Embed Size (px)
Citation preview
Osmanlı Belgeleri Işığında
ANTAKYA
Osmanlı Belgeleri Işığında
ANTAKYABu eser Hatay Büyükşehir Belediyesi’nin kültür hizmetidir
PROJEHatay Büyükşehir Belediyesi
PROJE BAŞKANILütfü SAVAŞ
Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı
PROJE SORUMLUSUMehmet MURSALOĞLU
Hatay Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanı
PROJE DANIŞMANIDr. Ülkü TECİMEN
Hatay Büyükşehir Belediyesi İnsan Kaynakları Daire Başkanı
EDİTÖRLERAhmet ERGÜN
Araştırmacı, Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Mehmet Akif TERZİ Araştırmacı, Başbakanlık Osmanlı Arşivi
BELGELERAhmet ERGÜN
Mehmet Akif TERZİ
MAKALELERYazar adları ilgili makalede belirtilmiştir
FOTOĞRAFLARThe Library of Congress
GRAVÜRLERGravürlerle Türkiye
(Kültür Bakanlığı)
GRAFİK TASARIMOğuzkaan Adnan Apaydın
ISBN978-605-65131-0-7
İLETİŞİMHatay Büyükşehir Belediyesi
(0326) 214 91 90 - (0326) 444 12 06
© Bu eserin bütün yayın hakları Hatay Büyükşehir Belediyesi’ne aittir
HATAY BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
Hatay Büyükşehir Belediyesi Kültür YayınlarıYayın No: 2
BaskıSEÇİL OFSET
T: +90 (212) 629 06 15
E LER 3
M 9
SU U 11
S L M L R 12
E R LE 13
16. YÜZYILDA ANTAKYA / 15
1 R P S 15
) 15
) 16
) 16
) 16
) - 16
) S 16
2 MER E E R 16
) M 16
) S 17
) M 17
1) P 17
2) ( ) 17
3) M 20
3 US 20
) 20
) 22
4 S URUM 23
5 R 23
) 26
) M M 27
1 . 1 . YÜZYILLA DA ANTAKYA KAZA INDA Y N T / 1
1 OSM L E LE E 17 L L R R E M 31
2 17 L S E M 32
3 18 L S E M 34
1 . YÜZYILDA ANTAKYA KAZA INDAK Y L T N N
L Y AKKINDA AZI N TLA / 11 S OL S S EM LE 42
) M 42
) M 42
2 OL E L ER E E P L L R 45
3 OSM L - R RPLER S M L R (1743 1744 R E ) 47
19. YÜZYILDA ANTAKYA / 57
1 R P S 57
2 M LLE E LER 59
3 US P S 63
4 E E P 65
5 S P 67
TA T ANTAKYA N L / 75
1 ERME LER E 75
2 ERME USU R 76
) 77
) 77
) 77
) 78
) 78
) 78
) S M 79
3 ERME OL L R L M S 82
4 ERME LER ULUSL R S R M LE 84
5 ERME LER ME L S- M SUS
P L R MELER 85
6 MUS OL 88
7 MUS ERME LER L E LE LER LE EM S 90
8
Ü TA Z I DA D N D AL AN AK LAY T ATAY
1 R S RES E S E ERU S URULU U 97
2 R S RES L MS L M ELES E
L E S S M L R 99
3 MS L SE MLER E R S RES
U UMU E S 104
4 MS L M ELES E L P R S E
L E LER ROL 105
5 L E S 111
L E LE LER MUS ERME LER
ULL M L R 91
A I IZLIK Ü AD L ND N IKAN KÜLTÜ AAL Y TL / 97
ANLI L L ND ANTAKYA / 115 E 117
O P
119
E S 121
M 123
M M E M 125
R R 127
M M M 130
O
P 132
135
139
E S
141
E O M
O E 145
R S M 147
-
- 149
E U 152
E R M E
S 155
- 158
S 160
P R O 162
E L M M 164
168
170
5
172
176 181
O 185
O 189 S M
192 M
195S P 198
M M R E 202
- 204 S 207
210
212 E S 217
220 226
P 229
O 232 S 235
S 240 243
M 245 R M 247
249
251
253
255 S 261 R P S
- 266 M M
O 269
6
272
274
S S O 276
E 278
281
284
E 288
290
E E 296
E 299
E 301
R M 304
S 306
U 309
311
M S 313
S E L
316
S L 319
R M M 321
S S
U 323
S 325
M 328
S S E 331
S S 333
336
M 339
S S 341
7
M 344
346
M 348
350
S S E 353
