk ikfgts-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&ek- egkikSjth] ifgY;k fnolkiklqup vki.k dkedkt pkyor vkgkr rs i=dkj
d{kkrhy loZ yksd ikgr vkgsr-
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&vkti.k ikgr vkgsr dkyi.k ikgr gksrs-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&lHkkx`gkps dkedkt pkyfo.;kph gh dk; i/nr vkgs\ ‘kgjkrhy yksd
vki.kkal glrhy ifgY;k fnolkiklqup vki.k v’kkizdkjps dkedkt pkyor vkgkr-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&mYgkluxjps lfpo vkgkr uk vki.k\ R;kauh fygqu n;kos uk\ fojks/kh i{k
usrk use.;kpk R;kauk vf/kdkj vkgs dk;\ ;kckcrhr egkikSjkauh fygwu n;kos-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&lfpo lkgsc] fojks/kh i{kkrhy T;k i{kkrhy lnL; la[;k tkLr vkgsr R;k
i{kklp fojks/kh i{k usrk in feGkys ikfgts-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&ek- egkikSjth] ekÖ;k ekfgrhuqlkj vktP;k ;k lHksps FksV iz{ksi.k lkjs ‘kgjok’kh
c?kr vkgsr- o laiq.kZ ‘kgjok’kh ;k xks”Vhpk vankt ykor vkgsr dh ifgY;k fnolkiklqup vki.k
d’kkizdkjps dkedkt pkyor vkgkr- vgks fojks/kh i{k usrk lq/nk vki.k ?;ky\
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&egkikSjkauh vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs- o tursyk ekfgr vkgs vkiY;k
lRrkdkGkr lq/nk vlsp pkyq gksrs- ;k vxksnj lq/nk dkedkt pkyfo.;kph vkiyh i/nr laiq.kZ ‘kgj
ikgr gksrs-
lnL; Jh- jktq tX;klh%&vkeP;k fojks/kkph vki.kkal fHkrh okVrs dk;\
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&ek- egkikSjth] ek- mi&egkikSjth fojks/kh i{k usrk use.kqdhpk fo”k; QDr
izyafcr Bsoyk vkgs- ek- lnL; Jh- jktq tX;klh ;kauk fojks/kh i{k usrk gks.;kph fdrh ?kkbZ >kyh vkgs rs
;kfBdk.kh fnlqu ;sr vkgs- fojks/kh i{kke/;s cl.;kph R;kauk ,o<h ?kkbZ >kysyh vkgs dk;\ vkrk vkrk rj
;kauh lRrk Hkksxyh-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&ek- egkikSjth] ek>s iqUgk vki.kkla fuosnu vkgs dh] ;sFks mifLFkr vlysys loZ
i{kkaps xVusrs] vkeps lHkkx`g usrk] vki.k gh th izFkk pkyor vkgkr rh iq.kZi.ks pqdhph vkgs- laiq.kZ ‘kgj
vkf.k izpkj ek/;es ikgr vkgsr dh vki.k d’;kizdkjs [kqP;kZaP;k ekxs /kkor vkgkr- vgks] fojks/kh i{kkaP;k
fojks/kkl vki.k ?kkcjr vkgkr dk;\ fojks/kh i{k usrk in lq/nk vki.k ?ksoq bfPNrk\ izpkj ek/;es dk;
fopkj djrhy\ yksdlHkk] fo/kkulHkse/;s v’kh izFkk vlrs dk;\ lHkkx`gkr clysY;k fojks/kh i{kkrhy
lokZr eksB;k xVkl fojks/kh i{k usrs in fnys tkrs- dk; vkiyh mYgkluxj egkuxjikfydk fo/kkulHkk]
yksdlHksis{kk eksBh vkgs dk;\ vki.k dk; d# bfPNr vkgkr\ vgks jktdkj.kp djk;ps vkgs rj R;klkBh
cjspls eqn~ns vkgs c&;kp’kk eqn~n;kaoj jktdkj.k djrk ;s.;klkj[ks vkgs- gh izFkk vkgs R;k izFksuqlkj rj
vki.k pkyk- ek- lHkkx`g usrkth eh iqUgk vki.kkal fuosnu djrks rlsp ek- egkikSjth ;k fo”k;koj gs ts
jktdkj.k [ksGr vkgkr vki.k d’kkizdkjs [kqP;kZaP;k vkf.k inkaP;k ekxs /kkor vkgkr rs lkjs ‘kgj vki.kkal
ikgr vkgs- fojks/kh i{k usR;kph lq/nk [kqphZ vki.kkal ikfgts\ ifgY;k fno’kh vki.k egkikSj inkP;k
[kqphZoj clyk vkgkr vki.k dk; djr vkgkr vkf.k dk; d# bfPNr vkgkr\ ;kckcr vki.k dq.kk
dq.kkl mRrj n;ky\ vgks vki.k vkiY;k eukl fopkjk dk; gs cjkscj vkgs\
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&fcYdqy cjkscj vkgs ek- egkikSjkauh vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs- yksd [kqip
[kq”k vkgsr-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&ek- egkikSjth o mi&egkikSjth ek>s vki.kkal fuosnu vkgs dh] ------------
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&ek- egkikSjkauh vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] ek>s vki.kkal fuosnu vkgs o ;kizdj.kh fu.kZ;kph
eh vki.kkdMqu vis{kk O;Dr djrks-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&izyafcr Bsok] izyafcr--------
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&ek- egkikSjkauh vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs-
lnL; Jh- rqylhnkl oflVk %&ek- egkikSjkauh vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&vki.k fopkj d#u ;kckcrhr fu.kZ; n;kok rlsp vktP;k vkt ;kckcrhr
fu.kZ; n;kok- ;k egklHksr vkiys ifgY;kr ifgys gs mRrj vlsy- vki.k dks.kR;k izdkjs lHksps
dkedkt pkyfor vkgkr\
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- Jh- jktq tX;klhth] ek- egkikSjkapk vknj jk[kk R;kuh gk fo”k; izyafcr
Bsoyk vkgs- nksu&nksu ukos vkY;kus gk fo”k; R;kauh izyafcr Bsoyk vkgs- vki.k tjk y{kiqoZd ,Sdk-
vkrk lHksps iq<hy dkedkt pkyfoys tkos-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&fu.kZ; izyafcr Bso.;kps dkgh dkj.k vlys ikfgts- lHkkx`g usrkth QDr cksyqu
fu.kZ; izyafcr Bsoyk tkoq ‘kdr ukgh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&fojks/kh i{k usrk inklkBh nksu&nksu ukos vkY;keqGs egkikSjkauh R;kckcrhrhy
fu.kZ; izyafcr Bsoyk vkgs-
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh%&ek- egkikSj egksn;k] mi&egkikSj egksn;] vk;qDr lkgsc] vktpk fojks/kh
i{k usrk ckcrpk tks fo”k; vkgs R;kckcr Jh- jktq tX;klh Eg.kr vkgsr dh rks vfr’k; egRoiq.kZ vlk
fo”k; vkgs- ijarq egkikSj egksn;kauh tks vf/kfu.kZ; fnysyk vkgs R;kauh ;kckcrhr dks.krkgh fu.kZ; fnysyk
ukgh fdaok dks.kR;kgh i{kkyk fojks/kh i{k usrs in fnysys ukgh- R;kaP;kdMs nksu i= vkysyh vkgsr- ;k
vxksnj lq/nk tks dk;ZdkG gksrk R;ke/;s ,d osGsl T;ksrh dkykuh egkikSj gksR;k- rj ek- Jh- eksgu
csgjkuh o Jh- gjnkl ekf[ktk ;kaP;kckcrhr dkWaxzsl i{kkdMqu nksu osxosxGh i= egkikSj egksn;kadMs vkyh
gksrh- o v’kk ifjfLFkrhr vpkud fu.kZ; ?ks.ks egkikSjkauk ‘kD; ulrs- Eg.kqu gk fo”k; izyafcr Bsoyk
gksrk- r’khp vkt ek- egkikSjkaP;k leksj fLFkrh vkgs- ;klkBh R;kauh ;ksX; rks fu.kZ; ?ks.;klkBh] dh T;k
fu.kZ;keqGs vkiys eu nq[kfoys tkoq u;s Eg.kqu R;kauh ;k fo”k;kckcr vn;ki fu.kZ; ?ksrysyk ukgh- o gk
fo”k; izyafcr Bsoyk vkgs-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&ek- Jh- teuq iqjLokuhth] eh vki.kkal ,d xks”V lkaxq bfPNrks gs ts vki.k
lkaxr vkgkr rsOgk rs nks?ksgh ,dkp i{kkps gksrs- ;sFks rj vki.k lRrk/kkjh i{kke/;s clqu fojks/kh i{k usrs in
ekxr vkgkr- vgks gh rj vki.kkal gl.;klkj[kh xks”V vkgs- lRrk/kkjh i{kkr jkgqu fojks/kh i{k usR;kP;k
[kqphZph bPNk Bsork\
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&egkikfydk lfpoth egkikSjkaP;k fu.kZ;kpk vknj jk[kyk tkok-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] lHksP;k iq<hy dkedktkph dk;Zokgh lq#
djk-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&egkikfydk lfpo lkgsc] lHksps iq<hy dkedkt pkyfoys tkos-
mi&egkikSj %&ek- egkikSjkaP;k ijokuxhus eh cksyr vkgs dh gk fo”k; izyafcr Bsoqu LFkk;h lferhps lnL;
fuoMhpk fo”k; ?ksryk tkok-
egkikfydk lfpo %&vki.kk lokZauk xks”kok&;kph izr izLr`r dsyh vkgs- R;kuqlkj yksdHkkjrh i{kkps 4
lnL; fuoMys xsys ikfgtsr- f’kolsusps 4] jk”Vªoknh dkWaxzsl i{kkps 3] Hkktikps 2] dkWaxzslpk 1] vkjihvk;
vkBoys xVkpk 1] eulspk 1 v’kk izdkjs loZ feGqu gksrkr 16- vki.kk lokZauk QkWeqZyk fnyk vkgs
R;kckcr dq.kkyk dkgh ‘kadk\ dkgh ‘kadk vlsy rj lkaxk- gs xf.kr cjkscj vkgs dh ukgh ;kckcr
dq.kkyk dkgh ‘kadk vkgs dk;\ fBd vkgs\ o loZ i{kkauh th ukos izLrkfor dsyh vkyh vkgsr rh eh
vki.kkal lkaxq bfPNrks-
jk”Vªoknh dkWaxzsl ikVhP;k orhus 1- Jh- ujsanzdqekj Bkdqj] 2- Jh- lat; cfBtk] 3- Jherh lqtkrk fjtokuh
gs >kys R;kaps rhu lnL;-
HkktikP;k orhus 1- Jh- jke ikjokuh] 2- Jh- fd’kksj tX;klh gs >kys R;kaps nksu lnL;-
yksdHkkjrhP;k orhus 1- Jh- thou bnukuh] 2- Jh- xksfoanjke yqaM] 3- Jh- lqjs’k tk/ko] 4- Jherh fuye
jkor gs >kys R;kaps pkj lnL;-
dkWaxsl i{kkP;k orhus Jherh bafnjk mnklh-
f’kolsusP;k orhus 1- Jh- fnyhi xk;dokM] 2- lkS- t;Jh lqosZ] 3- Jh- jkts’k oku[ksMs] 4- Jh- fot;
lqikGs gs >kys R;kaps pkj lnL;-
eulsP;k orhus Jh- ujsanz no.ks-
vkjihvk; vkBoys xVkP;k orhus Jherh yrk fude-
fBd vkgs\
;kosGh loZ jktdh; i{kkps xVusrkarQsZ rkSyfud la[;k cGkuqlkj T;k T;k lnL;kaps LFkk;h lferhoj
ukefunsZ’ku djk;ps vkgs R;kps R;kauh ys[kh i= ek- egkikSjkadMs lknj dsys o R;k vuqlkj izLrko lknj
dsys-
ek- egkikSj %& lnjP;k izLrkokckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs-
izLrkouk
lu&2007 P;k lkoZf=d fuoM.kwdhuarj ,dw.k 75 uofuokZfpr ikfydk lnL; fuoMwu vkys vkgsr-
egkikfydsP;k LFkk;h lferhoj 16 lnL;kaph fu;qDrh gh ekU;rk izkIr i{kkps fdaok uksan.khd`r i{kkaps
rkSyfud i{kcG fopkjkr ?ksowu vkf.k lHkkx`g usrk] fojks/khi{k usrk o v’kk izR;sd i{kk’kh fdaok xVk’kh
fopkj fofue; d#u egkuxjikfydsrhy v’kk i{kkP;k fdaok xVkP;k la[;kcGkP;k izek.kkr lnL;kaps
ukefunZs’ku dj.;kckcrph rjrqn vkgs- izR;sd xVkps la[;kcG [kkyhy izek.ks vkgs-
yksdHkkjrh f'kolsuk jk"Vªoknh dkWxzsl ikVhZ Hkktik dkWxzsl vkjihvk; euls vi{k
18 17 16 11 5 5 2 1
75
16
= 4-68
LFkk;h lferhP;k ,dk lnL;kps fuoM.kwdhlkBh erkaps izek.k& 4-68 vl.ks vko’;d
vkgs-
R;kvuq”kaxkus izR;sd xVkP;k la[;kcGkP;k izek.kkr lnL;kaps ukefunZs’k [kkyhy izek.ks
vlsy-
¼1½
yksdHkkjrh
18
&& X 16 75
= 3-84
¼5½
dkWxszl
5
&& X 16 75
= 1-06
¼2½
f'kolsuk
17
&& X 16 75
= 3-63
¼6½
vkjihvk;
5
&& X 16
75
= 1-06
¼3½
jk-dk-ik-
16
&& X 16
75
= 3-41
¼7½
e-u-ls-
2
&& X 16 75
= 0-42
¼4½
Hkktik
11
&& X 16
75
= 2-34
¼8½
vi{k
1
&& X 16
75
= 0-02
ojhy izR;sd xVkP;k la[;sP;k rkSyfud la[;kcGkrwu iw.kkZadkP;k vk/kkjs izFke i{kfugk;
[kkyhy use.kwdk dj.;kr ;srhy-
yksdHkkjrh f'kolsuk jk"Vªoknh dkWxzsl ikVhZ Hkktik dkWxzsl vkjihvk; ,dw.k
3 3 3 2 1 1 13
;kuarj fjDr jkg.kk&;k rhu tkxkaoj ukefunZs’ku djrkauk T;k xVkps viw.kkZadkrhy
rkSyfud cG tkLr vkgs- R;k xVkps ikfydk lnL;kps ukefunZs’ku djrk ;sbZy-
R;keqGs [kkyhy xVkps viw.kkZadkrhy rkSyfud cG [kkyhy izek.ks vkgs-
¼1½ yksdHkkjrh 0-84 ¼2½ f’kolsuk 0-63 ¼3½ e-u-ls 0-42
¼4½ jk-dk-ik- 0-41 ¼5½ Hkk-t-ik- 0-34 ¼6½ dkWxzsl 0-06
¼7½ vkjihvk; 0-06 ¼8½ vi{k 0-02
ojhy ifjfLFkrh igkrk yksdHkkjrh] f’kolsuk o euls ;k xVkps viw.kkZadkrhy rkSyfud
cG tkLr vkgs o R;keqGs rhu fjDr tkxkaoj ;k i{kkaP;k izR;sdh ,d&,d lnL;kph use.kwd
djrk ;sbZy Eg.kwu izR;sd xVkps LFkk;h lferhr izek.kkf’kj izfrfu/khRo [kkyhy izek.ks dj.;kl
izLrkfor-
yksdHkkjrh f'kolsuk jk-dk-ik- Hkktik dkWxzsl vkjihvk; euls ,dw.k
4 4 3 2 1 1 1 16
fo’ks”k egklHkk Bjko Ø- 3 fnukad %& 5@4@2007
gh egklHkk ojhy izLrkousuqlkj [kkyhy lksGk lnL;kaps LFkk;h lferhoj ukefunsZ’ku djhr vkgs-
1- Jh- thou bnukuh
2- Jh- xksfoanjke yqaM
3- Jh- lqjs’k tk/ko
4- Jherh fuye jkor
5- Jh- fnyhi n’kjFk xk;dokM
6- Jherh t;Jh lqfuy lqosZ
7- Jh- jkts’k nssosanz oku[ksMs
8- Jh- fot; [kaMq lqikGs
9- Jh- ujsanz ¼dqekjh½ dsoyjke Bkdqj
10- Jh- lat; jkepanz cfBtk
11- Jherh lqtkrk jes’k fjtokuh
12- Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh
13- Jh- fd’kksj tX;klh
14- Jherh bafnjk mnklh
15- Jherh yrk ‘kkarkjke fude
16- Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks
bfro`Rr dk;e gks.;kph okV u igkrk lnjgw BjkokarxZrpk fu.kZ; FksV vaeykr vk.k.;kr ;sbZy o
rks vafre vlsy-
lokZuqers eatqj
egkikSj@ihBklhu vf/kdkjh
fo’ks”k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %&d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj lka;dkGh 4-50 oktrk ek- egkikSj Jherh
vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kauh lHkk laiY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%& 20@4@2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- 20@4@2007 jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk ‘kqØokj fnukad 20@4@2007 jksth lka;dkGh
4-00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnj lHksr egkikSj] Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k g;k
ihBklhu vf/kdkjh ;k LFkkuh vkluLFk gksR;k- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs @
gksR;k-
1- egkikSj&& Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
2- mi&egkikSj&& Jh- pOgk.k jes’k egknso
3 Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj 37 Jh-,Mds x.kir xksfoan
4 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus'oj ikVhy 38 Jh- pgkG lfr’k ¼ckthjko½ rkR;kck
5 Jh- xk;dokM fnyhi 39 Jh- vWM- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh
6 Jherh laxhrk jkts'k daMkjs 40 Jherh osydj lqjs[kk jktu
7 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy 41 Jherh iapf'kyk ukuk iokj
8 Jh- ;kno jkelkxj tuknZu 42 Jherh dfork y{e.knkl fljokuh
9 Jherh fuye izseflax jkor 43 Jherh djksrh;k ekyrh jk/kkpj.k
10 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh 44 Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko
11 Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj 45 Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;
12 Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz 46 dq- tX;klh 'kdqaryk thouyky
13 Jh- fot; [kaMq lqiGs 47 Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno
14 Jh- vaaadq'k fuo`Rrh EgLds 48 Jh- lqjs'k e/kqdj tk/ko
15 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku 49 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
16 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh 50 Jh- iz'kkar fdlujko /kkaMs
17 Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½ 51 Jherh eulqydj f'kyk lqHkk"k
18 Jherh panzk jktw Vsdpankuh 52 Jh- fd'kksj tX;klh
19 Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh 53 Jherh psukuh T;ksrh jes'k
20 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan 54 Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
21 Jh- jktw tX;klh 55 Jherh uhyq Bkdqj pkanok.kh
22 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh 56 Jherh T;ksrh 'kke ekus
23 Jherh t;k izdk’k ek[khtk 57 Jherh yrk 'kkarkjke fude
24 Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh 58 Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs
25 Jherh MkW- fuuk izdk’k ukFkkuh 59 Jh- Bkdwj fouksn ykyflax
26 Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan 60 Jh- eksgu lk/kok.kh
27 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke 61 Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh ¼xaxks=h½
28 Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat; 62 Jh- cPpkjke :ipankuh
29 Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk 63 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
30 Jh- yky iatkch 64 Jherh fo|k fot; fueZys
31 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl 65 Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½
32 Jh- xqIrk izHkwukFk nq[karh 66 Jherh ouokjh eksuk v'kksd
33 Jherh ‘kdaqryk ikVhy 67 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
34 Jh- Ekksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh 68 Jh- eqds'k lksgu rsth
35 Jh- lq[kjkekuh egs’k igyktjk;
36 Jh- <ksds tuknZu fdlujko 69 Jh- ikVhy iz/kku /kekZ
2
rj]
[kkyhy n’kZfoysys lnL; @ lnL;k vuqifLFkr gksrs@gksR;k-
1- Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks] 2- Jherh t;Jh lqfuy lqosZ] 3- Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno] 4-
Jherh egkMhd jtuh eksgu] 5- Jh- fgjkuan vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½] 6- Jh- dsoyjkek.kh ghjks pUnqyky
¼jkthukek fnyk vkgs-½
[kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
38- Jh- lnkf’ko dkacGs] vk;qDr
39- Jh- ukuk jkSjkGs] vfrfjDr vk;qDr
40- Jh- izdk’k dqdjstk] egkikfydk lfpo
41- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
42- Jh- feyhan lkoar] mi&vk;qDr
43- Jh- vuqfni fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
44- Jh- lq-d`-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
45- Jh- v-ik- xqjxqGs] uxjjpukdkj
46- MkW- ds- vkj- [kjkr] oS|dh; vkjksX; vf/kdkjh
47- Jh- ch- lqanjs’oju] ‘kgj vfHk;ark] lkoZ-cka/k- foHkkx
48- Jh- eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fon;qr
49- Jh- vkj-vkj- lkodkjs] dk;Zdkjh vfHk;ark] ik-iq-
50- Jh- lq[kjkekuh] iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-foHkkx
51- Jh- jes’k dktGs] izHkkjh izHkkx vf/kdkjh
52- Jh- rqdkjke rkjnkGdj] eq[; fyfid
rlsp [kkyhy deZpkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- ‘;ke f’koukuh
2- Jh- rkukth uk- iraxjko
3- Jherh ufxZl [kku
lka;dkGh 4-25 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjth] lHksps dkedkt lq# gks.;kvxksnj nksu xks”VhadMs eh vkiys y{k
os/kq bfPNrks lokZr izFke eh vk;qDr lkgsckauk iq”ixqPN nsoqu R;kaps Lokxr d# bfPNrks- rs c&;kp
fnolkuarj ;k lHkkx`gkr vkys vkgsr- ‘kgjke/;s c&;kp’kk leL;k vkgsr- eh vis{kk O;Dr djrks dh]
‘kgjkrhy leL;k lksMfo.;klkBh rs vkEgkayk ;ksX; R;k izdkjps lgdk;Z nsrhy-
nqljk fo”k; vlk vkgs dh] vkiys ojh”B uxjlsod Jh- ch-ch- eksjs ;kapk 64 ok ok<fnol vkgs-
eh R;kauk lHkkx`gkP;k orhus iq”ixqPN nsoqu R;kaps vfHkuanu d# bfPNrks-
lnL; Jh- tukZnu <ksds %&ek- egkikSjth] miegkikSjth] vk;qDr lkgsc] vkjihvk;ps xVusrs Jh- ch-ch- eksjs
lkgsckapk vkt 64 ok ok<fnol vlY;kus ;k fufeRr lHkkx`gkr feBkbZ okVi dj.;klkBh osG o ijokuxh
fnyh tkoh-
egkikfydk lfpo %& ek- egkikSjkauh vkiyh fouarh ekU; dsyh vkgs- vki.k lHkkx`gkr feBkbZ okVi d#
‘kdrk-
vfHkuanu izLrko %&
lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- tuknZu <ksds
mYgkluxj egkikfydsrhy T;s”B lnL; o vkjihvk;ps xVusrs Jh- ch-ch- eksjs ;kapk vkt 64 ok
ok<fnol vlY;kus R;kauk lHkkx`gkP;k orhus iq”ixqPN nsoqu R;kaps vfHkuanu dj.;klkBh egklHksiq<s izLrkfor-
egklHkk Bjko Ø- 3 v fnukad%&20-4-2006
gh egklHkk ojhy izLrkousvuqlkj mYgkluxj egkikfydsrhy T;s”B lnL; o vkjihvk; ps xVusrs
Jh- ch-ch- eksjs ;kauk R;kaP;k 64 O;k ok<fnolkfufeRr iq”ixqPN nsoqu R;kaps vfHkuanu djhr vkgs-
lokZuqers
egkikSj@ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
fo”k; Ø- 1 iz’uksRrjs- ,dlq/nk iz’u izkIr u >kY;keqGs iz’uksRrjkpk fo”k; ppsZl ?ksryk tk.kkj
ukgh-
rhu y{kos/kh lqpuk izkIr >kY;k vlwu R;kaps lqpd] vuqeksnd o fo”k; ;k izek.ks vkgsr-
y{kos/kh lwpuk Ø- 1
lqpdkps uko %& Jherh feukrkbZ lksusth ¼lksaMs½
vuqeksndkps uko %& Jh- fnyhi n’kjFk xk;dokM
fo”k; %& MsaX;q lkj[;k lkFkhps jksxkph ykx.k gksoq u;s ;klkBh ‘kgjkrhy loZ foHkkxkaph
fu;fer lkQlQkbZ]tarquk’kd Qokj.kh] ukY;kaph lQkbZ gks.ks o lQkbZ dkexkjkaph
la[;k viqjh vlrkauk [kkMkcnyh dkexkjkauk lsosr dk lkekoqu ?ksrys tkr
ukgh\ ;k ckcr-
y{kos/kh lwpuk Ø- 2
lqpdkps uko %& Jh- jktsanzflag HkqYyj
vuqeksndkps uko %& Jh- jkelkxj tukZnu ;kno
fo”k; %& ‘kgkMgqu dY;k.kekxsZ jsYos #Gk[kkyqu tk.kk&;k ukY;krqu ,evk;Mhlhyk 18 bap
O;klkph tyokfguh Vkd.;kl ijokuxh ns.;kckcr-
y{kos/kh lwpuk Ø- 3
lqpdkps uko %& Jh- jfonz n’kjFk ckxqy
vuqeksndkps uko %& lkS- lqjs[kk jktu osydj
fo”k; %& mYgkluxj izHkkx dz- 5 ;sFkhy xqy’ku uxj ;sFkhy leL;k lksMfo.ks ckcr-
;krhy QDr nksu y{kos/kh lwpukauk ek- egkikSjkadMqu fLod`rh fnyh tkbZy- R;k dks.kR;k nksu
y{kos/kh lwpukauk lwpuk nsrkr rs ek- egkikSjkauk fopk#u uarj eh vki.kkal lkaxsu-
ek- egkikSjkadMqu QDr nksu y{kos/kh lwpukauk fLod`rh ns.;kr vkyh vkgs-
y{kos/kh lwpuk Ø- 1 yk ek- egkikSjkauh fLod`rh fnyh vkgs- ;k y{kos/khP;k lqpdkps uko Jherh
feukrkbZ lksusth ¼lksaMs½ o vuqeksndkps uko Jh- fnyhi n’kjFk xk;dokM vls vkgs-
o y{kos/kh lwpuk Ø- 2 yk ek- egkikSjkauh fLod`rh fnyh vkgs- ftP;k lqpdkps uko Jh- jktsanzflag
HkqYyj o vuqeksndkps uko Jh- jkelkxj tukZnu ;kno vls vkgs-
o frljh th y{kos/kh lwpuk vkgs rhyk fLod`rh ns.;kl ukdkj.;kar vkys vkgs-
ifgY;k y{kos/kh lwpusps lwpd T;k vkgsr Jherh feukrkbZ lksusth ¼lksaMs½ ;kauh vkiyk izLrko
ekaMkok-
y{kos/kh lwpuk Ø- 1
lqpdkps uko %& Jherh feukrkbZ lksusth ¼lksaMs½
vuqeksndkps uko %& Jh- fnyhi n’kjFk xk;dokM
fo”k; %& MsaX;q lkj[;k lkFkhps jksxkph ykx.k gksoq u;s ;klkBh ‘kgjkrhy loZ foHkkxkaph
fu;fer lkQlQkbZ]tarquk’kd Qokj.kh] ukY;kaph lQkbZ gks.ks o lQkbZ dkexkjkaph
la[;k viqjh vlrkauk [kkMkcnyh dkexkjkauk lsosr dk lkekoqu ?ksrys tkr
ukgh\ ;k ckcrph y{kos/kh-
mYgkluxj egkuxjikfydk gn~nhr l|fLFkrhr dp&;kps] ?kk.khps] nqxZa/khps lkezkT; iljys
vkgs- fBdfBdk.kh dpjk o dp&;kps f<x lkpysys fnlr vkgs- ;keqGs Mkl] ek’;k o brj
ftotarwpk izknqHkkZo ok<yk vkgs- ‘kgjkrhy ukxjhdkaph vkjksX; rikl.kh dsyh vlrk MsaX;wps #X.k
vk<Gwu vkys vkgsr- R;keqGs lkFkhps jksxkph ykx.k gksowu ukxjhdkaps vkjksX;kl /kksd gks.;kph
‘kD;rk ukdkjrk ;sr ukgh- ;klkBh ‘kgjkrhy loZ foHkkxkaph fu;fer lkQlQkbZ] tarwuk’kd Qokj.kh]
ukY;kaph lQkbZ gks.ks vko’;d vlrkauk vkjksX; foHkkxkekQZr nqyZ{k o v{kE; VkGkVkG dj.;kr ;sr
vlY;kps fun’kZukl ;sr vkgs- rØkjh d#ugh osGpsosGh rØkj fuokj.k dsys tkr ukgh- lQkbZ
dkexkjkaph la[;k viqjh vkgs- use.kwd dsysY;k lQkbZ dkexkjkiSdh eksB;k izek.kkr deZpkjh xSjgtj
vkgsr- gh fuR;kph dkj.ks lkafxryh tkr vkgsr- R;krp uftdP;k dkGkr ikolkG;kpk ekSle lq#
gksr vlwu ikolkG;kiwohZ ‘kgjkrhy eksBs ukys] ukY;k o dp&;kaps f<x lkQ dj.ks vko’;d o
xjtsps vkgs- vU;Fkk ikolkG;kr ukys pksdvi gksowu iqjifjfLFkrh fuekZ.k gksowu eksB;k ukY;krhy
ikolkps ik.kh ukxjhdkaps ?kjkr f’k#u eksB;k izek.kkr uqdlku o foRrgkuh gksr vkgs-
vkjksX; foHkkxkr lQkbZ dkexkjkaph la[;k viqjh vlrkauk o cjsp’ks deZpkjh iqoZlqpuk u nsrk
foukijokuxh fn?kZ dky xSjgtj jkgr vlY;kus] jtsoj tkr vlY;kus] ‘kgjkps lkQlQkbZpk ckstckjk
mMkyk vkgs- dkexkjkaph derjrk vlrkauk] dkexkj oxZ deh iMr vlrkauk o ek- mPp
U;k;ky;kps [kkMkcnyh deZpk&;kauk egkikfydsps lsosr lkekowu ?ks.;kps vkns’k fnys vlrkaukgh
lacaf/kr [kkMkcnyh dkexkjkauk vktrkxk;r lsosr lkekowu ?ks.ksph dkjokbZ >kysyh ukgh- mYgkluxj
‘kgjkrhy ukxjhdkaps fujksxh vkjksX;klkBh rjh laca/khr deZpk&;kauk egkikfydsps lsosr lkekowu ?ks.ks
xjtsps vlrkauk] vktrkxk;r lsosr dk lkekowu ?ks.;kr vkys ukgh\ lnj izdj.k izyafcr jkg.ksph
dkj.ks dk; vkgsr\ foyackl tckcnkj dks.k\ lacaf/krkauk vkns’k nsoqu egkikfydk lsosr ?ksrys tkbZy
dk\ d/khi;Zar\ bR;knh ckcr egklHksr ppkZ gksowu lfoLrj o lek/kkudkjd ekfgrh feG.ksl fouarh
vkgs-
lnL;k Jherh feuk lksusth ¼lksaMs½%&ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc o lfpo lkgsc] gk vfr’k;
xaHkhj vlk fo”k; vkgs- izR;sd izHkkxke/;s 15 lQkbZ dkexkj fnys vkgsr- R;krhy xSjgtj dkexkjkaph la[;k
tkLr vkgs- vkt ekÖ;k izHkkxkr 15 lQkbZ dkexkjkaiSdh 8 dkexkj xSjgtj vkgsr vkf.k ts 7 dkexkj
mifLFkr gksrs R;krhy rhu dkexkj nqikjP;k lqV~Vhuarj v/;kZ fnolkph jtk ?ksoqu xsys- v’kk izdkjs jkstp
leL;k fuekZ.k gksr vkgs- T;keqGs vkEgh lQkbZdMs iq.kZi.ks y{k nsoq ‘kdr ukghr- nqljs vls dh ikolkGk
MksD;koj ;soqu Bsiyk vkgs- o ekxhy ikolkG;ke/;s 59 MsaX;qps #X.k vk<Gqu vkys gksrs- rj
v’kkizdkjps #X.k iqUgk vk<Gqu ;soq u;sr ;klkBh lq/nk y{k fnys tkos- o [kkMkcnyh dkexkjkaph Hkjrh
dj.ks [kqip t#jhps vkgs- vkEgkal ts lQkbZ dkexkj okVi dj.;kr vkys rs iqjsls vkgsr- ijarq rs dkekoj
;sr ukghr- R;klkBh R;kaP;k tkxsoj [kkMkcnyh dkexkj ?ks.ks vfr’k; vko’;d vkgs- o ;kckcr rØkj
d#u lq/nk frP;kdMs nqyZ{k dsys tkrs- ;kckcr eh vk;qDrkauk fuosnu djrs dh R;kauh y{k n;kos- vkHkkjh
vkgs-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc] [kkMkcnyh lQkbZ dkexkjkaP;k
use.kqdhlkBh lUekufu; lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth ;kauh y{kos/kh lwpuk fnyh vkgs- R;kckcr eh
;kfBdk.kh vkotZqu lkaxsu dh 2005 e/;s ;k ‘kgjkr egkiwj vkyk gksrk R;kosGsl MsaX;qP;k lkFkhcjkscj
ysIVkLIkk;jhl lkj[ks vktkj ‘kgjkr iljys gksrs- o ;k egkuxjikfydsps rRdkyhu vk;qDr Jh- vkj-ds-
lksuo.ks ;kauk lq/nk rks vktkj tMyk gksrk- ;k ‘kgjkr lkoZtfud fBdk.kph lkQlQkbZ O;ofLFkr u
>kY;keqGs] nqxZa/kheqGs o vktkj iljY;keqGs R;kauk rks vktkj >kyk vkf.k R;kauk fganqtk #X.kky;ke/;s nk[ky
djkos ykxys- ek- egkikSjth ;k ‘kgjke/;s 76 izHkkxkaph jpuk >kyh vkgs- izR;sd izHkkxke/;s 15 rs 17
lQkbZ dkexkj ns.;kr vkysys vkgsr- ijarq ;k fBdk.kh eh vkiys y{k os/kq bfPNrks dh] 15 rs 17
dkexkjkae/khy 8 rs 10 dkexkj usgeh xSjgtj vlrkr- rs lQkbZ dkexkj vktkjkus =Lr vlrkr fdaok
yXukps dkj.k nk[koqu fdaok ckgsj xkoh tk.;kps dkj.k nk[koqu fn?kZ eqnrhP;k jtsoj tkrkr fdaok dkgh
osGsl oSn;fd; izek.ki= nsoqu rs xSjgtj jkgrkr- R;kaP;koj dqBysgh fu;a=.k ulrs- R;kaP;koj dqByhgh
dk;Zokgh gksr ukgh- dkj.k dh oSn;dh; izek.ki= ;k fBdk.kh ns.;klkBh R;kaP;kdMs gtj vlrs- R;keqGs
vf/kdkjhgh grcy vlrkr vkf.k egRokps Eg.kts ekxP;kp o”khZ MsaX;qps 59 #X.k ;k ‘kgjke/;s vk<Gqu
vkys gksrs- vkrk ikolkGk ;sr vlrkauk 2007 e/;s MsaX;qph iqUgk lkFk ;soq u;s o ;sfFky ukxjhdkauk o
vf/kdk&;kauk rks vktkj gksoq u;s Eg.kqu [kkMkcnyh dkexkj ?ks.;klkBh egRoiq.kZ y{kos/kh lwpuk lUekufu;
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth ;kauh ekaMyh vkgs- ;klkBh ek- egkikSj] miegkikSj] vk;qDr lkgsc o loZ
lUekufu; lnL;kauk fouarh djrks dh ;k y{kos/khoj y{k nsoqu [kkMkcnyh lQkbZ dkexkj use.kqdhps dke
yodjkr yodj pkyq dj.;kr ;kos dkj.k dh ts iqjsls dkexkj vkEgkayk fnysys vkgsr R;krhy cjspls
dkexkj xSjgtj jkgrkr- R;keqGs moZfjr izHkkxkph lkQlQkbZ cjkscj gksr ukgh- R;keqGs izHkkxke/;s jksxjkbZ
iljyh vkgs- izHkkxkrhy xVkjs ukY;k ;k loZ rqacY;k vlY;kus ‘kgjke/;s vfr jksxjkbZ ilj.;kph ‘kD;rk
ukdkjrk ;s.kkj ukgh Eg.kqu eh ;klkBh vki.kkal fouarh djrks dh]s [kkMkcnyh lQkbZ dkexkj yodjkr
yodj Hkjrh dj.;kr ;kosr- /kU;okn A
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSj] vkeps lUekufu; lnL; Jh- fnyhi xk;dokM o Jherh feuk
lksusth ;kauh lkafxrys dh] [kkMkcnyh lQkbZ dkexkj use.kqdhckcr ;k vxksnj c&;kp osGk ppkZ >kyh
vkgs- o mPp U;k;ky;kpsgh ;kckcrhr vkns’k vkgsr- o lQkbZ dkexkj Qkj eksB;k la[;sus xSjgtj
jkgrkr- rhu&rhu efgus rs dkekoj ;sr ukghr- o R;kaP;koj dkghgh dkjokbZ dsyh tkr ukgh-
gtsjhi=dkoj ikfgys rj 17 dkexkj vkgsr ijarq R;krhy 4&5 dkexkj xSjgtj vlrkr- Eg.ktsp 12 rs
13p dkexkj dkekoj vlrkr- R;krhy dkgh dkexkj v/;kZ fnolkus ?kjh fu?kwu tkrkr Eg.kqu vk;qDr
lkgsckauh gs lkaxkos dh [kkMkcnyh lQkbZ dkexkj use.kqdhe/;s vMp.k dk; vkgs\
lnL; Jh- izHkqukFk xqIrk %&ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc] lfpo lkgsc o lgdkjh gks] Jherh
feuk lksusth ;kauh lkafxrys R;kckcr vkEgh lger vkgksr- [kkMkcnyh dkexkj Bso.ks vko’;d vkgs- eh
ekÖ;k izHkkxkckcr cksyrks dh] vkeps mi&vk;qDr lkgsc okrkuqdqyhr nkyukr clrkr- vkEgh fdR;sd
rØkjh dsY;k uarj lq/nk rs izHkkxkr lkQlQkbZph ikg.kh dj.;klkBh ;sr ukghr- ek>k izHkkx xfyPN oLrhpk
vkgs- mik;qDr lkgsckauk eh fdR;sd osGk lkaxqugh rs Eg.krkr dh vkt ek.kls nsrks] mn;k nsrks vkrk
vkEgkayk ts ufou dkexkj fnys vkgsr R;krhy 5 dkexkj dkekoj ;sr ukghr- R;keqGs vkEgkayk [kktxh
dkexkj usekos ykxr vkgs- ;klkBh lUekufu; egkikSjkauk ek>s fuosnu vkgs dh [kkMkcnyh dkexkj useys
tkosr- izfrfnuh 1 yk[k 20 gtkj ;k fg’kksckus dpjk mpy.;kps dke T;k Bsdsnkjkyk fnys vkgs rks
‘kgjkrhy lkQ lQkbZ ;ksX; R;k izek.kkr djr ukgh ;klkBh vkEgh R;kpk tksjnkji.ks fojks/k djr vkgksr o
vko’;drk iMyh rj vkej.k miks”k.kkl cl.;kl eh r;kj vkgs- dkj.k dh xjhc turspk iSlk [kpZ gksr
vkgs- ;klkBh ek- egkikSj egksn;k ikolkGk toG ;sr vlY;kus o lkQ lQkbZ gks.ks vko’;d vlY;kus
[kkMkcnyh lQkbZ dkexkjkaph Hkjrh dsyh tkoh dkj.k dh ekxhy o”khZ ‘kgjkr lohZdMs egkiqjkps ik.kh
lkBys gksrs- rls gksoq u;s Eg.kqu [kkMkcnyh lQkbZ dkexkjkaph use.kqd dsyh ikfgts- o [kkl d#u
mik;qDr vkjksX; foHkkx ;kauh izR;sd izHkkxkrhy lkQ lQkbZph ikg.kh dj.;klkBh nkSjk vk;ksthr dsyk
ikfgts- dsoG okrkuqdqyhr nkyukr clqu jkgq u;s- /kU;okn A
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&ek- egkikSj] mi&egkikSj o lHkkx`gkrhy loZ lgdkjh gks] vkt Jherh feukrkbZ
lksusth ;kauh ,d y{kos/kh lwpuk ;sFks ekaMyh vkgs- gh y{kos/kh lRrk/kkjh i{kkaP;k lnL;ka,soth vkEgh
ekaMko;kl ikfgts gksrh- gh th leL;k R;kauh ekaMyh vkgs rh lokZalkBh vkgs- ‘kgjkph leL;k vkgs-
dsoG lRrk/kkjh o fojks/kh i{kkaph ukgh- vkjksX; foHkkxkps mik;qDr Jh- fnid lkoar lkgsc ;sFks clysys
vkgs R;kauk eh fdR;sd osGk lkafxrys vkgs dh] izR;sd izHkkxke/;s 15&15] 16&16 lQkbZ dkexkj n;k-
12&14 lQkbZ dkexkj fnY;keqGs T;k fBdk.kh bekjrhaapk Hkkx vkgs R;kfBdk.kph lkQlQkbZ gksoq ‘kdrs ijarq
tks xfyPN oLrhpk Hkkx vkgs rsFks tkLr d#u ukys lQkbZps dke tkLr vlrs- dpjk cjkp’kk vlrks-
,o<h dkgh nqxZa/kh vlrs dh R;k ckcrhr fopk#p udk- ekxP;k osGsl th iWuy i/nrh gksrh R;kosGh ,dk
iWuy e/;s 14 dkexkj dke djr gksrs- o R;kosGsl izR;sd fno’kh 5&5] 6&6 lQkbZ dkexkj xSjgtj
jkgr gksrs- eqdknekl ;kckcrhr uxjlsod tkoqu fopkj.kk djr vlr- R;koj rks Eg.kr vls dh dk;
djk;ps\ dkexkj xSjgtj vkgsr rj dk; djk;ps\ eh >kMq ek# dk\ rj v’kk izdkjs ‘kgjkr lkjs dkgh
pkyys vkgs- vkt lHkkx`gkr ek- egkikSj o miegkikSjkacjkscj vk;qDr lkgsc lq/nk clysys vkgsr R;kapk
vkt lHkkx`gkus lRdkjgh dsyk vkgs- ;k vkuannk;h ?kVuseqGs rs [kkMkcnyh lQkbZ dkexkj use.kqdhps dke
yodjkr yodj djrhy- mYgkluxj ‘kgjkl tj LoPN lqanj vkf.k uanuou djk;ps vlsy rj ;k dkeh
loZ lnL;kauh lgdk;Z ns.ks vko’;d vkgs- ikolkGk MksD;koj ;soqu Bkdyk vkgss- izR;sd o”khZ ‘kgjkr
iqjkps ik.kh Hkjr vlrs- ekxhy 40 o”kkZiklqu ;k ‘kgjkr d/khgh iqjkps ik.kh ;sr uOgrs- ijarq ;k nksupkj
o”kkZiklqu izR;sd o”khZ iqjkP;k ik.;kph leL;k fcdV gksr vkgs- o izR;sd o”khZ >ksiMiV~V;kae/;sp ukgh rj
bekjrhae/;s lq/nk ngk&ngk ia/kjk&ia/kjk QqV ik.kh lkBr vlrs- R;keqGs [kqip fcdV leL;k fuekZ.k gksr
vlrs- ;klkBh laiq.kZ lHkkx`gkl ek>h fouarh vkgs dh] [kkMkcnyh lQkbZ dkexkj use.kqdhdMs fo’ks”k y{k
fnys tkos ;kckcr eh ek- egkikSj] miegkikSj vkf.k vk;qDrkauk fouarh djrks- t;fgan A
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&ek- egkikSj] miegkikSj o vk;qDr lkgsc] lUekufu; lnL; Jherh feukrkbZ
lksusth ;kauh vkt ;sFks th y{kos/kh lwpuk ekaMyh vkgs dpjk mpy.;kpk Bsdk T;k vWUFkksuh Bsdsnkjkl fnyk
vkgs R;kph ;k ‘kgjke/;s iq.kZi.ks euekuh pkyyh vkgs- vkf.k R;kP;koj vkiys dkghgh fu;a=.k ukgh-
R;kP;k eukr ;sbZy R;kosGsl rks dpjk mpyrks] ukghrj f<x iMysys vkgs- vkeP;k ;sFks tks ohj lkojdj
pkSd vkgs R;kfBdk.kh lkojdjkkapk iqrGk vkgs- dpjk mpy.;kdkeh eh vf/kdk&;kauk okjaokj rØkjh nsr
vlrks rjhgh dpjk mpyyk tkr ukgh- R;kpizek.ks mYgkl LVs’ku ;sFks ckS/nfogkj vkgs- rsFks rqEgh d/khgh
xsyk rj rqEgkayk rsFks dpjk vk<Gwu ;sbZy ;kckcrph rØkj vf/kdkjh vki.kkadMs djrkr dk\ o Bsdsnkjkph
th euekuh pkyq vkgs R;kyk dsoG vf/kdkjh tckcnkj vkgsr- R;kaP;kdMs ,dgh rØkj tkr ulsy
vkiY;kdMs ;sr ulsy- lUekufu; lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth ;kauh tks fo”k; vk.kyk vkgs R;koj ppkZ
Ogk;yk ikfgts- vWUFkksuhyk tks Bsdk fnyk vkgs rks jn~n dj.;kr ;kok- rlsp nqljk tks fo”k; vkgs
[kkMkcnyhpk R;koj lq/nk vki.k y{k n;k;yk gos- ;k fo”k;kckcr vkEgh 5&6 o”kkZiklqu ekxs ykxys
vkgksr- rjh gk fo”k; gkrkGyk tkr ukgh- rjh ek- egkikSjkauk vkEgka lokZaph fouarh vkgs dh R;kauh
[kkMkcnyh ;k fo”k;kckcr fopkj djkok- ek- miegkikSjth vki.kgh egkikSjkalkscr clqu ;koj rksMxk
dk<kok- vkiY;k ‘kgjkr ?kk.khps lkezkT; iljys vkgs R;koj vkGk cl.;klkBh vki.k iz;Ru djkosr v’kh
vki.kkdMs ekx.kh vkgs- /kU;okn A
lnL; Jh- jktw tX;klh %&ek egkikSjth] miegkikSjth] o vk;qDr lkgsc] ;sFks tks fo”k; ppsZl vk.kyk
vkgs R;koj eh ,d cksyq bfPNrks o vkiys y{k os/kw bfPNrks dh] mYgkl LVs’ku jLR;koj vkeps ,d lar
Hkaxr daojke ;kapk iqrGk vkgs- vk;qDr lkgsc] vki.k Lor% rsFks tkoqu ikg.kh djkoh dh R;k
iqrG;ktoG fdrh dpjk iMysyk vlrks- c&;kp osGk rj vls gksrs dh nksu&nksu] rhu&rhu fnol rsFkqu
dpjk mpyyk tkr ukgh- vki.k lHkk laiY;kuarj rsFks tkoqu igk] vkrk lq/nk rsFks ,d Vªd dpjk lkBysyk
vlsy- xsY;k efgU;kr ;k egku larkps tUeksRlo gksrs R;kosGsl okjaokj Qksu d#u lq/nk dpjk
mpy.;klkBh xkMh osGsoj vkyh ukgh- rj ek>h vki.kkal fouarh vkgs dh] rsFks R;k iqrG;ktoG tks
dp&;kph tkxk vkgs rh cnyyh tkoh- lar daojke pkSdkiklqu lar ukjk;.knkl gkWLihVypk jLrk fdrh
o”kkZiklqu rlkP;k rlkp vkgs- vkrk ikolkGk ;sbZy R;kosGsl R;k jLR;kph fLFkrh v’kh gksbZy dh dq.khgh
O;kikjh R;k jLR;ko#u ;s&tk dj.kkj ukgh- d`i;k d#u ;k xks”VhdMs [kkl d#u y{k fnys tkos dh rsfFky
iqrG;ktoGpk dpjk gVfoyk tkok- LFkk;h lferhe/;s th fufonk laer dsyh vkgs R;kph izfl/nh d#u
eatwjh nsoqu ikolkG;kP;k vknh rs dke iq.kZ dsys tkos- /kU;okn A
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] vkeP;k ;sfFky izHkkx Ø- 5 ;sfFky xqy’ku
uxje/;s ,d NksVh’kh leL;k vkgs- rs ,d NksVs’ks ‘kgj vkgs rsFks egkuxjikfydsus xsY;k 10 o”kkZiklqu
<qadqu lq/nk ikfgys ukgh- ;kckcr eh ,d y{kos/kh Vkdyh ijarq R;kl dk ekfgr d’;kcn~ny ekU;rk fnyh
ukgh\ rj vk;qDr lkgsckauk eh ,d fouarh djrks dh] rsFkhy yksd xjhc vkgsr] rsFks ukyk oxSj ukgh] d
q.kh lQkbZ dkexkj rsFks tkr ukgh] u eqdkne rsFks Bsoysyk vkgs- eh rhu osGk rØkj d#u ns[khy
rsFks eqdkne fnysyk ukgh- nqljh xks”V v’kh dh ‘kgkM LVs’kuP;k leksj ,d psacj vkgs nj nsku fnolkauh rks
psacj Hk#u okgr vlrks- R;kckcrhr eh fdrhrjh osGk rØkj dsyh vkgs rks psacj fu”dklhr d#u rsFks nqljk
psacj cka/k.;kr ;kok fdaok rsFks nqljh dkgh mik;;kstuk djkoh ijarq R;kckcrhr dq.khgh y{k nsr ukgh-
d`i;k d#u vki.k ;kph n{krk ?;koh vkf.k vkeps gs dke iq.kZ d#u n;kos- /kU;oknA
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&ek- egkikSj] miegkikSj] lHkkx`g usrk] loZ xVusrs] loZ lUekufu; lnL;
iq”ixqPN nsoqu vki.k ek>k lRdkj dsykr- R;kcn~ny vki.kkyk eh /kU;okn nsrks- eh vkrk i;Zar lHksyk dk
mifLFkr jkfgyks ukgh R;kcn~ny eh eqn~nke ;sFks [qkyklk djrks dh ekÖ;k fojks/kkr iqohZP;k egklHksr
vfo’okl Bjko vkysyk gksrk- T;k vf/kdkjkP;k fojks/kkr vfo’okl Bjko vkyk vkgs R;kauh lHksl mifLFkr
jkgkos v’kh dk;n;kr dks.krhgh rjrqn ukgh- T;k T;k lHkk LFkfxr >kY;k gksR;k R;k egklHksyk eh 4 dh
5 osGk ;kp dkj.kklkBh xSjgtj gksrks- rlsp nksu egklHksP;k osGh R;kp fno’kh vkSjaxkckn ;sFks Vªsfuax lkBh
tkos ykxys- rs VkG.ks ‘kD; uOgrs- ;klkBh eh R;k nksu egklHksyk gtj jkgw ‘kdyks ukgh- lHksl vk;qDr
xSjgtj jkg.;kps R;kr dks.krhgh tk.khoiqoZd VkGkVkG ukgh fdaok lgsrq ukgh- eh lokZauk vk’oklu nsrks dh
loZ cSBdkr ‘kklukdMs ,[kknh ckc vlsy vkf.k eyk rsFks tk.ks Hkkx vlsy v’kh ifjfLFkrh lksMqu ckdh
loZ cSBdhl eh gtj jkg.kkj vkgs- gtj jkg.kkj Eg.kts eh dkgh esgjckuh djr ukgh gh ek>h tckcnkjh
vkgs- R;k tckcnkjhph eyk tk.kho vkgs- iq”ixqPN nsoqu vki.k ek>s ts Lokxr dsys R;kcn~ny eh lokZauk
iqUgk ,dnk /kU;okn nsrks- Jherh feukrkbZ lksusth ;kauh th y{kos/kh fnyh vkgs] T;kps vuqeksnu Jh- fnyhi
xk;dokM ;kauh dsys vkgs] lnL;kP;k Hkkouk ekÖ;k leksj vkf.k lHkkx`gk leksj vkY;k vkgsr R;kckcr eh
fuosnu d# bfPNrks- lu 2006 e/;s mYgkluxj ‘kgjkr MsaX;qps 59 #X.k vk<Gwu vkys vlwu mipkjkuarj
rs cjs >kys vkgsr- MsaX;qph lkFk gh ?kjkrhy fdaok brj fBdk.kh lkBysY;k vLoPN ik.;keqGs gksrs-
MsaX;qP;k uk’kklkBh vkjksX; f’k{k.k o tarquk’kdkph Qokj.kh bR;knh dk;Zokgh dj.;kr vkyh vkgs o vkrk
lq# dj.kkj vkgksr- MsaX;qP;k funkuklkBh e/;orhZ #X.kky;] mYgkluxj&3 ;sFks mYgkluxj egkuxjikfydsrQsZ
miyC/k d#u ns.;kr vkysyh vkgs- ;sR;k ikolkG;kiqohZ ukys lQkbZlkBh eatqjh ns.;kr vkysyh vlwu
R;kuqlkj yodjp ukys lQkbZph dkes lq# dj.;kr ;srhy- gk izLrko LFkk;h lferhleksj Bso.;kl r;kj
vkgs- vkf.k rks ifgY;k LFkk;h lferh lHksr eatwj gksbZy- ts [kkMkcnyh o gaxkeh deZpkjh vkgsr] 305
gaxkeh deZpk&;kaph dkxni=kaph izkFkfed Nkuuh dsyh vkgs- R;kiSdh 220 deZpkjh ld`r n’kZuh ik=
vlY;kps vk<Gwu vkysys vkgsr- ijarq vkEgkayk rhu&pkj la?kVusdMqu dkgh yksd e`r vkgs dkgh yksd
dh T;kaph ukos [kksVh vkgsr fdaok dkxni= v P;k ukokoj c ;s.kkj vkgs v’kkizdkjph vkeP;kdMs lafnX/k
rØkj vkysyh vkgs- R;koj mik;;kstuk Eg.kqu vkeph fMikVZesaVy dfeVh vkgs fdaok flysD’ku dfeVh
vkgs R;kaP;k leksj ;k 220 deZpk&;kaph dkxni= Nkuuh d#u eqyk[kr ?ksryh tkbZy- rlsp ;kpk izLrko
lq/nk r;kj vkgs- ;k Nkuuh uarj gk izLrko egklHksiq<s Bso.;kph vkeph r;kjh vkgs- rs lk/kkj.kr% 1&3
vkBoM;kr iq.kZ gksbZy v’kh ek>h vis{kk vkgs- vkf.k fuf’pri.ks iq<P;k egklHkse/;s gk iz’u fudkyh
fu?ksy- fuoM.kwd vkpkjlafgrk vlY;keqGs vkiY;kyk gs dke igkrk vkys ukgh- uarj ;kckcr rØkjh
vkY;k] izLrko r;kj gksrk- izLrko eatqjhl Bso.;kiqohZ T;k rØkjh vkY;k R;k rØkjh iqohZ R;kph Nkuuh
dj.ks vko’;d vlY;kus ;k izfØ;syk mf’kj >kysyk vkgs- tks mf’kj >kysyk vkgs rks ;ksX; dkj.kklkBhp
>kysyk vkgs- gs 220 deZpkjh vki.k fuf’pi.ks R;kaph ik=rk c?kwu vki.k R;kauk dkekoj ?ksoq- njo”khZ
vki.k ikolkG;kiqohZ 700 rs 750 deZpkjh ;k dkeklkBh ?ksrks- ;kpk xks”kokjk r;kj vkgs o rks LFkk;h
lferhiq<s ikBfoysyk vkgs- rks izLrko LFkk;h lferhr eatqj >kY;kuarj ikolkG;kiqohZ Eg.kts iq<P;k 15
fnolkar dke lq# gksbZy- rlsp ‘kgjkr ts ?kk.khps lkezkT; iljys vkgs rs gVfo.;klkBh eh iz’kklukP;k
ekxs eh mHkk jkgwu gs dke d#u ?ksbZy- ,o<s eh vk’oklu nsrks- rlsp Bsdsnkjkpk tks fo”k; vkgs ;kckcrhr
eh egkikSj] mi&egkikSj o lHkkx`g usrk ;kaP;k’kh xsY;k 3&4 fnolkiklqu ppkZ djrks vkgs- R;kckcr ts
djkjkP;k vVh o ‘krhZ vkgsr R;kph vkEgh dk;ns’khjfjR;k Nkuuh djr vkgksr- R;kizek.ks R;kaP;kfo#/n
dkjokbZ dj.;kps fuf’pr dsysys vkgs- eh ekÖ;k o mik;qDrkaP;k lghus R;kyk cjsp eseks fnys vkgsr-
dpjk mpyyk tkr ukgh Eg.kqu R;kaP;k isesaV e/kqu QkbZu Eg.kqu dikr dsyh vkgs- 30 gtkj] 50 gtkj
v’kh jDde R;kaP;k fcyke/kqu dikr dsysyh vkgs- R;kauk vki.k 1 yk[k 20 gtkj ,o<h jDde njjkst
nsrks ;k iS’;kpk ;ksX; fofu;ksx >kyk ukgh rj o R;kauh tj vVh o ‘krhZ iq.kZ dsY;k ukghr rj R;kaP;k
fo#/n dkjokbZ dsyh tkbZy- R;klkBh izfØ;k lq# vkgs-
lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %&ek- egkikSjth o vk;qDr lkgsc] izR;sd o”khZ ts 10&10 yksd dkekoj
?ksrys tkrkr R;k 200 yksdkapk eqn~nk vkgs dh vki.k egklHksr 305 pk eqn~nk ikl dsyk gksrk rks vkgs-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%& 305 lQkbZ dkekxjkaiSdh T;k deZpk&;kaps nLr,sot iMrkGwu [kk=h d#u
?ks.;kr vkyh vkgs v’kk deZpk&;kaph la[;k 220 vkgs- R;kauk ifgY;k VII;ke/;s dkekoj ?ksoq o ckdh
dkexkjkaP;k nLr,sotkph Nkuuh gksr vkgs-
lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %&305 lQkbZ dkexkjkauk dkekoj ?ks.;kpk eqn~nk eh egkikSj vlrkauk ikjhr
dsyk gksrk- Eg.kqu 305 dkexkj [kkMkcnyhoj ?ksrys tkosr-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%& 305 lQkbZ dkexkj [kkMkcnyhoj ?ks.;kpk vkiyk eqn~nk vkgs gs cjkscj
vkgs- ijarq T;k dkexkjkauk dkekoj ?;k;ps vkgs] T;kauk ixkj fnyk xsyk vkgs rlsp 240 fnol lsospk tks
eqn~nk vkgs ;k eqn~n;kaP;k Nkuuhe/;s QDr 220 dkexkjkapkp izLrko ;ksX; vlk vkgs- R;klkBh ifgys gk
izLrko eatqj dsyk tkbZy R;kuarj ckdh dkexkjkaP;k nLr,sotkph Nkuuh pkyq vkgs- R;kaP;kckcrhrhy
nLr,sot feGr ukghr- ts tqus nLr,sot vkgsr rs miyC/k gksr ukghr- R;kaP;kdMs tj dkgh nLr,sot
vlrhy rj rs ?ksoqu R;kaph Nkuuh d#u R;kapk lq/nk fopkj d#-
lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %& rlsp vkjksX; foHkkxke/;s ts yksd 10&10] 12&12 o”kkZiklqu dke
djr vkgsr R;kauk rj vki.k lek;ksftr d# ‘kdrkr uk\
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&gk tsk 305 lQkbZ dkexkjkapk eqn~nk vkgs R;kckcrhr eqacbZ mPp
U;k;ky;kps vkns’k vkgsr R;kckcrhr lHkkx`gkr Bjko eatqj dj.;kr vkyk vkgs- R;kaP;kckcrhrhy eqn~nk
vlY;kus R;kckcrhr eh fuosnu dsys vkgs-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&ek- vk;qDr lkgsc] T;kauk MsaX;qPkk vktkj gksrks v’kk #X.kkl mipkj
dj.;klkBh e/;orhZ #X.kky;kr QDr ,dp dsanz vkgs- ;klkBh ek>h vki.kkal v’kh fouarh vkgs dh] dWEi
ua-1 ;sFks ,d o dWEi ua- 5 ;sFks ,d v’kh nksu dsanzs vlkohr- l/;k dWEi ua- 5 ;sfFky yksdkauk dWEi ua-
3;sFks ,o<;k ykac ;kO;k ykxr vkgs- rlsp sfcykZ xsV iklqu dWEi ua- 1 o 2 e/khy yksdkauk dWEi ua- 3
;sFks ;s.;klkBh ykac iMrs- Eg.kqu ;krhy ,d dsanz dWEi ua-1 ;sFks vlkos o nqljs dWEi ua- 5 ;sFks vlkos-
rlsp vk.k[kh ,d lwpuk vkgs- vkrk vki.k lkafxrys dh] [kkMkcnyhoj 220 lQkbZ dkexkj ?ks.kkj vkgsr
rj gs dkexkj vki.k d/kh ?ks.kkj vkgkr\ fdrh dkyko/khe/;s ?ks.kkj vkgkr rso<s lkaxk-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&eh lkafxrys uk] rhu vkBoM;kph eqnr ?ksryh vkgs- Nkuuh >kyh dh
yxsp rks izLrko iq<hy egklHksr ;sbZy- vkf.k rqEgh vkrk th lwpuk dsyh gksrh MsaX;qP;k vktkjkoj mipkj
dj.;klkBh nksu dsanz vlkohr- vki.kkdMs lgk vkjksX; dsanz vkgsr- R;krhy dWEi ua- 1 o dWEi ua- 5
;sfFky dsanz ;klkBh miyC/k d#u nsrk ;sbZy- R;kr dkgh vMp.k ukgh-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&ek- vk;qDr lkgsc] y{kos/khps gs ts vki.k mRrj fnys- rlsp Jherh
feukrkbZ lksusth ;kauh vki.kkal tks iz’u fopkjyk ;k nks?kkae/;s varj vkgs- vki.k 305 lQkbZ
dkexkjkackcr cksyrkr- ;k y{kos/khe/;s vls fyfgys vkgs dh [kkMkcnyhoj lQkbZ dkexkj ?ksrys tkosr-
vki.k ts EgVys R;kizek.ks 220 dkexkj [kkMkcnyhoj ?ks.kkj vkgkr- rlsp njo”khZ izR;sd izHkkxklkBh ukys
lQkbZ dkeh ts 10&10 lQkbZ dkexkj fnys tkrkr rs dkexkj osxGs vlrhy dh 220 e/khyp vlrhy\
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&220 vf/kd 500 yksd vkgsr- usgeh 700&750 dkexkj vki.k ?ks.kkj
vkgksr gs loZ dkexkj vki.k ?ks.kkj vkgksr- ijarq ts 220 dkexkj vkgsr R;kauk Bsdsnkjhoj fu;fer Lo#ih
dkekoj ?ks.kkj vkgksr- R;kauk fu;fer dj.;kpk tks eqn~nk vkgs R;kckcrhr eh fuosnu dsys vkgs- iq.kZ
750 dexkjkauk ?ksrys tkbZy-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&Eg.ktsp 220 dkexkj idMqu ,dq.k 750 dkexkj ?;ky\
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&750 e/;s 220 dkexkj vkgsrp uk\ gs 220 dkexkj rj ;srhyp-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&305 lQkbZ dkexkjkapk eqn~nk jkgwu xsyk ts lsosr dk;e gks.kkj vkgsr]
vkrk vki.k ts 220 lQkbZ dkexkjkackcr cksyr vkgkr rs rj tls vki.k 750 dkexkj ?ksrks] 760
dkexkj ?ksrks rs osxGs vlys ikfgtsr- ukyk lQkbZlkBh vki.k ts dkexkj ?ksrks------
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&gs igk] vki.k lk/kkj.kr% 750 dkexkj ?ksrks] gs 220 dkexkj vkiY;kdMs
vkY;kuarj vkiyh moZfjr ekx.kh 500 ph gksbZy- rs 500 dkexkj ?ksrys tkrhy-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&R;kuarj 220 dkexkjkaps dk; djky\ 750 dkexkj ts vki.k ?ksrks rs nksu
efgU;klkBh ?ksrks- 220 dkexkjkauk lq/nk nksu efgU;klkBhp ?ks.kkj vkgkr dk\
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&ukgh] egklHkk gksbZi;Zar R;akuk rkRiqjR;k Lo#ih ?ksoq- uarj R;kauk fu;fer
d#-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vki.k Eg.krk dh mPp U;k;ky;kpk vkns’k vkgs R;kizek.ks vki.k 220
dkexkjkaph Nkuuhgh dsyh vkgs- rs 220 dkexkj iq<s pkyq lsosr dk;e gks.kkj vkgsr dh nksu efgU;kuarj
?kjh cl.kkj vkgsr\
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&ukgh] ijeuaV gksrhy- 220 dkexkjkauk vkrk rkRiqjR;k Lo#ikr ?ksoq uarj
R;kapk gDd curks R;kauk uarj dk;e d#- uarj tknk 500 dkexkj nksu efgU;kuarj ?ksoq-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh%&ts dkexkj vuqifLFkr jkgrkr] rs 220 dkexkj e/kqu ?;k o 750 gs
dkexkj osxGs ?;k- 220 dkexkj [kkMkcnyhoj ?;kosr rsOgkp vkeP;k ‘kgjkph lQkbZ gksbZy-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%& dkexkjkaph th ins eatqj >kyh vkgsr R;kuqlkj vkEgh tkLrhr tkLr 300
yksdkauk dkekoj ?ksoq ‘kdrks- 1500 th la[;k vkgs R;krqu 1200 vkiY;ktoG vkgsr- gs 200 dkexkj
tsOgk fu;fer gksrhy- tls vki.k Eg.krk dh] ts dkexkj xSjgtj vlrkr R;k dkexkjkaP;k fBdk.kh gs
dkexkj useY;kuarj dkexkjkaph la[;k ok<sy-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&ukyk lQkbZlkBh 760 dkexkj vki.k osxGs ?;k- izR;sd o”khZ izR;sd
izHkkxklkBh 10 dkexkj fnys tkrkr-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ukyk lQkbZlkBh njo”khZ izR;sd uxjlsodkl 10&10 dkexkj fnys tkrkr- o
gs ts 220 dkexkj usek;ps vkgsr rs ts dk;e lsosrhy lQkbZ dkexkj xSjgtj jkgrkr R;kaP;k tkxh ;kaph
use.kqd djk;ph vkgs- Jh- cPpkjke ;kaps gsp Eg.k.ks vkgs-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&;ko”khZ rj eh vls lkaxsu dh] gs ts 220 dkexkj vkgsr R;kauk vn;ki
vkEgh fu;fer dkekoj ?ksrysys ukgh- ;k yksdkauk izFke rj 750 dkexkjkae/;s dkekoj ?ksrys tkbZy-o
ikolkG;kuarj R;kauk fu;fer dsys tkbZy- o 750 dkexkjkapk gk tks eqn~nk vkgs] rks iq<P;k o”khZ tsOgk
;sbZy R;kosGsl 750 dkexkjkauk ?kasrys tkbZy-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ukys lQkbZ dkeh 10&10 dkexkj osxGs ?;k- vkf.k ts dkexkj lrr
xSjgtj jkgrkr R;kaP;k tkxh 220 dkexkj osxGs ?;k-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&tksi;Zar R;kauk fu;feri.ks dkekoj ?ksrys tkr ukgh rksi;Zar R;kauk xSjgtj
dkexkjkaP;k tkxsoj dls ?ksrk ;sbZy\
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&vk;qDr lkgsc] iw<P;k o”khZ rqEgh 750 dkexkj ?ks.;kl r;kj vkgkr- gs 220
vkf.k iq<hy o”khZ 750 gs rj rqEgh cjkscj Eg.kkykr\ ex ;k o”khZ dk ukgh\ iq<P;k o”khZlkBh dk djrk
Eg.kts vko’;drk vkgs\
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&;ko”khZ vki.k R;kauk fu;fer dj.kkj vkgksr- vkf.k R;kP;k vk/kh vki.kkal
R;kaP;k lsok miyC/k d#u ?;ko;kP;k vkgsr-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&eqGkr eqn~nk gk vkgs dh] 220 dkexkjkauk ?;k- vkf.k Tks dkexkj jtsoj
tkrkr tls dh dkgh izHkkxkae/;s rqEgh 13 rj dkgh fBdk.kh 14] dkgh fBdk.kh 16 lQkbZ dkexkj fnysys
vkgsr- vkt vkeP;k ij’kwjke ikVhy ;kaP;k izHkkxke/;s 13 lQkbZ dkexkjkaiSdh QDr 3 p dkexkj dkekoj
vkgsr- ;k rhu yksdkadMqu lQkbZ dk; d#u ?ks.kkj\ Eg.kqu ;klkBh rqEgh 220 lQkbZ dkexkj Hkjk- vkf.k
ckdh ts gaxkeh dkexkj vkgsr ts ukys lQkbZlkBh es vkf.k tqu efgU;ke/;s Hkjrks tls ekxP;k o”khZ Hkjys
gksrs rls rqEgh iq<Y;k o”khZ Hkj.kkj vkgkr- rs ;ko”khZ Hkjk-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&ukgh rs vki.k Hkj.kkjp vkgksr- rs 500 Hkj.kkj o 220 gs dkexkj
miyC/k gks.kkj vkgsr-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&220 dkexkjkapk eqn~nk osxGk vkgs-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&220 dkexkjkapk eqn~nk fudkykr dk<.;klkBh vki.kkl iq<P;k egklHksr
Bjko ?;kok ykxsy- R;klkBh nksu efgus ykxrhy- Eg.kts izR;{kkr R;kauk vkns’k feGsi;Zar- R;kaP;k lsok
QDr vki.kkal es vfk.k tqu e/;s miyC/k d#u ?ks.ks vko’;d vkgs- ex R;kosGsl R;kauk R;kpk Qk;nk
feGkykp ikfgts-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&?;k uk\ es] tqu e/;s ----------
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&ex vkiys ,dq.k 1000 dkexkj gksrhy- vkfFkZd n`”V;k gk ckstk dlk
lgu djrk ;sbZy rs eyk riklwu igkos ykxsy- R;kuarj tknk T;k 250 tkxk Hkjk;P;k vkgsr-
R;kckcrhr rikl d#u eh vki.kkal mRrj nsbZy- R;klkBh vktps ts xf.kr vkgs rs 750 Eg.kts 220
vf/kd 500 vlsp vkgs- vfk.k R;kP;k vk/kkjsp gs fuosnu eh dsys vkgs-s
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ukgh] ukgh vk;qDr lkgsc] ts 10 dkexkj njo”khZ vkEgh ukyslQkbZlkBh ?ksrks]
ek- egkikSjth] mi&egkikSjth tjk y{k n;k- ts 10 dkexkj njo”khZ vki.k ukys lQkbZlkBh ?ksrks izR;sd
uxjlsodkl ;k dkeh 10&10 dkexkj feGrkr- rlsp gs ts 220 dkexkj vki.k ?ksr vkgksr rs ts vkiys
dkexkj dk;elsosr vkgsr ijarq rs dkekoj ;sr ukghr R;kaP;k ,soth gs 220 dkexkj ?;k;ps vkgsr- rj
;k ckcrhr vki.k vk;qDrkauk vkns’k n;k-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&lkykcknizek.ks vki.k ts ukys lQkbZlkBh 750 dkexkj ?ksrks rs QDr ukys
lQkbZlkBh vlrkr- R;kapk izHkkxkrhy lQkbZ’kh dkgh laca/k ulrks- vkf.k vkrk gs ts 220 dkexkj
?ks.;kckcr ts cksyys tkr vkgsr rs vkiys ts dk;e lQkbZ dkexkj vkgsr R;krhy ts dkexkj dkekoj ;sr
ukghr R;kaP;k fBdk.kh rqEgh rs ?ksr vkgkr- Eg.kts ;k dkexkjkapk 220 lQkbZ dkexkjka’kh dkghgh laca/k
ukgh-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&gs ts 220 dkexkj vki.k ?ksrks rs njo”khZ ukys lQkbZlkBhp ?ksr gksrks o
[kkMkcnyh Eg.kqu ?ksr gksrks- vkrk ;ko”khZ vki.kkal es vkf.k tque/;s R;kaP;k lsok miyC/k d#u ?;kO;k
ykxrhy- R;k vki.k ukyk lQkbZlkBh ?ksr vkgskr vkf.k R;kaP;k lsok fu;fer >kY;kuarj rs fu;fer
gksrhy- gk ,d Hkkx vkf.k eh ts xf.kr dsys vkgs R;kuqlkj 500 vkf.k gs 220 v’kkizdkjs 750
yksdkaphp iqrZrk dsyh vkgs- tknk 200 ?;k;ps vlrhy rj rs eyk riklqu ?;kos ykxsy- vkf.k ex gtkj
dkexkj gksrhy- gs eh riklqu R;kizek.ks fu.kZ; ?ksrks- ijarq vkrk 750 yk vkiyh fuf’pr eatqjh >kysyh
vkgs- rlk izLrko ikBfoysyk vkgs-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&vk;qDr lkgsc] eqn~nk vlk vkgs dh ekxP;k o”khZ mYgkluxje/;s MsaX;q vkf.k
fpdquxqfu;k ;kpk tks vktkj vkyk vkf.k R;kl izfrca/k dj.;kl vki.k FkksMs deh iMyks ;kaps dkj.k gs dh
lkQlQkbZ deh- gs ,deso dkj.k gksrs- gs vktkj tkLrhr tkLr iljys rs tsFks ?kk.khps lkezkT; gksrs
rsFksp- R;kps dkj.k Eg.kts lkQlQkbZlkBh vlysys deZpkjh deh- rhu rs pkj deZpkjh rs lq/nk ;s.kkj
fdaok ;s.kkj ukgh v’kk ifjfLFkrhe/;s vkf.k ;k o”khZ ;k MsaX;qP;k fo”kk.kqae/;s ok< >kysyh vkgs- gs ftYgk
fgorki dsanzkus dcqy dsysys vkgs vkf.k mYgkluxj egkuxjikfydsus ;kckcrhr osGhp mik;;kstuk
dj.;kdkeh R;kauh vkns’k fnys vkgsr- vkf.k ;kckcrhr tj rqEgh y{k fnys ukgh rj lkFkhps vktkj
ok<rhy- R;keqGs ;kckcrph laiq.kZ tckcnkjh vkiyh vlsy- Eg.kqu jksx gks.;kvxksnj dkGth ?ksrysyh
cjh- ekxP;k o”khZ lQkbZ deh >kysyh vkgs- lQkbZ ok<yh ikfgts Eg.kqu gs 220 deZpkjh Hkjk vkf.k
njo”khZ ukyk lQkbZlkBh vki.k izR;sd izHkkxke/;s 10 deZpkjh ts userks R;kizek.ks 750 deZpkjh Hkjk- tsFks
deZpk&;kaph la[;k deh vlsy rsFksp ;ke/kqu deZpkjh nsrk ;srhy- R;keqGs lkFkhpk izknqZHkko gks.kkj ukgh-
vkf.k iq<s tks vkEgkayk tks ckdhpk [kpZ djkok ykxrks batsD’ku vk.kk vkf.k ckdhP;k mik;;kstuk djk]
R;kojpk [kpZ VGsy- vkf.k yksdkaP;k vkjksX;kl ck/kk ;s.kkj ukgh-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&MsaX;qpk tks vktkj gksrks rks [kjs Eg.kts ?kk.khP;k lkezkT;keqGs gksr ukgh-
MssaX;q gk gs LoPN ik.kh vki.k lkBorks] ts vki.k cnyr ukgh] rsFks R;kph ok< gksr vlrs- vkf.k gh th
lkFk vkgs vkf.k gh ,dnk T;k Hkkxkr vkyh vkgs R;k Hkkxkr iqUgk ;sr ukgh- rjh lq/nk MsaX;q gk ,dp
ukgh brj ts lkFkhps vktkj vkgs rs y{kkr ?ksoqu vki.k 750 dkexkjkaP;k fBdk.kh 1000 dkexkj ?ksoq
‘kdrkr dk rs eh riklqu ?ksrks\ ijarq vkt ;k y{kos/khoj fuosnu djrkauk eh lkaxq bfPNrks dh gs 220
dkexkj /k#u 750 dkexkj rj Hkjys tkrhy- tknk dkexkjkackcr rikl.kh dsY;kuarj iqrZrk dsyh tkbZy-
egkikfydk lfpo%&iq<hy y{kos/kh lwpuk th vkgs frps lqpd vkgsr Jh- jktsanzflag HkqYyj R;kauh d`i;k
vkiyk izLrko ekaMkok-
y{kos/kh lwpuk dzekad 2
lqpdkps uko %& Jh- jktsanzflag HkqYyj
vuqeksndkps uko %& Jh- jkelkxj tukZnu ;kno
fo”k; %& ‘kgkMgqu dY;k.kekxsZ jsYos #Gk[kkyqu tk.kk&;k ukY;krqu ,evk;Mhlhyk 18 bap
O;klkph tyokfguh Vkd.;kl ijokuxh ns.;kckcr y{kos/kh-
‘kgkM rs lh&CykWd ekxsZ ,evk;Mhlh eksBh Hkqfexr tyokfguh mYgkluxj egkuxjikfydsP;k gn~nhr
vkgs- ‘kgkM jsYos #Gk[kkywu ‘kgkMgwu dY;k.kekxZ tk.kkjk Hkqfexr ukyk okgr vkgs- lnjpk ukyk
mYgkluxj egkuxjikfydk gn~nhr vkgs- lnj ukY;krqu o”kZHkj xkG] dsjdpjk lkaMik.kh okgr vlrks-
ikolkG;kr lnj ukyk nq/kMh Hk#u okgrks- vfro`”VheqGs lnj ukY;kps ik.kh jsYos #Gko#u okgrs- rlsp
lkrR;kus lnj jsYos #Gkk[kkyqu okg.kk&;k ukY;kP;k l[ky Hkkxkr vl.kk&;k jktho xka/khuxj]
ckGd`”.kuxj] ‘kgkM QkVd] Oghih ukbZd dkWyuh o lh&CykWd ifjljkr iqje; ifjfLFkrh fuekZ.k gksrs- lnj
ifjlj ik.;k[kkyh ;soqu fo’ks”kr% >ksiMiV~Vh ifjljkr jkg.kk&;k ukxjhdkaps izpaM uqdlku lkslkos ykxrs-
lnj uky;krqu eksB;k izek.kkr lkaMik.kh o dsjdpjk ;sr vlrks- lnj ukY;krqu ,evk;Mhlh dY;k.k
‘kgjkr 18 bap tyokfguh ekQZr ik.kh iqjoBk ns.kkj vkgs- R;kauh dkekyk lq#okr lq/nk dsyh gksrh- ijarq
LFkkfud ukxjhdkauh lnj dke jks[kys vkgs- dY;k.kyk ik.khiqjoBk djkok R;kckcr vkeph dks.kR;kgh
izdkjph gjdr ukgh- ijarq lnj ukY;krqu tyokfguh Vkd.;kph ijokuxh fnY;kl vxj R;kauh tyokfguh
VkdY;kl LFkkfud ifjljkrhy ukxjhd iz{kqC/k gksoqu eksBk mnzsd gksoq ‘kdrks- v#an ukY;kP;k lkaMik.;krqu
tyokfguh VkdY;kl ukY;krqu okg.kkjk xkG] dsjdpjk vMdqu ukY;kps lkaMik.kh utfndP;k ifjljkr
f’kj.;kph nkV ‘kD;rk vkgs- ,evk;Mhlh us i;kZ; ‘kks/kqu lnjph tyokfguh ukY;krqu u ?ksrk ;ksX;
mik;;kstuk d#u ojP;k dMsus ?ksoqu tkoh- ukY;kP;k e/kkse/k ?ksoqu xsY;kl ikolkGkp dk; Hkj
mUgkG;krlq/nk ukY;kps lkaMik.kh utfndP;k ifjljkr tkoqu iqje;fLFkrh fuekZ.k gksbZy- lnj uky;krqu
tyokfguh xsY;kl LFkkfud ukxjhd R;kpk fojks/k djrhy- lnj dke gksoqu ns.kkj ukghr- R;keqGs vfiz;
?kVuk ?kMq ‘kdrs- R;klkBh iz’kklukus iksfylkauk lrZd djkos- lnj fBdk.kh r.kkoxzLr fLFkrh fuekZ.k gksoq
‘kdrs- mYgkluxj iz’kklukus lnj ukY;krqu tyokfguh Vkd.;kl ijokuxh fnY;kl lnj fBdk.kP;k
ifjljkr ik.kh f’kjY;kl vxj >ksiMiV~Vh MqcY;kl R;kl tckcnkj iz’kklu jkfgy ;kph uksan ?;koh-
iz’kklukus ukY;krqu tyokfguh Vkd.;kl ijokuxh nsoq u;s- lnj ukY;krqu tyokfguh tk.kkj ukgh ;kckcr
egklHksr Bksl fu.kZ; |kok-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %& lUekufu; egkikSjth] mi&egkikSjth o vk;qDr lkgsc] ‘kgkM QkVd ;sFks
jsYos ykbZu [kkyqu ,d ukyk tkrks R;kph maph 4 QqV o #anh 6 QqV vkgs- rsFkqu ,evk;Mhlh okys
dY;k.klkBh fnM QqV O;klkph tyokfguh nsr vkgsr- [ksek.kh iklqu laiq.kZ mYgkluxj ‘kgjkps ik.kh ;k
ukY;ke/kqu okgr vlrs- ikolkG;kr ,d rklke/;s laiq.kZ foHkkxke/;s gk ukyk rqacY;kl ik.kh Hkjrs-
R;kaps Eg.k.ks vls vkgs dh vki.k R;kauk tyokfguh Vkd.;kl ijokuxh fnyh vkgs- vki.k tj v’kh
ijokuxh fnyh vlsy rj ikolkG;ke/;s gk ukyk rqacqu vktqcktqpk ifjljp dk; xksy eSnku i;Zarpk Hkkx
ikolkr cqMqu tkbZy- Eg.kqu esgjckuh d#u R;kauk ijokuxh nsoq udk- rlsp iksfylkauk lq/nk ;kckcrhr
vki.k dGok- rs iksfyl cankscLr ?ksoqu dnkfpr rs dke iq.kZ djrhy- Eg.kqu iksfylkauk i= nsoqu vki.k
R;kauk dGok dh ;kdkeklkBh iksfyl cankscLr fnyk tkoq u;s o ukY;ke/kqu dks.kR;kgh ifjfLFkrhr vkEgh
tyokfguh Vkdq ns.kkj ukgh-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vk;qDr lkgsc] d`i;k fganhr cksyk-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&lUekufu; lnL; Jh- HkqYyjth ;kaph th y{kos/kh lqpuk vkgs] R;kauh
lkafxrys dh ,evk;Mhlh th fnM QqV O;klkph tyokfguh nsr vkgs- ijarq R;k dkeklkBh
egkuxjikfydsP;k orhus dks.krkgh uk gjdr nk[kyk R;kauk fnysyk ukgh- o dY;k.k&Mksafcoyh
egkuxjikfydsl eh i= fyfgr vkgs R;kp cjkscj iksfylkauk lq/nk ;kph ekfgrh i=kUo;s nsr vkgs dh] vkEgh
;k dkeklkBh R;kauk uk gjdr nk[kyk fnysyk ukgh- o gs dke l/;k can vkgs- o can Bso.;klkBh ys[kh
lwpuk fnyh tkbZy- vkEgh yksdkauh] dks.kR;kgh foHkkxkus R;kauk uk gjdr nk[kyk fnysyk ukgh-
lnL; Jh- yky iatkch %&e/;arjh dkgh dke pkyw dsys gksrs dk T;keqGs lkseokjh laiq.kZ ‘kgjkrhy e/khy
ik.khiqjoBk can gksrk-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%& dke lq# gksrs rs can dsys vkgs- o vkrk ,evk;Mhlh] dY;k.k Mksafcoyh
egkuxjikfydk o iksfyl foHkkxkl vkEgh ys[kh i= nsr vkgksr-
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 2 okpqu nk[kforkr-
fo”k; Ø- 2 %& ekxhy fo’ks”k egklHksps fnukad 5@4@2007 jksthP;k lHksps bfro`Rr
dk;e dj.ks-
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikfydk lfpo %&bfro`Rr dk;e\ loZlaerhus\ fBd vkgs\
egkikSj %& ekxhy lHksps fnukad 5@4@2007 jksthps bfro`Rr tls vkgs rls lokZuqers dk;e dj.;kr ;sr
vkgs-
lwpd % Jh- thou mQZ jktq bnukuh
vuqeksnd % Jh- /kuat; cksMkjs
egklHkk Bjko dz- 3 c fnukad % 20@4@2007
gh egklHkk fnukad 5@4@2007 jksthP;k egklHksPks egkikfydk lfpokauh izLr`r dsysys i`”B Ø- 1
rs 22 i;Zarps bfro`Rr tls vkgs rls dk;e dj.;kl ekU;rk nsr vkgs-
,derkus
egkikSj@ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 3 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 3%& Jh- e/kqdj mekGdj] LoPNrk fufj{kd ;kauk vk;qDrkauh ctkoysyk
fuyacu vkns’k dk;e dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc] Jh- mekGdj ;kaP;k fojks/kkr th
[kkrsfugk; pkSd’kh pkyq vkgs] rh dks.krk fufj{kd djr vkgs\ R;kckcr tjk ekfgrh n;ky cjs gksbZy-
ek- egkikSjth ek>h vki.kkal fouarh vkgs dh] Jh- mekGdjkauk fuyafcr dsY;kuarj lq/nk R;kauk 75 VDds
ixkj fnyk tkrks- Eg.kqu eh vls Eg.krks dh R;kauk dkekoj ?;kos] ijarq R;kaph pkSd’kh pkyq Bsokoh-
vki.k R;kaP;kdMqu dke d#u ?ksoq ‘kdrks] vls i.k rs ?kjh clys vkgsr o 75 VDds ixkj ?ksrkr- R;kauk
dkekoj Bsoys tkos-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&R;kph d’;kckcrph pkSd’kh vkgs R;kckcrps i= vkEgkayk lq/nk feGk;yk gos-
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh %&ek- vk;qDr lkgsc] Jh- mekGdj ;kapk tks fo”k; vkt ;sFks vkyk vkgs
R;kauk 19 lIVsacj] 2006 jksth fuyafcr dj.;kr vkys vkgs o R;kl 7 efgus >kY;kuarj egklHksiq<s gk
izLrko vk.kysyk vkgs- tks 6 efgU;kP;k vkr egklHksiq<s vk.kko;kl ikfgts gksrk- ;klkBh lHkkx`gkrhy
loZ lnL;kaP;k Hkkouk y{kkr ?ksrk R;kaps fuyacu lai`”Vkkr vk.kqu R;kauk dkekoj ?ksrys tkos-
egkikfydk lfpo %&R;kauk dkekoj ?ksrys tkos\
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&ek- egkikSjth] Jh- mekGdj ;kauk ekxhy o”khZ fuayfcr dsys vkgs vkf.k R;kaps
fuyacu dk;e dj.;klkBh egklHksiq<s izLrko vk.kyk vkgs R;kckcrhr eyk vls Eg.kk;ps vkgs dh
egkikfydse/;s vki.k tsOgk dq.;k ,[kkn;k deZpk&;kyk fuyafcr djrks R;kosGsl lgk efgU;kP;k vkr
R;kP;kfo#/nph [kkrsfugk; pkSd’kh iq.kZ dsyh ikfgts- dkj.k dh cjsp vls deZpkjh o”kkZuqo”ksZ fuyafcr
vkgsr- R;kauk vki.k v/kkZ ixkj nsr vlrks- egkikfydsps rs uqdlku vkgs- Eg.kqu v’kk
deZpk&;kfo#/nph [kkrsfugk; pkSd’kh lgk efgU;kP;k vkr iq.kZ d#u R;kckcrhr vki.k fu.kZ; ?ksryk
ikfgts- R;kaP;k ixkjkoj ukgd vki.k egkikfydspk iSlk QqdV ?kkyor vkgksr- gs cjkscj ukgh- R;klkBh
loZ lHkkx`gkl ek>s vls lkax.ks vkgs dh] tj R;kaP;k fo#/nph [kkrsfugk; pkSd’kh iq.kZ >kyh vlsy rj
R;kpk iq<hy vkns’k dk;e djkok- ulsy >kyh rj pkSd’kh iq.kZ d#u tks fu.kZ; ;sbZy R;kizek.ks dk;Zokgh
djkoh-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&LoPNrk fufj{kd Jh- mekGdj ;kaP;kdMs [kkMkcnyh lQkbZ dkexkjkaps tks
ixkj gksrk R;krhy dkgh deZpk&;kauk ixkj okVi djrkauk dkgh iSls R;kauh dikr d#u ?ksrys- vlk
R;kaP;koj vkjksi Bso.;kr vkyk gksrk- izkFkfed pkSd’khe/;s R;kr rF; vlY;kps vk<Gqu vkY;kus R;kauk
lsosrqu fuyafcr dsys gksrs- eh lHkkx`gkP;k erk’kh lger vkgs dh] lgk efgU;ke/;s R;kaP;k fo#/nph
[kkrsfugk; pkSd’kh iq.kZ gks.ks visf{kr gksrs- ijarq njE;kuP;k dkGkr egkikfydsP;k lkoZf=d fuoM.kwdhr
vkiyh loZ ;a=.kk fuoM.kwd dkekr O;Lr gksrh- vkf.k gh pkSd’kh 15 fnolkr iq.kZ d#u R;kpk vgoky
izkIr >kY;kuarj R;kauk lsosr lkekoqu ?ks.;kckcr ;ksX; rks fu.kZ; ?ksryk tkbZy-
egkikfydk lfpo %&dkekoj ?;k;ps vkgs fdaok ukgh\
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %& R;kauk dkekoj ?ksrys tkos o R;kaP;kfo#/nph [kkrsfugk; pkSd’kh pkyqw Bsoyh
tkoh-
egkikfydk lfpo %&ikl\ loZlaerhus\
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers iq<hyizek.ks laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 3 %& Jh- e/kqdj mekGdj] LoPNrk fufj{kd ;kauk vk;qDrkauh ctkoysyk
fuyacu vkns’k dk;e dj.ks-
izLrkouk
Jh- e/kqdj jkepanz mekGdj] LoPNrk fufj{kd] vkjksX; foHkkx ;kapsdMs ¼ukyk lQkbZ] gaxkeh
lQkbZ dkexkj½ ;kaps osru vnk dj.ksps dke lksifo.;kr vkys vlrk R;kauh fnukad 23@8@2006 o
fnukad 26@8@2006 jksth 13 fnolkaps osru vnk djrkauk Jh- vfuy Qklxs o Jh- eqds’k cksjdj] gaxkeh
lQkbZ dkexkj ;kauk vuqØes #- 550@& o #- 350@& brdh jDde vnk dsY;kph rØkj fnukad
30@8@2006 jksth izkIr >kyh gksrh- Jh- larks”k ckcq ‘ksjs o brj pkj gaxkeh lQkbZ dkexkj ;kauhgh
ixkjkph iw.kZ jDde u fnY;kckcr rØkj dsyh gksrh- R;kpizek.ks Jh- fodkl [kjkr] v/;{k] jk”Vªoknh ;qok
dkWaxzsl] mYgkluxj ‘kgj ftYgk ;kaP;kdMwu fnukad 28@8@2006 jksth rØkj izkIr >kyh gksrh- lnj
izdj.kh vkjksX; foHkkxkdMwu izkIr >kysY;k fVIi.khuqlkj Jh- mekGdj ;kauk izFke dkj.ks nk[kok uksfVl
ctkfoyh gksrh- lnj uksfVlhckcr R;kauh fnysyk [kqyklk lek/kkudkjd ulY;keqGs R;kauk dk;kZy;hu fnukad
19 lIVsacj] 2006 P;k vkns’kkUo;s fuyafcr dj.;kr vkys vlqu] R;kaph foHkkxh; pkSd’kh dj.ksdkeh
izdj.k pkSd’kh vf/kdkjh ;kapsdMs fnukad 15@2@2007 jksth ikBfo.;kr vkys vkgs- rFkkfi] eqacbZ izkafrd
egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye 56 ps iksVdye 1 ¼c½ vUo;s R;kaps fuyacu dk;e dj.ksl
ekU;rk feG.kslkBh ek- egklHksiq<s izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 4 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- teuknkl iqjLokuh
gh egklHkk ojhy izLrko fopkjkr ?ksrk Jh-e/kqdj mekGdj] LoPNrk fufj{kd ;kauk vk;qDrkauh
ctkoysyk fuyacu vkns’k dk;e djhr ukgh-
dkj.k&&
R;kaP;k fuyacukP;k ¼fnukad 19@9@2006 P;k½ rkj[ksiklwu lgk efgU;kP;k eqnrhr R;kaps fuyacu
dk;e dj.;kar vkys ukgh Eg.kwu rs fuyacu lai`”Vkr vkys vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 4 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 4 %& Jh- Mh-Mh- iatkch] ukdk fyfid ;kauk oS|dh; [kpkZph izfriwrhZ dj.ks
dkeh LFkk;h lferhpk fnukad 26@3@2007 jksthpk Bjko Ø-
79 dk;e dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&gk fo”k; dks.kh vk.kyk vkgs\ vk;qDrkadMqu dkgh xks”kokjk] fVIi.kh oxSjs
dkgh ukgh\
egkikfydk lfpo %&LFkk;h lferhe/;s tks Bjko ikjhr >kyk vkgs rks dk;e djk;pk vkgs-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] LFkk;h lferhe/;s 5]14]619@& ,o<;k
jDdesph izfriqrhZ dj.;kl ekU;rk ns.;kr vkysyh vkgs] cjkscj vkgs uk\ ;kP;k vxksnj dqBY;k vktkjh
deZpk&;kl ,o<h eksBh jDde ns.;kr vkyh vkgs dk;\
egkikfydk lfpo %&gs ifgys izdj.k vkgs-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&gs ifgysp izdj.k vkgs rj ,[kkn;k deZpk&;kl fdaok vf/kdk&;kl izfriqrhZ
dj.;klkBh dehr deh fdrh jDde nsrk ;sbZy ;kckcr dkgh rjrqn vkgs dk;\ 1 yk[k] 2 yk[k] 50
gtkj\ fdrh nsrk ;sbZy\s gs tj vkEgkayk ;sFks dGys rj cja gksbZy uk\
lnL; Jh- cPpkjke #iapnkuh %&’kklu fu.kZ;ke/;s dk; vkgs\
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&ikl djk rqEgh i.k ppkZ rj gksoq n;k uk\ ikl djk;ph dks.kkyk ?kkbZ >kyh
vkgs\
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&Jh- xk;dokM cksyrkr rs cjkscj vkgs- lHkkx`gke/;s ppkZ >kyh ikfgts- tkLrhr