E P 357
M 360
P 364
367
R
374
379
8
T
- O
- -
-
-
- -
-
-
- O U
E M
L A A
KISALTMALAR
SE S E
E E
E E
L OSM L R O O L RM -
M M - - M S M M M
M S M M UM S M UM S M
S SE EEO - E OO O
L
R M MML M
M M M M
M MEUM E - U
R
UM - UE E
- R S S SR M MR M M
US R
MMS M - MM L M -
L E
M M MM M M MML R M M M M M - M L M -
US
M MPR S P PR M P M - SPR UM P UPR M P M
A - O
O
O - E
16 17 18 18 S 19 -
E - ( S ) M -
E
O
O
( ) -
S L S S
A A T
Osmanlı Belgeleri Işığında
ANTAKYA
97
Ü TA Z I DA D N D AL AN AK LAY T ATAY A I IZLIK Ü AD L ND N IKAN KÜLTÜ AAL Y TL
Olcay Özkaya Duman/Haktan Birsel1*
1 Dr O ay kaya Du a (Mu tafa e a er te ) / Dr akta B r e (A ra ya Ara t r a ar )
1. n z d e inde kende n S nc n n K l
ra ar ke eru e a a 13 Ek 1918 e a et t r 27 a 1918 e e -e e ke eru Sa a 2 kuru u tur Sa ak erke ke eru e r arak e r e t r a-
kat Sa a Maar f raat e af a a re a a re er t y A takya a e re ek ek -
e k u a r t r D er Sa ak a re er e uta arr f e e e e ke eru a a -
t r Ayr a r k a re ar t Sa ak ya e A takya a e r t r a ra a a
A takya ya e re a re er k te r a a tekrar ke eru a ta ar r Bu uret e Sa -a erke re e ke eru ak a era er
k e u a fe A takya e r e e y r t -tür3 Bu uru k u u k e r k k u -ar a kay ak a akta r a er a A -takya ya ar ere e ak a ke eru a ter e t r e e arak uy u a a a k er-ke r Sa ak are kkat ek ekte r4
ra are e e ke eru Sa a - ü k ar ya 3 ka a e 15 a ye e u -
u tur Sa ak A takya ke eru e r k a ak ü ere ü ka aya ayr t r5 A takya ka a -
a ye er Or u e e Sü ey ye B tya u-kar u eyr ( ey k yü) Orta u eyr (Ba utru ) A a u eyr ( ar u) ar ye e ara ut
1 ar D Dr O ay kaya Du a (Mu tafa e a er -te ar B ü ü) / Dr akta B r e (A ra ya Ara t r a ar )2 Bu k u a etay er k ü e ü ü
- - - - ürk ar uru u ay ar A kara 2001
3 Re S 15 164 e Me ua Sa ak e 15 04 1930 11 Bu a er e Sa ak are ya e A takya a e r ek ü ere e et
a re er y e k e e re ak e e A takya e e ükü et k a a yer e uk ar e rt t r5 Da a Ar u -E a r ek A Ar u A Syr a -Ara at a-
e Per ery e A e a retta r f 1936 1939 V 9
Mü ter 2003 310 e a ar at ( ar Vakf urt ay ar
2003 A kara 45 199 215
(A akya) r r k a ka a a ye er e -r k a Rey a ye a ar e Bey a r6 ke e-ru ka a erke er e ke eru e Ar u ur ra y et k y er tere ar -ta ar a a r a t r7 ü u t rak ar er e ar ra e a a ke eru Sa a e e
yer er L a A t a a a 24 e u 1923 te a t a a 3 a e e ek e erek ye ek y e y et t r Bu ya 1921 A kara A t a a a-k ek e e a ar ay e ta k et t r ra a 23
e u 1923 tar e t are ü y e tü a a tek er e uy u a aya a a r a ay
r re arak ka u et t r A ak ra Ma a et k u u üre ke u re e r e t r Bu a kar k Sa akta e
y et k ru aya e a et t r Bu er e e e Sa akta 1924 y a 12 üye r Sa ak Me
u turu u tur Da a ra 1925 y a Sa ak-ta ra a e Ara a ya ra ürk e re
arak ka u e t r Bu ek e a e Va e a a Sa ak 1925 y a t are ru-a Sur ye ükü et e a a t r A ak u uru ke eru Sa a ukuk uru u u
e a urette r e k e u rat a t r e-t er e ü tü e Sur ye e Lü a Ma -
a ar y et uru u a a ra ük-ek er Beyrut ta u u a erke e re -e r t r8
Sa ak e e 8 A u t 1921 e a -k 9 12 Ey ü 1921 e Bay r u ak a ye er - La k ye ye a a a 18 Mart 1927 e Sur -
ye De et e ayr a a e e 6 Ayr t k A a k ürk e
ta u 1937 577 a k ürk e 1038 A a S fu u-A Da ta P -e yay e A kara 2008 34 Ma a ur e A e a -rette D ute V 39 3(Ju 1945) Pu e y A er a S ety f ter at -
a La 2011 411 k Ra a Ara at a t r a Pr e t e L terature
V 96 5 (De 1991) A er a t r a A a-t 1363 13739 E Ar utu 22 ek 34 Be e 34
Ü TARZ I DAR D NEMDE GAL SAN AK V LAYET ATAY A IMSIZLIK MÜ ADELES NDE NE IKAN
KÜLTÜR AAL YETLER
lc zk D m n kt n i el1
98 /
23 a 1927 e e a De et kuru u u e 12 a ra 1927 e tekrar Sur ye ye a a a- er ek e t r10 Sa ak L a A t a a ürk- ra k er ak a e e u-u a O a e e ka tü a y ar e
Duy - U u ye ek ra ay yü ü e ra a ut ak ü tü ü ü e aya a k er e t k te e e turtu a art ar a re ye -e ü e e t r11 atay k u u ak a
L a e e u u a t a a 3 a e e yer a t r 20 Ek 1921 ra k -
B u A t a a ke eru Sa a e - k u u a e e er k ru u u-
u e rt e u a a a L a atay a -a et r e e ka a u tur B y-
e e Sa a e ar tatü ü ü ya ra -e e ya aya ürk üfu u kü türe ak ar e ürk ye ye ta a ak e t ya ar u a t a ay-
a a tey t e t r12
L a ra a ra a e k ayr a k ar a ka u ak ru tu u ak ürk ye t ka a e t k u ara k yak a ar e a ar ürk -
ye Büyüke e er ta at ar a a k a a a akta r Bura a Sa a uru uy a
arak ke eru e A takya e Re a - a t a y e e t r
-
-
10 er fe ru a ra Ma a et e ke eru Sa -a ( atay) S y -Ek k e S ya a Duru u a k
Ba ay t ar(1918 1939) E A kara 23711 ra a Sur ye e a a y et kur a r er e u-u u ar e k a S rr k e Or f t e re Ma ate Syr aa Le a e Ra r a ue t
1901 1914 ter at a J ur a f M e Ea t Stu e V 1 2 (A r 1970) a r e U er ty Pre 1970 133 153
ayr a k A re Ma urkey t eM e Ea t V 3 3 e M e Ea t (Ju
1968) Sa e Pu at 225 23612 Ser a A a - -
( ta u 2005 63 Ayr t k Ste a e era Le Sa ak A e a rette f r at et -te rat u terr t re
48 49 1988 198 212
- 13 Bura a ürk üfu u u a k
arak e er e re fa e er kkat ek r uk A kara A t a a ürk er e e uy u-
a a t r Ma a y et e e ra ar ü er ey er ekte r ra ürü
a a arak a a e y ru a t r ra Ma a y et e ra ür e y et e
re Sa ak e k te k er e re a- y uy a ter eye a a t r Bu y e a -
a ya ya a er er e e k e Sur ye e a ka -r ar e ya ar e kar kar ya ka a ra a Sur ye ye M De J u e e yük ek er arak
re e rerek a ay tek e e k tr et eye karar er t r L era ü ü eye a a J u e e e u ut a a Sa ak ürk er a -
k ü ü e er fa e et ekte ka a ar-r Bu er e e e O ak 1926 a Sur ye Me -
ek Sa ak te er Sa a ru a ra ük ek er e a a a yük ek
k er e ta e et er r k a ta ra y -et u tek fe ak yak a t r Bu rta a
Sa akta er ek e t r e e er u a u a Sa ak are Me Mart 1929 a Ma a y -
et Sa aktak te Dur eu a r eref tek f tür ü tür Bu tek fte ke Ser e t e Mü tak ke eru De et a ka e t k-er e rt t r ke eru ayr r De et ya a a y et e ayk r rü ü ü e