tkLr fdrh jDdesph R;kauk izfriqrhZ djk;ph\ ukghrj QDr ikl ikl Eg.kk;ps\ ,[kkn;k deZpk&;kyk
6 yk[k n;k;ps] ;kckcrhr ppkZ >kyh ikfgts o R;kuqlkj tkLrhr tkLr R;kyk fdrh jDde fnyh ikfgts-
;koj tjk ppkZ >kyh ikfgts- ex ;ksX; rks fu.kZ; lHkkx`gkr ?ksryk ikfgts-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&’kklu fu.kZ;kizek.ks R;kauh th ;knh fnyh vkgs R;ke/;s vktkjkps 40
gtkjki;Zarps eatwjhps vf/kdkj vk;qDrkauk vkgs- foHkkxizeq[k Eg.kqu vk;qDrkauk vkgs- gh dsl 5 yk[k 72
gtkjkph vkgs- ;kr R;kauk vWD;zqV ,czkfefuvy isu vkf.k baMsLVªsf’k;u vkWijs’ku iksVkoj eksBh ‘kL=fØ;k
>kyh gksrh- vkf.k R;kapk tho okpfo.;kP;k n`”Vhus gh ‘kL=fØ;k [kktxh #X.kky;kr Rojhr yhykorh
#X.kky;kr djkoh ykxyh gksrh- gk izLrko ekÖ;k vf/kdkj{ks=kP;k ckgsj vlY;keqGs rks izLrko eh LFkk;h
lferhiq<s usyk gksrk vkf.k R;kizek.ks LFkk;h lferhus 40 gtkjkis{kk jDde tknk vlY;kus R;kl eatqjhlkBh
;sFks Bjko fnysyk vkgs- R;kvuq”kaxkus gk Bjko vki.kkleksj ;sFks vkysyk vkgs-
lnL; Jh- yky iatkch %&ek- egkikSj] mi&egkikSj] ek>h v’kh fouarh vkgs dh] tj nqwljk dq.kh deZpkjh
;sFkss vktkjh iMrks rsOgk R;ka lokZacjkscj ,d lkj[kk O;ogkj dsyk ikfgts- ,dyk fnys nql&;kyk fnys
ukgh] tj nqljk dq.kh O;Drh lq/nk vlk vktkjh iMrks rsOgk R;kps lq/nk---------------
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&ek- vk;qDr lkgsc] 5]14]619@& ,o<h jDde R;kaph th vkgs rh R;kauk
ns.;kr vkyh vkgs dh n;k;ph vkgs\
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%&iSls fnysys vkgsr dk;\ iSls fnysys vkgs dh ckdh vkgs\ tj fnys vlsy rj
nqljk dq.kh deZpkjh vlsy rj R;kl lq/nk vlsp n;k- vls 5&5 yk[k #i;s ,dk deZpk&;kl fnys rj
egkuxjikfydsr dkghp mj.kkj ukgh lkgsc\ o”kkZiklqu rks xSjgtj vkgs- vkgs dqBs rks ek.kql\
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&LFkk;h lferhpk Bjko >kysyk vkgs- vtqu R;kl iSls fnysys ukgh-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&40 gtkj n;k- 40 gtkj vki.k ts cksyys vkgkr rs vkEgh ekU; djrks- ckdh
5 yk[k 72 gtkj tj rks mn;k fyykorh #X.kky;kr tkbZy] mn;k Eg.ksy eh dqBY;k nql&;k gkWLihVyk
tkr vkgs rj gs pqdhps vkgs\ ckWEcs e/;s cjsp gkWLihVy vkgs] ljdkjh gkWLihVy fdaok brj dqBY;k
gkWLihVye/;s R;kus mipkj ?ksrys vlrs- 5 yk[k 72 gtkj gh th jDde vkgs rh Qkjp eksBh jDde vkgs-
lxG;kalkBh rhp jDde fu;fer Bsoyh ikfgts- ts xk;dokM lkgsckauh lkafxrys R;kl eh lger vkgs-
lnL; Jh- x.kir ,Mds %& ek- egkikSj egksn;k] lfpo lkgsc eyk ,d fopkjk;ps vkgs tj ‘kklfd;
deZpk&;klkBh v’kh dkgh rjrqn vlsy rj vkeps fuoMwu vkysys ts yksdizfrfu/kh vkgsr rj R;kaP;klkBh
v’kh dkgh rjrqn vkgs dk;\ brj egkikfydsr rjrqn vkgs vkiY;kdMs v’kh dkgh rjrqn vkgs dk;\
egkikfydk lfpo %& loZ lnL;kalkBh ,d t#jh lwpuk vkgs] tks dks.kh lnL; vkiys fopkj ekaMq bfPNr
vlsy d`i;k R;kaus mHks jkgwu ek- egkikSjkaP;k ijokuxhus cksykos-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&ekQ djk] y{kkr vkys ukgh-
egkikfydk lfpo %&fo”k; ikl\ ikl\ fBd vkgs\ loZlaerhus\
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%& gs pqdhps vkgs] 5 yk[k #i;s ns.ks gs pqdhps vkgs- ;kl vkepk fojks/k vkgs-
lnL; Jh- x.kir ,Mds %&d`i;k ekÖ;k iz’ukps eyk mRrj n;k- ek- vk;qDr lkgsc] eyk vkWijs’ku o
vkS”k/kksipkjklkBh vkt nksu yk[k #i;s [kpZ vkgs- tj ;k dkeh [kpkZph rjrqn vlsy rj rkrMhus eyk
vkWijs’ku dj.;kph vko’;drk vkgs- ex ekÖ;klkBh dkgh rjrqn dsyh tkoq ‘kdrs dk\
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&ek- egkikSj o vk;qDr lkgsc ;kauk g~n;kpk =kl vkgs R;keqGs ;kauk tksjkr cksyrk
;sr ukgh- rj ;kaP;klkBh lq/nk nksu&lOoknksu yk[kkph rjrqn djkoh-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&’kklu fu.kZ;ke/;s egkuxjikfydk] ‘kklfd; deZpkjh ;kaP;klkBh gh rjrqn
vkgs- vkf.k R;keqGs ;k deZpk&;kyk 40 gtkj vkf.k 40 gtkjkis{kk tkLr vlY;keqGs LFkk;h lferh
lHksiq<s gk izLrko vk.kysyk vkgs- vki.k uxjlsodkaph th ekx.kh vkgs R;kpk vkf.k ;k Bjkokpk dkghgh
laca/k ukgh- vkiyh th ekx.kh vkgs rh vki.k lHkkx`gkiq<s ekaMq ‘kdrk vkf.k iq<s R;kizek.ks lHkkx`g R;kpk
fu.kZ; ?ksbZy- ‘kklu fu.kZ;ke/;s vkiY;klkBh v’kh dqByhgh rjrqn ukgh-
lnL; Jh- tuknZu <ksds%& vk;qDr lkgsc] vkrk LFkk;h lferh BjkokUo;s ,dk deZpk&;kl 5 yk[k 72
gtkj #i;s izfriqrhZ dj.;kph rjrqn dsyh vkgs- vkiY;k mYgkluxj egkuxjikfydsoj ik.kh iqjoB;kiksVh
100 is{kk tkLr dksVhps dtZ vkgs- vkf.k vkrk tj vki.k izR;sd deZpk&;kl vkS”k/kksipkjklkBh 5&5
yk[k #i;s fnys rj vkiY;k egkuxjikfydsoj dtkZpk Mksaxj mHkk jkfgy- Eg.kqu ,o<h eksBh jDde ;k
deZpk&;kl eatqj dj.;kr ;soq u;s Eg.kqu eh ekÖ;k i{kkP;k orhus uxjlsod ;k ukR;kus ;k izLrkokl
fojks/k djrks-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjth] ek- mi&egkikSjth] gk fo”k; vktP;k lHksP;k dk;Zlqpho#u
oxG.;kar ;kok-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&ek- egkikSjth] gk fo”k; iq<P;k egklHksr Bso.;kr ;kok ;klkBh vktP;k
lHksP;k dk;Zlqpho#u oxG.;kar ;kok-
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZueqrs vktP;k lHksP;k dk;Zlqpho#u oxG.;kar ;sr vkgs- &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
⌦ fo"k; Ø- 4%& Jh- Mh-Mh- iatkch] ukdk fyfid ;kauk oS|dh; [kpkZph izfriwrhZ dj.ks
dkeh LFkk;h lferhpk fnukad 26@3@2007 jksthpk Bjko Ø-
79 dk;e dj.ks-
izLrkouk
Jh-fnyhi iatkch] fyfid] tdkr foHkkx ;kauk fnukad 14-12-2005 rs 27-12-2005 ;k
dkykof/kr iksVkpk fodkjkpk =kl gksr vlY;keqGs jRufni gkWLihVy] mYgkluxj&4 ;sFks nk[ky dsys gksrs-
fnukad 28-12-2005 jksth vf/kd =kl gksm ykxY;keqGs fnukad 28-12-2005 rs fn- 26-1-2006
fyykorh gkWLihVy6] eqacbZ ;sFkhy [kktxh #X.kky;kr vkarj#X.k Eg.kwu nk[ky dsys gksrs o rhoz mnj
osnukeqGs (Acute abdominal pains/ intestinal obstruction) iksVkoj ‘kL+=fdz;k dsyh vkgs- lnj
vktkj ‘kklukps fu.kZ; dz- ,e,th 2005@9@izdz-1@vkjksX;&3] fnukad 19 ekpZ]2005 e/khy iff’k”B
^^v** e/khy fofufnZ”V dsysY;k 27 vkdfLed vktkjk e/khy v-dz- 7 oj ueqn dsysyk vkgs- rslp
ftYgk ‘kY;fpfdRld] Bk.ks ;kaps dfMy i= dz- lh,lVh esfMdy@,evkjchy@06] fnukad 26-5-2006
vUo;s ‘kklu fu.kZ;krhy oS|dh; ijrkok feG.kslkBh f’kQkjl dsysyh vkgs- ‘klukps fnukad 19
ekpZ]2005 P;k fu.kZ;krhy rjrqnhuqlkj egkjk”Vª jkT; lsok ¼oS|fd; ns[kHkky½ fu;e 1961 o R;kuarj
osGksosGh fuxZfer dsysY;k ‘kklu fu.kZ;ke/khy rjrqnhP;k v/khu jkgqu #- 40]000@& i;ZrP;k oS|fd;
[kpkZP;k izfriqrhZl eatqjhps vf/kdkj lac/khr foHkkxkaP;k foHkkx izeq[kkauk iznku dj.;kr vkys vkgsr-
rFkkfi] Jh- fnyhi iatkch ;kaps oS|fd; ‘kL+fdz;pk@mipkjklkBh #- 5]72]000@& ¼#- ikp yk[k cgkRrj
gtkj ek= ½ brdk [kpZ >kyk vlqu ‘kklukps fu.kZ;k uqlkj ifjx.kuk dsyh vlrk R;kauk #- 5]14]679@&
¼#- ikp yk[k pkSnk gtkj lgk’ks ,dks.k,sa’kh ek= ½ brdh vuqKs; vkgs- lnj oS|dh; [kpkZP;k izfriwrhZph
jDde ‘kklukps fnukad 19 ekpZ]2005 P;k ‘kklu fu.kjZ;krhy rjrqnhuqlkj fofgr dsysY;k deky
e;kZnsis{kk tkLr vlY;kus Jh- Mh-Mh-iatkch] fyihd ;kaps oS|fd; izfriwrhZps #- 5]14]679@& ¼#- ikp
yk[k pkSnk gtkj lgk’ks ,dks.,sa’kh ek=½ brD;k jDdesP;k [kpkZps ns;d vnk dj.kslkBh lnj izLrko ek-
LFkk;h lferhP;k eatqjhlkBh lknj dj.;kr ;sr vkgs-
LFkk;h lferh Bjko Ø- 79 fnukad%&26@3@2007
lqpdkps uko %& Jh- nsosanzflag [ksek.kh
vuqeksndkps uko %& Jherh dksey cfBtk
gh LFkk;h lferh ojhy izLrkousr ueqn dsysY;k dkj.kkaeqGs Jh-Mh-Mh-iatkch] fyfid] tdkr foHkkx
;kauk oS|fd; [kpkZiksVh #- 514]679@& ,o<;k jDdesph izfriwrhZ dj.;kl ekU;rk nsr vkgs-
rlsp bfro`Rr dk;e gks.;kph okV u igkrk lnj Bjkok varxZrpk fu.kZ; FksV vaeykr vk.k.;kr
;sbZy o rks vafre vlsy-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
lHkkirh@ihBklhu vf/kdkjh
LFkk;h lferh lHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egklHkk Bjko dz% 4 v fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- fnyhi xk;dokM
vuqeksndkps uko %&Jh- x.kir ,Mds
gh egklHkk Jh- Mh-Mh- iatkch] ukdk fyfid ;kauk oS|dh; [kpkZph izfriqrhZ
dj.;kdkeh LFkk;h lferhpk fnukad 26@3@2007 jksthpk Bjko Ø- 79] dk;e dj.;kpk izLrko
lfoLrj ekfgrhP;k vHkkoh vktP;k lHksP;k dk;Zlwpho#u oxG.;kr ;sr vkgs-
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 5 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 5 %& viaxkalkBh vkjf{kr etwj o fo|qr enruhl ;k inkoj fuoM
lferhP;k f’kQkj’kh vuqlkj ik= mesnokjkaph fu;qDrh dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
&&&
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSj] ek- mi&egkikSj] gh th viaxkalkBh tkxk vkgs rh fuoM lferhus
f’kQkjl dsysys vkgs- ;kaph th izek.ki= oxSjs vkgsr rh ;ksX;izdkjs riklyh tkohr- ;kckcrhr iq<s dkgh
pqdhps vk<Gqu vkys rj R;kl egklHkk tckcnkj jkg.kkj ukgh- R;kl fuoM lferhp tckcnkj jkfgy-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&ek- egkikSj] ek- miegkikSjth] ek- vk;qDr lkgsc] viax mesnokjkaP;k
eqyk[krh ?ksoqu th dkgh Hkjrh ;sFks >kysyh vkgs rh fuoM lferh}kjs >kysyh vkgs- R;ke/;s dqBykgh
Hkz”Vkpkj fdaok dqBykgh vigkj gksoq u;s rlsp R;k Hkjrhoj fu;a=.k jgkos Eg.kqu ,d lferh LFkkiu dj.;kr
vkysyh vkgs- R;k lferhus ;k mesnokjkaP;k viaxkRokP;k nk[kY;kph iq.kZi.ks Nkuuh d#u rh izek.ki=s
cjkscj gkrkGyh vkgsr fdaok ukgh R;kdMs y{k fnys ikfgts- ;kckcrph iq.kZ tckcnkjh R;k lferhph jkfgy
lHkkx`gkph jkg.kkj ukgh- ,o<s eh ;kfBdk.kh vkiY;k fun’kZukl vk.kqu nsoq bfPNrks-
lnL; Jh- jktw tX;klh %&ek- egkikSjth] ;k fuoM lferhe/;s dks.kdks.krs vf/kdkjh gksrs R;kpk tjk
[kqyklk djk- o dkgh fnolkiqohZ dkgh deZpk&;kaph Hkjrh dj.;kr vkyh gksrh- R;kosGph th fuoM
lferh gksrh R;kauh dkgh pqdk dsY;k gksR;k- R;keqGs R;kauh rRdkyhu vk;qDr Jh- vkj-ds- lksuo.ks
;kaP;kdMs ekQh ekxhryh gksrh- Eg.kqu eh gs tk.kqu ?ksoq bfPNrks dh ;k fuoM lferhe/;s dk; rsp vf/kdkjh
vkgsr dk\ dks.krs vf/kdkjh gksrs R;kpk tjk [kqyklk djkok-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&viaxkP;k vuq’ks”kkuqlkj eqyk[krh ?ks.;klkBh lferh fu;qDr dj.;kr vkyh
gksrh- R;kr vfrfjDr vk;qDr Jh- ukuk jkSjkGs] mi&vk;qDr ¼eq[;ky;½ Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
¼vkjksX;½ MkW- fnid lkoar] eq[; ys[kk ifj{kd Jh- lq/khj ukdkMh v’kh lferh gksrh- vkf.k th iqohZ Hkjrh
>kyh R;k Hkjrhlh ;k yksdkapk dkghgh laca/k uOgrk- R;kauh Nkuuh vkf.k ik=rk ;kapk l[kksy vH;kl d#u
;k lferhus fu.kZ; ?ksrysyk vkgs- vkf.k gh fuoM th vkgs frph loZLoh tckcnkjh fuoM lferhph jkfgy-
egkikfydk lfpo%&ikl\
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 5%& viaxkalkBh vkjf{kr etwj o fo|qr enruhl ;k inkoj fuoM
lferhP;k f’kQkj’kh vuqlkj ik= mesnokjkaph fu;qDrh dj.ks-
izLrkouk
viax O;Drh vf/kfu;e 1995 ph izHkkoh vaeyctko.kh Ogkoh ;klkBh ek- mPp U;k;ky;kr nk[ky
dj.;kr vkysY;k tufgr ;kfpdk Ø-70@02 o 129@03 P;k lanHkkZr viaxkkalkBh vkjf{kr inkapk fjDr
vuq’ks”k Hkjrh d#u R;kpk vgoky ‘kklukl lknj dj.;kckcr vkns’k ns.;kr vkys vkgsr-
R;kuqlkj egkikfydk vkLFkkiusojhy viaxkaP;k vuq’ks”kkpg ^^oxZ&d** o ^^oxZ&M** e/khy fjDr
vuq’ks”k Hkj.ksckcrpk ri’khy iq<hyizek.ks gksrk-
v-Ø- Iknuke ,dq.k
Hkjko;kph
la[;k
tkrhpk izoxZ viaxRokpk izdkj o in la[;k
1- dfu"B
fyfid
03 vuq-tkrh&01
vuq-tekrh&02
va/k vYin`”Vh ¼ih,l½&01
va/k vYin`”Vh ¼ih,l½&01
d.kZc/khj ¼ihMh½&01
2- f'kikbZ 01 vuq-tekrh&01 d.kZc/khj ¼ihMh½&01
3- Ektwj 02 vuq-tekrh&01
vuq-tekrh&01
va/k vYin`”Vh ¼ih,l½&01
d.kZc/khj ¼ihMh½&01
4- fo|qr
enruhl
01 [kqyk&01 d.kZc/khj ¼ihMh½&01
mijksDr vuq’ks”kkph fjDr ins Hkj.;klkBh fnukad 11@10@2006 jksthP;k o`Rri=kae/;s tkfgjkr
izfl/n dj.;kr vkyh gksrh- lnj tkfgjkrh}kjs fnukad 26@10@2006 i;Zar vtZ ekxfo.;kr vkys gksrs-
R;kuqlkj [kkyhyizek.ks vtZ izkIr >kys gksrs- lnj izkIr vtkZaph egkikfydk lsok Hkjrh fu;e o viaxkaP;k
izoxkZuqlkj Nkuuh lferh ekQZr [email protected] dj.;kr ;soqu ik= mesnokjkauk eqyk[krhl cksykfo.;kr
vkys gksrs-
v-Ø- inuke ,dq.k izkIr
vtZ
Nkuuhuqlkkj ik=
Bjysys mesnokj
Nkuuhuqlkj vik=
Bjysys mesnokj
1- dfu"B fyfid 29 && 29
2- f'kikbZ 31 && 31
3- Ektwj 12 03 09
4- fo|qr enruhl 25 17 08
rlsp lnj vuq’ks”kkuqlkj lsok ;kstu dk;kZy;] Bk.ks o ,dkfRed fodkl vkfnoklh izdYi]
‘kgkiwj ;kapsdMs fn- 15@11@2006 jksthP;k i=kUo;s egkikfydk lsok’krhZ o viaxkP;k izoxkZuqlkj
mesnokjkaph ;knh ekxfo.;kr vkyh gksrh- lnj ekx.khuqlkj fyfid inklkBh 02 mesnokj] f’kikbZ inklkBh
03 mesnokj] etqj inklkBh 06 mesnokj] fo|qr enruhl inklkBh 05 mesnokj v’kk mesnokjkaph ;knh
izkIr >kyh gksrh-
tkfgjkrh}kjs izkIr >kysY;k vtkZrhy ik= mesnokj o mijksDr dk;kZy;karxZr izkIr >kysys
mesnokj ;kaP;k eqyk[krh eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye 54 vUo;s xfBr dj.;kr
vkysY;k lferhekQZr fn- 11@12@2006 jksth nqikjh 12-00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkY;k gksR;k-
lnj eqyk[krhe/kqu fuoMlferhekQZr xq.koRrsuqlkj ik= mesnokjkaph laoxZfugk; fuoM dj.;kr vkyh vkgs-
R;kckcrpk ri’khy iq<hyizek.ks vkgs-
v-Ø- mesnokjkps uko izoxZ laoxZ ,dq.k izkIr xq.k
&& vuq- tekrh
¼d.kZc/khj½
¼va/kvYin`”Vh½
dfu"B fyfid Ikk= mesnokj
miyC/k >kys
ukghr
1
2
Losrk iksiVyky xk;dokM
T;ksrh nsojke lkGos
vuq- tkrh
¼va/kvYin`”Vh½
xSjgtj
xSjgtj
v-Ø- mesnokjkps uko izoxZ laoxZ ,dq.k izkIr xq.k
1
2
3
Jh- vkns’k HkkfxjFk Bk.ksdj
Jh- jktsanz ,l- lksuko.ks
m"kk Hkkxksth BksdG
vuq- tekrh
¼d.kZc/khj½
f'kikbZ xSjgtj
xSjgtj
xSjgtj
v-Ø- mesnokjkps uko izoxZ laoxZ ,dq.k izkIr xq.k
1
2
3
Jh- furhu panu Bkdqj
Jh- jkenkl ukenso xokjh
vk#u dklx rMoh
vuq- tekrh ¼va/k½
etwj 113
135
xSjgtj
v-Ø- mesnokjkps uko izoxZ laoxZ ,dq.k izkIr xq.k
1
2
3
Jh- vkns’k HkkfxjFk Bk.ksdj
Jh- jktsanz ,l- lksuko.ks
m"kk Hkkxksth BksdG
vuq- tekrh
¼d.kZc/khj½
etwj xSjgtj
xSjgtj
xSjgtj
v-Ø- mesnokjkps uko izoxZ laoxZ ,dq.k izkIr xq.k
1
Jh- fot; cGoar iokj
94
2- Jh- jkts’k xqykc dkVdj 102
3- Jh- izeksn nRrk=; dne xSjgtj
4- Jh- gfj’panz lqjs’k fo’ks 95
5- Jhe- u;uk vjfoan fuxe 99
6- Jh- tkfdj gqlsu esgcqc
eqykuh
xSjgtj
7- Jh- fouksn ccu Bkdjs xSjgtj
8- dq-‘kdqaryk ckiw lksuo.ks 95
9- Jh- lfpu jes’k xk;dokM 100
10- Jh- veksy vfHkuo ikVhy 99
11- Jh- latho olar ;kno 91
12- Jh- izdk’k y[kehpan
Kkupankuh
96
13- Dq- fdj.k ckcq f’kans 94
14- Jh- lqfuy jktukjk;.k flax 88
15- Jh- ftrsanz vukjlh flag 89
16- Jh- lkxj ;’koar dkBksGs 98
17- Jh- lqfuy olarjko ns’keq[k 104
18- Jh- lat; vkRejke isM.ksdj xSjgtj
19- Jh- lat; vkj- Hkkjh;k xSjgtj
20- Jh- foØkar fot; nyky 88
21- Jh- fnus’k izHkkdj <k.kds 91
22- Jh- larks”k lqajsnz ;kno
[kqyk
¼d.kZc/khj½
fo|qr enruhl
xSjgtj
vafre fuoM ;knh
v-Ø- inkpss uko inla[;k vkj{k.k fuoM >kysY;k mesnokjkaps
uko
1 dfu"B fyfid 02
01
vuq- tekrh ¼d.kZc/khj½
¼va/kvYin`”Vh½
vuq- tkrh ¼va/k½
ik= mesnokj miyC/k >kys
ukghr-
xSjgtj
2 f'kikbZ 01 vuq- tekrh ¼d.kZc/khj½ xSjgtj
3 Ektwj 02 vuq- tekrh ¼d.kZc/khj½
vuq- tekrh ¼va/k½
xSjgtj
Jh- jkenkl ukenso xokjh
4 fo|qr enruhl 01 [kqyk ¼d.kZc/khj½ Jh- lqfuy olarjko ns’keq[k
egklHkk Bjko dz% 5 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- jktq tX;klh
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u fuoM lferhP;k f’kQkj’kh izek.ks mYgkluxj egkuxjikfydk
vkLFkkiusojhy viaxkaP;k vuq’ks”kkph etqj o fo|qr enruhl ;k fjDr inkaoj vuqØes Jh- jkenkl ukenso
xokjh o Jh- lqfuy olarjko ns’keq[k ;kaph fu;qDrh djhr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 6 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 6 %& Jh- izdk’k lairjko lksuo.ks] Qk;jeu] Jh- lq/kkdj f{kjlkxj] f’kikbZ]
Jh- euksgj jktkaxGs] eqdkne ;kauk fuoM lferhP;k f’kQkjlh vuqlkj
okgupkyd ;k inkoj inskUurh ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 6%& Jh- izdk’k lairjko lksuo.ks] Qk;jeu] Jh- lq/kkdj f{kjlkxj] f’kikbZ]
Jh- euksgj jktkaxGs] eqdkne ;kauk fuoM lferhP;k f’kQkjlh vuqlkj
okgupkyd ;k inkoj inskUurh ns.ks-
izLrkouk
ek- egklHkk Bjko Ø- 49] fnukad 5@9@2005 vUo;s ^^okgupkyd** ;k laoxkZrhy [kqY;k
izoxkZrhy 03 fjDr inkoj iq<hy ik= deZpk&;kaP;k fuoMhpk izLrko ekU; dj.;kr vkyk gksrk-
v-Ø- [kqyk
izoxkZrhy fjDr
inkaph la[;k
lq/kkjhr
lsokts”Brk
;knhrhy
vuq-Øekad
vgZrk izkIr deZpk&;kaps uko fu;qDrhpk fnukad
01 Jh- izdk’k lairjko lksuo.ks 19@4@1982
03 Jh- lq/kkdj f{kjlkxj 04@10@19996
04 Jh- euksgj th- jktkaxGs 19@10@1996
01
03
05 Jh- ‘kjn th- ikVhy 02@11@1996
fuoM lferhiq<s lnj izLrko Bso.;kiqohZ izFke oxZ&4 laoxkZrhy ^^ okgupkyd** inklkBh
lsok’krhZ fu;ekoyhuqlkj vgZrk /kkj.k dj.kk&;k deZpk&;kaps vtZ ekxfo.;kr vkys gksrs- R;kuqlkj
izkIr >kysY;k vtkZph ;knh r;kj dsyh gksrh- lnj ;knh fuoMlferhiq<s Bso.;kr vkyh gksrh-
rFkkih] lnj fuoM lferhiq<s Bso.;kr vkysY;k vtZnkjkaP;k ;knhe/;s Jh- ‘kjn ikVhy] etwj ;kaph
fu;qDrhpk fnukad 02@11@1996 o Jh- lq/kkdj f{kjlkxj] f’kikbZ ;kaP;k fu;qDrhpk fnukad
04@10@1996 vlk ueqn dsyk gksrk- rFkkfi] vtZnkjkaP;k ;knhe/;s] Jh- lq/kkdj f{kjlkxj ;kaps
ukao Jh- ‘kjn ikVhy ;kaP;kuarj utjpqdhus fyfgys xsys gksrs- rFkkih] gh ckc fun’kZukl vkY;koj
inksUurhps vkns’k fuxZfer dj.;kr vkysys ukghr- R;kuarj gh ckc fuoM lferhP;k fun’kZukl
vk.kwu fnY;kuarj lq/kkjhr fuoM ;knh r;kj d#u fuoMlferhiq<s iq<hyizek.ks QsjizLrko lknj dsyk
gksrk-
l|fLFkrhr ^^okgupkyd** ;k laoxkZph inksUurhus Hkjko;kph 05 ins fjDr vlwu R;kapk
vuq’ks”k [kkyhyizek.ks vkgs-
vuqlwfpr tekrh &01
fo-tk- ¼v½ &01
Hk-t- ¼d½ &01
[kqyk &03
egkikfydk lsok’krhZfu;ekoyhuqlkj lnj inkoj ionksUurh ns.;klkBh ‘kS{kf.kd vgZrk o ik=rk
iq<hyizek.ks vkgs- 1½ tM okgu ijokuk /kkjd
^^okgupkyd** ;k inkph osruJs.kh :i;s 3050&75&3950&&80&4590 v’kh vlwu
mijksDr vuq’ks”kk iSdh [kqY;k izoxkZrhy 03 fjDr inkoj f’kQkjl dsysY;k iq<hy 03 deZpk&;kaph
iq<hyizek.ks lq/kkfjr fuoM lferhiq<s Bso.;kr vkyh gksrh-
v-dz-
[kqyk izoxkZrhy
fjDr inkaph la[;k
lq/kkfjr fuoM
;knhrhy vuq-
dzekad
deZpk&;kaps ukao
fu;qDrhpk fnukad
01 Jh- izdk’k lairjko lksuo.ks 19@4@1982
03 Jh- lq/kkdj f{kjlkxj 04@10@1996
04 Jh- euksgj th- jktkaxGs 19@10@1996
01
03
05 Jh- ‘kjn th- ikVhy 02@11@1996
mijksDr 04 deZpk&;kaikSdh miyC/k [kqY;k izoxkZps 03 fjDr inkoj mDr lq/kkfjr fuoM
;knhrhy vuqdzekad 01] 03 o 04 ojhy lsokts”B o okgupkyd ;k inksUuRrhus Hkjko;kP;k
inklkBh vgZrk /kkj.k dj.kk&;k ik= deZpk&;kauk okgupkyd ;k inkoj inksUurh ns.;kph fuoM
lferhus f’kQkjl dsyh vkgs- o vuqdzekad 05 ojhy Jh- ‘knj th- ikVhy] etwj ;kaps lkscr
ts”Brsuqlkj o lsok’krhZ fu;ekoyhuqlkj tM okgu ijokuk gh vgZrk /kkj.k dj.kkjs Jh- jktsanz foB~By
ekGh] etwj o foykl x.kir doMs] f’kikbZ gs vlwu Hkfo”;kr inksUurhph fjDr ins Hkjrku R;kapk
ts”Brsuqlkj fopkj dj.;ko ;kok-
rjh mijksDr v-dz- 1½ Jh- izdk’k lairjko lksuo.ks] Qk;jeu] 3½ Jh- lq/kkdj f{kjlkxj]
f’kikbZ] 4½ Jh- euksgj th- jktkaxGs] eqdkne ;kauk fuoM lferhus f’kQkjl dsY;kizek.ks
^^okgupkyd** ;k inkoj inksUurh ns.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh lknj dj.;kr ;sr
vkgs-
egklHkk Bjko dz% 6 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jherh feuk lksusth ¼lksaMs½
vuqeksndkps uko %& Jh- fouksn Bkdqj
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u fuoM lferhP;k f’kQkj’khizek.ks 1½ Jh- izdk’k lairjko
lksuo.ks] Qk;jeu] 2½ Jh- lq/kkdj f{kjlkxj] f’kikbZ] 3½ Jh- euksgj th- jktkaxGs] eqdkne ;kauk okgu
pkyd ;k inkoj inksUurh ns.ksl ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 7 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 7 %& Jh- jkts’k ve`rk ?ku?kko] etwj] ekyeRrk foHkkx] mYgkluxj
egkuxjikfydk ;kaP;k fo#/n ykpyqpir izfrca/kd vf/kfu;ekP;k
rjrqnh vUo;s [kVyk Hkj.;kl ijokuxh ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 7%& Jh- jkts’k ve`rk ?ku?kko] etwj] ekyeRrk foHkkx] mYgkluxj
egkuxjikfydk ;kaP;k fo#/n ykpyqpir izfrca/kd vf/kfu;ekP;k
rjrqnh vUo;s [kVyk Hkj.;kl ijokuxh ns.ks-
izLrkouk
Jh- jkts’k ve`rk ?ku?kko] etqj] ekyeRrk foHkkx] mYgkluxj egkuxjikfydk ;k inkoj dk;Zjr
vlqu R;kauyh rØkjnkj Jherh t;k }kjdknkl eqypankuh] eq[;k/;kfidk] Lokeh foosdkuan gk;Ldqy vks-Vh-
lsD’ku] mYgkluxj&1 ;kauk lnjph ‘kkGk >ksiMiV~Vh {ks=kr vlY;kps izek.ki= ns.;klkBh fnukad
9@1@2006 jksth lnjP;k ‘kkGse/;s rØkjnkj ;kapsdMs izFke 4500@& #i;s ykpsph ekx.kh dsyh-
fnukad 10@1@2006 jksth iqUgk ,dnk vkjksih Jh- jkts’k ?ku?kko ;kauh Qksuo#u rØkjnkj ;kapsdMs
4500@& #i;kaph ykpsph ekx.kh d#u rh fnukad 12@1@2006 jksth mYgkluxj egkuxjikfydsP;k eq[;
izos’k}kjkckgsj nqikjh lkMspkj okt.;kps njE;ku vk.kqu ns.;kl lkafxrys-
R;k vuq”kaxkus ykpspk lkiGk vk;ksftr dsyk vlrk vkjksih ua- 1 Jh- jkts’k ve`rk ?ku?kko ;kauh
fnukad 12@1@2006 jksth 16-40 oktrk iap lk{khnkjkale{k rØkjnkj Jherh eqypankuh ;kapsdMs #i;s
4500@& ykpsph ekx.kh d#u vkjksihr Øekad 2 Jh- jfoanz jkepanz iokj [kktxh ble ;kapsdjoh fLodkj
dsyk- Eg.kqu vkjksihr ua- 1 ph Jh- ?ku?kko ;kauh R;kauk ljdkjh uksdj Eg.kqu feGkysY;k vf/kdkjkpk o
inkpk nq#i;ksx d#u 4500@& #i;s ykpspk fLodkj vkjksihr ua- 2 Jh- iokj ;kapsdjoh d#u ,desdkapk
vkfFkZd Qk;nk d#u ?ksryk vkgs- R;kckcr ykpyqpir izfrca/kd foHkkx] Bk.ks ;sfFky vf/kdkjh ;kauh lsaVªy
iksfyl LVs’ku] mYgkluxj&3 ;katdMs xqUgk jft- uacj II &5@2006 yk-iz-dk- lu 1988 ps dye
7]12]13 ¼1½¼M½ lg 13 ¼2½ izek.ks xqUgk nk[ky dsysyk vkgs-
Hkkjrh; jkT; ?kVusP;k dye 311 uqlkj yksdlsodkl uksdjho#u deh dj.;kps R;kauk iqUgk use.kqd
dj.;kps vf/kdkj vlysY;k l{ke vf/kdkjh ;kaP;k ijokuxhph vko’;drk vkgs- rlsp ykpyqpir
izfrca/kd dk;nk lu 1988 ps dye 19 ¼1½ ¼d½ vUo;s U;k;ky;kr [kVyk nk[ky dj.ksl fu;qDrh
izkf/kdk&;kph eatqjh vko’;d vkgs- R;k vuq”kaxkus ek- iksfyl mik;qDr @iksfyl vf/k{kd] vWUVh djI’u
C;qjks] egkjk”Vª jkT;] eqacbZ ;kauh R;kapsdMhy i= Øekad lhvkj@[email protected]@2006@4978] fnukad
16@11@2006 vUo;s Jh- jkts’k ve`rk ?ku?kko gs egkuxjikfydsps deZpkjh vlqu ykpyqpir izfrca/kd
vf/kfu;e 1988 ps dye 19 ¼1½ uqlkj lacaf/krkafo#/n [kVyk nk[ky dj.kslkBh eqacbZ izkafrd
egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye 53 vUo;s mYgkluxj egkuxjikfydk fu;qDrh izkf/kdkjh ;k
ukR;kus l{ke vkgs- Eg.kqu lacaf/krkafo#/n ykpyqpir izfrca/kd vf/kfu;e 1988 ps dye 19 ¼1½ vUo;s
[kVyk nk[ky dj.ksph eatqjh feG.kslkBh lnj izLrko ek- egklHksiq<s izLrkfor vkgs-
egklHkk Bjko dz% 7 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- fnyhi xk;dokM
vuqeksndkps uko %& Jherh ekyrh djksfr;k
gh egklHkk xqUgk jft- uacj II &5@2006 yk-iz-dk- lu 1988 ps dye 7]12]13 ¼1½¼M½ lg
13 ¼2½ izek.ks nk[ky dsysY;k xqUg;klaca/khph dkxni=s vk;qDrkauh riklY;kuarj o iqjkok ikgwu ;k
egklHksph izFken’kZuh [kk=h >kY;kuarj Jh- jkts’k ve`rk ?ku?kko] etwj] ekyeRrk foHkkx] mYgkluxj
egkuxjikfydk ;k deZpk&;kfo#/n ykpyqpir izfrca/kd vf/kfu;e 1988 ps dye 19 ¼1½ vuqlkj
U;k;ky;kr [kVyk nk[ky dj.;kl eatwjh nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 8 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 8 %& nfyr oLrh lq/kkj.kk ;kstus varxZr o”kZ 2006&07 dfjrk 45
dkekaP;k izkdyukl iz’kklfd; o foRrh; ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&ek- egkikSjth] vuq- Ø- 8 oj ;sFks fo”k; osxGk vkyk vkgs- Jh- Mh-Mh-
iatkch ;kapk fo”k; vkyk vkgs-
egkikfydk lfpo %&Jh- Mh-Mh- iatkch ;kapk fo”k; vuq- Ø- 9 oj vkgs-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&;sFks 8 fyfgys vkgs-
egkikfydk lfpo %&xks”kok&;koj vuq-Ø- 8 vkgs ijarq lHkk lwpusoj fo”k; Ø- 9 vkgs- ,d fo”k; lHkk
lwpuso#u ,su osGh oxG.;kr vkY;kus o R;kuarj fo|qr iqjoBk [kafMr >kY;keqGs iqUgk xks”kok&;kP;k
Nk;kafdr izrh dk<rk vkY;k ukghr Eg.kqu------
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&eqnz.k nks”k vlsy] tkoq n;k-
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh%&ek- vk;qDr lkgsc] nfyr oLrh e/khy dkekps gs ts izkdyu vkys vkgs rj
nfyr oLrhe/khy gh th dkes dsyh tkrkr rh T;k fBdk.kh nfyrkaph oLrhph yksdla[;k 50 VDds o
R;kis{kk tkLr vlrs- vkEgkayk ‘kgjkr dke dj.;klkBh ts ckgs#u iSls feGrkr] R;kr vkiY;k
egkikfydspk dkghgh [kpZ gksr ukgh- rjh iq.kZ o”kZ 2006&2007 lkBh tks nfyr oLrhlkBh vkeP;kdMs
QaM vkyk gksrk R;kpk mi;ksx dsyk xsyk ukgh- rks QaM ijr xsyk- vkt 31 ekpZ 2007 uarj 20 ,fizy
2007 yk gk fo”k; egklHksr vk.kyk xsyk vkgs- rj vkepk tks QaM lekIr >kyk vkgs gk fo”k; ikl
dsY;kuarj R;kpk Qk;nk vkEgkayk feGsy\
lnL; Jh- yky iatkch %&Jh- teuknkl iqjLokuh ;kauh tks fo”k; dsyk vkgs R;k lanHkkZr eh ,d cksyq
bfPNrks- vkEgkayk tks xks”kokjk feGkyk vkgs R;kr vls fyfgys vkgs dh 31 ekpZ iqohZ gk Bjko ikl
djko;kl ikfgts gksrk- rj 31 ekpZ iqohZ gk fo”k; dk vk.kyk xsyk ukgh\ ;kr dks.kkph pqd gksrh\
iz’kklukph pqd gksrh dh ‘kklukph pqd gksrh\ rs tjk lkaxkos- tj vkEgkayk iSls feGr ukgh rj vMhp
djksMi.k vkEgkayk feG.kkj ukgh- rj R;klkBh tckcnkj dks.k jkfgy\ vkEgh R;k ;knhP;k ckcr fparhr
vkgksr- tj vkeps gs iSls gk QaM tkrks rj dq.kkP;k pqdheqGs tkrks\ rks O;Drh nks”kh vkgs- o R;kus ;k
‘kgjk’kh /kksdk dsyk vkgs- rj R;kpk lq/nk [kqyklk ;sFks djkok-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&gk tks izLrko vkgs rks 31 ekpZ] 2007 iqohZ eatqj gks.ks vko’;d gksrs-
vkEgh rRdkyhu egkikSj ;kaP;kdMs gk izLrko ikBfoyk gksrk rlsp nksu osGk vkEgh R;kauk vkBo.k lq/nk
d#u fnyh gksrh- rks izLrko u vkY;keqGs vkrk gk izLrko ikjhr d#u vkEgh ‘kklukl izLrko ikBoq-
;ko”khZpk fu/kh feG.;klkBh vkEgh ‘kklukdMs ikBiqjkok d#- eqG Lo#ikps eatqjh tj feGkyh ukgh rj ;k
;kstuse/kqu iSls ;s.kkj ukghr- vkeP;k iz’kklukdMqu gk izLrko osGsoj ikBfo.;kar vkyk gksrk- rks
lHkklwpusoj ?ks.ks fdaok u ?ks.ks gk vf/kdkj rRdkyhu egkikSjkapk gksrk- vkf.k R;kckcrhr eh dkgh Hkk”; d#
‘kdr ukgh-
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh %& ek- vk;qDr lkgsc] vkiY;k lakx.;kuqlkj ;k ‘kgjkP;k egkikSj Jherh
T;ksrh dkykuh ;kaP;keqGs nfyr oLrhpk vMhp dksVhpk fu/kh O;ixr >kyk- eh vki.kkal fouarh djrks dh]
gs ts izkdyu vkgs] rs tj vkEgh vkt eatqj dsys rjh R;kpk dkgh Qk;nk gks.kkj ukgh- dkj.k dh
xks”kok&;ke/;s vki.k ts fyfgys vkgs R;kuqlkj 31 ekpZ iqohZ >kys ikfgts gksrs vkt 20 ,fizy vkgs-
;klkBh eh vki.kkal fuosnu djrks dh] ts uxjlsod uO;kus fuoMwu vkys vkgsr R;kaP;k izHkkxkr dkes
dj.;klkBh nfyr oLrhps izkdyu iqUgk r;kj dsyh ikfgtsr- tls 2007&2008 pk fu/kh O;ixr u gksoks
Eg.kqu yodjkr yodj ufou izkdyus r;kj d#u rh iqUgk riklqu ?ks.;kr ;kohr- dkj.k dh ;krhy
cjhp’kh dkes uxjlsod fu/khrqu fdaok egkikfydk fuf/krqu izkdyus eatqj dsyh vlrhy o gksoq ‘kdrs dke
lq/nk >kys vlsy- Eg.kqu nfyr oLrhrhy gh th izkdyus vkgsr R;kl eatqjh u nsrk lq/kkjhr izkdyus r;kj
dj.;kr ;kohr- tsFks nfyr yksdkaph yksdla[;k 50 VD;kis{kk tkLr vkgs rsfFky dkekaph ufou izkdyus
r;kj d#u vk.kkohr o eatqj d#u ikBokohr-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&gh th izkdyus r;kj dj.;kr vkyh vkgsr vkiY;klkBh tjh
2006&2007 vlsy rjh ‘kklukdMs 2007&2008 ikBok;ph gksrh- ;klkBh vkiY;k egkuxjikfydsph
eatqjh vko’;d vkgs- o vkrk vki.k ufou izkdyus r;kj dsyh rj R;ke/;s vk.k[kh osG tkbZy o
vFkZladYikr jDdek lek;ksftr dj.;kvxksnj tj vki.k vkiyk izLrko ikBfoyk rj o iq<hy o”kkZlkBh th
izkdyus r;kj djko;kph vkgs rh rj vkEgh r;kj d#p- ;k izkdyukl tj vkiyh eatqjh feGkyh rj
‘kklukdMs dehr deh izLrko ikBfork ;sbZy o iz;Ru dsys tkrhy dh R;kaP;k vFkZladYikr jDdek
lek;ksftr djrkauk vki.kkal gs iSls feGksr- vkrk vkiY;k [kkR;kr] mYgkluxj egkuxjikfydslkBh
iS’;kph dkghgh rjrqn dsysyh ukgh-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh%&fdR;sd fBdk.kh izHkkx jpuse/;s cny >kyk vkgs-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&vkrk th ufou izkdyus r;kj dsyh tkrhy rh iq<hy o”kkZph letyh
tkrhy-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&ek- egkikSjth] vkrk nfyr oLrhpk gk tks eqn~nk ;sFks mifLFkr >kyk vkgs eyk rj
vls okVrs dh] mf’kj tjh >kyk vlsy rjh vkt tj ;k izLrkokl eatqjh fnyh ukgh rj gk fu/kh iqUgk
O;ixr gksbZy- o nqljh izkdyus r;kj dj.;ke/;s osG tkbZy- vk;qDr lkgsc ts cksyr vkgsr rs cjkscj
vkgs- vkrk nfyr oLrhph th dkgh 45 izkdyus vkyh vkgsr R;kauk eatwjh fnyh tkoh ;klkBh eh
lHkkx`gkyk fouarh djrks dh]s nfyr oLrhe/;s vf/kdkf/kd dkes >kyh ikfgtsr-o gh izkdyus eatqj dsyh
tkohr v’kh ek>h fouarh vkgs-
lnL; Jh- tuknZu <kssds%&ek- vk;qDrth] nfyr oLrhrhy izkdyukauk eatqjh ns.;kpk tks fo”k; ;sFks pphZyk
tkr vkgs R;kckcr vkeP;k ch-ch- eksjs lkgsckauh tks izLrko fnyk vkgs] R;kl eh leFkZu nsrks- nfyr
oLrhe/;s fodkl dkes >kyh ukghr] Eg.kqu ;k izkdyukauk rkcMrksc eatqjh ns.;kr ;koh- Jh- teuknkl
iqjLokuh ;kauh lkafxrY;kizek.ks T;k oLrhe/;s 50 VD;kis{kk tkLr nfyr oLrhps yksd jkgrkr R;k oLrhrp
gh dkes dj.;kr ;kohr- ;klkBh lezkV v’kksd uxj] guqeku VsdMh] HkS¸;klkgsc vkacsMdj uxj] jekckbZ
VsdMh ;k fBdk.kh 60 rs 70 VDds nfyr o cgqtu lektkps yksd jkgrkr- eh vls fun’kZukl vk.kqu nsrks
dh] oj mYys[k dsysY;k fBdk.kh dks.krhgh fodkl dkes >kysyh ukghr- lkoZtfud ‘kkSpky;kph dkes >kyh
ukghr] lhlh iWlstph dkes >kyh ukghr- Eg.kqu ek- egkikSjkauk o lHkkx`gkyk ek>h fouarh vkgs dh] nfyr
oLrhP;k dkekpk tks fu/kh vkysyk vkgs R;k dkekyk eatqjh fnyh tkoh- iq<Y;k o”khZ tks fu/kh ;sbZy izR;sd
foHkkxkyk fu/kh okVi d#u ns.;kr ;kok v’kh ek>h fouarh vkgs-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&ek- egkikSjth] nfyr oLrhph th izkdyus vkgsr ;kckcrhr uO;kus lOgsZ
d#u ufou izkdyus r;kj dj.;kr ;kohr- v’kh vkEgh rqEgkayk fouarh djrs- rlsp nfyr oLrhrhy
dkekaph tsOgk izkdyus r;kj djky R;kosGsl loZ nfyr usR;kauk rlsp nfyr oLrhrhy ts uxjlsod
vlrhy T;kauk vkiY;k izHkkxke/;s ;k fu/khrqu dkekaph vko’;drk vkgs R;kauk fo’oklkr ?ksoqup izkdyus
r;kj dj.;kr ;kohr-
lnL; Jh- x.kir ,Mds %&ek- egkikSjth] lfpo lkgsc] vk;qDr lkgsc] vkrk nfyr oLrhP;k dkekaph th
izkdyus r;kj dj.;kr vkyh vkgsr R;kauk dks.kR;k dkj.kkaeqGs mf’kj >kyk vkgs\ dkj.k dh ekÖ;k
izHkkxke/;s jekckbZ vkacsMdj uxj] HkS¸;klkgsc vkacsMdj uxj vkf.k nqxkZ ekrk uxj ;kfBdk.kh vkti;Zar
dks.krsgh dke >kysys ukgh- ukY;k r;kj dsysY;k ukghr- vkf.k ;k nfyr oLrhP;k dkekae/;s ekÖ;k
izHkkxkrhy cjhp’kh dkes vkysyh vkgsr- ijarq l/;k mYgkluxje/;sp dk; laiq.kZ Bk.ks ftYg;kpk fopkj
dsyk rj ekÖ;k izHkkxkr rj dkghgh dkes >kysyh ukghr R;klkBh igk.kh dj.;klkBh rqEgh d/khgh osG n;k-
igk.kh d#u rqEghp Bjok dh gs dke djk;ps vkgs vFkok ukgh djk;ps\ ekÖ;k izHkkxkr toG toG 80
rs 90 VDds nfyr oLrh vkgs-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %& ek- egkikSjth] Jh- ,Mds gs lRrk/kkjh i{kkps uxjlsod gksrs- vkf.k R;kosGsl
R;kauh izHkkxkrhy dkes d#u ?;ko;kl ikfgts gksrh- ijarq R;kosGsl R;kaP;k dkekadMs nqyZ{k >kys vkf.k
vkrk rs iqUgk fuoMwu vkys vkgsr- nfyr oLrhe/khy dkes Rojhr eatqj djkohr- vkf.k R;k R;k oLrhr
dkes djkohr- dkj.k nfyr oLrhpk fu/kh gk dkgh dkykarjkus ;sr vlrks-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjth] vk;qDr lkgsc] tls Jh- teuknkl iqjLokuh] Jh- yky iatkch]s
Jh- ch-ch- eksjs ;kauh lkafxrys rj gh th izkdyus vkgsr rh 2006&2007 ;k o”kkZph vkgsr- vki.k ,d
efgU;kP;k vkr rh ‘kklukdMs ikBfoyh rj ;k izkdyukauqlkj R;kauh tj ekxhy o”khZpk fu/kh miyC/k d#u
fnyk rj ;ksX; gksbZy-vkf.k tj nsr ulrhy rj vki.k Jh- panzdkar gaMksjs ;kauk fouarh d# dh] vkepk
ekxhy o”kkZpk tks nfyr oLrhpk fu/kh O;ixr >kyk vkgs R;keqGs ;k o”kkZpk fu/kh vkEgkayk nqIiV d#u
fnyk tkok ;klkBh ufou izkdyus r;kj d#u R;k fg’kksckus dkes d#-
lnL; Jh- tuknZu <ksds %&nfyr oLrhpk tks fu/kh vkysyk vkgs ;kckcrhr cjspls lnL; lHkkx`gkr ppkZ
djrkr- rj vkysyk gk fu/kh fdaok eatwj gks.kkjk gk fu/kh ;krqu djko;kP;k dkekauk foyac u ykork rh
Rojhr dj.;kr ;kohr- ;klkBh ;k izkdyukauk eatqjh ns.;kr ;koh o iq<Y;k o”khZ ;s.kkjk tks nqljk fu/kh
vkgs R;kauk eatqjh ns.;kr ;koh v’kh ;klkBh eh egkikSjkauk o miegkikSjkauk o vk;qDr lkgsckauk fouarh
djrks-
egkikfydk lfpo %&Jh- teuknkl iqjLokuh o Jh- yky iatkch ;kaP;kdMqu ;k fo”k;kckcr izLrko vkysyk
vkgs R;kpk izLrkfor Bjko ;kizdkjpk vkgs- gh egklHkk ojhy izLrkous vuqlkj nfyr oLrh lq/kkj.kk ;kstus
varxZr 2006&2007 djhrk 45 dkekaP;k izkdyukl iz’kklfd; o foRrh; ekU;rk nsr ukgh-
dkj.k&&
1½ lnj vkfFkZd o”kZ 2006&2007 lai.;kiwohZ egklHksP;k ekU;rsuarj ek- ftYgkf/kdkjh ;kapsdMs
izLrko lknj dj.ks vko’;d gksrs vkfFkZd o”kZ laiY;kuarj vkrk ‘kklukdMwu fu/kh miyC/k gksow ‘kd.kkj
ukgh-
2½ lnj izLrkokl egklHksph ekU;rk vkfFZkd o”kZ 2006&2007 lai.;kiwohZ dk ?ks.;kr vkyh ukgh\
o R;kl tckcnkj dks.k\ ;kckcr vk;qDrkadMwu lfoLrj vgokykph gh egkikfydk ekx.kh djhr vkgs-
3½ lnj ;kstus varxZr lu 2007&2008 pk izLrko ‘kD; frrD;k yodjkr yodj ikBfo.;kdkeh
iz’kklukl funsZ’k nsr vkgs-
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers iq<hyizek.ks laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 8%& nfyr oLrh lq/kkj.kk ;kstus varxZr o”kZ 2006&07 dfjrk 45 dkekaP;k
izkdyukl iz’kklfd; o foRrh; ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
nfyr oLrh lq/kkj.kk ;kstus varxZr ‘kklu fu.kZ; Øekad fo/k;ks&10200@1592@iz-Ø-
189@ufo&4] fnukad 5@3@2002 uqlkj fuxZfer dj.;kr vkysY;k ekxZn’kZd rRokuqlkj vuqlqfpr
tkrhP;k izHkkxke/;s o T;k oLrhe/;s vuqlqphr tkrhph yksdla[;k 50 VDds is{kk tkLr vkgs v’kk
oLR;ke/;s eqyHkqr lks;hlqfo/kkaph dkes ftYgkf/kdkjh ;kaph ekU;rk ?ksoqu R;kapsdMs miyC/k d#u ns.;kr
;s.kk&;k fuf/ke/kqu dj.ks vkgs-
lkoZtfud cka/kdke [kkR;kus lkscr tksMysY;k ;knhuqlkj vuqlwfpr tkrhps izHkkxke/khy
rlsp egkikfydsP;k miyC/k vlysY;k nfyr oLR;kaps ;knhrhy dkgh oLR;kae/;s yksdi;ksxh o LoPNrsP;k
n`”Vhdksukrwu dke izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
mDr ‘kklu fu.kZ;kuqlkj lnj izLrkokauk mYgkluxj egkuxjikfydsP;k uxjjpukdkj ;kaph
f’kQkjl ?ksowu egklHksph ekU;rk ?ks.ks vkgs- ek- ftYgkf/kdkjh ;kaP;k mijksDr lanfHkZ; i=kuqlkj izLrko r;kj
dj.;kr vkys vlwu lnj izLrko vkfFkZd o”kZ 2006&2007 lai.;kiwohZ egklHksP;k ekU;rsuarj ek-
ftYgkf/kdkjh ;kapsdMs lknj dj.ks vko’;d vkgs- l|fLFkrhr ekpZ v[ksjiwohZ egklHksP;k loZlk/kkj.k lHksph
ekU;rk ?ks.ks vlY;kus ;k fo”k;kdjhrk rkrMhph egklHkk cksykowu ;k lHkse/;s #i;s 24832197@&
[kpkZP;k 45 dkekauk ekU;rk feG.ks djhrk izLrkfor-
egklHkk Bjko dz% 8 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- teuknkl iqjLokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- yky iatkch
gh egklHkk ojhy izLrkous vuqlkj nfyr oLrh lq/kkj.kk ;kstus varxZr 2006&2007 djhrk 45
dkekaP;k izkdyukl iz’kklfd; o foRrh; ekU;rk nsr ukgh-
dkj.k&&
1½ lnj vkfFkZd o”kZ 2006&2007 lai.;kiwohZ egklHksP;k ekU;rsuarj ek- ftYgkf/kdkjh ;kapsdMs
izLrko lknj dj.ks vko’;d gksrs vkfFkZd o”kZ laiY;kuarj vkrk ‘kklukdMwu fu/kh miyC/k gksow ‘kd.kkj
ukgh-
2½ lnj izLrkokl egklHksph ekU;rk vkfFZkd o”kZ 2006&2007 lai.;kiwohZ dk ?ks.;kr vkyh ukgh\
o R;kl tckcnkj dks.k\ ;kckcr vk;qDrkadMwu lfoLrj vgokykph gh egkikfydk ekx.kh djhr vkgs-
3½ lnj ;kstus varxZr lu 2007&2008 pk izLrko ‘kD; frrD;k yodjkr yodj ikBfo.;kdkeh
iz’kklukl funsZ’k nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 9 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 9 %& Jh- Mh-Mh- iatkch] ukdk fyfid] tdkr foHkkx ;kauk fnukad
1 fMlsacj] 2006 rs fnukad 30 uksOgsacj] 2007 ;k ,d
o”kkZP;k dkyko/khph iz’kklukrQsZ eatqj dj.;kr vkysY;k
ok<ho fo’ks”k vlk/kkj.k jtsl dk;ksZRrj eatqjh ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSj] mi&egkikSj] Jh- Mh-Mh- iatkch ;kauh ;k vxksnj nksu osGk
,d&,d o”kkZph jtk ?ksryh vkgs- vkf.k vkrk frl&;kank jtk ?ksr vkgs- frl&;kank jtk nsoq ‘kdrkr
dk\ vlk dkgh ‘kklu fu.kZ; vlsy rj R;kph izr lokZauk fnyh tkoh-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] lfpo vkf.k vk;qDr lkgsc] Jh- Mh-Mh-
iatkch] ukdk fyfid gs rsp vkgsr dk; T;kauk 5 yk[kkph oS|dh; [kpkZph izfriqrhZ djk;ph vkgs\
egkikfydk lfpo%&rsp&rsp------
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&gs ,d&,d o”kZ jtsoj tkrkr R;kl dkj.k dk;\ vkf.k ;kph pkSd’kh djk
gs uDdh dksBs vkgsr\ nok[kkU;kr vkgsr dh ?kjh fcNkU;koj vkgsr\ dh dqBs fQjr vkgsr\ fdaok brj
dqBY;k daiuhr uksdjh djr vkgsr dk;\ dh dqBs ,[kkn;k ukekafdr daiuhr dkekoj vkgsr fdaok tdkr
ukD;koj oxSjs- ;kph pkSd’kh dj.;kr ;koh- gs dk; pkyys vkgs\ lkoGk xksa/kG\ oS|dh; [kpkZP;k
izfriqrhZlkBh 5&5 yk[k #i;s n;k;ps o 1&1 o”kZ jtk n;k;ph\ R;kaP;k tkxsoj nql&;k dq.kkph use.kqd
djk uk\ rks egkikfydsr dke djsy- vk;qDr lkgsc [k&;k vFkkZus ;kps mRrj feGk;yk ikfgts- gh
O;Drh oknxzLr gksr pkyyh vkgs- R;kaP;k ckcrhr tkLr la’k; ;k;yk ykxyk vkgs-5 yk[k rj rs
cktqykp jkfgys ijarq 1&1 o”kkZph jtk gs dk; pkyys vkgs\ vxksnj nksu o”kZ o R;kuarj iqUgk ,d o”kZ
jtk nsr vkgkr-
lnL;k Jherh lqeu ‘ksGds%&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] vk;qDr lkgsc] Jh-Mh-Mh- iatkch gs ckgsj dke
djr vkgsr R;kaph rqEgh pkSd’kh djk- vkf.k R;kuarjp R;kauk jtk eatqj djk- Jh- fnyhi xk;dokM lkgsc
cksyys rs cjkscj vkgs-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&egkjk”Vª ‘kklu foRr foHkkx 7 vkWDVksacj] 2002 pk tks ‘kklu fu.kZ; vkgs
R;ke/khy rjrqnhuqlkj v’kh vlk/kkj.k jtk 5 o”kkZi;Zar nsrk ;srs- R;kp vuq”kaxkus R;kauk jtk ns.;kr
vkysyh vkgs- vkrk gh jtk eatqj dsysyh vkgs- ;k iq<s jtk eatqj dj.;kiqohZ lHkkx`gkus ts erizn’kZu dsys
vkgs fdaok vkiyh ‘kadk O;Dr dsyh vkgs R;kph rikl.kh vkf.k Nkuuh dsyh tkbZy-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&ek- egkikSjth] vkrk vk;qDr lkgsckauh lakfxrys dh ‘kklu fu.kZ; vkgs gs ekU;
vkgs- dkj.k dh vkrk ;sFks ts dkgh uxjlsod vkgsr R;krhy dkgh ‘kklfd; lsosr gksrs- uksdjh tj
lksMk;ph vlsy fdaok rls dkgh dkj.k vlsy rj oS|dh; jtk ?;k;ph v’kk dkgh xks”Vh vlrkr-
R;kuqlkj vkrki;Zar th jtk R;kauk eatqj >kyh vlsy ijarq ;kiq<s eatqjh nsrkauk rks izLrko lHkkx`gkiq<s vkyk
ikfgts- lHkkx`g R;koj fopkj djsy- vkf.k R;kuarjp R;kph jtk eatqj djkoh-
vk;qDr ¼Jh- lnkf’ko dkacGs½%&lHkkx`gkP;k Hkkouka’kh eh lger vkgs- vkrki;Zar tso<h jtk eatqj dsysyh
vkgsr fryk ekU;rk feGkoh- vkf.k ;kiq<s R;kapk dqBykgh izLrko vkY;kl rks lHkkx`gkiq<s Bso.;kph uksan
vkEgh ?ksrysyh vkgs-
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 9%& Jh- Mh-Mh- iatkch] ukdk fyfid] tdkr foHkkx ;kauk fnukad
1 fMlsacj] 2006 rs fnukad 30 uksOgsacj] 2007 ;k ,d
o”kkZP;k dkyko/khph iz’kklukrQsZ eatqj dj.;kr vkysY;k
ok<ho fo’ks”k vlk/kkj.k jtsl dk;ksZRrj eatqjh ns.ks-
izLrkouk
Jh- Mh-Mh- iatkch] fyfid] tdkr foHkkx ;kauh fnukad 31@10@2006 P;k vtkZUo;s
fnukad 1 fMlsacj] 2006 rs fnukad 30 uksOgsacj] 2007 ;k ,d o”kkZP dkyko/khph ok<ho fo’ks”k vlk/kkj.k
jtk eatwj dj.;klkBh vtZ lknj dsyk vkgs-
‘kklukus foRr foHkkxkdMhy ‘kklu fu.kZ; Ø- vjtk 2402@25@lsok&8] fnukad 7@10@2002
o ‘kklu fu.kZ; Ø- vjtk&2405@iz-Ø- 27@05@ lsok&8] fnukad 20 fMlsacj] 2005 uqlkj ‘kklfd;
lsosr izfo”V >kysY;k fdeku 5 o”kZ brdh lrr lsosr vlysY;k LFkk;h@vLFkk;h deZpk&;kauk fo’ks”k
vlk/kkj.k jtk eatwj djrk ;sbZy- v’kh jtk laiw.kZ lsosP;k dkyko/khr 5 o”kkZP;k e;kZnsi;Zar QDr ,dnkp
?ksrk ;sbZy- gh ;kstuk lnj vkns’k fnukad 1@1@2006 iklwu rs fnukad 31@12@2006 i;Zar vaeykr
vkgs- ek- ‘kklu fu.kZ;krhy ifjPNsn 9 e/;s fo’ks”k vlk/kkj.k jtk eatwj dj.;kl fu;qDrh izkf/kdkjh l{ke
vlrhy v’kh rjrqn vkgs- R;kaph ;kiqohZ fn- 1@12@2004 rs 30@11@2005 i;Zarph ,d o”kkZph
fo’ks”k vlk/kkj.k jtk egklHkk Bjko Ø 86] fnukad 30@3@2005 vUo;s o fnukad 1@12@2005 rs
30@11@2006 i;Zarph ,d o”kkZph ok<ho fo’ks”k vlk/kkj.k jtk egklHkk Bjko Ø- 98] fnukad
20@3@2006 vUo;s eatwj dj.;kr vkysyh vkgs-
ojhy ‘kklu fu.kZ;krhy rjrqnhuqlkj Jh- Mh-Mh- iatkch] fyfid] tdkr foHkkx ;kaph
egkikfydsrhy vkrki;Zar ,dq.k lsok 9 o”ksZ 7 efgus brdh >kyh vlqu R;kapk fo’ks”k vlk/kkj.k jtspk vtZ
fnukad 31@10@2006 jksth ;k dk;kZy;kl izkIr >kyk vlqu ‘kklukP;k ojhy fnukad 7 vkWDVksacj]
2002 o fnukad 20 fMlsacj] 2005 e/khy ‘kklu fu.kZ;krhy vVh o ‘krhZP;k v/khu jkgwu R;kaph fnukad
1@12@2006 rs 30@11@2007 i;ZarP;k 01 o”kkZP;k dkyko/khph ok<ho fo’ks”k vlk/kkj.k jtk fnukad
14@12@2006 jksthP;k vkns’kkUo;s eatwj dsyh vkgs- lnj izLrko dk;ksZRrj eatwjhlkBh ek- egklHksiq<s
izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 9 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- rqylhnkl oflVk
gh egklHkk ojhy izLrkous vuqlkj Jh- Mh-Mh- iatkch] ukdk fyfid] tdkr foHkkx ;kauk
1@12@2006 rs 30@11@2007 ;k iw<hy ,d o”kkZP;k dkyko/khph iz’kklukrQsZ eatwj dj.;kar vkysY;k
ok<ho fo’ks”k vlk/kkj.k jtsl dk;ksZRRkj eatwjh nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 10 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 10 %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^dfu”B fyfid* ;k
laoxkZr dkgh vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&ek- egkikSjth] o vk;qDr lkgsc] eyk vls okVrs dh ;kuarjps loZ fo”k;
deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ks.;kckcrps vkgsr- ;sFks tks izLrko vkysyk vkgs R;ke/;s QDr 10
yksdkaphp ukos vkgsr- eyk egklHksyk vls lqpok;ps vkgs dh vkrk egkikfydse/;s vls fdrh deZpkjh
vkgsr T;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?;k;ps vkgs- ;sFks rj 10 yksdkaphp ;knh rqEgh fnysyh vkgs- vls
okVrs dh fuoMwu fuoMwu ;k yksdkaph ukos fnysyh vkgsr- vls fdrh t.k vkgsr\s
vk;qDr ¼Jh-lnkf’ko dkacGs½%&egkuxjikfydse/;s rhl osxosxGs laoxZ vkgsr- oS|dh; vf/kdkjh] dfu”B
vfHk;ark] vuqjs[kd] dfu”B fyfid] feL=h] xoaMh] okgupkyd] jaxkjh] jksM eqdkne] igkjsdjh@lqj{kkj{kd]
f’kikbZ vkf.k etwj v’kk laoxkZr 483 deZpkjh vLFkk;h Lo#ih dk;Zjr vkgsr- R;krhy LFkk;h inkoj
lkekoqu ?ks.;kr ;s.kk&;k deZpk&;kaph la[;k vkgs 296- vkf.k vkj{k.kkizek.ks t’k&t’kh ins fjDr
gksrhy R;kuqlkj Hkj.;kr ;s.kk&;k inkaph la[;k 187 vkgs- vkj{k.k y{kkr ?ksoqu th miyC/k ins vkgsr
vkf.k T;kauk ‘kklukus LFkk;h dj.;kl ekU;rk fnysyh vkgs rh la[;k y{kkr ?ksoqu loZ laoxkZrhy ex rh
vkjf{kr vlksr fdaok [kqY;k izoxkZrhy vlksr v’kk lxG;kapk fopkj d#u izR;sd laoxkZrhy inkapk vki.k
;sFks Bjko Bsoysyk vkgs-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&ek- egkikSjth] vkrk vk;qDr lkgsckauh lkafxrysysp vkgs rs cjkscj vkgs dh tsOgk
deZpk&;kapk iz’u ;srks rsOgk R;k vLFkk;h deZpk&;kauk vki.k LFkk;h dsysp ikfgts- dkj.k fdrh o”kZ
R;kauk vls vLFkk;h inkoj Bso.kkj dkghauk rj 22&22 o”kZ >kyh vkgsr vkf.k Eg.kqu vkrk gk tks fo”k;
;sFks vkyk vkgs rks ikjhr dj.;kr ;kok v’kh eh lHkkx`gkyk fouarh djrks-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&ek- vk;qDr lkgsc] o lfpo lkgsc] ;sFks 13 vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h
dj.;kpk izLrko vkyk vkgs- vkf.k ;kuarj lq/nk vki.k dkgh vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h d# ‘kdrks
dk;\ vls fdrh deZpkjh vkgsr\ 1995 iklqu rs vLFkk;h Lo#ikr dke djrkr- loZ lHkkx`gkph Hkkouk
vkgs dh gs loZ fyfid fdaok deZpkjh LFkk;h >kys ikfgtsr-
vk;qDr ¼Jh-lnkf’ko dkacGs½%&vki.k ;sFks ts osxosxGs Bjko Bsoysys vkgsr- R;kuqlkj 483 deZpk&;kauk
LFkk;h dj.ks visf{kr vkgs- R;krhy 296 deZpk&;kauk vki.k LFkk;h djr vkgksr- 187 ts vkj{k.k
Hkjysys ukgh fdaok R;kaph rso<h lsok >kysyh ukgh- v’kk 187 deZpk&;kauk VI;k VI;kus LFkk;h dj.;kr
;sbZy vkf.k th eatqj ins vkrk vkgsr R;kpk fopkj d#u vkrk 12 laoxkZrhy 296 deZpk&;kauk vki.k LFkk;h djr vkgksr- vkf.k iq>s>tsOgk ins eatqj gksoqu ;srhy vkf.k tls vuqlwphr tkrh vkf.k tekrhps deZpkjh Hkjysys
ukghr vuq’ks”k Hkjrkauk R;kaP;k yksdkaapk lq/nk 187 e/;s fopkj dsyk tkbZy- R;kauk vki.kkal lkekoqu ?ksrk ;sbZy-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %& rqEgh fnysY;k izLrkoke/;s eh FkksMk cny djr vkgs rks cjkscj vkgs dk rs igk- rls dsys rj
fyfid ;k laoxkZr vki.k tkLrhr tkLr yksdkauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksoq ‘kdrks- 13 deZpk&;kauk inksUurh nsoqu R;kauk
LFkk;h dj.;kps rqEgh izLrkfor dsys vkgs- R;k,soth R;ke/;s eh lq/kkj.kk lqporks- R;kuqlkj toG toG 38 deZpk&;kauk
vki.k LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksoq ‘kdrks-
vk;qDr ¼Jh-lnkf’ko dkacGs½%&gh inksUurh ukgh vkgs- ts vLFkk;h Eg.kts rkRiqjR;k Lo#ih dk;Zjr vlysys yksd vkgsr-
R;kauk LFkk;h dj.;kpk gk izLrko vkgs-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&gks;] vLFkk;hauk LFkk;h-
vk;qDr ¼Jh-lnkf’ko dkacGs½%&LFkk;h vkf.k vLFkk;h gk iz’u toG toG 25 o”kZkiklqupk vkgs- eyk okVrs gk
ifgY;kankp vki.k gkrkGr vkgksr- vkiY;kdMs tso<;k [kqY;k izoxkZrhy vkf.k vkj{k.kkrhy tkxk vkgsr R;k vki.k
ifgY;k VI;kr Hk#u R;kauk LFkk;h djr vkgksr- vkf.k gh izfØ;k usgehlkBh lq# jkg.kkj vkgs- R;keqGs ,dkp osGh loZ
deZpk&;kauk LFkk;h dj.ks ‘kD; ukgh- dkj.k R;kaph lsok miyC/krk fdaok R;kaph lsokHkjrh fo”k;d vgZrk ;k loZ ckch
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&R;ke/;s lq/kkj.kk v’kh dh] ojhy izek.ks 13 vLFkk;h deZpkjh gs uxjikfydsiklqu dk;Zjr
vlY;kus uxjikfydsus fofgr dsysyh vgZrk /kkj.k djhr vlY;kus rlsp lnj laoxkZr vkj{k.kkuqlkj in miyC/k vlY;kus
R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksÅu moZfjr 40 ins vkj{k.kkuqlkj tlt’kh fjDr gksrhy rlrls R;kauk LFkk;h inkoj lkekowu
?ks.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
ojhyizek.ks iz’kklukrQsZ vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h dj.;kpk izLrko lknj dj.ksr vkyk vkgs- ijarq vls
funZ’kukl vkys vkgs dh] ;k izLrkokl eatwjh fnY;kl brj dkgh deZpkjh vLFkk;h inkoj f’kYyd jkgr vkgs- ;k ckchaph
l[kksy iMrkM.kh dsY;kl vls fun’kZukl vkys dh o”ksZ 1996 e/;s egkuxjikfydk vkLFkkusr fofo/k ins eatwj djrkauk]
mYgkluxj egkuxjikfydsr cjsp deZpkjh vLFkk;h inkoj dk;Zjr vkgsr gs y{kkr ?ksoqup ‘kklukus rRdkyhu vk;qDrkauh
ikBfoysY;k Bjkokaoj fo’ks”kr% lnj deZpk&;kalkBh ins eatwj dsyh gksrh- rjh v’kk loZ deZpk&;kauk LFkk;h dj.ks mfpr
okVrs-
fyfid ;k laoxkZlkBh ,dq.k 246 ins eatwj vlwu R;kiSdh 75 VDds ljGlsosus] 25 VDds inksUurhus Hkjko;kps
vkgs gs iz’kklukus lknj dsys vkgs- ;k izdj.kh egkuxjikfydsus r;kj dsysY;k lsok Hkjrh fu;ekapk vk<kok ?ksrY;kl
R;ke/;s fyfid inklkBh 25 VDds is{kk tkLr ins inksUurhus Hkjrk ;s.kkj ukghr vls ueqn dsys vkgs ;kpk vFkZ vlk dh
vko’;drk okVY;kl gs izek.k deh djrk ;sbZy-
lcc] iz’kklukrQsZ lknj dj.ksr vkysyk izLrko] ins eatwj djrkauk ‘kklukpk mn~ns’k] lsokHkjrh fu;ekoyhrhy
rjrqnh] oLrqfLFkrh bR;knh y{kkr ?ksrk iq<hyizek.ks izLrko lknj dj.ksr ;sr vkgs-
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj dfu”B fyihd ;k laoxkZr 246 ins eatwj vkgsr- egkikfydsus izLrkfor
dsysY;k lsokizos’kfu;ekoyhuqlkj lnj inkoj ljGlsosus fu;qDrhlkBh mesnokjkauh [kkfyyizek.ks vgZrk /kkj.k dj.ks vko’;d
vkgs-
1½ ,p-,l-lh ifj{kk mRrh.kZ vkf.k baxzth 40 ‘k-iz-fe- o ejkBh 30 ‘k-iz-fe- Vadys[ku ifj{kk mRrh.kZ-
dfu”B fyihd ;k inkoj inksUurhus fu;qDrhlkBh mesnokjkauh [kkfyyizek.ks vgZrk /kkj.k dj.ks vko’;d vkgs-
1½ ,l-,l-lh ifj{kk mRrh.kZ vkf.k baxzth 40 ‘k-iz-fe- o ejkBh 30 ‘k-iz-fe- Vadys[ku ifj{kk mRrh.kZ-
egkikfydsus uO;kus izLrkfor dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s lnj laoxkZe/khy ljGlsok o inksUurhlkBh 75 %
25 VDds vls xq.kksRrj izek.k fnysys vkgs- lsokizos’k fu;ekoyhe/khy xq.kksRrj izek.kkuqlkj eatqj inkiSdh 185 ins fg
ljGlsok HkjrhlkBh o 61 ins inksUurhlkBh miyC/k gksr vkgsr- ljGlsosus Hkjko;kP;k 185 inkaoj fcanqukekoyhuqlkj
izoxZfugk; vko’;d inkapk rif’ky] dk;Zjr inkapk o izoxZfugk; fjDr inkapk rif’ky iq<hyizek.ks vkgs-
eatqj ins 246
ljGlsok 185
laoxkZps ukao % dfu”B fyihd
osruJs.kh %& :- 3050&75&3950&80&4590 inksUurh 61
,dq.k dk;Zjr
ins
233
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k
vko';d
vkj{k.k o
inla[;k
Hkjysyh
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vfrfjDr
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
1- vuq-tkrh 8% 14 09 05 & 02 02
2- vuq-tekrh 22% 41 25 16 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 06 06 & & & &
4- Hk- t- ¼c½ 2-5% 05 10 01 & & &
5- Hk-t- ¼d½ 3-5% 06 & & & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% 04 04 & & & &
7- fo-ek-iz 2% 03 02 01 & & &
8- b-ek-o 9% 18 14 04 & 06 04
9- [kqys 48% 88 92 & & 46 &
,dq.k 185 162 27 & & 06
fyihd ;k laoxkZr vLFkk;h inkoj dk;Zjr vl.kkjs deZpkjh gs rRdkyhu uxjikfydsr lqekjs 10&15 o”kkZiklqu
jkstankjhoj dk;Zjr gksrs R;kauk fnukad 2@11@1996 iklqu vLFkk;h inkoj fu;qDrh ns.;kr vkyh gksrh o fu;qDrh nsrkuk
lnj deZpkjh gs uxjikfydsP;kosGh vko’;d vlysyh ,l-,l-lh ikl fg vgZrk /kkj.k djhr vkgsr- ijarq fyihd ;k
inklkBh fdeku vko’;d vl.kkjh nksUgh Vadys[kukph vgZrk ts deZpkjh /kkj.k djhr ulrhy R;kauk ,d o”kkZP;k
dkyko/khe/;s baxzth o ejkBh ;k nksUgh Vadys[ku ifj{kk mRrh.kZ gksoqu izek.ki= lknj dj.;kP;k vVhl v/khu jkgqu
ojhyizek.ks ljGlsosus Hkjko;klkBh f’kYyd vuq’ks”kkP;k inkaoj l|k dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy vLFkk;h deZpk&;kauk
LFkk;h inkoj lkekowu ?ksrk ;sbZy-
v-dz- vuq'ks”kkuqlkj Hkjko;kP;k
f’kYyd vkj{k.kkrhy
inla[;k
ljGlsosus LFkk;h dj.kslkBh
miyC/k >kysY;k deZpk&;kps
ukao
mesnokj /kkj.k djhr
vlysyh vgZrk
‘ksjk
1- vuq-tkrh & 05 1½ Jhe- Nk;k tkoGs
2½ Jh- jktsanz [kjkr
,e-,-] ejkBh o baxzth
Vadys[ku] ,y-,y-ch-
,l-,l-lh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
2- vuq- tekrh &16 & mesnokj miyC/k ukgh-
3- Hk-t-¼d½ &01 & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk-t-¼M½ &01 & mesnokj miyC/k ukgh-
5- fo ek iz & 01 & mesnokj miyC/k ukgh-
6- b ek o & 09 1½ Jh- tuknZu nsodj
2½ Jh- jfoanz lukals
3½ dq- ‘kkjnk fduGsdj
4½ ’kadj ekyo.kdj
5½ Jh- foykl lksuko.ks
6½ Jhe- lqfurk oRrqjdj
ch-dkWe ikVZ&1
,l-,l-lh
,p-,l-lh
ch-,- ejkBh Vadys[ku
,p-,l-lh
,p-,l-lh ejkBh o baxzth
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
lnj deZpkjh ;kauk ykp fLodkjrkuk
jaxsgkFk idMys vlY;keqGs R;kauk
fuyafcr dsys vlqu R;kapsfo:/n
U;k;ky;kr [kVyk lq: vlqu izdj.k
U;k;izfo”B vkgs- R;keqGs R;kauk
U;k;ky;kpk fu.kZ; ykxsi;Zr dk;e
djrk ;s.kkj ukgh-
lnj deZpkjh ;kauk iS’kkpk vigkj
dsY;keqGs fuyafcr dsys vlqu
R;kapsfo:/n QkStnkjh xqUgk nk[ky
dsysyk vkgs- R;keqGs R;kauk
U;k;ky;kpk fu.kZ; ykxsi;Zr dk;e
djrk ;s.kkj ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
7½ Jhe- efu”kk vfuy egktu
Vadys[ku
ch-,-],y,lthMh
,e,llhvk;Vh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
rlsp ;k laoxkZr inksUurhlkBh 61 ins miyC/k dsysyh vkgsr ijarq 15 inkaoj deZpkjh inksUurhus dk;Zjr vkgsr-
izLrkfor lsokizos’k fu;ekoyhe/;s lnj laoxkZr inksUurhlkBh deky e;kZnk 25 VDds fnysyh vkgs- R;kis{kk tkLr ins
inksUurhus Hkjrk ;s.kkj ukghr] ijarq deh Hkjyh rjh gjdr ukgh- egkikfydsP;k vkLFkkiusoj oxZ & M P;k laoxkZr dk;Zjr
vl.kkjs o fyihd ;k inklkBh vko’;d vl.kkjh vgZrk /kkj.k dj.kkjs deZpkjh miyC/k ukghr- R;keqGs inksUurhus
Hkjko;kph ins fjDr vkgsr vls vlys rjh eatqj inkis{kk tkLr deZpkjh ;k laoxkZr dk;Zjr ukghr- ijarq l|k dk;Zjr
vl.kk&;k deZpk&;kauk lnj laoxkZr dk;e dj.ks xjtsps vkgs- R;keqGs inksUurhus Hkjko;kP;k fjDr vlysY;k inkaoj
iq<hyizek.ks vLFkk;h deZpkjh lkekoqu ?ksrk ;srhy- inksUurhus Hkjko;kP;k 61 inkaoj fcanqukekoyhuqlkj izoxZfugk; vko’;d
inkapk] dk;Zjr inkapk o izoxZfugk; fjDr inkapk rif’ky iq<hyizek.ks vkgs-
eatqj ins 246
ljGlsok 185
inksUurh 61
laoxkZps ukao % dfu”B fyihd
osruJs.kh %& :- 3050&75&3950&80&4590
,dq.k dk;Zjr
ins
232
v-
dz-
inksUurhlkBh VDdsokjhps
izek.k
vko';d
vkj{k.k o
inla[;k
Hkjysyh
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vfrfjDr
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
1- vuq-tkrh 13% 08 07 01 & & &
2- vuq-tekrh 7% 04 & 04 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 02 & 02 & & &
4- Hk- t- ¼c½ 2% 02 & 02 & & &
5- Hk-t- ¼d½ 3% 03 & 03 & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% 01 & 01 & & &
7- Hk-t- ¼c@d½ 1% 01 & 01 & & &
8- fo-ek-iz 2% & & & & & &
9- [kqys 67% 40 08 32 & 46 32
,dq.k 61 15 46 & 32
ojhyizek.ks inksUurhus Hkjko;klkBh f’kYyd vuq’ks”kkP;k inkaoj l|k dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy vLFkk;h
deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekowu ?ksrk ;sbZy-
v-
dz-
vuq'ks”kkuqlkj Hkjko;kP;k
f’kYyd vkj{k.kkrhy
inla[;k
inksUurhP;k inkaoj LFkk;h
dj.kslkBh miyC/k >kysY;k
deZpk&;kps ukao
mesnokj /kkj.k djhr
vlysyh vgZrk
‘ksjk
1- vuq-tkrh & 01 & mesnokj miyC/k ukgh-
2- vuq- tekrh &04 & mesnokj miyC/k ukgh-
3- fo-tk-¼v½ &02 & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk-t-¼c½ &02 & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk-t-¼d½ &03 & mesnokj miyC/k ukgh-
5- Hk-t-¼M½ &01 & mesnokj miyC/k ukgh-
6- fo ek iz & 01 & mesnokj miyC/k ukgh-
7- [kqys& 32 1½ Jh- vftr Ogh-
ukbZd
2½ Jh- vtZqu ds-
/kjeiky
3½ dq- fcuk vMok.kh
4½ Jh- gjs’k jkej[;kuh
5½ Jh- gjs’k /keukuh
6½ Jh- panj csykuh
7½ Jh- fnid ‘kekZ
8½ Jh- ‘kadj yksVkuh
,l-,l-lh
,l-,l-lh
,l-,l-lh
,l-,l-lh
,p-,l-lh
,p-,l-lh
,l-,l-lh
,l-,l-lh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
lnj deZpkjh gs lu 2007 i;Zr
fo’ks”k vlk/kkj.k jtsoj vkgsr
R;keqGs R;kauk l|k dk;e djrk
;s.kkj ukgh- jtk miHkksxqu vkY;kuarj
R;kauk dk;e djrk ;sbZy
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
9½ Jh- rkukth iraxjko
10½ dq- fxrk fgjkuankuh
11½ Jh- mes’k Bkdqj
12½ Jh- gjs’k gksrokuh
13½ Jh- lqjs’k ukxykuh
14½ Jh- ujs’k ekf[ktk
15½ Jhe- g”kkZ th-
jktiky
16½ Jhe- lqes/kk lksyadh
17½ dq- fejk HkkVh;k
18½ Jh-t;fla/kkuh gLlks
19½ Jh- vkuan Hkkuq’kkyh
20½ dq- lqfurk dqdjstk
21½ Jh- lqfuy ih- ‘kekZ
22½ Jh- jfoanz fctykuh
23½ dq- dkark uksrkuh
24½ Jh- lqjs’k d`iykuh
25½ Jh- jke vk;ykuh
26½ Jh- vadq’k dne
27½ Jh- tsBks
djepankuh
28½ Jh- vfuy ryjstk
29½ Jhe- izktDrk feyhan
dqyd.khZ
30½ Jh- ‘kadj lksgatk
31½ dq- lqfurk Bkdqj
32½ Jh- m/n~o yqYyk
ch-,-ejkBh Vadys[ku
,l-,l-lh
ch-,
,l-,l-lh
ch-dkWe-
,p-,l-lh
ch-dkWe-
vdjkoh
ch-dkWe-
,l-,l-lh
,l-,l-lh
ch-dkWe-
,l-,l-lh
,Q-ok;-ch-dkWe-
ch-dkWe-
vdjkoh
ch-dkWe-
,l-,l-lh
,Q-ok;-ch-dkWe-
,p-,l-lh
,e-,-] baxzth o ejkBh
Vadys[ku]
,y-,y-ch] baxzth
y?kqys[ku ifj{kk 80
‘k-iz-fes-
,l-,l-lh-
,Q-ok;-ch-,-
,l-,l-lh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
inksUurhP;k inkaoj ojhyizek.ks vLFkk;h deZpk&;kauk lkekoqu ?ksrY;kl lsokizos’k fu;ekoyhe/;s cny dj.;kph
t:jh ukgh rlsp eksB;k la[;sus vLFkk;h deZpkjh LFkk;h gksrhy- ljGlsok o inksUurhlkBh vkjf{kr vlysY;k inkaiSdh
f’kYyd inkaoj ,dq.k 38 vLFkk;h deZpkjh LFkk;h djrk ;srhy- moZfjr 17 vLFkk;h deZpk&;kauk ins fjDr gksrhy rlrls
LFkk;h inkaoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy- ;klkBh egklHksiq<s iqUgk izLrko Bso.;kph vko’;drk ukgh- moZfjr 17 deZpk&;kauk
LFkk;h vkns’k ns.;klkBh ek- vk;qDr ;kauk izkf/kd`r dj.;kr ;sr vkgs o lnjpk izLrko egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor
dj.;kr ;sr vkgs-
ljGlsosus VDdsokjhps izek.k R;kuarj vko’;d vkj{k.k o inla[;sus Hkjysys vkj{k.kfugk; la[;k vls ,dw.k
185] 162] 27 vkf.k ,dw.k ‘ksoVh lkekoqu ?ksrk ;s.kk&;k vLFkk;h deZpkjh izoxZ la[;kfugk; la[;k 6- fyfid ;k
inkoj vLFkk;h vl.kkjs deZpkjh rRdkyhu uxjikfydsr lqekjs 10 rs 15 o”kkZiklqu jkstankjhoj dk;Zjr gksrs- R;kauk fnukad
2@11@96 iklqu vLFkk;h inkoj fu;qDr ns.;kr vkyh gksrh- fu;qDrh nsrkauk lnj deZpkjh uxjikfydsP;kosGh vko’;d
vlysyh ,l,llh ifj{kk ikl gh vgZrk /kkj.k djhr vkgsr- ijarq fyfid ;k inklkBh fdeku vko’;d vlysyh nksUgh
Vadys[kukph vgZrk ts deZpkjh /kkj.k djr vlrhy] ulrhy R;kauk ,d o”kkZP;k dkyko/khe/;s baxzth o ejkBh Vadys[kukph
ifj{kk mRrh.kZ gksowu ;k nksUgh Vadys[kukph izek.ki= lknj dj.ks o ojhyizek.ks ljGlsosus ins Hkj.;klkBh f’kYyd
vuq’ks”kkP;k inkoj l/;k dk;Zjr vl.kk&;k [kkyhy vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy- ;k 32
deZpk&;kauk vki.k lkekoqu ?ksoq ‘kdrks Eg.kts 32 vf/kd 6 Eg.kts 38 - 13 ,soth 38 deZpk&;kauk vki.k LFkk;h
inkoj lkekoqu ?ksoq ‘kdrks-
vk;qDr ¼Jh-lnkf’ko dkacGs½%&75 VDds ljGlsok o 25 VDds inksUurh vlk fud”k vkgs- ;ke/;s tj vki.kkal f’kFkhyrk
djko;kph vlsy rj vki.kkal ‘kklukph ekU;rk ?;koh ykxsy- vkf.k uarjp vki.kkal rlk lq/kkjhr izLrko Bsokok ykxsy-
ek>h egklHksyk fouarh jkghy dh vkt T;k deZpk&;kauk LFkk;h djrk ;s.;klkj[ks vkgs R;kauk vki.k vkt LFkk;h d#-
vkf.k tks nq#Lrh izLrko nsr vkgkr rks vki.k ‘kklukdMs ikBow- ‘kklukph ekU;rk ?ksoqu ;kckcrhr iq<s vki.kkal djrk
;s.;klkj[ks vkgs-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc] c&;kp fnolkuarj deZpk&;kapk gk eqn~nk
lHkkx`gkleksj vkyk vkgs- vkEgkayk vls okVrs dh] vk.k[kh ts deZpkjh jkfgysys vkgsr R;kauk lq/nk ;k izdkjpk Qk;nk
yodjkr yodj feGkyk ikfgts- ;kckcrhr eh vki.kkal ,d iz’u fopk# bfPNrks dh ;kapk lsok dkyko/khph x.kuk
vki.k dsOgk iklqu djky\ dks.krs o”kZ x`fgr /kjky\ T;k fno’kh R;kauk lsosr fu;fer dsys vkgs rh rkjh[k idM.kkj dh
T;k fnolkiklqu rs dkekyk ykxys vkgsr rh rkjh[k idM.kkj\
vk;qDr ¼Jh-lnkf’ko dkacGs½%&tks deZpkjh ‘kklfd; lsosl gtj gksrks o lyx rhu o”kZ lsosr jkgrks R;kauk R;k fnolkiklqu
dk;e lsosr lkekoqu ?ksrys tkrs- R;kckcrpk vkns’k dk<yk tkr ukgh- o LFkk;h inkoj lkekoqu ?ks.;kckcrhr tks eqn~nk
vkgs vki.kkdMs ‘kklukdMqu eatqj gksoqu vkysyh th ins vlrkr rh ins usgeh cnyr vlrkr ijarq LFkk;h o vLFkk;h in
vlk tks Qjd dj.;kr vkyk vkgs- ;k inkae/;s R;kauh ljGlsok vkf.k inksUurh ;kps izek.k n’kZfoys vkgs- R;k
izek.kkuqlkj ;k deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrys tkr vkgs- ijarq ;kpk vFkZ vlk ukgh dh nqljs ts yksd vkgsr
rs dk;e ukghr- R;kauk lq/nk dk;e lsosps loZ Qk;ns feGr vkgsr- lsokfuo`RrhP;k vxksnj LFkk;h gks.ks vko’;d vkgs-
R;klkBhp ;kpk Qk;nk vkgs- ;k LFkk;hdj.kkpk inksUurh vkf.k ixkjke/;s dkghgh Qjd gks.kkj ukgh o vkiyk tks eqn~nk
vkyk vkgs R;kuqlkj lkaxq bfPNrks dh ;k yksdkaph vki.kkdMs Hkjrh >kyh vkgs o ts inksUurhus vkys vkgs o ts ljGlsosus
vkys vkgs R;kaP;k izek.kke/;s deh tkLr >kys vkgs- ;klkBh ‘kklukdMqu vkEgh gs izek.k f’kFkhy d#u ?ksoq- R;keqGs gk
eqn~nk lai`”Vkr ;sbZy- gs yksd vxksnj uxjikfydsP;k dkyko/khiklqu lsosr vkgsr R;kuarj egkuxjikfydk LFkkiu >kyh- R;k
vxksnjiklqu rs lsosr vlY;keqGs R;akph Hkjrh fu;ekuqlkj >kysyh ukgh- izek.kkis{kk tkLr Hkjrh >kysyh vkgs- ;klkBh
;kckcrhr vkEgh ‘kklukdMqu f’kFkhyrk d#u ?ksoq vkf.k brj deZpk&;kauk lq/nk vkEgh LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksoq-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&vk;qDr lkgsc] cjspls vls deZpkjh vkgsr ts 1979 iklqu dk;Zjr vkgsr- lq#okrhl rs
jkstankjhoj gksrs uarj vLFkk;h inkoj-------------
vk;qDr ¼Jh-lnkf’ko dkacGs½%&vkt tjh R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrys rjh R;kauk ;kckcrps ts Qk;ns vkgs rs R;kaP;k
lsokizos’kkP;k fnukadkiklqu feGrhy- LFkk;hdj.kkeqGs ixkjke/;s dkgh Qjd iM.kkj ukgh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&R;kapk lsok dkyko/kh dsOgkiklqu x.kyk tkbZy-
vk;qDr ¼Jh-lnkf’ko dkacGs½%&vkt tjh R;kauk LFkk;h dsys rjh rs tsOgkiklqu dkekyk ykxys vkgsr rsOgkiklqu LFkk;h >kys
vkgsr vls eku.;kr ;sbZy-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&ek- egkikSjth] ;k egkikfydsr dk;Zjr vlysY;k vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu
?ks.;kps ‘kklukP;k d/kh y{kkr vkys ukgh- ijarq vkrk dkacGs lkgsckaP;k dkyko/khr gk eqn~nk ;sFks vkyk vkgs- vLFkk;hps
LFkk;h dj.ks gk vfr’k; pkaxyk eqn~nk vkgs- c&;kp o”kkZiklqu j[kMysyk gk iz’u vkgs- dkgh dkgh deZpkjh rj
lsokfuo`Rrgh >kys- v’kh ifjfLFkrh gksoq u;s ;klkBh vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h dj.ks pkaxyh xks”V vkgs- vk;qDrkauh
;kckcrhr rj [kqyklk dsykp vkgs dh R;kl nqljs dkgh Qk;ns oxSjs feGr ukghr ijarq vLFkk;hpk LFkk;h >kyk ikfgts- gk
izLrko lHkkx`gkus o ek- egkikSjkauh ekU; djkok-
egkikfydk lfpo %&fo”k; Ø- 10 lanHkkZr ek- Jh- /kuat; cksMkjs ;kauh tks izLrko ekaMyk vkgs R;klkBh Jh- jktq bnukuh
o Jh- yky iatkch ;kauh leFkZu fnys vkgs- o gk izLrko lq/kkj.;klg 38 deZpk&;kauk LFkk;h dj.;kpk izLrko vkgs-
ikl\ loZ laerhus dh\ loZ laerhus\
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers iq<hyizek.ks laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 10%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^dfu”B fyfid* ;k laoxkZr dkgh vLFkk;h
deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks- izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^^dfu”B fyihd** ;k laoxkZr 246 ins eatwj vkgsr- egkikfydsus
uO;kus izLrkfor dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s xq.kksRrj izek.k ljGlsok 75% vkf.k inksUurh 25% vlwu ljGlsosus
184 ins o inksUurhph 62 ins miyC/k gksrkr- rjh ljGlsosus Hkjko;kP;k fcanwukekoyhuqlkj izoxZ fugk; vkj{k.k] dk;Zjr
LFkk;h deZpkjh f’kYyd vkj{k.k fugk; in la[;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k] lkekoqu
?ksrk ;s.kk&;k vLFkk;h deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k o vkj{k.kkizek.ks ins fjDr >kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh in
la[;k ;kapk rif’ky iq<hy izek.ks vkgs-
eatqj ins 246
ljGlsok 184 laoxkZps ukao % dfu”B fyihd
osruJs.kh %& :- 3050&75&3900&80&4590
inksUurh 62
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k vko';d
vkj{k.kkuqlkj
inla[;k
,dw.k dk;Zjr
LFkk;h deZpkjh
la[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
vkj{k.kkizek.ks ins
fjDr >kY;kuarj
Hkj.;kr ;s.kkjh in
la[;k
1- vuq-tkrh 8% 14 07 07 02 02 &
2- vuq-tekrh 22% 41 12 29 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 06 03 03 & & &
4- Hk- t-¼c½ 2-5% 05 02 03 & & &
5- Hk-t-¼d½ 3-5% 06 02 04 & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% 04 02 02 & & &
7- fo-ek-iz 2% 03 02 01 & & &
8- b-ek-o 9% 17 14 03 08 03 05
9- [kqys 48% 88 80 08 43 08 35
,dq.k 184 124 60 53 13 40
Ekgkikfydk lsok ‘krhZ fu;ekoyhe/;s ^^dfu”B fyihd@feVjokpd@Vadys[kd** gs in ljGlsosus