k u u r ra a taraf a uy u kar -a a t r B r üre ra Sa ak ürk er k a e t r A aya a r e e Me te ek -t r ü kü u r Sur ye e e k e Vata er
er a y a tt a - Vata ru u (Ara M -yet er kur u u Part ) ara a a a a ara ak
ü e r te k u tur u tur Ma a y et ke e a arak Sa akta u turu a a -
ke eru ükü et a Sa ak Me -e a a karar u u a -
arak e t rerek 12 a ra 1926 a a a a a t r14 ürk er Sa akta er ek e -
t r k er u r Ba k y u a at k a r
13 er fe ru a a 23814 A a S fu u-A Da ta
35 Me et ü - e Sar ( A kara 1982 89 90
99/
. n z d e i Alt nd m zl k Müc -dele i e l e n nd ki Y n m l
Sa akta kü tür ü a e e ta y a a 30 May 1926 a ürk ye e ra a ara -a A kara a r -
e e a a a ar a üre e t ru ar ü er e u tur u u e e e
a t r Sa ak r ü e e a a kar e u a f e e e uru u a ü er e yük ek e e e e t r rü ekte r Ba Sa ak e e e ü e e ta yarak ay-
ar u y ek ü ü e er e er e r e-er e a ak a a t r Bu f k r ü a e e y e a aya a faa yet er Sa a a a
e y u ü ü a a ak r kü tür a a u -tur u tur
Sa akta e erke e ere a t a r a -ar 1920-A t 1922-e - a 1924-La Re Du Sa ak Aut e A e a rette 1925-L e D A e a rette 1927-A takye 1928-A tak yye e 1928- e Me ua r 1930 y ra -e k e Atay u atay e - L a atay
Re a ete er a ak e e a a a e ü a ete u u akta r 1930 y a ek e e üre a ü er e a a a e
Me ua e er er ekte r A ak Sa -ak ü e e k e 1936 y ra ya a e
kü türe a a a areket e t r D ay y a 1936 y ra ay ata a yay r a a-r ek e e ra a a a k u afa a e -
t r Bu e e e 1936 y ra e a- ü er e e e e e ku a a er er uk a e r Mu a f a Sa a Ara y u u u a e
Sur ye ye a t u u y ü e ya ara a r k er-t r Bu a e e ar k tere Vata
Part Sa ak er e e a a att r a a a ar ü ü e ta y u tur Bu
yay t ka y a u a f a Ma a y et taraf a e tek r ü tür tek u a f a-
u a a ar y a Ba Sur ye De et u tur-ak a a a y e k yay ar y a Sa akta ka u -
yu u tur aya a t r ere u a f a a e k e e -Uru a a ete Sa akta Ara kü türü
e etk artt r ak y ü e r a a -a a ata Ara yet er ra et ett r f -
k r a a u tur u tur Sa ak a a e -Uru a e a aya e a a a a ku et e e
u a f ya ü a e e e e e Sa a a k e ürk kü tür ar ur u aya e-
ü a ete y e e r ü a e e er t r Bu ya kü tür ü a e e atay a k e
ürk ye ye t ak a a ar yürütü ü ü e ta y - arak ere e üyük r e e a t r
Ba a yer u a u e te ektüe a a ar r ka r areket arak faa yet yürüt ü e e ay-
ar a e r f k r a a u tur u tur Bu a a ara e e tek er a e te a ya a -a etk r y aya ürk E e yat e
ka e er e Ref k a t aray a e t r -tek aray atay a e kü tür ü a-e e e tek er ya ar y a e a
yay r a ar a yer e t r Ayr a Ref k a-t yü e k er e a ar k Mü ta a a-a ( te e) e atay a e kü tür ü a e e er e e a a e tek a a t r Ba a e u a f er k e e e yer a a
f k r ü a e e üre a a a a a k-kat ek r Bu uru a e r r ek e ü a ete e 1930 tar ta akta r Mu a f
ü u a ya r a a a a er er e r e kar e ü a ete e ter e te k
- a k e r aka e e e a
u u tur15 16 a k aka e e e e ü a ete
Sa ak a ay e u uru u ü e ü e u -u u u Vata er ayr k Ara yet ru ar a a are taraf a e e e e erekt k u u a kkat ek t r Bu ru ar