Hkj.;klkBh ‘kS{k.khd vgZrk iq<hyizek.ks & ,p- ,l- lh-] ‘kklu ekU; Vadys[ku ejkBh 30 ‘k-iz-fe- o baxzth 40 ‘k-iz-
fe- fnysyh vkgs-
ojhyizek.ks ljGlsosus Hkjko;klkBh f’kYyd vkj{k.kkuqlkj fjDr inkaoj l/;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr vl.kk&;k
[kkfyy deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy-
v-
dz-
vuq'ks”kkuqlkj Hkjko;kP;k
f’kYyd vkj{k.kkrhy
inla[;k
ljGlsosus LFkk;h dj.kslkBh
miyC/k >kysY;k deZpk&;kps
ukao
mesnokj /kkj.k djhr
vlysyh vgZrk
‘ksjk
1½ Jhe- lqes/kk v- lksGadh 11 oh] ¼MSCIT½ LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh- 1- vuq-tkrh & 07
2½ dq- Nk;k tkoGs
,e-,-] ejkBh o
baxzth Vadys[ku] ,y-
,y-ch-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
2- vuq- tekrh &29 & mesnokj miyC/k ukgh-
3- fo-tk- ¼v½ &03 & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk-t- ¼c½ &03 & mesnokj miyC/k ukgh-
5- Hk-t- ¼d½ & 4 & mesnokj miyC/k ukgh-
6 Hk-t- ¼M½ & 2 & mesnokj miyC/k ukgh-
7 fo ek iz & 01 & mesnokj miyC/k ukgh-
1½ Jh- tuknZu nsodj ch-dkWe ikVZ&1 LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
2½ Jh- jfoanz lukals ,l-,l-lh LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
8- b ek o & 03
3½ dq- ‘kkjnk fduGsdj ,p-,l-lh LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
1½ Jh- vftr Ogh- ukbZd ,p-,l-lh LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
2½ Jh- vtqZu ds- /kjeiky ,p-,l-lh LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
3½ dq- chuk vMokuh ,p-,l-lh]
¼MSCIT½
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
4½ Jh- gjs’k jkej[;kuh ,p-,l-lh LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
5½ Jh- gjs’k /keukuh ,p-,l-lh LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
6½ Jh- panj csykuh ,p-,l-lh LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
7½ Jh- fnid ‘kekZ ,p-,l-lh LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
9- [kqyk & 08
8½ Jh- ‘kadj yksVkuh ,l-,l-lh]
¼MSCIT½
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
Okjhy 13 vLFkk;h deZpkjh gs uxjikfydsiklqu dk;Zjr vlY;kus uxjikfydsus fofgr dsysyh vgZrk /kkj.k djhr
vlY;kus rlsp lnj laoxkZr vkj{k.kkuqlkj in miyC/k vlY;kus R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksÅu moZfjr 40 ins
vkj{k.kkuqlkj tlt’kh fjDr gksrhy rlrls R;kauk LFkk;h inkoj lkekowu ?ks.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh
izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
ojhyizek.ks iz’kklukrQsZ vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h dj.;kpk izLrko lknj dj.ksr vkyk vkgs- ijarq vls
funZ’kukl vkys vkgs dh] ;k izLrkokl eatwjh fnY;kl brj dkgh deZpkjh vLFkk;h inkoj f’kYyd jkgr vkgs- ;k ckchaph
l[kksy iMrkM.kh dsY;kl vls fun’kZukl vkys dh o”ksZ 1996 e/;s egkuxjikfydk vkLFkkusr fofo/k ins eatwj djrkauk]
mYgkluxj egkuxjikfydsr cjsp deZpkjh vLFkk;h inkoj dk;Zjr vkgsr gs y{kkr ?ksoqup ‘kklukus rRdkyhu vk;qDrkauh
ikBfoysY;k Bjkokaoj fo’ks”kr% lnj deZpk&;kalkBh ins eatwj dsyh gksrh- rjh v’kk loZ deZpk&;kauk LFkk;h dj.ks mfpr
okVrs-
fyfid ;k laoxkZlkBh ,dq.k 246 ins eatwj vlwu R;kiSdh 75 VDds ljGlsosus] 25 VDds inksUurhus Hkjko;kps
vkgs gs iz’kklukus lknj dsys vkgs- ;k izdj.kh egkuxjikfydsus r;kj dsysY;k lsok Hkjrh fu;ekapk vk<kok ?ksrY;kl
R;ke/;s fyfid inklkBh 25 VDds is{kk tkLr ins inksUurhus Hkjrk ;s.kkj ukghr vls ueqn dsys vkgs ;kpk vFkZ vlk dh
vko’;drk okVY;kl gs izek.k deh djrk ;sbZy-
lcc] iz’kklukrQsZ lknj dj.ksr vkysyk izLrko] ins eatwj djrkauk ‘kklukpk mn~ns’k] lsokHkjrh fu;ekoyhrhy
rjrqnh] oLrqfLFkrh bR;knh y{kkr ?ksrk iq<hyizek.ks izLrko lknj dj.ksr ;sr vkgs-
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj dfu”B fyihd ;k laoxkZr 246 ins eatwj vkgsr- egkikfydsus izLrkfor
dsysY;k lsokizos’kfu;ekoyhuqlkj lnj inkoj ljGlsosus fu;qDrhlkBh mesnokjkauh [kkfyyizek.ks vgZrk /kkj.k dj.ks vko’;d
vkgs-
1½ ,p-,l-lh ifj{kk mRrh.kZ vkf.k baxzth 40 ‘k-iz-fe- o ejkBh 30 ‘k-iz-fe- Vadys[ku ifj{kk mRrh.kZ-
dfu”B fyihd ;k inkoj inksUurhus fu;qDrhlkBh mesnokjkauh [kkfyyizek.ks vgZrk /kkj.k dj.ks vko’;d vkgs-
1½ ,l-,l-lh ifj{kk mRrh.kZ vkf.k baxzth 40 ‘k-iz-fe- o ejkBh 30 ‘k-iz-fe- Vadys[ku ifj{kk mRrh.kZ-
egkikfydsus uO;kus izLrkfor dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s lnj laoxkZe/khy ljGlsok o inksUurhlkBh 75 %
25 VDds vls xq.kksRrj izek.k fnysys vkgs- lsokizos’k fu;ekoyhe/khy xq.kksRrj izek.kkuqlkj eatqj inkiSdh 185 ins fg
ljGlsok HkjrhlkBh o 61 ins inksUurhlkBh miyC/k gksr vkgsr- ljGlsosus Hkjko;kP;k 185 inkaoj fcanqukekoyhuqlkj
izoxZfugk; vko’;d inkapk rif’ky] dk;Zjr inkapk o izoxZfugk; fjDr inkapk rif’ky iq<hyizek.ks vkgs-
eatqj ins 246
ljGlsok 185
inksUurh 61
laoxkZps ukao % dfu”B fyihd
osruJs.kh %& :- 3050&75&3950&80&4590
,dq.k dk;Zjr
ins
233
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k
vko';d
vkj{k.k o
inla[;k
Hkjysyh
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vfrfjDr
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
1- vuq-tkrh 8% 14 09 05 & 02 02
2- vuq-tekrh 22% 41 25 16 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 06 06 & & & &
4- Hk- t- ¼c½ 2-5% 05 10 01 & & &
5- Hk-t- ¼d½ 3-5% 06 & & & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% 04 04 & & & &
7- fo-ek-iz 2% 03 02 01 & & &
8- b-ek-o 9% 18 14 04 & 06 04
9- [kqys 48% 88 92 & & 46 &
,dq.k 185 162 27 & & 06
fyihd ;k laoxkZr vLFkk;h inkoj dk;Zjr vl.kkjs deZpkjh gs rRdkyhu uxjikfydsr lqekjs 10&15 o”kkZiklqu jkstankjhoj
dk;Zjr gksrs R;kauk fnukad 2@11@1996 iklqu vLFkk;h inkoj fu;qDrh ns.;kr vkyh gksrh o fu;qDrh nsrkuk lnj deZpkjh gs
uxjikfydsP;kosGh vko’;d vlysyh ,l-,l-lh ikl fg vgZrk /kkj.k djhr vkgsr- ijarq fyihd ;k inklkBh fdeku vko’;d
vl.kkjh nksUgh Vadys[kukph vgZrk ts deZpkjh /kkj.k djhr ulrhy R;kauk ,d o”kkZP;k dkyko/khe/;s baxzth o ejkBh ;k nksUgh
Vadys[ku ifj{kk mRrh.kZ gksoqu izek.ki= lknj dj.;kP;k vVhl v/khu jkgqu ojhyizek.ks ljGlsosus Hkjko;klkBh f’kYyd vuq’ks”kkP;k
inkaoj l|k dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekowu ?ksrk ;sbZy-
v-dz- vuq'ks”kkuqlkj Hkjko;kP;k
f’kYyd vkj{k.kkrhy
inla[;k
ljGlsosus LFkk;h dj.kslkBh
miyC/k >kysY;k deZpk&;kps
ukao
mesnokj /kkj.k djhr
vlysyh vgZrk
‘ksjk
1- vuq-tkrh & 05 1½ Jhe- Nk;k tkoGs
2½ Jh- jktsanz [kjkr
,e-,-] ejkBh o baxzth
Vadys[ku] ,y-,y-ch-
,l-,l-lh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
2- vuq- tekrh &16 & mesnokj miyC/k ukgh-
3- Hk-t-¼d½ &01 & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk-t-¼M½ &01 & mesnokj miyC/k ukgh-
5- fo ek iz & 01 & mesnokj miyC/k ukgh-
6- b ek o & 09 1½ Jh- tuknZu nsodj
2½ Jh- jfoanz lukals
3½ dq- ‘kkjnk fduGsdj
4½ ’kadj ekyo.kdj
5½ Jh- foykl lksuko.ks
ch-dkWe ikVZ&1
,l-,l-lh
,p-,l-lh
ch-,- ejkBh Vadys[ku
,p-,l-lh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
lnj deZpkjh ;kauk ykp fLodkjrkuk
jaxsgkFk idMys vlY;keqGs R;kauk
fuyafcr dsys vlqu R;kapsfo:/n
U;k;ky;kr [kVyk lq: vlqu izdj.k
U;k;izfo”B vkgs- R;keqGs R;kauk
U;k;ky;kpk fu.kZ; ykxsi;Zr dk;e
djrk ;s.kkj ukgh-
lnj deZpkjh ;kauk iS’kkpk vigkj
dsY;keqGs fuyafcr dsys vlqu
R;kapsfo:/n QkStnkjh xqUgk nk[ky
6½ Jhe- lqfurk oRrqjdj
7½ Jhe- efu”kk vfuy egktu
,p-,l-lh ejkBh o baxzth
Vadys[ku
ch-,-],y,lthMh
,e,llhvk;Vh
dsysyk vkgs- R;keqGs R;kauk
U;k;ky;kpk fu.kZ; ykxsi;Zr dk;e
djrk ;s.kkj ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
rlsp ;k laoxkZr inksUurhlkBh 61 ins miyC/k dsysyh vkgsr ijarq 15 inkaoj deZpkjh inksUurhus dk;Zjr vkgsr-
izLrkfor lsokizos’k fu;ekoyhe/;s lnj laoxkZr inksUurhlkBh deky e;kZnk 25 VDds fnysyh vkgs- R;kis{kk tkLr ins
inksUurhus Hkjrk ;s.kkj ukghr] ijarq deh Hkjyh rjh gjdr ukgh- egkikfydsP;k vkLFkkiusoj oxZ & M P;k laoxkZr dk;Zjr
vl.kkjs o fyihd ;k inklkBh vko’;d vl.kkjh vgZrk /kkj.k dj.kkjs deZpkjh miyC/k ukghr- R;keqGs inksUurhus
Hkjko;kph ins fjDr vkgsr vls vlys rjh eatqj inkis{kk tkLr deZpkjh ;k laoxkZr dk;Zjr ukghr- ijarq l|k dk;Zjr
vl.kk&;k deZpk&;kauk lnj laoxkZr dk;e dj.ks xjtsps vkgs- R;keqGs inksUurhus Hkjko;kP;k fjDr vlysY;k inkaoj
iq<hyizek.ks vLFkk;h deZpkjh lkekoqu ?ksrk ;srhy- inksUurhus Hkjko;kP;k 61 inkaoj fcanqukekoyhuqlkj izoxZfugk; vko’;d
inkapk] dk;Zjr inkapk o izoxZfugk; fjDr inkapk rif’ky iq<hyizek.ks vkgs- eatqj ins 246
ljGlsok 185
inksUurh 61
laoxkZps ukao % dfu”B fyihd
osruJs.kh %& :- 3050&75&3950&80&4590
,dq.k dk;Zjr
ins
232
v-
dz-
inksUurhlkBh VDdsokjhps
izek.k
vko';d
vkj{k.k o
inla[;k
Hkjysyh
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vfrfjDr
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
1- vuq-tkrh 13% 08 07 01 & & &
2- vuq-tekrh 7% 04 & 04 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 02 & 02 & & &
4- Hk- t- ¼c½ 2% 02 & 02 & & &
5- Hk-t- ¼d½ 3% 03 & 03 & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% 01 & 01 & & &
7- Hk-t- ¼c@d½ 1% 01 & 01 & & &
8- fo-ek-iz 2% & & & & & &
9- [kqys 67% 40 08 32 & 46 32
,dq.k 61 15 46 & 32
ojhyizek.ks inksUurhus Hkjko;klkBh f’kYyd vuq’ks”kkP;k inkaoj l|k dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy vLFkk;h
deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekowu ?ksrk ;sbZy-
v-
dz-
vuq'ks”kkuqlkj Hkjko;kP;k
f’kYyd vkj{k.kkrhy
inla[;k
inksUurhP;k inkaoj LFkk;h
dj.kslkBh miyC/k >kysY;k
deZpk&;kps ukao
mesnokj /kkj.k djhr
vlysyh vgZrk
‘ksjk
1- vuq-tkrh & 01 & mesnokj miyC/k ukgh-
2- vuq- tekrh &04 & mesnokj miyC/k ukgh-
3- fo-tk-¼v½ &02 & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk-t-¼c½ &02 & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk-t-¼d½ &03 & mesnokj miyC/k ukgh-
5- Hk-t-¼M½ &01 & mesnokj miyC/k ukgh-
6- fo ek iz & 01 & mesnokj miyC/k ukgh-
7- [kqys& 32 1½ Jh- vftr Ogh-
ukbZd
2½ Jh- vtZqu ds-
/kjeiky
,l-,l-lh
,l-,l-lh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
lnj deZpkjh gs lu 2007 i;Zr
fo’ks”k vlk/kkj.k jtsoj vkgsr R;keqGs
R;kauk l|k dk;e djrk ;s.kkj ukgh-
jtk miHkksxqu vkY;kuarj R;kauk dk;e
djrk ;sbZy
3½ dq- fcuk vMok.kh
4½ Jh- gjs’k jkej[;kuh
5½ Jh- gjs’k /keukuh
6½ Jh- panj csykuh
7½ Jh- fnid ‘kekZ
8½ Jh- ‘kadj yksVkuh
9½ Jh- rkukth iraxjko
10½ dq- fxrk fgjkuankuh
11½ Jh- mes’k Bkdqj
12½ Jh- gjs’k gksrokuh
13½ Jh- lqjs’k ukxykuh
14½ Jh- ujs’k ekf[ktk
15½ Jhe- g”kkZ th-
jktiky
16½ Jhe- lqes/kk lksyadh
17½ dq- fejk HkkVh;k
18½ Jh-t;fla/kkuh gLlks
19½ Jh- vkuan Hkkuq’kkyh
20½ dq- lqfurk dqdjstk
21½ Jh- lqfuy ih- ‘kekZ
22½ Jh- jfoanz fctykuh
23½ dq- dkark uksrkuh
24½ Jh- lqjs’k d`iykuh
25½ Jh- jke vk;ykuh
26½ Jh- vadq’k dne
27½ Jh- tsBks
djepankuh
28½ Jh- vfuy ryjstk
29½ Jhe- izktDrk feyhan
dqyd.khZ
30½ Jh- ‘kadj lksgatk
31½ dq- lqfurk Bkdqj
32½ Jh- m/n~o yqYyk
,l-,l-lh
,l-,l-lh
,p-,l-lh
,p-,l-lh
,l-,l-lh
,l-,l-lh
ch-,-ejkBh Vadys[ku
,l-,l-lh
ch-,
,l-,l-lh
ch-dkWe-
,p-,l-lh
ch-dkWe-
vdjkoh
ch-dkWe-
,l-,l-lh
,l-,l-lh
ch-dkWe-
,l-,l-lh
,Q-ok;-ch-dkWe-
ch-dkWe-
vdjkoh
ch-dkWe-
,l-,l-lh
,Q-ok;-ch-dkWe-
,p-,l-lh
,e-,-] baxzth o ejkBh
Vadys[ku]
,y-,y-ch] baxzth
y?kqys[ku ifj{kk 80
‘k-iz-fes-
,l-,l-lh-
,Q-ok;-ch-,-
,l-,l-lh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
inksUurhP;k inkaoj ojhyizek.ks vLFkk;h deZpk&;kauk lkekoqu ?ksrY;kl lsokizos’k fu;ekoyhe/;s cny dj.;kph t:jh
ukgh rlsp eksB;k la[;sus vLFkk;h deZpkjh LFkk;h gksrhy- ljGlsok o inksUurhlkBh vkjf{kr vlysY;k inkaiSdh f’kYyd inkaoj
,dq.k 38 vLFkk;h deZpkjh LFkk;h djrk ;srhy- moZfjr 17 vLFkk;h deZpk&;kauk ins fjDr gksrhy rlrls LFkk;h inkaoj lkekoqu
?ksrk ;sbZy- ;klkBh egklHksiq<s iqUgk izLrko Bso.;kph vko’;drk ukgh- moZfjr 17 deZpk&;kauk LFkk;h vkns’k ns.;klkBh ek-
vk;qDr ;kauk izkf/kd`r dj.;kr ;sr vkgs o lnjpk izLrko egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 10 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- yky iatkch
vuqeksndkps uko %& Jh- jktq bnukuh
gh egklHkk iz’kklukrQsZ vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h dj.;klkBh vk.kysY;k izLrkokr va’kr% lq/kkj.kk d#u ojhy
izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^^dfu”B fyfid** ;k laoxkZr uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu
dk;Zjr vlysY;k o izLrkousr mYys[k dsysY;k 38 vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekowu ?ks.;kl ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 11 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 11 %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^dfu”B vfHk;ark ¼LFkk-½*;k laoxkZr dkgh vLFkk;h
deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks- &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 11%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^dfu”B vfHk;ark ¼LFkk-½* ;k laoxkZr dkgh vLFkk;h
deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj dfu”B vfHk;ark ¼LFkk-½ ;k laoxkZr 26 ins eatwj vkgsr- egkikfydsus
uO;kus izLrkfor dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s xq.kksRrj izek.k ljGlsok 75% vkf.k inksUurh 25% vlwu ljGlsosus 19 ins o
inksUurhph 07 ins miyC/k gksrkr- rjh ljGlsosus Hkjko;kP;k fcabwukekoyhuqlkj izoxZ fugk; vkj{k.k] dk;Zjr LFkk;h deZpkjh
f’kYyd vkj{k.k fugk; in la[;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k] lkekoqu ?ksrk ;s.kk&;k vLFkk;h
deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k o vkj{k.kkizek.ks ins fjDr >kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh in la[;k ;kapk rif’ky iq<hy izek.ks
vkgs-
eatqj ins 26
ljGlsok 19 laoxkZps ukao % dfu”B vfHk;ark ¼LFkkiR;½
osruJs.kh %& :- 4500&125&7000 inksUurh 07
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k vko';d
vkj{k.kkuqlkj
inla[;k
,dw.k dk;Zjr
LFkk;h deZpkjh
la[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
vkj{k.kkizek.ks ins
fjDr >kY;kuarj
Hkj.;kr ;s.kkjh in
la[;k
1- vuq-tkrh 8% 01 & 01 & & &
2- vuq-tekrh 22% 04 & 04 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 01 01 & & & &
4- Hk- t-¼c½ 2-5% 01 & 01 & & &
5- Hk-t-¼d½ 3-5% 01 01 01 & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% & & & & & &
7- fo-ek-iz 2% & & & & & &
8- b-ek-o 9% 02 02 & & & &
9- [kqys 48% 09 07 02 02 02 &
,dq.k 19 11 09 02 02 &
ojhyizek.ks ljGlsosus Hkjko;klkBh f’kYyd vkj{k.kkuqlkj fjDr inkaoj l/;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy
deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy- mYgkluxj egkuxjikfydsus izLrkfor dsysY;k lsok izos’k fu;ekoyhe/;s ^^dfu”B
vfHk;ark** laoxkZph ins ljGlsosus Hkj.;klkBh vko’;d ‘kS{kf.kd vgZrk iq<hyizek.ks vkgs- & LFkkiR; vfHk;f=dh inoh@infodk
v-
dz-
vuq'ks”kkuqlkj
Hkjko;kP;k f’kYyd
vkj{k.kkrhy inla[;k
ljGlsosus vLFkk;h inkoj
dk;Zjr deZpk&;kaiSdh
ts”Brsuqlkj LFkk;h inkoj
lkekoqu ?ksrk ;s.kk&;k
deZpk&;kps ukao
mesnokj /kkj.k djhr
vlysyh vgZrk ‘ksjk
1- vuq- tkrh & 01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
1- vuq-tekrh& 04 & & mesnokj miyC/k ukgh-
3- Hk- t- ¼c½& 01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk-t- ¼d½ &01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
5- [kqyk & 02
1½ Jh- vkj- Vh- dyokuh
2½ Jh- ftrq pkSFkkuh
cka/kdke ‘kk[ksph
vfHk;akf=dh infodk
cka/kdke ‘kk[ksph
vfHk;kf=dh infodk
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
,dw.k & 09
Okjhy 02 vLFkk;h deZpkjh lnj inkph vgZrk /kkj.k djhr vlqu lnj laoxkZr vkj{k.kkuqlkj in miyC/k
vlY;kus R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ks.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 11 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- teuknkl iqjLokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- jke ikjokuh
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^dfu”B vfHk;ark ¼LFkk-½* ;k
laoxkZr uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu dk;Zjr vlysY;k [kkyhy 02 vLFkk;h deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekowu ?ks.;kl
ekU;rk nsr vkgs-
1½ Jh- vkj- Vh- dyokuh
2½ Jh- ftrq pkSFkkuh
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 12 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 12 %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^vuqjs[kd* ;k laoxkZrhy ,dk vLFkk;h
deZpk&;kl LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks- &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 12%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^vuqjs[kd* ;k laoxkZrhy ,dk vLFkk;h deZpk&;kl
LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj vuqjs[kd ;k laoxkZr 02 ins eatwj vkgsr- egkikfydsus uO;kus izLrkfor
dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s ljGlsosus 02 ins miyC/k gksrkr- rjh ljGlsosus Hkjko;kP;k fcanwukekoyhuqlkj izoxZ fugk;
vkj{k.k] dk;Zjr LFkk;h deZpkjh f’kYyd vkj{k.k fugk; in la[;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k]
lkekoqu ?ksrk ;s.kk&;k vLFkk;h deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k o vkj{k.kkizek.ks ins fjDr >kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh in la[;k
;kapk rif’ky iq<hy izek.ks vkgs-
eatqj ins 02 ljGlsok 02
laoxkZps ukao % vuqjs[kd
osruJs.kh %& :- 4000&100&6000 inksUurh &
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k vko';d
vkj{k.kkuqlkj
inla[;k
,dw.k dk;Zjr
LFkk;h deZpkjh
la[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
vkj{k.kkizek.ks ins fjDr
>kY;kuarj Hkj.;kr
;s.kkjh in la[;k
1- vuq-tkrh 8% 01 01 & & & &
2- vuq-tekrh 22% & & & & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% & & & & & &
4- Hk- t-¼c½ 2-5% & & & & & &
5- Hk-t-¼d½ 3-5% & & & & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% & & & & & &
7- fo-ek-iz 2% & & & & & &
8- b-ek-o 9% & & & 01 01 &
9- [kqys 48% 01 & 01 & & &
,dq.k 02 01 01 01 01 &
ojhyizek.ks vuqjs[kd laoxkZps in ljGlsosus Hkjko;klkBh egkikfydk lsok ‘krhZ fu;ekoyhuqlkj vgZrk & vk;- Vh- vk;-
e/kwu vuqjs[kd fdaok vkjs[kd izf’k{k.k iq.kZ dsysys vl.ks o lsosr vlY;kl o; 30 o”kkZis{kk vf/kd ulkos v’kh vkgs- mDr
f’kYyd vkj{k.kkuqlkj fjDr inkaoj l/;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk
;sbZy-
v-
dz-
vuq'ks”kkuqlkj Hkjko;kP;k
f’kYyd vkj{k.kkrhy
inla[;k
ljGlsosus vLFkk;h inkoj
dk;Zjr deZpk&;kaiSdh
ts”Brsuqlkj LFkk;h inkoj
lkekoqu ?ksrk ;s.kk&;k
deZpk&;kps ukao
mesnokj /kkj.k djhr vlysyh
vgZrk ‘ksjk
1- [kqyk & 01 Jh- Hkjr ch- fx/k ,aVjesMh;V MªkWbZx ifj{kk
mRrh.kZ
egkikfydk lsok
,dw.k & 01
Okjhy 01 vLFkk;h deZpkjh uxjikfydsiklwu dk;Zjr vlwu uxjikfydsus ;k inklkBh fofgr dsysyh vgZrk & ^^,aVjesMh;V
MªkWbZx ifj{kk mRrh.kZ** /kkj.k djhr vlY;kus o lnj laoxkZr vkj{k.kkuqlkj in miyC/k vlY;kus R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu
?ks.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 12 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- fouksn Bkdqj
vuqeksndkps uko %& Jh- teuknkl iqjLokuh
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^vuqjs[kd* ;k laoxkZr
uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu dk;Zjr vlysY;k Jh- Hkjr ch- fx/k ;k vLFkk;h deZpk&;kl LFkk;h inkoj lkekowu ?ks.;kl
ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 13 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 13 %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^okgupkyd* ;k
laoxkZr dkgh vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 13 %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^okgupkyd* ;k
laoxkZr dkgh vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^^okgupkyd** ;k laoxkZr 60 ins eatwj vkgsr- egkikfydsus uO;kus
izLrkfor dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s xq.kRrj izek.k ljGlsok 75% vkf.k inksUurh 25% vlwu ljGlsosus 45 ins
o inksUurhph 15 ins miyC/k gksrkr- rjh ljGlsosus Hkjko;kP;k fcabwukekoyhuqlkj izoxZ fugk; vkj{k.k] dk;Zjr LFkk;h
deZpkjh] f’kYyd vkj{k.k fugk; in la[;k] vLFkk;h inkoj dk;Zjr deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k] lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k vLFkk;h deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k o vkj{k.kkizek.ks ins fjDr >kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh in la[;k
;kapk rif’ky iq<hy izek.ks vkgs-
eatqj ins 60 ljGlsok 45
laoxkZps ukao % okgupkyd
osruJs.kh %& :- 3050&75&3900&80&4590
inksUurh 15
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k
vko';d
vkj{k.kkuqlkj
,dw.k dk;Zjr
LFkk;h deZpkjh
f'kYyd
vkj{k.k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vkj{k.kkizek.ks ins fjDr
>kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh
inla[;k la[;k fugk;
inla[;k
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
vLFkk;h deZpkÚ;kaph in
la[;k
1- vuq-tkrh 8% 04 03 01 02 01 01
2- vuq-tekrh 22% 09 & 09 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 02 01 01 & & &
4- Hk- t-¼c½ 2-5% 01 & 01 & & &
5- Hk-t-¼d½ 3-5% 02 & 02 & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% 01 01 & & & &
7- fo-ek-iz 2% 01 & 01 & & &
8- b-ek-o 9% 05 02 03 & & &
9- [kqys 48% 20 04 16 03 03 &
,dq.k 45 11 34 05 04 01
ojhyizek.ks ljGlsosus Hkjko;klkBh f’kYyd vkj{k.kkuqlkj fjDr inkaoj l/;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr vl.kk&;k
[kkfyy deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy- mYgkluxj egkuxjikfydsus izLrkfor dsysY;k lsok izos’k
fu;ekoyhe/;s ^^okgupkyd** laoxkZph ins ljGlsosus Hkj.;klkBh vko’;d ‘kS{kf.kd vgZrk iq<hyizek.ks vkgs- &
lkrohikl] tMokgu ijokuk/kkjd- v-
dz-
f’kYyd vkj{k.k fugk;
inla[;k
ljGlsosus LFkk;h dj.kslkBh miyC/k
>kysY;k deZpk&;kps ukao
mesnokj /kkj.k djhr
vlysyh vgZrk
‘ksjk
1- vuq-tkrh& 01 Jh- jkolkgsc tkoGs 7 oh-
tM okgu ijokuk
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
2- vuq-tekrh& 09 & & mesnokj miyC/k ukgh-
3- fo tk- ¼v½& 01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
4 Hk- t- ¼c½& 01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
5 Hk-t- ¼d½&02 & & mesnokj miyC/k ukgh-
6- fo ek iz & 01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
7- b- ek- o- & 03 & & mesnokj miyC/k ukgh-
8 [kqyk & 16 1½ Jh- eksguvkIik ikapkG
¼[kqyk½
2½ Jh- lqjs’k jktiqr
¼[kqyk½
3½ Jh- fnyhi pOgk.k
¼[kqyk½
6 oh] tM okgu ijokuk
7 oh] gyds okgu
ijokuk
7 oh] gyds okgu
ijokuk
vko';d vgZrsph vV f’kFkhy d:u LFkk;h
dj.;kl gjdr ukgh
vko';d vgZrsph vV f’kFkhy d:u LFkk;h
dj.;kl gjdr ukgh
vko';d vgZrsph vV f’kFkhy d:u LFkk;h
dj.;kl gjdr ukgh-
Okjhy 04 vLFkk;h deZpk&;kaiSdh [kqY;kizoxkZr lkekoqu ?ks.;kr ;s.kkjs deZpkjh gs ^^okgupkyd** ;k inkph
vko’;drk vgZrk /kkj.k dfjr ukghr- rFkkfi] lnj deZpkjh gs uxjikfydsiklqu dk;Zjr vlY;kus R;kapsckcrhr vko’;d vgZrsph
vV f’kFkhy d:u lnj laoxkZr vkj{k.kkuqlkj in miyC/k vlY;kus R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ks.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s
ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 13 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- /kuat; cksMkjs
vuqeksndkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^okgupkyd* ;k laoxkZr
uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu dk;Zjr vlysY;k [kkyhy 04 vLFkk;h deZpk&;kl LFkk;h inkoj lkekowu ?ks.;kl ekU;rk
nsr vkgs-
1½ Jh- jkolkgsc tkoGs
2½ Jh- eksguvkIik ikapkG
3½ Jh- lqjs’k jktiqr
4½ Jh- fnyhi pOgk.k
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 14 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 14 %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^feL=h* ;k laoxkZr dkgh
vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 14%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^feL=h* ;k laoxkZr dkgh
vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^^feL=h** ;k laoxkZr 19 ins eatwj vkgsr- egkikfydsus
uO;kus izLrkfor dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s xq.kRrj izek.k ljGlsok 75% vkf.k inksUurh 25%
vlwu ljGlsosus 10 ins o inksUurhph 09 ins miyC/k gksrkr- rjh ljGlsosus Hkjko;kP;k
fcanwukekoyhuqlkj izoxZ fugk; vkj{k.k] dk;Zjr LFkk;h deZpkjh f’kYyd vkj{k.k fugk; in la[;k vLFkk;h
inkoj dk;Zjr deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k] lkekoqu ?ksrk ;s.kk&;k vLFkk;h deZpk&;kaph izoxZ
fugk; in la[;k o vkj{k.kkizek.ks ins fjDr >kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh in la[;k ;kapk rif’ky iq<hy
izek.ks vkgs- eatqj ins 19
ljGlsok 10 laoxkZps ukao % feL=h
osruJs.kh %& :- 3050&75&3900&80&4590 inksUurh 09
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k vko';d
vkj{k.kkuqlkj
inla[;k
,dw.k dk;Zjr
LFkk;h deZpkjh
la[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
vkj{k.kkizek.ks ins fjDr
>kY;kuarj Hkj.;kr
;s.kkjh vLFkk;h
deZpkÚ;kaph in la[;k
1- vuq-tkrh 8% 01 01 & 05 & 05
2- vuq-tekrh 22% 02 & 02 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 01 & 01 & & &
4- Hk- t-¼c½ 2-5% & & & & & &
5- Hk-t-¼d½ 3-5% & & & 01 & 01
6- Hk- t- ¼M½ 2% & & & & & &
7- fo-ek-iz 2% & & & & & &
8- b-ek-o 9% 01 01 & & & &
9- [kqys 48% 05 01 04 04 04 &
,dq.k 10 04 07 10 04 06
ojhyizek.ks ljGlsosus Hkjko;klkBh f’kYyd vkj{k.kkuqlkj fjDr inkaoj l/;k vLFkk;h inkoj
dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy- mYgkluxj egkuxjikfydk
lsok ‘krhZ fu;ekoyhe/;s ^^feL=h** laoxkZrhy ljGlsosus Hkjko;kP;k inklkBh vko’;d vgZrk iq<hyizek.ks
vkgs- & ,l-,l-lh-ikl o vk;-Vh-vk;- izf’k{k.k o lnj dkekpk rhu o”kkZpk vuqHko v’kh vgZrk fnysyh
vkgs- v-dz- ljGlsok vuq'ks”kkuqlkj
Hkjko;kP;k f’kYyd
vkj{k.kkrhy inla[;k
ljGlsosus LFkk;h dj.kslkBh miyC/k
>kysY;k deZpk&;kps ukao
mesnokj /kkj.k
djhr
vlysyh
vgZrk
‘ksjk
1- vuq-tekrh& 02 & mesnokj miyC/k ukgh-
2- fotk ¼v½ & 01 & mesnokj miyC/k ukgh-
3- [kqyk & 04 1½ Jh- dUgS;kyky dqdjstk
¼[kqyk½
2½ Jh- pquhyky ykyok.kh
¼[kqyk½
vkBoh
lkroh
vko';d vgZrsph vV f’kFkhy d:u
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
&**&
3½ Jh- e/kqdj tkoGs
¼vuq- tkrh½
4½ Jh- [kqMw ukjk;.k nxMs
¼[kqyk½
ikpoh
lkroh
&**&
&**&
Okjhy 04 vLFkk;h deZpkjh uxjikfydsiklqu dk;Zjr vlY;kus lnj inkph vgZrsph vV f’kfFky
d:u lnj laoxkZr vkj{k.kkuqlkj in miyC/k vlY;kus R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ks.;kpk izLrko ek-
egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 14 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- cPpkjke #ipankuh
vuqeksndkps uko %& Jh- egs’k lq[kjkekuh
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^feL=h* ;k laoxkZr
uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu dk;Zjr vlysY;k [kkyhy 04 vLFkk;h deZpk&;kl LFkk;h inkoj lkekowu
?ks.;kl ekU;rk nsr vkgs-
1½ Jh- dUgS;kyky dqdjstk
2½ Jh- pquhyky ykyok.kh
3½ Jh- e/kqdj tkoGs
4½ Jh- [kqMw ukjk;.k nxMs
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 15 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 15 %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^jaxkjh* ;k laoxkZr ,dk
vLFkk;h deZpk&;kl LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 15%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^jaxkjh* ;k laoxkZr ,dk
vLFkk;h deZpk&;kl LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^^jaxkjh** ;k laoxkZr 01 in eatwj vkgs- egkikfydsus
uO;kus izLrkfor dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s lnj in ljGlsosus Hkjko;kps vlwu ,dkdh in vlY;kus
R;kyk vkj{k.k ykxw gksr ukgh- lsokizos’k fu;ekoyhe/;s ‘kS{kf.kd vgZrk iq<hyizek.ks fnyh vkgs & ekU;rk
izkIr fo|kihBkdMhy ^^vkVZ Vhpj fMIyksek** izek.ki= izf’k{k.k mRrh.kZ vl.ks vko’;d- rlsp uxjikfydsus
lnj inklkBh fofgr dsysyh vgZrk iq<hy izek.ks vkgs & ^^,fyesaVjh MªkWbZax** izek.ki= izf’k{k.k-
lnj laoxkZe/;s l|fLFkrhr Jh- v:.k ckfoLdj gs fnukad 2@11@1996 iklwu vLFkk;h inkoj
dk;Zjr vkgsr- R;kapk tkrhpk izoxZ vuq- tkrh gk vkgs- rlsp Jh- ckfoLdj gs uxjikfydk o egkikfydsus
fofgr dsysyh ‘kS{kf.kd vgZrk /kkj.k djhr ukghr- R;keqGs ‘kS{kf.kd vgZrsph vV f’kFkhy d:u R;kauk jaxkjh
;k LFkk;h inkoj lkekowu ?ks.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 15 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- fouksn Bkdqj
vuqeksndkps uko %& Jh- eksgu jkej[;kuh
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^jaxkjh* ;k laoxkZr
uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu dk;Zjr vlysY;k Jh- v:.k ckfoLdj ;k vLFkk;h deZpk&;kl LFkk;h inkoj
lkekowu ?ks.;kl ekU;rk nsr vkgs- lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 16 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 16 %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^xoaMh* ;k laoxkZr dkgh
vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 16%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^xoaMh* ;k laoxkZr dkgh
vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^^xoaMh** ;k laoxkZr 11 ins eatwj vkgsr- egkikfydsus
uO;kus izLrkfor dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s xq.kRrj izek.k ljGlsok 75% vkf.k inksUurh 25%
vlwu ljGlsosus 08 ins o inksUurhph 03 ins miyC/k gksrkr- rjh ljGlsosus Hkjko;kP;k
fcabwukekoyhuqlkj izoxZ fugk; vkj{k.k] dk;Zjr LFkk;h deZpkjh f’kYyd vkj{k.k fugk; in la[;k vLFkk;h
inkoj dk;Zjr deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k] lkekoqu ?ksrk ;s.kk&;k vLFkk;h deZpk&;kaph izoxZ
fugk; in la[;k o vkj{k.kkizek.ks ins fjDr >kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh in la[;k ;kapk rif’ky iq<hy
izek.ks vkgs- eatqj ins 11
ljGlsok 08 laoxkZps ukao % xoaMh
osruJs.kh %& :- 3050&75&3900&80&4590
inksUurh 03
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k vko';d
vkj{k.kkuqlkj
inla[;k
,dw.k dk;Zjr
LFkk;h deZpkjh
la[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
vkj{k.kkizek.ks ins fjDr
>kY;kuarj Hkj.;kr
;s.kkjh vLFkk;h
deZpkÚ;kaph in la[;k
1- vuq-tkrh 8% 01 01 & 05 02 03
2- vuq-tekrh 22% 01 & 01 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 01 & 01 & & &
4- Hk- t-¼c½ 2-5% & & & & & &
5- Hk-t-¼d½ 3-5% & & & & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% & & & & & &
7- fo-ek-iz 2% & & & & & &
8- b-ek-o 9% 01 01 & & & &
9- [kqys 48% 04 02 02 & & &
,dq.k 08 04 04 05 02 03
ojhyizek.ks ljGlsosus Hkjko;klkBh f’kYyd vkj{k.kkuqlkj fjDr inkaoj l/;k vLFkk;h inkoj
dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy- mYgkluxj egkuxjikfydk
lsok ‘krhZ fu;ekoyhe/;s ^^xoaMh** laoxkZrhy ljGlsosus Hkjko;kP;k inklkBh vko’;d vgZrk iq<hyizek.ks
vkgs- & vk;- Vh- vk;- e/kwu izf’k{k.k iq.kZ dsysyk vlkos- o lnj dkekpk rhu o”kkZpk vuqHko- v-
dz-
vuq'ks”kkuqlkj
Hkjko;kP;k f’kYyd
vkj{k.kkrhy inla[;k
ljGlsosus LFkk;h dj.kslkBh miyC/k
>kysY;k deZpk&;kps ukao
mesnokj
/kkj.k djhr
vlysyh
vgZrk
‘ksjk
1- vuq-tekrh& 01 & mesnokj miyC/k ukgh-
2- fotk ¼v½ & 1 & mesnokj miyC/k ukgh-
3- [kqyk & 02 1½ Jh- ckcq ch- HkokG
¼vuq-tkrh½
2½ Jh-olar ,l- [ksMdj
¼vuq-tkrh½
lk{kj
lgkoh
vko';d vgZrsph vV f’kFkhy d:u LFkk;h
dj.;kl gjdr ukgh-
vko';d vgZrsph vV f’kFkhy d:u LFkk;h
dj.;kl gjdr ukgh-
,dw.k & 4
Okjhy 02 vLFkk;h deZpkjh lnj inkph vko’;d vgZrk /kkj.k djhr ukghr- rFkkfi] lnjps
deZpkjh gs uxjikfydsiklqu dk;Zjr vlY;kus lnj laoxkZr vkj{k.kkuqlkj in miyC/k vlY;kus R;kauk LFkk;h
inkoj lkekoqu ?ksowu ;k laoxkZrhy moZfjr 03 ins vkj{k.kkuqlkjtltls fjDr gksrhy rlrls R;kauk LFkk;h
inkoj lkekowu ?ks.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 16 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- vadq’k EgLds
vuqeksndkps uko %& Jh- lqjs’k tk/ko
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^xoaMh* ;k laoxkZr
uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu dk;Zjr vlysY;k [kkyhy 02 vLFkk;h deZpk&;kl LFkk;h inkoj lkekowu
?ks.;kl ekU;rk nsr vkgs-
1½ Jh- ckcq ch- HkokG
2½ Jh-olar ,l- [ksMdj
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 17 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo”k; Ø- 17%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^jskM eqdkne* ;k laoxkZr
dkgh vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 17%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^jskM eqdkne* ;k laoxkZr
dkgh vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^^jksMeqdkne** ;k laoxkZr 61 ins eatwj vkgsr-
egkikfydsus uO;kus izLrkfor dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s xq.kksRrj izek.k inksUurh 100% vlwu 61
ins miyC/k gksrkr- rjh ljGlsosus Hkjko;kP;k fcanwukekoyhuqlkj izoxZ fugk; vkj{k.k] dk;Zjr LFkk;h
deZpkjh f’kYyd vkj{k.k fugk; in la[;k] vLFkk;h inkoj dk;Zjr deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k]
lkekoqu ?ksrk ;s.kk&;k vLFkk;h deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k o vkj{k.kkizek.ks ins fjDr >kY;kuarj
Hkj.;kr ;s.kkjh in la[;k ;kapk rif’ky iq<hy izek.ks vkgs-
eatqj ins 61
ljGlsok & laoxkZps ukao % jksMeqdkne ¼dk;Zjr & 65½
osruJs.kh %& :- 2610&60&2910&65&3300&70&4000
inksUurh 61
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k vko';d
vkj{k.kkuqlkj
inla[;k
,dw.k dk;Zjr
LFkk;h deZpkjh
la[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
vkj{k.kkizek.ks ins
fjDr >kY;kuarj
Hkj.;kr ;s.kkjh
vLFkk;h deZpkÚ;kaph
in la[;k
1- vuq-tkrh 13% 08 03 05 13 05 08
2- vuq-tekrh 7% 04 & 04 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 02 & 02 & & &
4- Hk- t-¼c½ 2% 01 & 01 & & &
5- Hk-t-¼d½ 3% 02 & 02 01 01 &
6- Hk- t- ¼M½ 2% 01 & 01 & & &
7- Hk-t-¼c@d½ 2% 01 & 01 & & &
8- fo-ek-iz 2% 01 & 01 & & &
9- [kqys 67% 41 06 35 42 35 07
,dq.k 61 09 52 56 41 15
ojhyizek.ks ljGlsosus Hkjko;klkBh f’kYyd vkj{k.kkuqlkj fjDr inkaoj l/;k vLFkk;h inkoj
dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy-
v-
dz-
vuq'ks”kkuqlkj Hkjko;kP;k
f’kYyd vkj{k.kkrhy
inla[;k
inksUurhosus LFkk;h dj.kslkBh miyC/k
>kysY;k deZpk&;kps ukao
mesnokj /kkj.k
djhr vlysyh
vgZrk
‘ksjk
1- vuq-tkrh & 05 1½ Jh- i`Fohjkt dne
2½ Jh- x.kir nsoq iokj
3½ Jh- fgjkyky l- ixkjs
4½ Jh- egsanz uk- dksBkoys
5½ Jh- dSyk’k vkj- xk;dokM
Ukooh
frljh
vkBoh
,l-,l-lh
lgkoh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
2- vuq-tekrh& 04 & & mesnokj miyC/k ukgh-
3- fo tk- ¼v½& 02 & & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk- t- ¼c½& 01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
5- Hk-t- ¼d½ &02 1½ Jh- jktsanz eksrhyky gj.ks ,p-,l-lh-] ejkBh
o baxzth Vadys[ku
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
6- Hk-t- ¼M½ &01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
7- Hk-t-¼c@d½& 01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
8- fo-ek-iz& 01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
9- [kqyk & 35 1½ Jh- /kukth nslys ¼beko½
2½ Jh- ‘kke fjtok.kh
3½ Jh- ,l-,e- dqyd.khZ
4½ Jh- jkenkl xks- tk/ko
¼beko½
5½ Jh- jkepanz ekf[ktk
6½ Jh- izrkiflax ukjk;.kflax
7½ Jh- lqjs’k eq- xqjlgkuh
8½ Jh- lqjs’k g- jkeukuh
9½ Jh- lqjs’k gksrpankuh
10½ Jh- /keZqey ,e- djhjk
11½ Jh- oklqnso ‘kekZ
12½ Jh- l[kkjke ek- fuphrs
¼beko½
13½ Jh- dey xqtjkuh
14½ Jh- Hktuflax djhjk
15½ Jh- banjyky fppjh;k
16½ Jh- jktq Vh- Nqxkuh
17½ Jh- lqjs’k ‘kadj fude
18½ Jh- gjs’k ch- pkoyk
19½ Jh- iz’kkar th- lkysdj
vkBoh
,l-,l-lh
,l-,l-lh
ch-,- ¼nqljs o”kZ½
pkSFkh
frljh
,l-,l-lh
,l-,l-lh
ikpoh
lk{kj
lk{kj
uooh
lkroh
,l-,l-lh
,l-,l-lh
lkroh
vkBoh
vkBoh
lk{kj
lkroh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
20½ Jh- fnid oyspk ¼beko½
21½ Jh- Kkus’oj ‘ak- nqHksys
¼beko½
22½ Jh- x.kir fuphrs ¼beko½
23½ Jh- ij’kqjke jkepanz f’kans
¼vuq-tkrh½
24½ Jh- jktq ,l- islokuh
25½ Jh- n’kjFk nqHksys ¼beko½
26½ Jh- vfuy ika- [kackGDj
¼beko½
27½ Jh-jfoanz ,l-ikVhy ¼beko½
28½ Jh- jktsanz M- eksjs
29½ Jh- fgjkadkr tk- nqHksys
¼beko½
30½ Jh- ckcqjko jaxukFk ikpfiaMs
31½ Jh- olar d`”.kk Qyksjs
¼beko½
32½ gjs’k th- mnklh ¼[kqyk
33½ Jh- jes’k bnukuh ¼[kqyk½
34½ Jh- fouk;d Fkksjkr
¼vuq- tkrh½
35½ Jh- oStukFk lksukck jktHkkst
¼[kqyk½
vkBoh
pkSFkh
uooh
vkBoh
pkSFkh
lgkoh
uooh
uooh
uooh
vdjkoh] ejkBh]
baxzth Vadys[ku]
,e-,l-lh-vk;-Vh
vkBoh
,l-,l-lh-
ikpoh
,l-,l-lh-
vkBoh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
Okjhy 41 vLFkk;h deZpkjh gs ljGlsosus vLFkk;h inkoj ?ksrys vkgsr- jksMeqdkne laoxkZph ins
inksUurhus Hkjko;kph vlqu R;klkBh etwj inkpk 10 o”kkZpk vuqHko gh vgZr fnysyh vkgs- lnj deZpkjh gs
uxjikfydsiklqu dk;Zjr vlY;kus R;kapsckcrhr vko’;d vgZrsph vV f’kFkhy d:u] lnj laoxkZr
vkj{k.kkuqlkj in miyC/k vlY;kus R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksowu moZfjr 15 deZpkÚ;kauk vkj{k.kkuqlkj
tlt’kh ins fjDr gksrhy rlrls R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ks.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh
izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 17 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- fouksn Bkdqj
vuqeksndkps uko %& Jh- teuknkl iqjLokuh
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^jksM eqdkne* ;k
laoxkZr uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu dk;Zjr vlysY;k izLrkousr ueqn dsysY;k 41 vLFkk;h deZpk&;kl
LFkk;h inkoj lkekowu ?ks.;kl ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 18 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo”k; Ø- 18%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^igkjsdjh@lqj{kkj{kd* ;k
laoxkZr dkgh vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 18%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^igkjsdjh@lqj{kkj{kd* ;k
laoxkZr dkgh vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj igkjsdjh@lqj{kkj{kd ;k laoxkZr 96 ins eatwj
vkgsr- egkikfydsus uO;kus izLrkfor dsysY;k lsokizos’k fu;ekoyhe/;s ljGlsosus 96 ins miyC/k gksrkr-
rjh ljGlsosus Hkjko;kP;k fcabwukekoyhuqlkj izoxZ fugk; vkj{k.k] dk;Zjr LFkk;h deZpkjh f’kYyd vkj{k.k
fugk; in la[;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr deZpkÚ;kaph izoxZ fugk; in la[;k] lkekoqu ?ksrk ;s.kkÚ;k
vLFkk;h deZpkÚ;kaph izoxZ fugk; in la[;k o vkj{k.kkizek.ks ins fjDr >kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh in
la[;k ;kapk rif’ky iq<hy izek.ks vkgs-
eatqj ins 96
ljGlsok 96 laoxkZps ukao % igkjsdjh@lqj{kkj{kd
osruJs.kh %& :- 2550&55&2600&60&3200
inksUurh &
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k vko’;d
vkj{k.kkuqlkj
inla[;k
,dw.k dk;Zjr
LFkk;h deZpkjh
la[;k
f’kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
vkj{k.kkizek.ks ins
fjDr >kY;kuarj
Hkj.;kr ;s.kkjh
vLFkk;h
deZpkÚ;kaph in
la[;k
1- vuq-tkrh % 07 07 & 21 09 ¼[kqyk
izoxZ½
12
2- vuq-tekrh 22% 22 07 15 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 03 01 02 & & &
4- Hk- t-¼c½ 2-5% 02 02 & & & &
5- Hk-t-¼d½ 3-5% 03 01 02 & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% 02 01 01 & & &
7- fo-ek-iz 2% 02 01 01 & & &
8- b-ek-o 9% 09 07 02 08 06 02
9- [kqys 48% 46 vuq-tkrh
05$15 26 13 13 &
,dq.k 96 47 49 42 28 14
egkikfydk lsok’krhZ fu;ekoyhe/;s ^^lqj{kkj{kd@igkjsdjh** gs in ljGlsosus Hkj.;klkBh
iq<hyizek.ks vgZrk fnysyh vkgs- & lk{kj o ‘kkfjjhdn`”V;k lqn`V ¼fdeku maph 165] lseh o fdeku 5 lseh
Nkrh Qqxoqu 71 lseh o out 50] fd- xzW- lnks”k n`”Vh½
ojhyizek.ks ljGlsosus Hkjko;klkBh f’kYyd vkj{k.kkuqlkj fjDr inkaoj l/;k vLFkk;h inkoj
dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy-
v-dz- vuq’ks”kkuqlkj Hkjko;kP;k
f’kYyd vkj{k.kkrhy
inla[;k
ljGlsosus LFkk;h dj.kslkBh miyC/k >kysY;k
deZpk&;kps ukao
mesnokj /kkj.k
djhr
vlysyh
‘ksjk
vgZrk
1- vuq-tekrh& 15 & & mesnokj miyC/k ukgh-
2- fo- tk- ¼v½& 02 & & mesnokj miyC/k ukgh-
3 Hk-t- ¼d½ &02 & & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk-t- ¼M½ &01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
5- oe k iz & 01 & & mesnokj miyC/k ukgh-
6- b ek o & 02
1½ Jh- okydq vacq dMq
2½ Jh- fd’kksj lnkf’ko ekudj
frljh
lgkoh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh LFkk;h
dj.;kl gjdr ukgh
7- [kqyk & 26 1½ Jh- esgcqck ‘ks[k ¼[kqyk½
2½ Jh- lair ikVhy ¼[kqyk½
3½ Jh- ckek th- HkksbZj ¼[kqyk½
4½ Jh- jfoanz cksjls ¼[kqyk½
5½ Jh- dfjvIik dYyIik ¼[kqyk½
6½ Jh- ds’koizlkn feJk ¼[kqyk½
7½ Jh- ujs’k jkBksM ¼[kqyk½
8½ Jh- uoy HkaMkjh ¼[kqyk½
9½ Jh- gjh HkksaxkMs ¼[kqyk½
10½ Jh- gjhnkl eksfgrs ¼[kqyk½
11½ Jh- eqjyh/kj fHkMs ¼[kqyk½
12½ Jh- cGhjke ns’keq[k ¼[kqyk½
13½ Jh- fu;kt ‘ks[k ¼[kqyk½
14½ Jh- rqylhjke fjloky
¼vuq-tkrh½
15½ Jh- nknw f’kjlkB ¼vuq-tkrh½
16½ Jh- /kujkt ckxqy ¼vuq-tkrh½
17½ Jh- ckGw lksuo.ks ¼vuq-tkrh½
18½ Jh- v’kksd [kaMkjs ¼vuq-tkrh½
19½ Jh- e/kwdj ykBs ¼vuq-tkrh½
20½ Jh- jfoanz HkksbZj ¼vuq-tkrh½
21½ Jh- ;’koar lkSnk.ks ¼vuq-tkrh½
22½ Jh- ckcwyky iokj ¼vuq-tkrh½
23½ Jh- iqaMyhd nqHksys ¼beko½
24½ Jh- ukenso [kackGdj ¼beko½
25½ Jh- v’kksd jkÅr ¼beko½
26½ Jh- ujsanz ikVhy ¼beko½
lk{kj
uooh-
,l-,l-lh-
lk{kj
lk{kj
lgkoh
pkSFkh
lk{kj
&
&
&
&
uooh
ifgyh
lkroh
,l-,l-lh-
pkSFkh
lkroh
lk{kj
lkroh
lk{kj
lk{kj
lkroh
pkSFkh
lkroh
uooh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
Okjhy 28 vLFkk;h deZpkjh gs uxjikfydsiklqu dk;Zjr vlY;kus uxjikfydsus fofgr
dsysyh vgZrk /kkj.k djhr vlY;kus rlsp lnj laoxkZr vkj{k.kkuqlkj in miyC/k vlY;kus R;kauk LFkk;h
inkoj lkekoqu ?ksÅu moZfjr 14 ins vkj{k.kkuqlkj tlt’kh fjDr gksrhy rlrls R;kauk LFkk;h inkoj
lkekowu ?ks.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 18 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- fouskn Bkdqj
vuqeksndkps uko %& Jh- teuknkl iqjLokuh
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj
^igkjsdjh@lqj{kkj{kd* ;k laoxkZr uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu dk;Zjr vlysY;k izLrkousr ueqn dsysY;k
28 vLFkk;h deZpk&;kl LFkk;h inkoj lkekowu ?ks.;kl ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 19 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo”k; Ø- 19%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^f’kikbZ* ;k laoxkZr dkgh
vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 19%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^f’kikbZ* ;k laoxkZr dkgh
vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^^f’kikbZ** ;k laoxkZr 144 ins eatwj vkgsr-
egkikfydsus uO;kus izLrkfor dsysY;k lsok ‘krhZ fu;ekoyhizek.ks ljGlsosus 144 ins miyC/k gksrkr- rjh
ljGlsosus Hkjko;kP;k fcanwwukekoyhuqlkj izoxZ fugk; vkj{k.k] dk;Zjr LFkk;h deZpkjh] f’kYyd vkj{k.k
fugk; in la[;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k] lkekoqu ?ksrk ;s.kk&;k
vLFkk;h deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k o vkj{k.kkizek.ks ins fjDr >kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh in
la[;k ;kapk rif’ky iq<hy izek.ks vkgs- eatqj ins 144
ljGlsok 144 laoxkZps ukao % f’kikbZ
osruJs.kh %& :- 2550&55&2600&60&3200 inksUurh &
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k vko';d
vkj{k.kkuqlkj
inla[;k
,dw.k dk;Zjr
LFkk;h deZpkjh
la[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpkÚ;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kkÚ;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
vkj{k.kkizek.ks ins
fjDr >kY;kuarj
Hkj.;kr ;s.kkjh
vLFkk;h deZpkÚ;kaph
in la[;k
1- vuq-tkrh 8% 12 12 & 04 & 04
2- vuq-tekrh 22% 32 02 30 & & &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 03 & 03 & & &
4- Hk- t-¼c½ 2-5% 04 & 04 & & &
5- Hk-t-¼d½ 3-5% 05 & 05 & & &
6- Hk- t- ¼M½ 2% 03 01 02 & & &
7- fo-ek-iz 2% 03 & 03 & & &
8- b-ek-o 9% 13 09 04 02 02 &
9- [kqys 48% 69 75 & 10 & 10
,dq.k 144 99 51 16 02 14
ojhyizek.ks f’kikbZ laoxkZph ins ljGlsosus Hkjko;klkBh egkikfydk lsok ‘krhZ fu;ekoyhuqlkj vgZrk
& pkSFkh ikl v’kh vkgs- mDr f’kYyd vkj{k.kkuqlkj fjDr inkaoj l/;k vLFkk;h inkoj dk;Zjr vl.kkjs
[kkfyy deZpkjh egkikfydsP;k lsok ‘krhZ fu;ekoyhizek.ks vgZrk /kkj.k djhr vkgsr-
v-dz- vuq'ks”kkuqlkj Hkjko;kP;k
f’kYyd vkj{k.kkrhy
inla[;k
ljGlsosus LFkk;h dj.kslkBh miyC/k
>kysY;k deZpk&;kps ukao
mesnokj /kkj.k
djhr
vlysyh
vgZrk
‘ksjk
1- vuq-tekrh& 30 & & mesnokj miyC/k ukgh
2- fo- tk- ¼v½& 03 & & mesnokj miyC/k ukgh-
3- Hk-t- ¼c½ &04 & & mesnokj miyC/k ukgh-
4- Hk-t- ¼d½ &05 & & mesnokj miyC/k ukgh-
5- Hk-t- ¼M½ &02 & & mesnokj miyC/k ukgh
6- fo ek iz & 03 & & mesnokj miyC/k ukgh
7- b ek o & 04 1½ Jh- ‘kkarkjke nRrw pkS/kjh
2½ Jhe- lfork lnkf’ko HkksbZj
,l-,l-lh
lgkoh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh-
Okjhy 02 vLFkk;h deZpkjh lnj inkph vgZrk /kkj.k djhr vlqu lnj laoxkZr vkj{k.kkuqlkj in
miyC/k vlY;kus R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrY;koj f’kYyd moZjhr 14 vLFkk;h deZpkÚ;kauk tlt’kh
ins fjDr gksrhy rlrls R;kauk LFkk;h dj.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr
vkgs-
egklHkk Bjko dz% 19 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- yky iatkch
vuqeksndkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^f’kikbZ* ;k laoxkZr
uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu dk;Zjr vlysY;k [kkyhy 02 vLFkk;h deZpk&;kl LFkk;h inkoj lkekowu
?ks.;kl ekU;rk nsr vkgs-
1½ Jh- ‘kkarkjke nRrw pkS/kjh
2½ Jhe- lfork lnkf’ko HkksbZj
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 20 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo”k; Ø- 20%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^etwj* ;k laoxkZr dkgh
vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k; lokZuqers laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 20%& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^etwj* ;k laoxkZr dkgh
vLFkk;h deZpk&;kal LFkk;h dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj etwj ;k laoxkZr 418 ins eatwj vkgsr- egkikfydsus uO;kus
izLrkfor dsysY;k lsok ‘krhZ fu;ekoyhizek.ks ljGlsosus 418 ins miyC/k gksrkr- rjh ljGlsosus Hkjko;kP;k
fcanwukekoyhuqlkj izoxZ fugk; vkj{k.k] dk;Zjr LFkk;h deZpkjh f’kYyd vkj{k.k fugk; in la[;k] vLFkk;h inkoj
dk;Zjr deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k] lkekoqu ?ksrk ;s.kk&;k vLFkk;h deZpk&;kaph izoxZ fugk; in la[;k
o vkj{k.kkizek.ks ins fjDr >kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh in la[;k ;kapk rif’ky iq<hy izek.ks vkgs- eatqj ins 418 laoxkZps ukao % etwj
osruJs.kh %& :- 2550&55&2600&60&3200
ljGlsok
418
v-
dz-
ljGlsosus VDdsokjhps
izek.k vko';d
vkj{k.kkuqlk
j inla[;k
,dw.k
dk;Zjr
LFkk;h
deZpkjh
la[;k
f'kYyd
vkj{k.k
fugk;
inla[;k
vLFkk;h inkoj
dk;Zjr
deZpk&;kaph
izoxZfugk;
inla[;k
lkekoqu ?ksrk
;s.kk&;k
vLFkk;h
deZpkjh
izoxZfugk;
la[;k
vkj{k.kkizek.ks ins fjDr
>kY;kuarj Hkj.;kr ;s.kkjh
vLFkk;h deZpkÚ;kaph in
la[;k
1- vuq-tkrh 8% 33 24 09 121 09$63 49
2- vuq-tekrh 22% 92 08 84 02 02 &
3- fo-tk- ¼v½ 3% 13 01 12 04 04 &
4- Hk- t-¼c½ 2-5% & &
5- Hk-t-¼d½ 3-5% 02 &
6- Hk- t- ¼M½ 2%
33
06
27
02
& &
7- fo-ek-iz 2% 08 & 08 & & &
8- b-ek-o 9% 38 34 04 56 04$31 21
9- [kqys 48% 201 24 177 106 83 23
,dq.k 418 97 315 291 198 93
ojhyizek.ks ljGlsosus Hkjko;klkBh f’kYyd vkj{k.kkuqlkj fjDr inkaoj l/;k vLFkk;h inkoj
dk;Zjr vl.kk&;k [kkfyy deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy-
v-
dz-
vuq'ks”kkuqlkj Hkjko;kP;k
f’kYyd vkj{k.kkrhy
inla[;k
ljGlsosus LFkk;h dj.kslkBh miyC/k >kysY;k
deZpk&;kps ukao
mesnokj
/kkj.k djhr
vlysyh
vgZrk
‘ksjk
1- vuq-tkrh & 09 1½ Jh- ukjk;.k ,l- [kkMs
2½ Jh- fdlu ch EgLds
3½ Jh- Hkkuqnkl ,u- f’kans
4½ Jh- jkek t;jke tk/ko
5½ Jh- ukaenso pkaxks <ksys
6½ Jh- e/kqdj ,u- f’kans
7½ Jhe- /kksaMkckbZ ,l- yksa<s
8½ Jh- ia<hukFk cks:Ms
9½ Jhe- xtjkckbZ f’kans
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lkroh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj lk{kj
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
2- vuq-tekrh& 84 1½ Jh- ‘kke th- f’kn
2½ Jh- rkukth [kaMw
frljh
uooh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
3- fo tk- ¼v½& 12 1½ Jh- mYgkl ,l- jkBksM
2½ Jh- lq/kkdj Mh- vka/kkGs
3½ Jh- fo’oukFk jkBksM
4½ Jh- uoukFk jkBksM
,p-,l-lh-
uooh
vkBoh ,l-,l-lh-
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
4- Hk- t- ¼c½ & 09 & & mesnokj miyC/k ukgh-
5- Hk-t- ¼d½ & 15 1½ Jh- lat; e- xksa/kGh
2½ Jhe- cschckbZ fxrs
uooh
lgkoh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
6- Hk-t- ¼M½ & 06 & & mesnokj miyC/k ukgh-
7 fo-ek-iz- & 08 & & mesnokj miyC/k ukgh-
8 b ek o & 04 1½ Jhe- bafnjk euksgj nthZ
2½ Jh- ikaMwjax xksfoan lqosZ
3½ Jh- ‘kadj nxMw pOgk.k
4½ Jh- f’kokth ukenso HkaMkjh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lgkoh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
[kqyk & 177 1½ Jhe- ljkstckbZ lkyksey
2½ Jhe- /kukckbZ x.kir vfgjs
3½ Jh- v’kksd T;qjksey nqlstk
lk{kj
lk{kj
,l-,l-lh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
4½ Jhe- oPNykckbZ ?kksyoM
5½ Jhe- ckjdqckbZ /kksaMhjke
xk;dokM
6½ Jh- xtkuu x.kir f’krksGs
7½ Jhe- nxMkckbZ ik- f’kans
8½ Jh- Hkxokunkl f/kxjk
9½ Jh- ij’kqjke iokj
10½ Jhe- ukuwckbZ fHkejko ok?kekj1½ 11½ Jh-
‘kadj xk;dokM
12½ Jh- flrkjke ih- dkacGs
13½ Jhe- oPNykckbZ ejdM
14½ Jh- flrkckbZ dkGw ljnkj
15½ Jh-fnyhidqekj vkj-iokj¼vuq-tkrh½
16½ Jh- ueZnkckbZ lqjokMs
17½ Jh- thukckbZ tk/ko ¼vuq-tkrh½
18½ dq- ek;k gksrpankuh
19½ Jh- gfjpanz ,l- HkksbZj ¼vuq-tkrh½
20½ Jh- ckGd`”.k x.kir Qqyksjs ¼beko½
21½ Jh- okeu vkj- tk/ko ¼vuq-tkrh½
22½ Jh- eqdaqn ih- iokj ¼beko½
23½ Jhe- ukxwckbZ f>i: tk/ko
24½ Jhe- ‘kkarkckbZ ch- tk/ko¼vuq-tkrh½
25½ Jhe- foeykckbZ xqykc nkuh
¼vuq-tkrh½
26½ Jhe- dqankckbZ vkj- ok?kekjs
27½ Jh- Hkkxksth rqdkjke fude
28½ Jhe- dkarkckbZ fo’odekZ¼vuq-tkrh½
29½ Jhe- vuql;kckbZ dkacGs
30½ Jh- Hkkuqnkl ih- dkGs
31½ Jhe- dkS’kY;kckbZ tk/ko
32½ Jh- nRrw ,l- HkksbZj
33½ Jhe- eatwckbZ ,l- lksuo.ks
34½ Jh- laHkkth f’kaxkjs ¼vuq-tkrh½
35½ Jh- ikaMwjax Mh- xk;dokM
¼vuq-tkrh½
36½ Jh- fgjke.k xobZ ¼vuq-tkrh½
37½ Jhe- nxqokbZ nq;ksZ/ku tkojs
¼vuq-tkrh½
38½ Jhe- ‘kkarkckbZ ‘ka <ksys ¼vuq-tkrh½
39½ Jh- mRre ,l- culksMs
¼vuq -tkrh½
40½ Jh- lkgscjko ds’ko f’kjlkB
¼vuq-tkrh½
41½ Jhe- ekyuckbZ nRrk=; dVkjs
42½ Jhe- fejkckbZ /kkuw ?kksjiMs
¼vuq-tkrh½
43½ Jh- dkf’kukFk ,y- dkrdjh ¼beko½
44½ Jh- ‘kkarkjke iz- iokj ¼vuq-tkrh½
45½ Jh- cGhjke vkj- tk/ko
¼vuq-tkrh½
46½ Jh-fnxacj Mh- okxs ¼beko½
47½ Jh- ek:rh HkS: fpe.ks
48½ Jhe- lqeuckbZ yks[kaMs ¼vuq-tkrh½
49½ Jhe- eSukckbZ Hkk- [kSjs ¼vuq-tkrh½
50½ Jhe- foBkckbZ ia<jhukFk cks:Ms
51½ Jh- ds’ko ,y- dkrdjh ¼beko½
52½ Jh- deys’k th- HkksbZj
53½ Jh- mRre EgLds ¼vuq-tkrh½
54½ Jh- euksgj ckcqyky tSLoky
55½ Jhe- >jhuk ,e- ‘ks[k
56½ Jhe- gkSlkckbZ ,l- tk/ko
¼vuq-tkrh½
57½ Jh- ‘kkarkjke vkj- eksj ¼vuq-tkrh½
58½ Jh- panzdkar gjh eqGeqGs¼beko½
59½ Jh- Hkjr panw xkMs¼vuq-tkrh½
60½ Jh- ;qojkt xaxkjke <k.ks
61½ Jh- lat; l[kkjke naMxokG
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lgkoh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
ifgyh
nqljh
pkSFkh
ikpoh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
uoph
lk{kj
lk{kj
lk{kj
pkSFkh
lk{kj
nqljh
ifgyh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
pkSFkh
lk{kj
frljh
,p-,l-lh
lk{kj
lk{kj
,l-,l-lh
ifgyh
nqljh
ikpoh
frljh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
62½ Jh- vfHkeU;w HkksbZj¼beko½
63½ Jh- lat; f’kokth filkG
64½ Jhe- y{ehckbZ xkSMk
65½ Jhe- eatwckbZ okMfoans
66½ Jhe- fgjkckbZ dkath- [ksrk
67½ Jhe- :f[e.khckbZ HkkLdj dne
¼vuq-tkrh½
68½ Jhe- feukckbZ xq:cgknwj lksukj
69½ Jh- Hkkuqnkl y{e.k f’kjlkB
¼vuq-tkrh½
70½ Jhe- ckykckbZ :ik ixkjs
71½ Jhe- vuql;kckbZ iokj
72½ Jhe- vk’kkckbZ lksuko.ks
73½ Jhe- rkjkckbZ llk.ks
74½ Jh- vUuIik fpUuIik gsxMs
75½ Jh- clojkt xkSMk
76½ Jhe- ‘kSykckbZ v’kksd xkyhaMs
77½ Jhe- ‘kkarkckbZ tOgkjdj
78½ Jh- jes’k e<oh ¼beko½
79½ Jh- e/kqdj Mh- dkBkoys ¼beko½
80½ Jh- gfj’panz gqe.ks ¼beko½
81½ Jh- fd’ku ,l- HkksbZj ¼beko½
82½ Jhe- iqrGkckbZ ‘ksj[kkus ¼vuq-tkrh½
83½ Jh- panzdkar jkeHkkÅ xksjkbZjko
¼vuq-tkrh½
84½ Jh- jksfgnkl [kaMkxGs ¼vuq-tkrh½
85½ Jh- l[kqckbZ f’kopj.k
86½ Jh- fg: cqokth eksfgrs
87½ Jh- fHkejko okMfons ¼vuq-tkrh½
88½ Jh- fHkejko lkGos¼vuq-tkrh½
89½ Jh- efyck dkacGs ¼vuq-tkrh½
90½ Jh- fnyhi fc&gkMs¼vuq-tkrh½
91½ Jhe- vk’kk ih- [kjkMs
92½ Jh- jktw ch- iokj
93½ Jhe- ukjk;.khckbZ iqj.k
<dksyh;k
94½ Jhe- ‘kkarkckbZ cpqVs
95½ Jhe- ljykckbZ lq;Zoa’kh ¼vuq-tkrh½
96½ Jh- vkj- ds- rqtkjs ¼vuq-tkrh½
97½ Jh- Hkjr vkj- dqaHkkj ¼beko½
98½ Jh- okGw ds- [kackGdj ¼beko½
99½ Jh- iksiV ch- pan.ks ¼vuq-tkrh½
100½ Jh- MksMs xkSMk futIik
101½ Jhe- ckuwckbZ dkacGs
102½ Jhe- flrkckbZ cksjkMs ¼vuq-tkrh½
103½ Jh- lq/kkdj xoGh ¼vuq-tkrh½
104½ Jh- cGhjke dkacGs ¼vuq-tkrh½
105½ Jhe- oanukckbZ os[kaMs¼beko½
106½ Jhe- ljykckbZ MsfoM
107½ Jh- lq/kkdj tks’kh ¼beko½
108½ Jh- y{e.k ikyks fufprs¼beko½
109½ Jh- ‘kjn th- ikVhy
110½ Jh- ccu cUlh tkoGs ¼vuq-tkrh½
111½ Jh- egsanz lok[kaMs¼vuq-tkrh½
112½ Jh- izHkkdj fpanw tk/ko¼vuq-tkrh½
113½ Jh- fo’oukFk ikVhy ¼beko½
114½ Jhe- foBkokbZ ?kksMds¼vuq-tkrh½
115½ Jh- fnycgkj eqUuk [kku
116½ Jh- vksaeizdk’k ;kno
117½ Jh- jkenkl tk/ko ¼vuq-tkrh½
118½ Jh- fuack ouk ikVhy
119½ Jh- olar HkksbZj ¼beko½
120½ Jh- gjh egknw ikVsdj¼beko½
121½ Jh- iksiV Mh- xk;dokM
¼vuq-tkrh½
122½ Jh- foB~By ,l- HkksbZj¼beko½
123½ Jh- v’kksd rqylhnkl baxGs
¼vuq-tkrh½
lgkoh
,l-,l-lh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
vkBoh
ifgyh
lgkoh
ifgyh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lkroh
lk{kj
,l-,l-lh
uooh
vdjkoh
lk{kj
lkroh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
frljh
pkSFkh
ifgyh
vkBoh
nqljh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
nqljh
lgkoh
lkroh
vkBoh
ifgyh
ikpoh
lk{kj
lk{kj
ikpoh
nqljh
frljh
frljh
lgkoh
frljh
lgkoh
uooh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
124½ Jh- jes’k fyackth <kys
¼vuq-tkrh½
125½ Jh- ,dukFk gjM ¼beko½
126½ Jh- reUuk dais xkSMk
127½ Jh- ‘;keqey ch- dne
128½ Jh- panj [kaMq Egk=s ¼beko½
129½ Jhe- ‘kgkckbZ fHketh {ks=s
¼vuq-tkrh½
130½ Jh- jes’k Hkkxk cksjkMs
131½ Jh- vadq’k ,l- <oGs
¼vuq-tkrh½
132½ Jh- jked`”.kk e- xkSMk
133½ Jh- efu”k m- ikVhy
134½ Jh- xaHkhj cq/kk lksuko.ks
135½ Jhe- yadkckbZ vkj- ykaMxs
¼vuq-tkrh½
136½ Jhe- lqf’kyk txUukFk vkOgkM
137½ Jh- glu j’khn [kku
138½ Jh-fHkek Mh- ok?kekjs ¼vuq-tkrh½
139½ Jh- jkeq dYyIik
140½ Jh- dkf’kukFk va- nqHksys ¼beko½
141½ Jh- jes’k jk?kks xk;dokM
142½ Jh- ve`r ds’ko f’kjlkB
¼vuq-tkrh½
143½ Jh- jfo vuark ixkjs ¼vuq-tkrh½
144½ Jh- eYgkjh d`”.kk iokj
¼vuq-tkrh½
145½ Jh- cyjke ‘ksykj ¼beko½
146½ Jh- izfnidqekj l- vkacksdj
¼vuq-tkrh½
147½ Jh- xkSre eqjyh/kj dkacGs
¼vuq-tkrh½
148½ Jh- nRrk=; dkUgq cuksVs ¼beko½
149½ Jh- okYehd fo- lksuko.ks
¼vuq-tkrh½
150½ Jh- jktq dkyqjke ikrdj¼beko½
151½ Jh- Hkxoku ixkjs ¼vuq-tkrh½
152½ Jh- xtkuu ygq HkksaMhoys ¼beko½
153½ Jh- v:.k vukth tk/ko
¼vuq-tkrh½
154½ Jh- dqqaMfyd y{e.k pOgk.k
155½ Jh- vuark okydq ok;ys ¼beko½
156½ Jh- v:.k izHkkdj nso
157½ Jh- ckyd`”.k iokj ¼beko½
158½ Jh- nknk jkek iokj ¼vuq-tkrh½
159½ Jh- lat; /kkdq isMkedj
¼vuq-tkrh½
160½ Jh- ‘kSys’k fnxacj ok?k
161½ Jhe- dYiuk [kq’kky egkys
162½ Jh- vtqZu ch- dkacGs ¼vuq-tkrh½
163½ Jh- fodze iksiV ‘ksykj
164½ Jh- izdk’k jkenkl fulksn
165½ Jh-fnyhi ika- tk/ko ¼vuq-tkrh½
166½ Jh- fouk;d jkepanz pksjxs ¼beko½
167½ Jh- jkts’k d`”.kk ikjsdj ¼beko½
168½ Jh- jes’k jk;Hkku xk;dokM
¼vuq-tkrh½
169½ Jh- vP;qr cq/kkth lkls
170½ Jh- t;jke dkUgk fpdudj
171½ Jh- eukst x.kir dkacGs
172½ Jh- egsanz euksgj ijc
173½ Jh- jktw iaMhrjko lksuko.ks
174½ Jh- jktw ‘ks[k
175½ Jh- cq/kk [kaMw Egk=s
176½ Jh- jktw fodze ixkjs
pkSFkh
lkroh
lk{kj
ikpoh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
frljh
lk{kj
lk{kj
lgkoh
lk{kj
nqljh
nqljh
lkroh
nqljh
lkroh
lkroh
frljh
frljh
uooh
pkSFkh
pkSFkh
uooh
lkroh
lk{kj
ch-,
uooh
lgkoh
vdjkoh
uooh
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
lk{kj
uooh
uooh
lgkoh
ch-,- ejkBh
Vadys[ku
lkgoh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
Fkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
177½ Jh- v’kksd ‘ks”kjko [kjkr lkroh
uooh
ifgyh
&
&
&
&
LFkk;h dj.;kl gjdr ukgh
^etwj* ;k vLFkk;h laoxkZr dk;Zjr vlysY;k ,dw.k 291 deZpk&;kaiSdh vkj{k.kkuqlkj 21 inkaoj
R;k R;k izoxkZrhy deZpk&;kauk fjDr inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy- [kqY;k izoxkZrhy ,dw.k fjDr 177
vkj{k.kkP;k inkaiSdh [kqY;k izoxkZrhy 83 vkf.k vU; izoxkZrhy 94 deZpk&;kauk v’kkizdkjs ^^etwj**
laoxkZrhy ,dw.k 198 deZpk&;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ksrk ;sbZy- rlsp moZfjr 93 deZpkÚ;kauk
vkj{k.kkuqlkj tlt’kh ins fjDr gksrhy rlrls R;kauk LFkk;h inkoj lkekoqu ?ks.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s
ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 20 fnukad%&20@4@2007
lqpdkps uko %& Jh- lqjs’k tk/ko
vuqeksndkps uko %& Jh- yky iatkch
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u mYgkluxj egkuxjikfydsP;k vkLFkkiusoj ^etwj* ;k laoxkZr
uxjikfydsP;k dkyko/khiklwu dk;Zjr vlysY;k izLrkousr ueqn dsysY;k 198 vLFkk;h deZpk&;kl LFkk;h
inkoj lkekowu ?ks.;kl ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %&fojks/kh i{k usrk inklkBh Jh- jktq tX;klh ;kaps uko izLrkfor dj.;kr vkysys vkgs-
R;klkBh R;kauh ek- egkikSjkauk fouarh dsyh vkgs dh R;kaP;k ukokph ?kks”k.kk dsyh tkoh-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&ek- egkikSj] ekxhy egklHksr rqEgh fojks/kh i{k usrk use.kqdhph ?kks”k.kk
dj.;kpk tks fo”k; rqEgh izyafcr Bsoyk gksrk R;k fo”k;koj [kqyklk dsyk rj cjs gksbZYk-
egkikfydk lfpo%& jk”Vªoknh dkWaxsl i{kkP;k orhus Jh- izHkqukFk xqIrk ;kaP;k ukokph lwpuk vkysyh vkgs dh
R;kauk fojks/kh i{k usrk inkoj fu;qDrh fnyh tkoh- ;kckcrhr ek- egkikSjkadMqu ?kks”k.kk dsyh tkoh-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&ek- egkikSjth] i{kkrQsZ eh i= fnys vkgs] lokZP;k laerhus i= fnys vkgs
vkf.k i{kkpk lq/nk vkns’k vkgs dh Jh- jktq tX;klh ;kaukp fojks/kh i{k usrk Eg.kqu ?kksf”kr dj.;kr ;kos-
rqEgh tj vf/kfu;e ikfgyk vlsy rj fu;ekuqlkj fojks/khi{k usrk in vkEgkaykp feGkys ikfgts- ikfgts rj
rqEgh vf/kfu;e okpk- ukghrj eh rqEgkayk okpqu nk[kfors-
egkikfydk lfpo %& ;k O;frfjDr Jh- ch-ch- eksjs ;kaP;k ukokpkgh izLrko vkysyk vkgs-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&lfpoth eyk cksyq n;k- ek>s cksy.ks iq.kZ gksoq n;k- eh vf/kfu;ep
okpqu nk[kfors uk-
egkikfydk lfpo %&vki.k t#j okpk- QDr ukokph ?kks”k.kk djk;ph vkgs R;klkBh frl&;k ukokphgh
vki.kkal ekfgrh vlyh ikfgts- Jh- ch-ch- eksjs ;kapk lq/nk fojks/kh i{k usrk inklkBh vtZ ek- egkikSjkadMs
vkysyk vkgs- vkrk ;sFks ;k inklkBh 4 nkosnkj vkgsr-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&vkEgh jk”Vªoknh dkWaxszl vkjihvk; ;k i{kkP;k orhus --------
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&vkjihvk;us osxGs i= fnys vkgs- ek- Jh- ch-ch- eksjs ;kaP;k ukokpk osxGk
izLrko vkysyk vkgs-
mi&egkikSj %&ek- egkikSjkaP;k vuqerhus eh cksyr vkgs- ek- lHkkx`g usrk] ek- loZ i{kkaps ek- xVusrs]
fojks/khi{k usrk inklkBh ;sFks 4 vtZ izkIr >kys vkgsr- ekxhy lHksr izkIr >kysys nksu vtZ vkf.k vkrkps
nksu ufou vtZ vls 4 vtZ izkIr >kysys vkgsr- dk;nk fdaok vf/kfu;e dk; Eg.krks ;kP;koj vkEgh
fopkj djrks- lfpoka’kh fdaok fo/kh vf/kdk&;ka’kh ;kckcrhr ppkZ d#u uarj rqEgkayk fu.kZ; fnyk tkbZy-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&dk;n;kuqlkj gs in dq.kkyk fnys ikfgts rs rqEgh lkaxk- lHkkx`gke/;s dkgh
vH;klq lnL; vkgs R;ke/;s Jh- /kuat; cksMkjs eh ;kaps uko ?ksrs-
egkikfydk lfpo%&ek- egkikSjkadMqu ;k fo”k;kojhy fu.kZ; iq<hy egklHksi;Zar izyafcr Bso.;kr vkysyk
vkgs-
d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj lka;dkGh 6-10 oktrk egkikSj Jherh
vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kauh lHkk laiY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj
fnukad%&15@5@2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- 15@5@2007 jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk eaxGokj fnukad 15@5@2007 jksth lka;dkGh 4-
00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnj lHksr egkikSj] Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k g;k
ihBklhu vf/kdkjh ;k LFkkuh vkluLFk gksR;k- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs @
gksR;k-
3- egkikSj&& Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
4- mi&egkikSj&& Jh- pOgk.k jes’k egknso
3 Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj 36 Jh-,Mds x.kir xksfoan
4 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus'oj ikVhy 37 Jh- pgkG lrh'k ¼ckthjko½ rkR;kck
5 Jh- xk;dokM fnyhi 38 Jherh osydj lqjs[kk jktu
6 Jherh laxhrk jkts'k daMkjs 39 Jherh egkMhd jtuh eksgu
7 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy 40 Jherh iapf'kyk ukuk iokj
8 Jh- ;kno jkelkxj tuknZu 41 Jherh dfork y{e.knkl fljokuh
9 Jherh fuye izseflax jkor 42 Jherh djksrh;k ekyrh jk/kkpj.k
10 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh 43 Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko
11 Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj 44 Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;
12 Jh- fot; [kaMq lqiGs 45 dq- tX;klh 'kdqaryk thouyky
13 Jh- vaaadq'k fuo`Rrh EgLds 46 Jherh t;Jh lqfuy lqosZ
14 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku 47 Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno
15 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh 48 Jh- lqjs'k e/kqdj tk/ko
16 Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½ 49 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
17 Jherh panzk jktw Vsdpankuh 50 Jh- iz'kkar fdlujko /kkaMs
18 Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh 51 Jh- fd'kksj tX;klh
19 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan 52 Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
20 Jh- jktw tX;klh 53 Jherh uhyq Bkdqj pkanok.kh
21 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh 54 Jherh T;ksrh 'kke ekus
22 Jherh t;k izdk’k ek[khtk 55 Jherh yrk 'kkarkjke fude
23 Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh 56 Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs
24 MkW- ¼Jherh½ fuuk izdk’k ukFkkuh 57 Jh- Bkdwj fouksn ykyflax
25 Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan 58 Jh- eksgu lk/kok.kh
26 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke 59 Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh ¼xaxks=h½
27 Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks 60 Jh- cPpkjke :ipankuh
28 Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk 61 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
29 Jh- yky iatkch 62 Jherh fo|k fot; fueZys
30 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl 63 Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½
31 Jh- xqIrk izHkwukFk nq[karh 64 Jherh ouokjh eksuk v'kksd
32 Jherh ‘kdaqryk ikVhy 65 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
33 Jh- lq[kjkekuh egs’k igyktjk; 66 Jh- eqds'k lksgu rsth
34 vWM- Jh- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh
35 Jh- <ksds tuknZu fdlujko 67 Jh- ikVhy iz/kku /kekZ
3
rj]
[kkyhy n’kZfoysys lnL; @ lnL;k vuqifLFkr gksrs@gksR;k-
1- Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz] 2- Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat;] 3- Jh- Ekksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh]
4- Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno] 5- Jherh eulqydj f'kyk lqHkk"k] 6- Jherh psukuh T;ksrh jes'k] 7-
Jh- fgjkuan vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½-
vk;qDr Jh- lnkf’ko dkacGs gs vuqifLFkr vlY;kus R;kaP;k LFkkuh Jh- v’kksd ckxs’oj]
mi&vk;qDr] ¼eq[;ky;½ gs izkf/kd`r vf/kdkjh Eg.kqu vkluLFk gksrs- rlsp [kkyh n’kZfoysys vf/kdkjh lHksl
gtj gksrs-
[kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
53- Jh- izdk’k dqdjstk] egkikfydk lfpo
54- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
55- Jh- vuqfni fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
56- Jh- lq-d`-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
57- Jh- v-ik- xqjxqGs] uxjjpukdkj
58- MkW- ds- vkj- [kjkr] oS|dh; vkjksX; vf/kdkjh
59- MkW- jktk fj>okuh] oS|dh; vf/kdkjh
60- Jh- ch- lqanjs’oju] ‘kgj vfHk;ark] lkoZ-cka/k- foHkkx
61- Jh- eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fon;qr
62- Jh- vkj-vkj- lkodkjs] dk;Zdkjh vfHk;ark] ik-iq-
63- Jh- lsYou] mi&vfHk;ark] ik-iq-
64- Jh- lq[kjkekuh] iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-foHkkx
65- Jh- jes’k dktGs] izHkkjh izHkkx vf/kdkjh
66- Jh- rqdkjke rkjnkGdj] eq[; fyfid
rlsp [kkyhy deZpkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- ‘;ke f’koukuh] y?kqys[kd
2- dq- ‘kdqaryk xkfor] y?kqys[kd
3- Jh- rkukth iraxjko] fyfid
lka;dkGh 4-06 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
egkikfydk lfpo %& nql&;k lHkspk ifgyk fo”k; vkgs iz’uksRrjs-
lnL; Jh- yky iatkch %& lHkk lqpusojhy dke lq# gks.;kvxksnj eh ,d izLrko nsoq bfPNrks dh] dky
tsOgk vkEgh Jh- jkekuan frokjh lkgsckadMs xsyks gksrks o R;kauk vkEgh lkafxrys gksrs dh 15 rkj[ksl vkEgh
fo’ks”k egklHkk Bsoysyh vkgs- ;kckcrhr vkEgh Bjko dj.kkj vkgksr- o vki.kkdMs ?ksoqu ;s.kkj vkgksr
R;kosGsl vkEgh R;kaP;kdMs ppsZlkBh rkj[ksph ekx.kh dsyh vlrk R;kauh lkafxrys dh mn;kp vki.k ;k-
eh laca/khr vf/kdk&;kauk cksyorks o mn;kphp 12-00 oktsph R;kauh osG fnysyh vkgs- R;kuqlkj eyk
vls okVrs dh] vktph gh nqljh egklHkk LFkfxr djkoh dkj.k dh] ;k Bjkokph lR;izr r;kj djkoh
ykxsy- vf/kdk&;kaph cSBd ?ksowu ,d izLrko r;kj djkok ykxsy- izLrko r;kj d:u m|kp jkT;
ljdkjps tkos ykxsy vkrk lk;adkGps pkj lOok pkj oktys vkgsr- ;klkBh gh nqljh lHkk LFkfxr dsyh
tkoh- o nql&;k ,[kkn;k fno’kh Bsoyh tkoh- dkj.k ;k Bjkoke/;s dkgh la’kks/ku djkos ykxsy] o
BjkokP;k izrh r;kj djkO;k ykxrhy] ;klkBh ek>k vlk vkxzg vkgs dh] vktph lHkk LFkfxr d:u
nql&;k ,[kk|k fno’kh Bsoyh tkoh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSj] ek- mi&egkikSj tls dh Jh- yky iatkch ;kauh EgVys dh Bjko
r;kj d#u mn;k Jh- jkekuan frokjh lkgsckadMs tk;ps vkgs- ;klkBh eh vki.kk lokZauk fuosnu djrks dh]
gh lHkk fnukad 23@5@2007 jksth lka;dkGh 4-00 oktsi;Zar LFkfxr dsyh tkoh- R;k vxksnj eh
vki.kkal v’kh ,d fouarh djrks dh] Jh- x.kir ,Mds o Jh- lqfuy lqosZ ;kauk vkiY;k eku/kuke/kqu v/khZ
v/khZ jDde fnyh tkoh- o gh egklHkk fnukad 23@5@2007 jksth lka;dkGh 4-00 oktsi;Zar LFkfxr
dsyh tkoh-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%& ek- egkikSjth] vkrk vkiY;k lHkkx`g usR;kauh lkafxrys dh] Jh- x.kir ,Mds o
Jh- lqfuy lqosZ ;kauk uxjlsodkaP;k eku/ku HkR;kph jDde v/khZ v/khZ fnyh tkoh rh d/kh i;Zar fnyh
tkoh\ ,d efgU;klkBh fnyh tkoh dh ikp o”kkZi;Zar fnyh tkoh gs fuf’pr dsys tkos-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&vki.kkal ,d efgU;kps ts eku/ku feGrs rs v/ksZ v/ksZ-
egkikfydk lfpo %&rj iq<hy efgU;kr eku/ku feG.kkj ukgh-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%&eh rj vls Eg.krks dh ,d efgU;kps ts eku/ku feGrs rs iq.kZ fnys rjh ek>h dkgh
gjdr ukgh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&,d efgU;kps eku/ku nks?kkauk v/ksZ v/ksZ-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%& fBd vkgs-
egkikSj %& ;k izLrkokckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo”k; %&ikfydk lnL; Jh- x.kir ,Mds ;kauk o Jherh t;Jh lqosZ ;kaps irh Jh-
lqfuy lqosZ ;kauk gn~fodkj ‘kL=fØ;k o vkS”kks/kksipkjklkBh vuqØes ekgs es o
tqu] 2007 P;k ekfld eku/kuHkRR;krqu vkfFkZd enr o lgdk;Z dj.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k izHkkx Ø- 38 e/khy ikfydk lnL; Jh- x.kir ,Mds ;kauk
g~n; fodkjkpk =kl tk.kfoY;kus R;kauh oS|dh; rikl.kh dsyh vlrk R;kaP;k g`n;kpk OkkYo fudkeh
>kYkk vlY;kus rks cnyh dj.;kP;k lwpuk oS|dh; vf/kdk&;kauh R;kauk fnY;k vkgsr- R;kaP;k
g~n;kph ‘kL=fØ;k dj.;klkBh #i;s 2 yk[k 25 gtkj brdk [kpZ visf{kr vkgs- rlsp mYgkluxj
egkuxjikfydsP;k izHkkx Ø- 51 e/kqu fuoMwu vkysY;k ikfydk lnL;k Jherh t;Jh lqfuy lqosZ ;kaps
irh Jh- lqfuy lqosZ ;kauk lq/nk uqdrkp g`n; fodkjkpk >Vdk ;soqu xsyk vlwu R;kauk lq/nk
‘kL=fØ;k dj.ks vko’;d vlwu ;kdkeh #i;s 2 yk[k brdk [kpZ visf{kr vkgs-
ojhy nksUgh #X.kkauk ‘kL=fØ;k o vkS”k/kksipkjklkBh vkfFkZd enr o lgdk;Z dj.;kP;k gsrqus
mYgkluxj egkuxjikfydsrhy fofo/k jktfd; i{kkaps loZ ikfydk lnL;kauh vkiY;k ekfld
eku/kukrqu izR;sdh #i;s 2000@& brdh enr ns.;kph bPNk n’kZfoysyh vkgs- Eg.kqu egklHksiq<s
izLrkfor-
egklHkk Bjko Ø- 21 v fnukad %& 15@5@2007
lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko %&Jherh lqjs[kk osydj
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u ikfydk lnL; Jh- x.kir ,Mds ;kauk o Jherh t;Jh
lqfuy lqosZ ;kaps irh Jh- lqfuy lqosZ ;kauk gn~fodkj ‘kL=fØ;k o vkS”kks/kksipkjklkBh vuqØes ekgs es o
tqu] 2007 P;k ekfld eku/kuHkRR;krqu izR;sdh #i;s 2000@& vkfFkZd enr o lgdk;Z ns.;kpss
ekU; djhr vkgs o lnjgq jDde nksu gIR;kr vnk dj.;kl eq[; ys[kk vf/kdkjh ;kauk izkf/kd`r
djhr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
lnL; Jh- x.kir ,Mds %&ek- egkikSj egksn;k] mi&egkikSj] lfpo lkgsc] loZ lnL;] vki.k gk tks
izLrko Bsoyk R;kcn~ny eh laiq.kZ lHkkx`gkps vkHkkj ekurks-
egkikfydk lfpo %&ek- egkikSjkadMqu lHkk LFkfxr dj.;kvxksnj ;sFks nksu izLrko izkIr >kys vkgs-
R;krhy ,d LFkxu izLrko vkgs R;krhy lqpd vkgsr Jh- lqjs’k e/kqdj tk/ko o vuqeksnd vkgsr Jh-
iz’kkar /kkaMs- R;kaP;k LFkxu izLrkokpk fo”k; vlk vkgs dh] vUu ijokuk ns.;kpk vf/kdkj egkikfydsl
vlyk ikfgts-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%&ek- egkikSjth nqljh lHkk tj LFkfxr djr vkgkr rj gs fo”k; iqdkj.;kph
vko’;drk dk;\
egkikfydk lfpo %&vkrk ;k fo”k;kaps Li”Vhdj.k dsys ukgh rj iq<hy lHksr gs fo”k; ?ksrk ;s.kkj ukghr-
ek- egkikSj o vki.kkdMqu ;k fo”k;kl fLod`rh feG.ks vko’;d vkgs- LFkxu izLrko nk[ky dj.;kl
dq.kkph gjdr vkgs dk;\
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&LFkxu izLrko nk[ky d#u ?ksryk tkok-
egkikfydk lfpo %&rj loZ laerhus nk[ky dsyk tkok dk;\
nqljh y{kos/kh lqpuk vkgs ftps lqpd vkgsr Jh- lfr’k pgkG] vuqeksnd vkgsr Jh- jktq
tX;klh R;kaP;k y{kos/khpk fo”k; vlk vkgs dh nksu jLR;kaPkh nq#Lrh R;krhy ifgyk jLrk vkgs HkS;k lkgsc
vkacsMdj uxj] jekckbZ vkacsMdj uxj] lar Kkus’oj uxj] ,evk;Mhlh ik.;kP;k Vkdhi;Zarpk jLrk ;k nksu
jLR;kaph nq#Lrh gksr ukgh- R;keqGs ;k y{kos/kh}kjs R;kauk lHkkx`gkps y{k os/kk;ps vkgs- gh y{kos/kh ek-
egkikSj fLod`r djr vkgsr fdaok ukgh ;kckcrhr R;kapk eyk fu.kZ; ?;kok ykxsy-
;k y{kos/khl fLod`rh ns.;kl ek- egkikSjkauh udkj fnyk vkgs- gh y{kos/kh vfLod`r dsyh tkr
vkgs-
egkikSj %&lnjph lHkk fnukad 23@5@2007 jksth lka;dkGh 4-00 oktsi;Zar LFkfxr dj.;kr ;sr vkgs-
egkikfydk lfpo %&d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj lka;dkGh 4-13 oktrk egkikSj Jherh
vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kauh lHkk LFkfxr dsY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%& 23@5@2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- 23@5@2007 jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk eaxGokj fnukad 15@5@2007 jksth lka;dkGh 4-
00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- ijarq lnjph lHkk LFkfxr >kY;kus rh lHkk fnukad
23@5@2007 jksth lka;dkGh 4-00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh- lnj lHksr Jh- cPpkjke #ipankuh
gs ihBklhu vf/kdkjh ;k LFkkuh vkluLFk gksrs- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs
@ gksR;k-
1 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus'oj ikVhy 24 Jh-,Mds x.kir xksfoan
2 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy 25 Jh- pgkG lrh'k ¼ckthjko½ rkR;kck
3 Jh- ;kno jkelkxj tuknZu 26 Jherh osydj lqjs[kk jktu
4 Jherh fuye izseflax jkor 27 Jherh egkMhd jtuh eksgu
5 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh 28 Jherh iapf'kyk ukuk iokj
6 Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj 29 Jherh dfork y{e.knkl fljokuh
7 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku 30 Jherh djksrh;k ekyrh jk/kkpj.k
8 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh 31 dq- tX;klh 'kdqaryk thouyky
9 Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½ 32 Jh- lqjs'k e/kqdj tk/ko
10 Jherh panzk jktw Vsdpankuh 33 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
11 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan 34 Jh- iz'kkar fdlujko /kkaMs
12 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh 35 Jherh eulqydj f'kyk lqHkk"k
13 Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh 36 Jh- fd'kksj tX;klh
14 Jherh MkW- fuuk izdk’k ukFkkuh 37 Jherh psukuh T;ksrh jes'k
15 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke 38 Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
16 Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk 39 Jherh uhyq Bkdqj pkanok.kh
17 Jh- yky iatkch 40 Jh- eksgu lk/kok.kh
18 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl 41 Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh ¼xaxks=h½
19 Jh- xqIrk izHkwukFk nq[karh 42 Jh- cPpkjke :ipankuh
20 Jherh ‘kdaqryk ikVhy 43 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
21 Jh- Ekksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh 44 Jherh ouokjh eksuk v'kksd
22 Jh- vWM- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh
23 Jh- <ksds tuknZu fdlujko 45 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
rj]
[kkyhy n’kZfoysys lnL; @ lnL;k vuqifLFkr gksrs@gksR;k-
1- egkikSj&& Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
2- mi&egkikSj&& Jh- pOgk.k jes’k egknso
3- Jherh laxhrk jkts'k daMkjs] 4- Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz] 5- Jh- fot; [kaMq lqikGs] 6- Jh- vaaadq'k
fuo`Rrh EgLds] 7- Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh] 8- Jh- jktw tX;klh] 9- Jherh t;k izdk’k ek[khtk]
10- Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan] 11- Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat;] 12- Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks] 13-
Jh- lq[kjkekuh egs’k igyktjk;] 14- Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno] 15- Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko] 16-
Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;] 17- Jherh t;Jh lqfuy lqosZ] 18- Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno] 19-
3&v
Jherh T;ksrh 'kke ekus] 20- Jherh yrk 'kkarkjke fude] 21- Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs] 22- Jh-
Bkdwj fouksn ykyflax] 23- Jherh fo|k fot; fueZys] 24- Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½] 25- Jh-
fgjkuan vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½] 26- Jh- eqds'k lksgu rsth] 27- Jh- ikVhy iz/kku /kekZ] 28-
Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj] 29- Jh- xk;dokM fnyhi-
vk;qDr Jh- lnkf’ko dkacGs gs vuqifLFkr vlY;kus R;kaP;k LFkkuh Jh- v’kksd ckxs’oj]
mi&vk;qDr] eq[;ky; gs izkf/kd`r vf/kdkjh Eg.kqu vkluLFk gksrs-
rlsp [kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- izdk’k dqdjstk] egkikfydk lfpo
2- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr] eq[;ky;
3- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr] vkjksX;
4- Jh- iBk.k] mi&vk;qDr] vfrØe.k
5- Jh- vuqfni fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
6- Jh- lq-d`-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
7- Jh- v-ik- xqjxqGs] uxjjpukdkj
8- MkW- ds- vkj- [kjkr] oS|dh; vkjksX; vf/kdkjh
9- MkW- jktk fj>okuh] oS|dh; vf/kdkjh
10- Jh- ch- lqanjs’oju] ‘kgj vfHk;ark] lkoZ-cka/k- foHkkx
11- Jh- eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fon;qr
12- Jh- vkj-vkj- lkodkjs] dk;Zdkjh vfHk;ark] ik-iq-
13- Jh- lq[kjkekuh] iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-foHkkx
14- Jh- jes’k dktGs] izHkkjh izHkkx vf/kdkjh
15- Jh- rqdkjke rkjnkGdj] eq[; fyfid
16- Jh- ;qojkt Hknk.ks] tulaidZ vf/kdkjh
rlsp [kkyhy deZpkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- ‘;ke f’koukuh] y?kqys[kd
2- Jh- rkukth iraxjko] fyfid
lka;dkGh 4-25 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&vktP;k ;k lHksr ek- egkikSj Jherh vk’kku fyykckbZ rlsp mi&egkikSj Jh-
pOgk.k jes’k gs mifLFkr ulY;kus lHksps dkedkt pkyfo.;klkBh ihBklhu vf/kdkjh Eg.kqu ojh”B uxjlsod
Jh- cPpkjke #ipankuh ;kaph ihBklhu vf/kdkjh Eg.kqu fuoM dj.;kr ;koh-
lnL; Jh-teuknkl iqjLokuh %&lHkkx`g usR;kauh tks izLrko fnyk vkgs R;kl eh vuqeksnu nsrks-
lokZuqers ihBklhu vf/kdkjh Eg.kqu Jh- cPpkjke #ipankuh ;kaph fuoM >kY;kuarj rs ihBklhu vf/kdkjh
;k LFkkuh vkluLFk >kys-
vk;qDr] Jh- lnkf’ko dkacGs ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&vktP;k ;k egklHksr ek- egkikSj o mi&egkikSj gs mifLFkr ulY;kus vktph
lHkk iq<hy lqpuk nsbZi;Zar LFkfxr dj.;kr ;koh-
ihBklhu vf/kdkjh ] Jh- cPpkjke #ipankuh %&vktph lHkk iq<hy lwpuk nsbZi;Zar lokZuqers LFkfxr dj.;kar
;sr vkgs-
egkikfydk lfpo %&d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj lka;dkGh 4-28 oktrk ihBklhu vf/kdkjh
Jh- cPpkjke #ipankuh ;kauh lHkk LFkfxr dsY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
[
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%&29@6@2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- 29@6@2007 jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk eaxGokj fnukad 15@5@2007 jksth lka;dkGh 4-00
oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnjph lHkk LFkfxr >kY;kus rh lHkk fnukad 23@5@2007 jksth
lka;dkGh 4-00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh- ijarq lnjph lHkk iqUgk LFkfxr >kY;kus rh lHkk ‘kqØokj fnukad
29@6@2007 jksth lka;dkGh 4-00 oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh- lnj lHksr egkikSj] Jherh vk’kku
fyykckbZ y{e.k g;k ihBklhu vf/kdkjh ;k LFkkuh vkluLFk gksR;k- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k
mifLFkr gksrs @ gksR;k-
1- egkikSj&& Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
2- mi&egkikSj&& Jh- pOgk.k jes’k egknso
3 Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj 36 Jh- pgkG lrh'k ¼ckthjko½ rkR;kck
4 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus'oj ikVhy 37 Jherh osydj lqjs[kk jktu
5 Jh- xk;dokM fnyhi 38 Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno
6 Jherh laxhrk jkts'k daMkjs 39 Jherh egkMhd jtuh eksgu
7 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy 40 Jherh iapf'kyk ukuk iokj
8 Jh- ;kno jkelkxj tuknZu 41 Jherh dfork y{e.knkl fljokuh
9 Jherh fuye izseflax jkor 42 Jherh djksrh;k ekyrh jk/kkpj.k
10 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh 43 Jh- lqanj ¼ckcq½ eaxrkuh
11 Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj 44 Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko
12 Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz 45 Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;
13 Jh- fot; [kaMq lqiGs 46 dq- tX;klh 'kdqaryk thouyky
14 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku 47 Jherh t;Jh lqfuy lqosZ
15 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh 48 Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno
16 Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½ 49 Jh- lqjs'k e/kqdj tk/ko
17 Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh 50 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
18 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan 51 Jh- iz'kkar fdlujko /kkaMs
19 Jh- jktw tX;klh 52 Jh- fd'kksj tX;klh
20 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh 53 Jherh psukuh T;ksrh jes'k
21 Jherh t;k izdk’k ek[khtk 54 Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
22 Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh 55 Jherh uhyq Bkdqj pkanok.kh
23 MkW- ¼Jherh½ fuuk izdk’k ukFkkuh 56 Jherh T;ksrh 'kke ekus
24 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke 57 Jherh yrk 'kkarkjke fude
25 Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks 58 Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs
26 Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk 59 Jh- Bkdwj fouksn ykyflax
27 Jh- yky iatkch 60 Jh- eksgu lk/kok.kh
28 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl 61 Jh- cPpkjke :ipankuh
29 Jh- xqIrk izHkwukFk nq[karh 62 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
30 Jherh ‘kdaqryk ikVhy 63 Jherh fo|k fot; fueZys
31 Jh- Ekksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh 64 Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½
32 Jh- lq[kjkekuh egs’k igyktjk; 65 Jherh ouokjh eksuk v'kksd
33 vWM- Jh- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh 66 Jh- fgjkuan vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½
34 Jh- <ksds tuknZu fdlujko 67 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
68 Jh- eqds'k lksgu rsth 35 Jh-,Mds x.kir xksfoan
69 Jh- ikVhy iz/kku /kekZ
rj]
[kkyhy n’kZfoysys lnL; @ lnL;k vuqifLFkr gksrs@gksR;k-
3&c
1- Jh- vaaadq'k fuo`Rrh EgLds] 2- Jherh panzk jktw Vsdpankuh] 3- Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan]
4- Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat;] 5- Jherh eulqydj f'kyk lqHkk"k] 6- Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh
¼xaxks=h½
[kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- lehj mUgkGs] vk;qDr
2- Jh- izdk’k dqdjstk] egkikfydk lfpo
3- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
4- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
5- Jh- lq-d`-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
6- Jh- v-ik- xqjxqGs] uxjjpukdkj
7- MkW- xksikGs] oS|dh; vkjksX; vf/kdkjh
8- MkW- jktk fj>okuh] oS|dh; vf/kdkjh
9- Jh- eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fon;qr
10- Jh- vkj-vkj- lkodkjs] dk;Zdkjh vfHk;ark] ik-iq-
11- Jh- lq[kjkekuh] iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-foHkkx
12- Jh- jes’k dktGs] izHkkjh izHkkx vf/kdkjh
13- Jh- iBk.k] vfrfjDr mi&vk;qDr
rlsp [kkyhy deZpkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- ‘;ke f’koukuh
2- dq- ‘kdqaryk xkfor
3- Jh- rkukth iraxjko
4- Jherh ufxZl [kku
lka;dkGh 4-20 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 1 okpqu nk[kforkr-
iz’uksRrjs---------
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 11 gk Jh- teuknkl iqjLokuh ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 11%& 1½ 1 tuojh] 2007 ls vkt rd fdrus Iyku ¼VhihMh½ ¼fjOgksd½ jn~n fd;s x;s
gS\ vudk uke] iRrk rFkk Iyku ua- D;k gS\
2½ ftu fcYMhax Iykuksa dks jn~n fd;k x;k ¼fjOgksd½ muij D;k dk;Zokgh dh x;h\
3½ IykWu ¼fjOgksd½ jn~n djus dk dkj.k D;k Fkk\
4½ D;k jn~n fd;s x;s Iykuksa esa ls fdlh us okij Iyku fjokbZt ¼lq/kkjhr udk’kk½ fd;k gS] rFkk fdrus
yksaxks usa lq/kkjhr udk’kk djus ds fy, fn;k gS\
mRrj %& 1½ lkscr ;knh tksMyh vkgs- 2½ ,e-vkj-Vh-ih- vWDVizek.ks dk;Zokgh lq# vkgs- 3½ cka/kdke izkjaHk
izekx.ki=krhy vVhps mYya?ku dsY;keqGs 4½ gks;- Jh- eukst txokuh ;kapk lq/kkjhr udk’kk eatqj dj.;kr
vkysyk vkgs o Jh- cyjke mnklh ;kauh lq/kkjhr udk’kk lknj dsysyk vkgs-
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh %& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 12 gk Jh- teuknkl iqjLokuh ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 12%& 1½ cWjsd ua- 1993] #e ua- 10] chih@;q,elh@VhihMh@79@06@59 gjh ,e-
ok/kokuh ds uke dk tks udk’kk 20@4@2007 dks ikl gqvk D;k bl txg dk eqvkouk ¼ns[kuk½ vk;qDr lkgc
us fd;k gS\ 2½ bl txg dk eqvkouk djus ij ogkWa ij D;k Fkk\ 3½ ml LFkku dh vkt dh fLFkrh D;k gS\
mRrj %& 1½ gks;- cW-ua- 1993] #e ua- 10 ;sfFky tkxsoj ek- vk;qDr lkks- ;kaP;k igk.kh uarj cka/kdke
ijokuxhph eatwjh ns.;kr vkyh- 2½ eksdGh tkxk gksrh- 3½ rGetyk $ 1 etysP;k bekjrhps cka/kdke
izxrhiFkkoj vkgs-
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh %& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 13 gk Jherh feukrkbZ lksusth ¼lksaMs½ ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 13 %& mYgkluxj dWEi 4 e/khy dqykZ dWEi] rkukthuxj] dSyk’k dkWyuh] dkyhekrk pkSd
bR;knh ifjljkrhy froz ik.kh VapkbZ o ik.kh leL;k lksMfo.kslkBh r{kf’kyk fo|ky;ktoG ik.;kph Vkdh cka/k.;kr
vkyh vkgs R;k vuq”kaxkus [kkyhy iz’ukoj egklHksr ppkZ gksowu lfoLrj] lek/kkudkjd ekfgrh feG.ksl fouarh
vkgs-
1- v½ r{kf’kyk fo|ky;ktoG cka/k.;kr vkysY;k ik.;kps maph Vkdhph ik.kh Hkj.;kph {kerk fdrh vkgs\ iq.kZ
{kersus lnjph Vkdh Hkj.;kr ;sr vkgs dk\ dk Vkdh iq.kZ Hkjyh tkr ukgh\ Vkdh iq.kZ {kersus Hkjyh tkr
ulY;kl R;kph dkj.ks dk; vkgs\ lnjph Vkdh Hkj.;kl fdrh osG ykxr vkgs\ lnjph osG {kersuqlkj deh
fdaok tkLr vkgs dk\ rlsp Vkdh lksMY;kuarj [kkyh gks.;kl fdrh osG ykxrks\ Vkdh}kjs dj.;kr ;s.kkjs
ifjljkl lqjGhr ik.kh iqjoBk gksrks dk\ ukxjhdkaP;k ik.kh iqjoB;kckcr rØkjh vkgsr dk\
mRrj %& 1½ r{kf’kyk Vkdhph {kerk 27 y{k fyVlZ vkgs-
2½ Vkdh iq.kZ {kersus Hkj.;kr ;srs- 3½ fo|qr Hkkjfu;ekeqGs Vkdh iq.kZ {kersus dkgh osGsl Hkjr ukgh R;kosGh
ck;iklus ik.kh ns.;kr ;srs- 4½ lnjph Vkdh ,dk osGsr Hkjyh tkr ukgh- jk=h 12-00 rs 3-00 o ldkGh 11-
00 rs 16-00 P;k osGsr Hkj.;kr ;srs g;k dkGkr ¼fnolkr½ fo|qr iqjoBk can >kY;kl ck;ikl dj.;kr ;srs-
5½lnjph osG {kersuqlkj iq.kZ vkgs- 6½ lnjph Vkdh}kjs pkj >ksu}kjs ik.kh lksM.;kr ;srs o Vkdhiq.kZ {kersus
HkjY;koj 2 rs 2-15 rklkr Vkdh [kkyh gksrs- 7½ fo|qr iqjoBk lqjGhr vlY;kl lqjGhr ik.kh iqjoBk gksrks-
8½ fo|qr iqjoBk [kaMhr >kY;kl ¼Hkkjfu;eukeqGs½ck;ikl us ik.kh iqjoBk dj.;kr ;srks R;kosGsl nkc deh
jkfgY;kus rØkjh ;srkr-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth %& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 14 gk Jh- /kuat; cksMkjs ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 14 %& mYgkluxj ‘kgjkrhy ukxjhd cka/kdke ijokuxhlkBh egkikfydsdMs vtZ lknj djhr
vkgsr R;k vuq”kaxkus [kkyhy iz’ukoj egklHksr ppkZ gksowu lqpd] lek/kkudkjd] lfoLrj ekfgrh feG.ksl fouarh
vkgs-
iz-Ø- 1 v½ ekgs tkusokjh] 2006 rs vktrkxk;r cka/kdke ijokuxhlkBh fdrh ukxjhdkauh vtZ lknj dsys ;kph
rkj[ksuqlkj] Øeokjhuqlkj ;knh ns.ksr ;koh- R;kiSdh fdrh ukxjhdkaps cka/kdke ijokuxhps udk’ks eatqj dj.;kr
vkys R;kph rkj[ksuqlkj] Øeokjhuqlkj ;knh ns.ksr ;koh- lnjph izdj.ks izyafcr jkg.ksph dkj.ks dk; vkgsr ;kph
ekfgrh feGkoh-
mRrj %& ekgs tkusokjh 2006 rs vktrkxk;r cka/kdke ijokuxhlkBh ukxjhdkauh lknj dsysY;k vtkZph] eatwj
dj.;kr vkysY;k ijokuxhaph ;knh o izyafcr vlysY;k izdj.kkaph ;knh lkscr tksMysyh vkgs- izyafcr vlysY;k
izdj.kkaph rkaf=d ckchaph iwrZrk u >kY;kus rs izyafcr vkgsr-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %& ek- egkikSj egksn;k] vk;qDr lkgsc] ekgs tkusokjh 2006 rs
vktrkxk;r cka/kdke ijokuxhlkBh ukxjhdkauh lknj dsysY;k vtkZph] eatwj dj.;kr vkysY;k
ijokuxhaph ;knh o izyafcr vlysY;k izdj.kkaph ;knh lkscr tksMysyh vkgs- izyafcr vlysY;k
izdj.kkaph rkaf=d ckchaph iwrZrk u >kY;kus rh izyafcr vkgsr- ;kP;ke/;s tkusokjh 2006 iklqu rs
vktrkxk;r ,dq.k vtZ fdrh vkys vkgsr ;kph ekfgrh fnysyh ukgh- ekÖ;k ekfgrhizek.ks vkrki;Zar
298 yksdkauh cka/kdke ijokuxhlkBh vtZ dsys vkgsr- vkf.k 112 izdj.ks R;kauh eatwj dsyh vkgsr
R;kph ;knh ;kfBdk.kh fnysyh ukgh- uxjjpukdkj vkgsr dk;\ vk;qDr lkgsc] 298 iSdh QDr
112 izdj.kkaukp eatqjh fnysyh vkgs- ckdhph izdj.ks izyafcr dk\ R;kph dkj.ks fnysyh ukghr-
tkusokjh 06 ph izdj.ks izyafcr vkgsr- vkf.k ,fizy] 2007 fdaok es 2007 e/;s vkysyh izdj.ks
eatqj >kyh vkgsr- Eg.kts ,fizy 2007 yk vkysyh izdj.ks es] 2007 yk fdaok tqu 2007 yk
eatqj gksrkr- ijarq tkusokjh 2006 ph izdj.ks vn;ki dk izyafcr vkgsr\ R;kph dkj.ks fnysyh
ukghr- Eg.kts yksdkauk cka/kdke ijokuxh ns.;klkBh j[kMoqu Bsok;ps- vkf.k cka/kdke ijokuxh
nsrkauk R;kP;ke/;s ;kapk T;kP;kr jl vkgs R;kauk cka/kdke ijokuxh n;k;ph v’kk izdkjps dke ;sFks
>kys vkgs- 298 e/khy lkr izdj.ks v’kh vkgsr dh R;kae/;s rkjh[k lq/nk ueqn dsysyh ukgh-
cka/kdke ijokuxhlkBh R;kauh fdrh rkj[ksyk vtZ dsyk vkgs\ vkyk vtZ vkf.k yxsp eatqj dsyk
v’kkizdkjph gh izdj.ks vkgsr- vk;qDr egksn;] ekÖ;kdMs vkrk rh ;knh ukgh vkgs- ijarq th
vxksnj fnyh gksrh frP;ke/;s Li”Vi.ks fyfgysys gksrs- cka/kdke ijokuxhlkBh vtZ fdrh rkj[ksyk
dsyk\ frpk mYys[k ;ke/;s dsysyk ukgh- ;kpk vFkZ vtkZph vkod vkf.k tkodph rkjh[k ,dp
gksrh- R;kuarj rhu rs pkj izdj.ks v’kh gksrh dh vk;qDrkauh Lor% tkxsph ikg.kh dsY;kuarj Fkksioqu
Bsoyh vkgsr- R;kph dkj.ks dk;\ rlsp tkusokjh] 06 ps vtZ vn;kii;Zar izyafcr Bso.;kph
dkj.ks dk;\ uxjjpuk vf/kfu;ekP;k rjrqnhuqlkj lk/kkj.kr% 60 fnolkP;k vkr vki.k cka/kdke
ijokuxh eatqj dsyh ukgh fdaok R;kckcrph dkj.ks fnyh ukghr rj cka/kdke ijokuxh fnyh vkgs vls
let.;kr ;srs- fnM o”kkZiklqu ;k egkikfydsus gh izdj.ks izyaafcr Bsoyh vkgsr- rj cka/kdke
ijokuxhlkBh T;kauh vtZ dsys vkgsr R;kauh djk;ps dk;\ R;kP;kiq<s nksup i;kZ; vkgsr ,drj
csdk;ns’khj cka/kdke djk fdaok xSjekxkZus ;k foHkkxk’kh la/kku lk/kqu xSjekxkZus rh cka/kdke ijokuxh
eatqj d#u ?;k- vkf.k vukf/kd`r cka/kdkekyk izksRlkgu n;k- gs dqBsrjh Fkkacys ikfgts- ;kckcrhr
vki.k [kqyklk djk dh 298 iSdh fuoMwu 112 p izdj.ks eatqj dk dsyh\ tkusokjh] 2006 ph
izdj.ks vn;ki izyafcr dk vkgsr\ R;kph dkj.ks n;k-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&lUekufu; egkikSj] lUekufu; miegkikSj] lHkkx`g usrs] loZ xVusrs vkf.k
loZ lUekufu; lnL;] vkrk lUekufu; lnL; egksn;kauh tks iz’u fopkjyk vkgs rks cka/kdke
ijokuX;klkBh ts vtZ lknj dj.;kr vkys gksrs R;kP;koj dk; dk;Zokgh dsyh\ vlk rks iz’u gksrk-
R;kckcr [kqyklk tks fnyk vkgs R;kckcrhr vf/kd ekfgrh ekfxryh vkgs- R;ko#u eh ekfgrh nsrks
dh] ts izLrko vkys vkgsr R;kaP;k rkaf=d ckchaph iqrZrk >kysyh ulY;keqGs lnj vtZ izyafcr
vlY;kpk vgoky ;k foHkkxkekQZr lHkkx`gkiq<s lknj dj.;kr vkysyk vkgs- gh ;knh fnysyh vkgs
R;ke/;s izkeq[;kus th izdj.ks vlrkr R;kP;ke/;s ukgjdr nk[kyk] lacaf/kr foHkkxkP;k fdaok eglwy
foHkkxkP;k ijokuX;k v’kh izek.ki= u fnY;keqGs vls vtZ izyafcr vlrkr- T;k izLrkokP;k rkaf=d
ckchph iqrZrk >kyh gksrh v’kh 112 izdj.ks eatqj dj.;kr vkysyh vkgsr- T;k izdj.kkaP;k rkaf=d
ckchaPkh iqrZrk dj.;kps jkfgys vkgs R;k izLrkokaph vtqugh Nkuuh pkyq vkgs- lkB fnolkaP;k
eqnrhpk tks iz’u lUekufu; lnL;kauh fopkjyk gksrk rks dk;ns’khj n`”V;k ;ksX; vkgs- ,evkjVhih
vWDVuqlkj ,[kkn;k izdj.kkfo”k;h 60 fnolke/;s [kqyklk fnyk xsyk ukgh rj rs loZlk/kkj.ki.ks eatqj
let.;kr ;srs- jkfgysY;k izdj.kkaph 67 th ;knh fnyh vkgs R;k laca/kh ekfgrh vkf.k vf/kd
[kqykls gs lacaf/kr foHkkxkadMqu ekxhrys vlY;kus R;kckcr dk;Zokgh >kyh ulY;kpk vgoky lacaf/kr
foHkkxkekQZr vkt lknj dj.;kr vkysyk vkgs- vkf.k Nkuuhph gh th dk;Zokgh vkgs rh lacaf/kr
foHkkxkus rkrMhus iq.kZ djkoh vkf.k yodjkr yodj ;k ijokuX;kckcr dk;Zokgh djkoh v’kh lwpuk
eh lacaf/kr foHkkxkl nsr vkgs-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&lkgsc] ;k ckcrhr ek>s vls Eg.k.ks vkgs dh 112 izdj.ks eatqj dsyhr-
rh QDr fuoMd v’kh izdj.ks vkgsr- vkf.k R;ke/;s lkr v’kh izdj.ks vkgsr dh] cka/kdke
ijokuxh fdrh rkj[ksyk fnyh- rh rkjh[kp rsFks ueqn dsysyh ukgh- Eg.kts gh izdj.ks lknj dsY;kuarj
yxsp R;kauk cka/kdke ijokuxh ns.;kr vkyh v’kh eyk [kk=hf’kj ekfgrh vkgs- vkf.k rh rarksrar
[kjh Bjyh vkf.k rso<;klkBhp gk iz’u gksrk- dkgh yksd fnM o”kkZiklqu Qs&;k ekjr vkgsr-
loZlkekU; yksd Qs&;k ekjr vkgsr- vkf.k xSjekxkZus ;s.kk&;k yksdkauk rkcMrksc ijokuxh fnyh
tkrs gk izdkj Fkakcyk ikfgts- vkrki;Zar tks dkjHkkj pkyyk rks pqdhpk gksrk vkf.k vkrk dkjHkkj
ikjn’khZ >kyk ikfgts R;klkBh vko’;d rs cny djkosr- R;kuarj ek>s vkotZqu ,d lkax.ks vkgs-
vtqugh mYgkluxj egkuxjikfydsus rkC;kr u ?ksrysY;k Hkq[kaMkph lun fu?krs- vkf.k vkeP;k
egkuxjikfydsps vf/kdkjh fcufnDdr cka/kdke ijokuxhps udk’ks eatqj djrkr- egkuxjikfydsl
Hkq[kaM deh iMrkr- vlysys Hkq[kaM egkikfydsus rkC;kr ?;kosr Eg.kqu 1999 vkf.k 2002 e/;s
egkuxjikfydsus mifoHkkxh; vf/kdk&;kauk ,d i= fnys gksrs dh egkuxjikfydsP;k Hkq[kaMkojhy
tkxsph lun nsrkauk izFke egkuxjikfydsyk fo’oklkr ?;k- izFke izk/kkU; egkuxjikfydsyk vkgs-
egkuxjikfydk tj rh tkxk fodflr d# ‘kdr ulsy rj rqEgh R;k tkxsph lun nql&;kyk nsoq
‘kdrk- ijarq ;kckcr mifoHkkxh; vf/kdk&;kus dqBykgh fopkj dsyk ukgh- vkf.k R;kauh lun
fnY;kuarj egkuxjikfydsps vf/kdkjh R;kojhy cka/kdke ijokuxhps udk’ks eatqj djrkr- ijarq ;sFks
lq/nk v’kkp izdkjps cka/kdke ijokuxh udk’ks iqUgk eatqj gksrkr- gs dqBsrjh Fkkacys ikfgts- vkf.k ts
Hkq[kaM vkgsr rs Rojhr rkC;kr ?;k- R;klkBh vFkZladYike/;s rjrqn djk vls ekxP;k o”khZ lq/nk
vkEgh lkafxrys gksrs- rs Hkq[kaM rkC;kr ?ksoqu mYgkluxj egkuxjikfydsP;k loZlkekU; yksdkalkBh
R;kapk mi;ksx djrk ;sbZy- vkEgkyk O;kikjhdj.k djk;ps ukgh- loZlkekU; yksdkauk dsanzfacanq ekuqu
fodkl dj.;kklkBh th dk;Zokgh djkoh ykxsy rh djkoh- ;kiqohZ vkjf{kr Hkq[kaMkoj ts cka/kdke
ijokuxh udk’sk eatqj dsys vkgsr R;ke/khy 25 VDds fdaok 35 VDds th ekyeRrk vki.kkal ?;k;ph
R;kps useds dk; >kys\ fodkl dsyk vkgs fdaok ukgh\ dh R;k fodkldR;kZps Qk;n;kps tso<s
dkgh gksrs rso<sp dsys\ R;k loZ izdj.kkaph pkSd’kh djk- o iq<hy egklHksr Bsok- 12 izdj.ks gksrh
R;kiSdh egkuxjikfydsus fdrh rkC;kr ?ksryh\ iq<ph dk;Zokgh dk;\ gs iq<hy egklHksr Bsoys rj
cjs gksbZy-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&mYgkluxj egkuxjikfydsyk tkxsph derjrk vkgs gh oLrqfLFkrh vkgs-
egkuxjikfydslkBh vkj{k.k vlysY;k T;k tkxk vkgsr R;k tkxk egkikfydsus rkrMhus rkC;kr
?ksrY;k ikfgtsr- T;k tkxkaoj vkj{k.k Bso.;kr vkyh vkgs rh T;k dkj.kkalkBh Bso.;kr vkysyh
vkgsr R;kp dkj.kkalkBh rs Hkq[kaM fodlhr >kys ikfgtsr-s R;klkBh uxjjpuk foHkkxkus lnjP;k tkxk
rkrMhus rkC;kr ?ks.;klkBh dkjokbZ djkoh-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&57@2006 gs izdj.k vkgs vki.kkal vkBor vlsy- fnM o”kkZiklqu
cka/kdke ijokuxhlkBh vtZ dsyk vkgs- vn;ki R;kaph cka/kdke ijokuxh eatqj gksr ukgh- Eg.krkr
dh vk;qDrkauk osG ukgh- dkgh isV;k oxSjs ikfgtsr\ ekÖ;k dkgh y{kkr vkys ukgh-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%& vkrkp eh lHkkx`gkyk gh ekfgrh fnyh- th izdj.ks izyafcr vkgsr]
R;kaph Nkuuh d#u yodjkr yodj dk;Zokgh dsyh tkbZy- th izdj.ks v;ksX; vlrhy R;kauk
cka/kdke ijokuxh ukdkjyh tkbZy- gkp iz’u iqUgk iqUgk vki.kkdMqu ;sr vkgs-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&fnM o”kkZiklqu izdj.k izyafcr vkgs- R;kuarjph izdj.ks eatqj >kyh
vkgsr-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&eh rsp vki.kkal lkaxr vkgs dh] th izdj.ks izzyafcr vkgsr R;kaph
Nkuuh d#u yodjkr yodj dk;Zokgh dsyh tkbZy- ,d&,d izdj.k lkaxr jkfgykr rj R;kph
ekfgrh eh nsoq ‘kd.kkj ukgh-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&izyafcr Bso.;kps dkj.k dk;\ rs egklHksl lkafxrys tkos-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&R;kps mRrj rj fnysys vkgs uk\ rkaf=d iqrZrk u >kY;keqGs izyafcr
vkgs- izR;sd izdj.kkps mRrj ns.ks visf{kr ukgh-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&mRrj fnys ikfgts uk\ vki.k dk; mRrj fnys vkgs\ R;k mRrjk’kh
eh lar`”V ukgh- 57@2006 gs izdj.k vn;ki i;Zar dk izyafcr vkgs\ eyk ;kph ekfgrh ikfgts-
lUekufu; egkikSjth ;kckcrhr vkns’k n;k- gs izdj.k dqBs vMqu jkfgys vkgs\ dh gs mRrj nsoq
bfPNr ukghr\ gs dq.kkyk okpoq bfPNrkr dk;\ T;kauh vfu;ferrk dsY;k vkgsr] ts iSls
?ksrY;kf’kok; cka/kdke ijokuxh eatqj djr uOgrs- R;koj vki.k iMnk Vkdq bfPNr vkgkr dk;\
uxjjpukdkj ¼Jh- v-ik- xqjxqGs½%&ek- egkikSj egksn;k] ek- vk;qDr lkgsc] lUekufu; lnL; Jh-
HkqYyj egkjkt ;kauh tks iz’u fopkjyk vkgs- R;kckcr vkt la/;kdkG i;Zar R;kauk rif’kyokj mRrj
nsbZu- ys[kh Lo#ikr ekfgrh nsrks-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %& ys[kh Lo#ih n;k ijarq R;kps dkj.k dk;\
uxjjpukdkj ¼Jh- v-ik- xqjxqGs½%&lacaf/kr lafpdk c?kqu eh vki.kkal lfoLrj ekfgrh nsbZu-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&d/kh i;Zar\
uxjjpukdkj ¼Jh- v-ik- xqjxqGs½%&vkt la/;kdkG i;Zar-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&vkt la/;kdkG i;Zar mRrj feGsy\ fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 15 gk Jh- /kuat; cksMkjs ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 15 %& mYgkluxj ‘kgjkrhy jLR;kaph fuxk] nq#Lrh] ns[kHkky] uqruhdj.k]
#anhdj.k
dj.kslkBh ,dkfRed jLrs fodkl ;kstusvarxZr dkes dj.;kr ;sr vlrkr- R;kvuq”kaxkus fopkjysY;k
[kkyhy iz’ukaph lqpd] lek/kkudkjd] lfoLrj ekfgrh egklHkse/;s ppkZ gksowu feG.ksl foaurh vkgs-
iz- Ø- 1 v½ R;kuqlkj lu 2006&07 e/;s ,dkfRed jLrs fodkl fu/kh varxZr jLrs nq#Lr
dj.kslkBh fdrh rjrwn dj.;kr vkyh gksrh\ R;kiSdh fdrh jDde [kpZ dj.;kr vkyh\ lnjP;k
fu/kh varxZr fdrh o dks.kdks.krs jLrs r;kj dj.;kr vkys R;kaph ;knh feG.ksl fouarh vkgs-
mRrj %& lu 2006&07 e/;s ,dkfRed jLrs fodkl fu/kh varxZr jLrs nq#Lr dj.kslkBh #i;s 5-
00 dksVh ,o<;k jDdesph rjrwn dj.;kr vkyh-
#i;s 2]28]59]756@& ,o<h jDde [kpZ dj.;kr vkyh-
lkscr ;knh tksMyh vkgs-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 16 gk Jh- /kuat; cksMkjs ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 16 %& mYgkluxj ‘kgjkrhy R;kps izrho”khZ Mkacjhdj.k dj.;kr ;srs-
lu 2006&07 e/;sgh ‘kgjkrhy jLR;kps Mkacjhdj.k dj.;kr vkys R;k vuq”kaxkus fopkjysY;k
[kkyhy iz’ukaph lqpd] lek/kkudkjd] lfoLrj ekfgrh egklHkse/;s ppkZ gksowu feG.ksl foaurh
vkgs-
iz-Ø- 1 v½ lu 2006&07 e/;s ‘kgjkrhy jLR;kps Mkacjhdj.k dj.kslkBh fdrh rjrwn
dj.;kr vkyh gksrh\
R;kiSdh fdrh jDde [kpZ dj.;kr vkyh\
lnjP;k fu/kh varxZr fdrh o dks.kdks.krs jLrs r;kj dj.;kr vkys R;kaph ;knh feG.ksl fouarh
vkgs-
mRrj %& lu 2006&07 e/;s ‘kgjkrhy jLR;kaps nq#Lrh dj.kslkBh #- 1-25 dksVh ,o<;k
jDdesph rjrwn dj.;kr vkyh-
#- 1]11]35]907@& ,o<h jDde [kpZ dj.;kr vkyh-
lkscr ;knh tksMyh vkgs-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %& 2002 e/;s ,dkfRed jLrs fodkl izdYi jkcfo.;kr vkyk- R;kuarj R;kph
ns[kHkky nq#Lrh T;k Bsdsnkjkus rs jLrs fodflr dsys R;kp Bsdsnkjkus djk;ph gksrh- ijarq ekxP;k o”khZ
2006&2007 e/;s jLR;ke/;s iMysys [kMMs Hkjk;ps gksrs fdaok jLR;kph ns[kHkky] nq#Lrh djk;ph gksrh R;klkBh
ikp dksVhph fo’ks”k rjrqn djk;ph gksrh R;klkBh fufonk eatqj dj.;kr vkyh- ijarq dks.kR;kgh jLR;koj ;k
fu/khrqu dke dj.;kr vkysys ukgh- R;kckcrhr lacaf/kr foHkkxk’kh okjaokj laidZ lk/kyk vlrk R;k Bsdsnkjkyk
cksykoqu lkaxq&lkaxq vls lkax.;kr vkys- ijarq dkghgh dke dj.;kr vkysys ukgh- ;sFks [kpZ nk[kfoyk vkgs 2
dksVh 28 yk[k- ek>h [kk=h vkgs dh ;krhy Qkj deh [kpZ >kysyk vkgs- dk;Zdkjh vfHk;ark] ‘kgj vfHk;ark
;kauk ;kckcrhr fopkj.kk dsyh rj rs lkaxq ‘kdrhy dh Bsdsnkjkl okjaokj cksykoqu lq/nk rks ;s.;kl r;kj ukgh-
uqlrkp Bsdk ?ksryk vkf.k jLrs rlsp Bsoys- ^^va/kG nGr; vkf.k dq= fiB [kkr;** v’kk izdkjpk dkjHkkj ;sFks
pkyq vkgs- 5 dksVhph rjrqn vkgs- dke dsysys ukgh- c?kk;yk dks.k tkr;\ ijarq ek>k vlk vkjksi vkgs dh]
,d #i;k lq/nk [kpZ dsysyk ukgh- dqBY;k vk/kkjkoj R;kauk fcy nsrk\ isVªksy iaikP;k cktqyk eksBs [kM~Ms iMysys
vkgsr- tso<s jLrs vkgsr R;krhy ,dkgh jLR;kph ns[kHkky nq#Lrh dsysyh ukgh- QqVikFk rlsp vkgsr- psdj
VkbZYl fu?kkY;k vkgsr- QqVikFk m[kMys vkgsr] R;kauk jax ekjysyk ukgh- jLR;koj [kM~Ms iMysys vkgsr rj ;kph
pkSd’kh Ogkoh- 2 dksVh 28 yk[kke/;s uDdh dqBys jLrs dsys vkgsr- R;kph ekfgrh feGkyh rj cjs gksbZy-
;knh fnysyh vkgs ijarq rsFks dkes >kysyh ukghr- Jh- lq[kjkekuh lkgsc] rqEgh ;knh fnysyh vkgs pkaxyh@ mRre
vkgs- ek>k ,dp vkjksi vkgs-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&izdYi ts gksrkr rs izdYi iq.kZ Ogk;yk ikfgtsr- v’kh lHkkx`gkph Hkkouk vkgs rh
vfr’k; ;ksX; v’kh vkgs- vls ts viq.kZ vlysys izdYi vkgsr R;kaph lqphuqlkj Nkuuh d#u T;kauh dke viq.kZ
lksMys vkgs R;kaP;koj dkjokbZ d#- nqljs vls dh] ns[kHkky nq#Lrh ckcr ts lakfxrys xsys- djkjukE;kizek.ks
ns[kHkky nq#Lrh dj.ks visf{kr vkgs- rs ns[kHkky nq#Lrhps dke dsys vkgs fdaok ukgh ;kph [kkrjtek dj.;kr
;sbZy R;kf’kok; fcys vnk dsyh tk.kkj ukghr-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 17 gk Jh- /kuat; cksMkjs ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 17 %& mYgkluxj egkuxjikfydk gn~nhrhy feGdrhaps dj fu/kkZj.k d#u feGdrhauk
egkikfydsP;k dj foHkkxkekQZr dj ikoR;k ns.ksr ;sr vlrkr- R;k vuq”kaxkus [kkyhy iz’ukoj egklHksr ppkZ
gksoqu lfoLrj ekfgrh feG.ksl fouarh vkgs-
iz-Ø- 1 v½ lu 2002 rs vktrkxk;r mYgkluxj egkuxjikfydsP;k dj foHkkxkus fdrh feGdrhaps dj fu/kkZj.k
dsys vkgs\ R;kaph o”kZokj uko o iRR;klghr ;knh feGkoh- rlsp ojhy dkyko/kh dj fu/kkZj.k dsysY;k feGdr
/kkjdkar bekjrhe/;s jkg.kkjs feGdr /kkjd fdrh vkgsr\ R;kaphgh uko iRR;klghr ;knh feGkoh-
mRrj %& lu 2002 rs vktrkxk;r dj fu/kkZj.k dsysY;k jfgok’kh bekjrhph o R;kr jkg.kk&;k jfgok’kkaph uko
o iR;klg ;knh lkscr tksMr vkgs o lhMh ns.;kr ;sr vkgs-
;knh ;k vxksnj lhMhr ns.;kr vkysyh vkgs-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 18 gk Jh- /kuat; cksMkjs ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 18 %& mYgkluxj egkuxjikfydk gn~nhrhy feGdrhaps dj fu/kkZj.k d#u feGdrhauk
egkikfydsP;k dj foHkkxkekQZr dj ikoR;k ns.ksr ;sr vlrkr- R;k vuq”kaxkus [kkyhy iz’ukoj egklHksr ppkZ
gksoqu lfoLrj ekfgrh feG.ksl fouarh vkgs-
iz-Ø- 1 v½ vktrkxk;r mYgkluxj egkuxjikfydsP;k dj foHkkxkus fdrh O;kikjh feGdrhaps dj fu/kkZj.k dsys
vkgs\ O;kikjh okijklkBhps dj fu/kkZj.k dsysY;k lu 2002 rs vktrkxk;rps okf”kZd mRiUu fdrh vkgs\ R;kaph
uko o iRR;klghr ;knh feGkoh- rlsp ojhy dkyko/kh dj fu/kkZj.k dsysY;k O;kikjh feGdr /kkjdkar bekjrhe/;s
O;olk; dj.kkjs feGdr /kkjd fdrh vkgsr\ R;kaphgh uko iRR;klghr ;knh feGkoh-
mRrj %& lu 2002 rs 2006 i;Zar dj fu/kkZj.k dj.;kr vkysY;k ekyeRrkapk feGdr/kkjdkps uko o iR;klg
;knh lkscr tksMr vkgs o lhMhr ns.;kr ;sr vkgs-
v½ vktrkxk;r mYgkluxj egkuxjikfydk dj vkdkj.kh uksanoghuqlkj ,dq.k 1-51 y{k ekyeRrkoj dj vkdkj.kh
dj.;kr vkysyh vkgs-
c½ 2002 rs vktrkxk;r dj fu/kkZj.k dsysY;k feGdrhps mRiUu 3]58]25]312 ,o<s vkgs-
lu 2002&2003 iklqu vfuoklh ¼O;kikjh½ dj fu/kkZj.k dsysY;k feGdr/kkjdkaps uko o iRR;kalg ;knh lkscr
tksMr vkgs o lhMhe/;s ns.;kr ;sr vkgs-
d½ ,[kknh bekjr vfuoklh okijkdjhrk dj fu/kkZj.kkr dj.;kr vkyh R;k laiw.kZ bekjrhl vfuoklh nj dj
yko.;kps lnj bekjrhr fdrh xkGs okijkr vkgsr fdaok ukghr ;kckcrph ekfgrh nsrk ;sr ukgh- fjdkE;k lnj
feGdr /kkjdkadMqu dj vkdkj.kh dsyh tkrs- R;keqGs fjdkE;k xkG;kiklqu egkikfydsps deh gksr ukgh-
;knh ;k vxksnj lhMhr ns.;kr vkysyh vkgs-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs%& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 19 gk Jh- fnyhi xk;dokM ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 19 %& mYgkluxj egkuxjikfyds varxZr dk;kZy;hu dkedkt dj.kslkBh lax.kd [kjsnh
dj.;kr vkys vkgsr- R;k vuq”kaxkus [kkyhy iz’ukoj egklHksr ppkZ gksowu lfoLrj ekfgrh feG.ks ckcr-
iz-Ø- 1 v½ dk;kZy;hu dkedkt dj.kslkBh vktrkxk;r egkuxjikfydsus fdrh lax.kd [kjsnh dsys vkgs\
R;kiSdh fdrh lax.kd pkyw o fdrh lax.kd can fLFkrhr vkgsr\ lnjps lax.kd uknq#Lr >kys gksrs dk\ fdrh
osGk\ izR;sd osGh nq#LrhlkBh fdrh [kpZ vkyk\ lnj lax.kdkaph l|fLFkrh dk; vkgs\ lkoZf=d
fuoM.kwd&2007 ps osGh fdrh lax.kd [kjsnh dj.;kr vkys\ l|k rs lax.kd dks.kR;k foHkkxklkBh okij.;kr
;sr vkgsr\ R;kaph l|fLFkrh dk; vkgs\
mRrj %& 1½ mYgkluxj egkuxjikfydsus vktrkxk;r ,dq.k 98 lax.kd [kjsnh dsysys vkgsr ¼lkscr foHkkxokj
;knh tksMyh vkgs-½
2½ lax.kdkph 3 o”ksZ okWjUVh dkyko/kh vlwu okWjUVh dkyko/kh laiysY;k lax.kdkph okf”kZd ns[kHkky nq#Lrh lacaf/kr
fufonkdkjkekQZr dj.;kr ;srs-
3½ lax.kd uknq#Lrhckcr fofo/k foHkkxkadMqu ;s.kk&;k nq#Lrh dkWyph jftLVje/;s uksan.kh ikgrk lax.kdkph
gkrkG.kh ;ksX; i/nrhus u dsY;keqGs] lax.kdke/khy ok;lZ mafnjkauh dqjrMY;keqGs rlsp fon;qr iqjoB;krhy
lrrP;k p<mrkjkeqGs lax.kd uknq#Lr gkskrr-
uxjjpuk o fon;qr foHkkxkrhy izR;sdh ,d lax.kdkP;k ok;lZ mafnjkauh dqjrMY;keqGs o lrrP;k gks.kk&;k fon;qr
izokgkP;k deh tkLr nkckeqGs lax.kdke/khy izkslslj o enjcksMZ gs [kjkc ¼Physical Damage½ gksowu uknq#Lr >kysys vkgsr- lnj lax.kdkaP;k nq#LrhiksVh ;s.kkjk [kpZ gk ufou lax.kd [kjsnh jDdesP;k rqyusr vlY;keqGs
lnjps [kjkc lax.kd gs HkkaMkj foHkkxkr MsM LVkWd d#u Bso.;kr vkysys vkgsr- mi egkikSj dk;kZy;krhy
fizaVjP;k ok;jh manjkauh iq.kZi.ks dqjrMysY;k vkgsr- R;kpizek.ks ys[kk ifj{k.k foHkkxkpk fizaVj] fon;qr foHkkxkpk
fizaVj] lkoZtfud cka/kdke foHkkxkpk fiazVj] uxjjpuk foHkkxkpk fiazVj gs nq#Lr gks.;kifydMps vlY;kus HkkaMkj
foHkkxkr MsM LVkWd d#u Bso.;kr vkysys vkgsr- lkekU; iz’kklu foHkkxkrhy ,dk lax.kdkps ikWoj lIyk; ’kkWVZ
lfdZV gksowu uknq#Lr >kY;keqGs lerqY; ekWMsypk ikWoj lIyk; ufou clfo.ksdkeh fufonkdkjkl dGfoysys vkgs-
4½ lax.kdkps 3 o”ksZ okWjUVh vlY;keqGs o lax.kdklkBh okf”kZd ns[kHkky nq#Lrhps dkWUVªDV vlY;keqGs ns[kHkky
nq#Lrhpk laiq.kZ [kpZ gk fufonkdkjkekQZr dj.;kr ;srks- rFkkfi lax.kdkps manjkeqGs >kysys uqdlku okf”kZd ns[kHkky
nq#Lrhe/;s lekfo”V ukgh-
5½ lkoZf=d fuoM.kqd 2007 lkBh 4 lax.kd ¼fizaVj fouk½ [kjsnh dj.;kr vkysys vlqu foHkkxh; ekx.khuqlkj
ln;fLFkrhr rs izHkkx lferh Ø- 3 ¼lk-cka-fo-½ deZpkjh fu;qDrh ‘kk[kk] ys[kk ifj{k.k foHkkx rlsp ,dk
lax.kdkoj ‘kklukP;k vkns’kkizek.ks fookg uksan.kh lax.kd vWIyhds’ku lkWIVosvj o MsVkcsl ‘kklukekQZr yksM
dj.;kr vkysyk vkgs-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 20 gk Jh- fnyhi xk;dokM ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 20 %& mYgkluxj egkuxjikfyds varxZr vktkjh ukxjhdkauk gkWLihVye/;s nk[ky
dj.;klkBh #X.kokfgdk rlsp e;r ukxjhdkaps ‘ko us.;klkBh ‘ko okfguh [kjsnh dj.;kr vkY;k vkgsr-
R;k vuq”kaxkus [kkyhy iz’ukoj egklHksr ppkZ gksowu lfoLrj ekfgrh feG.ksl fouarh vkgs-
iz-Ø- 1 v½ vktkjh ukxjhdkauk gkWLihVye/;s nk[ky dj.kslkBh egkuxjikfydsus fdrh #X.kokfgdk [kjsnh
dsY;k vkgsr\ R;kiSdh fdrh #X.kokfgdk pkyw o fdrh can fLFkrhr vkgsr\ lnjP;k #X.kokfgdk uknq#Lr
>kY;k gksR;k dk\ fdrh osGk\ izR;sd osGh nq#LrhlkBh fdrh [kpZ vkyk\ lnj #X.kokfgdkaph l|fLFkrh
dk; vkgs\
c½ e;r ukxjhdkaps ‘ko us.;klkBh egkuxjikfydsus fdrh ‘kookfgU;k [kjsnh dsY;k vkgsr\ R;kiSdh fdrh
‘kookfgU;k pkyw o fdrh can fLFkrhr vkgsr\ lnjP;k ‘ko okfgU;k uknq#Lr >kY;k gksR;k dk\ fdrh
osGk\ izR;sd osGh nq#LrhlkBh fdrh [kpZ vkyk\ lnj ‘kookfgU;kaph l|fLFkrh dk; vkgs\
mRrj %& v½ vktkjh ukxjhdkauk gkWLihVye/;s nk[ky dj.;klkBh rRdkyhu uxjikfydsus lu 1987 lkyh
#X.kokfgdk [kjsnh dsysyh vkgs- rh pkyq fLFkrhr vkgs- lnjph #X.kokfgdk T;k T;k osGh uknq#Lr >kyh R;k R;k
osGh rh nq#Lr dsyh vkgs- vkt i;Zar #X.kokfgdk nq#LrhlkBh #i;s 7]14]446 [kpZ dj.ksr vkysyk vkgs-
c½ e;r ukxjhdkaps ‘ko us.;klkBh rRdkyhu uxjikfydsus ,d ‘kookfguh lu 1987 lkyh [kjsnh dsyh vkgs-
‘kookfguh fMlsacj 2003 iklqu can vkgs- lnjph ‘kookfguh T;k T;k osGh uknq#Lr >kyh R;k R;k osGh rh
nq#Lr dsyh vkgs- ‘kookfguh nq#LrhlkBh #i;s 6]59]849@& [kpZ dj.ksr vkysyk vkgs-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%& ek- egkikSj ] ek- mi&egkikSj] ek- vk;qDr lkgsc] ;kfBdk.kh eh vfr
egRokpk iz’u fopkjyk vkgs- vktkjh ukxjhdkauk gkWLihVye/;s nk[ky dj.kslkBh egkuxjikfydsus fdrh
#X.kokfgdk [kjsnh dsY;k vkgsr\ R;kiSdh fdrh #X.kokfgdk pkyw o fdrh can fLFkrhr vkgsr\ lnjP;k
#X.kokfgdk uknq#Lr >kY;k gksR;k dk\ fdrh osGk\ izR;sd osGh nq#LrhlkBh fdrh [kpZ vkyk\ lnj
#X.kokfgdkaph l|fLFkrh dk; vkgs\ ;kckcrhr mRrj vls ns.;kr vkys vkgs dh] vktkjh ukxjhdkauk
gkWLihVye/;s nk[ky dj.;klkBh rRdkyhu uxjikfydsus lu 1987 lkyh #X.kokfgdk [kjsnh dsysyh vkgs-
rh pkyq fLFkrhr vkgs- lnjph #X.kokfgdk T;k T;k osGh uknq#Lr >kyh R;k R;k osGh rh nq#Lr dsyh
vkgs- vkt i;Zar #X.kokfgdk nq#LrhlkBh #i;s 7]14]446 [kpZ dj.;kar vkysyk vkgs- ;k #X.kokfgdsP;k
ckcrhr eyk vls lkaxk;ps vkgs dh] xsY;k 20 o”kkZiklqu #X.kokfgdk uknq#Lr vkgs- dsOgkgh dqBY;kgh
ukxjhdkaus] uxjlsodkaus Qksu dsyk rj rh xWjste/;s vkgs vls mRrj feGrs- R;klkBh vkiY;kyk v’kh
fouarh vkgs dh] 20 o”kkZiklqu #X.kokfgdk uknq#Lr vkgs rh ,drj fyykokr dk<.;kr ;koh vkf.k ufou
?ks.;kr ;koh- R;k vuq”kaxkus ;k egkikfydsP;k gn~nhrhy loZ ukxjhdkauk] xksjxjhckauk R;k #X.kokfgdspk
Qk;nk dlk gksbZy\ ;kph n[ky ;k fBdk.kh ?ksrysyh ukgh- rh n[ky ?ks.;kr ;koh- R;kpizek.ks
‘kookfguhckcr ;kfBdk.kh vls mRrj ns.;kr vkys vkgs dh] e;r ukxjhdkaps ‘ko us.;klkBh rRdkyhu
uxjikfydsus ,d ‘kookfguh lu 1987 lkyh [kjsnh dsyh vkgs- ‘kookfguh fMlsacj 2003 iklqu can vkgs-
lnjph ‘kookfguh T;k T;k osGh uknq#Lr >kyh R;k R;k osGh rh nq#Lr dsyh vkgs- ‘kookfguh nq#LrhlkBh
#i;s 6]59]849@& [kpZ dj.ksr vkysyk vkgs- ek- vk;qDr lkgsc] ;kfBdk.kh eyk vkiY;k vls
fun’kZukl vk.kqu n;k;ps vkgs dh] ,o<;k jDdese/;s ufou #X.kokfgdk ;soq ‘kdrkr- ijarq 1987 iklqu
,dgh #X.kokfgdk fdaok ‘kookfgdk [kjsnh dj.;kr vkysyh ukgh- ek>h vki.kkal fouarh vkgs dh ,d
ufou #X.kokfgdk o ‘kookfgdk [kjsnh dj.;kr ;koh- ;k nksUgh xkM;kalkBh xsY;k dkgh o”kkZae/;s yk[kks
#i;s [kpZ dj.;kr vkys vkgsr ijarq rjhgh R;k xkM;k d/khgh miyC/k ulrkr- R;kaph lsok ukxjhdkauk
feGkysyh ukgh v’kh ek>h ;kfBdk.kh rØkj vkgs-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&lUekufu; lnL;kus th lwpuk fnyh vkgs frpk lekos’k ;k vFkZladYikr
dj.;kr ;sbZy-
lnL; Jh- yky iatkch %&;kl iqjd vlk ek>k ,d iz’u vkgs- dkgh fnolkiqohZ lk/kkj.kr% ,d o”kZ >kys
vlsy VkbZEl vkWQ bafM;ke/;s mYgkluxjckcr ,d ys[k Nkiqu vkyk gksrk- R;ke/;s vls fyfgys gksrs dh
gh egkuxjikfydk v’kh vkgs ftP;kdMs ‘kookfguh ukgh- R;koj fo/kkuifj”knsps ek- mi&lHkkirh Jh- olar
Mko[kjs ;kauh vkiY;k fu/khrqu ,d ‘kookfguh ?ks.;kpk izLrko fnyk gksrk- rks izLrko dqBi;Zar iksgkspyk\
R;kosGsl vk;qDr lkgsc vki.k uOgrkr ijarq mi&vk;qDr oxSjs gksrs- rj R;k izLrkokps dk; >kys\
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&;k lanHkkZr ftYgkf/kdkjh dk;kZy;k’kh ikBiqjkok dj.;kr ;sbZy- vkf.k vki.k
th lqpuk fnyh vkgs frP;klanHkkZrhy vgoky iq<hy lHksr Bso.;kr ;sbZy- ftYgkf/kdkjh dk;kZy;k’kh
ikBiqjkok djkok ykxrks- vkenkj fu/khps ts iSls vlrkr rs ftYgkf/kdkjh dk;kZy;kekQZr forfjr gksr
vlrkr- dnkfpr ikBiqjkok >kyk ulsy- vkEgh ikB iqjkok d# vkf.k ftYgkf/kdkjh dk;kZy;krqu vkysyh
ekfgrh lHkkx`gkiq<s lknj d#-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&vk;qDr lkgsc] ;kP;k’kh iqjd iz’u vkgs- vFkZladYike/;s rjrqn dj.;kfo”k;h
dky rqeP;k dk;kZy;ke/;s ppkZ >kY;kizek.ks dh vfXu’keu nykl lq/nk vki.kkal pkaxY;kizdkjs lTt dsys
ikfgts- eh ijokp rqEgkal vuqHko dFku dsyk vkgs- vkx ykxY;kuarj gks.kkjh tokukaph gkyr] R;kauk
votkjkaph gks.kkjh viqjh O;oLFkk] ik.;kph cksackcksac R;klkBh izR;sd fBdk.kh VWfiax vkf.k VWadjph O;oLFkk
>kyh ikfgts ts.ksd#u rh xkMh ikfgts rsFksp Fkkacys ukgh rj rsFkqu xsY;kuarj iqUgk vkx HkMdsy- R;klkBh
xkMh rsFksp mHkh jkfgyh ikfgts o fryk ik.kh iqjoBk R;kfBdk.kh >kyk ikfgts- R;klkBh vfXu’keu nykyk
VWadjph O;oLFkk vkf.k pkaxY;kizdkjP;k cdsVokyh xkMhph O;oLFkk >kyh ikfgts- ,[kkn;k bekjrhyk tj
vkx ykxyh vlsy rj [kkyqu vkx fo>or tkos ykxrs- [kkyqu ekxZ feGkyk rjp Rks oj tkoq ‘kdrkr-
;klkBh flMhokyh tj ,[kknh xkMh vlsy rj yodj vkx fo>fork ;sbZy- vkf.k ;k xkMhcjkscj ik.;kph
O;oLFkk >kyh ikfgts-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 21 gk Jherh olq/kk cksMkjs ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 21 %& mYgkluxj egkuxjikfydk gn~nhrhy ukxjhdkauk] O;kik&;kauk] lkekftd
laLFkkauk o vU; ;kauk uGtksM.;k eatqj d#u R;kauk ik.kh iqjoBk dj.;kr ;sr vkgs- R;k vuq”kaxkus [kkyhy
iz’ukoj egklHksr ppkZ gksowu lfoLrj ekfgrh feG.ksl fouarh vkgs-
iz-Ø- 1 v½ vktrkxk;r mYgkluxj egkuxjikfydsP;k ik.kh iqjoBk foHkkxkus fdrh uGtksM.;k eatwj dsY;k
vkgsr\ O;kikjh okijklkBhps uGtksM.;k fdrh\ lu 2002 rs vktrkxk;rps lnj uGtksM.;kaps okf”kZd
mRiUu fdrh vkgs\
mRrj %& mYgkluxj egkuxjikfydk varxZr ik.kh iqjoBk foHkkxkekQZr [kkyhyizek.ks uGtksM.;k ekgs es
2007 i;Zar eatqj dsY;k vkgsr-
1- ?kjxqrh uGtksM.;k ,dq.k 52432
2- O;kikjh okijklkBh eatqj uGtksM.;k ,dq.k 2790
lu 2002 rs ekgs es 2007 i;Zarps okf”kZd mRiUu [kkyhyizek.ks
¼vkdMs dksVhr½
lu 2002&03 #- 11-40
lu 2003&04 #- 11-69
lu 2004&05 #- 8-21
lu 2005&06 #- 7-40
lu 2006&07 #- 7-38
lnL;k Jherh olq/kk cksMkjs%& ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkks-] ;kauk eyk vls fopkjk;ps vkgs dh]
ik.;kcn~ny R;kauh ts okf”kZd mRiUu fnys vkgs R;kph 2002 lkyph vkdMsokjh 11 dksVh 40 yk[k v’kh
vkgs- uarj 2003 yk 11 dksVh 69 yk[k Eg.kts 20 yk[kkauh ok<yh- ijarq R;kuarj 2004] 2005]
2006 yk rh vkdMsokjh deh&deh gksr xsyh vkgs- rj R;kP;k ekxph dkj.ks dk; vkgsr\ funku ik.kh
iV~Vh ok<yh ukgh rj rso<hp jkgk;yk goh gksrh- ijarq rh deh dk >kyh\ ;kps eyk mRrj gos- vkf.k
O;kikjh okijklkBh T;k uGtksM.;k fnY;k vkgsr R;k 2790 rj ,e,llhchP;k ekfgrhizek.ks O;kikjh
uGtksM.;k T;k vkgsr R;k 35217 vkgsr- rlsp dj foHkkxke/;s O;kikjh ladqyu 32119 vkgs- Eg.kts
toG toG 30 gtkjkph rQkor gksrs\ ex rs O;kikjh ik.;kpk okij djr ukghr dk;\ R;kaP;kdMs
funku 4&5 deZpkjh rjh vlrhy- Eg.kts R;kauk FkksMsQkj rjh ik.kh ykxr vlsyp- ex ,o<h rQkor
dk\ Eg.ktsp lOgsZ dj.;ke/;s vkiys dqBsrjh pqdr vkgs- Eg.kqu ;k vFkZladYikP;kosGh v’kk O;kik&;kauk
feGdr djke/;s tj dkgh ik.;kph jDde lekfo”V dsyh rj vkiY;k vFkZladYike/;s ok< gksoq ‘kdsy-
;klkBh R;kpk rjh lOgsZ O;ofLFkr djkok- /kU;oknA
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&lUekufu; lnL;kaP;k lqpusph ;k vFkZladYike/;s n[ky ?ksryh tkbZy-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 22 gk Jherh feukrkbZ lksusth ¼lksaMs½ ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 22 %& mYgkluxj egkuxjikfydk lqo.kZ t;arh ‘kgjh jkstxkj ;kstus varxZr ,d izdYi
vf/kdkjh o lgk leqg la?kVd eku/kukoj dk;Zjr vkgrs R;kaph eqnr fn- 17-6-2007 jskth laiq”Bkr ;sr
vlqu izR;{k ek= QDr izdYi vf/kdkjh d`- fniekyk Jhear xksikGs ;kaukp eqnr ok< ns.;kr vkY;kps
letrs- okLrfod ikgrk lknj dj.;kr vkysyk dkekpk vgoky o mn~nh”V] lk/; gh loZ leqg la?kVdkauh
dke dsY;keqGs iw.kZ >kysys vlqu eqnrok< gh QDr dq- fniekyk Jhear xksikGs o lathouh ve`rlkxj]
leqgla?kVd ;akukp ns.;kr vkyh vkgs dk\ dh loZ leqg la?kVdkuk ns.;kr vkyh vkgs\ ;kckcr egklHksr
ppkZ gksowu lqpd lek/kkudkjd ekfgrh feGkoh gh foaurh-
mRrj %& lqwo.kZ t;arh ‘kgjh jkstxkj varxZr izdYi vf/kdkjh Eg.kqu dq- fniekyk Jhear xksikGs o leqg
la?kVd dq- laftouh ve`rlkxj ;akph eqnr fnukad 17@6@2007 jksth lai.kkj gksrh- R;kuqlkj R;kauk ,d
fnolkpk [kaM nsoqu iq<hy eqnr ok< ns.;kr vkyh vkgs- ikp leqg la?kVdkauk eqnr lai.;kP;k vxksnj
R;kapk izLrko ek- vk;qDr ;kaP;k ekU;rslkBh lknj dj.;kr ;sbZy-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth%& ekU;rk fnyh vkgs dk;\ fdrh dkyko/khlkBh fnyh vkgs\ rlsp lqo.kZ
t;arhps ts dke vkgs rs lek/kkudkjd ukgh- rj R;kps i;Zos{k.k dks.kkP;k gkrkr vkgs rs vkEgkayk lkaxk-
/kU;okn A
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr½%& lUekufu; egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc gk tks iz’u fopkjyk
xsyk vkgs rks lu 2006&07 lqo.kZ t;arh ‘kgjh jkstxkj ;kstusps ts dke vkgs rs QDr 22 VDds >kysys
vkgs- rlsp R;kps ts i;Zos{k.k vkgs R;ke/;s 1 izdYi vf/kdkjh] 6 leqg la?kVd vkgsr- vkf.k
R;kaP;koj mi&vk;qDr Eg.kqu eh dke ikgr vkgs-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth%& lkgsc] gs ts 22 VDds dke >kysys vkgs rs rqEgkayk okVrs dk
lek/kkudkjd vkgs Eg.kqu\
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr½%& ukgh] R;ke/;s ts ukxjh jkstxkj o eqyHkqr lqfo/kk ;k ?kVdke/khy tks
[kpZ vkgs R;krqu dks.krkp fu/kh [kpZ >kysyk ukgh- R;keqGs gk isaMhax cWdykWx tkLr fnlrks-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth%&ex ;kP;kiq<s dke dls gks.kkj\
Jh- ¼mi&vk;qDr½%& rs lu 2007 vkf.k 2008 gs ts o”kZ vkgs R;ke/;s 100 VDds dke dls gksbZy
R;klkBh vkrkiklqup fu;kstu dsysys vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 23 gk Jherh yrk fude ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 23 %& izHkkx Ø- 63 e/khy egkRek Qqys dkWyuh ;sFkqu okg.kk&;k ukY;koj Jh-
?kkVfolkos rs Jh- Viky ;kaps ?kjki;Zar vankts 70&80 QqVki;Zar ukY;koj LyWc Vkdqu ukyk cafnLr dsyk
vkgs- njE;ku e/;s ,dgh psacj Bsoysys ukgh- ukY;kP;k e/kqu fi.;kps ik.;kps ikp&lgk ikbZi vkMos
xsys vkgsr- R;keqGs ikbZiyk ukY;krqu ;s.kkjs IyWLVhd] dpjk vVdqu rsFks dp&;kpk f<x r;kj gksrks o
ik.kh iq<s ljdr ukgh- Ikk.kh ekxs lkpr tkoqu ekxs ukY;kP;k dMsyk jkg.kkjs Jh- pOgk.k] Jh- fnus’k xksxh]
Jh- xaxkous] Jh- tkeftd] Jh- HkaMkjs o brj ;kaP;k ?kjkr ik.kh lkprs- ik.kh cjkp osG vMdY;kus nqxZa/kh
iljrs- jksxjkbZ gks.;kph ‘kD;rk vkgs- lQkbZ dkexkjkauk LyWc[kkyh mrjkos ykxrs- ,[kknk lQkbZ dkexkj
xqne#u ej.;kph ‘kD;rk vkgs- ;k lanHkkZr fuekZ.k gks.kk&;k iq<hy iz’ukaph mRrjs feGkohr gh fouarh-
v½ ik.kh iqjoBk o vkjksX; foHkkxkrhy vf/kdkjh&deZpkjh ;kauk okjaokj lkaxwugh vn;ki ikbZi dkiys xsys
ukghr] dq.kkpk ncko vkgs dk\
vk½ ikbZi dkiY;kuarj dpjk ukY;krwu O;ofLFkr okgwu tkbZy vls vki.kkal okVr ukgh dk\
b½ jksxjkbZ mn~Hkoy;kl tckcnkj dks.k jkghy\
bZ½ dkexkj dpjk dk<rkauk xqne#u e;r >kY;kl tckcnkj dks.k jkghy\
m½ ukY;k[kkywu vkMos xsysys ikbZi vf/kd`r vkgsr dk;\
Ž vlY;kl] vMFkGk vkY;kl egkuxjikfydk rs dk<q ‘kdr ukgh dk\
,½ vki.k ikbZi dsOgk dk<.kkj vkgkr\
mRrj %& v½ lnj fBdk.kh vlysY;k ukY;koj cka/kdke foHkkxkekQZr LyWc Vkd.;kr vkyk vkgs- ;k
LyWc [kkywu tk.kkjs ikbZi dk<.ksckcr lqpuk fnY;k vkgsr-
vk½ gks;] dpjk okgwu tkbZy vls okVrs-
b½ jksxjkbZ mn~Hkow u;s ;k djhrk lnjps ikbZi dk<.ksckcr lqpuk fnY;k vkgs-
bZ½ ukyk lkQ djrkauk vi?kkr gksoq u;s ;k djhrk lnjP;k ukY;kojhy LyWcoj eWugksy Bso.ksckcr laca/khr
cka/kdke foHkkxkl ik.kh iqjoBk foHkkxkekQZr dGfo.;kr vkys vkgs-
m½ gks;
Ž gks;] vMFkGk vkY;kl egkuxjikfydk rs dk<q ‘kdrs-
,½ ikbZi dk<.ksckcr lqpuk fnY;k vkgsr- lnj ukY;k[kkyhy ikbZi dk<.;kr vkys vkgsr-
lnL;k Jherh yrk fude %& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 24 gk Jherh t;Jh lqosZ ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 24 %& mYgkluxj egkuxjikfydsP;k ik.kh iqjoBk foHkkxk varxZrP;k ukxjhdkauk ik.kh
iqjoBk dj.kslkBh ‘kgjkr fofo/k fBdk.kh iai clfo.;kr vkys vlwu lnj iaikoj iaipkyd inh deZpkjh dk;Zjr
vkgsr- R;k vuq”kaxkus [kkyhy iz’ukoj egklHksr ppkZ gksowu lqpd] lek/kkudkjd] lfoLrj ekfgrh feG.ksl fouarh
vkgs-
iz-Ø- 1 v½ mYgkluxj ik.kh iqjoBk ;kstuk pkyfo.kslkBh ‘kgjkr fdrh iaihax LVs’ku cka/k.;kr vkyh vkgsr\ lnj
iaikps iRrs o R;kr okij.;kr vkysY;k iaikaph v’o’kDrh fdrh vkgs\ lnj iaihax LVs’ku fdrh ikG;kr
pkyfo.;kr ;srkr- vkLFkkiuk lqphizek.ks fdrh iaipkydkph vko’;drk vkgs\ fdrh iaipkyd dk;Zjr vkgsr\
fdrh iaipkydkph ins fjDr vkgsr\ d/kh iklwu lnjph ins fjDr vkgs\ lnjhp fjDr ins Hkj.;klkBh ik.kh
iqjoBk foHkkxkus i=O;ogkj d#u dGfoys vkgs dk\ dGfoys vlY;kl lnj i=kP;k izrh feGkO;kr-
iaipkydkaph ins Hkj.ks ckcr ekU;rk feGkyh vkgs dk\ ekU;rk feGkyh ulY;kl dkj.ks dk;\ mYgkluxje/khy
iaihax LVs’ku pkyfo.;kpk Bsdk ns.;kr vkyk gksrk dk\ vktrkxk;r fdrh osGk Bsdk ns.;kr vkyk vkgs\
dks.kkl Bsdk ns.;kr vkyk vkgs\ R;kph eqnr lai`”Vkr vkyh vkgs dk\ d/kh lai`”Vkr vkyh vkgs\ R;kuarj
R;kauk fdrh ns;ds vnk dj.;kr vkyh vkgsr\ R;kaph jDde fdrh vkgs\ dqBY;k vk/kkjs lnj jDde vnk
dj.;kr vkyh\ vU; deZpk&;kadMqu iaipkydkps dke d#u ?ks.;kr ;sr vkgs dk\ vlY;kl R;kph dkj.ks
dk; vkgsr\ iaipkyd deh iMr vlY;kl ufou fu;qDR;k dj.;kr ;srhy\ iaipkyd inkoj dk;Zjr loZ
deZpk&;kaph ukos ns.;kr ;kohr- ¼egkikfydk deZpkjh o Bsdsnkjh i/nrhr dke dj.kkjs deZpkjh½
mRrj %& ,dq.k 22 iafiax LVs’kUl cka/k.;kr vkysyh vkgsr-
lnj loZ iafiax LVs’kuph ekfgrh ik.kh iqjoBk foHkxkkr miyC/k vkgs-
vkLFkkiuk lqphizek.ks eatqj ins 21 vkgsr-
12 iaipkyd dk;Zjr vkgsr-
9 ins fjDr vkgsr-
ik.kh iqjoBk ;kstuk gLrkarjhr >kY;k iklqu ins fjDr vkgsr-
ukgh-
&&
&&
gks;
ik.kh iqjoBk foHkkxkdMs miyC/k vlysY;k iaipkydka}kjs usrkth pkSd] vkuanuxj] fgy ykbZu] iVsyuxj o
xka/kh uxj gh iafiax LVs’ku pkyfo.;kr ;srkr o moZjhr iafiax LVs’ku Bsdk i/nrh}kjs pkyfo.;kr ;srkr-
miyC/k vlysy;k ekfgrh o#u ;kstuk gLrkarjhr dj.;kiqohZ iklqu Bsdk ns.;kr ;sr vkgs-
l/;k es- dYir# baftfuvlZ] eqacbZ ;akuk Bsdk ns.;kr vkysyk vkgs-
ukgh-
lnj Bsdsnkjkph dkekph eqnr 12 efgus Eg.ktsp fnukad 16@9@2005 i;Zar gksrh- ijarq fufonsrhy vVh
o ‘krhZuqlkj ufou Bsdsnkj fu;qDr gksbZi;Zar tqU;k BsdsnkjkdMqu dke d#u ?ks.;kr ;sr vkgs-
eqG eqnr laiY;kuarjP;k dkyko/khph ns;ds vn;ki vnk dsysyh ukgh-
&&
&&
ukgh
egRokP;k iafiax LVs’ku djhrk eatqj ins Hkj.;kckcrpk izLrko lknj dj.;kr ;sbZy-
lnj loZ deZpk&;kaph ekfgrh ik.kh iqjoBk foHkkxkr miyC/k vkgs-
lnL;k Jherh t;Jh lqosZ%& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 25 gk Jherh t;Jh lqosZ ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 25 %& mYgkluxj ‘kgjkr vuf/kd`r cka/kdkes gksow nsow u;sr vls ek- mPp
U;k;ky;kps vkns’k vlrkauk mYgkluxj ‘kgjkr fcufnDri.ks vukf/kd`r cka/kdkes gksr vkgsr- lacaf/kr
foHkkxkrhy vf/kdkjh o deZpkjh v’;k vukf/kd`r cka/kdkekauk ikBh’kh ?kkywu laj{k.k nsr vlY;kps
fun’kZukl ;sr vkgs o ;keqGsp ‘kgjkr vukf/kd`r cka/kdkekauk ikBh’kh ?kkywu laj{k.k nsr vlY;kps
fun’kZukl ;sr vkgs o ;keqGsp ‘kgjkr vukf/kd`r cka/kdkes gksr vkgsr- R;k vuq”kaxkus [kkyhy
iz’ukoj egklHksr ppkZ gksowu lqpd] lek/kkudkjd] lfoLrj ekfgrh feG.ksl fouarh vkgs-
iz-Ø- 1 v½ Hkxokunkl gkWLihVyps ekxs] rGekGk vf/kd ,d ekG;kps vkj-lh-lh- cka/kdke dj.;kr
vkys vlwu Jh- eukst txokuh] HkqekQh;k ;kl lnj cka/kdkekl egkikfydsus fuoklh okijklkBh
cka/kdke ijokuxh fnyh vkgs- ijarw lacaf/krkus fnysY;k cka/kdke ijokuxh izek.ks fuoklh okij u djrk
cka/kdkekrhy ojP;k etY;kpk okij O;kikjh rRoklkBh djhr vkgs- ;kpkp vFkZ vukf/kd`ri.ks]
csdk;ns’khji.ks egkikfydsP;k vkns’kkfo#/n lacaf/kr O;Drh cka/kdkekpk okij djhr vlY;kus
egkikfydsus fnysyh ijokuh jn~n dk dsyh ukgh\ lnjph cka/kdke ijokuxh jn~n dj.kkj vkgs dk\
lnj cka/kdkekl iq.kZRokpk nk[kyk fnyk vkgs dk\
mRrj %& Hkxokunkl gkWLihVyP;k ekxs rGetyk vf/kd ,d etyk vkjlhlh ps cka/kdke mYgkluxj
egkuxjikfydk uxjjpuk foHkkxkdMqu lq/kkjhr cka/kdke izek.ki= Ø- meik@ujfo@ckai@116@02@103]
fnukad 27@4@2007 uqlkj pkyq dj.;kr vkys vkgs- R;kuarj cka/kdke/kkjd Jh- Hkxokunkl vkxhpk