ta k k ar a k ara a ayr k ar yaratt e u uru u Sa ak a k u uru u r kte -
y k et ey a a a ur u a t r Ba ara y a a ka u a t r a u a er er a r te t ar a u a t r e r e r te -
t erke arak a e er e r e k rü ey a- e aray a e e a k Sa ak are Sa -
a ya a tatü ü e uy u a a ar a a k ka a- erek e y e a a a a r te t ter er
er ek e t r er r S ü kay ak ar a u k u-yu e tek ey er er er r e k e Sa -akta k u u a ra are re e ayr re ek ar a uy u a a ar ürk er tara-
f a r te t e t r17
15 11 e r a 1930 57 Se e 1 316 5 a u - e e 1930 66 Se e 1 317 S ü kay ak ar a ek kaya e Sua e Bereket e ya a
100 /
Sur ye e Sa a ye tatü ü k u u a ya-a a e e er e k e Ara M yet 18 areke-
t a a ar e ek ya e ya kar k k ara kar Sa akta u u a e e rtaya ka ak u ur-u uk ar a r k ar a at t r Sa ak ürk-er ara a r r u a a e a r a-ya ak art e e a a ar a faa yet er y e e -tek e t r Bu uru a kar Sa akta u a
ürk r u u a e e Sa a a a a t r Sa akta ürk a ü er e ü e -e e r a a a ar ra a Sa a Sur ye ye a a a karar e r e ü er e a a e k a üre e ü e t r Ba u a a ar ta-y e a u u u u arak r a t r a a a -
ar e a k ara a e r a yarata a ya a ay ar ak a e r etk yarat t r
1931 y a t are Sa akta yay a a ürk e a ete er ( u ar er e e etk a e ü a ete ) e ar a a t ya a ürk
u u a a u a a a ürk e kü türü e - k u u ak er tutu a te a e
kar aya a a t r19 M a u k u a ya-y ar ya arak a k u y e e e e -
e r e e katk a a t r Ayr a u y e ü ü e a ar u a a ar ru tu u a ara a-
r a r k a a a e ku et r r kte k u -tur a a a a t r M a a yer a a u a-er er Sa ak e er ara a aya a a a -
t r e k e e ü a ete e ka r a ere re A takya L e re er ku ar a Sa ak
re arak ka u e a ürk e yer e Ara a e t arak ku a a a kar -karak r te t ü e e er r20 Bu r te t ar A takya ürk L e (A L) ru u er e a -at e er e ürk E e yat e -er e e Mer e u u u u ürk a e e
rü e er18 Ara yet erke e er e Sur ye k u u r -er ya a r te e ü arak rtaya k t r Bu tar ke Sa -akta a ay ek e a ak a a a ku et e ter t r Ara
yet e e e k Ma u a a e R e f Ara at a Re ere ter at a J ur a f M e Ea t Stu e V 26 2 (May 1994) a r e U er ty Pre 201 222 R ar Pfaff e u t f Ara at a V 2 2 (Ja 1970) 147 16719 ürk Mat uat akk a 17 u at 1932 Say 23720 6 May 1931 P erre Ba a tay -
- ( La ra e Et La ue t D Or e t Ra rt u 3 11 ayr t
k Ma a ur e A e a rette D ute 418 419
B r taraf a yürütü ü tür21 D ay y a a t u a ü ey e ka atta r a er a a kay-a arak e r r ü t e e a k u
uru ar a e r e y ü e faa yet ter t r Bu re u a f a a a a
u ek e er ek e t r Bu a a a r ya-y t ka a a e ü a ete kar a
u a f yay yürüte e -Uru a a ete ere e a k r tutu e t r
Sa akta ürk er e ayra ar kut a a y ü e e faa yet yürüt ü er r22 Ma a are ya e ak uy u a a ar r -te t e t r Bu r te t ter er e kat fa a u u e ara k ar a e a ett r k u u
ü kay ak ar taraf a a e rt t r23 D ay y a a u y e a k ü er e yaratt etk e t u a r k e aya a ara arak