;kapsekQZr Jh- eukst txokuh] dqyeq[kR;k/kkjd IykWV ua- 1233]1234 Hkk 1235 mYgkluxj&5 ;kauk
fnukad 6@6@2007 jksth izHkkx dk;kZy;kr tk-Ø- meik@v-ck-fufo@;q-iks- 04@05@07 vUo;s egkjk”Vª
izknsf’kd o uxjjpuk vf/kfu;e 1966 ps dye 52]53 o 54 vUo;s uksfVl ctko.;kr vkyh vkgs-
uksfVlhph eqnr laiY;kuarj fu;ekuqlkj dkjokbZ dj.;kr ;sbZy-
lnj bekjrhe/;s ifgY;k etY;koj fouk ijokuxh okf.kT; okij lq# vlY;kps fun’kZukl vkY;koj lnjph
ijokuxh fnuka 5@4@2007 jksthP;k i=kUo;s uk eatqj dj.;kr vkysyh gksrh- rlsp ifgY;k etY;kojhy
cka/kdke fu”dkflr dj.;kr vkysys gksrs- rn~uarj R;kpk fjVsa’ku udk’kk fn- 27@4@2007 jksth eatqj
dj.;kr vkysyk vkgs- o R;kl vn;kii;Zar cka/kdke iq.kZRokpk nk[kyk ns.;kr vkysyk ukgh-
lnL;k Jherh t;Jh lqosZ%& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 26 gk Jh- ch-ch-eksjs ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 26 %& iz-Ø- 1½ lu 2007 P;k mYgkluxj egkuxjikfydk lkoZf=d fuoM.kwdhr
,dq.k dks.kdks.kR;k i{kkps uxjlsod fuoMqu vkys vkgsr\
2½ dks.kdks.kR;k i{kkps xVusrs vkgsr\
3½ dks.kdks.kR;k xVusR;kauk egkuxjikfydsus dWfcu fnY;k vkgsr\
4½ dWfcu ns.;kps vf/kdkj ek- vk;qDrkauk vkgsr dh ek- egkikSjkauk vkgsr\
5½ vkrk vfLrRokr vlysY;k loZ dWfcu ek- vk;qDrkaP;k ijokuxhus fnysY;k vkgsr dk\
rkj[ksuqlkj rif’ky n;kok-
6½ ,dq.k jktfd; i{kkauk vf/kd`ri.ks fdrh dWchu fnY;k vkgsr\
7½ fnukad 5 ,fizy] 2007 uarj izR;sd dWchuoj fdrh [kpZ dj.;kr vkyk\ rif’ky n;kok-
mRrj %& 1½ lu 2007 P;k mYgkluxj egkuxjikfydk lkoZf=d fuoM.kwdhr ,dw.k 75 ikfydk
lnL; fuoMwu vkys vkgsr R;kaph ukos fnukad 6 ,fizy] 2007 P;k ‘kklfd; jkti=kr izfl/n
dj.;kar vkyh vkgsr R;k jkti=kph izr izR;sd ikfydk lnL;kl egkikfydk lfpokadMqu izLr`r
dj.;kar vkyh vlwu rh iqUgk izLr`r dj.ks vko’;d okVr ukgh-
2½ yksdHkkjrh] f’kolsuk] Hkktik] dkWaxzsl] euls] jkdkik] vkjihvk;
3½ vn;kii;Zar xVusR;kauk dWfcu okVi dj.;kr vkysys ukgh-
4½ dWfcu okVi dj.;kps vf/kdkjh ek- vk;qDrkauk vkgsr-
5½ vn;kii;Zar ,dgh dWfcu okVi dj.;kr vkysys ukgh-
6½ ek- vk;qDr ;kapsdMs izLrko lknj dsysuarj ekU;rsuqlkj iq<hy dk;Zokgh dj.;kr ;sbZy-
7½ 5 ,fizy]2007 uarj [kkyh ueqn dsysY;k dschuoj [kpZ dj.;kr vkyk-
1½ vkj-ih-vk;- dk;kZy; ¼vkBoys xV½ & 4]000@&
2½ lHkkx`g usrk ;kaps dk;kZy; & 4000@&
3½ jk”Vªoknh dkWaxzsl ikVhZ xVusrk dk;kZy; & 4000@&
4½ vkj-ih-vk;- dk;kZy; ¼xobZ xV½ & 4]000@&
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %& ek- egkikSjth] ek>k iz’u vlk vkgs dh] lu 2007 P;k mYgkluxj
egkuxjikfydk lkoZf=d fuoM.kwdhr ,dq.k dks.kdks.kR;k i{kkps uxjlsod fuoMqu vkys vkgsr\
dks.kdks.kR;k i{kkps xVusrs vkgsr\ dks.kdks.kR;k xVusR;kauk egkuxjikfydsus dWfcu fnY;k vkgsr\
dWfcu ns.;kps vf/kdkj ek- vk;qDrkauk vkgsr dh ek- egkikSjkauk vkgsr\ vkrk vfLrRokr vlysY;k
loZ dWfcu ek- vk;qDrkaP;k ijokuxhus fnysY;k vkgsr dk\ rkj[ksuqlkj rif’ky n;kok- ,dq.k
jktfd; i{kkauk vf/kd`ri.ks fdrh dWchu fnY;k vkgsr\ fnukad 5 ,fizy] 2007 uarj izR;sd dWchuoj
fdrh [kpZ dj.;kr vkyk\ rif’ky n;kok-
egkikfydk lfpo %&eq[;ky;krhy tkxk okVikckcr ek- vk;qDr ;kaP;k rQsZ pkj lnL;h; lferh
LFkkiu dj.;kar vkysyh vkgs- mi&vk;qDr¼ekyeRrk½] egkikfydk lfpo] ‘kgj vfHk;ark] dk;Zdkjh
vfHk;ark v’kk pkj lnL;h; lfeR;kPkh jpuk r;kj dj.;kar vkyh vkgs- R;kauk ,dk vkBoM;kr
Iyku r;kj d#u vgoky n;k;pk vkgs dh dks.kdks.krh dWfcu dks.kk&dks.kkyk n;k;ph vkgs- o
tkxspk okij d’;kizdkjs djk;pk vkgs\
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&ek- lfpo lkgsc] eyk rj vls okVrs dh ;k lHksps dkedkt fBd vkgs
vki.k c?krk pkaxyh xks”V vkgs- ijarq egkikSjkauh ;kfBdk.kh mRrj n;kos vU;Fkk vk;qDr lkgsckauh
n;kos- ;k iz’ukps mRrj vkt feGk;yk gos- ;klkBh eh vtZ ns[khy fnysyk vkgs- R;k vtkZps
mRrj gh lferh th useyh tkbZy R;kP;kus ek>s lek/kku gksrs fdaok gksr ukgh gh iq<ph xks”V vkgs-
ijarq vkt egklHksr eh tks iz’u fopkjyk vkgs R;k iz’ukps mRrj ek- vk;qDrkauh fdaok ek- egkikSjkauh
;sFks n;kos-
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh %&ek- vk;qDr lkgsc] eh ;sFks dWfcu fo”k;h ,d i= fnys gksrs dh]
tksi;Zar dWfcups okVi gksr ukgh rksi;Zar dWfcu fly dj.;kr ;kO;kr- dkj.k okjaokj gh dWfcu ;kph
vkgs] R;kph vkgs vls gksr vkgs- vkt vkeP;k i=dkj ca/kquk dWfcu nsoqu R;kaph dWfcu fly
dj.;kr vkyh v’kh pqd gksoqu tkrs- ,d osG dWfcu nsoqu ijr ?ks.ks- gh eksBh [ksnkph xks”V vkgs
,drj i=dkjkauk ,d dWfcu n;k ukghrj lokZaP;k dWfcu can djk Eg.kts ,d lkFk dWfcups okVi
djrk ;sbZy-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%&ek- lnL;] eh iz’u fopkjyk vkgs] ekÖ;k iz’ukps mRrj R;kauk nsoq n;k-
rqEgh nsoq udk- T;kosGsl rqEgkayk lkax.;kph osG ;sbZy rsOgk rqEgh lkaxk- eyk tjk R;kauk fopk#
n;k-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%& lUekufu; lnL;kauh dWfcu okViklanHkkZr iz’u fopkjyk vkgs- [kjs
Eg.kts ;kaps mRrj iz’kklukus ns.;k,soth lHkkx`gkus R;koj fopkj dj.;kph xjt vkgs vls cksyys rj
okoxs B# u;s-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&ukgh] ukgh- eh lger ukgh-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&;k dkeh vki.k lferhph LFkkiuk dsyh vkgs] loZ ts xVusrs vkgsr
R;kaph la[;k fdrh vkgs\ ;kckcr brj egkuxjikfydse/;s dks.krh dk;Zi/nrh voyafcyh tkrs\
;kpk vH;kl d#u lferh vgoky nsbZy R;kuqlkj dk;Zokgh d#- vkf.k lkr fnolkph eqnr fnyh
vkgs-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&ekU;rk dqBs vkgs\ lferhps rj vn;ki vfLrRop ukgh vkgs- vki.k
ekSf[kd lkafxrysys vkgs- ,d lferh useq vkf.k ngk fnolkuarj eh R;kpk myxMk djsu- ,o<sp
mRrj rqeP;kdMqu ns.;kr vkys gksrs- R;kosGh vkEgh lkafxrys gksrs dh vkEgh rqEgkayk HksV.;klkBh
vkf.k vtZ ns.;klkBh vkyks vkgksr- R;kosGh ;k lanHkkZr vkEgkayk rqeP;kdMqu rso<sp mRrj
feGkysys vkgs- eh gk tks iz’u fopkjysyk vkgs rks orZekui=ke/;s xktyk vkgs] vktP;k gekjk
egkuxj ----------------------
dkgh lnL; %&gekjk lkeuk------
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %& R;k orZekui=ke/;s ,d eksBh ckreh Nkiqu vkysyh vkgs-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %& rs xktfo.;kps dke rqEghp dsysys vkgs- csdk;ns’khj vfrØe.k rqEghp dsysys
vkgs-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&;k lanHkkZe/;s fopkjysY;k iz’ukyk lHkkx`gkiq<s ek- ihBklhu vf/kdk&;kaP;k
ijokuxhus mRrj lknj djhr vkgs- ;k lanHkkZr ,dk lferhph LFkkiuk dj.;kr vkysyh vkgs- lferhpk
vgoky T;kosGsyk izkIr gksbZy R;kosGsyk loZ dk;Zokgh dj.;kr ;sbZy vls mRrj ihBklhu vf/kdk&;kaP;k
ekU;rsus lHkkx`gkyk nsr vkgs-
egkikfydk lfpo%&iz’u laiys iz’uksRrjkpk dkyko/khgh laiyk-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&rqEgh ;kps mRrj fnys ikfgts- lfpo lkgsc ,d fefuV- ekÖ;k iz’ukps gs ;ksX;
izdkjs mRrj nsr ukghr- eyk ekÖ;k iz’ukps ;ksX; vls mRrj feGkysp ikfgts- egklHkse/;s mRrj dk
feGr ukgh\
egkikfydk lfpo %&LFkxu izLrko T;kps lqpd vkgsr Jh- lqjs’k tk/ko o vuqeksnd vkgsr Jh- iz’kkar /kkaMs
R;kauh vkiyk LFkxu izLrko ekaMkok-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&lfpo lkgsc] eh dk; Eg.kr vkgs\
egkikfydk lfpo %&vki.k ek-egkikSjkauk lacks/kqu iz’u fopk# ‘kdrk- eh FksV vkiY;k iz’ukps mRrj nsoq
‘kdr ukgh-
lnL; Jh-ch-ch-eksjs %&ekÖ;k iz’ukps ek- egkikSjkauh mRrj fnys ikfgts uk\ ;sFks rj eh vls ikgr vkgs dh]
lgk efgus >kys- vkeP;k egkikSj ,d ‘kCn lq/nk cksyr ukghr-
mi&egkikSj %&ek- egkikSjkaP;k ijokuxhus eh cksyr vkgs- vk;qqDr lkgsckauh lkafxrys dh] lkr fnolkaP;k
vkr rqEgkayk mRrj feGsy- vkrk iz’uksRrjkpk rkl laiyk vls ?kksf”kr dj.;kr vkys vkgs- rjh rqEgh
cksyr vkgkr- lfpo lkgsc] iq<hy dk;Zokgh pkyq djk-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&mi&egkikSj ;k ukR;kus rqEgkayk fouarh vkgs dh T;kosGsyk lHkkx`gke/;s egkikSj
ulrhy rsOgkp rqEgh mRrj fnys ikfgts-
mi&egkikSj %&ek- eksjs lkgsc] ek- egkikSjkaP;korhus mRrj ns.;kr vkys vkgs- R;kapk eku Bsok-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&ek- egkikSjkaP;korhus mRrj ns.;kr vkysys vkgs-
mi&egkikSj %&ek- eksjs lkgsc] ek- egkikSjkaP;korhus mRrj ns.;kr vkys vkgs- R;kapk eku Bsok-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&Jh- eksjs lkks- rqEgkayk mRrj fnysys vkgs- rqEgh [kkyh clk-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&egkikSjkaP;k ijokuxh mi&egkikSj cksyrkr- R;kauk rqEgh Fkkacoq udk- R;kauk
Fkkacfo.;kpk vf/kdkj QDr egkikSjkauk vkgs- rqEgkayk ,Sdk;ps vlsy rj ,Sdk-
lnL; Jh-ch-ch-eksjs%&T;kosGh vkeP;k lUekufu; egkikSj lHkkx`gkr ulrhy R;kosGh vkeps mi&egkikSj
mRrj nsoq ‘kdrhy-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs%&lUekufu; lnL;kl ek- egkikSj vkf.k vk;qDrkauh mRrj fnysys vkgs-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjkauk fopk#u vki.kkal mRrj fnys vkgs-
mi&egkikSj %&ek- egkikSjkaP;k vkns’kkus eh mRrj fnys vkgs- vkf.k lfpo lkgsc lHksph iq<hy dk;Zokgh
lq# djk-
egkikfydk lfpo %&lUekufu; lnL; Jh- lqjs’k tk/ko vki.k vkiyk LFkxu izLrko ekaMkok-
LFkxu izLrko ;kizdkjs vkgs----------------------
LFkxu izLrko
lqpdkps uko %& Jh- lqjs’k e/kqdj tk/ko
vuqeksndkps uko %& Jh- iz’kkar /kkaMs
fo”k; %& ^^vUu foHkkx ‘kklukdMqu egkikfydsdMs gLrkarjhr dj.;kckcr**
egkjk”Vª ‘kklukus mYgkluxj uxjifj”knps vUu foHkkx lIVsacj] 1994 e/;s uxjikfydsdMqu
dk<wu ‘kklukdMs ns.;kr vkysys vkgs-
R;kuarj vkWDVksacj] 1996 e/;s uxjifj”knsps egkikfydsr #ikarj >kY;kuarj rRdkyhu ek-
vk;qDr lkks- ;kauh vUu foHkkx egkikfydsdMs gLrkarjhr djkos] ;klkBh fnukad 27@5@1997]
2@5@1999] 28@4@2000] 20@6@2000 o 4@7@2000 jksth ‘kklukl dGfoys vkgs- ijarq
vkti;Zar vUu foHkkx ‘kklukdMwu egkikfydsdMs gLrkarj >kysys ukgh-
‘kgjkrhy nqdkunkjkauk vUu ijokus feG.ks] vUu ijokus] uqruhdj.k dj.ks bR;knh dkes
‘kklukps dk;kZy; Bk.ks ;sFwku dj.;kl =kl gksrks- vUu o vkS”k/k fo”k;d rØkjhoj Rojhr fuokj.k
gksr ukgh- ‘kgjkr feBkbZph] FkaM is;s [email protected]] gkWVsYl] migkjx`gs] pgkph nqdkus bR;knh
vankts 1000 is{kk tkLr vlwu vUu foHkkx egkikfydsP;k v[kR;kfjr vlY;kl R;kiklqu vankts
egkikfydsl 15 rs 20 yk[k #i;s mRiUu gksow ‘kdrs-
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko%&ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc vkf.k loZ lUekufu; lnL; --------------
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&vkf.k nqljh xks”V -------
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&vgks iz’uksRrjkph osG laiyh vkrk- vkrk vkEgkayk cksyq n;k-
mi&egkikSj %&iz’uksRrjkph osG laiyh vkgs- eksjs lkgsc vkrk rqEgh clqu ?;k-
;kosGh dkgh lUekufu; lnL; ,dkp osGh tksj&tksjkr cksyr gksrs R;kaP;k ,df=r vkoktkr dks.k
useds dk; cksyr vkgs gs letqu ;sr uOgrs-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&ek- egkikSj egksn;k] Jh-ch-ch- eksjs ;kaP;k iz’ukps mRrj fnys tkos-
mi&egkikSjkauh dqBi;Zar mRrjs n;k;ph\ egkikSjkauhgh mRrjs n;kohr uk\ egkikSj ulrhy rsOgk xks”V osxGh
vkgs-
mi&egkikSj %&egkikSjkaP;k vkns’kkusp eh cksyrks vkgs- rqEgakyk ekfgr vkgs dk; fu;e dk; vkgsr\
egkikSjkauh vkns’k fnY;kuarj eh cksyr vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&vgks iz’uksRrjkph osG laiyh vkgs uk\
mi&egkikSj %&ek- lfpo lkgsc] rqEgkayk fu;e dk; vkgs rks lkaxrhy-
lnL; Jh-ch-ch-eksjs %&ek- egkikSj tj vkiys vklu lksMqu tkrkr rsOgk mi&egkikSj mRrj nsoq ‘kdrkr-
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&ek- vk;qDr lkgsc] uxjikfydsdMqu egkjk”Vª ‘kklukus lu 1994 e/;s vUu
foHkkx vkiY;k rkC;kr ?ksryk vkgs- R;kuarj vkiY;k egkuxjikfydsus 27@5@1997] 2@5@19997]
19@2@1999] 28@4@2000 R;kuarj 20@6@2000 o 4@5@2000 jksth ‘kklukdMs okjaokj i= nsoqu
vUu foHkkx egkuxjikfydsdMs ns.;kdkeh fouarh dsyh vkgs- rjhgh ‘kklukus vkrki;Zar vUu foHkkx
vkiY;kdMs Lokf/ku dsysys ukgh- R;klkBh eh o ek>s fe= Jh- iz’kkar /kkaMs ;kauh egklHksiq<s LFkxu izLrko
Bsoyk vkgs- ek>h loZ lnL;kauk fouarh vkgs dh ‘kgjkP;k fodklklkBh vkf.k O;kik&;kauk lq[klks;h
feG.;klkBh vUu foHkkx ‘kklukdMqu egkuxjikfydsP;k rkC;kr ?;k;yk ikfgts- R;klkBh ;sFks lokZueqers
Bjko ikjhr d#u rks ‘kklukdMs ikBfoyk ikfgts- ;kiqohZps vk;qDr ek- Jh- dkacGs lkgsckauh ekxhy
efgU;ke/;s ,d izLrko ikBfoysyk vkgs- ;klkBh loZ lnL;kauk ek>h fouarh vkgs dh] gk Bjko lokZuqers
ikfjr d#u vUu foHkkx ‘kklukdMqu egkikfydsdMs gLrxr djkos- v’kh ekx.kh d#u vkiY;k ‘kgjkrhy
ts nqdkunkj vkgsr] gkWVsYl vkgsr ;kauk lq[klqfo/kk feG.;klkBh vUu foHkkx egkikfydsdMs gLrkarjhr >kyk
ikfgts- v’kh ek>h lHkkx`gkyk fouarh vkgs-
lnL; Jh- yky iatkch %&;kckcr ek- vk;qDrkauk v’kh fouarh vlsy dh] ;kyk ikBiqjkok >kyk ikfgts-
dkj.k dh ;sfFky yksdkauk vUu ijokuk feGfo.;klkBh Bk.ks ;sFks tkos ykxrs- o vkrk vkiyh
egkuxjikfydk vlY;keqGs vUu foHkkx vkiY;kdMs vlyk ikfgts- ;klkBh ek>h vki.kkal fouarh vkgs
dh] vki.k ;k izLrkokpk ikBiqjkok dsyk rj cjs gksbZy ukghrj ‘kklukdMqu vUu foHkkx vki.kkal
lgtklgth gLrkarjhr gks.kkj ukgh-
ek- egkikSj %& LFkxu izLrkokckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kar ;sr vkgs-
fo"k; %& ^vUu foHkkx* ‘kklukdMwu egkikfydsdMs gLrkarjhr dj.ks-
izLrkouk
egkjk”Vª ‘kklukus mYgkluxj ‘kgj] uxjikfydk vlrkauk uxjikfydsdMs vlysyk ^vUu foHkkx *
‘kklukus dk<wu ?ksryk vkgs-
ijarq brj egkuxjikfydsdMs egkikfydsps Lora= ^vUu foHkkx* vkgsr- Lor%ps vUu fufj{kd]
deZpkjh@vf/kdkjh dk;Zjr vkgsr- R;keqGs ‘kgjkrhy gkWVsy e/;s vUu fo”kck/kk >kY;kl Rojhr dk;Zokgh
dj.;kr ;srs- rlsp lnj nqdkukaps ijokus] nk[kys egkikfydsdMwu fnys tkr vlY;kus egkikfydsps mRiUukr
ok< gkssrs-
mYgkluxj egkuxjikfydsdMs ^vUu foHkkx* ulY;kus ‘kgjkrhy ukxjhdkauk@O;olkf;dkauk
O;olk;kckcrps ufou ijokus] nk[kys rlsp ijokU;kaP;k uqruhdj.kklkBh Bk.ks ;sfFky dk;kZy;kr tkos
ykxrs-
rjh mYgkluxj ‘kgkrhy ukxjhdkaP;k@O;olk;hdkaP;k fgrkP;k o lks;hP;k n`”Vhus o rlsp
egkikfydsps mRiUukps L=ksr ok<fo.;klkBh ^vUu foHkkx* egkikfydsdMs gLrkarjhr gks.kslkBh ‘kklukl i=
O;ogkj dj.ks vko’;d vkgs- R;kuqlkj lnjph dk;Zokgh dj.;klkBh ‘kklukdMs ikBiqjkok dj.ks vko’;d
vkgs- rjh ^vUu foHkkx* ‘kklukdMwu egkikfydsdMs gLrkarjhr dj.;kckcr ‘kkluk’kh i=O;ogkj dj.;kl
vuqerh feG.kslkBh lnjpk izLrko ek- egklHksiq<s ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs- egklHkk Bjko Ø- 25 fnukad %& 29@6@2007
lqpdkps uko %& Jh- lqjs’k tk/ko
vuqeksndkps uko %&iz’kkar /kkaMs
gh egklHkk ojhy izLrko fopkjkr ?ksrk mYgkluxj ‘kgjkr ukxfjdkauk@O;olkf;dkauk
O;olk;kckcrps vUuijokus] nk[kys rFkk ijokus uqruhdj.kklkBh mYgkluxj egkuxjikfydk {ks=kdjhrk
vUu vuqKkid izkf/kdkjh fu;qDr dj.ks o R;kaph vf/klwpuk dk<.ks ckcr ‘kklukdMs tksjnkj ekx.kh
dfjr vkgs-
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&ek- egkikSj] ek- mi&egkikSj] ek- vk;qDr lkgsc] tulaidZ vf/kdkjh
Jh- ;qojkt Hknk.ks ;kaP;k ckcrhr ekxP;k egklHksr cgqerkus Bjko ikjhr >kysyk vkgs- rks ‘kklukdMs
vkiY;k lghfu’kh ikBfoyk vkgs fdaok ukgh gs ;k fBdk.kh lkafxrys rj cjs gksbZy- dkj.k dh lkr&lkr
efgykapk fou;Hkax dsysY;k O;Drhyk ;k egklHksr Bsoq u;s v’kh vkEgh vki.kkal fouarh dsyh gksrh- rj
R;k Bjkokps iq<s dk; >kys\ R;kph ekfgrh lHkkx`gkyk fnyh tkoh-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&ek- vk;qDr lkgsc] vkrk Jh- Hknk.ks ;kapk tks fo”k; vkgs- R;kl ekxhy egklHksr
vkEgh fojks/k dsY;kuarj ;kauh ikfjr dsyk vkgs- ijarq iq<hy dkjokbZ th vkgs rh vk;qDr tk.ks vkf.k
dkjokbZ tk.ks- rks fo”k; >kY;kuarj iqUgk egklHksr mifLFkr dj.ks- ;k ‘kqYYkd fo”k;klkBh egklHksph osG
?ks.ks cjkscj ukgh-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&v’kk fou;Hkax dsysY;k O;Drhyk rqEgh lgu djky dk;\ ;k egkikfydsr
vftckr lgu dsys tk.kkj ukgh- R;kP;koj dkjokbZ dk; >kyh vkgs R;kps mRrj ;kfBdk.kh ikfgts-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&R;kpk ikBiqjkok vk;qDr lkgsc djrhy-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&lHkkx`gkyk ;kps mRrj dGys ikfgts] ;kph ekfgrh >kyh ikfgts-
;kosGh dkgh lUekufu; lnL; ,dkp osGh tksj&tksjkr cksyr gksrs R;kaP;k ,df=r vkoktkr dks.k
useds dk; cksyr vkgs gs letqu ;sr uOgrs-
lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k%&ek- egkikSjth] lfpo lkgsc o vk;qDr lkgsc] Jh- Hknk.ks ;kapk fo”k;
tquk >kyk vkgs R;kdMs vki.k y{k dk nsr ukghr\ gk efgykaoj vR;kpkj vkgs- Jh- Hknk.ks ;kauh tks
efgykaoj vR;kpkj dsyk vkgs rks vkEgh lgu dj.kkj ukgh- R;kl dkeko#u dk<qu Vkdys tkos-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM %&Jh- Hknk.ks ;kauh lgk lkr efgykaoj vR;kpkj dsyk vkgs-
lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k%&Jh- Hknk.ksaoj dkjokbZ pkyq vkgs dk\ vlk dks.krk vf/kdkjh vkgs gk
egkikfydspk\ gk efgykaoj vR;kpkj vkgs] tqyqe vkgs- R;kl dkeko#u dk<qu Vkdk- vkEgh lq/nk efgyk
vkgksr-
;kosGh dkgh lUekufu; lnL; ,dkp osGh tksj&tksjkr cksyr gksrs R;kaP;k ,df=r vkoktkr dks.k
useds dk; cksyr vkgs gs letqu ;sr uOgrs-
mi&egkikSj %&lHkkx`gkr lq/nk efgyk oxZ vkgs- T;k egkuxjikfydsr efgykaoj vR;kpkj gksrks-----------
lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %& Jh- Hknk.ks dk; vkgs rs vkEgkayk ekfgr vkgs- efgykaP;k lkM;k
ikg.;kpk] R;kaph fopkjiql dj.;kpk R;kauk dk; vf/kdkj vkgs- rs tulaidZ vf/kdkjh vkgsr- R;kauh
R;kaps dke djkos-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&Jh- Hknk.ks ;kaP;k cktwus cksy.kk&;kauh R;kaP;kdMqu iSls ?ksrys vkgsr Eg.kqu rs
R;kaP;kcktqus cksyr vkgsr-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&R;kaph dqBi;Zar pkSd’kh >kyh ;kpk [kqyklk Ogkok-
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 2 okpqu nk[kforkr-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo”k; Ø- 2 %& ekxhy egklHksps fnukad 20@4@2007 jksthP;k lHksps bfro`Rr
dk;e dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
egkikfydk lfpo %&;ke/;s nksu pqdk vkgsr iq”B Ø- 30 oj Jherh lqeu ‘ksGds ;kaP;k tkxh Jherh yrk
fude ;kaP;k ukokph uksan >kyh vkgs- R;kph nq#Lrh djk;ph vkgs rlsp i`”B Ø- 41 oj Jh- panj
lk/kokuh vls uko fyfg.;kr vkys vkgs- rsFks Jh- panj csykuh v’kh nq#Lrh djk;ph vkgs- lax.kdh;
pqd vkgs- fBd vkgs\ ikl\
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& ekxhy lHksps fnukad 20@4@2007 jksthps bfro`Rr tls vkgs rls lokZuqers dk;e dj.;kr
;sr vkgs-
fo”k; Ø- 2 %&ekxhy egklHksps fnukad 20@4@2007 jksthP;k lHksps bfro`Rr dk;e dj.ks-
lwpd % Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksnd % Jh- jktq tX;klh
egklHkk Bjko dz- 25 v fnukad % 29@6@2007
gh egklHkk egkikfydk lfpokauh izLr`r dsysY;k fnukad 20@4@2007 jksthP;k egklHkk
bfro`RrkarkP;k i`”B Ø- 1 rs 62 e/khy i`”B Ø- 30 oj lnL;k Jherh yrk fude ;k ukokP;k uksanhP;k
fBdk.kh lnL;k Jherh lqeu ‘ksGds o i`”B Ø- 41 ojhy vuq-Ø- 6 oj Jh- panj lk/kokuh ;k ukokP;k
uksanhP;k fBdk.kh Jh- panj csykuh v’kh nq#Lrh d#u moZjhr bfro`Rr tls vkgs rls dk;e dj.;kl ekU;rk
nsr vkgs-
lokZuqers
egkikSj@ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 3 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 3%&o`{kizkf/kdj.kkph iquZLFkkiuk dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
egkikfydk lfpo %&loZ i{kkaP;k xVusR;kaP;korhus vki&vkiY;k i{kkP;k lnL;kaph ukos izLrkfor dj.;kr
vkysyh vkgsr-
f’kolsusP;k orhus 1- Jh-jkts’k nsosanz oku[ksMs
2- Jhe- ehuk lksusth ¼lksaMs½
3- Jh- fnyhi xk;dokM
4- Jhe- T;ksrh ekus
Hkkjrh; jk”Vªh; dkWaxzslP;k orhus 1- Jhe- jtuh egkMhd
Hkkjrh; turk ikVhZP;k orhus 1- Jh- yky iatkch
2- Jh- teuq iqjLokuh
vkjihvk;P;k orhus 1- Jh- ch-ch- eksjs
yksdHkkjrhP;k orhus 1- Jh- jktw bnukuh
2- Jh- fouksn Bkdwj
3- Jh- vadq’k EgLds
4- Jhe- eksuk ouokjh
jk"Vªoknh dkWaxzsl ikVhZP;k orhus 1- Jh- jktw tX;klh
2- Jhe- lqjs[kk osydj
3- Jhe- fuyw pkanokuh
gh ia/kjk ukos vkgsr- fBd vkgs\
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh %&ek- egkikSjth] o`{kizkf/kdj.kkph th iquZjpuk >kyh vkgs R;kfo”k;kckcr eh
cksyq bfPNrks dh] ;k vxksnj ts o`{kizkf/kdj.k gksrs ek- vk;qDr lkgsckauh ‘kgjkrhy o`{kkaph x.kuk
dj.;kckcr lkafxrysys gksrs- ijarq ekxhy lgk efgU;ke/khy dkyko/kh ikfgyk rj i;kZoj.k fLFkrh n’kZd
vgoky fdaok o`{kx.kuspk vgoky egklHksiq<s vk.kysyk ukgh- rj yodjkr yodj o`{kizkf/kdj.kkph cSBd
cksykoqu gs ts fo”k; v/kZoV jkfgys vkgsr rs iq.kZ dsys ikfgtsr-
egkikfydk lfpo %&fBd vkgs\ ikl\
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjP;k fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 3 %& o`{kizkf/kdj.kkph iquZLFkkiuk dj.ks-
izLrkouk
lu&2007 P;k lkoZf=d fuoM.kwdhuarj ,dw.k 75 uofuokZfpr ikfydk lnL; fuoMwu vkys vkgsr-
R;k lnL;kae/kqu egkikfydsP;k o`{kizkf/kdj.kkoj 15 lnL;kaph fu;qDrh gh ekU;rk izkIr i{kkps fdaok
uksan.khd`r i{kkaps rkSyfud i{kcG fopkjkr ?ksowu vkf.k lHkkx`g usrk] fojks/khi{k usrk o v’kk izR;sd i{kk’kh
fdaok xVk’kh fopkj fofue; d#u egkuxjikfydsrhy v’kk i{kkP;k fdaok xVkP;k la[;kcGkP;k izek.kkr
lnL;kaps ukefunZs’ku dj.;kckcrph rjrqn vkgs- izR;sd xVkps la[;kcG [kkyhy izek.ks vkgs-
yksdHkkjrh f'kolsuk jk"Vªoknh dkWxzsl ikVhZ Hkktik dkWxzsl vkjihvk; euls vi{k
17 17 16 11 6 5 2 1
75
15
= 5-00
O`k{kizkf/kdj.kkP;k ,dk lnL;kps fuoM.kwdhlkBh erkaps izek.k& 5-00 vl.ks vko’;d vkgs-
R;kvuq”kaxkus izR;sd xVkP;k la[;kcGkP;k izek.kkr lnL;kaps ukefunZs’k [kkyhy izek.ks
vlsy-
¼1½
yksdHkkjrh
17
&& X 15
75
= 3-39
¼5½
dkWxszl
6
&& X 15
75
= 1-02
¼2½
f'kolsuk
17
&& X 15 75
= 3-39
¼6½
vkjihvk;
5
&& X 15
75
= 0-99
¼3½
jk-dk-ik-
16
&& X 15
75
= 3-19
¼7½
e-u-ls-
2
&& X 15
74
= 0-39
¼4½
Hkktik
11
&& X 15
75
= 2-19
¼8½
vi{k
1
&& X 15
75
= 0-19
ojhy izR;sd xVkP;k la[;sP;k rkSyfud la[;kcGkrwu iw.kkZadkP;k vk/kkjs izFke i{kfugk; [kkyhy
use.kwdk dj.;kr ;srhy-
yksdHkkjrh f'kolsuk jk"Vªoknh dkWxzsl ikVhZ Hkktik dkWxzsl ,dw.k
3 3 3 2 1 12
;kuarj fjDr jkg.kk&;k rhu tkxkaoj ukefunZs’ku djrkauk T;k xVkps viw.kkZadkrhy rkSyfud cG
tkLr vkgs- R;k xVkps ikfydk lnL;kps ukefunZs’ku djrk ;sbZy-
R;keqGs [kkyhy xVkps viw.kkZadkrhy rkSyfud cG [kkyhy izek.ks vkgs- ¼1½ yksdHkkjrh 0-39 ¼2½ f’kolsuk 0-39 ¼3½ jk-dk-ik- 0-19
¼4½ Hkk-t-ik- 0-19 ¼5½ dkWxzsl 0-02 ¼6½ vkjihvk; 0-99
¼7½ e-u-ls 0-39 ¼8½ vi{k 0-19
ojhy ifjfLFkrh igkrk yksdHkkjrh] f’kolsuk vkf.k vkjihvk; ;k xVkps viw.kkZadkrhy rkSyfud cG
tkLr vkgs R;keqGs rhu fjDr tkxkaoj ;k i{kkaP;k izR;sdh ,d&,d lnL;kph use.kwd djrk ;sbZy Eg.kwu
izR;sd xVkps o`{kizkf/kdj.kkoj izek.kkf’kj izfrfu/khRo [kkyhy izek.ks dj.;kl izLrkfor-
yksdHkkjrh f'kolsuk jk-dk-ik- Hkktik dkWxzsl vkjihvk; euls vi{k ,dw.k
4 4 3 2 1 1 0 0 15
egklHkk Bjko dz% 26 fnukad % 29@6@2007
lqpdkps uko %& Jh- jktq tX;klh
vuqeksndkps uko %& Jh-ch-ch- eksjs
gh egklHkk ojhy izLrkous vuqlkj mYgkluxj egkuxjikfydk ukxjh {ks=klkBh [kkyhyizek.ks
o`{kizkf/kdj.kkkph iquZLFkkiuk djhr vkgs-
vk;qDr && lHkkirh
mYgkluxj egkuxjikfydk
1- Jh- jktw bnukuh lnL;
2- Jh- fouksn Bkdwj &**&
3- Jh- vadq’k EgLds &**&
4- Jhe- eksuk ouokjh &**&
5- Jh- jkts’k oku[ksMs &**&
6- Jhe- ehuk lksusth ¼lksaMs½ &**&
7- Jh- fnyhi xk;dokM &**&
8- Jhe- T;ksrh ekus &**&
9- Jh- yky iatkch &**&
10- Jh- teuq iqjLokuh &**&
11- Jhe- jtuh egkMhd &**&
12- Jh- ch-ch- eksjs &**&
13- Jh- jktw tX;klh &**&
14- Jhe- lqjs[kk osydj &**&
15- Jhe- fuyw pkanokuh &**&
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 4 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 4 %& izHkkx lfeR;kaph iquZLFkkiuk dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikfydk lfpo %&dks.krk izLrko ikl\ tks iz’kklukdMqu vkyk vkgs rks\
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&lfpo lkgsc] R;ke/;s c&;kp’kk pqdk vkgs- vkEgkayk tks xks”kokjk ns.;kr
vkyk vkgs R;kr izHkkx lferh Ø- 2 o 3 e/;s 18&18 izHkkx n’kZfoys vkgsr- o ekxhy egklHksr izHkkx
Ø- 54 ckcr Jherh lqeu ‘ksGds ;akuh gjdr ?ksryh gksrh dh R;kapk izHkkx] izHkkx lferh Ø- 2 e/;s gksrk
rks izHkkx lferh Ø- 3 e/;s dlk Vkdyk- gk R;kapk iz’u cjkscj vkgs- Eg.kqu ;k xks”kok&;ke/;s dkgh
lq/kkj.kk dsY;k ikfgtsr- ;klkBh vkEgh ,d lekarj izLrko fnysyk vkgs- izHkkx lferh Ø- 1 thps
dk;kZy; xkSy eSnku ;sFks vkgs- R;kuqlkj izHkkx Ø- 1]2] 3] 4] 5] 6] 15] 14] 16] 17] 18] 19]
20] 21] 24] 25] 36] 37] 38 gs 19 izHkkx vkgsr-
izHkkx lferh Ø- 2 e/;s lq/nk 19 izHkkx vkgsr- ;k lferhps dk;kZy; ;k=h fuokl ;sFks vkgs-
vfk.k ;ke/;s izHkkx Ø- 12] 13] 22] 23] 26] 30] 32] 33] 34] 35] 39] 40] 41] 42] 43] 44]
45] 46] vkf.k 54] izHkkx Ø- 54 ckcr Jherh lqeu ‘ksGds ;kaph th gjdr gksrhs dh 54 Ø- izHkkx]
izHkkx lferh Ø- 2 e/;s gksrk rks izHkkx lferh Ø- 3 e/;s ?ks.;kr vkysyk vkgs- HkkSXkskfyd n`”V;k rks
izHkkx lferh Ø- 2 e/;sp ?;ko;kl ikfgts-
izHkkx lferh Ø- 3 ;ke/;s 7] 8] 9] 10] 11] 27] 28] 29] 31] 47] 48] 49] 50] 51]
52] 53] 56] 58] vkf.k 59-
izHkkx lferh Ø- 4 ;ke/;s 55] 57] 60] 61] 62] 63] 64] 65] 66] 67] 68] 69] 70]
71] 72] 73] 74] 75] vkf.k 76 v’kk 4 izHkkx lfeR;k vkgsr- izR;sd izHkkx lferhe/;s 19&19
izHkkx HkkSxksfyd n`”V;k izR;sdkyk dk;kZy; toG iMsy vkf.k lyxrk ;k n`”Vhus vxksnjP;k iz’kklukus T;k
pqdk dsY;k gksR;k R;k lq/kk#u vkEgh iqjd izLrko nsr vkgksr- rks ekÖ;k ers lokZuqers eatqj gksbZy R;ke/;s
dks.krsgh nqer ulkos- vxksnjP;k izLrkoke/;s lq/kkj.kk dsysyh vkgs-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&Jh- lUekufu; egkikSjth] izHkkx lferhckcrpk izLrko lUekufu; cksMkjs lkgsckauh
okpqu nk[kfoyk- R;ke/;s 54 Øekadkpk tks izHkkx vkgs gk Jherh lqeu xtkuu ‘ksGds ;kapk vkgs- vkf.k
R;kauh ekxhy osGsl ek- vk;qDr lkgsckauk i= fnys vkgs- vkf.k egklHkse/;s rks iz’u ns[khy vkysyk gksrk-
R;koj ppkZ >kysyh vkgs- vkf.k vls mRrj ns.;kr vkysys vkgs dh ikl d#- HkksSxksfyd ifjfLFkrh u
ikgrk gk izHkkx] izHkkx lferh Ø- 3 e/;s Vkd.;kr vkysyk vkgs- izHkkx lferh ;klkBh r;kj dsyh tkrs
dh] ---------------------
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%& eksjs lkgsc] nq#Lrh >kysyh vkgs-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&lfpo lkgsc] ifgY;k izLrkoke/;s lq/kkj.kk d#u nql&;k izLrkokuqlkj izHkkx
jpuk dj.;kr ;koh-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj%&eksjs lkgsc] vkiyh rC;srp fc?kMyh okVrs\
egkikfydk lfpo %& fBd vkgs\ ikl\ Jh- /kuat; cksMkjs lkgsckauh tks izLrko izLrkfor dsyk vkgs rks
fBd vkgs uk\ rks lokZauk ekU; vkgs\
egkikSj %& lnjP;k fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 4%& izHkkx lfeR;kaph iquZLFkkiuk dj.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydsph ifgyh lkoZf=d fuoM.kwd 1997 e/;s >kyh gksrh- R;k fuoM.kwdhe/;s
egkuxjikfydse/;s 69 ikfydk lnL; fuoMwu vkys gksrs- rlsp R;kosGh cgqla[; izHkkxkpah jpuk >kysyh
uOgrh- R;kosGh R;k ifjfLFkrhizek.ks eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye 29 ¼v½ vUo;s
ykxqu vlysY;k izHkkxkaP;k lekos’k vlysY;k 4 izHkkx lfeR;k egklHkk Bjko Ø- 3 fnukad 21@4@2001
izek.ks LFkkiu dj.;kr vkY;k gksR;k- nqljh lkoZf=d fuoM.kwd 2002 e/;s >kyh vkgs- egkikfydsr l/;k
,danj 25 cgqla[; izHkkx vkgsr vkf.k fuoMwu vkysY;k ikfydk lnL;kaph la[;k 76 vkgs- eqacbZ izkafrd
egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye 29 ¼v½ izek.ks ‘kgjkrhy yksdla[;sP;k vk/kkjs 4 izHkkx
lfeR;kaph iquZ%LFkkiuk dj.ks vko’;d vkgs- Eg.kqu ykxwu vlysY;k izHkkxkapk lekos’k vlysY;k pkj
izHkkx lfeR;kaph iquZ%LFkkiuk dj.ksl izLrkfor dj.ksr ;sr vkgs-
v-
dz
izHkkx
lferh
dk;kZy;
izHkkx dzekad ,dw.k
izHkkx
lekfo"V Hkkx
1 xksy eSnku 1]2] 3] 4] 5] 6] 15]
14] 16] 17] 18] 19]
20] 21] 24] 25] 36]
37] 38
19 lsUP;wjh js;kWu] /kksch ?kkV] deyk usg# uxj] QDdM
eaMyh] jekckbZ vkacsMdj uxj] >qysyky eanhj] csol
pkSd] Hkkjr pkSd] xksyeSnku] pksiMk dksVZ] lh-
CykWd] ‘kgkM LVs’ku]
2 ;k=h fuokl 12] 13] 22] 23] 26]
30] 32] 33] 34] 35]
39] 40] 41] 42] 43]
44] 45] 46] 54
19 usg: pkSd] f’k:pkSd] ckyduth ckjh] ‘kkldh;
:X.kky;] dkexkj :X.kky;] VkÅu gkWy] jk/kkLokeh
lRlax gkWy] pkanhckbZ dkWyst] oMksy xko]
mYgkluxj jsYos LFkkud ¼if’pe½] bafnjk xk/akh Hkkth
cktkj] f’kokth pkSd] liuk xkMZu] egkuxjikfydk 3 Ogh-Vh-lh-
eSnku
7] 8] 9] 10] 11] 27]
28] 29] 31] 47] 48]
49] 50] 51] 52] 53]
56] 58] 59]
19 Lkh&CykWd] ‘kkarhuxj] m|ksx fogkj] foB~ByokMh jsYos
LFkkud] vWMfefuLVªsVsM vkWQhl] iobZ pkSd]
mYgklulxj jsYos LFkkud ¼iwoZ½] ykypDdh pkSd]
lsD’ku 25 rs lsD’ku 30] lrjkenkl :X.kky;]
Ogh-Vh-lh- LiksVZl dkWEIysdl]
4 ik.kh iqjoBk 55] 57] 60] 61] 62]
63] 64] 65] 66] 67]
68] 69] 70] 71] 72]
73] 74] 75] 76
19 ejkBk lsD’ku] lqHkk”k VsdMh] dkulbZ jksM] dqykZ
dWEi] dSyk’k dWkyuh] Lokeh ‘kakrh izdk’k vkJe]
nq/kukdk] lkbZ ol.k’kkg njckj] fut/kke vkJe]
xka/kh jksM] vksedkjkuan vkJe] usrkth gk;Ldwy]
73] 74] 75] 76 izHkkr pkSd] fOgul flusek pkSd
egklHkk Bjko dz% 27 fnukad % 29@6@2007
lqpdkps uko %& Jh- /kuat; cksMkjs
vuqeksndkps uko %& Jh- yky iatkch
gh egklHkk ojhy izLrkousr ueqn dsysY;k ykxqu vlysY;k varHkqZr izHkkxkaP;k lekos’kkizek.ks 4 izHkkx
lfeR;kaph iquZjpuk dj.ksl ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 5 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 5 %&fo'ks”k lfeR;kaph LFkkiuk dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
egkikfydk lfpo %&eyk vki.kk lokZauk lwpuk n;k;ph vkgs- fu;ekuqlkj 8 lfeR;k LFkkiu djk;P;k
vkgsr- vki.kkdMqu uÅ lfeR;kackcr izLrko vkyk vkgs- rj ;kckcr vki.k dk; d# bfPNr vkgkr\
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&uÅ lfeR;k LFkkiu dsY;k ikfgtsr- ;k vxksnj lq/nk uÅ lfeR;k gksR;k vkrk
lq/nk uÅ lfeR;k LFkkiu dsY;k tkO;kr-
egkikfydk lfpo%&loZ xVusR;kadMqu th ukos izLrkfor dj.;kr vkyh vkgsr rh eh okpqu nk[kforks-
jk”Vªoknh dkWaxzsl ikVhZ lkoZtfud cka/kdke lferhlkBh
1- Jh- lrh’k pgkG
2- Jh- vfuy fo|kFkhZ
fu;kstu o fodkl lferh
1- Jh- izHkwukFk xqIrk
2- Jhe- eatw iksiVkuh
ik.kh iqjoBk o tyfuLlkj.k lferh
1- Jhe- ljksftuh Vsdpankuh
2- Jh- Hkjr xaxks=h
vkjksX; ifjj{k.k o oS|dh; lgk¸; lferh
1- Jh- ujsanzdqekj Bkdwj
2- Jh- lrh’k pgkG
ek/;fed f’k{k.k o iqoZ izkFkfed f’k{k.k lferh
1- Jhe- lqtkrk fj>okuh
2- Jh- fgjkuan tX;klh
xfyPN oLrh fueqZyu lferh
1- Jh- jfoanz ckxwy
2- Jhe- laxhrk daMkjs
fØMk lekt dY;k.k o lkaLd`frd lferh
1- Jh- x.kir ,Mds
2- Jh- jktw tX;klh
efgyk o ckydY;k.k lferh
1- Jhe- ljksftuh Vsdpankuh
2- Jhe- fuyw pkanokuh
eglwy lferh
1- Jh- jfonz ckxwy
2- Jh- izHkwukFk xqIrk
yksdHkkjrh lkoZtfud cka/kdke lferhlkBh
1- Jh- vadq’k EgLds
2- Jh- lqjs’k tk/ko
fu;kstu o fodkl lferh
1- Jh- eksgunkl jkej[;kuh
2- Jhe- panzk Vsdpankuh
ik.kh iqjoBk o tyfuLlkj.k lferh
1- Jh- vadq’k EgLds
2- Jh- xksfoanjke yqaM
vkjksX; ifjj{k.k o oS|dh; lgk¸; lferh
1- Jhe- panzk Vsdpankuh
2- Jhe- f’kyk eulqydj
ek/;fed f’k{k.k o iqoZ izkFkfed f’k{k.k lferh
1-Jh- nRrk=; iokj
2- Jhe- eksuk ouokjh
xfyPN oLrh fueqZyu lferh
1- Jh- iz’kkar /kkaMs
2- Jh- Hktuyky jkepankuh
fØMk lekt dY;k.k o lkaLd`frd lferh
1- Jhe- T;ksrh pSukuh
2- Jh- fnyhi tX;klh
efgyk o ckydY;k.k lferh
1- Jhe- dfork fljokuh
2- Jhe- fuyhek jkor
eglwy lferh
1- Jh- jktw bnukuh
2- Jh- fouksn Bkdwj
vkjihvk;
lkoZtfud cka/kdke lferhlkBh
Jh- ch-ch- eksjs
fu;kstu o fodkl lferh
Jherh iapf’kyk ukuk iokj
ik.kh iqjoBk o tyfuLlkj.k lferh
Jherh yrk ‘kkarkjke fude
vkjksX; ifjj{k.k o oS|dh; lgk¸; lferh
Jherh lqeu ‘ksGds
ek/;fed f’k{k.k o iqoZ izkFkfed f’k{k.k lferh
Jherh lqeu ‘ksGds
lnL;k Jherh lqeu ‘ksGds%&gh lferh uarj ?ksryh tkoh- Jh-ch-ch- eksjs lkgsckauh vkEgkayk fo’oklkr
?ksrysys ukgh-
xfyPN oLrh fueqZyu lferh
Jh- tuknZu <ksds
egkikfydk lfpo %&Jh-ch-ch- eksjsth\
fØMk lekt dY;k.k o lkaLd`frd lferh
Jh- tuknZu <ksds
efgyk o ckydY;k.k lferh
Jherh yrk ‘kkarkjke fude
eglqy lferh
Jherh iapf’kyk iokj
rlsp eglwy lferhlkBh jk”Vªoknh dkWaxzsl rQsZ nksu ukos lqpfo.;kar vkysyh vkgsr-
eglwy lferh
1- Jh- jfo ckxqy
2- Jh- izHkqukFk xqIrk
Hkkjrh; jk”Vªh; dkWaxzslP;k orhus
lkoZtfud cka/kdke lferhlkBh
Jh- rqylhnkl oflVk
fu;kstu o fodkl lferh
Jh- eksgu lk/kokuh
ik.kh iqjoBk o tyfuLlkj.k lferh
Jh- rqylhnkl oflVk
vkjksX; ifjj{k.k o oS|dh; lgk¸; lferh
Jh- eksgu lk/kokuh
xfyPN oLrh fueqZyu lferh
Jh- lqanj eaxrkuh
efgyk o ckydY;k.k lferh
Jherh ekyrh djksfr;k
lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k %&lkgsc] eyk ;k lfeR;k ilar ukghr- eyk R;k udks vkgsr-
lnL; Jh- lqanj eaxrkuh %&eykgh udks vkgs- uk eyk lkax.;kr vkys- uk eyk ;k lfeR;k
ikfgtsr-
egkikfydk lfpo%& ek/;fed f’k{k.k o iqoZ izkFkfed f’k{k.k lferh%& Jherh bafnjk mnklh]
fØMk lekt dY;k.k o lkaLd`frd lferh
Jherh jtuh egkfMd
eglwy lferh
Jherh ekyrh djksfr;k
Hkkjrh; turk ikVhZP;k orhus lkoZtfud cka/kdke lferhlkBh
Jh- cPpkjke #ipankuh
fu;kstu o fodkl lferh
Jherh ‘kdqaryk ikVhy
ik.kh iqjoBk o tyfuLlkj.k lferh
dqekjh ‘kdqaryk tX;klh
vkjksX; ifjj{k.k o oS|dh; lgk¸; lferh
MkW- fuuk ukFkkuh
ek/;fed f’k{k.k o iqoZ izkFkfed f’k{k.k lferh
Jh- egs’k lq[kjkekuh
xfyPN oLrh fueqZyu lferh
Jh- fd’kksj tX;klh
fØMk lekt dY;k.k o lkaLd`frd lferh
Jh- teuknkl iqjLokuh
efgyk o ckydY;k.k lferh
Jherh t;k ekf[ktk
eglwy lferh
Jh- dqekj vk;ykuh
f’kolsusP;k orhus lkoZtfud cka/kdke lferhlkBh
1- Jh- fnyhi xk;dokM
2- Jh- jkelkxj ;kno
fu;kstu o fodkl lferh
1- Jh- eqds’k rsth
2- Jh- jkts’k oku[ksMs
ik.kh iqjoBk o tyfuLlkj.k lferh
1- Jh- ‘ks[kj ;kno
2- Jherh jktJh jktsanz pkS/kjh
vkjksX; ifjj{k.k o oS|dh; lgk¸; lferh
1- Jh- fot; [kaMq lqikGs
2- Jherh csch uanq HkksbZj
ek/;fed f’k{k.k o iqoZ izkFkfed f’k{k.k lferh
1- Jherh t;Jh lqosZ
2- Jherh jktJh pkS/kjh
xfyPN oLrh fueqZyu lferh
1- Jh- iz/kku ikVhy
2- Jh- jktsanzflag HkqYyj
fØMk lekt dY;k.k o lkaLd`frd lferh
1- Jh- ‘ks[kj ;kno
2- Jh- iz/kku ikVhy
efgyk o ckydY;k.k lferh
1- Jherh feukrkbZ lksusth
2- Jherh T;ksrh ‘;ke ekus
eglwy lferh
1- Jherh olq/kk /kuat; cksMkjs
2- Jherh fon;k fot; fueZys
vkjihvk;P;k Jherh lqeu xtkuu ‘ksGds ;kaps vk{ksi vkgs dh Jh- eksjs lkgsc vki.k R;kauk
fopkjys ukghr-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %& R;kauk eglwy lferh n;k-
lnL;k Jherh lqeu ‘ksGds%&eyk lkoZtfud cka/kdke lferh ikfgts ukghrj dqByhp lferh udks-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&vkEgh vkepk i{k c?kqu ?ksoq-
egkikfydk lfpo %&Jh- ch-ch- eksjsth vki.k y{k n;k- vkiY;k i{kkP;k Jherh lqeu ‘ksGds ;kaph ;k
lferhlkBh bPNk ukgh rj vki.k R;kauk tcjnLrh d# ‘kdr ukghr- nql&;k dq.kkps uko lkaxk- nql&;k
dq.kkps uko lkaxkos ykxsy- lkoZtfud cka/kdke lferhlkBh Jh-ch-ch- eksjs vkiys uko fyfgys vkgs-
lnL; Jh- ts-ds- <ksds%&cka/kdke lferhlkBh Jh- ch-ch-eksjs lkgsckaps uko fyfgys vkgs R;k,soth Jherh
lqeu ‘ksGds ;kaps uko ?ks.;kr ;kos- v’kh eh lqpuk djrks-
egkikfydk lfpo %&Jherh lqeu ‘ksGdsth fBd vkgs\ Jh- rqylhnkl oflVkth vkiysgh nksu lnL;
lferhe/;s lekfo”V gksoq bfPNr ukghr R;kckcr vkiys dk; Eg.k.ks vkgs\
lnL;k Jherh ekyrh djksfr;k%&lkoZtfud cka/kdke lferhe/;s lnL;k Eg.kqu tjh eyk ?ksrys rjh pkysy-
ijarq efgyk ckydY;k.k lferh udks vkgs-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&vkEgh uarj nqljs uko nsoq-
egkikfydk lfpo %&lferh rj vkrk cur vkgs uk\ Jherh ekyrh djksfr;k ;kaP;k ukokr dkWaxzsl i{kkP;k
orhus Qsjcny dj.;kr vkyk vkgs- lkoZtfud cka/kdke lferhr Jherh ekyrh djksfr;k lnL;k vl.kkj o
rsFkqu Jh- rqylhnkl oflVk gs eglqy lferhoj ;srhy- rlsp Jh- fu;kstu o fodkl lferhr Jh- eksgu
lk/kokuh vkgsr R;kaP;k ,soth rsFks Jh- lqanj ¼ckcq½ eaxrkuh gs ;srhy o rs R;kaP;k tkxh tkrhy- fBd
vkgs\
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjP;k fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 5%& fo'ks”k lfeR;kaph LFkkiuk dj.ks-
izLrkouk
lu&2007 P;k lkoZf=d fuoM.kwdhuarj ,dw.k 75 uofuokZfpr ikfydk lnL; fuoMwu vkys vkgsr-
;k lnL;kae/kqu eqacbZ izkafrd egkikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye 30 vUo;s fo’ks”k lfeR;kaph use.kqd
djrk ;sbZy o egkikfydk] LFkk;h lferh] ifjogu lferh bR;knhps dkedktkps fu;e 4 vUo;s [kkyhy
vkB lfeR;kaph use.kqd djrk ;sbZy-
1- lkoZtfud cka/kdke lferh
2- fu;kstu o fodkl lferh
3- ik.kh iqjoBk o tyfuLlkj.k lferh
4- vkjksX; ifjj{k.k o oS|dh; lgk¸; lferh
5- ek/;fed f’k{k.k o iqoZ izkFkfed f’k{k.k lferh
6- xfyPN oLrh fueqZyu lferh
7- fØMk lekt dY;k.k o lkaLd`frd lferh
8- efgyk o ckydY;k.k lferh
izR;sd lferhr 9 lnL;kaph fu;qDrh djrk ;sbZy- egkikfydsP;k fo’ks”k lferhoj 9 lnL;kaph
fu;qDrh gh ekU;rk izkIr i{kkps fdaok uksan.khd`r i{kkaps rkSyfud i{kcG fopkjkr ?ksowu vkf.k lHkkx`g usrk]
fojks/khi{k usrk o v’kk izR;sd i{kk’kh fdaok xVk’kh fopkj fofue; d#u egkuxjikfydsrhy v’kk i{kkP;k
fdaok xVkP;k la[;kcGkP;k izek.kkr lnL;kaps ukefunZs’ku dj.;kckcrph rjrqn vkgs- izR;sd xVkps la[;kcG
[kkyhy izek.ks vkgs-
yksdHkkjrh f'kolsuk jk"Vªoknh dkWxzsl ikVhZ Hkktik dkWxzsl vkjihvk; euls vi{k
17 17 16 11 6 5 2 1
75
9
= 8-33
izR;sd fo’ks”k lferhoj ,dk lnL;kps fuoM.kwdhlkBh erkaps izek.k& 8-33 vl.ks vko’;d vkgs-
R;kvuq”kaxkus izR;sd xVkP;k la[;kcGkP;k izek.kkr lnL;kaps ukefunZs’k [kkyhy izek.ks vlsy-
¼1½
yksdHkkjrh
17
&& X 9
75
= 2-03
¼5½
dkWxszl
56
&& X 9
75
= 0-72
¼2½
f'kolsuk
17
&& X 9 75
= 2-03
¼6½
vkjihvk;
5
&& X 9
75
= 0-59
¼3½
jk-dk-ik-
16
&& X 9
75
= 1-91
¼7½
e-u-ls-
2
&& X 9
75
= 0-23
¼4½
Hkktik
11
&& X 9
75
= 1-31
¼8½
vi{k
1
&& X 9
75
= 0-11
ojhy izR;sd xVkP;k la[;sP;k rkSyfud la[;kcGkrwu iw.kkZadkP;k vk/kkjs izFke i{kfugk; izR;sd
lferhoj [kkyhy use.kwdk dj.;kr ;srhy-
yksdHkkjrh f'kolsuk jk"Vªoknh dkWxzsl ikVhZ Hkktik ,dw.k
2 2 1 1 6
;kuarj fjDr jkg.kk&;k rhu tkxkaoj ukefunZs’ku djrkauk T;k xVkps viw.kkZadkrhy rkSyfud cG
tkLr vkgs- R;k xVkps ikfydk lnL;kps ukefunZs’ku djrk ;sbZy-
R;keqGs [kkyhy xVkps viw.kkZadkrhy rkSyfud cG [kkyhy izek.ks vkgs- ¼1½ yksdHkkjrh 0-03 ¼2½ f’kolsuk 0-03 ¼3½ jk-dk-ik- 0-91 ¼4½ Hkk-t-ik- 0-31
¼5½ dkWxzsl 0-72 ¼6½ vkjihvk; 0-59 ¼7½ e-u-ls 0-23 ¼8½ vi{k 0-19
ojhy ifjfLFkrh igkrk izR;sd lferhoj Hkktik] dkWaxzsl o vkjihvk; ;k xVkps viw.kkZadkrhy
rkSyfud cG tkLr vkgs o R;keqGs rhu fjDr tkxkaoj ;k i{kkaP;k izR;sdh ,d&,d lnL;kph use.kwd djrk
;sbZy Eg.kwu izR;sd xVkps fo’ks”k lferhr izek.kkf’kj izfrfu/khRo [kkyhy izek.ks dj.;kl izLrkfor-
yksdHkkjrh f'kolsuk jk-dk-ik- Hkktik dkWxzsl vkjihvk; euls vi{k ,dw.k
2 2 2 1 1 1 0 0 9
egklHkk Bjko dz% 28 fnukad % 29@6@2007 lqpdkps uko %& Jh- jktw tX;klh
vuqeksndkps uko %& Jh- ch-ch- eksjs
gh egklHkk ojhy izLrkousvuqlkj izR;sd fo”k; lferhoj uÅ ikfydk lnL;kapk lekos’k vlysY;k
[kkyhy 9 fo”k; lfeR;kaph use.kqd djhr vkgs-
1- lkoZtfud cka/kdke lferh
1- Jh- xksfoanjke yqaM
2- Jh- lqjs’k tk/ko
3- Jh- fnyhi xk;dokM
4- Jh- jkelkxj ;kno
5- Jh- cPpkjke :ipankuh
6- Jhe- ekyrh djksrh;k
7- Jh- lrh’k pgkG
8- Jh- vfuy fo|kFkhZ
9- Jhe- lqeu ‘ksGds
2- fu;kstu o fodkl lferh
1- Jh- eksgunkl jkej[;kuh
2- Jhe- panzk Vsdpankuh
3- Jh- eqds’k rsth
4- Jh- jkts’k oku[ksMs
5- Jhe- ‘kdqaryk ikVhy
6- Jh- lqanj eaxrkuh
7- Jh- izHkwukFk xqIrk
8- Jhe- eatw iksiVkuh
9- Jhe- iapf’kyk iokj
3- ik.kh iqjoBk o tyfuLlkj.k lferh
1- Jh- vadq’k EgLds
2- Jherh T;ksrh pSukuh
3- Jh- ‘ks[kj ;kno
4- Jhe- jktJh pkS/kjh
5- dq- ‘kdaqryk tX;klh
6- Jh- rqylhnkl olhVk
7- Jhe- ljksftuh Vsdpankuh
8- Jh- Hkjr xaxks=h
9- Jhe- yrk fude
4- vkjksX; ifjj{k.k o oS|dh; lgk¸; lferh
1- Jhe- panzk Vsdpankuh
2- Jhe- f’kyk eulqydj
3- Jh- fot; lqikGs
4- Jhe- csch ¼usgk½ HkksbZj
5- MkW- uhuk ukFkkuh
6- Jh- eksgu lk/kokuh
7- Jh- ujsanzdqekj Bkdwj
8- Jh- lrh’k pgkG
9- Jhe- lqeu ‘ksGds
5- ek/;fed f’k{k.k o iqoZ izkFkfed f’k{k.k lferh
1- Jh- nRrk=; iokj
2- Jhe- eksuk ouokjh
3- Jhe- t;Jh lqosZ
4- Jhe- jktJh pkS/kjh
5- Jh- egs’k lq[kjkekuh
6- Jhe- banhjk mnklh
7- Jhe- lqtkrk fj>okuh
8- Jh- fgjkuan tX;klh
9- Jh- ch-ch- eksjs
6- xfyPN oLrh fueqZyu lferh
1- Jh- iz’kkar /kkaMs
2- Jh- Hktuyky jkepankuh
3- Jh- iz/kku ikVhy
4- Jh- jktsanzflg HkqYyj
5- Jh- fd’kksj tX;klh
6- Jh- eksgu lk/kokuh
7- Jh- jfoanz ckxwy
8- Jhe- laxhrk daMkjs
9- Jh- tuknZu <ksds
7- fØMk lekt dY;k.k o lkaLd`frd lferh
1- Jhe- T;ksrh pSukuh
2- Jh- fnyhi tX;klh
3- Jh- ‘ks[kj ;kno
4- Jh- iz/kku ikVhy
5- Jh- teuq iqjLokuh
6- Jhe- jtuh egkMhd
7- Jh- x.kir ,Mds
8- Jh- jktw tX;klh
9- Jh- tuknZu <ksds
8- efgyk o ckydY;k.k lferh
1- Jhe- dfork fljokuh
2- Jhe- fuyhek jkor
3- Jhe- feuk lksusth ¼lksaMs½
4- Jhe- T;ksrh ekus
5- Jhe- t;k ekf[ktk
6- Jhe- ekyrh djksrh;k
7- Jhe- ljksftuh Vsdpankuh
8- Jhe- fuyw pkanokuh
9- Jhe- yrk fude
9- eglwy lferh
1- Jh- jktw bnukuh
2- Jh- fouksn Bkdwj
3- Jhe- olw/kk cksMkjs
4- Jhe- fo|k fueZys
5- Jh- dqekj vk;ykuh
6- Jh- rqylhnkl olhVk
7- Jh- jfonz ckxwy
8- Jh- izHkwukFk xqIrk
9- Jhe- iapf’kyk iokj
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 6 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 6 %& Jherh dfYirk dqdjstk nqj/ouhpkyd ;kauk fnukad 1@2@2007 iklqu
egkikfydk lsosrqu LosPNkfuo`Rrhl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjP;k fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 6%& Jherh dfYirk dqdjstk nqj/ouhpkyd ;kauk fnukad 1@2@2007
iklqu egkikfydk lsosrqu LosPNkfuo`Rrhl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
Jherh dfYirk dqdjstk] nqj/ouhpkyd] tdkr foHkkx ;k mYgkluxj egkuxjikfydsr fnukad
16@7@1980 iklqu dk;Zjr vlwu R;kaph lsok 26 o”ksZ 04 efgus 3 fnol >kysyh vkgs- R;kauh fnukad
3@11@2006 jksthP;k vtkZUo;s rhu efgU;kph LosPNk fuo`Rrh uksfVl fnyh vkgs- R;kaP;k fo#/n dks.krhgh
foHkkxh; pkSd’kh lq# vFkok izLrkfor ukgh-
egkjk"Vª ukxjh lsok ¼fuo`Rrh osru½ fu;e 1982 P;k dye 65 e/khy rjrqnhuqlkj fu;qDrh
izkf/kdkjh lnj LosPNk fuo`Rrh eatqj dj.;kl l{ke vlY;kl Jherh dfYirk dqdjstk] nqj/ouhpkyd ;kauk
fnukad 1@2@2003 iklwu egkikfydk lsosrqu LosPNkfuo`Rrh eatwj dj.;kpk izLrko egklHksiq<s eatqjhlkBh
izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 29 fnukad % 29@6@2007
lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- jktsanzflag HkqYyj
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuqlkj Jherh dfYirk dqdjstk nqj/ouhpkyd ;kauk fnukad
1@2@2007 iklqu egkikfydk lsosrqu LosPNkfuo`Rrhl ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 7 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 7 %& Jh- dsnkjukFk lqjrkjke cksFk lQkbZ dkexkj ;kauk QkStnkjh xqUgkizdj.kh
U;k;ky;hu fu.kZ;ke/;s nks”keqDr dsY;kus R;kauk lsosr iquZLFkkfir dj.ks-
rlsp fuyacu dkyko/khrhy osrukph Fkdckdh vnk dj.;kl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjP;k fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 7%& Jh- dsnkjukFk lqjrkjke cksFk lQkbZ dkexkj ;kauk QkStnkjh xqUgkizdj.kh
U;k;ky;hu fu.kZ;ke/;s nks”keqDr dsY;kus R;kauk lsosr iquZLFkkfir dj.ks-
rlsp fuyacu dkyko/khrhy osrukph Fkdckdh vnk dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
Jh- dsnkjukFk lqjrkjke cksFk] lQkbZ dkexkj ;kapsfo#/n mYgkluxj iksfyl LVs’ku] mYgkluxj&1 ;sFks
Jh- caVh mQZ j.kftr Hkqys ejksfB;k ;k blekpk [kqu dsY;kcn~ny xqUgk jft-ua-93@97] Hkk-n-fo- 302] 24
izek.ks fnukad 22@6@1997 jksth 20-15 ok- vVd d#u fnukad 19@8@1997 i;Zar U;k;ky;hu
dLVMhr Bso.;kr vkys vlY;kps ofj”B iksfyl fufj{kd] mYgkluxj iksfyl LVs’ku] mYgkluxj&1
;kapsdMhy Ø- 5419@1997] fnukad 19@8@97 ps i= izkIr >kys gksrs- R;k vuq”kaxkus Jh- dsnkjukFk
lqjrkjke cksFk] lQkbZ dkexkj ;kauk dk;kZy;hu Ø- meik@vk-fo-@vkLFkk@197] fnukad 18@12@1997
P;k vkns’kkUo;s fnukad 22@6@1997 iklqu fuyafcr dj.;kr vkys vkgs-
Jh- dsnkjukFk lqjrkjke cksFk ;akpsfo#/n ek- U;k;ky; dY;k.k ;sFks ls’ku dsl ua- 60@1998 ckcr
fnukad 7@2@2007 jksth fnysY;k U;k;fu.kZ;ke/;s R;kauk nks”keqDr dj.;kr vkys vkgs-
‘kklukps lkekU; iz’kklu foHkkxkdMhy Ø- lh-Mh-vkj&1396@iz-Ø-6@06@11&v] fnukad 20
tqyS] 2006 P;k ‘kklu fu.kZ;krhy ^^ifjPNsn&2** ^^M** e/;s ‘kklfd; lsodkfo#/nP;k QkStnkjh
izdj.kkckcr iq<hyizek.ks rjrqn fnysyh vkgs- ‘kklfd; lsodkfo#/nP;k QkStnkjh izdj.kkckcr iq<hyizek.ks
rjrqn fnysyh vkgs- ‘kklfd; lsodkfo#/n xaHkhj Lo#ikP;k QkStnkjh xqUg;klaca/kh iqjkos vkgsr vls
lØrn’kZuh fl/n >kysys vkgs- rFkkfi] ‘kklfd; lsodkl ;k xqUg;krqu nks”keqDr dj.;kr vkys vlsy
v’kk ‘kklfd; lsodkfo#/n tjh U;k;ky;kr vfiy iqufoZyksdu vkf.k iqufj{k.k nk[ky dj.;kr vkys
vlsy rjh R;kl fuyack/khu Bso.;kr ;sow u;s- dkj.k laca/khr lsod nks”kh vlY;kph /kkj.kk R;kP;k
nks”keqDrheqGs f’kYyd jkgr ukgh-
lnj ‘kklu fu.kZ;krhy rjrqnhuqlkj Jh- dsnkjukFk lqjrkjke cksFk] lQkbZ dkexkj ;kapsfo#/nP;k
QkStnkjh xqUgk izdj.kh ¼ls’ku dsl ua- 60@1998½ ek- U;k;ky; dY;k.k ;kauh fnukad 7@2@2007 jksth
fnysY;k U;k;fu.kZ;ke/;s nks”keqDr dsys vlY;kus R;kauk lsosr iquZLFkkfir dj.;kckcr rlsp fuyacu
dkyko/khrhy osrukph Fkdckdh vnk dj.;kpk izLrko ek- egklHksiq<s izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 30 fnukad % 29@6@2007 lqpdkps uko %& Jh- tuknZu <ksds
vuqeksndkps uko %& Jherh ekyrh djksfr;k
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u Jh- dsnkjukFk lqjrkjke cksFk] lQkbZ dkexkj ;kauk QkStnkjh
xqUgkizdj.kh U;k;ky;hu fu.kZ;ke/;s nks”keqDr dsY;kus R;kauk lsosr iquZLFkkfir dj.ks o fuyacu dkyko/khrhy
osrukph Fkdckdh vnk dj.;kl ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 8 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 8 %& egkikfydk vkLFkkiusojhy 123 deZpk&;kauk fuo`Rrh osru o
va’knkus bR;knh ykHk ns.;klkBh R;kaP;k jkstankjhojhy lsosph
ljGlsosr x.kuk dj.;kl ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh-cPpkjke #ipankuh %&ek- egkikSj] ek- vk;qDr lkgsc] 123 deZpk&;kacjkscj ckdhps ts 30&40
deZpkjh mjrkr R;kauk lq/nk v’kk izdkjpk ykHk feGkyk ikfgtss-
lnL; Jh- yky iatkch %&123 O;frfjDr T;k deZpk&;kauk ;k izdkjps ykHk feGkys ukghr R;k
deZpk&;kauk lq/nk ;k izdkjps ykHk feGkosr- ;kdkeh ts ik= deZpkjh vkgsr R;k lokZauk gs ykHk feGkosr-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&ek- egkikSj] o lfpo lkgsc] ;k vxksnj Jh- eUuq jkepankuh o 29
deZpk&;kauk tks U;k; ns.;kr vkyk gksrk] T;kizdkjs R;kaph ljGlsosr Hkjrh dsyh gksrh T;kp i/nrhus ;k
deZpk&;kauklq/nk Qk;ns feGkosr-
egkikfydk lfpo %&R;kp izdkjpk izLrko vkiY;kleksj vkgs- iz’kklukdMqu rlkp izLrko vkysyk vkgs-
fu;qDrhP;k ifgY;k fnolkiklquP;k R;kaP;k lsosl lyxrk n;k;ph vkgs-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&ek- egkikSjth vkf.k vk;qDr lkgsc] 305 lQkbZ dkexkjkapk tks iz’u vkgs
R;kckcr lq/nk ;kpizdkjs ekU;rk ns.;kr ;koh-
egkikfydk lfpo %&ikl\
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjP;k fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 8%& egkikfydk vkLFkkiusojhy 123 deZpk&;kauk fuo`Rrh osru o
va’knkus bR;knh ykHk ns.;klkBh R;kaP;k jkstankjhojhy lsosph
ljGlsosr x.kuk dj.;kl ekU;rk ns.ks-
izLrkouk
ek- mPp U;k;ky;] eqacbZ ;sfFky fjV ;kfpdk Ø- 2815@1995 vkf.k ek- U;k;kf/k’k Jh- Mh-ds-
ns’keq[k ;kaP;k fnukad 15@12@2000 P;k vkns’kkr ueqn dsY;kizek.ks Jh- euksgj jkepankuh] fyfid o brj
29 deZpkjh ;kauk R;kaP;k eqG jkstankjhP;k fnukadkiklqu jkstankjh lsosr nk[ky >kY;kiklqu ns; gks.kk&;k
osrukph Fkdckdh@Qjdkph jDde vnk u djrk dsoG jkstankjhP;k fnukadkiklqu osruok<] vftZr jtk]
ijkofrZr jtk o vU; lsodkfo”k;d vuq”kafxd ykHk ns.;kr vkys vkgsr-
R;kvuq”kaxkus Jh- euksgj jkepankuh] fyfid o brj 29 deZpkjh ;kaP;kckcrhr ek- U;k;ky;kus
fnysY;k U;k;fu.kZ;kizek.ks leku U;k; rRokuqlkj egkikfydsrhy fofo/k laoxkZr l|fLFkrhr izLrkfor
dj.;kr vkysY;k 123 deZpkjh ¼lkscr tksMysY;k ;knhizek.ks½ o lnj izLrko lq# dj.ksiqohZ ¼ekgs
ekpZ&2005 iqohZ e;r] lsokfuo`Rr >kysys deZpkjh oxGqu½ T;k deZpk&;kaph eqG fu;qDrh jkstankjh
rRokuqlkj >kyh vkgs v’kk deZpk&;kaP;k lsospk fnukad gk eqG jkstankjhP;k fnukadkiklqu x.k.;kr ;soqu
R;kuqlkj Fkdckdhph@ Qjdkph jDde u nsrk dsoG jkstankjhP;k fnukadkiklqu osruok< o vU; lsokfo”k;d
vuq”kaxd ykHk fnY;kl gks.kk&;k vfrfjDr [kpkZl lu 2006&2007 P;k vFkZladYih; vankti=dkr
vankts ljkljh #i;s 15 yk[k ek= brD;k jDdesP;k [kpkZph rjrqn dj.ksl eq[; ys[kk vf/kdkjh] eq[;
ys[kk ifj{kd rlsp ek- vk;qDr ;kauh ;kiqohZp ekU;rk fnysyh vkgs- R;kuqlkj mijksDr [kpkZph rjrqn
iq<hy vankti=dkr dj.kslkBh ys[kk foHkkxkl ;k dk;kZy;kps fnukad 4 Qsczqokjh] 2006 P;k i=kUo;s
dGfo.;kar vkys vkgs- rjh lkscr tksMysy;k ;knhrhy izLrkfor 123 deZpk&;kaph lsok eqG jkstankjhP;k
fnukadkiklqu x.k.;kr ;soqu R;kauk jkstankjh lsosr nk[ky >kY;kiklqu ns; gks.kk&;k osrukph
Fkdckdh@Qjdkph jDde vnk u djrk lnj deZpk&;kauk lsok fuo`Rrh osru o va’knkus bR;knh ykHk
ns.;klkBh R;kaph jkstankjhP;k izFke fu;qDrhP;k fnukadkiklqu lyx lsok x.k.;kr ;soqu R;kizek.ks osru
fuf’prh dj.;kpk o lnjpk izLrko eatqj >kysY;k fnukadkiklqu R;akuk lsok fuo`Rrh osru o va’knkus bR;knh
ykHk ns.;kpk izLrko ek- egklHksP;k ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 31 fnukad % 29@6@2007
lqpdkps uko %& Jh- cPpkjke #ipankuh
vuqeksndkps uko %& Jh- jktw bnukuh
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u lkscr tksMysY;k ;knhrhy egkikfydk vkLFkkiusojhy 123
deZpk&;kauk fuo`Rrh osru o va’knkus bR;knh ykHk ns.;klkBh R;kaP;k jkstankjhP;k izFke fu;qDrhP;k
fnukadkiklqu lyx lsok x.kusl R;kpizek.ks osru fuf’prhl ekU;rk nsr vkgs-
ijarq&&
1- v’kk deZpk&;kaP;k lsospk fnukad gk eqG jkstankjhP;k fnukadkiklqu x.k.;kr ;soqu R;kuqlkj
Fkdckdhph@Qjdkph jDde ns; vl.kkj ukgh] dsoG jkstankjhP;k fnukadkiklqu osrufuf’prh o
vU; lsok fuo`Rrh fo”k;d vuq”kaxhd ykHk nsrk ;srhy-
2- R;kpizek.ks v’kkizdkjps vU; ts deZpkjh vkgsr ijarq R;kaph ukos ;k ;knhr vkysyh ukghr
v’kk jkstankjhojhy fdaok uSfeRrhd use.kwdhojhy deZpk&;kauklq/nk ;kp /krhZoj R;kaps izFke
fu;qDrhP;k fnukadkiklwu gs ,d#ih ykHk nsrk ;srhy-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 9 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 9 %&mYgkluxj ‘kgjkr oLrq Bso.ks vkf.k /kans o O;olk; dj.;klkBh
ijokU;k laca/kh izk:i mifo/kh o fu;ekoyh dkeh iqohZpk Bjko Ø- 16
fnukad 19@5@2004 ;kr cny dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjth] ek- vk;qDr lkgsc] ;kfo”k;kckcr xVusR;kae/;s ppkZ >kysyh
ukgh- rlk rj gk izLrko pkaxyk vkgs- gk izLrko ikjhr >kyk rj egkikfydsps mRiUu ok<sy- ijarq
rRiqohZ ;k izLrkokoj ppkZ >kyh ikfgts- ;klkBh l/;k vkEgh ;k izLrkokl ekU;rk nsr ukgh- loZ i{kkaP;k
xVusR;ka’kh ppkZ fopkjfofue; d#u uarj gk izLrko egklHksr vk.kyk tkok-
egkikfydk lfpo %&gk izLrko vkTkP;k lHksP;k dk;Zlqpho#u oxGk;pk dk;\ loZlaerhus\
dkgh lnL; %&lnjpk izLrko vktP;k lHksP;k dk;Zlqpho#u oxG.;kar ;kok-
egkikSj %& lnjpk fo”k; vktP;k lHksP;k dkedktkrwu oxG.;kckcr lokZuwers iq<hyizek.ks Bjko
ikfjr dj.;kr ;sr vkgs-
⌦
fo"k; Ø- 9%& mYgkluxj ‘kgjkr oLrq Bso.ks vkf.k /kans o O;olk; dj.;klkBh ijokU;k
laca/kh izk:i mifo/kh o fu;ekoyh dkeh iqohZpk Bjko Ø- 16 fnukad
19@5@2004 ;kr cny dj.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydk {ks=kr vusd izdkjps O;olk; pkyfo.;kdjhrk o brj iz;kstukdjhrk O;olk;
/kkjdkdMqu foofa{kr oLrqph lkBo.kqd dj.;kr ;srs- eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye
376] 383 o 386 uqlkj vk;qDrkauk fnysY;k vVh o ‘krhZuqlkj vkf.k R;kl vuql#u dks.kR;kgh fu;ekr
fofuZfn”V dsysY;k dks.kR;kgh oLrq dks.kR;kgh tkxsr fdaok tkxsoj ijokU;kaf’kok; Bsork ;s.kkj ukghr-
vkliklP;k brj egkuxjikfydkaps lnj fo”k;klaca/khps mifo/kh iMrkGwu vf/kfu;ekps dye 458 ¼20½]
455 izek.ks mYgkluxj egkuxjikfydslkBh uO;kus fu;e o mifo/kh r;kj dj.;kr vkys vlqu lnj fo”k;h oLrq o
O;kikj lkBo.kqdhlaca/kh laiq.kZ ekfgrh rlsp tkxk okijklaca/kh izk#i mifo/kh o fu;ekoyh r;kj dsysyh vkgs-
lnj mifo/kh o izk#i fu;ekoyhl egklHkk Bjko Ø- 111] fnukad 19@12@2003 uqlkj izkFkfed eatqjh
feGkyh gksrh- R;kuqlkj Bjkokr ueqn dsY;kizek.ks LFkkfud orZekui=ke/;s mifo/kh o izk#i fu;ekoyhl vko’;d
rh izfl/n nsoqu fnukad 31@1@2004 v[ksj lqpuk o gjdrh ekxfoY;k gksR;k- rlsp izLr`r izk#i mifo/khl
egkjk”Vª ‘kklukP;k jkti=kr izfl/nh ns.;kr vkyh gksrh- o tursP;k voyksduklkBh [kqyh Bsoyh gksrh- rFkkfi
ojhy eqnrhr dks.kkps lqpuk vxj gjdrh izkIr >kY;k ukghr-
lnj mifo/kh vafre eatqjhdjhrk jkT; ‘kklukdMs ikBfo.ks vxksnj egklHksiq<s vafre eatqjhdjhrk izLrkfor
dj.ks vko’;d vlY;kus egklHksiq<s izLrkfor dj.;kr vkys- ijarq egklHkk Bjko Ø- 16] fnukad 19@5@2004
uqlkj ‘kklukP;k eatqjhl vf/ku jkgqu mYgkluxj ‘kgjkr oLrq Bso.kslkBh /kans o O;olk; dj.kslkBhps ijokU;klaca/kh
izk#i mifo/k o izk#i fu;ekoyhl vafre ekU;rk fnysyh ukgh-
eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye 63 ¼10½ vUo;s minzodkjd o /kksdknk;d
mn;ksx fdaok iz;ksx ;kaps fu;eu o mi’keu dj.ks gs egkikfydsP;k vko’;d drZO;kr lekfo”V vkgs- dk;n;kus
egkuxjikfydsoj yknysY;k ;k drZO;kP;k ikyuklkBh ojhy mifo/kh d#u R;kaph vaeyctko.kh dj.ks vko’;d
vkgs- ;keqGs ‘kgjkrhy mn;ksx O;olk;kps fu;eu o lkoZtfud vkjksX; o lqjf{krrk ;k ckch lk/; gksowq ‘kd.kkj
vkgsr- rlsp ;k mifo/kh vaeykr vk.kY;kl egkuxjikfydsl fuf’pr Lo#ikps mRiUu izkIr gksoq ‘kd.kkj vkgs-
;k ckch fopkjkr ?ksoqu egkuxjikfydsus egklHkk Bjko Ø- 16] fnukad 19@5@2004 uqlkj ?ksrysY;k fu.kZ;kpk
Qsjfopkj dj.;klkBhpk izLrko egklHksdMs iquZfopkjkFkZ izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 31 v fnukad % 29@6@2007
lqpdkps uko %& Jh- rqylhnkl oflVk
vuqeksndkps uko %& Jherh ehuk lksaMs
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u iqohZpk egklHkk Bjko Ø- 16] fnukad 19@5@2004 o Bjko Ø-
100] fnukad 20@3@2006 e/;s cny d#u mYgkluxj ‘kgjkr oLrq Bso.ks vkf.k /kans o O;olk; dj.;klkBh
ijokU;k laca/kh izLrkfor ‘kqYd] izk:i mifo/kh o fu;ekoyhl dj.;kpk izLrko lfoLrj ekfgrh vHkkoh vktP;k
lHksP;k dkedktkrwu oxG.;kl ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 10 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 10 %& Jherh e/kqjk ds.kh] fyfid ;kauk ehjk&HkkbZanj egkuxjikfydsr dk;e Lo#ih
lkekoqu ?ks.;kl ijokuxh ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&ek- egkikSjth] vkrk gk tks fo”k; vkysyk vkgs] ;k efgysph th fu;qDrh vkgs rh
vkiY;k mYgkluxj egkuxjikfydsr vkgs- o rh ea=ky;kr dke djrs- o ;k egkikfydsyk vls dGfoys
tkrs dh] fryk ehjk&HkkbZanj egkuxjikfydsr ikBfo.;klkBh uk gjdr nk[kyk vki.kkdMqu ns.;kr ;kok-
rj R;kckcr eyk vls Eg.kk;ps vkgs dh tj rhph fu;qDrh ;sFks vkgs R;kuqlkj rhus ;sFks dke dsys ikfgts-
ixkj egkuxjikfydk dk<rs- vkf.k rh ea=ky;kr dke djrs- rj xks”kok&;ke/;s loZ fnysys vkgs- vkepk
;k izLrkokl fojks/k vkgs- ;k efgysph ;k egkuxjikfydsrqu cnyh d# u;s] vkiY;k egkikfydsr dk
lkekoqu ?ksr ukghr\ dk; dkj.k vkgs\
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&Jh- eksjs lkgsc] vki.k okpyk dk xks”kokjk\
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&eh okpyk vkgs-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs%&gh fyfid ehjk&HkkbZanj egkuxjikfydsr dk;e Lo#ih tkoq bfPNrs- ;kr
vkiyh dkgh gjdr ukgh] ,d tkxk [kkyh gksrs-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&dk;e Lo#ih tkoq bfPNrs ;kckcr gjdr ukgh ijarq ;k efgysph fu;qDrh
mYgkluxj egkikfydsr gksrs rlsp egkikfydk ixkj dk<rs vkf.k rh efgyk ea=ky;kr dke djrs- ;kpk
vFkZ vlk dh R;k efgyspk oflyk ea=ky;kr vkgs- Eg.kqup rh ;sFkqu cnyh d#u ehjk&HkkbZanjyk tkoq
bfPNrs gs v;ksX; vkgs- Eg.kqu eh loZ lnL;kaP;k vls fun’kZukl vk.qku nsoq bfPNrks dh] gs cjkscj ukgh-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%&ek- vk;qDr lkgsc] vkEgh jk”Vªoknh dkWaxzsl ikVhZP;k orhus ;k izLrkokl leFkZu
nsrks- gk izLrko ikjhr dsyk tkok-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&ek- egkikSjth] ek- mi&egkikSjth o vk;qDr lkgsc] ;k fBdk.kh ,d efgyk
fyfid LobPNsus ehjk&HkkbZanj ;sFks tkoq bfPNrs- rh ;sFkqu xsY;kuarj ;sFks tkxk fjdkeh gks.kkj vkgs- vkf.k
mYgkluxj ‘kgjkrhy ,[kknh O;Drh R;kfBdk.kh dkekl ykxq ‘kdrs- vk.k[kh dks.kh ehjk&HkkbZanj] fHkaoMh
egkikfydsr tkoq bfPNr vlsy rj R;kaukgh tkoq n;k- R;keqGs mYgkluxj e/khy ukxjhdkauk uksd&;k
feGrhy] efgykauk uksd&;k feGrhy-
egkikfydk lfpo%&ikl\
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&’kklukP;k fu;eke/;s ts clr vlsy R;kizek.ks fu.kZ; ?ks.;kr ;kok-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&fo”k; dks.krk pkyyk vkgs\
egkikfydk lfpo %&loZlaerhus\ Jh-ch-ch- eksjsth\
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&ikl------------
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjP;k fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 10%& Jherh e/kqjk ds.kh] fyfid ;kauk ehjk&HkkbZanj egkuxjikfydsr dk;e
Lo#ih lkekoqu ?ks.;kl ijokuxh ns.ks-
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydk vkLFkkiusojhy ^^dfu”B fyfid** ;k laoxkZr dk;Zjr Jherh e/kqjk ds.kh]
fyfid] mluokj rRokoj l/;k dk;Zjr uxj fodkl foHkkx ;kapsdMhy fnukad 5 vkWxLV] 2006 jksthP;k
i=kUo;s] mYgkluxj egkuxjikfydsrqu fejk&HkkbZanj egkuxjikfydk vkLFkkusoj dk;e Lo#ih ^dfu”B
fyfid& ;k inkoj lkekoqu ?ks.ksckcr ;k dk;kZy;kdMqu vfHkizk; ekxfoys vkgs-
Jherh e/kqjk ds.kh] ;kaph dk-vk-Ø- meik@lkizfo@eqyh@86] fnukad 30 tqyS] 2003 vUo;s
^^dfu”B fyfid** ;k laoxkZr #- 3050&75&3950&80&4590@& ;k osruJs.khr fu;qDrh dj.;kr
vkyh vkgs o R;k fnukad 11 vkWxLV] 2003 jksth lnj inkoj #tq >kY;k vkgsr- rlsp ea=ky;] eqacbZ
;kapsdMhy ekx.khuqlkj dk-vk-Ø- meik@lkizfo@vkLFkk@eqyh@66] fn- 12 es] 2004 vUo;s mluokj
rRokoj R;kaph lsok ufo&21] dk;kZlu uxjfodkl foHkkx] ea=ky;] eqacbZ ;sFks fnukad 18@11@2003 iklqu
oxZ dj.;kr vkyh vkgs-
ek- egklHkk fu;qDrh izkf/kdkjh vlY;kus lnj izdj.kh ‘kklu Lrjko#u fopkj.kk dsY;kizek.ks Jherh
e/kqjk ds.kh] dfu”B fyfid ;kauk tj fejk&HkkbZanj egkuxjikfydk dk;eLo#ih lsosr lkekowu ?ks.;kl r;kj
vlsy rj mYgkluxj egkuxjikfydsekQZr ekU;rk ns.;kl gjdr ukgh- R;kuqlkj lnj izLrko ek-
egklHksP;k ekU;rslkBh izLrkfor dj.;kr ;sr vkgs-
egklHkk Bjko dz% 32 fnukad % 29@6@2007
lqpdkps uko %& Jh- jktw bnukuh
vuqeksndkps uko %& Jh- fouksn Bkdqj
gh egklHkk ojhy izLrkokl vuql#u Jherh e/kqjk ds.kh] mYgkluxj egkuxjikfydk lsosr fyfid
;kauk ehjk&HkkbZanj egkuxjikfydsr dk;e Lo#ih lkekoqu ?ks.;kl ijokuxh nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 11 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 11 %& Jh- Mh-Mh- iatkch] ukdk fyfid ;kauk oS|dh; [kpkZps izfriwrhZ dj.ks
dkeh LFkk;h lferhpk fnukad 26@3@2007 jksthpk Bjko Ø- 79
dk;e dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjth vkf.k vk;qDr lkgsc] ;k fo”k;kckcr ;k vxksnj cjhp’kh ppkZ
>kyh vkgs- dk;n;kuqlkj R;kl tso<h jDde ns; vlsy rso<hp jDde fnyh tkoh- ekxhy osGsl vk;qDr
lkgsckauh lakfxrys gksrs dh] ‘kklukP;k fu;ekuqlkj 40 gtkj #i;s ns; vkgs- R;kuqlkj R;kl 40 gtkj
#i;s fnys tkosr-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%&ek- egkikSj] o ek- vk;qDr lkgsc] ikp yk[k #i;s nsoq udk ikp yk[kkph
vFkZladYike/;s rjrqn ukgh- ;k vxksnj brj deZpk&;kauk th jDde fnyh vlsy rhp jDde fnyh tkoh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&fu;eke/;s th jDde ns; vlsy rhp fnyh tkoh-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%&lHkkx`g usR;kaps Eg.k.ks vkEgkal ekU; vkgs- o vkEgh ;k izLrkokl eatqjh nsrks-
vkt lHkkx`g usR;kauh [kqip pkaxys fu.kZ; ?ksrys vkgsr- egkuxjikfydsP;k iS’;kph cpr dsyh vkgs-
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjP;k fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 11%& Jh- Mh-Mh- iatkch] ukdk fyfid ;kauk oS|dh; [kpkZps izfriwrhZ dj.ks
dkeh LFkk;h lferhpk fnukad 26@3@2007 jksthpk Bjko Ø- 79 dk;e
dj.ks-
izLrkouk
Jh-fnyhi iatkch] fyfid] tdkr foHkkx ;kauk fnukad 14-12-2005 rs 27-12-2005 ;k
dkykof/kr iksVkpk fodkjkpk =kl gksr vlY;keqGs jRufni gkWLihVy] mYgkluxj&4 ;sFks nk[ky dsys gksrs-
fnukad 28-12-2005 jksth vf/kd =kl gksm ykxY;keqGs fnukad 28-12-2005 rs fn- 26-1-
2006 fyykorh gkWLihVy 6] eqacbZ ;sFkhy [kktxh #X.kky;kr vkarj#X.k Eg.kwu nk[ky dsys gksrs o rhoz
mnj osnukeqGs (Acute abdominal pains/ intestinal obstruction) iksVkoj ‘kL+=fdz;k dsyh vkgs- lnj
vktkj ‘kklukps fu.kZ; dz- ,e,th 2005@9@izdz-1@vkjksX;&3] fnukad 19 ekpZ]2005 e/khy iff’k”B
^^v** e/khy fofufnZ”V dsysY;k 27 vkdfLed vktkjk e/khy v-dz- 7 oj ueqn dsysyk vkgs- rslp
ftYgk ‘kY;fpfdRld] Bk.ks ;kaps dfMy i= dz- lh,lVh esfMdy@,evkjchy@06] fnukad 26-5-2006
vUo;s ‘kklu fu.kZ;krhy oS|dh; ijrkok feG.kslkBh f’kQkjl dsysyh vkgs- ‘klukps fnukad 19
ekpZ]2005 P;k fu.kZ;krhy rjrqnhuqlkj egkjk”Vª jkT; lsok ¼oS|fd; ns[kHkky½ fu;e 1961 o R;kuarj
osGksosGh fuxZfer dsysY;k ‘kklu fu.kZ;ke/khy rjrqnhP;k v/khu jkgqu #- 40]000@& i;ZrP;k oS|fd;
[kpkZP;k izfriqrhZl eatqjhps vf/kdkj lac/khr foHkkxkaP;k foHkkx izeq[kkauk iznku dj.;kr vkys vkgsr-
rFkkfi] Jh- fnyhi iatkch ;kaps oS|fd; ‘kL+fdz;pk@mipkjklkBh #- 5]72]000@& ¼#- ikp yk[k cgkRrj
gtkj ek= ½ brdk [kpZ >kyk vlqu ‘kklukps fu.kZ;k uqlkj ifjx.kuk dsyh vlrk R;kauk #- 5]14]679@&
¼#- ikp yk[k pkSnk gtkj lgk’ks ,dks.k,sa’kh ek= ½ brdh vuqKs; vkgs- lnj oS|dh; [kpkZP;k izfriwrhZph
jDde ‘kklukps fnukad 19 ekpZ]2005 P;k ‘kklu fu.kjZ;krhy rjrqnhuqlkj fofgr dsysY;k deky
e;kZnsis{kk tkLr vlY;kus Jh- Mh-Mh-iatkch] fyihd ;kaps oS|fd; izfriwrhZps #- 5]14]679@& ¼#- ikp
yk[k pkSnk gtkj lgk’ks ,dks.,sa’kh ek=½ brD;k jDdesP;k [kpkZps ns;d vnk dj.kslkBh lnj izLrko ek-
LFkk;h lferhP;k eatqjhlkBh lknj dj.;kr ;sr vkgs-
LFkk;h lferh Bjko Ø- 79 fnukad%&26@3@2007
lqpdkps uko %& Jh- nsosanzflag [ksek.kh
vuqeksndkps uko %& Jherh dksey cfBtk
gh LFkk;h lferh ojhy izLrkousr ueqn dsysY;k dkj.kkaeqGs Jh-Mh-Mh-iatkch] fyfid] tdkr foHkkx
;kauk oS|fd; [kpkZiksVh #- 514]679@& ,o<;k jDdesph izfriwrhZ dj.;kl ekU;rk nsr vkgs-
rlsp bfro`Rr dk;e gks.;kph okV u igkrk lnj Bjkok varxZrpk fu.kZ; FksV vaeykr vk.k.;kr
;sbZy o rks vafre vlsy-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
lHkkirh@ihBklhu vf/kdkjh
LFkk;h lferh lHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&--
egklHkk Bjko dz% 33 fnukad % 29@6@2007
lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- fnyhi xk;dokM
gh egklHkk LFkk;h lferhpk fnukad 26@3@2007 jksthpk Bjko Ø- 79 e/;s va’kr% cny d:u
Jh- Mh-Mh- iatkch] fyfid ] tdkr foHkkx ;kauk oS|dh; [kpkZiksVh :- 40]000@& ,o<;k jDdesph
izrhiqrhZ dj.;kl ekU;rk nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %&ek- egkikSjkauk lUekufu; lnL; Jh- ykyfcgkjh ;kno ;kaps i= izkIr >kys vkgs-
R;kaph bPNk vkgs dh] R;kaP;k cSBdhph O;oLFkk lRrk/kkjh i{kkP;k cktqyk dj.;kr ;koh- o ek- egkikSjkauh
R;kl fLod`rh fnyh vkgs-
d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj lka;dkGh 6-10 oktrk egkikSj Jherh
vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kauh lHkk laiY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
lnL; Jh-ch-ch- eksjs ;kauh bfro`Rrkps dkxn O;klfiBkoj egkikfydk lfpokaP;k fn’ksus fHkjdkoys-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&;kaP;koj dkjokbZ d#u ;kaps uxjlsod in jn~n djkos- csf’kLri.kkps okx.ks vkgs-
ek- egkikSj] mi&egkikSj egksn;] ;kaP;koj dkjokbZ d#u ;kaps uxjlsod in jn~n djkos-
dkgh lnL; %& R;kauk ckgsj dk<k- egkikfydsph f’kLr ikGr ulrhy rj R;kauk ckgsj dk<k- T;kauk
lHkkx`gkph f’kLr ikGrk ;sr ukgh R;kauk ckgsj dk<kos-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs%&;kaP;koj dkjokbZ d#u ;kaps uxjlsod in jn~n djkos- ts f’kLr ikGr ulrhy
R;kauk ckgsj dk<k-
egkikfydk lfpo %&vki.kk lokZauk ,Sd.;klkBh vkEgh Vsi pkyq djr vkgksr d`i;k ‘kkarrk jk[kk-
mi&egkikSj %&ek- lnL; Jh- ch-ch- eksjs lkgsc d`i;k ‘kkar jgk- lfpo lkgsc] Vsi pkyq d#u R;kauk R;kaps
cksy.ks ,Sdok-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %& gh i/nr pqdhph vkgs-
lnL; Jh- yky iatkch %&iq<hy osGsl izR;sdt.k Eg.ksy Vsi pkyq d#u nk[kok-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&;kauk lgdk;Z dj.kkjs] lfpo rqEgh] eyk rqeps dkgh ,Sdk;ps ukgh- th dkgh ‘kCn
jpuk vlsy rh jkgw n;k] pyk fBd vkgs] jkgq n;k- eyk rqeps dkgh ,Sdk;ps ukgh- dk; gks.kkj vkgs\
dkgh lnL; %&Jh- ch-ch- eksjs ;kapk ;kapk jDrnkc riklwu ikfgyk tkok-
bfro`Rr ikl------
egkikSj %& egklHkk Bjko dz- 31 e/;s 123 deZpk&;kaP;k ukokaP;k ;knhpk lekos’k d:u moZfjr
bfro`Rr tls vkgs rls lokZuqers dk;e dfjr vkgs-
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj
fo"k; Ø- 2 %& ekxhy loZlk/kkj.k egklHksps fnukad 15@5@2007 R;kr 23@5@2007
o fnukad 29@6@2007] o fnukad 20@6@2007 jksthP;k lHksps
bfro`Rr dk;e dj.ks-
lwpdkps uko % Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko % Jh- yky iatkch
egklHkk Bjko dz- 36 v fnukad % 13@7@2007
gh egklHkk egkikfydk lfpokauh izLr`r dsysY;k fnukad 15@5@2007 R;kr 23@5@2007 o
29@6@2007 jksthP;k lHksP;k bfro`rkarhy i`”B Ø- 63 ojhy egklHkk Bjko dz- 31 e/;s 123
deZpk&;kaP;k ukokaP;k ;knhpk lekos’k d:u moZfjr bfro`Rr tls vkgs rls dk;e dj.;kl rlsp fnukad
20@6@2007 jksthP;k lHksps i`”B Ø- 1 rs 41 i;Zarps bfro`Rr tls vkgs rls dk;e dj.;kl ekU;rk nsr
vkgs-
,derkus
egkikSj@ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
ek- lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjth] rhu oktrk fo’ks”k egklHkk gksrh ;k lHkse/;s vki.k nksu
egRoiq.kZ fo”k;kaoj vfr’k; pkaxyk fu.kZ; ?ksrysyk vkgs- R;kph i=dkjkauk ekfgrh ns.;klkBh lka;dkGh 5-
00 oktrk i=dkj ifj”kn vk;ksftr dsyh vkgs- ;klkBh ;k lHksps dkedkt iq<hy lwpuk nsbZi;Zar LFkfxr
dsys tkos-
egkikfydk lfpo %&fBd vkgs\ lHksps dkedkt LFkfxr dsys tkos\
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %& eh ,dk xks”Vhph lHkkx`gkyk vkBo.k d# nsoq bfPNrks] ekxhy osGsl vki.k
Jh- dsnkjukFk lqjrkjke cksFk] lQkbZ dkexkj ;kauk iqUgk dkekoj ?ks.ks o ixkjkph Fkdckdh ns.;kckcrhr ,d
Bjko ikjhr dsyk vkgs- iz’kklukP;korhus Jh- dsnkjukFk ;kaP;k gkrkoj i= Fkksifoys tkrs dh] rqEgh
dksVkZdMqu fygqu vk.kk- rj dk; egklHksiq<s izLrko Bso.;kvxksnj dksVkZdMqu rls ys[kh vkns’k uOgrs
dk;\ mPp U;k;ky;kr xsys fdaok ukgh\ vfiy dsys fdaok ukgh\ ‘kklukus dk; dsys\ deZpk&;kl
pdjk ekjko;kl ykok;P;k vkgsr dk;\ 10 o”kkZiklqu R;kps izdj.k U;k;ky;kr gksrs- 10 o”kZkuarj dqBs
R;kauk U;k; feGkysyk vkgs- 10 o”kZ U;k;ky;hu y<kbZr xsyh vlY;kuss vkrk R;kl Rojhr dkekoj ?ksrys
tkos-
egkikfydk lfpo %&gh lHkk ek- egkikSjkaP;k vkns’kkUo;s o vki.kk lokZaP;k vuqerhus iq<hy lqpuk nsbZi;Zar
LFkfxr dsyh tkr vkgs-
d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj lka;dkGh 5-06 oktrk egkikSj Jherh
vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kauh lHkk LFkfxr dsY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%& @ @2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk ‘kqØokj fnukad 13@7@2007 jksth lka;dkGh 4-00
oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- ijarq lnjph lHkk LFkfxr >kY;kus lnj lHkk fnukad lHksr
egkikSj] Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k g;k ihBklhu vf/kdkjh ;k LFkkuh vkluLFk gksR;k- o [kkyh
n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs @ gksR;k-
1- egkikSj&& Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
2- mi&egkikSj&& Jh- pOgk.k jes’k egknso
3 Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj 40 Jh- pgkG lrh'k ¼ckthjko½ rkR;kck
4 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus'oj ikVhy 41 Jherh osydj lqjs[kk jktu
5 Jh- xk;dokM fnyhi 42 Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno
6 Jherh laxhrk jkts'k daMkjs 43 Jherh egkMhd jtuh eksgu
7 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy 44 Jherh iapf'kyk ukuk iokj
8 Jh- jkelkxj tuknZu ;kno 45 Jherh dfork y{e.knkl fljokuh
9 Jherh fuye izseflax jkor 46 Jherh djksrh;k ekyrh jk/kkpj.k
10 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh 47 Jh- eaxrkuh lqanj vklunkl
11 Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj 48 Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko
12 Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz 49 Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;
13 Jh- fot; [kaMq lqiGs 50 dq- tX;klh 'kdqaryk thouyky
14 Jh- vaaadq'k fuo`Rrh EgLds 51 Jherh t;Jh lqfuy lqosZ
15 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku 52 Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno
16 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh 53 Jh- lqjs'k e/kqdj tk/ko
17 Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½ 54 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
18 Jherh panzk jktw Vsdpankuh 55 Jh- iz'kkar fdlujko /kkaMs
19 Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh 56 Jherh eulqydj f'kyk lqHkk"k
20 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan 57 Jh- fd'kksj tX;klh
21 Jh- jktw tX;klh 58 Jherh psukuh T;ksrh jes'k
22 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh 59 Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
23 Jherh t;k izdk’k ek[khtk 60 Jherh uhyq Bkdqj pkanok.kh
24 Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh 61 Jherh T;ksrh 'kke ekus
25 MkW- ¼Jherh½ fuuk izdk’k ukFkkuh 62 Jherh yrk 'kkarkjke fude
26 Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan 63 Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs
27 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke 64 Jh- Bkdwj fouksn ykyflax
28 Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat; 65 Jh- eksgu lk/kok.kh
29 Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks 66 Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh ¼xaxks=h½
30 Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk 67 Jh- cPpkjke :ipankuh
31 Jh- yky iatkch 68 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
32 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl 69 Jherh fo|k fot; fueZys
33 Jh- xqIrk izHkwukFk nq[karh 70 Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½
34 Jherh ‘kdaqryk ikVhy 71 Jherh ouokjh eksuk v'kksd
35 Jh- Ekksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh 72 Jh- fgjkuan vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½
36 Jh- lq[kjkekuh egs’k igyktjk; 73 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
37 vWM- Jh- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh 74 Jh- eqds'k lksgu rsth
5&v
38 Jh- <ksds tuknZu fdlujko
39 Jh-,Mds x.kir xksfoan 75 Jh- ikVhy iz/kku /kekZ
rj]
[kkyhy n’kZfoysys lnL; @ lnL;k vuqifLFkr gksrs@gksR;k-
[kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- lfej mUgkGs] vk;qDr
2- Jh- izdk’k dqdjstk] egkikfydk lfpo
3- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
4- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
5- Jh- vuqfni fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
6- Jh- lq-d`-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
7- Jh- v-ik- xqjxqGs] uxjjpukdkj
8- MkW- ds- vkj- [kjkr] oS|dh; vkjksX; vf/kdkjh
9- MkW- jktk fj>okuh] oS|dh; vf/kdkjh
10- Jh- ch- lqanjs’oju] ‘kgj vfHk;ark] lkoZ-cka/k- foHkkx
11- Jh- eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fon;qr
12- Jh- vkj-vkj- lkodkjs] dk;Zdkjh vfHk;ark] ik-iq-
13- Jh- lq[kjkekuh] iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-foHkkx
14- Jh- jes’k dktGs] izHkkjh izHkkx vf/kdkjh
15- Jh- rqdkjke rkjnkGdj] eq[; fyfid
16- Jh- ;qojkt Hknk.ks] tulaidZ vf/kdkjh
rlsp [kkyhy deZpkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- ‘;ke f’koukuh
2- Jh- rkukth iraxjko
3- dq- ‘kdqaryk xkfor
4- Jherh ufxZl [kku
oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 3 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 3%& egkuxjikfydk bekjr nq#Lrh] uqruhdj.k o nksu etys p<fo.ks dkekl
ekU;rk ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 4 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 4 %& rj.k rykok yxr vlysyh egkikfydk fufgr eksdGh tkxk es- t; vacs
dULVªD’ku ;kauk HkkMsiV~V;kus ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 5 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 5%& egkikfydk eq[;ky;krhy tkxk okVi dj.ks ckcr-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs
egkikfydk lfpo %&d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj oktrk egkikSj Jherh vk’kku
fyykckbZ y{e.k ;kauh lHkk laiY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%& 20@11@2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- 20@11@2007 jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk eaxGokj fnukad 20@11@2007 jksth nqikjh 3-00
oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnj lHksr egkikSj] Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k g;k ihBklhu
vf/kdkjh ;k LFkkuh vkluLFk gksR;k- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs @ gksR;k-
5- egkikSj&& Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
6- mi&egkikSj&& Jh- pOgk.k jes’k egknso
3 Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj 35 vWM- Jh- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh
4 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus'oj ikVhy 36 Jh- <ksds tuknZu fdlujko
5 Jherh laxhrk jkts'k daMkjs 37 Jh-,Mds x.kir xksfoan
6 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy 38 Jh- pgkG lrh'k ¼ckthjko½ rkR;kck
7 Jh- jkelkxj tuknZu ;kno 39 Jherh osydj lqjs[kk jktu
8 Jherh fuye izseflax jkor 40 Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno
9 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh 41 Jherh iapf'kyk ukuk iokj
10 Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj 42 Jh- eaxrkuh lqanj vklunkl
11 Jh- fot; [kaMq lqiGs 43 Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko
12 Jh- vaaadq'k fuo`Rrh EgLds 44 Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;
13 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku 45 dq- tX;klh 'kdqaryk thouyky
14 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh 46 Jherh t;Jh lqfuy lqosZ
15 Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½ 47 Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno
16 Jherh panzk jktw Vsdpankuh 48 Jh- lqjs'k e/kqdj tk/ko
17 Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh 49 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
18 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan 50 Jh- iz'kkar fdlujko /kkaMs
19 Jh- jktw tX;klh 51 Jherh eulqydj f'kyk lqHkk"k
20 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh 52 Jh- fd'kksj tX;klh
21 Jh- gjs’k ijekuan tX;klh 53 Jherh psukuh T;ksrh jes'k
22 Jherh t;k izdk’k ek[khtk 54 Jherh uhyq Bkdqj pkanok.kh
23 Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh 55 Jherh T;ksrh 'kke ekus
24 MkW- ¼Jherh½ fuuk izdk’k ukFkkuh 56 Jherh yrk 'kkarkjke fude
25 Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan 57 Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs
26 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke 58 Jh- Bkdwj fouksn ykyflax
27 Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat; 59 Jh- eksgu lk/kok.kh
28 Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks 60 Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh ¼xaxks=h½
29 Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk 61 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
30 Jh- yky iatkch 62 Jherh fo|k fot; fueZys
31 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl 63 Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½
32 Jh- xqIrk izHkwukFk nq[karh 64 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
33 Jherh ‘kdaqryk ikVhy
34 Jh- Ekksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh 65 Jh- eqds'k lksgu rsth
rj]
[kkyhy n’kZfoysys lnL; @ lnL;k vuqifLFkr gksrs@gksR;k-
9
1- Jh- xk;dokM fnyhi] 2- Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz] 3- Jh- lq[kjkekuh egs’k igyktjk;] 4- Jherh
egkMhd jtuh eksgu] 5- Jherh dfork y{e.knkl fljokuh] 6- Jherh djksrh;k ekyrh jk/kkpj.k] 7- Jh-
xksfoanjke Mksyqey yqaM] 8- Jh- cPpkjke :ipankuh] 9- Jherh ouokjh eksuk v'kksd] 10- Jh- fgjkuan
vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½] 11- Jh- ikVhy iz/kku /kekZ
[kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
67- Jh- lfej mUgkGs] vk;qDr
68- Jh- izdk’k dqdjstk] egkikfydk lfpo
69- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
70- Jh- fnid lkoar] mi&vk;qDr
71- Jh- fefyan lkoar] mi&vk;qDr
72- Jh- lq-d`-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
73- Jh- v-ik- xqjxqGs] uxjjpukdkj
74- MkW- jktk fj>okuh] oS|dh; vf/kdkjh
75- Jh- ch- lqanjs’oju] ‘kgj vfHk;ark] lkoZ-cka/k- foHkkx
76- Jh- eqds’k vk;ykuh] dk;Zdkjh vfHk;ark] fon;qr
77- Jh- lq[kjkekuh] iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-foHkkx
78- Jh- jes’k dktGs] mi dj fu/kkZjd o ladyd-
79- Jh- lsyou] dk;Zdkjh vfHk;ark
80- Jh- ;q-ds- jkefla?kkuh] lgk- fu;a=d
81- Jh- Ogh-vkj-xtsZ] iz- izHkkx vf/kdkjh
rlsp [kkyhy deZpkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- ‘;ke f’koukuh
2- Jh- rkukth iraxjko
3- Jherh ufxZl [kku
nqikjh 3-40 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSj] miegkikSjth] uxjikfydsP;k dkyko/khrhy vkiys ,d ekth uxjlsod
MkW-Hkxokunkl vfxpk ;kaps dky fu/ku >kys- R;kauk J/nkatyh ns.;klkBh nksu feuhVs lokZauh ekSu /kkj.k
djkos v’kh ek>h fouarh vkgs-
lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- rqylhnkl oflVk
‘kksd izLrko
mYgkluxj uxjikfydsrhy ekth uxjlsod MkW- Hkxokunkl vfxpk ;kaps fnukad 19@11@2007
jksth fu/ku >kys-
R;kaP;k dqVwafc;kaps nq%[kkr gs lHkkx`g lgHkkxh vlqu gs nq%[k lgu dj.;kph ijes'oj R;kauk 'kDrh
nsoks- rlsp e`rkRE;kl fpj'kkarh ykHkkoh v'kh izkFkZuk dj.;klkBh nksu fefuVs LrC/k mHks jkgwu J/nkatyh
vfiZr dj.;klkBh izLrkfor-
egklHkk Bjko Ø- 56 v fnukad%&20@11@2007
gh egklHkk ojhy izLrkousuqlkj MkW- Hkxokunkl vfxpk ;kaP;k fu/kukeqGs nksu fefuVs ekSu ikGwu
J/nkatyh viZ.k djhr vkgs- rlsp R;kaP;k dqVwafc;kaP;k nq%[kkr lgHkkxh gksÅu gs nq%[k lgu dj.;kph
ijes'oj R;kauk 'kDrh nsoks v'kh izkFkZuk djhr vkgs-
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 1 okpqu nk[kforkr-
iz’uksRrjs---------
iz’u Ø- 42 o 52 gs nksup izyafcr iz’u vkgsr] ;k O;frfjDr brj dks.krkgh iz’u ukgh-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%& iz’u dz-42]o 52 ;kpcjkscj 55 Øekadkpk iz’ugh izyafcr vkgs- iz’u Ø-
55 ckcr vk;qDr lkgsckauh lkafxrys gksrs dh] ;kckcr dks.k dks.k tckcnkj vkgsr] ;kph pkSd’kh dsyh
tkbZy o R;kps iq<hy egklHksr mRrj fnys tkbZy- R;k jLR;kps ts dke >kys vkgs R;kckcr dks.k dks.k
vf/kdkjh tckcnkj vkgsr\ izFke iz’u Ø- 55 ckcrhr mRrj fnys tkos R;kuarj moZjhr nksu iz’ukaps mRrj
fnys tkos-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&lUekufu; egkikSj egksn;k] mi&egkikSj lkgsc] uxjlfpoth] loZ lUekufu;
lnL; gk tks iz’u gksrk rks jLR;kph th cka/kdkes >kyh gksrh R;k lanHkkZrhy Bjkohd vlk iz’u gksrk-
;klkBh mi vk;qDr eq[;ky; ;kaph pkSd’khlkBh use.kqd dj.;kr vkysyh vkgs- vkf.k R;kapk pkSd’khpk
vgoky izkIr >kY;koj R;k lanHkkZrhy oLrqfLFkrh lHkkx`gkr Bso.;kr ;sbZy-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&lUekufu; egkikSjth]vk;qDr lkgsc] gh th vki.k lferh fu;qDr dsyh vkgs]
R;k jLR;kps T;k Bsdsnkjkus dke dsys vkgs]---dqBY;krjh dULVªD’ku daiuhus ] T;k dkekph pkSd’kh
dj.;kph vki.k lferh useyh vkgs] R;k jLR;kps ts dke >kys vkgs R;kckcr vki.k ekxhy lHksr
lkafxrys gksrs dh] ;k ckcr vf/kdk&;kaoj dk; dkjokbZ dsyh rs eh iq<hy egklHksr lkaxsu- R;k jLR;kps
dke vfr’k; fu”d`”V izrhps >kysys vkgs- R;k Bsdsnkjkl dkgh uksfVl oxSjs ctko.;kr vkysyh ukgh-
R;klkBh dks.k dks.k vf/kdkjh tckcnkj vkgs\ lkgsc] dks.kkP;kgh f[k’;kr ,o<k iSlk tkLr ukgh dh pkj
yk[kkps dke d#u rks fu?kqu tkbZy- ;sFks lkoZtfud cka/kdke foHkkxkps vf/kdkjh lkaxrkr dh ;k jLR;kps
dke dq.kh dsys rs vkEgkayk ekfgr ukgh- vlk dq.kh nkrk ukgh dh tks pkj yk[kkps dke d#u fu?kwu
tkbZy vkf.k R;kph lkoZtfud ckaa/kdke foHkkxkl ekfgrh ukgh-\
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&ek- egkikSj] ek- miegkikSj] ek- vk;qDr lkgsc----------
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth vkf.k vk;qDr lkgsc gs dk; etkd djr
vkgsr dk;\ ;kauk mRrj n;k;yk gksr ukgh dk;\ ;kauk r;kjh d#u ;srk ;sr ukgh dk;\ ekxhy pkj
egklHkkaiklqu gk iz’u izyafcr vkgs- gk vf/kdkjh vWk &gwW djr vkgs- ;sFks ts lnL; clys vkgsr rs dk;
;kaps gs ukVd c?k.;klkBh clys vkgsr dk;\
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&ek- egkikSj] ek- miegkikSj] ek- vk;qDr lkgsc o loZ
lUekufu; lnL;] ;k iz’ukps mRrj vkEgh ;k vxksnjp fnysys vkgs- jLR;kps ts dke >kysys vkgs rs
vkeP;k ns[kjs[kh[kkyh >kysys ukgh- dq.;krjh O;fDrus rs dke dsysys vkgs- rs dq.kh dsys vkgs R;kph
vn;ki vkEgkayk ekfgrh feGkysyh ukgh-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&ekfgrh ukgh vls dls\ vkiysp yksd] Jh- pqUuhyky ykyokuh oxSjs gs
yksd dke Fkkacoqu vkys gksrs- vkiyk ,d dfu”B vfHk;ark] Tkks rs dke Fkkacoqu vkyk gksrk- rsFks ef’kUl
oxSjs iMqu gksR;k- R;k vki.k tIr dk dsY;k ukghr\ tsOgk eh i= fnys rsOgk R;kaP;k ef’kUl rsFksp iMqu
gksR;k R;kosGsl vki.k R;k tIr dk dsY;k ukghr\ tj vki.k vkt Eg.krk dh rs dke dq.kh dsys rs
ekfgr ukgh- vki.k R;kauk okpoq bfPNr vkgkr dk\ vki.k ;k Hkz”Vkpkjke/;s lgHkkxh vkgkr dk;\
ek>k vki.kkoj m?kM m?kM vkjksi vkgs dh ;k Hkz”Vkpkjke/;s vki.k lgHkkxh vkgkr-
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&T;kosGsl vkiys i= vkys gksrs R;kosGsl vkeph dkgh
ek.kls rsFks xsyh gksrh o R;akuh dke can dsys gksrs- o rsFks ts dkexkj gksrs R;kauk dke pkyq u
dj.;kckcrhr rkfdn nsoqu vkys gksrs- gs dke dks.k djr vkgs vls R;kosGsl R;k dkexkajkuk fopkjys
vlrk rs ekfgr ukgh vls R;akuh lkafxrys -
ek- lnL;k Jherh lqjs[kk osydj] Jherh eatw iksiVkuh] Jherh ljkstuh
eqjyh/kj ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&vk;qDr lkgsc] gs igk gs Lor% lkaxr vkgsr dh rs dke dks.kh dsys rs
ekfgr ukgh- vkf.k gsp lkaxr vkgsr dh rsFks ts dke pkyq gksrs rs vkeP;k deZpk&;kauh tkoqu can dsys-
ex R;kosGsl R;akuh R;k ef’kUl tIr dk dsY;k ukghr\ feDlj ef’ku rsFks iMqu gksrs rs vki.k tIr dk
dsys ukgh- ,[kkn;k xjhckps dkgh cka/kdke lkfgR; jLR;koj iMys vlsy rj] fVdko fdaok QkoMs vls
dkgh lkeku mpyqu ?ksoqu ;srk ex R;kaph ef’ku vki.k dk mpyyh ukghr\ Eg.ktsp ;k jLR;kP;k
dkeke/;s tks lkr yk[k #i;s [kpZ n’kZfoyk vkgs R;ke/;s vki.k lgHkkxh vkgkr vlk ek>k vki.kkoj
vkjksi vkgs- dkj.k dh vki.k Lor% gs dcqy djr vkgkr dh rsFks pkyq vlysys dke vkiY;k
deZpk&;kauh tkoqu Fkkacfoys o dke dj.;kl R;kauk eukbZ dsyh- rj ex rs yksd dks.k gksrs gs vki.kkal
dls ekfgr ukgh\
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&ukgh] vkiY;k i=kuqlkj vxksnjp vkEgh vki.kkal mRrj
fnys vkgs- vkeps deZpkjh tsOgk rsFks xsys gksrs rsOgk rsFks dke pkyq gksrs- R;kuarj dke dks.kh dsys vkgs rs
vkEgkayk ekfgr ukgh-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&vk;qDr lkgsc] ;kaP;koj dk; dkjokbZ djk;ph rs vki.k igk- ijarq ek>k
Li”V vkjksi vkgs dh] gs Hkz”Vkpkjke/;s lgHkkxh vkgsr- jLR;kps dke rj [kjkc vkgsp vkgs ijarq v’kh
tso<h dkgh fu”d`”V izrhph dkes vkgsr R;krhy toG toG 75 VDds dkekae/;s gs lkehy vkgsr- 25]
30 VDds dkes nqljh dkgh vlrhy ijarq 70 rs 75 VDds dkekae/;s gs vkjksih vkgsr-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&;k lanHkkZe/;s pkSd’kh use.;kr vkysyh vkgs- ;kckcrP;k loZ xks”Vhapk
[kqyklk vkEgh izkIr d#u ?ksoq- vkf.k tj laca/khr vf/kdkjh R;kr nks”kh vk<Gyk rj R;kP;kfo#/n dMd
dkjokbZ dsyh tkbZy-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&lkgsc] 65 Øekadkpk tks iz’u vkgs] eaMbZlkBh vkjf{kr vlysyk Hkq[kaM vkgs
R;koj lkoZtfud cka/kdke foHkkxkus laj{k.k fHkar cka/kyh gksrh- R;kckcr ekxhy egklHkse/;s lkoZtfud
cka/kdke foHkkxkP;k vf/kdk&;kus lkafxrys gksrs dh] R;kckcr vkeP;kdMs nLr,sot@ iqjkok miyC/k ukgh-
vkrk ;kaP;kdMs nLr,sot ukghr] iqjkos ukghr- vkjf{kr Hkq[kaMkoj laj{k.k fHkar cka/kyh ikfgts gksrh ;kckcr
vktP;k lHksr lHkkx`g usR;kaph y{kos/kh lqpuk vkgs - ;k vxksnj T;k laj{k.k fHkarh cka/kY;k vkgsr
R;kckcrhr vki.kkdMs dkgh iqjkok ukgh- R;kckcrhr vki.k dkgh dsys ukgh rj vkrk laj{k.k fHkar cka/kqu
vki.k dk; dj.kkj vkgkr\ vki.k vkiys Hkq[kaM okpoq ‘kdr ukghr- R;k - 180 ØekadkP;k Hkq[kaMkoj
vkrk bekjrhps cka/kdke pkyq vkgs- vki.k laj{k.k fHkar cka/kyh gksrh- rh d/kh cka/kyh R;kckcrps
nLr,sot@iqjkos vki.kkdMs ukghr- ;kckcr eh fopkj.kk dsyh vlrk vki.k lkafxrys gksrs dh] lja{k.k fHkar
d/kh cka/kyh gksrh ;kckcrhr pkSd’kh d#u iq<hy egklHksr vki.kkal lfoLrj mRrj fnys tkbZy- rj eyk
vkrk lkaxk dh lkoZtfud cka/kdke foHkkxkdMs ;k dkeh dk; nLr,sot @iqjkos miyC/k vkgsr\ fu”d`”V
izfrP;k izR;sd dkeke/;s lkoZtfud cka/kdke foHkkx lgHkkxh vkgs- tso<s dkgh vkjf{kr Hkq[kaM vkgsr R;k
izR;sd Hkq[kaMkoj cka/kdkekfo”k;hps udk’ks eatqj dsys tkr vkgsr- vki.k ;kauk fopkj.kk djk ;kaP;kdMs
nLr,sot miyC/k dk ukghr\ fopkjk] fopkjk] 65 Øekadkpk iz’u vkgs- egkuxjikfydk d/kh LFkkiu
>kyh R;kpsgh ;kaP;kdMs nLr,sot miyC/k ukghr------ vlk gk lkoZtfud cka/kdke foHkkx vkgs-
ek-lnL;k Jherh lafxrk daMkjs] Jherh fuyq pkanokuh ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc o loZ
lUekufu; lnL;] f’kV Ø- 50 o 51 gk tks vkgs o 583]593]592]594]607] gs ts Hkq[kaM vkgsr rs
vkjf{kr ukghr-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%&vk;qDr lkgsc] vki.k ;kaps fuosnu uksanoqu ?;k- ;kckcrhr uxjjpukdkjakuk
cksykoqu ?;k- vkrk egklHkse/;sp vki.kkal ;kauk fuyafcr djkos ykxsy- bfro`Rrkarkph ts uksan djr vkgsr
R;kauh ;kaP;k ;k oDrO;kph uksan djkoh- gs Eg.kr vkgsr dh rs Hkq[kaM vkjf{kr ukghr- izR;{kkr 180
Øekadkpk Hkq[kaM eaMbZlkBh vkjf{kr vkgs- R;k tkxsoj cka/kdkeklkBh udk’ks eatqj dsys tkr vkgsr- rsFks
bekjrh cka/kY;k tkr vkgsr- ;kckcrhr Li”Vhdj.k dj.;klkBh uxjjpukdkjkauk cksykoqu ?;kos-
uxjjpukdkjkauk uOgs] rj cka/kdke foHkkxkrhy vf/kdk&;kauk rq#axkr ikBfoys ikfgts- ;kaP;keqGsp
mYgkluxj egkuxjikfydsps cgqrka’k Hkq[kaM HkqekfQ;kauh gMi dsys vkgs- ;k Hkq[kaMkckcrhr ekÖ;kdMs loZ
dkxni= miyC/k vkgsr- tks cka/kdke udk’kk eatqj dsyk vkgs R;kckcrps loZ dkxni= ekÖ;kdMs miyC/k
vkgsr- R;koj ‘ksjs vkgsr dh] gk Hkq[kaM eaMbZlkBh vkjf{kr vkgs- o gs Eg.krkr dh] vkjf{kr ukgh-
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&;sFks ts fyfgys vkgs R;kuqlkj--------
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%& rsFks fyfgY;kuqlkj ukgh] vki.kkdMs nLr,sot miyC/k ukghr dk;\ eh
ekxhy egklHksr fopkjys gksrs dh] 180 Øekadkps vkj{k.k vlysyk rks Hkq[kaM eaMbZlkBh vkjf{kr vkgs-
fdok ukgh-\ uxjjpukdkjkauk u fopkjrk rks Hkq[kaM vkjf{kr ukgh vls vki.k dls Eg.krk\
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&vkiyk tks iz’u vkgs R;kps eh mRrj fnys vkgs-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%& eh vki.kkal lakfxrys vkgs dh] 180 Øekadkps vkj{k.k eaMbZlkBh vkjf{kr
gksrs- o R;k Hkq[kaMkoj vki.k laj{k.k fHkar ck/akyh gksrh-
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&;kckcrhr uxjjpukdkjakuk fopkj.kk dsY;kuarjp ekfgr
gksbZy-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%& uxjjpukdkjkauk fopkjY;kuarjp dk ekfgr iMsy\ vkrkp vki.k lakfxrys
dh rks Hkq[kaM vkjf{kr ukgh- eh gs izdj.k U;k;ky;kr ?ksÅu tkbZu - ;k lHksps bfro`Rr eh dksVkZr ?ksoqu
tkbZu - vki.k egklHkse/;s lkafxrysys vkgs dh 180 Øekadkpk Hkq[kaM vkjf{kr ukgh- eh gs izdj.k
U;k;ky;kr t#j ?ksoqu tkbZu- vkt i;Zar egklHksps izdj.k U;k;ky;ki;Zar xsys ukgh ijarq gs izdj.k t#j
U;k;ky;kr tkbZy dkj.k dh eyk vls okVr vkgs dh vki.k gk Hkq[kaM gMi d# fnyk vkgs- vkf.k
R;kuarj lq/nk nksu&rhu Hkq[kaMkph lun fu?kkysyh vkgs- tsOgk vki.k mRrj nsr vkgkr dh vkeP;kdMs
nLr,sot miyC/k ukghr ;kpk vFkZ vki.k R;ke/;s iq.kZi.ks lgHkkxh vkgkr- Eg.kqu eh iqUgk vki.kkal lkaxrks
dh vki.k fopkjiqoZd mRrj n;k-
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&;sFks ts mRrj fyfgys vkgs R;kuqlkj eh mRrj fnys vkgs-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%& ekÖ;k iz’ukrhy tks eqn~nk vkgs R;kuqlkj mRrj n;k] vki.k gs ikfgys ukgh
dk; dh gk Hkq[kaM d’;klkBh vkjf{kr vkgs\ vfHkys[kk foHkkxkr ;kckcrhr dkxni=kaph iMrkG.kh dsyh
tkr ukgh dk;] lkoZtfud cka/kdke foHkkxkr nLr,ost miyC/k ukghr\ dks.krk Hkq[kaM vkjf{kr vkgs oxSjs
oxSjs---
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&lkgsc ;sFks IykWV Øekad fyfgysyk vkgs-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%& ,Sdqu ?;k] ,Sdqu ?;k] ;sFks loZ fyfgys vkgs- Hkq[kaM Ø- fyfgyk vkgs-
180 Øekadkpk Hkq[kaM d’;klkBh vkjf{kr vkgs\ 180 Øekadkpk Hkq[kaM eaMbZlkBh vkjf{kr vkgs- R;kpk
IykWV uacj o f’kV uacj eh fyfgyk vkgs- mYgkluxje/khy dks.krs Hkq[kaM vkjf{kr vkgsr ;kps lkoZtfud
cka/kdke foHkkxkdMs nLr,sot miyC/k ukghr dk;\
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&Hkq[kaM Øekad vkeP;kdMs ukgh- rks uxjjpukdkj
lkgsckadMsp vlrks- dks.krk Hkq[kaM vkjf{kr vkgs] vkjf{kr ukgh ;kps nLr,sot uxjjpukdkj lkgsckadMsp
vlrkr-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%& gh lgh dks.kkph vkgs\ iz’ukps gs ts mRrj fnys vkgs R;k[kkyh lgh dq.kkph
vkgs\
ek- lnL; Jh- eksgu jkej[;kuh ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
Jh- lq[kjkekuh ¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-½%&’kgj vfHk;ark ;kaph vkgs-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%& vki.k mRrj nsoq ‘kdr ulky rj ‘kgj vfHk;ark ;kauk mRrj ns.;klkBh
cksyok- mYgkluxj ‘kgjke/;s tso<s dkgh Hkq[kaM gMi dsys tkr vkgsr] R;ke/;s Jh- lq[kjkekuh gs iq.kZi.ks
lgHkkxh vkgsr- vkjf{kr Hkq[kaM fcYMj yksdkaP;k ?k’kkr gs yksd Vkdr vkgsr- vkf.k uarj ex
>ksiMiV~V;kaoj vkj{k.k nk[korkr- ufou fodkl vkjk[kM;ke/;s ‘kgjkP;k fodklklkBh tkxk ykxsy Eg.kqu
>ksiMiV~V;kaoj vkj{k.ks nk[koq ykxrhy- vls dk\ 180 ØekadkP;k Hkq[kaMkckcrhr ;kauk mRrj ns.;kl
lkaxk- R;k Hkq[kaMkoj vkiY;k ikfydsphs laj{k.k fHkar vkgs- vls vlrkaukgh R;k Hkq[kaMkoj cka/kdke
dj.;klkBh cka/kdke udk’kk eatqj dlk dj.;kr vkyk\ vki.kp lkafxrys gksrs dh iq<hy egklHksr ;kps
mRrj fnys tkbZy- vkiY;k egkikfydsph R;koj laj{k.k fHkar vlrkauk rsFks cka/kdke dj.;klkBh cka/kdke
udk’kk eatqj dlk dj.;kr vkyk\
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&lUekufu; egkikSj egksn;kaP;k ijokuxhus cksyq bfPNrks] lUekufu; lnL; Jh-
HkqYyj egkjkt ;kauh tks eqn~nk mifLFkr dsyk vkgs rks vfr’k; egRoiq.kZ vlk vkgs- iz’kklu rks vfr’k;
xaHkhjrssus ?ksr vkgs- rlsp vki.k ts eqn~ns mifLFkr dsys vkgsr R;koj iq.kZ pkSd’kh d#u tj R;ke/;s
vf/kdkjh lkehy vkgs vls fun’kZukl vkys rj R;koj dBksjkr dBksj dkjokbZ dsyh tkbZy- vkiyk gk
eqn~nk ‘kgjkP;k fgrkpk vkgs- R;keqGs R;kckcrhr dks.krhgh fu”dkGth dsyh tk.kkj ukgh vls eh vki.kkal
vk’oklu nsrks-
ek- lnL;k Jherh lqtkrk fjtokuh] Jherh panzk Vsdpankuh ;kauh lHkkx`gkr izos’k
dsyk-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%& lkgsc] iq<hy efgU;kr gs lsokfuo`Rr >kys rj R;kaP;koj vki.k dkjokbZ dk;
vkf.k d/kh dj.kkj\ R;kaps isU’ku vkf.k QaM vki.k jks[kqu /kj.kkj dk;\
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&’kklu lsosrhy dks.krkgh vf/kdkjh fdaok deZpkjh lsokfuo`Rr >kY;kuarj rks
‘kklfd; fu;ekaP;k ca/kukrqu lqVr ulrks- lsokfuo`Rr >kY;kuarjgh tqU;k izdj.kkackcrhr f’k{kk gksrs- rs
R;krwu lqVrhy vls gks.kkj ukgh- o vkiyh th lwpuk vkgs R;kuqlkj dkjokbZ dsyh tkbZy-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&vki.k pkSd’kh djk- o Rojhr dke Fkkacfo.;kl lkaxk- R;k Hkq[kaMkoj
vkiY;k ikfydsph laj{k.k fHkar vlrkauk lq/nk cka/kdke udk’kk eatqj dlk >kyk \ ;klkBh vki.k
uxjjpukdkjkauk] izkar vf/kdkjh ;kauk i= fyfg.;kl lkaxk dh] rks Hkq[kaM mYgkluxj egkuxjikfydspk
vlrkauk vkf.k rks vkjf{kr Hkq[kaM vlrkaukgh vki.k R;kph lun d’kh fnyhr\
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&vkiyh th lwpuk vkgs R;kizek.ks dk;Zokgh dj.;klkBh uxjjpukdkjkauk vkns’k
nsrks-
ek- lnL; Jh- jktq bnukuh] Jh- jfoanz ckxqy] Jh- izHkqukFk xqIrk ;kauh
lHkkx`gkr izos’k dsyk-
lnL; Jh- /kuat; cksMkjs %&vk;qDr lkgsc] v’kkp ,dk eqn~n;kckcr vki.k ;kiqohZp ppkZ dsyh vkgs-
egkikfydsP;k tso<;k ekyeRrk vkgsr] Hkq[kaM vkgsr rs loZ vki.k rkC;kr ?;k- R;klkBh ikfgts rj izkar
vf/kdkjh ;akuk i= n;k- ;kiqohZ ts >kysys vkgs] T;k lunk fnysY;k vkgsr R;k tkxkaoj cka/kdke udk’kk
eatqj u djrk R;kckcrhr izFke izk/kkU; egkuxjikfydsyk ns.;kr ;kos- vkf.k v’kh tj izkar vf/kdk&;kadMs
dq.kh ekx.kh dsyh vlsy rj izFke egkuxjikfydsph uk gjdr vlY;kf’kok; R;k tkxsph lun ns.;kr ;soq
u;s v’kk izdkjpk i=O;ogkj ;kiqohZ >kysyk vkgs R;kpk ikBiqjkok QDr djk ts.ksd#u ------- tls vkrk
lUekufu; lnL;kauh lkafxrys dh] egkuxjikfydsps Hkq[kaM fcYMjP;k ?klkr ?kkyk;ps vkf.k ufou fodkl
vkjk[kM;ke/;s dqBY;krjh >ksiMiV~V;k fdaok bekjrh ikMk;P;k vkf.k R;kfBdk.kh vkj{k.ks Vkdk;ph v’kh
osG ;ko;kl udks- Eg.kqu vkrkp egkuxjikfydsps ts Hkq[kaM vkiY;k rkC;kr ukghr rs rkC;kr ?ks.;kph
izfØ;k pkyq djk vkf.k ts Hkq[kaM eksdGs vkgsr R;kaP;koj laj{k.k fHkar Vkdqu rsFks egkuxjikfydspk Qyd
ykok-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth vkf.k vk;qDr lkgsc] izkar vf/kdk&;kadMs
tkoqu vki.k fopkj.kk dsyh rj rs lkaxrkr dh loZ Hkq[kaM egkikfydsl gLrkarjhr dsys vkgsr- R;kuarj rs
vkiY;k Hkq[kaMkph nql&;k dq.kkl lun d’kh nsrkr\ vkiY;k uk gjdr nk[kY;kfouk\ [ksGkP;k
eSnkuklkBh 16 uacjpk Hkq[kaM vkjf{kr vkgs- R;kph vkrk iqUgk lun ns.;kr vkysyh vkgs vkf.k R;koj
cka/kdke dj.;klkBh cka/kdke udk’kk eatqjhl Vkd.;kr vkysyk vkgs- esgjckuh d#u rsFks cka/kdke
dj.;kl ijokuxh fnyh tkoq u;s- dkj.k dh R;k Hkq[kaMkoj [ksGkP;k eSnkuklkBhps vkj{k.k vkgs-
lnL; Jh- yky iatkch %&;kckcr dkyp eh vki.kkal lkafxrysys vkgs- gs vkt ts cksyr vkgs R;kckcrhr
eh dkyp vki.kkal lakfxrys vkgs- HkqYyj lkgsc gk tks Hkq[kaM vkgs gk dWEi ua- 5 ;sfFky vkgs uk\
eksdGk Hkq[kaM vkgs R;kph lun ns.;kr vkysyh vkgs- ;kckcrhr ijokp eh vkiY;k fun’kZukl vk.kqu
fnysyh vkgs-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth %&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth o vk;qDr lkgsc] ;kckcrhr eh
19@9@2007 jksth ,d i= fnys vkgs- dSykl dkWyuh] dqykZ dWEi] mYgkluxj ;ssFks vkiY;k tdkr
foHkkxkpk ,d cqFk gksrk rks ,d Qkj eksBk Hkq[kaM vkgs- R;k tkxsoj ,[kkns mn;ku fodflr gksoq ‘kdrs-
R;k tkxsph lun feGfo.;klkBh dkgh yksd iz;Ru djr vkgsr- ;kckcr eh vxksnjp vki.kkal i= fnys
vlY;kus vki.k R;kdMs d`i;k y{k n;kos gh fouarh-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&rks Hkq[kaM Vªd VfeZuULklkBh vkjf{kr vkgs-
egkikfydk lfpo %&fBd vkgs\
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYYkj %&cka/kdke nq#Lrh ijokuxhpk tks iz’u vkgs------
egkikfydk lfpo %&dqByk 52 Øekadkpk iz’u\
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&gks;] iz’u Ø- 52- vk;qDr lkgsckauh lkafxrys gksrs dh] uxjjpukdkjkauk
fopk#u iq<hy egklHksr lkaxrks Eg.kqu-
uxjjpukdkj ¼Jh-v-ik-xqjxqGs½%&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] ek- vk;qDr] lnL; Jh- HkqYyj egkjkt ;kauh
cka/kdke nq#Lrh ijokuxh ckcr tks iz’u mifLFkr dsyk gksrk- ts iqjxzLr gksrs R;kauk vkEgh nq#Lrh ijokuxh
fnyh gksrh ijarq 23 iqjxzLrkckcr th nq#Lrh ijokuxh vkgs rh iqjxzLrkalkBh ukgh R;kauk vkEgh ijokuxh
fnyh uOgrh- R;kckcr eh 8 fnolkP;k vkr pkSd’kh d#u-------
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %& R;kr vtqu ,d vkgs] ,df=r 24 vkgsr- R;kr vtqu dkgh jkfgys rj
ukghr uk R;kckcr vki.k pkSd’kh djk- ;ke/;s vtZ uarj vkys gksrs vki.k mRrj uarj fnys-
uxjjpukdkj ¼Jh-v-ik-xqjxqGs½%&vkB fnolkar pkSd’kh d#u rks vgoky eh vkB fnolkar lHkkx`gkl nsbZu-
egkikfydk lfpo %& fBd vkgs\ iz’uksRrj laiys\
d`i;k y{k n;kos- vusd y{kos/kh lqpuk izkIr >kY;k vlwu R;k iq<hy izek.ks vkgsr-
y{kos/kh lqpuk Ø- 1 thps lqpd vkgsr Jh- nRrk=; iokj o vuqeksnd vkgsr Jh- thou bnukuh
fo”k; %& HkVD;k dqŒ;kapk cankscLr dj.ks ckcr
;ko”khZ ‘oku fufcthZdj.kkph eksfge can vlY;kus HkVD;k dqŒ;kaph la[;k eksB;k
izek.kkoj ok<yh vkgs v’;k osGh e/;orhZ #X.kky;kr ‘oku na’kkojhy yl ¼batD’ku½
miyC/k ukgh R;k ckcr gh y{kos/kh lwpuk
y{kos/kh lqpuk Ø- 2 thps lqpd vkgsr Jh- nRrk=; iokj o vuqeksnd vkgsr Jh- thou bnukuh
fo”k; %& fdzMk ladqykP;k okijk ckcr-
egkikfydsus mYgkluxj&4 ;sFks cka/kysY;k fdzMk ladqykpk mi;ksx izHkkx
lferh dk;kZy;] vfXu’keu LFkkud bR;knh lkBh gksr vlqu eqykauk
[ksG.;klkBh vkf.k eksB;k O;Drhuk O;k;keklkBh gksr ulY;k ckcr gh y{kos/kh lwpuk
y{kos/kh lqpuk Ø- 3 thps lqpd vkgsr Jh- jktsanzflag HkqYyj o vuqeksnd vkgsr Jh- jkelkaxj
;kno
fo”k; %& cka/kdke ijokuxh nsrkuk deh izek.kkr olqy dsysY;k LVkWdhx pktsZlpk
Hkj.kk dj.;kdkeh gksr vlysyh tkpd olqyh jn~n dj.ks o lnj ukgd
olqyhl tckcnkj vlysY;k vf/kdk&;kP;k isU’ku@QaM osruk e/kqu
olqyh dj.;k ckcr gh y{kos/kh lwpuk-
y{kos/kh lqpuk Ø- 4 thps lqpd vkgsr Jh- teuknkl iqjLokuh o vuqeksnd vkgsr Jh- thou
bnukuh
fo”k; %& nkfjnz js”ks[kkyhy dqVwackaP;k ;knhP;k izLrkokoj ppkZ dj.;klkBh ek-
egkikSjkauh cksykfoysY;k cSBdhl vf/kdkjh mifLFkr u jkfgY;k ckcr
gh y{kos/kh lwpuk
y{kos/kh lqpuk Ø- 5 thps lqpd vkgsr Jh- teuknkl iqjLokuh o vuqeksnd vkgsr Jh- thou
bnukuh
fo”k; %& tokgjyky usg# vcZu fjUgho fe’ku o ,e-,e-vkj-Mh dMwu fu/kh
feGfo.ks dkeh iz’kklukus nqyZ{k dsY;kus lnjP;k fu/kh iklqu egkikfydk
oafpr vkgs- R;k ckcr gh y{kos/kh lwpuk
y{kos/kh lqpuk Ø- 6 thps lqpd vkgsr Jh- eksgu lk/kokuh o vuqeksnd vkgsr Jh- fouksn Bkdqj
fo”k; %& IykWV ua-705 yk dEaikmaM dk dj.;kr vkys ukgh \ o R;kfBdk.kh
[kktxh ekyeRrk vlk Qyd dlk yko.;kr vkyk \ R;kckcr gh
y{kos/kh lwpuk-
,df=ri.ks 6 y{kos/kh lwpuk vlwu R;krhy dsoG 2 y{kos/kh lwpusl ek- egkikSjkadMqu vuqerh
feGsy- dks.kR;k 2 y{kos/kh lwpusl ek- egkikSj vuqerh nsr vkgsr gs FkksM;kp osGkr vki.kkal lakx.;kr
;sbZy-
egkikSj %& HkVD;k dqå;kpk cankscLr dj.ks o IykV ua- 705 yk daikmaM dk dj.;kr vkys ukgh\ ;k nksu
y{kos/kh lqpuk fLod`r dj.;kr ;sr vkgsr-
ek- egkikfydk lfpo%&ek- egkikSjkadMqu fu.kZ; ?ks.;kr vkysyk vkgs- ,d y{kos/kh lwpuk th vkgs rh
HkVD;k dqŒ;kapk cankscLr dj.ks ckcr- o nqljh y{kos/kh lwpuk th vkgs IykWV ua- 705 yk dEaikmaM dk
dj.;kr vkys ukgh \ o R;kfBdk.kh [kktxh ekyeRrk vlk Qyd dlk yko.;kr vkyk \ ;k nksu
y{kos/kh lwpusl ek- egkikSjkauh fLod`rh fnyh vkgs- o brj T;k y{kos/kh lwpuk vkgsr R;kauk ek- egkikSjkauh
fLod`rh fnyh ukgh-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj %&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] LVkWdhx pktsZl ckcr th y{kos/kh lwpuk vkgs
rh fLod`r djko;kl ikfgts gksrh- dkj.k yksdkauk iSls Hkj.;kckcr th uksfVl ikBfoyh vkgs] fcYMj
cka/kdke d#u iGqu xsys] vf/kdk&;kauh olqyh dsyh ukgh] vkt rsFks ts yksd jkgrkr R;kauk iSls Hkjkos
ykxrhy- gk nqljk 855 lkj[kk eqn~nk mYgkluxj ‘kgjklkBh mHkk jkfgy- ek>s vls Eg.k.ks gksrs dh ;k
y{kos/kh lwpusl vki.k ekU;rk n;ko;kl ikfgts gksrh] rj cjs >kys vlrs- ckdh vkiyh ethZ-
ek- lnL; Jh- /kuat; cksMkjs gs lHkkx`gkrqu ckgsj xsys-
egkikfydk lfpo%&y{kos/kh lqpuk Ø- 1 thps lqpd vkgsr Jh- nRrk=; iokj o vuqeksnd vkgsr Jh-
jktq bnukuh
y{kos/kh lqpuk ;kizdkjph vkgs----------------------
y{kos/kh lwpuk dzekad 1 lqpdkps uko %& Jh- nRrk=; iokj-
vuqeksndkps uko %& Jh- ftou bnukuh-
fo”k;%& HkVD;k dqŒ;kapk cankscLr dj.ks ckcr
;ko”khZ ‘oku fufcthZdj.kkph eksfge can vlY;kus HkVD;k dqŒ;kaph la[;k eksB;k
izek.kkoj ok<yh vkgs v’;k osGh e/;orhZ #X.kky;kr ‘oku na’kkojhy yl ¼batD’ku½
miyC/kk ukgh R;k ckcr gh y{kos/kh lwpuk
izHkkx Ø- 9 e/;s o brj izHkkxkar ekxhy o”khZ ‘oku fufcZthdj.k dj.;kph eksfge egkikfydsekQZr
jkcfoyh gksrh] ijarq ;k o”khZ rh iq.kZi.ks can vlY;kus HkVD;k@eksdkV dqŒ;kaph la[;k Qkj eksB;k izek.kkr
ok<Y;kus ukxjhdkauk =kl gksr vkgs-
jk=hps osGh gh dq=h jLR;ko#u ;s&tk dj.kk&;k ukxjhdkaoj gYyk djrkr@pkorkr- R;keqGs
ukxjhdkae/;s ?kcjkV fuekZ.k >kyh vkgs- fo’ks”kr% jk=ikGh dj.kk&;k deZpk&;kauk ;kpk Qkjp =kl gksr
vkgs- rlsp e/;orhZ #X.kky;kr ‘okuna’kkojhy yl ¼vkS”k/ks] batsD’ku½ miyC/k ukgh- ‘okuna’kkoj Rojhr
bykt u >kY;kl O;Drh nxko.;kph ‘kD;rk vkgs-
lnj ckc gh ukxjhdkaP;k lqj{ksP;k o thouk’kh fuxfMr vlY;kus mijksDr leL;kps fuokj.k
dj.kslkBh y{kos/khoj ppkZ dj.;kr ;koh-
lnL; Jh- nRrk=; iokj %&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] vk;qDr lkgsc] ekxhy nksu o”kkZiqohZ HkVD;k
dqŒ;kapk cankscLr dj.;klkBh R;kps fufcthZdj.k dj.;kr ;sr gksrs- ijarq ;k o”kkZr fdaok ekxhy o”kkZiklqu
gh izfØ;k iq.kZi.ks can vkgs- gh dk can dj.;kr vkyh\ ;kiqohZ fdrh dqŒ;kaps fufcthZdj.k dj.;kr vkys
vkgs R;kph vkdMsokjh ;sFks miyC/k >kyh rj cjs gkbZy- vkf.k mYgkluxj egkuxjikfydk gn~nhrqu fdrh
dq=s fufcthZdj.k dj.;klkBh ?ksoqu xsys vkgsr\ vkf.k fdrh iqUgk ijr dsyss\ ;kph lq/nk ;sFks vkdMsokjh
miyC/k >kyh rj Qkj cjs gksbZy\ vkf.k gh izfØ;k dk can >kyh\ gh izfØ;k iqUgk rqEgh lq# dj.kkj
vkgkr dk\ ;kfo”k;h lfoLrj ekfgrh n;koh /kU;oknA
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½ %&lUekufu; egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc] uxjlfpo o
loZ lUekufu; lnL;] vkt ;k fBdk.kh HkVD;k dqŒ;kapk cankscLr dj.;klkBh mifLFkr dsysyh th y{kos/kh
vkgs R;klaca/kh lu 2005&06 e/;s ,fuey osyQsvj lkslk;Vh vacjukFk ;kauk ,dq.k 2000 uj@eknh
dqŒ;kaPks fufcthZdj.k dj.;kph fufonk fnyh gksrh- R;kuqlkj R;kauh 2000 dqŒ;kaps fufcZthdj.k dsys vkgs-
R;kuarj 2006&2007 e/;s fufcthZdj.k dj.;kr vkysys ukgh-
lnL; Jh- nRrk=; iokj%&R;kuarj gh izfØ;k dk can dj.;kr vkyh vkgs\ dkj.k fnolsafnol ;k eksdkV
dqŒ;kaph la[;k ok<r vkgs- vkf.k jk=hikGho#u ;s.kk&;k yksdkauk rlsp jk=hP;k osGsl jLR;ko#u tk&;s
dj.kk&;k yksdkauk ;k dqŒ;kapk izknqHkkZo o =kl gksr vlrks- vkf.k dq=k pkoY;keqGs R;koj n;ko;kP;k
batsD’kukph yl ;sFks miyC/k ukgh- vktP;k yksderyk ;kckcrph ckreh vkyh vkgs rh vki.k lokZauh
okpyh vlsy] mYgkluxj egkuxjikfydse/;s fdaok ‘kklfd; e/;orhZ #X.kky;ke/;s ;kckcrps jsfct ukokps
ts batsD’ku feGrs rs lq/nk miyC/k ukgh- vktP;k yksderph ckreh dnkfpr vki.k okpyh vlsy-
vkf.k Eg.kqu iqUgk rqeps y{k eh ;sFks os/kq bfPNrks- vkf.k tj fnolsafnol v’kk ;k dqŒ;kaph la[;k ok<r
vlsy vkf.k R;kpk =kl tj tursyk gksr vlsy rj fufcthZdj.k dj.;kph izfØ;k vki.k iqUgk lq# djkoh
v’kh eh vki.kkyk fouarh djrks-
ek- lnL;k Jherh fuuk ukFkkuh] Jherh yrk fude ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½ %&;kfBdk.kh ylhckcrpk tks iz’u mifLFkr dsysyk vkgs] lu
2006&2007 e/;s mYgkluxj egkuxjikfydsus ‘kklfd; e/;orhZ #X.kky;klkBh 10 gtkj ux ylhph
ekx.kh dsyh gksrh- vkf.k R;klkBh vkjlh jsVoj voarh QkzekZ eqacbZ ;kauk vkWMZj fnyh gksrh- o”kZHkjkr R;kauk
rhu osGk Lej.ki= ikBoqu lq/nk R;kauh ylhpk iqjoBk dsyk ukgh- vkf.k R;kckcr ‘kklukpk tks vkjlh jsV
vkgs rks Qkjp deh vlY;keqGs vkf.k vkjlh QDr voarh QkekZ vkf.k nql&;k ,dk QkekZ daiuhph
vlY;keqGs ;k ylhpk l/;k cktkjisBsr rqVoMk vkgs- R;keqGs ;k daiuhyk yl iqjoBk dj.;kph vkWMZj
nsoqu lq/nk rh daiuh ylhpk iqjoBk d# ‘kdr ukgh- lu 2007&2008 lkBh lq/nk 6 gtkj ylhph
ekx.kh dsysyh vkgs- R;kckcr th izfØ;k vkgs rh pkyq dj.;kph dk;Zokgh lq# vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&lkgsc] dq=s pkoY;kuarj vki.k ylhph ekx.kh djrks- vkf.k R;kuarj ylhpk
iqjoBk dsyk tkr ukgh vls vki.k mRrj nsrk- ijarq yksd ejrhy R;kps dk;\ ekxP;k efgU;ke/;s toG
toG 400 yksdkauk dq=s pkoys ijarq ‘kklfd; e/;orhZ #X.kky;ke/;s ,dgh batsD’ku miyC/k ukgh-
vki.k daiuhdMs ekx.kh djrks] daiuh iqjoBk djr ukgh- gs dkgh mRrj ukgh\
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½ %&’kklfd; e/;orhZ #X.kky;kr 4 gtkj batsD’kukpk okij
dj.;kr vkysyk vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&vkt tj rqEgh ‘kklfd; e/;orhZ #X.kky;kr Qksu d#u ;kckcr fopkj.kk dsyh
rj ,dgh batsD’ku miyC/k ukgh vls lkax.;kr ;sbZy- ekxP;k efgU;kr 400 yksdkauk dq=s pkoys vkgsr-
vkiY;kdMs egkuxjikfydsr batsD’ku miyC/k vkgsr dk;\
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½ %&vkiY;kdMs batsD’kus miyC/k ukghr-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&vkiY;kdMsgh ukghr vkf.k ‘kklfd; e/;orhZ #X.kky;krgh ukghr ex yksd
tk.kkj dqBs\ dq=k pkoqu ek.kls esY;kuarj] dqBs tk.kkj yksd\
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth %&ek- vk;qDrth] mYgkluxjiklqu eqjckMi;ZarP;k T;k T;k yksdkauk dq=s
pkorkr R;kauk ‘kklfd; e/;orhZ #X.kky;kr batsD’kus fnyh tkrkr- gh batsD’kus QDr mYgkluxj
egkuxjikfydk iqjor vlY;kus batsD’ku iqjr ukghr- ;klkBh vktqcktqP;k T;k uxjikfydk egkuxjikfydk
fdaok ftYgkifj”knsps nok[kkus vkgsr R;kauk ;k ylhpk iqjoBk dj.;kdkeh fouarh dsyh rj Qkj eksB;k
izek.kkr batsD’kus miyC/k gksoq ‘kdrhy-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%&lkgsc] dY;k.k egkuxjikfydse/;s ;k ylhpk eksB;k izek.kkoj lkBk miyC/k vkgs-
vkrk ijokphp xks”V vkgs ekÖ;k ysVjgsMoj i= fygqu ekÖ;k izHkkxkrhy ,dk O;Drhl dY;k.ke/;s ikBfoys
vlrk R;kl batsD’ku feGkys- ijarq mYgkluxj egkuxjikfydse/;s gs batsD’ku ukgh vkgs- ek.kql esY;kuarj
R;kl batsD’ku n;k;ps dk;\
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjth] xYyh cksGkr th osMh dq=s fQjrkr] T;kauk Ropspk jksx >kyk
vkgs] rh yksdkauk pkorkr R;k dqŒ;kalkBh vki.k dk; cankscLr dsyk vkgs\ R;k dqŒ;kaps vki.k dk;
dj.kkj\ 2005&2006 e/;s ts fufcthZdj.k >kys gksrs R;kps isesaV >kys vkgs dk;\ T;kus fufcthZdj.k
dsys rs cjkscj dsysys uOgrs- R;kpk dq.kkdMs jsdkWMZ ukgh vkgs-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&vk;qDr lkgsc] ;k dqŒ;kapk dk; cankscLr gks.kkj vkgs\ ;kauk dqBs LFkykarjhr
djrk ;sbZy dk;\ gktheayxyk tkxk eksdGh vkgs] rsFks lksMk ;kauk-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%&ek- egkikSjth] ek- mi&egkikSjth] ek- vk;qDr lkgsc] vkt vkeps lHkkirh Jh-
nRrk=; iokj ;kauh vkt y{kos/kh}kjs ,d pkaxyk fo”k; vk.kyk vkgs- HkVD;k dqŒ;kapk cankscLr >kyk
ikfgts ijarq rks gksr ukgh- eyk ;k lHkkx`gke/;s vkotZqu lkaxk;ps vkgs dh] ;k mYgkluxj egkuxjikfydsps
T;kauh Hkq[kaM gMi dsys vkgsr] ts Hkq[kaM gMi djrkr R;kapk cankscLr egkikfydsrQsZ gksr ukgh- ex
HkVD;k dqŒ;kapk dk; cankscLr gks.kkj vkgs\ 1963 iklqu eh gs ikgr vkyks vkgs- uxjikfydk gksrh]
egkuxjikfydk >kyh rjh Hkq[kaM gMi.kk&;kapk uxjikfydsrQsZ cankscLr gksr ukgh- rj fcpk&;k dqŒ;kapk
dk; cankscLr gks.kkj vkgs\ cankscLr dsyk rj dY;k.kps ;sFks ;srhy- mYgkluxj&4 ps ;srhy- Eg.kts
dqŒ;kapk cankscLr egkikfydsrQsZ gks.kkj ukgh- ;klkBh ifgyk cankscLr gk dsyk ikfgts dh egkikfydspk
,dgh Hkq[kaM f’kYyd jkgr ukgh rs gMi.kk&;kapk cankscLr dsyk ikfgts- IykWV Ø- 705 ckcr vkt lq/nk
y{kos/kh vkyh vkgs- v’kkizdkjs egkuxjikfydsr HkksaxG dkjHkkj pkyq vkgs- R;kyk uk lkoar lkgsc dkgh
d# ‘kdr] uk vk;qDr lkgsc dkgh d# ‘kdr- rsOgk ;k HkVD;k dqŒ;kapk cankscLr dj.;klkBh vkEgka
uxjlsodkaukp vkrk dkBh gkrh ?;koh ykxsy vkf.k vkEgkaykp R;kapk cankscLr djkok ykxsy- R;kapk
cankscLr egkikfydsrQsZ gks.kkj ukgh gs eyk pkaxys ekfgr vkgs- /kU;oknA
lnL; Jh- ts-ds-<ksds %&ek- egkikSjth] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc] Jh- nRrk=; iokj ;kauh pkaxyh v’kh
y{kos/kh ekaMyh vkgs- rhpk fo”k; vkgs HkVD;k dqŒ;kapk cankscLr dj.;kckcr- ekxs 2004&2005 e/;s
ikVhy ;k daiuhl HkVD;k dqŒ;kaph ulcanh dj.;kpk Bsdk fnyk gksrk- R;kosGsl R;kauh dWEi ua- 4 o 5
e/;s c&;kp’kk dqŒ;kaauk vkVksD;kr vk.kys gksrs- ijarq R;k Bsdnkjkps isesaV vnk u dsY;keqGs rks vkiY;k
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k {ks=ke/kqu fu?kqu xsyk- vkf.k mYgkluxje/;s vkt 30 rs 40 gtkj dq=s
HkVdr vkgsr- jk=h csjk=h dkexkj yksd dkeko#u ijr ;sr vlrkauk fdaok ojh”B ukxjhd ldkGh 5
oktrk fQj.;klkBh tkr vlrkauk dq=k R;kauk pkok ?ksrks- R;koj dks.kR;kp #X.kky;ke/;s batsD’ku o yl
miyC/k ulY;keqGs vkiY;k egkuxjikfydsrQsZ R;kauk Rojhr batsD’kus@ yl miyC/k d#u ns.;kr ;koh-
dkj.k vktP;kp yksder ;k orZekui=ke/;s v’kh ckreh Nkiqu vkyh vkgs dh efgU;kyk 400 rs 500
dq=s yksdkauk pkok ?ksrkr- mYgkluxj egkuxjikfydse/; yl miyC/k ukgh gh ,d [ksnkph xks”V vkgs-
dY;k.k] Bk.ks ;k egkuxjikfydse/;s batsD’kus miyC/k vkgsr- fHkaoMh lkj[;k ‘kgjkr batsD’kus miyC/k
vkgsr- ijarq vkiY;k mYgkluxj egkuxjikfydse/;s ylhdj.k@batsD’kus miyC/k ukghr- vkrkp vkeP;k
Jherh feukrkbZ lksusth ;kauh lakfxrys dh] mYgkluxje/;s eqjckM rs dlk&;kiklqu yksd ;srkr] R;kauk
osGsoj ylhdj.k miyC/k u >kY;keqGs R;krhy cjspls yksd e`R;qeq[kh iMrkr- ;k y{kos/khckcr Jh- lkoar
lkgsckauh xaHkhjrsus n[ky ?ksoqu ylhdj.k miyC/k d#u n;kos v’kh eh vki.kkal fouarh djrks-
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½%&lUekufu; lnL; Jh- jfoanz ckxqy o Jh- <ksds lkgsckauh lkafxrys
dh dY;k.k vkf.k Bk.ks egkuxjikfydse/;s jsfct ylhdj.kkpk lkBk miyC/k vkgs- R;kauh dks.kR;k izdkjs gk
lkBk miyC/k d#u ?ksryk ;kph ekfgrh ?ksoqu R;kizek.ks vkiY;k egkuxjikfydsr lq/nk Rojhr lkBk miyC/k
d#u ?ksryk tkbZy- R;kpizek.ks lUekufu; lnL; Jh- eksgu lk/kokuh ;kauh lq/nk vxksnjP;k Bsdsnkjkps isesaV
>kys vkgs fdaok ukgh vkf.k dkjokbZ dk Fkkacfoyh vkgs ;kckcr iz’u mifLFkr dsyk- vxksnjpk tks Bsdsnkj
vkgs R;kP;k dkekckcr ‘kadk fuekZ.k >kY;k gksR;k- R;kP;k dkekph pkSd’kh dj.;klkBh ,d lferh xfBr
dj.;kr vkyh gksrh- R;k lferhpk fjiksVZ vkysyk ulY;keqGs R;kps isesaV dsysys ukgh- rlsp lu
2007&08 lkBh th izfØ;k Fkkacyh gksrh rh izfØ;k fufonk ekxoqu ijr pkyq dj.;kr ;sbZy-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&ek- vk;qDr lkgsc] vkrk MkW- lkoar lkgsckauh gk tks iz’u dsyk dh ylhpk lkBk
dqBs miyC/k vkgs gs ikg.ks gs dkgh uxjlsodkps dke ukgh- vkEgh vkeP;k ysVjgsMoj dY;k.k
egkuxjikfydsyk i= fyfgys R;kuqlkj R;kauh vkEgh ikBfoysY;k O;Drhl batsD’ku fnys- gh ,o<h ekfgrh
vkEgkayk feGkysyh vkgs- vkrk izR;sd uxjikfydsr tkoqu ;kckcrhr fopkj.kk djk;ph dk; dh lkgsc
rqeP;kdMs jsfct ylhdj.kkpk fdrh lkBk vkgs\
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½%&lUekufu; lnL;kauh vkrk lkafxrys dh] dY;k.k Mksafcoyh
egkuxjikfydse/;s jsfct ylhdj.kkpk lkBk miyC/k vkgs-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&gks;] vkiY;k egkuxjikfydsr vlk lkBk miyC/k ukgh-
ek- lnL; Jh- eqds’k rsth] Jh- gjs’k tX;klh ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½%&T;kizdkjs R;kauh ylhdj.kklkBh lkBk ekxfoyk vlsy vkf.k
l/;k R;kaP;kdMs miyC/k vkgs- R;kp /krhZoj vkiY;k egkuxjikfydsr lq/nk lkBk miyC/k d#u ?ks.;klkBh
;ksX; rh dk;Zokgh dsyh tkbZy vkf.k lkBk miyC/k d#u ?ksryk tkbZy-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&gks] ?ksryk tkbZy\
lnL; Jh- ts- ds- <ksds%&vkrkp Jh- lkoar lkgsckauh lkafxrys dh R;k Bsdsnkjkps isesaV FkkacfoY;keqGs
vkiY;kdMs ylhdj.k gksoq ‘kdys ukgh- rj R;k Bsdsnkjkps isesaV dk Fkakcfoys vki.kkal dk; ‘kadk vkyh\
dqBY;kizdkjph ‘kadk vkyh\
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½%&R;kP;k dkekcn`ny ‘kadk gksrh- T;k uj@eknh dqŒ;kaph ulcanh
dsyh vlsy R;kauk ,vjVWd fdaok ekdhZax djk;ph gksrh rj R;kckcr dkgh fBdk.kh ekfdZax u >kY;kps
vk<Gqu vkys gksrs- R;keqGs rRdkyhu vk;qDrkauh ;kckcrhr Nkuuh dj.;klkBh lferh xfBr dsyh gksrh-
ek- lnL; Jh- jktq bnukuh] Jh- vadq’k EgLds gs lHkkx`gkrqu ckgsj xsys-
lnL; Jh- ts- ds- <ksds%&lu 2005&06 e/;s ts iasesaV Fkkacfoys xsys R;kuarj nql&;k dq.kk Bsdsnkjkl dk
useys ukgh egkuxjikfydsus\
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½%&Fkkacysyh izfØ;k vkgs] rh vkrk pkyq dj.;kr ;sbZy- vkf.k
yodjkr yodj ufou Bsdsnkjkph use.kqd dsyh tkbZy-
lnL; Jh iz’kkar /kkaMs %&ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc] eh MkW- lkoar lkgsckauk iz’u fopk#
bfPNrks- gh th HkVD;k dqŒ;kackcr y{kos/kh vkysyh vkgs] ;k iqohZ ns[khy ylhdj.k >kys vlsy- uj o
eknh ;k nks?kkaoj vki.k ylhdj.k djrks dh QDr uj dqå;kaoj ylhjd.k djrks\ dkj.k dh fo”k; xaHkhj
vkgs Eg.kqu-
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½%&uj vfk.k eknh v’kk nksUgh izdkjP;k dqŒ;kaps fufcthZdj.k dsys
tkrs] ulcanh dsyh tkrs-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&dq=h ,dkp osGsyk toG toG 10 fiykauk tUe nsrs- R;keqGs dqŒ;kaph la[;k
fnolsafnol ok<r vkgs- vls rqEghp Eg.kr vkgkr- ekxs vki.k ;k fo”k;koj ppkZ dsyh gksrh- gh th
ok< vkgs rh dqBsrjh Fkkacyh ikfgts- ok< Fkkacyh rjp gk iz’u lqVq ‘kdsy- ;koj dkghrjh fu.kZ; ykxyk
ikfgts-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth %&ek- vk;qDr lkgsc] iq.ks egkuxjikfydsus LFkkfud laLFkk vkf.k isVk laLFksl
dkgh tkxk miyC/k d#u fnyh vkgs- rsFks jLR;kojhy HkVds dq=s Bso.;klkBh [kksY;k cka/kysY;k vkgsr- rsFks
R;akuk Bsoqu LFkkfud laLFkk vkf.k isVk laLFkk ;k nksUgh laLFkk R;kaph dkGth ?ksr vkgsr- vkrk vki.k tj
dqŒ;kaP;k fufcZthdj.kkP;k eksfgesr deh iMr vlY;kl vkiY;kdMs ts Hkq[kaM iMqu vkgsr R;kaoj isVk
lkj[;k laLFkk tj v’kk izdkjph ;kstuk jkcor vlrhy rj Qkj pkaxys gksbZy- fo’ks”kr% vktkjh vlysys
ts dq=s vkgsr R;kaP;kckcrhr ;k laLFksus fo’ks”k y{k iqjfoys vkgs-
lnL; Jh- rqylhnkl oflVk %&ek- egkikSj] mi&egkikSj vkf.k vk;qDr lkgsc] ,dnk dk ,[kkn;k osM
ykxysY;k dqŒ;kaus ek.klkyk pkok ?ksryk rj R;koj laiq.kZ txke/;s mipkj miyC/k ukgh- ;klkBh yodjkr
yodj batsD’kuph O;oLFkk dsyh tkoh-
lnL; Jh- jktw tX;klh %&ek- egkikSj] mi&egkikSj vkf.k vk;qDr lkgsc] MkW- fnid lkoar ;kaP;k’kh
laca/khr vlk ,d eqn~nk vkgs- vWUFkksuhP;k ckcrhr pkSd’kh dj.;klkBh ;k lHkkx`gkus ,d lferh LFkkiu
dsyh gksrh- ;ko”khZP;k fnokGhe/;s ‘kgjkr dp&;kph dk; fLFkrh gksrh rh loZ lnL;kauk ekfgr vkgsp-
R;kckcr eh vki.kkdMqu gs tk.kqu ?ksoq bfPNrks dh] R;k lferhpk vgoky dk; vkyk vkgs rks vkEgka loZ
lnL;kaP;k leksj] lHkkx`gkleksj Bsoyk tkok- o fnokGhP;k dkGkr vWUFkksuh Bsdsnkjkus dke O;oLFkhr dsys
uOgrs gs loZ lnL; ekU; djrkr- rj dk; vWUFkksuhl vki.k fnokGhP;k R;k fnolkrhy iq.kZ isesaV ns.kkj
vkgkr\ ;kckcrhr [kqyklk djkok-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&ek- egkikSj] mi&egkikSj vkf.k vk;qDr lkgsc] HkVD;k dqŒ;kackcr loZ
lUekufu; lnL;kauh vkikiY;k lwpuk lHkkx`gkr ekaMY;k vkgsr- ;kLro ;kckcrhr yodjkr yodj
dk;Zokgh djkoh dkj.k dh l/;k ‘kgjke/;s fQj.ks yksdkauk eq’dhyhps >kys vkgs- ;klkBh ;koj yodjkr
yodj mik;;kstuk dsyh tkoh gh fouarh- fufonsph okV u igkrk yodjkr yodj mik;;kstuk dsyh rj
Qkj cjs gksbZy- uxjlsodkaukp dk; loZlkekU; tursykgh jLR;ko#u fQj.ks eq’dhyhps >kys vkgs-
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½%& dqŒ;kaP;k fufcthZdj.k dj.;kckcrhr vki.k vkrk th ppkZ
dsyh R;kuqlkj fufonsph th izfØ;k vkgs rh yodjkr yodj pkyq dsyh tkbZy vkf.k yodjkr yodj
ufou Bsdsnkjkph use.kqd d#u fufcthZdj.k dj.;kph eksfge lq# dsyh tkbZy-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&jLR;koj th osM ykxysyh dq=h fQjr vkgsr R;kapk yodjkr yodj dkghrjh
cankscLr dsyk tkok- th xYyksxYyh fQjr vkgsr rlsp T;kauk Ropsps dkgh vktkj oxSjs vkgsr ;klkBh
vk;qDr lkgsc vkf.k egklHkkgh vki.kkal ijokuxh nsr vkgs- vki.k yodjkr yodj dk;Zokgh djkoh-
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½%&fufonk izfØe/;s dq=s idM.;kpk eqn~nk lekfo”V dsyk tkbZy-
lnL; Jh- ts-ds- <ksds%&MkW- lkoar lkgsc] yodjkr yodj Eg.kts fdrh dkyko/kh ykxsy\ 15 fnol] 8
fnol] ,d efguk\
MkW- fnid lkoar ¼mi&vk;qDr] vkjksX;½%&;k efgU;ke/;sp dk;Zokgh pkyq dsyh tkbZy-
lnL; Jh- ts-ds- <ksds%&yodjkr yodj Eg.kts useds d/kh\ dkj.k dh ekxs vkeP;k lUekufu; lnL;k
Jherh iapf’kyk ukuk iokj ;kauh ijeiqT; MkW- ckcklkgsc vkacsMdj izos’k}kjkps dke yodjkr yodj pkyq
dj.;kckcrhr iz’u fopkjyk gksrk R;kosGsl vk;qDr lkgsckauh mRrj fnys gksrs dh yodjkr yodj dke
pkyq dsys tkbZy] vkB fnolkr- ijarq vkt R;kl pkj efgus gksowugh rs dke pkyq >kys ukgh- Eg.kqu
yodjkr yodj Eg.kts d/kh\ vkB fnolkr] pkj fnolkr\ R;kckcrhr vkEgkayk ys[kh vk’oklu n;k-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&ek- vk;qDr lkgsc] mik;qDr MkW- fnid lkoar ;kauk iz’u fopkjrs- vkrp
Jh- jktq tX;klh lkgsckauh dp&;kP;k ckcrhr rqEgkayk iz’u fopkjyk R;kl vn;ki mRrj fnysys ukgh-
‘kgjke/;s tkxkstkxh dpjk iMysyk vkgs R;kckcrhr rqEgh mRrj fnysys ukgh- vkrk ,o<;krp R;kauh
rqEgkayk fopkjys vkgs- vkf.k vkEghgh rsp fopkjr vkgksr-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&lUekufu; egkikSj egksn;kaP;k ijokuxhus lakxrks y{kos/khP;k lanHkkZr iz’u
fopkjk- R;kl mRrj fnys tkbZy-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&gk i.k ‘kgjk’kh laca/khr fo”k; vkgs- y{kos/khp egRokph vkgs dk;\
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&ek- egkikSjkaP;k funsZ’kkuqlkj mRrj fnys tkbZy-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&lxG;k y{kos/khp ?ksrY;k ikfgtsp dk\ gk i.k ‘kgjkpkp fo”k; vkgs
tkxkstkxh dpjk iMyk vkgs- ‘kgj dk; Eg.kr vkgs rs ikgkuk tjk\
lnL; Jh- jktw tX;klh %&dk; egkikSj vki.kkal lkaxr vkgsr dh dp&;kP;k ckcrhr vki.k cksyw udk
Eg.kqu\ vk;qDr lkgsc] eh vki.kkal fopkjr vkgs-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&eh lq/nk vki.kkal lkaxr vkgs Jh tX;klhth] ;k y{kos/khckcr eh ek-
egkikSjka’kh ppkZ dsyh vkgs- o R;kauh vls lkafxrys vkgs dh y{kos/khuarj ppkZ djk- ;koj lq/nk ppkZ
dj.;kph ek>h r;kjh vkgs- vkEgkayk ;ke/;s dkgh yioqu Bsok;ps ukgh-
lnL; Jh- jktq tX;klh %&fBd vkgs- y{kos/khP;k uarj ppkZ d#-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&y{kos/kh th vkgs rhP;kojp izFke ppkZ djk- R;kuarj th dkgh ppkZ djk;ph
vlsy rh djk-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&th y{kos/kh vkgs frP;kojp ppkZ dsyh rj pkaxys vkgs- Jh- jktq tX;klh
vki.kkal tj R;k fo”k;koj ppkZ djk;ph vlsy rj vki.k y{kos/kh n;k ex R;koj vki.k ppkZ d#-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&th y{kos/kh vkgs frP;koj ppkZ gksoq n;k- vkf.k ppkZ iq.kZ >kY;kuarj tj
rqEgkayk rks dp&;kpk fo”k; vk.kk;pk vlsy rj R;kckcrhr rqEgh iz’u fopkjk- R;koj vk;qDr lkgsc
fdaok MkW- fnid lkoar lkgsc rqEgkayk mRrj nsrhy- MkW- lkgsc rqEgh ,d y{kkr ?;k- ekxs ,dk dWVy
dWpjus tj rhu tukojs idMqu vk.kyh rjp R;kl ixkj fnyk tkr gksrk- ;klkBh vkiys ts okWpeu vkgsr
R;kauk gh HkVdh dq=h idM.;kl ikBok rhu dq=h idMqu vk.kyh rjp R;kauk ixkj fnyk tkok- ;kp
mYgkluxj egkuxjikfydsrQsZ vkiY;k dkexkjkauk ixkj fnyk tkr gksrk-
lnL; Jh- lqjs’k tk/ko %&R;kauk izf’k{k.k fnysys ukgh-
lnL; Jh- lrh’k pgkG %&gh th y{kos/kh vk.kyh vkgs R;kckrhr eh cksyq bfPNrks-
egkikfydk lfpo %&iq<hy y{kos/kh lwpuk-----
lnL; Jh- lrh’k pgkG %&eyk cksyk;ps vkgs- HkVD;k dq=kackcr ‘kD; frrD;k yodjkr yodj
cankscLr dsyk ikfgts- filkGysyk dq=k pkoY;kuarj R;kpk ifj.kke ek.klkoj lq/nk gksrks ek.kls lq/nk
filkGrkr-
egkikfydk lfpo%&y{kos/kh lqpuk Ø- 2 thps lqpd vkgsr Jh- eksgu lk/kokuh o vuqeksnd vkgsr Jh-
fouksn Bkdqj
y{kos/kh lqpuk ;kizdkjph vkgs----------------------
y{kos/kh lwpuk dzekad 2 lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh-
vuqeksndkps uko %& Jh- fouksan Bkdqj-
fo”k; %& IykWV ua-705 yk dEaikmaM dk dj.;kr vkys ukgh \ o R;kfBdk.kh
[kktxh ekyeRrk vlk Qyd dlk yko.;kr vkyk \ R;kckcr gh
y{kos/kh lwpuk-
veu VkWdht jksM] fj>oZ IykWV ua- 705 ;sfFky vukf/kd`r cka/kdke ek- mPp U;k;ky;kP;k
vkns’kkUo;s rRdkyhu ek- vk;qDr ;kauh fu”dklhr dsys gksrs- lnjps vukf/kd`r cka/kdke gs 855 P;k
vuf/kd`r cka/kdkekr ;srs-
mijksDr fBdk.kps vuf/kd`re cka/kdke egkuxjikfydsekQZr fu”dkflr dsY;kuarj R;k fBdk.kh
egkikfydsus ^^vkjf{kr Hkq[kaM ¼fj>oZ IykWV½** vlk Qyd yko.;kr vkyk gksrk o lnj fBdk.kh vfrØe.k
gksow u;s Eg.kwu egkikfydsus ;k IykWVyk daikmaM dj.ks vfuok;Z gksrs- ijarq Jh- yksgkuk ;kauh egkikfydspk
lnj Qyd dk<qu R;ktkxh R;kaps [kktxh ekyeRrk ¼izk;OgsV izkWiVªhZ½ pk Qyd ykoyk vkgs-
mijksDr fBdk.kpk ^^vkjf{kr Hkq[kaM ¼fj>oZ IykWV½** egkikfydsus rkC;kr ?ksrY;kuarj lnj IykWVyk
daikmaM dk dj.;kr vkys ukgh\ mijksDr fBdk.kpk Hkq[kaM gk vkjf{kr Hkq[kaM vkgs] rjh R;kfBdk.kh
[kktxh ekyeRrk ¼izk;OgsV izkWiVªh½ pk Qyd dlk dk; yko.;kr vkyk\ ;kckcr ;s.kk&;k loZlk/kkj.k
egklHksr ppkZ dj.;kr ;koh o lnj ckcr ;ksX; rh dkjokbZ dj.kslkBh ;ksX; rks fu.kZ; ?ks.;kr ;kok] gh
fouarh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc] Jh- vkj-ds- lksuko.ks gs vk;qDr
vlrkauk veu VkWdht jksM] fj>oZ IykWV ua- 705 ;sfFky vukf/kd`r cka/kdke ek- mPp U;k;ky;kP;k
vkns’kkUo;s rRdkyhu vk;qDr Jh- vkj-ds- lksuko.ks ;kauh fu”dkflr dsys gksrs- R;kosGsl rsFks mYgkluxj
egkuxjikfydspk ukeQyd yko.;kr vkyk gksrk- lnj fBdk.kh vfrØe.k gksoq u;s Eg.kqu egkikfydsus
R;koj daikmaM dj.ks vko’;d gksrs- ijarq Jh- yksgkuk ;kauh egkikfydspk ukeQyd dk<qu rsFks gh [kktxh
ekyeRrk vkgs vlk Qyd ykoyk vkgs- R;kdMs dq.kkpsgh y{k xsys ukgh- vkrk dkgh fnolkiqohZ vkeP;k
leUo; lferhph cSBd >kyh R;kosGsl cSBd >kY;kuarj ;kckcrhr vkEgh vki.kkal i= lq/nk fnys vkgs-
vktP;k bafM;u ,Dlizsl] uoHkkjr VkbZEl ;k orZekui=ke/;s lq/nk ;kckcrph ckreh vkyh vkgs- mn;k
dq.kh egkuxjikfydsr ;soqu Qyd ykosy dh gh vkeph [kktxh feGdr vkgs- rls gh egkuxjikfydsph
tkxk nql&;k dq.kkP;krjh ukos vkgs- ;klkBh vkiY;k egkuxjikfydsps ts vf/kdkjh vkgsr R;kaps
egkuxjikfydsP;k Hkq[kaMkdMs y{k xsys ikfgts ijarq R;kaps y{k dqBs foVk mrjfoY;k tkr vkgsr- R;kdMs
R;kaps y{k tkrs- rsFks rs Rojhr iksgprkr- vkt ,o<;k eksB;k Hkq[kaMkojhy vkiY;k egkikfydspk Qyd
dk<qu rsFks gh [kktxh ekyeRrk vkgs vlk Qyd ykoyk vkgs- vkf.k R;kdMs dq.kk vf/kdk&;kps y{k xsys
ukgh- R;kfno’kh vkeP;k leUo; lferhph lHkk >kyh R;kosGslp eh vkiys ;k ckchdMs y{k os/kys
vkEgh vki.kkal i= lq/nk fnys- vktP;k mYgkl fodkl] uoHkkjr ;k loZ orZekui=kae/;s ckreh vkyh
vkgs- ,o<k eksBk gk Hkq[kaM vkgs- ekxhy egklHksr vki.k lakfxrys gksrs dh] ;kckcrhr T;k dks.kh gh
dk;Zokgh dsyh vkgs R;kP;koj vkEgh dkjokbZ d#- ;kekxs dks.k vkgs\ R;kpk ‘kks/k ?ksoqu R;kP;koj vki.k
,Qvk;vkj nk[ky djko;kl ikfgts gksrk- lruke lkdh ;k bekjrhckcr lq/nk ghp vMp.k vkgs- bekjr
fu”dkflr >kysyh vkgs- Hkq[kaM eksdGk iMyk vkgs- rsFks thUl iWUV dkj[kkusokys R;k Hkq[kaMkpk okij djr
vkgsr- R;k Hkq[kaMkoj lq/nk yodjkr yodj laj{k.k fHkar cka/kqu rks vkiY;k rkC;kr ?ksryk ikfgts- ukghrj
rks Hkq[kaM lq/nk dq.kh rjh gMi d#u tkbZy- o T;k dks.kR;k Bsdsnkjkyk dk;kZns’k fnysyk vkgs rks Bsdsnkj
dk dke lq# djr ukgh\ tj rks dke djr ulsy rj R;kyk dkG;k ;knhe/;s Vkdqu yodjkr yodj
nql&;k Bsdsnkjkyk gs dke nsoqu dke lq# dsys ikfgts- eh R;k lkbZMoj vkrk tkoqu ikgqu vkyks rsFks ,dk
>kMkoj mYgkluxj egkuxjikfydspk vkjf{kr Hkq[kaM vlk ,d NksVklk Qyd ykoysyk vkgs- rks dq.khgh
dk<qu ?ksoqu tkoq ‘kdsy- ;klkBh nksu iksy mHks d#u R;koj ,d pkaxY;k izdkjpk Qyd ykokok- ;klkBh
vkiY;k mYgkluxj egkuxjikfydsdMs iSls ukghr dk\ rks ygkulk Qyd jkrksjkr dq.khgh dk<qu ?ksoqu
tkoq ‘kdsy- vkiY;k ekfgrhlkBh eh gh dkxni= vki.kkal nsr vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj%&ek- egkikSjth] mi&egkikSjth] vk;qDr lkgsc] mYgkluxje/khy dks.krkgh
dkj[kkunkj] O;kikjh] uksdjh dj.kkjk O;Drh fdaok ,[kknk loZlkekU; O;Drh ;ke/khy vlk dq.kh O;Drh
ulsy dh T;kl 705 uacjP;k IykWV ckcr ekfgrh ulsy] ‘kgjkrhy izR;sd O;Drhl 705 ØekadkP;k IykWV
ckcr ekfgrh vkgs- ;k IykWV ckcr 25 rs 30 yksd rq#axkr xsys gksrs- vktlq/nk ykpyqpir
foHkkxkekQZr nk[ky dsysY;k dslsl U;k;ky;kr pkyq vkgsr- R;k IykWV ckcr ,o<k eksBk ?kksVkGk
>kY;kuarj lq/nk vkiyh mYgkluxj egkuxjikfydk R;k IykWV laca/kh i= ikBoqu v’kh ekx.kh djrs dh]
vki.k vukf/kd`r cka/kdke fu;ek/khu d#u ?ks.;klkBh iSls Hkjk- vls okVrs dh egkuxjikfydsus vkiys