e r r ü t e t r Sa ak ar ya ak uy u a a ar e karar ar u a a a -e a ete er üyük k a e k e a ete e e ua ar a yer a a e r a er
u uru arak e er e r t r 1935 1937 y ar ara a ürk ye Beyrut
Ba k u u re ya a er u e a Erk a ar a ra a e er a r a a -
a k yarat a ak ürk ükü et a -k ar a Sa a yaret et ekte ka a-ar ta at er e rt t r24 Re ü ey-e ya a k er er e e e e ek a a er tür ü at k r ya a a kar-
1930 u y ar a t are ke eru Sa a-a ya a e ya u a ar ü e e e-
e t r ra a Ma a y a er rerek Sur ye ye a k ta a y ü ek r
ke eru Sa a tatü ü akk a a ü er e e yürütü e tart a ar ka a-
rtaya k y u tur25
1933 y ra a ak a a k k a yer a a k u Sur ye e e e r 1933 Sur ye a -21 S ü kay ak ar a e er a M k u e ya a rü -
e A L ru u A takya ürk L e arak kay ak ara e t r ru u kuru u üye er ara a Va t Me a ef Sa a att a- O a ek a e e ett Me ek A Me u e rfa
Atar yer a akta r et Me ek a t Pe a - atay Va yay ar atay 2011 81
22 8 u at 1932 Say 23223 Bu k u a k S ü kay ak ar a ek kaya e ya a -rü e24 er u e a Erk -
A kara 1980 86 8725 Ser a A a 104 105
101/
k a a a a a a a 1934 y a t are Sur ye e ya a e ya ya y kar t r-
t r ere a u a f e e e yer a a e -Uru a u y e ka e e a yay ar a a k ara a ta r k er yarat e e ut kar k ar art a a e e u tur Ba a e ya ya Sur ye yet er a att ay ar k a üre e
a e a a e u u a a ra t r Ma a y et er a ker ü ku a arak rta yat t r-
t r A ak r ü et tü e e k y et a e t r Sur ye e a ay a er re a t-a a a ak 1936 y ar a ru a a -
t r26 ra a a a ay a a a a e
e et er e ya a e e er uru u e e e u u arara ya a rta a e k e
t er k tay te t e er a e e e r a-y etke er er e e e ya a a ar e r ey -
u u ekte r ra a u e e e ya a e e er er e e e e ut tatük yu
k ruya a a e e e re y t r ya a y -e er e u u ay r erek k arak r ü tür Bu uru tere e e er -u tur ü kü M r a a Ma a y et -
e kar e e e e e r a ka r a a -t r27 Ayr a a yere ekte u u u u -arara e e e ke e taraf r e e u -tur a a ter u u a a ar üre ü er -e yaratt etk e ayr a e a a kat a r ra u uru ra a a a are e te a a
Sur ye ek e a k ar a a Sa ak er -e e Sa ak a a ü kü u tur A -
ak üre atay e e e e k u u k a a r e e ürk er Sa akta ürek ak k ara
u rayarak u y e e e e ü a e e ere a k ar a üre e a k ya u ra a a y
a t r Bu u ü er e ürk ye u ur yet De et e Atatürk ü M ak- M r ar a
a atay k u u a Sa ak a a e a-aya e at a a f r at a a t r ra a e Sur ye
26 Bu a t a a ra a-Sur ye D t uk e tt fak (Ba k) a t-a a r 9 Ey ü 1936 y a Par te a a r A t a a Sur ye e a ay a ya a rü e e er e ra er k ü ke ar a e t u a ay a arak yürür ü e re ekt Bu r a ker e e e ek ektu ar a u u tur Bu a a a yürür ü e r e e t are ü y e Sur ye M e üye
a akt27 Ayr t k ayfur S k e
A kara 1992 94
ükü et er Sa akta artt r a k ar e a a uy u a a ür ay y a 1936 y -
ra a ak a e faa yet er eye ra a ay a e etk e ku et e t r
atay a a ü er e yürütü e kü tür ü a e e ü e e e a k u ar u -
tura e e er e k e 1936 y t ar y a ya a-r Mu a f a a f a ak a akt f r yay t ka a re e u ye e e k e atay a k u u a a ere e e e e ere a e u tur