Lor%ps IykWV fod.ks pkyq dsys vkgs- tj R;kauk ekfgr vkgs dh ;koj dsl >kyh vkgs] ekth egkikSjkaoj
dsl >kyh vkgs] vtqu lq/nk R;kaP;koj dsl pkyq vkgs- rjh lq/nk vkiY;k egkikfydsP;k ,dk
foHkkxkdMqu i= tkrs dh vki.k ,o<s iSls Hkjk- gs dks.kkP;k lkax.;ko#u tkrs] ;kekxs dq.kkpk gkr vkgs\
‘kklukdMqu tfeuhph jDde Hkj.;klkBh brdk iSlk vkyk vkgs] vktP;k rkj[ksyk cktkjHkkoeqY;kuqlkj R;k
IykWVph fdaer toG toG 10 rs 15 djksM #i;s vkgs- R;k IykWVoj lokZaph utj vkgs- egkikfydsl rs
IykWV ?ks.;kph bPNk ukgh vkgs vls fnlrs- tso<s dkgh fjtoZ IykWV vkgsr R;koj egkikfydk uk cksMZ
ykors] uk daikmaM cka/krs- prq%flek fuf’pr dj.;kckcr v’kh dkgh i/nr rj mYgkluxj egkuxjikfydsr
vkgsp ukgh vls fnlwu ;srs- [kqY;k tkxsoj dq.kkph rjh utj tkrs o R;kph lun dk<yh tkrs] lun
dk<Y;kuarj rks IykWV vkiY;k rkC;kr ?ksoqu Vkdrkr o R;koj ijr IykWu ikl dsyk tkrks- [kpZ vkEgh
dj.kkj o fcYMj Iyku ikl djsy- fcYMhax rks cufo.kkj\ IykWV vkeps] iSls rks defo.kkj\ mYgkluxj
egkuxjikfydsus loZ IykWV fod.ks pkyq dsys vkgs vlk vkepk vkjksi vkgs- vkt dSykl dkWyuh ;sFks
vkjf{kr IykWV vkgs R;kph lun dk<.ks pkyq vkgs- Jherh feukrkbZ lksusth ;kauhs R;kckcr i= fnys vkgs-
ijarq ;k vkjf{kr IykWVph lun dk<yh tkoq u;s ;kckcr dkjokbZ >kyh ikfgts- ;kckcr ea=ky;kr]
ftYgkf/kdkjh ;kaP;kdMs dq.kh i=O;ogkj djrp ukghr- vf/kdk&;kl ;kckcr dkgh ?ks.ks ns.ksp ukgh\
vf/kdkjh QDr vkiys ikWfdV Hkjys Eg.kts dke >kys cLl\ ‘kgjkr dk; pkyys vkgs ;kckcr R;kauk dkgh
?ks.ks ns.ks ukgh- R;kauk ;kckcr dkgh jl ukgh- vk;qDr Jh- jkeukFk lksuo.ks vlrkauk lruke lkdh bekjrhps
nksu efgU;kr fu”dklu dsys gksrs- nksu efgus rsFks ,lvkjih ykoqu fu”dklu dsys xsys- R;k bekjrhps
cka/kdke fu;ek/khu dj.;klkBh vtZ vkysr o iSls lq/nk Hkjysr- dks.k vkgs R;kekxs\ dq.kkrQsZ gs iSls
Hkj.;kr vkys\ dks.k vls djr vkgs\ Eg.ktsp mYgkluxj egkuxjikfydsrhy vf/kdk&;kauk ;kckcr
dkghp jl ukgh vls vkEgkayk okVrs- ek- egkikSjkauk o vk;qDrkauk v’kh fouarh vkgs dh tso<s dkgh
vkjf{kr IykWV vkgsr R;kaph ;knh cufoyh tkoh- ts IykWV vktP;k rkj[ksyk [kqys vkgsr R;kaP;koj dqai.k
ykoys tkos o cksMZ ykoys tkosr- ;kauk lun fnyh tkow u;s Eg.kqu ,lMhvks] dysDVj o ekGh lkgsc
;kauk i= fyfgys tkos- /kU;okn A
lnL; Jh- yky iatkch %&vktph gh th y{kos/kh lwpuk vkeps lHkkx`g usrk Jh- eksgu lk/kokuh o Jh-
fouksn Bkdqj ;kauh fnyh vkgs R;kckcr tls Jh- eksgu lk/kokuh ;kauh lkafxrys dh] vkEgh cjspls yksd
;kckcrhr vk;qDr lkgsckauk lq/nk HksVyks gksrks o R;kauh Rojhr dk;Zokgh dj.;klkBh vkiY;k laca/khr
vf/kdk&;kauk lkafxrys ijarq gs izdj.k ;sFksp lair ukgh- gk vfr’k; xaHkhj vlk fo”k; vkgs rks xsY;k
vusd o”kkZiklqu pkyr vkysyk vkgs- tls Jh- fouksn Bkdqj ;kauh lkafxrys dh dkgh o”kkZiqohZ gs izdj.k
ykpyqpir izfrca/kd foHkkxkdMs xsys gksrs- R;kauh Lor% jsV Vkdyh gksrh vkf.k ‘kgjkrhy eksB eksB;k
O;Drhauk fdR;sd fnolki;Zar rq#axkr jgkos ykxys gksrs- rj gk ,d xaHkhj fo”k; vkgs- R;kp cjkscj gk
fo”k; egRoiq.kZ ;klkBh vkgs dh vkeP;k ‘kgjke/;s Qkjp deh Hkq[kaM f’kYyd jkfgys vkgsr- R;krhy
dkgh Hkq[kaMkaoj vki.k dkgh izdYi jkcoq ‘kdrks- cjspls Hkq[kaM HkqekfQ;kauh gMi dsys vkgsr- ijarq ts
FkksMs Qkj Hkq[kaM jkfgys vkgsr rs tj vki.k okpoq ‘kdyks ukghr vkf.k rs tj Hkq[kaM ekfQ;kauk gMi d#
fnys rj eyk vls okVrs dh ;kis{kk ‘kgjokf’k;kaph tkLr Qlo.kqd vU; nqljh dqByh ulsy- ;klkBh ek>s
vki.kkal vls fuosnu vkgs dh] Jh- HkqYyj lkgsckauh lkafxrys rlsp [ksGkP;k eSnkukpk tks Hkq[kaM vkgs
T;kph lun dq.khrjh dk<yh vkgs o ;k Hkq[kaMkckcrhr ,[kkn;k O;Drhph ,o<h fgEer gksrs dh gs izdj.k
ykpyqpir izfrca/kd foHkkxkdMs vlrkauk vkf.k R;k Hkq[kaMkoj egkikfydspk Qyd ykxysyk vlrkauk rks
mrjoqu rsFks [kktxh ekyeRrspk Qyd yko.kk&;k O;Drhauk edksdk dk;nk yko.;klkBh vk;qDr lkgsckauh
iksfylkauk i= fyfgys ikfgts- tj rs yksd vkiY;k ‘kgjkrhy vlrhy rj rs yksd vkiY;k ‘kgjkr
jkg.;kP;k yk;dhps ukghr- rj ;klkBh egkuxjikfydsus lrdZ jkfgys ikfgts- eyk vls okVrs dh] o
d/kh d/kh ekÖ;k euke/;s vlk fopkj ;srks dh] tj vkiyk uxjjpuk foHkkx lrdZrsus dke djr ulsy rj
vki.k ;sFks ,d Bjko ikjhr d#u ykpyqpir izfrca/kd foHkkxkdMs vlk izLrko lknj djkok dh] vkiY;k
uxjjpuk foHkkxkps izeq[k ts uxjjpukdkj vkgsr R;kaPkh pkSd’kh djkoh- vn;ki egkuxjikfydk lrdZ
>kyh ukgh rj ,d fnol ykpkjhus vki.kkal vls djkos ykxsy- nksu fnolkiklqu ;kizdj.kh vki.k vkokt
mBfoyk vkgs- R;kckcr vki.kkdMqu vkeP;k v’kk vis{kk vkgsr dh] vki.k Rojhr R;koj dk;Zokgh
djkoh- o gksoq ‘kdr vlsy rj v’kk yksdkaoj dkjokbZ d#u rks Hkq[kaM okpfoyk tkok- ;klkBh vki.kkal
uxjfodkl foHkkx fdaok eglwy foHkkx ;kiSdh tsFks dqBs tk;ps vlsy rsFks tk.;klkBh vkEgh vki.kkal
iq.kZi.ks lgdk;Z d#- ijarq ‘kgjkrhy T;k Hkq[kaMkaoj lokZaP;k vk’kk vis{kk voyacqu vkgsr T;kaoj ‘kgjkrhy
dkgh fodkl dk;Z gksoq ‘kdrs vls Hkq[kaM d`i;k okpfoys tkosr /kU;oknA
ek- lnL; Jh- jktq bnukuh] Jh- vadq’k EgLds ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%&lUekufu; egkikSjth vkf.k vk;qDr lkgsc] nql&;k y{kos/khoj Hkjiqj ppkZ gksr
vkgs- vkf.k ppsZvarh tj yodj fu.kZ; ?ksryk ukgh rj egkuxjikfydk dqBsrjh vi;’kh Bjrs- vls vkEgka
loZ uxjlsodkauk Eg.kkos ykxsy- IykWV Ø- 705 P;k ckcrhr eyk rjh vls okVrs dh laiq.kZ ‘kgjkrhy
tursps y{k R;k IykWV dMs vkgs- vkf.k rks IykWV vfr’k; iz[;kr IykWV vkgs- R;k 705 ØaekdkP;k
IykWVoj fdrh osGk cka/kdke fu”dklhr dsys vlsy vkf.k fdrhosGk cka/kdke dsys vlsy\ ijarq
egkuxjikfydsdMqu dkghp dk;Zokgh >kysyh ukgh- ;k IykWV Ø- 705 oj dkgh eksB;k gLrhauh R;k
fBdk.kh bekjr cufoyh gksrh- vkf.k rh bekjr tsOgk 855 vukf/kd`r bekjrhapk iz’u mifLFkr >kyk
R;kosGsl rh fu”dklhr dj.;kr vkyh- fu”dklhr dj.;kr vkY;kuarj dkgh fnol vlsp dke Fkkacqu gksrs
vkf.k ex R;kfBdk.kh iqUgk vukf/kd`r cka/kdke >kys- vkrk R;k fBdk.kh egkikfydsus laj{k.k fHkar
cka/kko;kl ikfgts gksrh- egkikfydk yodjkr yodj laj{k.k fHkar cka/kr ukgh gh egkikfydsph ifhgyh pqd
vkgs- nqljh egRokph xks”V v’kh dh mYgkluxj ‘kgjke/;s T;k T;k fBdk.kh mn;kus vkgsr] eksdGs Hkq[kaM
vkgsr dh ts egkikfydsps vkgsr- 1997 e/;s eh uxjlsod vlrkauk vkEgh fdR;sd osGsyk Bjko d#u
?ksrysys vkgsr] R;kp IykWV ckcr ukgh mYgkluxj ‘kgjke/;s tso<s dkgh IykWV vlrhy vkf.k rs tj
egkikfydsP;k vk[kR;kjhrhy vlrhy R;kP;koj daikmaM ekj.;kr ;kos- ijarq ,dkgh IykWVoj daikmaM
ekj.;kr vkysys ukgh- rs dk ekj.;kr vkysys ukgh\ tj daikmaM ekjk;yk xsys rj frdMqu eksB;k
gLrhpk Qksu ;srks] Bsdsnkj mYgkluxje/;s jkgk;ps vkgs uk\ rj ex 705 IykWVoj egkikfydsP;k orhus
dkgh dke d# u;s- rh eksBh gLrh Bsdsnkjkl lkaxrs dh ;k dkekrqu rqEgkayk fdrh iSls feG.kkj vkgsr\
R;kP;k nqIiV iSls ekÖ;kdMs ;soqu ?ksoqu tk- rsFks dkgh d# udk] ukghrj rqEgkayk oj tkos ykxsy- vls
eksB;k gLrhps Qksu ;srkr gs eyk ekfgr vkgs dkj.k rks IykWV ekÖ;k vkWfQlP;k cktqyk vkgs- Eg.kqu eh
loZ lnL;kauk lkaxrks R;k IykWVoj fdR;sd osGk dkjokbZ dj.;kr vkyh ijarq dkghgh gksr ukgh vkgs- vkEgh
gh ckc egkikfydsP;k fun’kZukl c&;kp osGk vk.kysyh vkgs vkf.k vkt nsf[ky eyk okVr gksrs rh
bekjr fu”dklhr >kysyh vkgs R;koj egkikfydk dkghrjh djsy- rsFks lkQlQkbZ >kyh] egkikfydsus cksMZ
ykoyk ijarq rks cksMZ dk ikM.;kr vkyk\ dks.kh dk<yk\ d/kh dk<yk \ dk dk<yk\ R;koj dk;
dkjokbZ >kyh ikfgts ;kckcrhr egkikfydsph dkgh ng’kr ukgh- eyk vk;qDr lkgsckauk lkaxk;ps vkgs dh
tj mYgkluxj egkikfydsr vkiY;kyk vk;qDr Eg.kqu dke djk;ps vlsy rj vki.k ,d [kcjnkjh ?ksryh
ikfgts- tso<s egkikfydsps IykWV vlrhy R;koj lja{k.k fHkar cka/k.;kps /kkMl dsys ikfgts tls rqEgh 855
bekjr rksM.;kps /kkMl djr vkgkr- rls mYgkluxj egkuxjikfydsP;k ekydhps tso<s IykWV vlrhy]
eksdG;k tkxk vlrhy R;kaP;koj daikmaM ekj.;klkBh /kkMl dsys ikfgts- R;kfBdk.kh vko’;d rso<k
iksfyl cankscLr ?ksryk ikfgts R;kpcjkscj rks foHkkx T;k T;k uxjlsodkP;k izHkkx {ks=karxZr ;sr vlsy R;k
uxjlsodkph enr ?;koh- vkEgh 76 uxjlsod ;kdkeh enr nsoq- dkj.k mYgkluxj egkuxjikfydsph
dkGth vkEgkayk ;klkBh okVrs dh mn;k vkEgka uxjlsodkph ?kjs dq.kh dkfct djsy dh dk;\
rGetY;kyk vkEgh jkgrks- ojP;k etY;koj nqljk dq.kh jkfgy\ v’kk i/nrhus ;sFks yksd vkgsr Eg.kqu
rqEgkayk vkotqZu lkaxk;ps vkgs- dkgh eksB;k gLrh xsY;k vkgsr- ukghrj eyk rj vls okVrs dh lsaP;qjh
xkMZu ts vkgs rsFks lq/nk IykWV iM.kkj gksrs- Jh- ujsanzdqekj Bkdqj gs fuoMqu vkY;keqGs liuk xkMZu gs rso<s
rjh xkMZu gksoq ‘kdys- ckdhph th mn;kus vkgsr rh iRrs [ksG.kk&;kalkBh] pksj yksdkalkBh Bsoysyh
vkgsr\ rqEgh R;kapk vkjk[kMk r;kj dsyk ikfgts] rqEgh pkp.kh dsyh ikfgts- rqEgh uqlrs egkikfydsr
vkykr vkf.k egkikfydsps deZpkjh] vf/kdkjh gs dk; djrkr ;kdMs tj y{k fnys ukgh rj Jh- mUgkGs
lkgsc rqEgh rj v;’kLoh Ogkyp Ogky- ijarq vkEgh fuoMwu vkysys ts lnL; vkgs R;ke/khy dkgh lnL;
o”kkZuqo”ksZ fuoMqu ;sr vkgsr dkgh uO;kus fuoMqu vkysys vkgsr- R;krhy ts r#.k vkgsr rs rqEgakyk vkf.k
vkEgkayk lkFk nsrhy vkf.k loZ lUekufu; lnL;kaP;k orhus v’kh ,d fouarh vkgs dh vkeps ts dkgh
>ksiMs oxSjs vlsy rs lq/nk fxGad`r djk;pk HkqekfQ;k yksd iz;Ru djrhy- vkEgkayk pkyk;yk lq/nk tkxk
jkg.kkj ukgh- vkf.k Eg.kqu vki.k pkaxyh ;kstuk vk[kkoh- vkf.k ts dq.kh fcYMj fdaok eksB eksBs gLrh
vlrhy R;kaP;kdMs odZn`”Vh dsyh ikfgts R;kaph th ‘kDrh vkgs rh deh dsyh ikfgts- dkj.k iksfyl
;a=.kk rsFks lTt gksrs] iksfyl ;a=.kk deh iMr ukgh i.k egkikfydk deh iMrs dkj.k egkikfydsyk
rkcMrksc ea=ky;krqu Qksu ;srks dh tkoq n;k rks veqd veqd ;kpk IykV vkgs R;kdMs y{k nsoq udk vls
vk;qDr lkgsckauk i= ;srs o Qksu ;srkr- gs eh ekÖ;k MksG;kus ikfgts vkgs vkf.k ,Sdysysgh vkgs- dkgh
O;Drh rj v’kk vkgsr dh ;sFks jkgqu rsFks vfrØe.ks djrkr- ijarq vk;qDrkauh R;kckcrhr dkgh dsysys
ukgh- 1997 e/;s eh ;k lHkkx`gkr lkafxrys gksrs dh tksi;Zar rs vukf/kd`r cka/kdke rksMr ukghr o rks
IykWV [kkyh djr ukghr rksi;Zar eh egklHkk pkyq ns.kkj ukgh- v’kk i/nrhus eh ;sFks dkedkt dsys gksrs-
o R;kosGsyk rs cka/kdke fu”dklhr >kys gksrs- rj lkaxk;ps rkRi;Z vls dh tj lUekufu; lnL; ,o<h
cktq mpyr vlrhy rj vkeP;k lUekufu; vk;qDr lkgsckauh gh [kcjnkjh ?ksryh ikfgts o egkikfydsP;k
iz’kklfd; vf/kdk&;kauk r’kk lwpuk fnY;k ikfgtsr- ukghrj 17 osGsyk fuyafcr >kysyk ek.kwl] ------
Jh- teuknklth vki.k ,Sdr vkgksr uk\ ‘kgjkrhy vfr’k; egRoiq.kZ fo”k;koj eh cksyr vlrkauk rqEgh
vkilke/;s ppkZ djr vkgkr- ;keqGsp rj gs lkjs pkyys vkgs-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%&;k IykWVe/;s rsp Hkkxhnkj vkgsr Eg.kqu dkgh ,Sdr ukghr\
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&;k IykWVP;k ckcrhrp uOgs rj brj IykWVP;k ckcrhr ns[khy ghp i/nr pkyq vkgs-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%&lUekufu; egkikSjth] dq.;k lnL;kus EgVys dh] R;k IykWV e/;s rs Hkkxhnkj
vkgsr\ rks fl/n djsy dk;\ gh dk; eLdjh vkgs dk;\ eLdjh dj.;kpk izdkj vkgs dk;\ ,dk
lnL;kus ;k fo”k;koj y{kos/kh vk.kyh vkgs vkf.k ,d lnL; Eg.krks R;k IykWVe/;s rs Hkkxhnkj vkgsr\ rj
rs fl/n djrhy dk;\
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&egkjktth] Hkkxhnkjhps lksMqu n;k-
lnL; Jh- jktsanzflag HkqYyj%& 705 e/;s dks.k dks.k Hkkxhnkj vkgsr rs lkaxk- vkeP;kdMs iqjkos vkgsr
dks.kk dks.kkyk vVd >kyh gksrh R;kckcrhr-
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh%&ykpyqpir izfrca/kd foHkkxkus dks.kk dks.kkyk vVd dsyh gksrh\ dks.kk
dks.kkyk vVd dsyh gksrh] R;k ;knhrhy ,dsdkph ukos okpqu nk[kok-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%&;k IykWVe/;s dks.k dks.k gLrh vkgsr rs loZ nqfu;syk ekfgr vkgs- loZ
uxjlsodkauk ekfgr vkgs- dq.kkps uko ?ks.ks fdaok cnuke dj.ks gs pkaxys ukgh- ijarq ,d xks”V vkgs]
vk;qDr lkgsckauh pkSd’kh dsyh ikfgts- rh QkbZy m?kMyh ikfgts- o R;kpcjkscj vkiY;k vf/kdk&;kaph
cSBd ?ksoqu ,d lferh r;kj dsyh tkoh- o R;k lferhuss mYgkluxje/khy Hkq[kaMkckcrhr egkuxjikfydsus
dk; dsys ikfgts\ ;kckcrhr lwpuk dsY;k ikfgtsr- ;sFks vkrk vkeps uxjlsod Jh- /kuat; cksMkjs
mifLFkr ukghr- 1997 e/;s vkEgh fdR;sdosGk daikmaM cka/k.;klkBh Bjko dsys vkgsr- lferh lq/nk
xfBr dsyh gksrh- ijarq dkghgh >kys ukgh- ;klkBh Jh-mUgkGs lkgsc vkeph fouarh vkgs- mYgkluxj
‘kgjkP;k orhus vkEgh vki.kkal fnikoyh fufeRr HksV nsr vkgksr- fnikoyh rj gksoqu xsyh vkgs ijarq rh
HksV uarj nsr vkgksr- vki.k ‘kgjkdMs y{k n;k- y{kos/kh pkyq vlrkauk dp&;kP;k ckcrhr ,dk
lnL;kus fopkj.kk dsyh R;kckchdMs tjk vki.k y{k n;k- o mYgkluxj ‘kgj xqaMkiklqu] dqå;kaiklqu ;k
lokZaiklqu okpok- rsOgk dqBs vki.kkal izk/kkU; feGsy /kU;okn A
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh %&ek- egkikSj egksn;k] ek- vk;qDr lkgsc] 705 IykWVpk gk tks ,d fo”k;
;sFks mifLFkr >kyk vkgs- R;kvxksnj vkEgh vk;qDr lkgsckaph HksV ?ksryh gksrh- ijarq dkgh eqn~n;kackcr eh
ekfgrh nsoq bfPNrks dh] R;k IykWVoj tks Jh- yksgkuk ;kapk tks cksMZ ykoysyk vkgs] R;koj vls fyfgys vkgs
dh] ;k ckcrhrhy izdj.k U;k;ky;kr izyafcr vkgs- tso<h eyk ekfgrh vkgs R;kuqlkj dY;k.k dksVkZus
R;kckcrhr vlk vkns’k fnyk vkgs dh] t’kh fLFkrh vkgs rh r’khp Bso.;kdkeh lkax.;kr vkysys vkgs-
o R;kus egkikfydspk cksMZ dk<qu Qsdqu fnyk o vkiyk cksMZ ykoyk vkgs- ;keqGs ,drj U;k;ky;kpk
voeku >kyk vkgs- vkf.k nqljs Eg.kts egkikfydspk cksMZ egkikfydsyk u fopkjrk dk<qu Vkdyk vkgs-
tksi;Zar nqljh dkjokbZ gksbZy nql&;k dkjok;k rj o”kkZuqo”kZs pkyqp jkgrhy- ijarq R;k O;Drhoj ,Qvk;vkj
nk[ky >kyk ikfgts- R;kus egkikfydsyk u fopkjrk egkikfydspk cksMZ dk dk<yk\ R;kpcjkscj
vki.kkdMqu U;k;ky;kr ,d vtZ xsyk ikfgts- U;k;ky;kus tj R;kauk tSls Fks fLFkrh jk[k.;kdkeh lakfxrys
vkgs- rj ex R;kus R;k IykWVckcr gh dkjokbZ dk dsyh\ rj ;kckcrhr R;kP;koj ,Qvk;vkj nk[ky
>kyk ikfgts- ckdhP;k dkjok;kauk tj osG ykxr vlsy rj gh dk;Zokgh Rojhr >kyh ikfgts-
lnL; Jh- ts-ds- <ksds%&egkikSjth] mi&egkikSjth] vk;qDr lkgsc] IykWV ua- 705 ckcrhr th y{kos/kh
vkysyh vkgs] R;k IykWVe/;s Jh- yksgkuk ;kauh cksMZ ykoysyk vkgs- Jh- vkj-ds- lksuko.ks gs vk;qDr
vlrkauk R;k bekjrhps fu”dklu dj.;kr vkys gksrs- R;kl vkt toG toG nksu rs vMhp o”kZ gksr
vkyh vkgsr- vkti;Zar egkikfydsus rsFks iå;kps daikmaM fdaok rkjsps dqaiu dk dsys ukgh\ R;kl dks.krk
vf/kdkjh tckcnkj vkgs\ vf/kdk&;kus tj rsFks daikmaM Vkdys vlrs rj Jh- yksgkuk ;kauh egkikfydspk
cksMZ dk<qu rsFks vkiY;k ukokpk cksMZ ykoyk ulrk- dq.;k ,[kkn;k xksj xjhckus >ksiMh cka/kyh fdaok
,[kkns dPps cka/kdke dsys rj egkikfydsps vf/kdkjh rsFks vkiyk rkQkP;k rkQk ?ksoqu tkoqu R;k ?kjkph]
>ksiMhph rksMQksM djrkr- ;k egkikfydspk rks djksMks #i;kpk IykWV vlwu R;koj Jh- yksgkuk ;kauh cksMZ
ykoyk vkgs- vkiY;k egkikfydsps vf/kdkjh >ksih xsys vkgsr dk;\ xsys vlrhy rj dk xsys vkgsr\
rs R;ke/;s lgHkkxh vkgsr dk;\ lgHkkxh vlrhy rj R;kaph ukos ?kksf”kr dj.;kr ;kohr\ dq.;k ,[kkn;k
O;Drhus yksMcsvjhaxps cka/kdke dsys rj egkikfydsps vf/kdkjh rsFks vkiyk rkQk ?ksoqu tkrkr vkf.k rs
cka/kdke fu”dklhr djrkr- vkiY;k egkikfydsps ts eksB eksBs Hkq[kaM vkgsr rs lkaHkkG.;kph tckcnkjh
vkiY;k egkikfydsph vkgs- R;k Hkq[kaMkoj Rojhr laj{k.k fHkar cka/k.;kr ;koh fdaok R;kfBdk.kh jk=hP;k
osGh lqj{kk deZpkjh rSukr dj.;kr ;kok- Hkq[kaMkaps laj{k.k dj.;kph tckcnkjh egkikfydsus fLodkjkoh]
/kU;okn A
ek- lnL;k Jherh fuuk ukFkkuh] Jherh t;k ekf[ktk ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&lUekufu; egkikSj egksn;k] mi&egkikSj lkgsc o loZ lUekufu; lnL;] vkrk
c&;kp lnL;kauh ---------
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&lkgsc] d`i;k fganhr cksyky rj cjs gksbZy-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&nksUgh Hkk”ksr cksyrks- ;k y{kos/khckcr c&;kp’kk lnL;kauh vkiys fopkj
ekaMys vkgsr- egkikfydsP;k tso<;k tfeuh vkgsr R;k loZ tfeuhps vki.k loZ VªLVh vkgsr] vkEgh jkgq
uk jkgq egkikfydk jkfgy] gh tfeu jkfgy- ;kckcr loZ i{kkaps ,d f’k”V eaMG ekÖ;kdMs vkys gksrs]
egkikfydsP;k orhus ;k IykWV ckcr dks.krhgh fnjaxkbZ dj.;kr vkysyh ukgh- tls vkeP;k gs fun’kZukl
vkys Rojhr rsfFky cksMZ mpyqu Qsdqu ns.;kr vkyk- o mYgkluxj iksfyl LVs’ku e/;s Vªsl iklhax o
egkikfydsph feGdr gVfoY;kckcr xqUgk nk[ky dsyk vkgs- o R;k rØkjhckcr iksp lq/nk vkysyh vkgs-
705 IykWVckcr th ppkZ pkyq vkgs gh feGdr egkikfydsdMs jkfgyh ikfgts ;klkBh lokZauh feGqu iz;Ru
dj.ks vko’;d vkgs- o R;ke/;s dks.kR;kgh izdkjph fnjaxkbZ fdaok f<ykbZ gks.kkj ukgh ;kckcrhr
iz’kklukP;korhus loZ iz;Ru dsys tkrhy- nqljk ,d eqn~nk gksrk dh egkikfydsP;k brj T;k dkgh feGdrh
vkgsr] dnkfpr gs fo”k;karj vkgs- dkj.k dh iq<hy nksu o”kkZuarj egkuxjikfydk pkyfo.;klkBh ekfld
fdaok okf”kZd mRiUu feGoqu ns.;klkBh gh feGdr egkikfydsdMs vl.ks vko’;d vkgs- vkf.k tj rh dk
jkfgyh ukgh rj dnkfpr nksu rhu o”kkZuarj egkuxjikfydsps dkedkt pkyfo.ks lq/nk vfr’k; ftdjhps
gksoqu tkbZy- ;k izdkjs brj T;k feGdrh vkgsr Hkq[kaM vkgsr R;kaps lOgsZ{k.k d#u R;kaP;koj daikmaM OkkWy
cka/k.;klkBh tks fu/kh ikfgts rks fu/kh feGsy vls vki.kkdMqu vk’oklhr dj.;kr vkys vkgs- eh ;k
lHkkx`gkl v’oLr d# bfPNrks dh] egkuxjikfydsP;k tfeuh fo”k;d T;k T;k feGdrh vkgsr R;kaph
vksG[k iVoqu R;kaP;koj lja{k.k fHkar cka/k.;klkBh th dkgh dk;Zokgh djk;ph vkgs rh ijokiklqu ukgh rj
vkEgh mn;kiklqu pkyq d#- R;ke/;s dkgh fBdk.kh flVh lOgsZ dMqu djko;kph dkjokbZ vlsy- cka/kdke
foHkkxkdMqu djko;kph dkjokbZ vlsy- rj ;k loZ feGdrhaoj laj{k.k fHkar cka/k.ks t#jhps vkgs- tsOgk
vki.k egkuxjikfydse/;s dke djr vlrks rsOgk vkiY;k dk;Zokghus 6 yk[k yksdkaoj izHkko iMr vlrks-
;klkBh ;k lHkkx`gkP;k orhus tks dkgh vki.k fu.kZ; ?ksrks R;kpk FksV izHkko mYgkluxje/khy 6 yk[k
yksdkaoj iMrks- R;kckcrhrhy tckcnkjhph Hkkouk y{kkr ?ksoqu egkuxjikfydsP;k tso<;k dkgh tfeuh o
feGdrh vkgsr R;kaph vksG[k iVfo.ks R;kaps laj{k.k dj.ksdkeh dks.krsgh iz;Ru dj.;kps vkEgh lksM.kkj
ukgh- o vki.kk lokZaP;k lgdk;kZus egkikfydsP;k ;k tfeuh o feGdrhaps vkEgh laj{k.k d#- ,o<s eh
vki.kkal lkaxq bfPNrks-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- vk;qDr lkgsc] Hkq[kaM Ø- 705 oj laj{k.k fHkar cka/k.;klkBh dq.;k ,dk
Bsdsnkjkyk dk;kZns’k fnysyk vkgs- rks Bsdsnkj dke dk pkyq djr ukgh R;kyk dk; vMp.k vkgs
;kckcrhr lkoZtfud cka/kdke foHkkxkl vki.k fopkj.kk djk- nqljk lruke lkdhpk tks IykWV iMqu vkgs
;k nksUgh IykWVyk izk/kkU;Øe nsoqu R;kaP;koj yodjkr yodj laj{k.k fHkar cka/k.;kr ;koh- dkj.k dh
vukf/kd`r cka/kdkes fu;ek/khu d#u ?ks.;klkBh vtZ lknj dj.;kr vkys vkgsr- ;klkBh ;k nksUgh
Hkq[kaMkoj yodjkr yodj laj{k.k fHkar cka/k.;kr ;koh- rlsp 705 IykWVoj lja{k.k fHkar cka/k.;klkBh T;k
Bsdsnkjkyk dk;kZns’k ns.;kr vkysyk vkgs rks rsFks dke dk pkyq djr ukgh\ R;kl dk; vMp.k vkgs\
rks djr ulsy rj nqljk Bsdsnkj useyk tkok- rlsp nksUgh IykWVojhy vukf/kd`r cka/kdkes vf/kd`r d#u
?ks.;klkBh ts vtZ lknj dj.;kr vkys vkgsr R;kekxs dks.k vkgs\ R;k yksdkaoj vki.k dk; dkjokbZ
dj.kkj vkgkr\ lruke lkdh okY;kauh iSls lq/nk Hkjys vkgsr QDr Mh QkWeZ Fkkacfoyk vkgs- vkeP;k
yksdkaps y{k xsys Eg.kqu rs Fkakcys- ;kLro ;k izdj.kkaekxs dks.k vkgs\ ;kph pkSd’kh d#u R;kaP;koj
,Qvk;vkj nk[ky dj.;kr ;kok- lacaf/kr vf/kdk&;kaoj @ deZpk&;kaoj vki.k dkjokbZ dk djr ukghr-
;ke/;s rj vkiY;k egkikfydsps vf/kdkjh@deZpkjh lfey vkgsr- ftYgkf/kdkjh lkgsckauh ts deZpkjh fnys
vkgsr rs lq/nk ;ke/;s lkfey vkgsr- R;kaP;koj dkjokbZ dk gksr ukgh\
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&ifgys rj 705 IykWV oj daikmaM okWy cka/k.;kph dk;Zokgh >kysyh ukgh vls
ts fun’kZukl vkysys vkgs R;kckcrhr R;k Bsdsnkjkl vafre uksfVl fnyh tkbZy- R;kuarjgh R;kus dke dsys
ukgh rj R;kl dkG;k ;knhe/;s Vkdqu vkiyh eqG th dk;Zokgh vkgs rh pkyq d#- ;kckcrhr lkoZtfud
cka/kdke foHkkxkl eh vktp vkns’k nsr vkgs- ijok i;Zar gs dke d#u ikfgts- cka/kdke
fu;ekf/kursckcrpk vkiyk tks nqljk eqn~nk gksrk] cka/kdke fu;ekf/ku d#u ns.;kckcr i/nfl/n
izkf/kdj.kkP;k fu;a=.kk[kkyh th dkgh dkjokbZ >kysyh vkgs] R;kckcr gh loZ ekfgrh vkEgh i/nfl/n
izkf/kdj.kkP;k fun’kZukl vk.kr vkgksr R;kuarj th mfpr dkjokbZ djkoh ykx.kkj vkgs rh R;kaP;k lYY;kus
vkEgh t#j d#-
ek- lnL; Jh- ujsanz no.ks] Jh- xksfoanjke yqaM] Jh- vadq’k EgLds gs lHkkx`gkrqu ckgsj
xsys-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj%&ek- vk;qDr lgksc] vk.k[kh ,d vk{ksi vlk vkgs dh] lruke lkdh
bekjrhckcr] lruke lkdh bekjr fu;ekf/ku d#u ?ks.;klkBh ;sFks ts iSls Hkj.;kr vkys vkgsr R;kph th
ikorh vkgs R;k ikorhuqlkj rs lakxq ‘kdrhy dh gh feGdr vkeph vkgs- R;k vk/kkjkoj dnkfpr rs yksd
U;k;ky;kr nkn ekxq ‘kdrkr- ;klkBh egkikfydsP;k orhus U;k;ky;kr dWosV QkbZy dj.ks t#jhps vkgs-
ukghrj U;k;ky; ,d rQhZ fu.kZ; nsbZy- ;klkBh R;kauh U;k;ky;kr tk.;kvxksnj vki.k dWosV QkbZy dj.ks
vko’;d vkgs- egkikfydsps Eg.k.ks ,Sdqu ?ksrY;kf’kok; U;k;ky;kdMqu dks.krkgh fu.kZ; fnyk tkoq u;s-
rs U;k;ky;kr tkrhy ;kph ‘kD;rk vkgs gs y{kkr ?ksowu dWosV QkbZy dsys tkos-
lnL; Jh- yky iatkch%& ek>s vls Eg.k.ks vkgs dh] vls dkgh fo”k; vkgsr T;kckcr Jh- fouksn Bkdqj
;kauh vkrk lakfxrys- U;k;ky;kr tso<h dkgh izdj.ks izyafcr vkgsr R;kapk ikBiqjkok dj.;klkBh vkiyk
,[kknk dk;Z{ke vf/kdkjh useyk tkok- dkj.k dh vkiY;k izdj.kkackcrhr U;k;ky;kiq<s ;ksX; R;kizdkjs
lknjhdj.k gksr ukgh- mYgkluxje/khy Hkq[kaM ekfQ;kaps vls Lo#i vkgs dh rs dfu”B Lrjkojhy
U;k;ky;kl eWust d#u LFkfxrh vkns’k feGorkr- ;klkBh vkiyk tks fo/kh foHkkx vkgs rks lrZd vlyk
ikfgts- R;kauh pkaxY;kryk pkaxyk ofdy mHkk d#u R;kizdj.kkpk ikBiqjkok dsyk ikfgts v’kh vki.kkal
lwpuk vkgs-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- vk;qDr lkgsc] eh vkrk 705 ckcrhr vki.kkal ts dkxni= fnys
R;ke/;s rj ,d egkuxjikfydsps i= vkgs- R;kr veqd ,o<h jDde Hkjk vls Li”Vi.ks fyfgys vkgs rj
IykWV dls fu;ekf/ku dsys tkr vkgsr\ eh fnysys i= vki.k okpys vlsy- rs egkikfydspsp i= vkgs-
R;ke/;s cka/kdke fu;ek/khu dj.;klkBh nksu yk[k ,sDdkgRrj gtkj #i;s o tfeuhph fdaer Eg.kqu ,d
dksVh ngk yk[k #i;s Hkj.;kckcrhr fyfgysys vkgs- R;kuarj R;kauh ,d fouarh i= fnys vkgs dh gh th
jDde vkgs rh [kqip tkLr vkgs- vkrk vkEgh ,d yk[k #i;s Hkjr vkgksr- R;k yksdkauh ,d yk[k
#i;s Hkjys vkgsr- MhMh Øekad fnyk vkgs o egkikfydsus R;kph ikorh lq/nk fnyh vkgs-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&gk tks vkns’k vkgs rks infl/n izkf/kdj.kkekQZr dk<.;kr vkysyk vkgs-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ijarq i= rj egkuxjikfydsps vkgs uk\
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&vkiyk tks eqn~nk vkgs rks ekÖ;k y{kkr vkysyk vkgs] rks cjkscj vkgs] gh loZ
ckc infl/n izkf/kdj.kkP;k vkEgh fun’kZukl vk.kqu nsr vkgksr- egkikfydsps ysVjgsM vlys rjh [kkyh th
Lok{kjh dsyh vkgs rh infl/n izkf/kdj.kkP;k orhus dj.;kr vkyh vkgs- ;kckcrph dk;Zokgh vkgs rh
egkuxjikfydsdMqu dsyh tkr ulqu rh infl/n izkf/kdj.kkdMqu gksr vlrs- o vkiyk tks eqn~nk vkgs dh
R;kus Hkjysys iSls ijr dj.ks fdaok izfrKki= dj.ks rh dk;Zokgh vkEgh t#j d#-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ijarq vkiys egkikfydsps ts vf/kdkjh vkgsr rs lq/nk lkbZV fOgftV
dj.;klkBh tkrkr uk\ cka/kdke ts vlrs rs fu;ek/khu dsys tkrs eksdGk Hkq[kaM FkksMkp fu;ek/khu dsyk
tkrks\ gs yksd laiq.kZ IykWVps iSls ekxr vkgsr- vkf.k raK lferhe/;s vkiY;k egkikfydsps lq/nk dkgh
vf/kdkjh] deZpkjh vkgsr-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&ts vf/kdkjh ;ke/;s lfey vlrhy R;kauk vkEgh dkj.ks nk[kok uksfVl cktkoq-
ijarq gh th izfØ;k >kysyh vkgs rh infl/n izkf/kdj.kkP;k rK lferhdMqu >kysyh vkgs- Eg.kqu gh ckc
vkEgh infl/n izkf/kdj.kkP;k fun’kZukl vk.qk-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ijarq egkuxjikfydsP;k ysVjiWMpk mi;ksx dsyk tkr vkgs- i=k[kkyh Lok{kjh
rs yksd djr vkgsr-
-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj%&lkgsc] vki.k EgVys dh] infl/n izkf/kdj.kkP;k vf/kdk&;kaph R;k i=koj Lok{kjh
vkgs- i= R;kaP;kdMqu ikBfoys tkrs- ysVjgWM vkiys vlrs- ijarq R;kauh gs ts nksu&vMhp yk[k #i;s
‘kqYd olqy dsys vkgs rs dks.k ?ks.kkj\ egkuxjikfydk ?ksbZy uk\ rs rj ftYgkf/kdkjh ?ks.kkj ukghr uk\ rs
;sFks vkiY;k egkikfydsr tek dsys tkrhy uk\ Eg.kts vkiys yksd R;ke/;s lkfey vkgsr uk\
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&ts yksd R;ke/;s lkfey vlrhy R;akuk dkj.ks nk[kok uksfVl cktkoqu R;kaph
pkSd’kh vkEgh t#j d#- R;ke/;s dq.kkyk lksM.;kpk iz’up ukgh- egkikfydsph ,o<h eksBh feGdr tj
tkr vlsy rj dq.kkphgh eh x; dj.kkj ukgh- eh vlks fdaok dq.kh vlks lksM.kkj ukgh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&lkgsc] lruke lkdh bekjr fu”dkflr >kyh vkgs rsfFky Hkq[kaM eksdGk iMyk
vkgs rsFks ftUl iWUVps dkj[kkunkj R;k IykWVpk okij djr vkgsr ;klkBh yodjkr yodj R;k IykWVoj
laj{k.k fHkar cka/kyh tkoh-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&R;kpcjkscj cksMZ lq/nk ykoyk tkok-
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&IykWV ua- 705 vkf.k lruke lkdh R;kuarj tso<s dkgh vkiys Hkq[kaM vlrhy
R;kaP;k laj{k.kklkBh laj{k.k fHkar cka/k.;kph dk;Zokgh vkEgh pkyq d#-
egkikfydk lfpo%& fBd vkgs\
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 2 okpqu nk[kforkr-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo”k; Ø- 2 %& ekxhy fnukad 20@10@2007 ¼R;kr fn- 31@10@2007½ jksthP;k loZlk/kkj.k
egklHksps o fnukad 5@11@2007 jksthP;k fo’ks”k egklHksps bfro`Rr dk;e
dj.ks- &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek- egkikSjth] vk;qDr lkgsc] mPp U;k;ky;kP;k vkns’kkuqlkj th 124
vukf/kd`r cka/kdkes fu”dklhr dj.;kr vkyh gksrh] rh cka/kdkes vukf/kd`r gksrh Eg.kqu rksM.;kr vkyh
gksrh rh T;kaP;k vk[kR;kjhr >kyh R;kaps dk; dsys\ R;k vf/kdk&;kaoj dk; dkjokbZ dsyh\
vk;qDr ¼Jh- lehj mUgkGs½%&R;k lanHkkZr mPp U;k;ky;kr vkEgh izfrKki= lknj dsys vkgs dh ;ke/;s ts
vf/kdkjh lkfey vlrhy R;kckcr vkEgh foHkkxh; pkSd’kh izLrkfor djr vlwu R;k pkSd’khP;k vk/kkjs ts
fu”d”kZ fu?krhy R;kizek.ks laca/khr vf/kdk&;koj dkjokbZ d# vls vkEgh izfrKki= mPp U;k;ky;kr dkyp
lknj dsys vkgs- vkf.k R;k vuq”kaxkus ts vf/kdkjh o deZpkjh R;kr lkfey vkgsr R;kaP;koj foHkkxh;
pkSd’khph izfØ;k pkyq d#u vkEgh mfpr dkjokbZ d#-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj %&lfpo lkgsc] fnukad 5@11@2007 jksthP;k lHksr vkepk ;k izLrkokl
fojks/k ukgh vkgs- vls eh EgVys gksrs- fnukad 5@11@2007 jksthP;k fo’ks”k egklHksP;k bfro`Rrkarkrhy
i`”B Ø- 5 oj vkepk ;k izLrkokl fojks/k vkgs v’kh uksan vkysyh vkgs- vkgsP;k vxksnj ukgh gk ‘kCn
vkysyk ukgh- rks d`i;k lekfo”V d#u ?ks.;kr ;kok-
egkikfydk lfpo %&Jherh lqjs[kk osydj] fnukad 5@11@2007 jksthP;k bfro`Rrkarkrhy i`”B Ø- 5 oj
vki.k th nq#Lrh lqpfoyh vkgs rh djr vkgksr- vki.k EgVYks vkgs vkepk fojks/kh ukgh vkgs-
bfro`Rrkarkr vkepk fojks/k vkgs v’kh uksan vkysyh vkgs- fBd vkgs\ ckdh moZjhr bfro`Rr lokZuqers
dk;e\
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& ekxhy lHksps fnukad 20@10@2007 ¼R;kr fn- 31@10@2007½ jksthP;k loZlk/kkj.k egklHksps
bfro`Rr tls vkgs rls lokZuqers dk;e dj.;kr ;sr vkgs o fnukad 5@11@2007 jksthP;k fo’ks”k
egklHksP;k bfro`Rrkarkr lUekufu; lnL;k Jherh lqjs’kk osydj ;kauh lqpfoysyh nq#Lrh d#u moZfjr
bfro`Rr tls vkgs rls lokZuqers dk;e dj.;kr ;sr vkgs-
fo"k; Ø- 2 %& ekxhy egklHksps fnukad 20@10@2007¼R;kr fn-31@10@2007½
jksthP;k loZlk/kkj.k egklHksps o fn- 5@11@2007 jksthP;k
fo’ks”k egklHksps bfro`Rr dk;e dj.ks-
lwpdkps uko % Jh eksgu lk/kokuh-
vuqeksndkps uko % Jh dqekj vk;ykuh
egklHkk Bjko dz- 56 c fnukad % 20@11@2007
gh egklHkk egkikfydk lfpokauh izLr`r dsysY;k fnukad 20@10@2007 ¼R;kr fn-
31@10@2007½ jksthP;k egklHksps i`B Ø- 1 rs 69 i;Zarps bfro`Rr tls vkgs rls o fn-5@11@2007
jksthP;k fo’ks”k egklHksP;k bfro`Rrkarhy `i`”B dz- 5 oj lnL;k Jherh lqjs[kk osydj ;kauh lqpfoysyh
nq:Lrh d:u moZfjr bfro`Rr tls vkgs rls dk;e dj.;kl ekU;rk nsr vkgs-
,derkus
egkikSj@ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 3 okpqu nk[kforkr-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 3%& uohu dj vkdkj.kh iqLrd r;kj dj.;klkBh eglwy lferhpk fnukad
9- 10-2007 pk Bjko dz- 3 dk;e dj.ks
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&ek- egkikSj] mi&egkikSj] vk;qDr lkgsc] tls dh thvk;,l tkWxzkihdy
bUQksjes’ku flLVe fo”k;hP;k izLrkokl LFkk;h lferhus LFkk;h lferh Bjko Ø- 92 vUo;s 10 yk[k #i;s
[kpkZP;k izLrkokl ekU;rk fnysyh vkgs- R;ke/;s vkiY;k ‘kgjkrhy loZ cka/kdkekaph Nk;kfp= ;srhyp
;klkBh ;k fo”k;kl ;sFks ppsZl ?ks.;kph vko’;drk ukgh- gk fo”k; iq<s <dy.;kr ;kok-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&iq<s <dyk] iq<s <dyk-
egkikfydk lfpo %&;k fo”k;kckcr tks Bjko r;kj dj.;kr vkysyk vkgs rks vkiY;k ekfgrhlkBh okpqu
nk[kforks- gh egklHkk th-vk;-,l- lax.kd iz.kkyhP;k okijk ckcr LFkk;h lferhus fn-26@10@2007
jksth ikjhr dsysY;k Bjko dz-92 ph vaeyctko.kh >kY;koj ufou dj vkdkj.kh iqLrd r;kj dj.;klkBh
eglqy lferhpk fn- 9@10@2007 jksthpk Bjko dz-3 dk;e dj.;kpk fu.kZ; ?ksbZy- fBd vkgs uk\
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&fBd vkgs-
dkgh lnL; %&ikl]ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs
fo"k; Ø- 3%& uohu dj vkdkj.kh iqLrd r;kj dj.;klkBh eglwy lferhpk
fn-9@10@2007 jksthpk Bjko dz-3 dk;e dj.ks
izLrkouk
mYgkluxj egkuxjikfydk {ks=kr vfLrRokr vlysY;k vankts 1-50 y{k ¼fuoklh 1-18-627 $ okf.kT;
32]870½ feGdrhaoj eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps dye 129 uqlkj dj foHkkxkdMqu dj
vkdkj.kh dj.;kr vkysyh vkgs-
lu 2003 iklqu egkuxjikfydsus dj vkdkj.kh njkr ok< dsysyh vkgs- egkuxjikfydk ekyeRrk dj
ekx.kh o olqyhr [kkyhy nks”kkaeqGs ifj.kke gksrks-
1- T;k ekyeRrkaph iquZcka/k.kh >kysyh vkgs fdaok ufou cka/kdke dsysY;k vkdkj.kh ;ksX; vlysY;k ijarq
vkdkj.kh u dsysY;k feGdrh-
2- dk;e Lo#ih ?kj Øekad ukgh-
3- T;k ekyeRrkaP;k {ks=kr@cka/kdkekr@okijkr cny >kysyk vkgs-
4- vfLrRokr ulysY;k ekyeRrkaph uksn-
5- feGdr fu”dkflr d#u R;k tkxsoj bekjr cka/k.;kr vkyh ijarq tqU;k fu”dkflr dj.;kr vkysY;k
feGdrhoj pkyq vlysyh vkdkj.kh jn~n dj.;kr vkyh ukgh-
6- ekxhy o”kkZi;Zr feGdrhpk dj Hkj.;kl izFke tckcnkj O;Drh Eg.kqu dks.kR;kgh O;Drhph uksan
dj.;klkBh nq¸;e fuca/kd mYgkluxj&5 ;kapsdMqu uksan.khd`r nLr,sot lknj dj.ks vko’;d gksrs- ;k
ckchaeqGs dj fu/kkZj.kkP;k osGh dkgh ukxjhdkauh Lor%ps ukokoj nqljs ekyeRrk dj ns;d dk<qu ?ksrys-
3- dkgh feGdr /kkjd R;kaP;k feGdrhph [kjsnh foØh djrkr- v’kkosGh feGdrhps Hkkx ikMqu foØh
dj.;kr vkysY;k Hkkxkps Lora= ns;d rlsp moZjhr Hkkxkps Lora= ns;d u dk<rk foØh dsysY;k
feGdrhps Lora= ns;d o eqG feGdrhps ¼foØh dsysY;k Hkkxklg½ vls nksu ns;ds dk<.;kr vkyh
vkgsr-
4- feGdrhph nqckj uksan >kY;keqGs egkuxjikfydk dj rlsp f’k{k.k dj o jkstxkj gehdjkps ekx.khr lrr
ok< gksr vkgs- okLrfod ikgrk lnjph ekx.kh olqy u gks.;ktksxh vkgs-
1996 uarj ufou dj vkdkj.kh iqLrd r;kj dj.;kar vkys ukgh R;keqGs olqyh deh gksr vkgs-
ojhy dkj.ks fopkjkr ?ksrk nj 4 o”kkZauh vf/kfu;ekps rjrqnhuqlkj loZlk/kkj.k dj fu/kkZjd dj.ks
xjtsps vkgs-
rjh mDr ckch lanHkkZr ppkZ d#u fu.kZ; ?ks.ksdkeh ek- eglqy lferh iVykoj izLrkfor dj.;kr
;sr vkgs-
eglwy lferh Bjko Ø- 3 fnukad %& 9@10@2007
lqpdkps uko %& Jh- fouksn Bkdqj
vuqeksndkps uko %& Jh- izHkqukFk xqIrk
gh eglwy lferh egkikfydsP;k eatqjh vf/ku jkgwu ojhy izLrkousr ueqn dsysY;k dkj.kkaeqGs
egkikfydsP;k olqyhr ok< gks.;kP;k iz;kstukFkZ iz’kklukl eqacbZ izkafrd egkuxjikfydk vf/kfu;e 1949 ps
vuqlwph ^^M** e/khy izdj.k 8 P;k djk/kku fu;eke/khy fu;e&21 ¼2½ vUo;s ufou ekyeRrk dj
vkdkj.kh iqLrd r;kj dj.ks o eqY; fu/kkZj.kkfo#/n loZ rØkjh fudkykr dk<Y;kuarj izR;sd izHkkx fugk;
vkdkj.kh iqLrd 31 ekpZ] 2008 i;Zar izekf.kr dj.;kl funsZf’kr djhr vkgs-
rlsp bfro`Rr iq<hy lHksr dk;e gks.;kph okV u igkrk lnj Bjkok varxZrpk fu.kZ; FksV
vaeykr vk.k.;kr ;sbZy o rks vafre vlsy-
lwpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
,derkus
lHkkirh @ ihBklhu vf/kdkjh
mYgkluxj egkuxjikfydk &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
egklHkk Bjko dz- 57 fnukad % 20@11@2007
lwpdkps uko % Jh eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko % Jh yky iatkch-
gh egklHkk th-vk;-,l- lax.kd iz.kkyhP;k okijk ckcr LFkk;h lferhus fn-26@10@2007 jksth
ikjhr dsysY;k Bjko dz-92 ph vaeyctko.kh >kY;koj ufou dj vkdkj.kh iqLrd r;kj dj.;klkBh
eglqy lferhpk fn- 9@10@2007 jksthpk Bjko dz-3 dk;e dj.;kpk fu.kZ; ?ksbZy-
lwpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj@ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %&ek- egkikSjkadMqu gh lHkk lekIr dsY;kph ?kks”k.kk dsyh tkr vkgs- d`i;k jk”VªfxrkdMs
y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj lka;dkGh 5-00 oktrk egkikSj Jherh
vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kauh lHkk laiY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk
mYgkluxj egkuxjikfydk] mYgkluxj fnukad%& 20@12@2007
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fn- 20@12@2007 jksthP;k
loZlk/kkj.k egklHksps bfro`Rr-
mYgkluxj egkuxjikfydsph loZlk/kkj.k egklHkk xq#okj fnukad 20@12@2007 jksth nqikjh 3-30
oktrk vk;ksftr dj.;kr vkyh gksrh- lnj lHksr egkikSj] Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k g;k ihBklhu
vf/kdkjh ;k LFkkuh vkluLFk gksR;k- o [kkyh n'kZfoysys lUekufu; lnL;@lnL;k mifLFkr gksrs @ gksR;k-
7- egkikSj&& Jherh vk’kku fyykckbZ y{e.k
2 Jherh csch mQZ usgk uandwekj HkksbZj 29 Jherh osydj lqjs[kk jktu
3 Jherh t;Jh ¼t;k½ Kkus'oj ikVhy 30 Jh- ykyfcgkjh cq>kjr ;kno
10
4 Jh- xk;dokM fnyhi 31 Jherh iapf'kyk ukuk iokj
5 Jherh laxhrk jkts'k daMkjs 32 Jherh cksMkjs olq/kk /kuat;
6 Jh- jfoanz n'kjFk ckxwy 33 dq- tX;klh 'kdqaryk thouyky
7 Jherh fuye izseflax jkor 34 Jherh t;Jh lqfuy lqosZ
8 Jh- eksjs Hkkuth fHkdkjh 35 Jh- 'ks[kj ds'ko ;kno
9 Jherh pkS/kjh jktJh jktsanz 36 Jh- lqjs'k e/kqdj tk/ko
10 Jh- bnukuh jktw ¼thou½ panzHkku 37 Jherh lqeu xtkuu 'ksGds
11 Jh- fnyhidqekj nsfonkl tX;klh 38 Jh- iz'kkar fdlujko /kkaMs
12 Jherh panzk jktw Vsdpankuh 39 Jherh eulqydj f'kyk lqHkk"k
13 Jherh lqtkrk jes'k fj>okuh 40 Jh- fd'kksj tX;klh
14 Jh- iqjlok.kh teuknkl [kqcpan 41 Jherh psukuh T;ksrh jes'k
15 Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh 42 Jh- xksfoanjke Mksyqey yqaM
16 Jh- gjs’k ijekuan tX;klh 43 Jherh uhyq Bkdqj pkanok.kh
17 MkW- ¼Jherh½ fuuk izdk’k ukFkkuh 44 Jherh T;ksrh 'kke ekus
18 Jh- vk;ykuh dqekj mRrepan 45 Jh- jkts'k nsosanz oku[ksMs
19 Jh- Bkdqj ujsanzdqekj mQZ ¼dqekjh½dsoyjke 46 Jh- Bkdwj fouksn ykyflax
20 Jh- HkBhtk ¼cCcq½ lat; 47 Jh- eksgu lk/kok.kh
21 Jh- yky iatkch 48 Jh- cPpkjke :ipankuh
22 Jherh mnklh bfUnjk teuknkl 49 Jherh eatw bZ'oj iksiVkuh
23 Jh- xqIrk izHkwukFk nq[karh 50 Jherh fo|k fot; fueZys
24 Jherh ‘kdaqryk ikVhy 51 Jherh ehuk lksusth ¼lksaMs½
25 Jh- Ekksgu ¼xkjks½ jkej[;kuh 52 Jherh ouokjh eksuk v'kksd
26 Jh- lq[kjkekuh egs’k igyktjk; 53 Jh- fgjkuan vkRekjke tX;klh ¼lakbZ½
27 Jh- <ksds tuknZu fdlujko 54 Jh- Hktuyky y{e.k jkepankuh
28 Jh-,Mds x.kir xksfoan 55 Jh- ikVhy iz/kku /kekZ
rj]
mi&egkikSj&& Jh- pOgk.k jes’k egknso
[kkyhy n’kZfoysys lnL; @ lnL;k vuqifLFkr gksrs@gksR;k-
2- Jh- jkelkxj tuknZu ;kno] 3- Jh- nRrk=; ukjk;.k iokj] 4- Jh- fot; [kaMq lqikGs] 5- Jh- vaaadq'k
fuo`Rrh EgLds] 6- Jh- HkqYyj jktsanzflag fo- ¼egkjkt½] 7- Jh- jktw tX;klh] 8- Jh- ujsanz ¼johHkkŽ no.ks]
9- Jh- rqylhnkl cnzhpan oflVk] 10- vWM- Jh- vfuy ¼fo|kFkhZ½ lh- ,sykuh] 11- Jh- pgkG lrh'k
¼ckthjko½ rkR;kck] 12- Jherh egkMhd jtuh eksgu] 13- Jherh dfork y{e.knkl fljokuh] 14- Jherh
djksrh;k ekyrh jk/kkpj.k] 15- Jh- eaxrkuh lqanj vklunkl] 16- Jh- cksMkjs /kuat; ckcwjko] 17- Jherh
yrk 'kkarkjke fude] 18- Jh- Hkkjr jkepanz jktokuh ¼xaxks=h½] 19- Jh- eqds'k lksgu rsth] 20- Jherh
t;k izdk’k ekf[ktk] 21- Jherh ljkstuh eqjyh/kj Vsdpankuh
vk;qDr] Jh- lfej mUgkGs gs lHksl vuqifLFkr gksrs R;kaP;k tkxh eq[;ky;kps mi&vk;qDr Jh-
v’kksd ckxs’oj gs izkf/kd`r vf/kdkjh Eg.kqu vkluLFk gksrs-
[kkyhy vf/kdkjh lHksl gtj gksrs-
82- Jh- izdk’k dqdjstk] egkikfydk lfpo
83- Jh- v’kksd ckxs’oj] mi&vk;qDr
84- Jh- fefyan lkoar] mi&vk;qDr
85- Jh- vuqfni fn?ks] eq[; ys[kk vf/kdkjh
86- Jh- lq-d`-ukdkMh] eq[; ys[kk ifj{kd
87- MkW- th-Vh- ftans ] oS|dh; vkjksX; vf/kdkjh
88- MkW- jktk fj>okuh] oS|dh; vf/kdkjh
89- Jh- ch- lqanjs’oju] ‘kgj vfHk;ark] lkoZ-cka/k- foHkkx
90- Jh- lq[kjkekuh] iz- dk;Zdkjh vfHk;ark] lkoZ-cka/k-foHkkx
91- Jh- xaxkjkekuh] mi&vfHk;ark] fo|qr
92- Jh- lsYou] dk;Zdkjh vfHk;ark] ik.kh iqjoBk
93- Jh- jes’k dktGs] izHkkjh izHkkx vf/kdkjh
94- Jh- ;q-ds- jkefla?kkuh lgk- fu;a=d
95- Jh- Ogh-vkj-xtsZ] iz- izHkkx vf/kdkjh
96- dq- fniekGk xksikGs] izdYi vf/kdkjh] lq-t-‘k-jks-;ks-
rlsp [kkyhy deZpkjh lHksl gtj gksrs-
1- Jh- ‘;ke f’koukuh
2- Jh- rkukth iraxjko
3- Jherh ufxZl [kku
lka;dkGh 4-00 oktrk lHksph lq:okr dj.;kr vkyh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&lHksps dkedkt pkyq gks.;kvxksnj eh ,d J/nkatyh izLrko ekaMq bfPNrks-
mYgkluxjps egku lar Jh- lkbZ yPNhjketh ;kaps uqdrsp dkgh fnolkiqohZ fu/ku >kys vkgs- rlsp
vkjihvk;ps usrs Jh- v’kksd cPNko ;kaP;k iRuh Jherh vfurk cPNko ;kaps uqdrsp dkgh fnolkiqohZ fu/ku
>kys vkgs- ;k nks?kkauk J/nkatyh fnyh tkoh-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%&lfpo dk;kZy;kr dk;Zjr vlysys f’kikbZ Jh- olar fude ;kaps fnukad
11@12@2007 jksth fu/ku >kys vkgs- R;kaukgh J/nkatyh fnyh tkoh-
egkikfydk lfpo %&gks;] gks;- Jh- olar fude gs dkgh fnolkiqohZ lfpo dk;kZy;kr f’kikbZ Eg.kqu
dk;Zjr gksrs R;kaps uqdrsp dkgh fnolkiqohZ fu/ku >kys vkgs-
lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- ch-ch- eksjs
‘kksd izLrko
fla/kh lektkrhy ,d Fkksj lar yPNhjke ¼Jh- y{e.knkl fljokuh½ ;kaps uqdrsp dkgh fnolkiqohZ
fu/ku >kys- rlsp Hkkjrh; fjiCyhdu ikVhZps usrs Jh- v’kksd cPNko ;kaP;k iRuh Jherh vfurk cPNko
;kaps lq/nk dkgh fnolkiqohZ fu/ku >kys-
rlsp mYgkluxj egkuxjikfydk lfpo dk;kZy;kr f’kikbZ inkoj dk;Zjr vlysys Jh- olar
fude ;kaps fnukad 11@12@2007 jksth fu/ku >kys vkgs-
oj mYys[khr dqVwafc;kaps nq%[kkr gs lHkkx`g lgHkkxh vlqu gs nq%[k lgu dj.;kph ijes'oj R;kauk
'kDrh nsoks- rlsp e`rkRE;kl fpj'kkarh ykHkkoh v'kh izkFkZuk dj.;klkBh nksu fefuVs LrC/k mHks jkgwu
J/nkatyh vfiZr dj.;klkBh izLrkfor-
egklHkk Bjko Ø- 57 v fnukad%&20@12@2007
gh egklHkk ojhy izLrkousuqlkj lar yPNhjke¼Jh- y{e.knkl fljokuh½] Jherh vfurk cPNko o
Jh- olar fude ;kaP;k fu/kukeqGs nksu fefuVs ekSu ikGwu J/nkatyh viZ.k djhr vkgs- rlsp R;kaP;k
dqVwafc;kaP;k nq%[kkr lgHkkxh gksÅu gs nq%[k lgu dj.;kph ijes'oj R;kauk 'kDrh nsoks v'kh izkFkZuk djhr
vkgs-
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
lnL; Jh- yky iatkch %&vkiY;k egkuxjikfydsps mik;qDr Jh- ckxs’oj lkgsc o Jh- feyhan lkoar ;kauk
eq[;kf/kdkjh laoxZ&1 e/;s inksUurh feGkyh vkgs- rs dks.kR;kgh egkuxjikfydsr vk;qDr gksoq ‘kdrkr-
laiq.kZ lHkkx`gkP;k orhus vkEgh R;kaps vfHkuanu d# bfPNrks-
vfHkuanu izLrko %&
lqpdkps uko %& Jh- yky iatkch
vuqeksndkps uko %& Jh- fouksn Bkdqj
mYgkluxj egkuxjikfydsrhy eq[;ky;kps mi&vk;qDr Jh- v’kksd ckxs’oj rlsp dj foHkkxkps
mi&vk;qDr Jh- fefyan lkoar ;kauk eq[;kf/kdkjh laoxZ&1 e/;s inksUurh feGkyh vkgs- R;keqGs egkjk”Vªkr
uO;kus LFkkiu >kysY;k dks.kR;kgh egkuxjikfydse/;s R;kaph egkikfydk vk;qDr Eg.kqu use.kqd gksoq ‘kdrs-
R;kauk feGkysY;k inksUurheqGs egkikfydsrQsZ R;kaps gkfnZd vfHkuanu dj.;klkBh egklHksiq<s izLrkfor-
egklHkk Bjko Ø- 57 c fnukad%&20@12@2007
gh egklHkk Jh- v’kksd ckxs’oj o Jh- feyhan lkoar ;kauk eq[;kf/kdkjh laoxZ&1 e/;s inksUurh
feGkY;kcn~ny R;kaps gkfnZd vfHkuanu djhr vkgs-
lokZuqers
egkikSj@ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 1 okpqu nk[kforkr-
iz’uksRrjs--------- ;kosGsl lka;dkGps 4-00 oktys vkgsr-
iz’u Ø- 70 gk Jh- lrh’k pgkG ;kapk vkgs- rs ;kosGsl lHkkx`gkr mifLFkr ukghr Eg.kqu R;kaP;k
iz’u o mRrjkph dsoG bfro`Rrkarkr uksan dsyh tkbZy-
ek- lnL;k Jherh usgk csch HkksbZj] Jherh lqtkrk fjtokuh] Jherh eksuk
ouokjh ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
? iz’u Ø- 70 %& 1½ 2007&2008 ;k vkfFkZd o”kkZr ik.kh iqjoBk foHkkxkus dsysY;k fodkl
dkekaph dks.kdks.kR;k Bsdsnkjkaph fdrh fdrh jDdekaph ns;ds vnk dj.;kr vkyh vkgsr\ ¼d`i;k ;knh
n;koh½
2½ pkyw vkfFkZd o”kkZr dks.kdks.kR;k VWadj Bsdsnkjkaph fdrh fdrh jDdekaph ns;ds vnk dj.;kr vkyh
vkgsr\ ¼d`i;k ;knh n;koh-½
3½ R;krhy ekxhy VWadj Bsdsnkj o fo|eku VWadj Bsdsnkj ;kaph fdrh fdrh jDdekaph ns;ds vnk dj.;kr
vkyh vkgsr\
4½ ys[kk foHkkxkus cufoysY;k BsdsnkjkaP;k ;knhrhy vuqØeka uqlkjp ns;ds vnk dj.;kr vkyh vkgsr
dk;\
ek- lnL;k Jherh lqjs[kk osydj] Jherh f’kyk eulqydj ;kauh lHkkx`gkr izos’k
dsyk-
mRrj %& lkscr ;knh tksMyh vkgs-
lkscr ;knh tksMyh vkgs-
lkscr ;knh tksMyh vkgs-
ek- vk;qDr ;kapsdMhy vkns’k Ø- meik@vkdk@327] fnukad 26@9@2007 vUo;s fofgr dj.;kr
vkysY;k i/nrhuqlkj ns;dkaph vnk;xh dj.;kr ;srs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 71 gk Jh- lrh’k pgkG ;kapk vkgs- rs ;kosGsl lHkkx`gkr mifLFkr ukghr
Eg.kqu R;kaP;k iz’u o mRrjkph dsoG bfro`Rrkarkr uksan dsyh tkbZy-
? iz’u Ø- 71 %& 1½ 2007&2008 ;k vkfFkZd o”kkZrhy 1 ,fizy rs 31 tqyS ;k pkj efgU;kr
mYgkluxj egkuxjikfydsps izR;{k mRiUu fdrh\
2½ lnj dkyko/khrhy mYgkluxj egkikfydspk izR;{k ,dw.k [kpZ fdrh\
3½ lnj dkyko/khr izR;{k >kysY;k [kpkZO;frfjDr Hkfo”;kr gks.kk&;k fdrh [kpkZP;k izdj.kkauk eatwjh
ns.;kr vkyh\
4½ okf”kZd vankti=dkl egklHksus eatqjh ns.;kiwohZ ifgY;k pkj efgU;kr iz’kklukus dsysyk [kpZ dk;ns’khj
n`”V;k ;ksX; vkgs dk;\
ek- lnL;k Jherh fuye jkor] Jherh ljksthuh Vsdpankuh] Jherh eatq iksiVkuh ;kauh
lHkkx`gkr izos’k dsyk-
mRrj %&
1- #i;s 46]21]90]788@&
ik.kh iqjoBk foHkkxkps mRiUu #i;s 35]02]639@& vlqu egkuxjikfydsP;k moZfjr mRiUukckcr ekfgrh
ys[kk ‘kk[ks’kh lacaf/kr vkgs-
2- #i;s 41]51]37]958@&
3- #i;s 71]46]302@& jDdesP;k 18 dkekauk eatqjh ns.;kr vkyh-
lnj dkyko/khr Hkfo”;kr gks.kk&;k [kpkZP;k eatqjh ns.;kr vkysY;k izdj.kkaph ekfgrh [kkyhyizek.ks
vkgs
dk;kZps uko dkekdjhrk eatqj jDde
mYgkluxj 1 rs 5 e/khy fon;qr fnokaP;k [kkckaph fuxk o nq#Lrh
o”kZ 07&08 dfjrk
9]96]500@&
iFk fnos o egkikfydsP;k bZekjrhaP;k fuxk o nq#LrhlkBh
ok;j@dscy o”kZ 07&08 dfjrk
9]35]365@&
iFkfnO;kalkBh Lao;pfyr lap o”kZ 07&08 djhrk 16]12]100@&
4- gks;
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 72 gk Jh- jfoanz ckxqy ;kapk vkgs- rs ;kosGsl lHkkx`gkr mifLFkr ukghr
Eg.kqu R;kaP;k iz’u o mRrjkph dsoG bfro`Rrkarkr uksan dsyh tkbZy-
ek- lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
? iz’u Ø- 72 %& Dsanz] jkT; ‘kklu iqjLd`r lqo.kZ t;arh ‘kgjh jkstxkj ;kstuk] mYgkluxj
egkuxjikfydsrQsZ jkcfo.;kr ;sr vlwu lnj ;kstus varxZr nkfjnz js”ks[kkyhy efgykaps 332 cpr xV dk;Zjr
vkgsr- ;k cpr xVkaps ek/;ekrwu efgyk cpr xVkauk vkfFkZd Lokoyach cufo.ks R;kauk O;olk;kph la/kh miyC/k
d#u nsowu R;kaps ftoueku mapko.ks gs egkikfydsps drZO; o eq[; mn~ns’; vkgs- ‘kgjkrhy vusd efgyk ?kjxqrh
Lrjkoj O;olk; d#u miftfodk pkyfor vkgsr- egkikfydk v’;k efgykalkBh cktkjisBsps vk;kstu djhr
vlrs R;k vuq”kaxkus [kkyhy iz’ukoj egklHksr ppkZ gksowu lwpd] lfoLrj ekfgrh feG.ksl fouarh vkgs-
1½ mYgkluxj egkuxjikfydsP;k lqo.kZ t;arh foHkkxkekQZr [kk|t=k] cktkjisBsps vk;kstu dj.;kr ;srs dk\
[kk|t=k] cktkjisBsps vk;kstu dj.;kr ;sr vlY;kl d/kh iklwu dj.;kr ;sr vkgs\ dqBs dj.;kr ;sr vkgs\
dks.kR;k l.kkfufeRr ok dkyko/khr dj.;kr ;sr vkgs\ izrho”khZ dj.;kr ;srs dk\ pkyw o”khZ v’;k [kk|t=k\
cktkjisBsps vk;kstu dj.;kr vkys vkgs dk\ vk;kstu dsys vlY;kl dqBs o d/kh dsys\ vk;kstu dsys
ulY;kl dk dsys ukgh\ vk;kstu u dj.;kekxph dkj.ks dks.krh vkgsr\ [kk|t=k\ cktkjisBsps vk;kstu
dj.;klkBh egkikfydk lnL;kauh laLFkkauh] cpr xVkauh ys[khi= nsowu xksy eSnku] mYgkluxj&1 ;sFks cktkjisBs
Hkjfo.;kph fouarh dsyh vkgs dk\ dks.kh\ lnj i=koj egkikfydsus dks.krh dkjokbZ dsyh\
mRrj %& 1½ gks;-
2½ fnokGh] ukrkG fnukfufeRr] tkxfrd efgyk fnukfufeRr-
3½ egkikfydsP;k {ks=kr dj.;kr ;srs-
4½ gks;-
5½ gks;-
6½ izLrkfod vkgs- tkxk fuf’pr dsysyh ukgh-
7½ cktkjisB ukrkG fufeRr yko.;kps izLrkfor vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 73 gk Jh- izHkqukFk xqIrk ;kapk vkgs- rs ;kosGsl lHkkx`gkr mifLFkr ukghr
Eg.kqu R;kaP;k iz’u o mRrjkph dsoG bfro`Rrkarkr uksan dsyh tkbZy-
? iz’u Ø- 73 %& iz-Ø- 1 v½ izHkkx lferh Ø- 2 esa lar xkMxs egkjkt LoPNrk vfHk;ku ds
varxZr fdruk fdruk QUM vk;k Fkk A vkSj dkSu ls iWuy esa D;k dke gqvk gS A vkSj dkSulh ,fj;k esa
yksds’ku D;k gS \ ¼ihMCY;qMh fjiksVZ esa½
c½ lar xkMxs egkjkt LoPNrk vfHk;ku ds varxZr fdrus ¼okMZ½ iWuy vkrs gS A vkSj dksSulh lkslk;Vh
dkSulk Bsdsnkj us dke fd;k Fkk\ dke D;k Fkk\ dkSuls fMikVZesaV dk Fkk\
mRrj %& 1- v½ gj o”kZ iqjs mYgkluxj ds fy, 12 yk[k dh jk[kh dk ctsV es lekos’k fd;k tkrk gS A dkeks
dh lqph lkFk tksMh xbZ gS A
c½ lar xkMxsckck LoPNrk vfHk;ku varxZr o”kZfugk; dks.kdks.krs izHkkxkauk cf{kls feGkys gksrs ;kph ekfgrh vkjksX;
foHkkxkdMqu feGq ‘kdrs- lkoZtfud cka/kdke [kkR;kus ;k ;kstus varxZr vkrki;Zar dsysY;k dkekaph ;knh lkscr
tksMysyh vkgs- R;ke/;s dks.krs dke Bsdsnkjkps uko o fnukad ueqn vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 74 gk Jh- izHkqukFk xqIrk ;kapk vkgs- rs ;kosGsl lHkkx`gkr mifLFkr ukghr
Eg.kqu R;kaP;k iz’u o mRrjkph dsoG bfro`Rrkarkr uksan dsyh tkbZy-
? iz’u Ø- 74 %& iz-Ø- 1 v½ mYgkluxj&2 xkSy eSnku ifjlj jksM] dWEczht ‘kks #e ds ikl]
dYOgVZ ds cktq esa] dkSu ls lky esa nqdku cuk gS\ igys fdl Bsdsnkj us\
D;k lkeku jksM curs le; j[kus ds fy, cu;k Fkk\
iz-Ø- 1 c½ igys bl nqdku dk loZlk/kkj.k egklHkk esa eqn~nk dkSu ls uxjlsod us mBk;k Fkk\ D;k cgl
gqbZ vkSj egkikSjth us vkSj vk;qDr us Qk;uy tcko D;k fn;k\ ml tokc ij ;g nqdku dk;e gS D;k\
iz-Ø- 1 d½ vHkh orZeku le; esa bl ij dCtk fdldk gS vkSj D;k /kUnk pkyq gS A nqdku ij cksMZ
fdldk fdl dke ls yxk gS\ ekyd dkSu gS\
ek- lnL; Jh- yky iatkch] Jh- cPpkjke #ipankuh] Jh- dqekj vk;ykuh gs lHkkx`gkrqu ckgsj xsys-
mRrj %& 1 v½ gk eqn~nk lkoZ-cka/k- foHkkxk’kh laca/khr vkgs-
c½ lnjpk eqn~nk lkoZ-cka/k- laca/khr vkgs-
d½ Jh- gjs’k Fknkuh nqdku ekyd vkgsr rlsp nqdkukoj ^^egkjk”Vª ‘kklu iqjLdqr >q.kdk Hkkdj dsanz** vls Qyd
ykoysys vkgs- lnj fBdk.kh Hkth oMkiko /kank vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 75 gk Jh- fouksn Bkdqj ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 75 %& iz- Ø- 1 v½ xsY;k vusd o”kkZiklwu ys[kk foHkkxkr fdrh ojh”B vf/kdkjh o
dks.k dks.krs dk;Zjr vkgsr\ R;kauk dks.kdks.krs tckcnkjh lksifo.;kr vkyh vkgs\
ek- lnL; Jh- egs’k lq[kjkekuh ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
mRrj %& lkscr dk;Zdkjh vf/kdkjh o deZpkjh ;kaps uko o R;kapsdMs lksifo.;kr vkyzsyh tckcnkjh ;kph
rif’kyokj ekfgrh tksMysyh vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %& fBd vkgs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 76 gk Jh- fouksn Bkdqj ;kapk vkgs-
ek- lnL; Jh- izHkqukFk xqIrk] Jh- x.kir ,Mds ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
? iz’u Ø- 76%& iz-Ø- 2½ dks.k dks.kR;k foHkkxkr fdrh o”kkZiklqu ,dkp fBdk.kh mi vfHk;ark o
dfu”B vfHk;ark Eg.kwu dk;Zjr v’kk vf/kdk&;kaph ukos o fdrh o”kkZiklwu dk;Zjr vkgsr\ R;kauh
o”kkZHkjkr dsysY;k dkekpk vk<kok ?ks.;kr ;srks dk\
mRrj %& lkoZtfud cka/kdke foHkkxkr dk;Zjr mi vfHk;ark o dfu”B vfHk;ark ;kaph ukos o rs lnj
foHkkxkr fdrh o”kkZiklqu dk;Zjr vkgsr R;kph ekfgrh [kkyhyizek.ks%&
1- Jh- ds-ts- ikjh[k] mi&vfHk;ark ¼lkckafo½%& 28 o”ksZ
2- Jh- ch- ts- HkfVtk] mi&vfHk;ark ¼lkckafo½%& 11 o”ksZ
3- Jh- vkj-ch- f’kdsZ] mi&vfHk;ark ¼lkckafo½%&11 o”ksZ
4- Jh- ih-vkj- fMaxzstk] mi&vfHk;ark ¼lkckafo½%&27 o”ksZ
5- Jh- egs’k flrykuh] dfu”B vfHk;ark ¼lkckafo½%&18 o”ksZ
6- Jh- fot; fj>okuh] dfu”B vfHk;ark ¼lkckafo½%&8 efgus
7- Jh- lafni tk/ko] dfu”B vfHk;ark¼lkckafo½%& 4 o”ksZ
8- Jh- vfuy t;fla?kkuh] dfu”B vfHk;ark¼lkckafo½%&6 efgus
R;kauh o”kZHkjkr dsysY;k dkekpk vk<kok cSBdhP;k Lo#ikr ?ks.;kr ;srks-
ek-lnL;k Jherh uhuk ukFkkuh ;k lHkkx`gkrqu ckgsj xsY;k-
fon;qr foHkkxkr mi&vfHk;ark o dfu”B vfHk;ark Eg.kqu dk;Zjr v’kk vf/kdk&;kaph ukos o dk;Zdky
[kkyhyizek.ks vkgs-
1- Jh- vkj-,u- xaxokuh] mi&vfHk;ark ¼fo|qr½] dk;Zdky 15 o”ksZ
2- Jh- ;q-ds- ukjokuh] mi&vfHk;ark ¼LFkkiR;½] dk;Zdky 05 fnol
3- Jh- fo-vkj- xaxkjkekuh] dfu”B vfHk;ark ¼fo|qr½ o izHkkjh mi vfHk;ark ¼fo|qr½ dk;Zdky 15 o”ksZ
4- Jh- ,p-vkj- [kjkr] dfu”B vfHk;ark ¼fo|qr½ dk;Zdky 04 o”ksZ
5- Jh- ,e-Ogh- fnaMs] dfu”B vfHk;ark] ¼fo|qr½] dk;Zdky 03 o”ksZ
dsysY;k dkekapk vk<kok njo”khZ ?ks.;kr ;srks-
ek- lnL; Jh- lat; cfBtk] Jh- jke ikjokuh gs lHkkx`gkrqu ckgsj xsys-
izHkkx lferh Ø- 1 e/;s 1-Jh- Hkjr HkfVtk mi vfHk;ark lkoZ-cka/k- foHkkx izHkkx lferh Ø- 1 ;sFks o”ksZ 2002 iklqu dk;Zjr vkgsr-
2- Jh- fot; fjtokuh] dfu”B vfHk;ark lkoZ-cka/kdke foHkkx gs xsys vkB efgU;kiklqu izHkkx lferh Ø-
1 ;sFks dk;Zjr vkgsr-
3- Jh- r#.k ‘skodkuh dfu”B vfHk;ark ¼v-cka-fu-fo-½ gs xsyh nksu o”kkZiklqu izHkkx lferh Ø- 1 ;sFks
dk;Zjr vkgsr-
izHkkx lferh Ø- 2
1- Jh- vkj-ch- f’kdsZ mi vfHk;ark fnukad 2@5@2003 rs 30@11@2004 i;Zar
2- Jh- lafni tk/ko dfu”B vfHk;ark fnukad 1@4@2004 rs 15@12@2007
3- Jh- fnid <ksys] dfu”B vfHk;ark fnukad 17@5@2005 rs 15@12@2007-
lkIrkfgd vgoky ns.;kr ;sr vkgs-
fnukad 1@1@2005 rs 14@12@2007 ;k dkykko/khr izHkkx lferh Ø- 2 ;k dk;kZy;kr dk;Zjr
vlysys izHkkx vf/kdkjh o dfu”B vfHk;ark ;kaph ekfgrh [kkyhyizek.ks-
dkyo/kh uko
1- 1@1@05 rs 8@7@05 Jh- ;qojkt Hknk.ks
2- 8@7@05 rs 15@6@06 Jh- v-e- dkVs
3- 15@6@06 rs 11@7@07 Jh- jes’k dktGs
4- 11@7@07 rs 14@12@07 Jh- Ogh-vkj- xtsZ
izHkkx lferh Ø- 3 dfu”B vfHk;ark Jh- ftrq pksbZFkkuh gs fnukad 17@5@2005 iklqu dk;Zjr vkgsr-
Jh- ftrw pksbZFkkuh dfu”B vfHk;ark ;kaps okf”kZd xksifu; vgoky njo”khZ izHkkx vf/kdkjh ;kaps Lok{kjhus
lkekU; iz’kklu foHkkx eq[;ky;kr ikBfo.;kr ;srkr-
v½ fnukad 17 es] 2005 jksth izHkkx lferh Ø- 4 ph LFkkiuk dj.;kr vkyh gksrh-
1- dfu”B vfHk;ark Jh- r#.k ‘ksodkuh] fnukad 17@5@2005 rs 6@3@2006
2- dfu”B vfHk;ark Jh- v’ohuh vgqtk fnukad 27@3@2006 rs vktrkxk;r
izHkkx lferh LFkku >kY;kiklqu vn;kii;Zar ;k izHkkxkr mi vfHk;ark ;kaph use.kqd dj.;kr vkyh ukgh-
c½ gks;
Vhi%& iz-l- Ø- 4 e/khy lkoZ cka/kdke foHkkxkP;k v[kR;kjh[kkyh l/;k mi vfHk;ark ;k inkoj Jh- ih-
Mh- fMaxjstk o dfu”B vfHk;ark inkoj Jh- vfuy t;fla?kkuh dk;Zjr vlwu ;k nksUgh vf/kdk&;kaph ekfgrh
laca/khr foHkkxkdMqu miyC/k dsyh tkbZy-
ik.kh iqjoBk foHkkx izfrfu;qDrhoj dk;Zjr mi foHkkxh; vfHk;ark o ‘kk[kk vfHk;ark ;kaph ekfgrh lkscrP;k
izi=dkr tksM.;kr vkyh vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek- egkikSj] ek- vk;qDr lkgsc] eyk mRrj ns.;kr vkys vkgs R;ke/;s vls
fyfgys vkgs dh] ys[kk foHkkxke/;s ys[kkiky ;akps in vn;ki fjDr vkgs- rs in dk Hkjys ukgh\ vkf.k
dkgh yksd fyfid Eg.kqu ys[kk foHkkxke/;s 15&15 o”kkZiklqu dk;Zjr vkgsr- R;kauk dk;e Lo#ih ,dkp
inkoj Bso.kkj vkgkr dk;\ Jh- gjs’k ok/kokuh 1984 iklqu fyfid Eg.kqu rsFks dk;Zjr vkgsr- 23 o”ksZ
,dkp foHkkxkr dk;Zjr vkgsr- Jherh gsek eqypankuh fyfid 1985 iklqu ,dkp foHkkxkr dk;Zjr vkgsr-
Jh- lqjs’k eqyikuh gs 1993 iklqu ,dkp foHkkxkr dk;Zjr vkgsr- ek- vk;qDr lkgsc] 15 o”kkZiklqu] 20
o”kkZiklqu] 25 o”kkZiklqu ,dkp inkoj dk;Zjr vlysY;k ;k deZpk&;kalkBh vkiY;k egkuxjikfydsr
inksUurhph ins ukghr dk;\ fyfidkauk nqljh dkgh inksUurh ukgh dk \ vlk dkgh dk;nk vkgs dk dh
,dkp foHkkxke/;s ,dkp inkoj] ,dkp Vscyoj R;k ek.klkus dke dsys ikfgts\ ex vk;qDr dk ukgh
jkgr vkeP;kdMs 20 o”kZZ\ mik;qDr dk ukgh jkgr 20&20 o”kZ vki.kkdMs\ ys[kk foHkkxkr ikfgys rj
rsFks dq.kh 10 o”kZkiklqu] 15 o”kZkiklqu 20 o”kZkiklqu dkes djr vlY;kps fnlqu ;sr vkgsr- ;kps dkj.k
dk;\
ek- lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh] Jh- yky iatkch] Jh- jke ikjokuh ;kauh
lHkkx`gkr iqu% izos’k dsyk-
Jh- v’kksd ckxs’oj¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu; egkikSjth] lUekufu; lnL; Jh-
fouksn Bkdqj ;kauh tks iz’u fopkjyk vkgs] R;kuqlkj ts deZpkjh ,dkp fBdk.kh rhu o”kkZis{kk tkLr
dkyko/khiklqu dk;Zjr vlrhy R;kaph cnyh dj.;kps ‘kklukps /kksj.k vkgs vkf.k ‘kklukps /kksj.k
vkiY;koj ca/kudkjd vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ex gs deZpkjh 20&20 o”kkZiklqu ,dkp fBdk.kh dk vkgsr\ 20 o”kZ] 23 o”kZ
,dkp [kqphZoj clysys vkgsr- Eg.ktsp ;kpk vFkZ ;kaph rsFks eDrsnkjh pkyrs- rs vkiY;k ethZus dkes
djrkr- Eg.kts ;k deZpk&;kaP;k gkrh R;k foHkkxkph ul vkf.k ul vkgs- rs vkiY;k ethZus rks foHkkx
pkyforkr dk;\
Jh- v’kksd ckxs’oj¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu; egkikSjth] lUekufu; lnL;kus tks
eqn~nk mifLFkr dsysyk vkgs] lnjP;k eqn~n;kckcr ek- vk;qDr lkgsckacjkscj ppkZ d#u cnyh izLrkfor
dj.;kr ;sbZy-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&vk;qDr lkgsc] ts rkaf=d vf/kdkjh fdaok deZpkjh vkgsr tls dh dfu”B
vfHk;ark] oSn;dh; vf/kdkjh ;kaP;k vki.k cnY;k d# ‘kdrks dk;\
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek- egkikSjth] 1982 iklqu gs deZpkjh ,dkp Vscyoj dke djr vkgsr-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&,d&,d deZpkjh 28&28 o”kkZiklqu ,dkp fBdk.kh dke djr vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj%&vkrk 2007 gs o”kZ pkyq vkgs- vkrki;Zar rs deZpkjh ,dkp fBdk.kh dkes djr
vkgsr vls dk\
Jh- v’kksd ckxs’oj¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu; egkikSjth] lnjpk tks eqn~nk vkgs
R;kckcrhr fu;e riklqu R;kizek.ks dk;Zokgh dsyh tkbZy-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&dk;Zokgh d/kh i;Zar gksbZy\
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&fu;e dk; Eg.krks\ rhu o”kkZuarj cnyh djk;ph vlk vkiY;k dk;n;kr
fu;e vkgs uk\
Jh- v’kksd ckxs’oj¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu; egkikSjth] lUekufu; lnL; Jh-
eksgu lk/kokuh ;kauh vkrk tks eqn~nk mifLFkr dsyk dh] th rkaf=d ins vkgsr tls dfu”B vfHk;ark o
oSn;dh; vkjksX; vf/kdkjh ;kaP;k ckcrhrhy o ys[kk foHkkxkrhy deZpk&;kaps cnyh lanHkkZr ‘kklukps
vkns’k o dqBY;k fu;ekuqlkj cnyh dj.ks ‘kD; vkgs gs loZ riklqu fu;ekuqlkj R;kaP;k cnY;k dj.;kr
;srhy- R;kckcrhr rkRdkG vk;qDr lkgsckauk izLrko lknj dj.;kr ;sbZy-
LknL; Jh- fouksn Bkdqj %&ts fyfid vkgsr\
Jh- v’kksd ckxs’oj¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&gks;] gks;- R;klkBhp fu;ekuqlkj EgVys vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&izHkkx lferhe/;s dfu”B vfHk;aR;kaph th use.kqd dj.;kr vkyh vkgs R;k
vfHk;aR;kaps R;k fBdk.kh dk; dke vkgs\ rs dk; dke djrkr\ xsys pkj&ikp o”kZ rs yksd rsFks dkekl
vkgsr-
Jh- ch- lqanjs’oju ¼’kgj vfHk;ark½ %&lUekufu; egkikSjth] dfu”B vfHk;ark izHkkx lferhe/;s clqu fVIi.kh
oxSjs lknj djrkr R;kpcjkscj izkdyus r;kj djrkr- o T;k fBdk.kh fodkl dkes pkyq vkgsr R;k
fBdk.kh i;Zos{k.k djrkr-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&fodkl dkes pkyq vlysY;k fBdk.kh tkoqu dfu”B vfHk;ark igk.kh djrp
ukghr- QDr dks.kR;k fBdk.kh cka/kdke pkyq vkgs] IykLVjps dke pkyq vkgs R;kpk rikl dk<qu R;k
fBdk.kh QDr rs yksd tkrkr- ,d ,d dfu”B vfHk;ark ikp&ikp] lgk&lgk o”kkZiklqu ,dsd izHkkx
lferhe/;s dk;Zjr vkgs- ikp&ikp o”kZ R;kauk ,dkp fBdk.kh dk Bsoys vkgs\ lkoZtfud cka/kdke
foHkkxke/khy dfu”B vfHk;ark Lora=i.ks igk.kh djrkr vkf.k izHkkx lferhrhy dfu”B vfHk;ark Lora=i.ks
igk.kh djrkr- vki.k dks.kR;k foHkkxkrQsZ mRrj nsr vkgkr\ lkoZtfud cka/kdke foHkkxkckcrhr dh
izHkkx lferhckcrhr\
Jh- ch- lqanjs’oju ¼’kgj vfHk;ark½ %&tsFki;Zar dfu”B vfHk;ark ;kapk laca/k vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&nksu&nksu fBdk.kh dfu”B vfHk;ars o mivfHk;ars clysys vlrkr- ,d vkiY;k
lkoZtfud cka/kdke foHkkxkr o nqljs izHkkx lfeR;ke/;s-
Jh- ch- lqanjs’oju ¼’kgj vfHk;ark½ %&;k yksdkauk [kqi dke vlrs- vktdky ekfgrh vf/kdkjkUo;s
ekxfo.;kr vkysY;k ekfgrhckcrps Qkj eksB;k izek.kkoj dke vlrs- R;kpcjkscj fVIi.kh lknj dj.ks]
izkdyus r;kj dj.ks] fodkl dkekaph igk.kh dj.ks- v’kh cjhp’kh dkes vlrkr-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %& lkgsc] vki.k dk; Eg.kr vkgkr rs ekÖ;k y{kkr ;sr ukgh-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&vk;qDr lkgsc] vki.k mRrj n;k- ‘kgj vfHk;ark mRrj nsoq ‘kdr ukghr-
;klkBh ,drj vki.k mRrj n;k fdaok T;kl ;kckcrhrhy Kku vkgs R;kl mRrj ns.;kl lkaxk-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&lUekufu; egkikSjth] ‘kgj vfHk;ark tj mRrj nsoq ‘kdr ulrhy rj dk;Zdkjh
vfHk;ark Jh- lq[kjkekuh ;kauk mRrj ns.;klkBh cksyok- dkj.k rs ;k egkuxjikfydsr c&;kp o”kkZaiklqu
dke djr vkgsr- ‘kgj vfHk;ark gs ufou vkgsr rs tj egklHksr lnL;kaP;k iz’ukauk cjkscj mRrj nsoq
‘kdr ulrhy rj Jh- lq[kjkekuh ;kauk cksyok uk\ dkj.k Jh- lq[kjkekuh ;kauk lsokfuo`Rr gksrk gksrkauk
vkEgkayk R;kauk dkgh vkgsjgh n;k;pk vkgs- rs vkrk lsokfuo`Rr gks.kkj vkgsr- rj R;kauk cksyok uk\
lnL; Jh- fd’kksj tX;klh %&ek- egkikSjth] vk;qDrka lkgsckauarj nql&;k Øekadkps in ‘kgj vfHk;ark ;kaps
vlrs- ‘kgj vfHk;ark ;kauh lHkkx`gkr mRrjs ns.;klkBh r;kj gksoqu ;ko;kl ikfgts- rs mRrj ns.;kl leFkZ
ulrkaukgh vki.k R;kaph cnyhgh djr ukghr- izR;sd osGsl rs lHkkx`gkr mRrj nsoq ‘kdr ukghr-
T;kP;koj laiq.kZ ‘kgjkph tckcnkjh vkgs- izR;sd osGsl mRrj ns.;klkBh vki.k Jh- lq[kjkekuh ;kauk
cksyork- Jh- lq[kjkekuh 31 rkj[ksyk lsokfuo`Rr gksr vkgsr- R;kaurj dks.k mRrj nsbZy\
Jh- lq[kjkekuh¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark½%&ek- egkikSjth] ek- vk;qDr lkgsc] ek- lnL;] Jh- fouksn Bkdqj
;kauh tks iz’u fopkjyk vkgs R;kckcrhr lkoZtfud cka/kdke foHkkxk rQsZ vkEgh mRrj fnysys vkgs-
mivfHk;ark R;kuarj dfu”B vfHk;ark ;kaP;k osGksosGh foHkkxkrQsZ cnY;k dsY;k tkrkr- izHkkx lferh Ø- 1
rs 4 e/;s R;kaP;k cnY;k dsY;k tkrkr-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ekÖ;k iz’ukyk mRrj fnys vkgs izHkkx lferh LFkkiu >kY;kiklqu vkti;Zar ;k
izHkkx lferhr mi vfHk;ark ;kaph use.kqd >kysyh ukgh-
Jh- lq[kjkekuh¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark½%&lkoZtfud cka/kdke foHkkxk’kh laca/khr tks iz’u vkgs R;kckcrhr eh
mRrj fnys vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek>k iz’u izHkkx lferh vkf.k lkoZtfud cka/kdke foHkkx ;k nksUgh foHkkxka’kh
laca/khr vkgs-
Jh- lq[kjkekuh¼iz- dk;Zdkjh vfHk;ark½%&lkoZtfud cka/kdke foHkkxk’kh laca/khr vkiyk tso<k iz’u vkgs
R;kps mRrj ns.;kr vkysys vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %& izHkkx lferh LFkkiu >kY;kiklqu izHkkx lferh Ø- 4 ;sFks vkti;Zar mi
vfHk;ark ;kaph use.kqd >kysyh ukgh-
Jh- v’kksd ckxs’oj¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&izHkkx lferhe/;s ts vfHk;ars dk;Zjr vkgsr
R;ke/;s dfu”B vfHk;ark gs in vukf/kd`r cka/kdkes fu;a=hr dj.;klkBh dk;Zjr vkgs- ckdhps ts
mivfHk;ark eq[;ky;ke/;s dk;Zjr vkgsr R;kaph lkoZtfud cka/kdke foHkkxkus izHkkx lferhe/;s use.kqd
dsysyh vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&vkiY;k vktqcktqP;k egkuxjikfydkae/;s Eg.ktsp dY;k.k&Bk.ks oxSjs
egkikfydkae/;s izHkkx lferh dk;kZy;kae/;s mi vfHk;aR;kaps in vkgs- frFks R;k inkoj vf/kdkjh dk;Zjr
vkgsr- vkiY;kdMs rs ukghr R;kps dkj.k dk;\ vkiY;kdMs ek.kls ukghr dh dkes ukghr\ izHkkx
lferhph LFkkiuk dk >kyh\ egkuxjikfydsP;k dkekps fodsanzhdj.k dj.;klkBh yksdkauk yksdkaP;k
lks;hlkBh >kyh vkgs uk\ rj ex R;k fBdk.kh mi vfHk;ark gs in dk ukgh\ rsFks in vkgs ijarq R;k
inkoj use.kqd dk dsyh ukghr\ dY;k.k egkuxjikfydse/khy izHkkx lferhe/;s mi vfHk;aR;kps in vkgs-
vkiY;kdMs rs dk ukgh\ ;k iz’ukP;k mRrjkr fyfgys vkgs dh] mi vfHk;aR;kph use.kqd dj.;kr vkysyh
ukgh rh dk dj.;kr vkyh ukgh\
Jh- v’kksd ckxs’oj¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu; egkikSjth] lUekufu; lnL; Jh-
fouksn Bkdqj ;kauh iz’u fopkjyk vkgs dh izHkkx lferhe/;s mi vfHk;ark dk dk;Zjr ukgh\ R;kckcrhr eh
lkaxq bfPNrks dh] l/;k vkiY;kdMs th vkLFkkiuk vkgs R;k vkLFkkiuse/;s izHkkx lferhlkBh mi vfHk;ark gs
in vn;kii;Zar fuekZ.k dsysys ukgh- rlk izLrko ‘kklukdMs ikBfoysyk vkgs- rks izLrko eatqj >kY;kuarj
R;k fBdk.kh R;k inkoj use.kqd dj.;kr ;sbZy-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh%&ek- egkikSjth] ek- vk;qDr] lfpo o vkeps loZ lnL;] Jh- fouksn Bkdqj
;kauh fopkjysY;k ;k iz’ukckcrhr ts mRrj fnys tkr vkgs R;kcn~ny eyk [kqip nq%[k gksr vkgs dkj.k dh]
vf/kdk&;kaps vkilke/;s ts leUo; vlys ikfgts rs ukgh- izHkkx vf/kdk&;kauh ys[kh mRrj fnys vkgs-
ek= egklHkse/;s mRrj ns.;klkBh O;klfiBkoj ‘kgj vfHk;ark ;kauk rlsp dk;Zdkjh vfHk;ark ;kauk cksykoys
tkr vkgs- T;k vf/kdk&;kus iz’ukps ys[kh mRrj fnys vkgs rks vf/kdkjh mRrj ns.;klkBh egklHkse/;s
mifLFkr dk ukgh\ vkrk lHkkx`gkr gs ts dke pkyys vkgs R;ko#u vls okVrs dh vkEgh lHkkx`gkr ukgh
rj dqBY;krjh ePNh ekdsZVe/;s clyks vkgksr vls okVrs- v’kk izdkjs tj iz’kklu pkyr vlsy rj
vkEgh T;k dkgh lwpuk dsY;k vkgsr R;kaph vaeyctko.kh gksbZy fdaok ukgh ;kph eyk [kk=h okVr ukgh-
dkj.k dh usgeh vls gksrs dh lnL;kus iz’u fopkjyk] vki.k R;kph uksan ?ksryh- vf/kdkjh O;klfiBkoj
vkys vkf.k mRrj nsoqu fu?kqu xsys- ijarq izR;{kkr dk;Zokgh dkghp gksr ukgh- vktps gs okrkoj.k ikgwu
vls okVr vkgs dh vf/kdk&;kae/;s leUo; ukgh- ;klkBh ek- egkikSajkauk ek>h ,d fouarh jkfgy dh]
;s.kk&;k egklHkse/;s vls gksow u;s ;kckcr vki.k vkns’k n;kosr- o iz’ukps tks dks.kh vf/kdkjh ys[kh
mRrj nsr vlsy R;kusp mRrj ns.;klkBh ;sFks mifLFkr jkfgys ikfgts- mRrj ns.;klkBh vki.k ‘kgj vfHk;ark
;kauk cksyorkr ijarq rs mRrj nsoq ‘kdr ukghr- R;kuarj vki.k dk;Zdkjh vfHk;aR;kauk cksykork- rs tj
mRrj nsoq ‘kdys ukgh rj Eg.kky uxjjpukdkjkauk cksyok- vkf.k rsfg mRrj nsoq ‘kdys ukgh rj dfUk”B
vfHk;arkauk cksyok- gh th izFkk vkgs rh ;ksX; ukgh- ;klkBh ek>h vki.kkal fouarh vkgs dh] iz’ukps tks
dks.kh vf/kdkjh ys[kh mRrj nsr vlsy R;kusp R;k iz’ukps mRrj ns.;klkBh egklHksr mifLFkr jkfgys ikfgts-
vkf.k rs tj mifLFkr jkgq ‘kdr ulrhy rj vk;qDrkauh lek/kkudkjd vls mRrj fnys ikfgts- v/;kZ
rklkiklqu ,dp iz’ukoj ppkZ pkyq vkgs- ,d vf/kdkjh mRrj ns.;kl ;srks rks tkrks nqljk ;srks uarj frljk
;srks vls pkyq vkgs- ;ko#u vls okVrs dh] vki.k lHkkx`gkr clysyks ukghr- vf/kdkjh vki.kk lokZaph
osG O;FkZ ?kkyor vkgsr- ;klkBh ek>h vki.kkal fouarh vkgs dh ;s.kk&;k egklHksr vls gksow u;s-
;klkBh iz’ukps tks vf/kdkjh ys[kh mRrj nsr vlsy R;kusp egklHksr mRrj ns.;klkBh mifLFkr vlys
ikfgts-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&ek- egkikSjth] ek- vk;qDr lkgsc] ek>k iz’u FkksMklk osxGk vkgs- lQkbZ
ckcrhr ekÖ;kdMs c&;kp’kk rØkjh vkysY;k vkgsr o ;sr vkgsr- e/;arjh [kkMkcnyh lQkbZ
dkexkjkackcr y{kos/kh lwpuk fnyh gksrh- izR;sd izHkkxklkBh ts 5 lQkbZ dkexkj fnysys gksrs rs can dk
dj.;kr vkys\ R;k yksdkauh dkes dsyh vkgsr- R;k dkexkjakuk vn;kii;Zar ixkj lq/nk feGkysyk ukgh-
;kckcrhr mRrj fnys rj cjs gksbZy-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu; egkikSjth] fnokGhP;k l.kkP;k
osGsl rkrMhP;k lQkbZ dkeklkBh vki.k izR;sd izHkkxke/;s 5 lQkbZ dkexkjkaph use.kqd dsyh gksrh- [kkMk
cnyh lQkbZ dkekxkjkapk tks izLrko vkgs rks ek- vk;qDr egksn;kadMs lknj dj.;kar vkysyk vkgs- R;koj
fu.kZ; >kY;kuarj iqUgk lQkbZ dkexkjkaph use.kqd dj.;kckcrhr fu.kZ; ?ks.;kr ;sbZy- rlsp R;kauk tj ixkj
fnysyk ulsy rj rks ns.;kckcrhr ,d nksu fnolkr dk;Zokgh dj.;kr ;sbZy-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 77 gk Jherh lafxrk daMkjs ;kapk vkgs- ;kosGsl dnkfpr R;k lHkkx`gkr
mifLFkr ukghr- R;keqGs R;kaP;k iz’u o mRrjkph bfro`Rrkarkr dsoG uksan dsyh tkbZy-
ek- lnL;k Jherh ‘kdqaryk ikVhy ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
? iz’u Ø- 77%& mYgkluxj egkuxjikfydk okMZ Øekad 04 ;sFks lkQ lQkbZpk vHkko tk.kor
vkgs- lkQlQkbZ ckcr egkikfydk iz’kklukcjkscj fnukad 19@5@2007 o 27@7@2007 jksth
i=O;ogkj d#u] iz’kklukps y{k os/k.;kpk iz;Ru dsyk vkgs- ijarw iz’kklukus ek>s i=kaph n[ky u ?ksrY;kus
lkQlQkbZ dj.;kr vkysyh ukgh- R;keqGs okMkZrhy lkQlQkbZph leL;k xaHkhj cuyh vkgs- ;sfFky
ukY;k] ukys] ‘kkSpky;s ;kaph voLFkk n;uh; o fcdV cuyh vkgs- lkQlQkbZpk ckstokjk mMkyk vkgs-
loZ= dp&;kps f<x lkpys vkgsr- ukY;k] ukys] ‘kkSpky;s ?kk.khps o nqxZa/khps lkezkT; cuys vkgsr- ;keqGs
okMkZrhy ukxjhd =Lr >kys vkgsr- R;kauk ukgd vMh vMp.kh o leL;kauk lkeksjs tkos ykxr vlY;kus
ekÖ;kdMs okjaokj rØkjh djhr vkgsr- okMZ Ø- 4 e/khy lkQlQkbZ ckcr egkikfydsP;k vkjksX; foHkkxkus
dk; mik;;kstuk dsyh ;kckcr egklHksr ppkZ gksowu [kqyklk gks.kl o ekfgrh feG.ksl fouarh-
mRrj %& ek- lafxrk daMkjs] uxjlsfodk ;kaps fnukad 19@5@2007 o 27@7@2007 jksth izkIr >kysY;k
i=kuqlkj ‘kkSpky;kaph lQkbZ o nq#Lrh dj.ksckcr dGfoys gksrs- R;kuqlkj izHkkx Ø- 4 o 5 e/khy
‘kkSpky;kaph lQkbZ laca/khrkadMwu d#u ?ks.;kr vkyh vlwu T;k fBdk.kh nq#Lrh dj.;kph vko’;drk vkgs-
R;kph ikg.khd#u nqq#Lrh dj.ksckcr lkoZtfud cka/kdke foHkkxkl lknj dj.;kr vkys gksrs- R;kuqlkj
laca/khr foHkkxkdMqu bZLVhesV cuowu iq<hy dk;Zokgh lq# vlY;kps bdMhy foHkkxkl dGfoys vkgs-
rlsp izHkkx Ø- 4 e/kqu ukY;k] xVkjh] ‘kkSpky;s fu;feri.ks lkQ dsY;k tkrkr- dpjk mpy.ksckcrP;k
rØkjhaps fuokj.k osGksosGh dj.;kr ;srs-
egkikfydk lfpo %& iz’u Ø- 78 gk Jh- jfoanz ckxqy ;kapk vlwu rks iz’u ukdkj.;kra vkyk vkgs-
iz’u Ø- 79 gk Jh- eksgu lk/kokuh ;kapk vkgs-
? iz’u Ø- 79 %& 1- egkikfydsps cks/kfpUg ¼eksuksxzke½ gs [kktxh vFkok egkikfydsP;k okgukoj
okij.;kph vuqerh egkikfydk fu;ekUo;s dks.kkdks.kkl vkgs\ ;kph lfoLrj ekfgrh feGkoh-
2- egkikfydsps cks/kfpUg ¼eksuksxzke½ gs okgukoj okij.;kph vuqerh vlysyh O;Drh lnj okgukpk okij
egkikfydk fu;ekUo;s dks.kdks.kR;k dkj.kkalkBh d# ‘kdrs\ ;kckcr lfoLrj ekfgrh feGkoh-
mRrj %& 1- egkikfydsps cks/k fpUg ¼eksuksxzke½ okij.ksckcr egkikfydsrQsZ Lora= fu;ekoyh r;kj dj.;kr
vkysyh ukgh- rlsp egkikfydsps cks/k fpUg uksan.kh dj.ks vko’;d vkgs- ijarw rh izfØ;k vn;ki iw.kZ
dj.;kr vkysyh ukgh- rksi;Zar dks.kkykgh vkiY;k xkMhoj cks/k fpUg ykork ;s.kkj ukgh- cks/k fpUgkph
uksan.kh >kY;kuarj R;kpk okij fu;ekoyh uqlkj djrk ;sbZy-
2- ojhyizek.ks-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%& ek- egkikSjth o vk;qDr lkgsc] eh vlk iz’u fopkjyk vkgs dh]
egkuxjikfydsps ts cks/kfpUg vkgs] rs dks.k dks.krs vf/kdkjh o fuoMwu vkysys lnL; vkiY;k okgukoj
ykoq ‘kdrkr\ ;kckcrhr ts mRrj fnys vkgs R;kuqlkj vls letrs dh] ;kckcrhr dks.krsgh mi fo/kh
r;kj dj.;kr vkysys ukghr rlsp dq.khgh egkikfydsps cks/k fpUg vkiY;k okgukoj ykoq ‘kdr ukghr-
eh vki.kkal ,d mnkgj.k nsrks izHkkx Ø- 67 e/kqu fuoMqwu vkysys lnL; Jh- Hkkjr xaxks=h rs vkiY;k
okgukoj egkikfydsps cks/kfpUg ykowu fQjrkr- rj R;kckcrhr vki.k R;koj dk; dkjokbZ djky\
okgukoj egkikfydsps cks/kfpUg yko.;klkBh vki.k ek- egkikSjkauk] mi&egkikSjkauk] vk;qDrkauk ijokuxh nsr
ulrkauk o R;kckcrhr dks.krsgh mi fo/kh r;kj dsysys ulrkauk ,d uxjlsod egkikfydsps cks/kfpUg
vkiY;k okgukoj ykoqu rks dlk fQjr vkgs\ ;kckcrhr mRrj n;k fdaok T;k vf/kdk&;kus ;k iz’ukps
mRrj fnys vkgs R;kl O;klfiBkoj cksyok-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu; egkikSjth] lUekufu; lnL;kus tks
iz’u fopkjyk vkgs] R;kuqlkj egkikfydsps cks/kfpUg okij.;kckcrhr vn;kii;Zar dks.krsgh mifo/kh r;kj
dj.;kr vkysys ukghr- ;klkBh rs dks.kh okijys ikfgts vkf.k dks.kh okijys ukgh ikfgts ;kckcrhr vn;ki
fu.kZ; >kysyk ukgh- vkrkp R;kauh ts ,d mnkgj.k fun’kZukl vk.qku fnys dh veqd ,d uxjlsod
egkikfydsps cks/kfpUg vkiY;k okgukoj ykoqu fQjr vkgs rj R;kckcrhr R;kauk ;ksX; R;k lwpuk fnY;k
tkrhy-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ts egkikfydsps cks/kfpUg okijr vkgsr R;kaP;koj vki.k dk; dkjokbZ djky\
mRrjke/;s rj vls fyfgys vkgs dh] cks/kfpUgkpk dks.khgh okij d# ‘kdr ukgh-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&ek- egkikSjth] tksi;Zar mifo/kh r;kj gksr
ukghr rksi;Zar ;kckcrhr dkjokbZ dj.ks mfpr gks.kkj ukgh- ts lnL; egkikfydsps cks/kfpUg okijr vkgsr
R;kauh rs oki# u;s vls R;kauk lwfpr dsys tkbZy-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&orZekui=ke/;s eh vls okpys vkgs dh] Bk.ks egkuxjikfydse/;s egkikfydsps
cks/kfpUg vkiY;k okgukoj yko.;klkBh ek- egkikSj] mi&egkikSj vkf.k vk;qDr ;kauk ijokuxh vkgs- vU;
dq.kkl ;kdkeh ijokuxh ukgh- rj Bk.ks egkuxjikfydk egkjk”Vªkiklqu osxGh vkgs dk\ vki.k Eg.krk dh]
vki.k mifo/kh r;kj dsys ukghr- Bk.ks egkuxjikfydsr ;kckcr mi fo/kh r;kj dsys vkgsr Eg.kqup rj
;kckcrhr vk;qDrkauh mRrj fnys vkgs uk\
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu; egkikSjth] ;kckcrhr Bk.ks
egkuxjikfydk] dY;k.k egkuxjikfydk rlsp uoh eqacbZ egkuxjikfydk ;kapsdMqu vkB fnolke/;s ekfgrh
?ksryh tkbZy- o ;ksX; th dk;Zokgh vlsy rh dsyh tkbZy-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&tks lnL; egkikfydsps cks/kfpUg okijr vkgs R;kP;koj dkjokbZ dj.;kr
;koh-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%& lUekufu; egkikSjth] lHkkx`g usR;kauh vkrk tks iz’u fopkjyk vkgs dh]
egkikfydsps ts cks/kfpUg vkgs rs QDr ek- egkikSj] mi&egkikSj o vk;qDr lkgsc] gsp vkiY;k okgukoj
ykoq ‘kdrkr- vU; dq.khgh egkikfydsps cks/kfpUg vkiY;k okgukoj ykoq ‘kdr ukghr- ;kckcrhr eh
lkaxq bfPNrks dh] mYgkluxj egkuxjikfydse/;s tsOgk ,[kknk mesnokj egkikfydk lnL; Eg.kqu fuoMwu
;srks] o rks tsOgk dsOgk vkiY;k ‘kgjkrqu okgukus ckgsj tkrks] R;kosGsl ;nkdnkfpr tj dkgh nq?kZVuk ?kMyh
rj dk; dj.kkj\ rs dks.k gksrs gs dls ekfgr iMsy\ ;klkBh egkikfydsps cks/kfpUg tj okgukoj ykoysys
vlsy rj rks egkikfydk lnL; vkgs ,o<s rjh ekfgr iMsy- ;kckcrhr vls lakx.;kr vkys vkgs dh]
Bk.ks egkuxjikfydsus mifo/kh r;kj dsys vkgsr fdaok ukghr ijarq gs mYgkluxj vkgs] gh mYgkluxj
egkuxjikfydk vkgs- vkrk ;kpkp fopkj djk dh] Bk.ks egkuxjikfydsl uxjlsodkl fdrh eku/ku
feGrs\ o mYgkluxje/;s uxjlsodkauk fdrh eku/ku feGrs\ ;kdMs dq.kkps y{k tkr ukgh- letk]
;sfFky dkgh uxjlsod lgyhyk oxSjs dqBs tkr vlrhy vkf.k R;kaP;k okgukyk tj dqBs vi?kkr oxSjs
>kyk-----
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&vksG[ki= fnysys vkgs-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&eh cksyr vkgs] eyk cksyq n;k R;kuarj vki.k cksyk- egkikfydsps cks/kfpUg
okij.;ke/;s xSj dkgh ukgh- loZ lUekufu; lnL;kaP;k orhus fouarhiqoZd eh vls lakxrks dh] ;ke/;s xSj
dkgh ukgh- ;ke/;s xSjQk;nk ?ks.;kpk iz’u ukgh- letk] Jh-ch-ch- eksjs gs lnL; vkgsr ijarq rs tj mi
vk;qDr fdaok ,[kkn;k lferhps lHkkirh vlk okgukoj Qyd ykoqu fQjr vlrhy rj rks dk;ns’khj xqUgk
vkgs- rlk Qyd ykork dkek u;s- tj eh ekÖ;k okgukoj Jh-ch-ch- eksjs uxjlsod mYgkluxj
egkuxjikfydk vlk Qyd ykoyk rj R;kr xSj dk;\ vktP;k lHkse/;s vkiys ts vk;qDr lkgsc vkgsr]
R;kauk lq/nk eh lkaxq bfPNrks dh] ;kckcrhr vki.k dk; mifo/kh ikgq bfPNrkr\ ts fuoMqu vkys vkgsr rs
egkikfydk lnL; vkgsr- R;kapk rj gDd vkgs R;kauh egkikfydsps cks/kfpUg okgukoj ykoys ikfgts- loZ
lnL;kaP;k orhus Jh- eksgu lk/kokuh ;kauk fouarh vkgs dh R;kauh vkiyk iz’u ekxs ?;kok o lkaxkos dh
okgukoj egkikfydsps cks/kfpUg yko.;klkBh ijokuxh n;koh fdaok ukgh\ ijokuxh ukgh fnyh rjh vkEgh
vkeP;k okgukoj egkikfydsps cks/kfpUg yko.kkjp\ dk; dkjokbZ dj.kkj\ T;kauh mYgkluxj
egkuxjikfydspk lR;kuk’k dsyk vkgs] R;kaP;koj dkgh dkjokbZ dsyh tkr ukgh- o vkEgh lnL; Eg.kqu
fuoMqu ;srks vkf.k okgukoj egkikfydsps cks/kfpUg ykorks rj Eg.ks dkjokbZ djk- gk dks.krk U;k; vkgs\
okgukoj egkikfydsps cks/kfpUg yko.ks gk dkgh xqUgk vkgs\ vkeP;k lUekufu; lHkkx`g usR;kus rjh gk iz’u
fopkjko;kl udks gksrk-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&eyk dkgh gjdr ukgh- ;kckcrhr egkjk”Vª ‘kklukus mifo/kh r;kj dsys
vkgsr- tsOgk ‘kklu mifo/kh r;kj djrs rsOgk rs lokZalkBh r;kj djrs-
lnL; Jh- ch-ch-eksjs %&rj ex ,Sdqu ?;k- ;kdkeh mifo/kh r;kj dj.;kps vki.k cksyr vlky rj vkeps
lUekufu; lnL; Jh- fouksn Bkdqj ;kauh fopkjysY;k iz’ukuqlkj eh lkaxq bfPNrks dh] ;k egkikfydsr ,d
f’kikbZ ,dkp fBdk.kh 18&18 o”kZ dk;Zjr jkgrks- nql&;k f’kik;kus R;kP;kdMqu R;kckcrhr f’kdys ikfgts-
,d fyfid 20&20 o”kZ ,dk foHkkxkr dk;Zjr jkgrks- rks tj vkod fdaok tkod ckjuh’khps dke djr
vlsy rj 20 o”kZ rks rsp dke djr jkgrks] nql&;k fyfidkus lq/nk rs dke f’kdys ikfgts- ;kauh mifo/kh
r;kj dsys vkgsr dh rhu o”kZ ,dk foHkkxkr dk;Zjr vlysY;k ‘kklfd; deZpk&;kph nql&;k foHkkxkr
cnyh >kyh ikfgts- ijarq rls gksr ukgh- dk; gs mifo/khr ukgh\ R;kckcrhr vkeps lHkkx`g usrk dkgh
cksyr ukghr- ;klkBh lokZaP;k orhus lHkkx`g usR;kauk vkEgh fouarh d# dh] vki.k gk iz’u ekxs ?;k-
T;k dq.kkyk vkiY;k okgukoj egkikfydsps cks/kfpUg ykok;ps vkgs rs ykoq n;k-
egkikfydk lfpo %&fBd vkgs\ iz’uksRrjkpk dkyko/kh laiyk-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek- egkikSjth] o vk;qDr lkgsc] vkiY;k egkuxjikfydsps vk;qDr Jh- lehj
mUgkGs lkgsc o fon;qr foHkkxkps dk;Zdkjh vfHk;ark Jh- eqds’k vk;ykuh lkgsc gs iq.ks ;sFks xsys vkgsr-
mtkZ O;oLFkkiu o lao/kZuk varxZr jkT;Lrjh; f}rh; iqjLdkjklkBh vkiY;k egkikfydsph fuoM >kyh vkgs-
;klkBh vkEgh laiq.kZ lHkkx`gkP;k orhus R;kaps vfHkuanu d# bfPNrks- R;klkBh lokZauh mHks jkgwu R;kauk
ekuoanuk n;koh-
lnL; Jh- iz’kkar /kkaMs %&mHks jgk- lUeku djk- fon;qr foHkkxkph dkjfdnZ o R;kaps dk;Z mRd`”V
vlY;keqGs vkiY;k mYgkluxj egkuxjikfydsyk f}rh; Øekadkps ikfjrksf”kd feGkysys vkgs-
;kosGh lHkkx`gkr mifLFkr vlysY;k loZ ikfydk lnL;kauh vf/kdk&;kauh mHks jkgqu R;kaP;k dk;kZl
ekuoanuk fnyh-
lnL; Jh- teuknkl iqjLokuh %&ek- egkikSj egksn;k] mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fon;qr foHkkxkus]
fotsph cpr d’kh djkoh ;kckcrpk lu 2003&04] 2004&05] 2005&06 ;k o”kkZapk izLrko r;kj
d#u egkforj.k daiuhdMs ikBfoyk gksrk- R;kps R;kauh voyksdu dsY;kuarj R;kauk rks izLrko vfr’k;
pkaxyk okVyk- vkf.k R;keqGs ‘kklukP;k orhus mYgkluxj egkuxjikfydsl jkT;Lrjh; f}rh; ikjhrksf”kd
izkIr >kys vkgs- vkf.k rs fLodkj.;klkBh ek- vk;qDr Jh- lehj mUgkGsth o fon;qr foHkkxkps dk;Zdkjh
vfHk;ark Jh- eqds’k vk;ykuhth iq.ks ;sFks xsys vkgsr- rsFks ek- mtkZea=h@ vikjaikfjd mtkZea=h egksn;kaP;k
gLrs ikjhrksf”kd feG.kkj vkgs- v’kk ;k vkuankP;k izlaxh Jh- eqds’k vk;ykuh o R;kaP;k foHkkxkrhy loZ
vf/kdkjh o deZpk&;kaps eh gkfnZd vfHkuanu d# bfPNrks- R;kpcjkscj R;kauh ;kiq<s lq/nk vkiY;k
egkuxjikfydslkBh] jkT;klkBh o jk”VªklkBh vlsp dk;Z djkos v’kh ‘kqHkdkeuk nsrks- R;kpcjkscj vkeP;k
vU; foHkkxkrhy ts vf/kdkjh ;sFks mifLFkr vkgsr R;krhy lfpo dk;kZy;kl Hkkjrh; ekud la?kkdMqu
vk;,lvks gs ekukadu izkIr >kys vkgs- R;keqGs lq/nk vkeP;k mYgkluxj egkuxjikfydsP;k ukoykSdhdkr
Hkj iMyh vkgs- R;kpcjkscj lkoZtfud cka/kdke foHkkx] uxjjpuk foHkkx] vkjksX; foHkkx ;kauh lq/nk
v’kkp izdkjps pkaxys dk;Z djkos ts.ksd#u vkiY;k egkuxjikfydsps loZ= ukoykSfdd Ogkos- /kU;okn A
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%& lUekufu; egkikSjth] vkiY;k fon;qr foHkkxkps dkedkt ikgwu jkT;Lrjh; f}rh;
ikjhrksf”kd vki.kkal tkfgj dsys vkgs gh Qkj vkuankph xks”V vkgs- vkf.k Eg.kqu ;k lHkkx`gke/;s R;kaps
dkSrqd rj >kysp] vfHkuanukpk Bjko >kyk- ijarq eh vlsgh ;k lHkkx`gkl lkaxq bfPNrks dh] Jh- vk;ykuh
lkgsckauk ‘kky vkf.k JhQG nsoqu R;kapk egkikfydsrQsZ ;Fkksfpr ukxjh lRdkj dsyk ikfgts- dkj.k v’kk
vf/kdk&;kP;k dk;kZph uksan egkuxjikfydsr dk;e Lo#ih jgkoh- ts.ksd#u R;kaP;k uarj ;s.kk&;k
vf/kdk&;kl R;kaP;k ;k dk;kZiklqu iszj.kk feGkyh ikfgts- ikfjrksf”kd fLodkj.;klkBh rs iq.ks ;sFks xsys
vkgsr- ukghrj vktp R;kapk ;sFks pkaxY;kizdkjs xkSjo Ogko;kl ikfgts gksrk- ,o<sp eh lHkkx`gkl fouarh
d#u lkaxrks /kU;oknA
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&ek- egkikSjth] ek- vk;qDr lkgsc] vkiY;k egkuxjikfydsl jkT;Lrjh; f}rh;
ikfjrksf”kd feGkY;kckcr ek- vk;qDr] fon;qr foHkkxkps dk;Zdkjh vfHk;ark Jh- eqds’k vk;ykuh o R;kaP;k
laiq.kZ foHkkxkl ‘kqHksPNk nsrks- rlsp tls Jh- teuknkl iqjLokuh ;kauh lkafxrys dh] lkoZtfud cka/kdke
foHkkx] uxjjpuk foHkkx] vkjksX; foHkkx ;kauh lq/nk ;krqu izsj.kk ?ksryh ikfgts- R;kpcjkscj ,d [ksnkph
xks”V gh vkgs dh] Jh- eqds’k vk;ykuh o R;kaP;k foHkkxkrhy deZpk&;kauk vfrfjDr osruok<h ns.;kckcr
lu 2005 e/;s tks Bjko ikjhr >kyk gksrk R;kuqlkj nksu vfrfjDr osruok<h vn;ki R;kauk feGkysY;k
ukghr- R;k vn;ki dk feGkY;k ukghr rs lakfxrys tkos o R;kauk R;k nksu vfrfjDr osruok<h yodjkr
yodj ns.;kr ;kO;k- dkj.k dh ,o<;k izkek.khdi.ks o dk;Z{kersus rks foHkkx dk;Z djr vlrkauk R;kauk
nksu vfrfjDr osruok<h vn;ki dk ns.;kr vkY;k ukghr\
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&ek- egkikSjth] lUekufu; lnL; egksn; Jh-
lk/kokuh lkgsc ;kauh vkrk tks eqn~nk mifLFkr dsyk vkgs- R;kckcr vkB fnolke/;s loZ rikl.kh d#u ek-
vk;qDr lkgsckadMs izLrko lknj djsu-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&R;kauk yodjkr yodj osruok<h ns.;kr ;kO;kr-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&vkB fnolke/;s osruok<h ns.;kr ;srhy-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&ek- egkikSjth] fon;qr foHkkxkus dsysY;k vfr mRd`”V dkexhjhcn~ny
vkEgh R;kaps vfHkuanu djrks] R;kpcjkscj brj foHkkxkps ts dke vkgs tls dh ekyeRrk foHkkx vkgs] dj
foHkkx vkgs] ;sFks mi&vk;qDr lkgsc clysys vkgsr rs yksdkaph dkes djr ukghr- iztkfirk czEgdqekjh
bZ’ojh; fo’o fon;ky; ;kauk xksy eSnku ;sfFky ykWu fnysys vkgs- R;kps vWxzhesaV dj.;klkBh dehr deh
rhu efgU;kiklqu eh ojh”B uxjlsod ;k ukR;kus tkr vkgs- rs usgeh lakxrkr dh cLl FkksM;k osGkus
ikBforks] ikp fefuVkauh ikBforks- v’kk vf/kdk&;kl inksUurh feGkyh vkgs R;kcn~ny eyk vkuangh gksr
vkgs- vkrk rs ;sFks mi vk;qDr vkgsr ijarq R;kaph vU; ,[kkn;k fBdk.kh vk;qDr Eg.kqu tj use.kqd >kyh
rj dq.kh uxjlsod R;kaP;kdMs tk.kkjp ukgh- dkj.k dh rs usgeh gksp Eg.krkr izR;{kkr dke ek= djr
ukghr- ;klkBh ek- egkikSj egksn;kl ek>h fouarh vkgs dh] R;kauh v’kk vf/kdk&;kauk yksdkaph dkes
dj.;kckcrhr vkns’k n;kosr- vki.k Lor% igkos dj foHkkxke/;s fdrh xaHkhj fLFkrh vkgs- feGdrhojhy
uko gLrkarjhr d#u ?ks.;klkBh rs fdrh Qs&;k ekjko;kl ykorkr- d/kh lakxrkr dh veqd gk deZpkjh
vkyk ukgh] d/kh Eg.krkr dh reqd gk deZpkjh vkyk ukgh- ,d vWxzhesaV T;koj R;kauk QDr lgh
djko;kph vkgs] T;kckcrhr egklHksus Bjko ikjhr dsysyk vkgs] R;k ckcrP;k vWxzhesaVoj lgh dj.;kl
R;kauh rhu efgU;kpk dkyko/kh ?ksryk rj loZ lkekU; tursps dke dk; gksbZy\ ;klkBh eh ek- egkikSj
egksn;kauk fouarh djrks dh] v’kk vf/kdk&;kl tursph dkes dj.;kckcrhr vkns’k n;k- ts yksd pkaxyh
dkes djrkr R;kaps vkEgh vfHkuanu djrks- tj R;kauh tursph dkes dsyh ukghrj] pkyrs Ogk vls vkEgh
iq<hy egklHkse/;s R;kauk lkaxq- ;klkBh vki.kkal fouarh vkgs dh vki.k R;kauk vkns’k n;k dh] yksdkaph
R;kauh dkes djkohr-
vfHkuanu izLrko %&
lqpdkps uko %& Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko %& Jh- thou bnukuh
mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fon;qr foHkkxkus o”kZ 2003&04] 2004&05 o 2005&06
e/;s dsysY;k ;’kLoh mtkZ lao/kZukckcrpk lfoLrj izLrko egkmtkZdMs lknj dsysyk gksrk- R;k izLrkokph
ikg.kh d#u egkmtkZ us o”kZ 2006 lkykdjhrk mtkZ O;oLFkkiu o lao/kZuk varxZr jkT;Lrjh; f}rh;
iqjLdkjklkBh vkiY;k egkuxjikfydsph fuoM >kyh vkgs] vls egkmtsZps egkO;oLFkkid ;kauh nqj/ofu}kjs
fnukad 17@12@2007 jksth dGfoysys vkgs- ;k iqjLdkjkps forj.kkpk dk;ZØe ek- mtkZea=h@ek-
vikjaikfjd mtkZea=h ;kaps gLrs fnukad 20@12@2007 jksth iq.ks ;sFks laiUu gks.kkj vkgs- ekfgrhlkBh
fnukad 20@12@2007 jksth gks.kk&;k egklHksP;k iVykoj lknj-
egklHkk Bjko Ø- 57 d fnukad%&20@12@2007
gh egklHkk ojhy izLrkousr ueqn dsY;kizek.ks mYgkluxj egkuxjikfydsP;k fon;qr foHkkxkus mtkZ
O;oLFkkiu o lao/kZuk varxZr lu 2006 e/;s jkT;Lrjh; f}rh; iqjLdkj feGfoY;kcn~ny vk;qDr Jh-
lehj mUgkGs] fon;qr foHkkxkps dk;Zdkjh vfHk;ark Jh- eqds’k vk;ykuh o fon;qr foHkkxkrhy loZ
vf/kdk&;kaps o deZpk&;kaps gkfnZd vfHkuanu djhr vkgs-
rlsp&&
;kiqohZ EgsMkP;k orhu jkT;Lrjh; izFke Øekadkps ikfjrksf”kd izkIr d#u fnY;kcn~ny egklHkk Bjko
Ø- 18 fnukad 20@5@2005 vUo;s Jh- eqds’k vk;ykuh ;kauk nksu vkxkÅ osruok<h o R;kaps foHkkxkrhy
vf/kdkjh o deZpkjh ;kauk vxkÅ ,d osruok< ns.;kpk tks izLrko ikjhr >kyk vkgs R;kph vn;ki
vaeyctko.kh >kyh ulY;kus rh Rojhr dj.;kar ;koh o R;kauk osruok<hpk ykHk ns.;kdkeh iz’kklukl
funsZ’k nsr vkgs-
lokZuqers
egkikSj@ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo%&,d y{kos/kh lqpuk vkgs thps lqpd vkgsr Jh- lqanj ckcq eaxrkuh o vuqeksnd vkgsr
Jh- fnyhidqekj tX;klh ijarq R;kaph lwpuk ?ksryh tk.kkj ukgh dkj.k rs lHkkx`gkr mifLFkr ukghr R;keqGs
gh y{kos/kh lwpuk oxG.;kar ;sbZy-
rlsp nqljs Eg.kts egkmtkZus o”kZ 2006 lkBh mtkZ O;oLFkkiu o lao/kZu varxZr jkT;Lrjh; f}rh;
iqjLdkj feGfoY;kph ekfgrh lknj dj.ksckcrpk xks”kokjk vkyk vkgs rks QDr ekfgrhlkBh vkgs-
;kvxksnjp vki.k ;kckcr vfHkuanu izLrko lknj dsyk vkgs- gs QDr ekfgrhlkBh vkgs-
fo”k; Ø- 2 okpqu nk[kforkr-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo”k; Ø- 2 %& ekxhy lHksps fnukad 20@11@2007 jksthps bfro`Rr dk;e dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjth] ekxhy egklHksr vkjksX; foHkkxkps mik;qDr Jh- fnid lkoar
;kauk eh iz’u fopkjyk gksrk dh] dq=kaps ulcanh ckcr Bsdsnkjkl isesaV vnk dj.;kr vkys vkgs fdaok ukgh-
R;kauh eyk mRrj fnys T;kph bfro`Rrkr lq/nk uksan vkysyh vkgs dh R;kl isesaV vnk dj.;kr vkysys ukgh-
ijarq eyk v’kh ekfgrh feGkyh vkgs dh] 13@8@2007 jksth 3 yk[k 1 gtkj #i;kps laca/khr Bsdsnkjkl
isesaV vnk dsys vkgs- 6@11@2007 jksth R;kl 5 yk[k 84 gtkjkps isesaV vnk dj.;kr vkysys vkgs-
iqUgk 6@11@2007 jksth R;kl 2 yk[k 39 gtkjkps isesaV vnk dsys vkgs- Eg.ktsp uksOgsacj e/;s R;kl
isesaV vnk dj.;kr vkys vkgs- o MkW- fnid lkoar lkaxr vkgsr dh isesaV >kysys ukgh- R;k Bsdsnkjkl
,dq.k 11 yk[k 24 gtkjkps isesaV vnk dj.;kr vkysys vkgs- o vkeps mik;qDr lkaxrkr dh R;kl isesaV
vnk dsysys ukgh- ;kckcrhr vki.kkal dk; lkaxk;ps vkgs\
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&rj ex gs isesaV dq.kkyk ns.;kr vkys\
ek- lnL; Jh- ts-ds- <ksds ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&vsuhey osyQsvj lkslk;Vhl~- egklHkse/;s mi&vk;qDr ntkZpk vf/kdkjh vls
mRrj nsrks dh] ;kckcrps isesaV vnk >kysys ukgh- o ys[kk foHkkxkrqu eyk ekfgrh feGkyh dh R;kl 11
yk[k 24 gtkjkps isesaV >kys vkgs- rj ;kckcrhr vki.k dk; djky\
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&lkoar lkgsc dqBs vkgsr R;kauk cksyok uk\
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&R;kps ,o<s isesaV >kys vkgs rjh vki.k Eg.krk ukgh >kys Eg.kqu\
lnL; Jh- cPPkkjke #ipankuh %&Jh- lk/kokuhth bfro`Rr dk;e dj.;kpk fo”k; osxGk vkgs ijarq vkjksX;
foHkkxkP;k mik;qDrkauh laiq.kZ lHkkx`gkyk pqdhph ekfgrh fnyh vkgs-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&laiq.kZ lHkkx`gkyk R;kauh pqdhph ekfgrh fnyh vkgs-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj%&gk iSlk ex dq.kkyk fnyk\
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vkjksX; foHkkxkps mik;qDr lHkkx`gkl pqdhph ekfgrh nsrkr R;kcn~y R;kl
dk; f’k{kk dj.kkj\
Jh- v’kksd ckxs’oj¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&Bsdsnkjkps ts isesaV >kys vkgs rs vk/khph th
fcys eatqjh >kyh gksrh R;kapsp rs isesaV fnys xsys vkgs- ufou th fcys vkgsr rh R;kauh r;kj dsysyh uOgrh-
R;keqGs gksoq ‘kdrs dh R;kapk xSjlet >kyk vlsy-
lnL; Jh- cPpkjke #ipankuh %&vls cksyqu vki.k R;kapk cpko djr vkgkr- Jh- eksgu lk/kokuh ;kauh tks
iz’u fopkjyk gksrk rks fcYdqy Li”V gksrk- vkrk vki.k mRrj nsr vkgkr dh dnkfpr R;kauh vls dsys
vlsy rls dsys vlsy vls Eg.kqu vki.k R;kaps laj{k.k djr vkgkr- rs Lor% ;sFks mifLFkr ukghr- rs
mifLFkr vlrs rj vkEgh R;akuk fopkjys vlrs-
Jh- v’kksd ckxs’oj¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu; egkikSjth] vxksnj th fcys eatqj
>kysyh gksrh R;kapsp isesaV >kysys gksrs- mi vk;qDr Jh-lkoar lkgsckauh ;sFks th ekfgrh fnysyh vkgs rh
ekfgrh pqdhph vkgs vls eh ekU; djrks- o lHkkx`gkph ekQh ekxrks- R;kcn~ny vki.k ekQ djk-
R;kpcjkscj R;kauh lHkkx`gkr th pqdhph ekfgrh fnyh R;kcn~ny ekQh ekxrks-
egkikfydk lfpo%&bfro`Rr dk;e\
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& ekxhy lHksps fnukad 20@11@2007 jksthps bfro`Rr tls vkgs rls lokZuqers dk;e dj.;kr
;sr vkgs-
ek- lnL;k Jherh lafxrk daMkjs ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
fo"k; Ø- 2 %& ekxhy fnukad 20@11@2007 jksthP;k loZlk/kkj.k bfro`Rr dk;e
dj.ks-
lwpdkps uko % Jh- eksgu lk/kokuh
vuqeksndkps uko % Jh- yky iatkch
egklHkk Bjko dz- 57 M fnukad % &20@12@2007
gh egklHkk egkikfydk lfpokauh izLr`r dsysY;k fnukad 20@11@2007 jksthP;k loZlk/kkj.k
egklHksps i`”B dz- 1 rs 26 i;Zarps bfro`Rr tls vkgs rls dk;e dj.;kl ekU;rk nsr vkgs-
,derkus
egkikSj@ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 3 okpqu nk[kforkr
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 3%& efgyk o ckydY;k.k lferhrQsZ fofo/k izdkjP;k ;kstuk jkcfo.ksl
eatqjh ns.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
lnL; Jh- yky iatkch %&;k izLrkokr dkgh lq/kkj.kk djk;P;k vkgsr-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&ek- egkikSjth-----------
lnL; Jh- yky iatkch%& Hkysgh lHkkx`g usrk vki.k lkaxk-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%&ek- egkikSjth] ek- vk;qDr lkgsc]-----
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&ek- egkikSjth]-------
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%& Jh- ch-ch- eksjsth vki.kkal cksyk;ps vkgs dk;\
lnL; Jh- ch-ch- eksjs %&vkeP;k ykMD;k vkf.k o;kus ygku vlysY;k efgyk o ckydY;k.k lferhP;k
lHkkirh ;k osGksosGh pkaxY;k izdkjs izLrko ekaMrkr- R;kauh vk.kysY;k vktP;k lHkk lwpusojhy frl&;k
Øekadkpk gk tks fo”k; vkgs R;kl lHkkx`g eatqjh nsbZy- ijarq ekxs dkgh fnolkiqohZ ‘kgjkrhy xjhc
ukxjhdkauk CyWadsV okVi dj.;kpk tks ,d Bjko ikjhr dj.;kr vkyk gksrk- R;kuqlkj vkEgh izHkkxkrhy
dkgh efgykauk lkafxrys gksrs dh fnokGh e/;s egkikfydsP;korhus rqEgkayk dkgh lizse HksV feG.kkj vkgs-
ijarq vkti;Zar dkghgh feGkysys ukgh- efgyk o ckydY;k.k lferhP;k lHkkirhauh gs y{kkr ?ksoqu ;k
dkehpk dk;ZØe Rojhr vk;ksftr djkok fdaok izR;sd uxjlsodkdMs CyWadsV okVi dj.;klkBh n;kosr
,o<sp eh lkaxq bfPNrks] vkf.k vkeP;k fjiCyhdu i{kkrQsZ ;k izLrkokl dkgh fojks/k ukgh- rks ikjhr djkok
vls eh lHkkx`gkl fouarh djrks-
ek- lnL;k Jherh iapf’kyk iokj] Jherh t;Jh lqosZ ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth%&4 okWVj fQYVj] 4 CyWadsV vkf.k 4 izs’kj dqdj izR;sd izHkkxkr okVi
dj.kkj vkgksr- R;klkBh vkiY;krhy 36 uxjlsodkauh vtqu QkWeZ Hk#u fnysys ukghr- R;keqGs mf’kj
>kysyk vkgs- dk;ZØeklkBh eh nksu rkj[kk fuf’pr dsY;k gksR;k- vkt iqUgk eh R;kauk ‘ksoVph rkjh[k nsrs
dh] R;kauh 30 rkj[ksi;Zar QkWeZ Hk#u n;kosr- 3 tkusokjh ;k fno’kh lkoh=hckbZ Qqys ;kaph t;arh vkgs
R;kfno’kh vki.k ;k lkfgR;kps okVi d# ;k-
lnL; Jh-ch-ch- ekssjs%&lUekufu; egkikSjth] lUekufu; lnL;kauk eh lkaxq bfPNrks] Jherh lksusth lHkkirh
vkgsr- R;kauh EgVys dh dkgh lnL;kauh vn;ki QkWeZ Hk#u fnysys ukghr- dkgh lnL;kauk vls okVr
vlsy dh] dk; CyWdsaV n;k;ps\ pkj&ikp’ks #i;kps CyWadsV vlsy- vkeP;k Jh- Bkdqjlkj[ks] Jh-
iatkchlkj[ks] Jh- jke pkyhZlkj[;kauk vls okVr vlsy dh dk; ,o<h’kh oLrq n;k;ph R;kis{kk u fnysyh
cjs- vkEgh >ksiMiV~Vhae/kqu fuoMqu vkysyks vkgksr] >ksiMiV~VhP;k yksdkauk pkjikp’ksps dk gksbZuk CyWadsV
fnys rj cjs gksbZYk- vkeP;k lHkkirh egksn;k rs CyWadsV dk; mUgkG;ke/;s nsrhy\ vkf.k mUgkG;ke/;s
R;kpk dkgh Qk;nk gksbZy\ vkrk FkaMhP;k fnolke/;s tj CyWadsV feGkyh rj R;kauk Qk;nk gksbZy-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth%&3 tkusokjhyk vki.k gs lkfgR; okVikpk dk;ZØe d# ;k-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&3 tkusokjhyk FkaMh deh gksbZy- vkf.k R;kuarj R;k Eg.krhy vkrk CyWadsV okVikpk
dk;ZØe iq<P;k o”khZ Bsok-
lnL; Jh- yky iatkch %&ek- egkikSjth] o loZ uxjlsod lgdkjh fe=gks] efgyk o ckydY;k.k
lferhP;k T;k lHkkirh vkgsr R;kaps o efgyk o ckydY;k.k lferhP;k loZ lnL;kaps eh vfHkuanu d#
bfPNrks- ;k T;k ;kstuk vkgsr R;k vfr’k; pkaxY;k vkgsr o R;kaph tsOgk vaeyctko.kh gksbZy rsOgk
vki.kkal okVsy dh T;k dk;kZlkBh vki.k fuoMwu ;srks rs dke vkrk [k&;k vFkkZus iq.kZ gksr vkgs- R;kp
cjkscj ek>h lwpuk vkgs dh] xjhc] xjtq o fo/kok efgykauk T;k f’kykbZ ef’ku ns.kkj vkgksr R;k izR;sd
izHkkxkr 5 ,soth 10 f’kykbZ ef’ku ns.;kr ;kO;kr- R;kpcjkscj ts ukefunsZf’kr lnL; vkgsr R;kauk lq/nk
10&10 f’kykbZ ef’ku okVi dj.;klkBh fnY;k tkr gksR;k- ;klkBh ;sFks izLrkfor dsysY;k 5&5 f’kykbZ
ef’ku ,soth 10&10 f’kykbZ ef’ku fnY;k tkO;kr- R;kpcjkscj ;k fo”k;ke/;s 7 O;k Øekadkoj tks fo”k;
vkgs dh] nkfjnz; js”ksojhy ¼,ih,y½ efgyk o eqyhauk ckyokMhps izf’k{k.k ns.ksckcr R;ke/;s 50 efgykauk
izf’k{k.k ns.;kph rjrqn vkgs- vkiY;k egkikfydse/;s 76 izHkkx vkgsr] eyk vls okVrs dh] izR;sd
uxjlsod vkikiY;k izHkkxke/kqu ;k dkeh ,d&,d efgysps uko f’kQkjl d# ‘kdsy- ;klkBh 50
efgyka,soth 76 efgykauk izf’k{k.k fnys tkos R;keqGs izR;sd uxjlsodkl ;k ;kstuspk ykHk mBfork ;sbZy-
rj ;k nksu lwpuk ;k izLrkoke/;s nsoq bfPNrks- d`i;k R;kapk lekos’k djkok-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth%&ek- egkikSjth] lUekufu; vk;qDr o lfpo lkgsc] vk.k[kh ,d lwpuk nsoq
bfPNrs dh] ;k fo”k;krhy vuq-Ø- 3 oj tks fo”k; vkgs fo/kok efgykaps iwuZfookg dfjrk vuqnku
ns.ksckcrpk tks fo”k; vkgs R;ke/;s ,d vV Vkd.;kps vkEgh fol#u xsyks vkgksr- izR;sd izHkkx lferh
{ks=ke/kqu 5&5 efgykaps vtZ ?ksrys tkosr- ts.ksd#u laiq.kZ ‘kgjklkBh gh ;kstuk ykxq dsY;klkj[ks gksbZy
ukghrj ,dkp izHkkx lferh {ks=krqu 20 vtZ vkys rj ‘kgjkP;k ,dkp foHkkxkrhy vkEgh dke djr
vkgksr vls gksbZY- ;klkBh ‘kgjkP;k loZ foHkkxkrqu vtZ vkys ikfgtsr- R;kpcjkscj fookg uksan.kh dj.ks
ca/kudkjd dsys ikfgts- rlsp 10 gtkj #i;s ts vuqnku ns.kkj vkgksr rs eqnrBsohP;k Lo#ikr fnys tkosr-
ts.ks d#u R;k cpr d# ‘kdrhy- fdaok R;kaP;k O;olk;ke/;s ;k isS’;kpk mi;ksx d#u O;olk; ok<oq
‘kdrhy- R;kpcjkscj vuq-Ø- 5 oj tks fo”k; vkgs] fujk/kkj@vukFk ¼ 1 rs 10 o”kkZP;k vkrhy½
eqyk@eqyhauk nRrd ?ksrysY;k ikydkauk vuqnku ns.ksckcrpk R;kauk ta 2000 #i;kaps eku/ku fnys tkrs R;k
,soth vMhp gtkj #i;s eku/ku ns.;kps vkEgh izLrkfor dsys vkgs- dkyP;k leUo; lferhP;k cSBdhe/;s
vlk ,d izLrko vkyk dh vki.k gs ts 2500 #i;s vuqnku nsrks rs nRrd ?ksrysY;k eqykP;k ukos 18
o”kkZi;aZr eqnr Bsohoj Bsoys tkos- ;kpcjkscj lUekufu; lnL; Jh- yky iatkch ;kauh T;k nksu lwpuk
dsY;k R;kapk ;k izLrkoke/;s lekos’k dsyk tkok-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&lUekufu; egkikSjth----------------
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%&Jh- fnyhi xk;dokMth vki.k uarj cksyk] dkj.k rqEgh fojks/kh i{k usrk vkgkr-
ek- egkikSjth] loZ lUekufu; lnL;kauk eh ,d fouarh djrks dh] egkjk”Vª ‘kklu ‘kklfd; deZpk&;kauk 5
os osru vk;ksx fdaok 6 os osru vk;ksx vls dkgh ykHk tkfgj djrs- ijarq tksi;Zar rs ykHk R;kaP;k injkr
iMr ukghr rksi;Zar rs ‘kkluk’kh HkakMr jkgrkr- R;kizek.ks lUekufu; lHkkirh egksn;kauk ek>h ,d fouarh
vkgs] ;kfBdk.kh dkgh uxjlsod gs ofj”B uxjlsod vlqu lq/nk R;kauh vls okD; okijys vkgs dh] eh
v’kh ,d lwpuk nsoq bfPNrks- vkrk lUekufu; lnL;kyk uOgs rj eh lHkkirhauk lkaxq bfPNrks dh] ;k
lHkkx`gke/;s Jh- yky iatkch] Jh- jke ¼pkyhZ½ ikjokuh] Jh-ch-ch- eksjs gs lokZr ojh”B uxjlsod vkgsr ;k
lnL;kauh lHkkx`gkr eh lwpuk djrks vls Eg.krk dkek u;s- efgyk o ckydY;k.k lferhrQsZ eh veqd
veqd gs eh nsoq ‘kdrs- ijarq R;kauh ,d okD; okijys dh] eh ,d lwpuk djrs] lwpuk dq.kkyk djrkr\
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth%& gjdrhpk eqn~nk] eh fnyxhjh O;Dr djrs- ekÖ;k dMqu tj dkgh pqd
>kyh vlsy rj {kek djk- rqEgkayk ekfgrh vkgs eh ukWu egkjk”Vªh;u vlwu ekÖ;kdMqu ejkBhr dkgh pqdk
gksrkr- R;kcn~ny eh {kek ekxrs-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&,[kkn;k ?kjke/;s oMhy eqykauk lakxrkr dh] eh rqyk gs vk.ksy] rs vk.ksy- vkf.k
R;kus tj rs vk.kys ukgh rj R;k ?kjke/;s oknfookn gksrkr- rlsp ;k egkuxjikfydse/;s lUekufu;
lnL;kauk rqEgh ts dkgh n;k;ps ?kksf”kr dsys vkgs rs tksi;Zar nsr ukghr rksi;Zar vkEgh vls Eg.kr jkg.kkj
dh] lHkkirh vkEgkayk pkWdysV nsrkr\ rj vls pkWdysV ns.;kps dke lHkkirh egksn;k rqEgh d# udk-
vkeP;k izHkkxkrhy yksdkaP;k injkr dkghrjh yodj rqEgh Vkdkos v’kh eh R;akuk fouarh djrks-
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%&lUekufu; egkikSj vkf.k vk;qDr lkgsc] efgyk o ckydY;k.k lferhP;k
lHkkirh ;kauh ;kfBdk.kh tks izLrko ekaMyk vkgs] ‘kgjkrhy xjhc] xjtq o fo/kok efgykalkBh vusd ;kstuk
R;kauh ;kfBdk.kh ekaMY;k vkgsr- efgykacn~nyph R;kaph dGdG vkf.k dke dj.;kph i/nr vkeps
lUekufu; xVusrk Jh- /kuat; cksMkjs lkgsc ts vkt ;k lHksr mifLFkr ukghr R;kauh o eh Lor% toGqu
ikfgyh vkgs- xsY;k nksu efgU;kaiklqu R;k ;k fo”k;kpk ikBiqjkok djr vkgsr- R;ke/;s R;kauh vkEgkayk
lq/nk lgHkkxh d#u ?ksrys vkgs- xjhc] xjtq o fo/kok efgykauk ‘kklukdMqu tkLrhr tkLr vuqnku
feGfo.;klkBh iz;Ru dsys vkgsr- R;kauk ejkBh ;sr ulys rjh R;kauh ;k izLrkaokalkBh cjsp iz;Ru dsysr-
vkf.k ejkBh cksy.;ke/;s th pqd >kyh R;kcn~ny R;kauh fnyxhjhgh O;Dr dsyh R;kcn~ny eh Jh-ch-ch-
eksjs ;kauk lakxq bfPNrks dh] R;kauk ejkBh ;sr ulyh rjh R;kauh ejkBhr cksy.;kpk iz;Ru d#u ‘kgjkrhy
xksj xjhc] fo/kok o fujk/kkj efgykalkBh R;kauh th esgur dsyh ;k efgykalkBh R;kauh efgyk
uxjlsfodkacjkscj eyk o vkeps xVusrs Jh- /kuat; cksMkjs lkgsckauk iq.ks ;sFks ?ksoqu tkoqu ekfgrh xksGk dsyh-
R;kosGsl f’kolsuk HkktikP;kp uxjlsfodk uOgR;k rj brj i{kkaP;k uxjlsfodkgh R;kaP;kcjkscj gksR;k- iq.ks
;sFks vkEgh ;klkBh xsyks gksrks dh rsFks eksB eksBs ekWYl vkgsr] R;kfBdk.kh lqo.kZ t;arh ;kstuse/kqu fujk/kkj
efgykalkBh] cpr xV efgykalkBh dkgh ;kstuk] eksB&eksBs LVkWyl~ mHks dsys vkgsr- R;krqu efgykauh
Loa;jkstxkj dlk djkok ;kps izf’k{k.kp uOgs rj R;kfBdk.kh T;k efgyk Loa;jkstxkj djrkr R;kauk gtkjks
#i;kaps mRiUu dls feGr vkgs gh ekfgrh xksGk dj.;klkBh laiq.kZ fnol iq.;ke/;s rG Bksdyk- R;klkBh
R;kaps eh ;kfBdk.kh vkotZqu vfHkuanu djrks- R;kpcjkscj pkWdysV nsoq udk vls lUekufu; eksjs lkgsckauh
ts lkafxrys R;kcn~y R;kauk eh lkaxq bfPNrks] rqEgh vkeps lUekufu; vkf.k ts”B uxjlsod vkgkr R;kauk
vkeP;k lUekufu; lHkkirh Jherh feukrkbZ lksusth 3 rkj[ksyk dWMcjh [kkÅ ?kkyrhy R;kph R;kauh dkGth
d# u;s- ijarq dkgh lnL;kauh vn;kii;Zar QkWeZ Hk#u fnysys ukghr- R;kckcrhr R;kauh vkeP;kdMs lq/nk
rØkjh dsY;k vkgsr- nksu nksu osGsl dk;ZØekP;k rkj[kk fuf’pr dsY;k- R;ke/;s >ksiMiV~V;kae/khy lq/nk
dkgh uxjlsod vkgsr] R;ke/;s ek>h lq/nk x.kuk dsyh rjh pkysy] eh lq/nk mf’kjk QkWeZ Hkjyk vkgs] ek>k
lq/nk >ksiMiV~Vhpk foHkkx vkgs- ijarq eh ;kfBdk.kh eukiklqu lkaxsu dh efgykalkBh R;kauh th rMi O;Dr
dsyh R;kcn~ny R;kaps eh vfHkuanu djrks- vkeps lUekufu; xVusrs Jh- ch-ch- eksjs lkgsc] ;kauh vxksnjp
lkafxrys dh gk fo”k; ikjhr dj.;klkBh vkEgh laerh nsrks ijarq R;kauh dkgh =qVh dk<Y;k vkgsr] R;kekxps
dkj.k vki.kp vkgksr- R;ke/;s Jherh feukrkbZ lksusth ;kaph dkgh pqd ukgh- R;kpcjkscj vkeps
lUekufu; lnL; Jh- yky iatkch lkgsc ;kauh lkafxrys dh] 5 f’kykbZ ef’ku ,soth 10&10 ef’ku ns.;kr
;kO;kr] R;klgh ek>h laerh vkgs- eh fojks/kh i{k usrk tjh vlyks] oknxzLr ukgh- v’kk pkaxY;k fo/kk;d
dkekyk eh lgerh nsbZy- vkf.k R;kp cjkscj vkeps lUekufu; lnL; ;kauh okjaokj lHksr lkafxrys vkgs]
vkeph usgehp laerh jkfgy Eg.kqu- loZ uxjlsodkaps eku/ku ok<fo.;kph R;akph eukiklqu bPNk vkgs-
R;kl lq/nk ek>h laerh vkgs-
lnL; Jh- ch-ch- eksjs%&lUekufu; egkikSjth] vkiY;k fojks/kh i{k usR;kus Eg.ktsp T;kyk vki.k Eg.krks
oknfooknkrqu fojks/kh i{k usrs >kysys vkgsr- eyk R;kP;kcn~ny dkgh Eg.kk;ps ukgh- rs fojks/kh i{k usrk
vkgsr- ijarq eh dk; Eg.kr gksrks dh vkeP;k lUekufu; lnL;kauh] lHkkirhauh ikjhr >kysY;k Bjkokaph
vaeyctko.kh djkoh- eh vls Eg.kr ukgh dh R;k dke djr ukghr- R;k pkaxYks dke djr vkgsr- eqrhZ
ygku tjh vlyh rjh fdrhZ egku vkgs- gs eh lHkkx`gkyk vkotZqu lkaxr vkgs- ijarq R;kauh
vaeyctko.kh djkoh- vkf.k yodjkr yodj vkEgka uxjlsodkaP;k injkr rs ykHk Vkdkosr- ukghrj vkt
vkeps vk;qDr lkgsc ukghr- rsgh lkaxrkr dh dkgh djksMksus ,e,evkjMh, dMqu iSls ;s.kkj vkgsr- gk
jksM cuo.kkj vkgs- rks jksM cuo.kkj vkgs- ijarq vtqu dqBY;kgh dkekph dk;Zokgh lq# >kysyh ukgh-
Eg.kqu vkEgkayk vls okVrs dh dk;Zokgh d/kh gks.kkj\
lnL; Jh- fnyhi xk;dokM%& gjdrhP;k eqn~n;kaoj cksyrks Jh- eksjs lkgsc] ,e,evkjMh,P;k ek/;ekrqu
lkoZtfud ‘kkSpky;kps dke vkt lq# >kys vkgs- dnkfpr rqEgkayk ekfgr ulsy-
lnL; Jh- ch-ch-eksjs%&ikfgts rj rqEgh uarj cksyk- eyk dk; Eg.kk;ps vkgs vkEgh fojks/k djr ukgh- ts
lHkkirh dke djrkr R;kauk vkEgh izksRlkgu nsrks- vkf.k vkjihvk;ps ;k lHkkirhauk izksRlkgu vkgsp- ijarq
,d y{kkr ?;k- vkEgkayk fopkj.kkjs izHkkxkr dkgh dk;ZdrsZ vkgsr- izHkkxkrhy turk vkgs- rs Eg.krkr
dh dsOgk iklqu rqEgh QkWeZ Hk#u ?ksoqu xsykr] QksVks ?ksoqu xsykr dqBs dk; vkgs\ rqeP;k egkikfydsrQsZ
nsrkr dh ukgh nsrkr\ gs lkax.;kps dkj.k ,o<sp vkgs dh] ekxP;k dk;Zdkyko/khiklqu lk;dyh ;soqu
iMY;k vkgsr- eyk rjh vls okVrs dh rsfFky lk;dyh xgkG >kY;k vkgsr] dkgh dqtY;k vkgsr gs gh
eyk vtqu ekfgr ukgh- Eg.kqu eyk ,d lkaxk;ps vkgs dh rqEgh okbZV okVqu ?ksoq udk- dkj.k gh dkes tj
>kyh rj R;k lHkkirhaps uko gksbZy- tls vkrk Jh- eqds’k vk;ykuh ;kauh pkaxys dke dsY;kcn~ny
‘kklukus R;kapk xkSjo dsyk- vki.kgh xkSjo djr vkgksr- Eg.ktsp v’kk i/nrhus dk;Zokgh gks.ks egRokps
vkgs- ,o<sp eh lkaxq bfPNrks vkf.k vkEgh vkjihvk;ps loZ uxjlsod ;k izLrkok’kh lger vkgksr-
lnL; Jh- fd’kksj tX;klh %&lfpo lkgsc] ;k izLrkokoj cjhp ppkZ >kyh vkgs gk izLrko ikjhr dsyk
tkok-
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjth] vk;qDr lkgsc] Jherh feukrkbZ lksusth ;kauh gk tks izLrko ;k
lHksiq<s vk.kyk vkgs vkf.k R;ke/;s th nq#Lrh lqpfoysyh vkgs rh nq#Lrh d#u gk izLrko loZ laerhus
ikjhr dsyk tkok-
egkikfydk lfpo %&lUekufu; lnL; Jh- yky iatkch Jherh feukrkbZ lksusth ;kauh izLrkokr lq/kkj.kk
dj.;kph th lwpuk fnysyh vkgs fryk loZ lnL;kaph vuqerh vkgs- R;keqGs gk izLrko loZ laerhus ikjhr
dj.;kl eyk okVrs dq.kkph dkgh gjdr fnlr ukgh- gk izLrko loZ laerhus ikl\
,d gjdrhpk eqn~nk Jherh eatq iksiVkuh ;kaP;k dMqu vkyk vkgs rks vlk vkgs dh R;kaP;k izHkkxkr
dkes gksr ukghr- ijarq lHkkx`gkr dke djr vlrkauk tj pqdhps dke >kys] fn’kkcny >kyh rj R;koj
gjdrhpk eqn~nk ekaMrk ;sbZy- tj izHkkxkrhy dkekfo”k;h ;kauk iz’u fopkjk;pk vlsy rj iz’ukP;k
Lo#ikr R;kauh lHksr ekaMkok-
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs
fo"k; Ø- 3 %& efgyk o ckydY;k.k lferhrQsZ fofo/k izdkjP;k ;kstuk jkcfo.ksl
eatqjh ns.ks-
izLrkouk
jkT; ‘kklukps ekxZn’kZd rRokuqlkj efgyk o ckydY;k.kkP;k fofo/k ;kstuk jkcfo.;kr
;srkr- lnjP;k ;kstuk mYgkluxj egkikfydsP;k efgyk o ckydY;k.k lferh ekQZr [kkyhy ;kstuk
jkcfo.;kr ;s.kkj vkgs-
fo”k; Ø- 1%& nkfjnz; js”ks[kkyhy xjhc] xjtq] fo/kok efgykauk f’ko.k;a= okVi
mYgkluxj egkuxjikfydk efgyk o ckydY;k.k lferh ekQZr mYgkluxj ‘kgjkrhy nkfjnz;
js”ks[kkyhy mRiUu vl.kk&;k xjhc] xjtq] fo/kok efgykauk vkfFkZd n`”V;k Lokoyach cufo.ksdjhrk
egkikfydsP;k 76 egkikfydk lnL;kauk izR;sdh 5 ux izek.ks ,dq.k 380 f’ko.k;a=kps okVi dj.;klkBh
vankts #i;s vkB yk[k [kpZ visf{kr vlqu lnjP;k izLrkokl efgyk o ckydY;k.k lferhP;k fnukad
25@9@2007 jksthP;k cSBdhr Bjko Ø- 1 vUo;s eatqjh ns.;kr vkyh vlqu ek- vk;qDr lkks- ;kauh
ekU;rk fnyh vkgs- lnjpk izLrko ek- LFkk;h lferhiq<s ekU;rslkBh lknj dj.;kr vkyh vkgs-
fo”k; Ø- 2 %& nkfjnz; js”ksojhy ¼,ih,y½ efgykauk fofo/k izdkjps izf’k{k.k ns.ks ckcr-
mYgkluxj egkuxjikfydk efgyk o ckydY;k.k lferhekQZr mYgkluxj ‘kgjkrhy nkfjnz; js”ksojhy
¼,ih,y½ efgykauk jkstxkjkph la/kh miyC/k d#u R;kauk vkfFkZd n`”V;k Lokoyach cufo.;kP;k n`”Vhus
es.kcRrh] vxjcRrh] jkaxksGh] isaVhx] Tosyjh cufo.ks bR;knh fofo/k izdkjps izf’k{k.k ns.;kr ;s.kkj vlqu
egkikfydsP;k 1 rs 4 izHkkx lferh dk;kZy;kr ?ks.;kr ;s.kk&;k izf’k{k.kkl izR;sdh #i;s ,d yk[k izek.ks
,dq.k pkj yk[kkpk [kpZ visf{kr vkgs- lnjP;k izLrkokl efgyk o ckydY;k.k lferhP;k fnukad
25@9@2007 jksthP;k cSBdhr Bjko Ø- 2 vUo;s eatqjh ns.;kr vkyh vkgs-
fo”k; Ø- 3 %& fo/kok efgykaps iwuZfookg dfjrk vuqnku ns.ksckcr-
mYgkluxj egkuxjikfydk efgyk o ckydY;k.k lferhekQZr mYgkluxj ‘kgjkrhy fo/kok efgykauk
lektkr ekukps LFkku feGowu n.ks] R;kaph Hkkoh ftoukyk vk/kkj feGowu ns.;klkBh ‘kgjkrhy 35
o”kkZ[kkyhy 20 efgykauk iquZfookg dj.kslkBh izR;sdh #i;s ngk gtkj jks[k ;kizek.ks ,dq.k nksu yk[k
#i;kps vuqnku okVi dj.;kr ;s.kkj vkgs- lnjP;k izLrkokl efgyk o ckydY;k.k lferhP;k fnukad
12@10@2007 jksthP;k cSBdhr Bjko Ø- 4 vUo;s eatqjh ns.;kr vkyh vkgs-
fo”k; Ø- 4%& ckydkexkj izFkk fueZqyu tutkx`rh lIrkg lktjk dj.ks ckcr-
mYgkluxj egkuxjikfydk efgyk o ckydY;k.k lferh ekQZr mYgkluxj ‘kgjkr vusd
ckydkexkj dk;Zjr vlqu v’;k ckydkexkjkaps ‘kks”k.k jks[k.ks] R;kauk f’k{k.kkph la/kh miyC/k d#u nsowu
R;kaps Hkfo”; mToy dj.;kP;k n`f”Vus ckydkexkj izFkk fueZqyu dj.ks vko’;d cuys vlY;kus mYgkluxj
egkikfydsP;k efgyk o ckydY;k.k lferhekQZr ckydkexkj izFkk fueZqyu tutkx`rh lIrkg lktjk
dj.;kps Bjfoys vkgs- lnjP;k izLrkokl efgyk o ckydY;k.k lferhP;k fnukad 1@11@2007 jksthP;k
cSBdhr Bjko Ø- 6 vUo;s eatqjh ns.;kr vkyh vkgs- lnj lIrkg lktjk dj.kslkBh #i;s iUukl gtkj
[kpZ visf{kr vlqu] lnj [kpkZr cWulZ cufo.ks] Vh ‘kVZ okVi dj.ks] vYiksigkj okVi dj.ks rlsp vU;
lkfgR; [kjsnh dj.;kr ;s.kkj vkgs-
fo”k; Ø- 5 %& fujk/kkj@vukFk ¼ 1 rs 10 o”kkZP;k vkrhy½ eqyk@eqyhauk nRrd ?ksrysY;k ikydkauk
vuqnku ns.ksckcr-
mYgkluxj egkuxjikfydk efgyk o ckydY;k.k lferh ekQZr mYgkluxj ‘kgjkrhy fujk/kkj@
vukFk ¼ 1 rs 10 o”kkZP;k vkrhy½ eqyk@eqyhauk ek- U;k;ky;kekQZr nRrd ?ksrysY;k 20 ikydkauk #i;s
2500@& izek.ks eqnr BsohP;k Lo#ikr izksRlkgkukRed vuqnku ns.;kr ;s.kkj vkgs- ;keqGs eqyk@eqyhauk
nRrd ?ks.;kps izek.k ok<.ksl enr feGsy- lnjps vuqnku okVi dj.kslkBh ,dq.k iUukl gtkjkpk [kpZ
visf{kr vlqu lnjP;k izLrkokl efgyk o ckydY;k.k lferhP;k fnukad 1@11@2007 jksthP;k cSBdhr
Bjko Ø- 5 vUo;s eatqjh ns.;kr vkyh vkgs-
fo”k; Ø- 6 %&mYgkluxj ‘kgjkrhy ckylq/kkj x`gkauk buOgVZj ns.ksckcr-
l|fLFkrhr mYgkluxj ‘kgjkr egkjk”Vª jkY; fo|qr egkforj.k daiuh ekQZr dj.;kr ;s.kkjk iqjoBk
okjaokj fn?kZ dky [kafMr dj.;kr ;sr vlY;kus ckylq/kkj x`gkr jkg.kk&;k eqyk@eqyhauk xSjlks; gksr
vlY;kus mYgkluxj egkuxjikfydk efgyk o ckydY;k.k lferh ekQZr mYgkluxj ‘kgjkrhy vukFk@viax
eqyk@eqyhaP;k 03 ckylq/kkjx`gkauk buOgVZj ns.;kps Bjfoys vkgs- ;kdkeh #i;s iUukl gtkj [kpZ vkgs-
fo”k; Ø- 7 %& nkfjnz; js”ksojhy ¼,ih,y½ efgyk o eqyhauk ckyokMhps izf’k{k.k ns.ksckcr-
mYgkluxj egkuxjikfydk efgyk o ckydY;k.k lferh ekQZr mYgkluxj ‘kgjkrhy nkfjnz;
js”ksojhy ¼,ih,y½ efgyk o eqyhauk Loa;jkstxkjhph la/kh miyC/k d#u nsoqu Lokoyach cufo.;kdjhrk 50
efgyk o eqayhauk ckyokMhps izf’k{k.k ns.;kps ;ksftys vkgs- lnj izf’k{k.kklkBh [kpZ izrh izf’k{k.kkFkhZ #i;s
2200@& vlqu #i;s 1200@& izf’k{k.kkFkhZauh [kpZ djko;kps vlqu moZjhr izf’k{k.kkph Qh #i;s
1000@& izek.ks ,dq.k iUukl gtkj mYgkluxj egkuxjikfydsP;k efgyk o ckydY;k.k lferh ekQZr
dj.;kr ;soqu 50 efgyk o eqyhauk izf’k{k.kkpk ykHk ns.;kr ;s.kkj vkgs-
ojhy loZ ;kstuk mYgkluxj egkuxjikfydsP;k efgyk o ckydY;k.k lferhP;k lu 2007&08
ps egkikfydk vankti=dkrhy ys[kkf’k”kZ Part I –C-4 (ii) e/kqu [kpZ dj.;kr ;s.kkj vkgs-
lnj ckc /kksj.kkRed fu.kZ; ?ks.;klanHkkZr ek- egklHksiq<s lfou; lknj-
egklHkk Bjko dz% 58 fnukad % &20@12@2007
lqpdkps uko %& Jh- yky iatkch
vuqeksndkps uko %& Jherh feukrkbZ lksusth
gh egklHkk ojhy izLrkousr ueqn dsysY;k efgyk o ckydY;k.kkP;k 7 fofo/k ;kstuk jkcfo.;kl
ekU;rk nsr vkgs-
rlsp&&
1- mYgkluxj ‘kgjkrhy nkfjnz; js”ks[kkyhy mRiUu vlysY;k xjhc] xjtw o fo/kok efgykauk vkfFkZd
n`”V;k Lokoyach cufo.ks djhrk egkikfydsP;k uofuokZphr o ukefunsZf’kr egkikfydk lnL;kaps
f’kQkj’khus izR;sd izHkkxkr 10 ux f’ko.k;a=kps okVi dj.;kar ;sbZy-
2- mYgkluxj ‘kgjkrhy fo/kok efgykauk lektkr ekukps LFkku feGoqu ns.ks R;kaps Hkkoh ftoukyk
vk/kkj feGowu ns.;klkBh ‘kgjkrhy 35 o”khZ [kkyhy izR;sd izHkkx lferh {s=krhy &5
efgykauk iqufoZokg dj.kslkBh #i;s 10]000@& va’knku okVi dj.;kr ;sbZy-
3- mYgkluxj ‘kgjkrhy fujk/kkj eqyk&eqyhauh nRrd ?ksrysY;k 20 ikydkauk izR;sdh #i;s 2500@&
¼18 o”kkZi;Zar eqnr BsohP;k Lo#ikr½ izksRlkgukRed vuqnku ns.;kar ;sbZy-
4- mYgkluxj ‘kgjkrhy nkfjnz js”ksojhy efgyk o eqyhauk Loa;jkstxkjkph la/kh miyC/k d#u Lokoyach
cufo.;kdjhrk izR;sd izHkkx ,d ;kizek.ks 76 efgyk @eqyhauk ckyokMhps izf’k{k.kkpk ykHk ns.;kar
;sbZy-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %& fo”k; Ø- 4 okpqu nk[kforkr-
ek- lnL; Jh- jfoanz ckxqy ;kauh lHkkx`gkr izos’k dsyk-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
fo"k; Ø- 4 %& nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaph ;knh ekU; dj.ks-
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&
&&&
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&ek- egkikSjth] vk;qDr lkgsc] nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackP;k ;knhl ekU;r
ns.;kckcrpk gk tks fo”k; vkgs ,drj ;kckcrph vki.kkdMs ;knh ukgh- c&;kp’kk uxjlsodkauk gs ekfgr
ukgh dh R;kaP;k izHkkxkrhy nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaps ;k ;knhe/;s uko vkgs fdaok ukgh\ ;klkBh gk
fo”k; ,d efgU;klkBh iq<s <dyqu rks iq<hy egklHksr t#j vk.kyk tkok- loZ lnL;kal v’kh fouarh
vkgs dh R;kaP;k izHkkxkrhy nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaps QkWeZ Hk#u R;kaph ukos ;k ;knhe/;s lekfo”V dsyh
tkohr-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %& ek- egkikSjth] ek- vk;qDr lkgsc] nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaps lOgsZ{k.k
dsY;kuarj r;kj dsysyh th ;knh vkgs rh ;knh vlysyh lhMh izR;sd uxjlsodkl fnyh tkoh- rlsp
nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackps lOgsZ djrkauk laca/khr izHkkxkrhy uxjlsodkl cjkscj ?ksoqu lOgsZ dsyk tkok rlsp
laca/khr uxjlsodk’kh fopkj fofue; d#u lOgsZ dsyk tkok- vkeP;k izHkkxke/;s lOgsZ dssyk vkgs fdaok
ukgh gs vkEgkayk ekfgr ukgh- o nqljh xks”V eh vk;qDrkauk lkaxq bfPNrks dh] nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackP;k
lOgsZ{k.kkP;k ;knhoj fopkj fofue; dj.;klkBh ek- egkikSjkauh R;kaP;k nkyukr cSBd cksykoyh gksrh- R;k
cSBdhl ,dgh vf/kdkjh mifLFkr jkfgyk ukgh- R;kckcrhr vki.k vkt ;sFks mRrj n;k dh R;k cSBdhl
vf/kdkjh dk vkys uOgrs\
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k tkxh izkf/kd`r vf/kdkjh½ %&ek- egkikSj egksn;kauh cksykoysY;k cSBdhl
mifLFkr jkg.ks lokZaoj ca/kudkjd vkgs- vki.k T;k lHks ckcr cksyr vkgkr R;k lHksr tj vf/kdkjh
mifLFkr jkghys ulrhy rj R;kckcrhr eh fnyxhjh O;Dr djrks- R;kpcjkscj lokZauk vls funsZ’kgh nsrks dh
;kiq<s lokZauh cSBdhl gtj jkg.;kph [kcjnkjh ?;koh- vkf.k R;kizek.ks [kcjnkjh ?ksryh tkbZy-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&gk rj vkeP;k ek- egkikSjkapk lkjklj vieku vkgs- ek- egkikSjkauh vkiY;k
nkyuke/;s cSBd cksykoyh vkf.k R;k cSBdhr ,dgh vf/kdkjh mifLFkr jkfgyk ukgh- ;klkBh QDr
fnyxhjh O;Dr d#u pky.kkj ukgh rj R;k vf/kdk&;kaoj dkj.ks nk[kok uksfVl ctkoyh ikfgts-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k tkxh izkf/kd`r vf/kdkjh½ %&r’kk lqpuk eh fnysY;k vkgsr- dkj.ks nk[kok
uksfVlk ctkoY;k tkrhy-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj%&gk dk; vkepk oS;Drhd ykHkkpk fo”k; ukgh- laiq.kZ ‘kgjklaca/khr fo”k; vkgs-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k tkxh izkf/kd`r vf/kdkjh½ %&egkikSj egksn;k] r’kk dkj.ks nk[kok uksfVlk
ctkoY;k tkrhy-
lnL; Jh- x.kir ,Mds%&ek- egkikSj egksn;k] ;k fo”k;kcn~ny eyk vls fopkjk;ps vkgs dh] nkfjnz;
js”ks[kkyhy dqVqackps lOgsZ{k.k 2005 lkyh >kys vkgs- vkt 2007 gs o”kZ vkgs- nkfjnz; js”kspk nk[kyk
feGfo.;klkBh xjhc] fo/kok efgykauk T;k vMp.kh ;srkr] vMp.kh ;sr vlrkauk vki.k gk fo”k; vk.k[kh
,d efguk iq<s <dyr vkgksr ex ;k yksdkauk nk[kys d/kh HksV.kkj\ lat; xka/kh fujk/kkj ;kstuk
dk;kZy;ke/;s xjhc] fo/kok efgyk Qs&;k ekjrkr R;kauk lakfxrys tkrs dh egkikfydse/kqu nkfjnz; js”kspk
nk[kyk vk.kk- nk[kyk ulY;keqGs R;kauk ts vuqnku feGk;ps vlrs rs feGr ukgh- brj dkgh lqfo/kk
feGr ukgh- osG fu?kqu tkrs- rhu o”kkZP;k dkyko/khP;k vkr fdaok ‘kklukus Bjoqu fnysY;k dkyko/khP;k
vkr gs vuqnku fnys tkrs- gk fo”k; vk.k[kh ,d efguk iq<s xsyk rj lOgsZ dj.;klkBh vk.k[kh fdrh
fnol ykxrhy\ osGksosGh lOgsZ dsysyk vkgs- iqUgk iqUgk lOgsZ dsY;kus tursyk ;k lOgsZps dkgh egRo
okV.kkj ukgh- usgeh usgeh gk dk; lOgsZ pkyq vkgs\ T;k dqVqackapk lOgsZ >kysyk vkgs R;kauk nk[kys
forjhr dj.;kr ;kosr- o ckdhps ts jkfgysys vkgsr R;kaukgh n;kosr- dkj.k c&;kp’kk yksdkaph dkes
lat; xka/kh fujk/kkj ;kstuse/;s izyafcr vkgsr-
ek- lnL; Jh- egs’k lq[kjkekuh] Jh- eksgu jkej[;kuh] Jh- xksfoanjke yqaM] Jh- jktq bnukuh] Jh-
iz’kkar /kkaMs gs lHkkx`gkrqu ckgsj xsys-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth%&lUekufu; egkikSjth] lUekufu; vk;qDrth] nkfkjnz; js”ks[kkyhy dqVqackapk
lOgsZ{k.kkpk gk tks fo”k; vkgs rks vki.k fo”kn djkok- dkj.k js’ku dkMZ;ke/;s T;kaps mRiUu 12]000 P;k
[kkyh vkgs rs vkgs dh] ufou lOgsZ{k.kkuqlkj rks dks.kkyk ykxq gksr vkgs\ ;kckcr eh vk;qDr lkgsckauk
fouarh djrs dh] ;kckcr tjk [kqyklk djkok-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&lUekufu; egkikSjth] vkrk tks nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackpk tks fo”k; vkysyk vkgs]
;koj eh Eg.k.kkj gksrks] izdYi vf/kdkjh dq- xksikGs eWMeuk cksyok] R;k ;k lHkkx`gkr vkysY;k vkgsr-
mYgkluxj egkuxjikfydsr nkfjnz; js”ks[kkyhy fdrh dqaVqacs vkgsr\ ;kpk lOgsZ pkaxY;k i/nrhus >kyk ikfgts-
gk lOgsZ cjkscj >kysyk ukgh vkgs- ;kckcr izdYi vf/kdkjh dq- xksikGs eWMeuk c&;kp osGk fopkjysys
vkgs dh ;k lOgsZckcr uDdh dk; >kys vkgs\ ;k nkfjnz; js”ks[kkyh fdrh dqVqacs ;srkr o fdrh
>ksiMiV~V;kaps lOgsZ{k.k >kysys vkgs\ ;kckcr lHkkx`gkyk ekfgr >kys ikfgts- eyk vls Eg.kk;ps vkgs dh
tj lOgsZ djk;pk jkfgyk vlsy rj R;kyk ,d fdaok nksu efgU;kph eqnr n;koh- lu 2008 e/;s ;kckcr
lOgsZ{k.k >kY;kuarj izdYi vf/kdkjh dq- xksikGs ;kauh ;k lHkkx`gkr tkfgj dsys ikfgts dh] eh dke djr
vlrkauk ;k mYgkluxj ‘kgjkpk lOgsZ ;k i/nrhus dsysyk vkgs- lOgsZ djr vlrkauk ,o<h ,o<h dqVqacs
nkfjnz; js”ks[kkyh ;srkr- dkj.k c&;kp uxjlsodkauk gs ekfgr ukgh dh] dqVqac nkfjnz; js”ks[kkyh ;s.;klkBh
R;kps mRiUu fdrh vlrs\ izdYi vf/kdkjh dq- xksikGs eWMeus dq.kkyk rjh lkscr ?ksoqu ,d nksu efgU;kr
;kps lOgsZ{k.k djkos o tkfgj djkos- ,o<sp eh lkaxq bfPNrks-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj%&nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaps uO;kus lOgsZ{k.k >kys vkgs dk;\ dkj.k gh th
;knh vkgs rh xsY;k 10 o”kkZiklqu izyafcr iMysyh vkgs- ;klkBh ufou lOgsZ{k.kkps dke pkyq vkgs dk;\
vkf.k pkyq vlsy rj rs fjrlj vkgs dk;\ ?kjks?kjh tkoqu lOgsZ dsyk vkgs dk;\ ;kph eyk ekfgrh
n;ky dk;\ dkj.k gh th ;knh vkgs gh ‘ksoVph o vafre ;knh vkgs fryk iz’kklukdMqu vafre Lo#i
fnY;kuarj ex rh lokZadMs tkbZy- vls udks Ogk;yk dh tquh ;knh lokZadMs tkbZy vkf.k ufou ;knhlkBh
iqUgk fru o”kZ okV igkos ykxsy- ;klkBh ;kckcrhr tjk [kqyklk djkok-
dq- fniekyk xksikGs ¼izdYi vf/kdkjh] lq-t-‘k-jks-;ks½%&ek- egkikSj egksn;k] vk;qDr lkgsc] vkf.k
lHkkx`gkrhy loZ lUekufu; lnL;] ‘kklukP;k fu;ekuqlkj gk tks lOgsZ >kysyk vkgs] rks 2005 e/;s
>kysyk vkgs- R;kosGsl ?kjks?kjh tkoqu lOgsZ dsysyk gksrk- yksdkauh th dkgh ekfgrh lkafxryh rh vki.k uksan
d#u ?ksryh vkgs-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj%& 10 o”kkZiqohZph gh ;knh vkgs- 10 o”kkZuarj th dqVqacs nkfjnz; js”ks[kkyh
;srkr] dq.kh vi?kkrke/;s fu/ku ikoys vlsy dq.kh xjhc vlsy] dq.kh vls xjtq vlrhy rj R;kapk rqEgh
lOgsZ dsyk vkgs dk;\ th ;knh rqeP;kdMs r;kj vkgs rhp rqEgh ‘kklukdMs n;ky dk;\ ufou
lOgsZlkBh rqEgh dkgh rjrqn dsyh vkgs dk;\
dq- fniekyk xksikGs ¼izdYi vf/kdkjh] lq-t-‘k-jks-;ks½%&lqjokrhyk gh ;kstuk 1997 lkyh lq# >kyh-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu;e egkikSjth]----------
lnL; Jh- yky iatkch %&vk;qDr lkgsc] ,d lsdan vkEgk lokZapk eqG eqn~nk vlk vkgs dh] T;k ckcr
Jh- fouksn Bkdqj o brj lnL;kauh lkafxrys- ;sFks fo”k; vlk vkgs dh] nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaph ;knh
ekU; dj.ks- vkeP;kdMs] dq.kkgh uxjlsodkdMs nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaph ;knh ukgh-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj%&eykgh rsp Eg.kk;ps vkgs-
lnL; Jh- yky iatkch%&rj vkEgh d’kkl ekU;rk n;k;ph\ ;klkBh ek>h v’kh lwpuk vkgs dh] tj
;knh eksBh vlsy rj ekxhy osGsl dj foHkkxkpk tsOgk iz’u egklHksr mRrjklkBh nk[ky dj.;kr vkyk
gksrk] rj R;kosGsl mRrjknk[ky n;ko;kph ;knh lhMhe/;s miyC/k d#u ns.;kr vkyh gksrh- letk] 20
gtkj dqVqackaP;k ukokaph;knh vlsy rj dehr deh R;k ukokaP;k ;knhph lhMh ns.;kr ;koh- R;klkBh Qkj
eksBk dkgh [kpZ ukgh- rh lhMh loZ uxjlsodkauk fnyh tkoh-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth%&izHkkx fugk;--------
lnL; Jh- yky iatkch%&vkrk ts uxjlsod ;sFks clysys vkgsr R;krhy cjsp’ks uxjlsod 2005 e/;s
uxjlsod uOgrs- ;kosGsl cjspls uxjlsod uO;kus fuoMqu vkys vkgsr- ;klkBh vkEgkayk vls okVrs dh]
ts ufou uxjlsod fuoMqu vkys vkgsr R;kaP;k izHkkxkrhy dkgh dqVqackaph ukos nkfjnz; js”ks[kkyhy ;knhr
vkyh ulrhy rj rh ukos lekfo”V dj.;klkBh osG nsoqu rh ukos lekfo”V dj.;kph la/kh fnyh tkoh-
rksi;Zar gk fo”k; iq<s <dyyk tkok- gk fo”k; tkLr dkG izyafcr u Bsork ,d efgU;kP;k vkr ;knh
r;kj d#u vkEgkayk fnyh tkoh- vkEgh loZt.k ;k ;knhl eatqjh ns.kkjp vkgksr- vkEgkaykgh okVrs dh
lektkyk ;kpk Qk;nk feGkok- ijarq eh lqpfoysY;k nksu lqpukackcrhr tksi;Zar dk;Zokgh gksr ukgh rksi;Zar
gk fo”k; iq<s <dyyk tkok o ,d efgU;kuarj rks fo”k; iqUgk egklHksiq<s vk.kyk tkok-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&ek- egkikSj] ek- vk;qDr lkgsc] laca/khr uxjlsodka’kh laidZ lk/kwu fopkjfofue;
d#u lOgsZ dsyk tkok-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj%&?kjks?kjh tkoqu ;kph pkSd’kh djk- dkj.k dh vkrk dkgh egkikfydkae/;s
;kn;k fjtsDV >kysY;k vkgsr- vki.k ;knh ikBok;pks vkf.k yksdkaph Qlxr Ogk;ph- ,[kkn nql&;k
ukokeqGs R;kapsgh uqdlku Ogk;ps- vls gksoq u;s Eg.kqu nkfjnz; js”ks[kkyhy ts vkgsr R;kaukp ykHk feGkok
vkf.k iz’kklukps rs drZO; vkgs- iz’kklukus ?kjks?kjh deZpkjh ikBoqu lOgsZ dsyk ikfgts- Vscyoj lOgsZ
dkxnkojp ;sbZy vkf.k rlsp rqEgh ikBoqu n;ky- vls Ogk;yk udks- dkj.k vls dY;k.k Mksafcoyh
egkuxjikfydsr >kysys vkgs Eg.kqu eh cksyr vkgs- vki.k R;k yksdkaph Qlo.kqd dsY;klkj[ks gksbZy-
dq- fniekyk xksikGs ¼izdYi vf/kdkjh] lq-t-‘k-jks-;ks½%&vki.k vk{ksi ?ks.;klkBh osG Bsoysyh gksrh- T;k
dq.kkyk vk{ksi ?;k;pk gksrk R;kus R;k fofgr osGsr vk{ksi ?;ko;kl ikfgts gksrk-
lnL;k Jherh lqjs[kk osydj%&eh rqeP;k Qk;n;klkBh lkaxrs vkgs- vki.k Bjfoys vkgs dh nkfjnz;
js”ks[kkyhy dqVqackauk fofo/k ;kstukapk Qk;nk nsoq ;k R;klkBh gh ;knh iz’kklukdMs ikBoq ;k- R;keqGs
v/;kZp yksdkauk Qk;nk >kyk o v/;kZ yksdkauk Qk;nk >kyk ukgh rj [kksVh ekfgrh fnyh Eg.kqu ;knhp jn~n
>kyh rj dkghp Qk;nk gks.kkj ukgh- R;keqGs ts v/ksZ xjtq yksd vkgsr R;kaukgh R;kpk Qk;nk feG.kkj
ukgh- ;klkBh ?kjks?kjh tkoqu lOgsZ dsyk tkok- ts yksd nkfjnz; js”ks[kkyhy ;kstukapk ykHk feGfo.;kl ik=
vlrhy R;kauk ykHkkFkhZ djk- tkLr eqnr ?;k ijarq ;ksX; rh ;knh ikBok-
lnL;k Jherh feukrkbZ lksusth%&izR;sd ?kjks?kjh tkoqu lOgsZ dsyk ikfgts- tj f’k/kkokVi dkMkZo#u lOgsZ
dsyk tkr vlsy rj th efgyk fo/kok >kyh vkgs frP;k f’k/kkokVi if=dsr tj mRiUu tkLr fyfgys vlsy
vkf.k frP;k ?kjke/;s dekorh O;Drh ulsy rj gk eqn~nk y{kkr ?ksoqu lOgsZ dsyk tkok o lOgsZ{k.kkP;k
;knhph izHkkxfugk; lhMh loZ uxjlsodkauk fnyh tkoh- vki.k vkEgkayk ;k 10&15 fnolkr lhMh
miyC/k d#u fnyhr rj rhph iMrkG.kh d#u vkEgh vki.kkal ufou ;knh r;kj d#u nsoq ‘kdq- lOgsZP;k
dkeke/;s vkEgh vki.kkal enr d# ‘kdq-
Jh- v’kksd ckxs’oj ¼vk;qDrkaP;k LFkkuh izkf/kd`r vf/kdkjh½%&lUekufu;e egkikSjth] lUekufu; lnL;kauh
vkrk ;sFks tks eqn~nk mifLFkr dsyk vkgs R;kckcrhr Jh- yky iatkch o Jh- fouksn Bkdqj ;kauh lq/nk vkiys
fopkj ekaMys vkgsr R;kpcjkscj Jh- ch-ch- eksjs o Jherh feukrkbZ lksusth ;kauhgh vkiys fopkj ekaMys
vkgsr- R;kuqlkj nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaps lOgsZ{k.k d#u r;kj dsysyh ;knh vlysyh lhMh loZ lnL;kauk
izLr`r dsyh tkbZy- R;kpcjkscj R;k lOgsZ{k.kkfo”k;h njMksbZ mRiUukckcrps ts fud”k vkgsr R;kaph ;knh lq/nk
fnyh tkbZy- o R;kuarj lHkkx`gkpk tks fu.kZ; gksbZy ex rks ,d efgU;kuarj fdaok vki.k tlk fu.kZ;
?;ky R;kuqlkj dk;Zokgh dsyh tkbZy-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%&ek- egkikSj egksn;k] vk;qDr lkgsc o lfpo lkgsc] gk iz’u eh fopkjyk gksrk-
jkT; o dsanz ‘kklu iqjLd`r lqo.kZ t;arh jkstxkj ;kstus varxZr xksy eSnku ;sFks njo”khZ izn’kZu vk;ksftr
dsys tkrs- ijarq ;ko”khZ vkrk tks fnokGhpk l.k ;soqu xsyk R;k l.kkfufeRr izn’kZu Hkjko;kl ikfgts gksrs
ijarq rs Hkjys ukgh- iz’kklukus R;kdMs nqyZ{k dk dsys\ cpr xVkrhy efgyk osxosxGs LVkWy xksy eSnku
;sFks ykoq bfPNr gksR;k R;klkBh vkEgh xksyeSnkuph ekx.kh dsyh gksrh ex ;kdkeh xksy eSnku dk ns.;kr
vkys ukgh\ ukrkGP;k l.kke/;s lq/nk vkEgh ;klkBh ijokuxh ekfxryh gksrh- rh dk ns.;kr vkyh ukgh\
eh ekÖ;k ysVjiWMoj i= fnys gksrs dh njo”khZ xksy eSnku ;sFks fofo/k izn’kZus vk;ksftr dsyh tkrkr-
R;klkBh cpr xVkrhy efgykauk fofo/k izdkjps LVkWy yko.;klkBh ijokuxh fnyh tkoh- R;kuqlkj ;ko”khZ
rh ijokuxh dk ns.;kr vkyh ukgh\
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh %&gk fo”k; iq<s <dy.;kr ;kok o lHksps dkedkt LFkfxr dsys tkos- o
nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaps lOgsZ{k.k d#u ;knh vlysyh lhMh 15 fnolkP;k vkr loZ lnL;kauk izLr`r
dsyh tkoh- T;k uxjlsodkP;k izHkkxkrhy nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaph ukos ;k ;knhr ulrhy rh ukos
lekfo”V dsyh tkohr o R;kuarj gk fo”k; egklHksr vk.kyk tkok-
egkikfydk lfpo%&vki.k gk fo”k; iq<s <dyq bfPNr vkgkr dh ;kckcr funsZ’k nsoq bfPNr vkgkr\
lnL; Jh- yky iatkch %&nq#Lrhlg iq<s <dy.;kr ;kok-
egkikfydk lfpo %&tj vki.k dkgh funsZ’k nsoq bfPNr vlky rj funsZ’k nsoqu gk fo”k; fu.kZ;hr dk<k-
vkf.k tj iq<s <dyq bfPNr vlky rj gk fo”k; lHksP;k dk;Zlqpho#u oxG.;kr ;kok-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj%&vkEgh dkgh funsZ’k nsoq bfPNr vkgksr-
egkikfydk lfpo %&d`i;k vki.k gk fo”k; iq<s <dyq udk-
lnL; Jh- fouksn Bkdqj %&nq#Lrhlg funsZ’k fnys tkosr-
egkikfydk lfpo %&T;k lwpuk fnY;k vkgsr R;k lwpukalg gk fo”k; ikl\
lnL; Jh- yky iatkch%&gk fo”k; iq<s <dyyk tkok o ;knhr vkysyh ukos ikgqu vkEgh fryk vafrer%
eatqjh nsoq-
egkikfydk lfpo%&tj vki.k gk fo”k; iq<s <dyq bfPNr vlky rj rks dk;Zlwpho#u oxG.;kr ;sbZy-
vkiys Eg.k.ks vkgs dh T;kauh ;kckcrps lOgsZ{k.k dsysys vkgs R;ke/;s c&;kp’kk pqdk vkgsr R;kae/;s
nq#Lrh d#u ufou ;knh r;kj dsyh tkoh- rj ;kizek.ks ufou ;knh r;kj dj.;kdkeh funsZ’k ns.;kr
;srhy-
lnL; Jh- yky iatkch%&cjkscj] cjkscj lokZaP;k Hkkouk R;kp vkgsr-
egkikfydk lfpo %&;klkBh vki.k ,d efgU;kph eqnr nsr vkgkr] ;k eqnrhr lOgsZ d#u ;knh eatqjhlkBh
lknj dsyh tkoh- vlsp uk\
lnL; Jh- eksgu lk/kokuh%& gks;] gks;----
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%&egkikSj egksn;k] nksu fefuVa eh tks iz’u fopkjyk R;kps mRrj feGkys ukgh-
egkikfydk lfpo %&ek- egkikSjkaps Eg.k.ks vkgs dh] ;kosGsl gk fo”k; ukgh vkgs- d`i;k vki.k fjrlj
iz’u fopkjk-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy%&egkikSjkaps dk; Eg.k.ks vkgs\
egkikfydk lfpo %&ek- egkikSjkaps Eg.k.ks vkgs dh] ;kosGsl gk fo”k; ukgh vkgs-
lnL; Jh- jfoanz ckxqy %&eh gk iz’u fopkjysyk vkgs-
egkikfydk lfpo %&iz’u fopkjyk vlsy rj iz’uksRrjkpk dkyko/kh lekIr >kysyk vkgs- ;klkBh vki.k
vkrk gk iz’u fopk# ‘kdr ukghr-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs %&tsOgk ,[kkn;k lnL;kpk egklHksiq<s mRrjklkBh iz’u vlrks rsOgk R;kus egklHksr
mifLFkr jkfgys ikfgts- vkf.k tj rks mifLFkr ulsy rj rks iz’u ppsZl u ;srk iq<hy iz’u iqdkjyk tkrks-
egkikfydk lfpo %&tsOgk vkiyk iz’u mRrjklkBh iqdkj.;kr vkyk gksrk rsOgk vki.k lHkkx`gkr mifLFkr
uOgrk- R;keqGs loZ iz’u oxG.;kar vkys-
lnL; Jh-ch-ch- eksjs%&gks;] iq<hy iz’ukP;k osGsl rqEgh lHkkx`gkr mifLFkr jgk-
dkgh lnL; %&ikl&ikl------
egkikSj %& lnjpk fo”k;kckcr lokZuqers iq<hyizek.ks Bjko laer dj.;kr ;sr vkgs
fo"k; Ø- 4%& nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackaph ;knh ekU; dj.ks-
izLrkouk
uxjifj”kn iz’kklu lapkyuky;] egkjk”Vª ‘kklukus lu 2005 jksth nkfjnz; js”ks[kkyhy
dqVqackph ;knh lknj dj.;kps vkns’k fnys gksrs- R;kuqlkj mYgkluxj egkuxjikfydsrhy nkfjnz; js”ks[kkyhy
dqVqackps losZ{k.k d#u 15530 dqVqackph izk#i ;knh fnukad 10@8@2007 jksth izfl/n dj.;kr vkyh gksrh
o R;kuqlkj ukxjhdkadMwu 15 fnolkar gjdrh o vk{ksi ekxfo.;kr vkys gksrs-
ijarq ek- uxjlsod o yksdizfrfu/kh ;kauh dsysY;k ekx.khpk fopkj d#u ek- vk;qDr lkks- ;kauh
fnukad 5@9@2007 i;Zar ukxjhdkaP;k gjdrh o vk{ksi ?ks.;klkBh eqnr ok< ns.;kr vkyh gksrh-
rjh lnjP;k dkyko/khr 6200 dqVwckauh vk{ksi ?ksryk vlwu R;kauh nkfjnz; js”ks[kkyh vlY;kpk vtZ
Hkjysyk vkgs- R;kuqlkj nkfjnz; js”ks[kkyh dqVwackph ,dq.k la[;k 21]730 gksr vkgs- rlsp lnjph ;knh
uxjifj”kn iz’kklu lapkyuky;kl lknj djko;kph vkgs] rjh lnj ;knhl ek- egklHksph ekU;rk ?ks.ks
vko’;d vlY;kus] ek- egklHksus lnj ;knhl ekU;rk ns.;kph f’kQkjl vkgs-
egklHkk Bjko dz% 59 fnukad % &20@12@2007
lqpdkps uko %& Jh- yky iatkch
vuqeksndkps uko %& Jh- ch-ch- eksjs
gh egklHkk ojhy izLrkous vuqlkj mYgkluxj egkuxjikfydsrhy nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqackps
lOgsZ{k.k d#u iz’kklukus r;kj dsysY;k 15]530 dqVqackP;k ;knhl vafre djhr ukgh-
dkj.k&&
1- nkfjnz; js”ks[kkyhy dqVqafc;kaPkh ukos vlysyh izHkkx fugk; ;knh lhMh Lo#ikr iqjfoysyh ukgh- rh
izR;sd lnL;kl iqjfo.;kdkeh iz’kklukl funsZ’k nsr vkgs-
2- uxjlsod @ yksdizfrfu/kh ;kaP;k’kh laidZ u lk/krk lnjgq ;knh r;kj dj.;kar vkY;kus
R;kckcrhr ukxjhdkaP;k Qkj eksB;k izek.kkoj gjdrh o vk{ksi vkgsr- R;keqGs izR;sd izHkkxkr
ikfydk lnL;kaps lgdk;kZus iqulZOgs{k.k dj.;kps iz’kklukl funsZ’k nsr vkgs-
3- iqulZOgs{k.kkps iz;kstukFkZ o rn~uarjps izk#i ;knh oj lwpuk o gjdrh ?ks.;klkBh ,d efgU;kph
eqnrok< ns.;kar ;sr vlwu lnjgq eqnr laiY;kuarj Rojhr egklHksiq<s izLrko lknj dj.;kal
iz’kklukl funsZ’k nsr vkgs-
lqpdkph lgh@&
vuqeksndkph lgh@&
lokZuqers
egkikSj @ ihBklhu vf/kdkjh
loZlk/kkj.k egklHkk
mYgkluxj egkuxjikfydk
egkikfydk lfpo %&ek- egkikSjkaP;k vkns’kkuqlkj ;k lHksps dkedkt lekIr gksr vlY;kps ?kksf”kr dj.;kr
;sr vkgs- d`i;k jk”VªfxrkdMs y{k n;kos-
tux.keu ;k jk"VªxhrkP;k lkeqfgd xk;ukuarj lka;dkGh 5-30 oktrk egkikSj Jherh
vk’kku fyykckbZ y{e.k ;kauh lHkk laiY;kps tkfgj dsys-
(izdk’k ia- dqdjstk) egkikfydk lfpo
mYgkluxj egkuxjikfydk