ra atay e e e a a e e e ü-a e e ere yere a e a arak u e e
ek e ra a a a etk r r ü t e t r y e k Ey ü 1936 a Sur ye ye a 1936 a
Lü a a a k er t r Ey ü 1936 a ya a ra a-Sur ye D t uk e tt fak A t a -
a Ara k 1936 a a a t r ra 9 Ey ü e Sur ye e a a a D t uk e tt fak a t a a-
a A kara A t a a y a ( 20 Ek 1921) -ke eru Sa a a ta a a ak ara yer er e t r D ay y a ra a ürk ye r -a a a a Sa ak ü er ek yetk er
Sur ye ye er t r ürk ye ra a u tutu-u a kar karak e e re e M et er e yet
t a t ar ra a 1936 Ey ü ay er e ra a e u k u a ya a rü e er u -
u r e e ter e e ü er e 9 Ek 1936 a ra a ükü et e re r ta er-
t r Bu ta Sur ye ye er e a ke eru a a er e k u u u ur u a -
t r28 ra a 10 a 1936 a ürk ye er taya e a u u u tur ra
Sa a a a k er e Sur ye y ar a a a u u u ura a u a a yetk a -
re ra ükü et e k r ta a a er t r A ak u a a u u u
a a a t r Bu u ü er e ra a ru u u-u ke ü er e at ak a a y a e e e
M et er e yet e türü e er t r ürk ye e u karar e e t r29 Bu uru e e e er Sa akta ra a ker t r te er e
28 ükrü Erka Atatürk e atay Say 21 e e ur ay A ker ar e Starate k Etüt Ba ka
ay ar 10 a 1988 18 Ayr a k A e Sa a ( - -
er ty f M a 1918 18 19 ( ay ak A er -ka B r e k De et er ar ar L rary e te e t r a -ra 2012)29 ükrü Erka Atatürk e atay 19
102 /
a k ara a at a ara a y a t r Bu u-ru atay yere a a e yer a t r 30
Sur ye e 1936 y ra a-Sur ye a t a a ay aya ak Me k ere e e er ya -t r ürk ye e e et yetk er e Sa ak te -er ara a ya a r t a t a Sur ye e -e a kta ka a a rü üy e e ere
kat a a karar a t r31 Sa aktak ürk er 29 Ek u ur yet Bayra y ü ü e
a att k ar yk t e ke e k ka at a ey e er u karar ru tu u a at a ar u tur
Sa akta ürk er r te t r er e u a ra er t r Bu r te t r er e A -
takya ürk L e erkek re er e kat -t r Bu uru e a r a ar a ya -t r Bu yk ta kar k e e r k e k e Sur ye taraf a e tek e e u a f ru kar r te t ar a at t r Bu ru u a eke ek e -Ar u r k ke 32A a a (U etü ) e -
A a e - a (U u a Ey e B r ) a te k a-t a eke r Ar u a kay ak ar a U et ü A e a arak a e e r a a e e e rtt ü ere kuru u u arak
ekte r Ba a ya ya e er k u u a ya a ya-
ar e a er er Sa akta k a a t u y-
30 4 Ek 1936 a A takya e a t er ( e ü ü er) Sur ye ü-kü et a ka ra a-Sur ye A t a a a et e r te -t et ek ükk e yer er ka at ar r A takya a Uruk P ar kafe e ta u a e e a ete er yük ek e e kuya yü er e a r araya e t r e e ra e aat
04 30 ra ar a A e r ü er ek k rüye t ek ü ere kafe-e ayr ar r a ak Sa ak ü ü e ara ar a kar a a
ya a ka a a k te y ru e er y e a t a ay r te t et t r Erte a a yak a k yü e ürk e r erke e ru
r e t t re ya t r ü ra e afe e e ü a ete e r ay yük ek e e ku u ar r Oku a a-ete e ürk ye e ra a ara a Sa ak a k u u a
ya a ü akere er a a a er ürü ektey a er er Sa ak e a t er u tur u u ka a a k taraf a a k ar e te a ürat ar a e e kar a t Bk Sara D S e
O f r U er ty Pre e rk 2011 3631 ayfur S k e 94 9532 atay a e k e Sa ak a Sur ye e u u 1930 u y ar a t are a a ku et e r a a a faa yet er yürüte u ayr- ürk ru ar kay ak ar a e ut fark a ar e er ekte-r U etü -A e - a A a a e A a U u a Ey e B r
ya a U et ü Ara ü a ay e e a r Bu ru a U e-er ya Ara Ara yet e e a er ekte r Vata er arak a e e er tt a - Vata ut etü Vata arak a a -
r t r Bu e ey u tura ar Va et- Ara ye ereya a u a Sur ye er r Uru a ar arak a r er Bu k e e atay a Sa ak y ar Sur ye e tek ürk er e ürk ye
a ey e r a a a faa yet er yürüt ü a a a a a re -te ara ar a f k r ayr k ar a a ü ü er r Detay
k u uf Sar ay Atatürk ü atay P t ka - Say 34 14
k t ar ya a a e a r a t r r e e k u u u yk t e e e r e-
e r k a a ku re er u ur yet Bayra kut a a ar a kar ter e te k ü er -e er ek e t r A takya a 29 Ek kut a a a-
r ra e a a r a r k a Oku u re -er ara ar ak re ru u e 10 a a
uru u r te t e e r re er ek e t r r er Oku y et er a a ar e r ya a ku et er ku a re e kat a re er re ya aya re ere kar e t re ek er
te k y e eye a t k ar a ayr a e ürü -ü tür 14 a a re e kat a re er
ü er e er a a ku a ta f r att k ar a e rt r Bu uru u ya ra Atatürk ü yak
arka a ar ara a u u a u ur yet a ete e t rü u u a ta u a a ka e
r ak a ka a ra ak a ter e r f akk ak a er e ar r A e r
ü er e atay a k u u ak tu-tu ar rtaya k y ak a a a ar ak fe e-r (tar u ) e re atarak a t a ay r te t e e
r a ey k u a akta r Bu a er e fe e kar ürk k ar e ü arak kkat eke
a ka ter e e ürk ye ya a e Sa ak a e tek er r tutu arak
rü ü tür33 atay a k e t ak ü-re ek e k e ü e k ya a a ya ya u
r ek er Sa akta ürk er ürk ye e ka u e e k ar y u e e e r kü türe
ü a e e er rtaya k y akta r Bu k ar ka u ü e e tek e e ürk ükü-et e taraf a e a a a a arak
a a t r D ay y a u a er er e a a k ara a e ü e e yarat-
r kte e te k at a ay ku et e r -t r Ba a ü ük ya a üre arak ya t a
a er er e er a k ya a a ya a e e-ere ü a a ü ü e a t r
Sa akta a tere a u a f ya e te -k at a a ara kar k atay ürk er atay a k Part kur u tur34 a üre e ka a e a ye-
33 Sara D S e 46 4734 atay a k Part a ka atay ü a e e a a er er a a a a ürk ye ye t ak a u a A u a ürk e r Part e e ekreter e e Ve Mü r ara ay e-
t r r atay a k Part e a ke er yay r a e Sa ak r ar er e yay ya a e ü a ete u tur Bk
A urra a Me ek ürk ar uru u yay ar A kara 1993 22 23
103/
er e a k Part ye a arak a ke er a arak e ere kat a a y ü ek a a ar ka-a t r A kara ak e et yetk er e a a e tek e a ete art ekte er ek e k r a a a te k at r e ü k ku ü er e e r ar k ter t r atay ru u
ürk ye e e ü t ü ey e a at a a r k e te k at a a Atatürk ü t ka a u y -e ter u u karar tutu aye e Sa -akta kurtu u ü ü yay a t r arak t yek ü a e e yere a r k ar a ta a a t r
Bu a r k ar yürütü ü ku et kü tür ü a e-e ta y a a k ar u tur35 Sa a ü e e yer e e r e k e-re e e ere kat ü ük a e e y e
a a are er taraf a e e k y et a at t r Ma a e yet ü er k e-
re e e er y er eye r a a ü er e Sa -akta er k t r a aya e a et t r ürk -
ye e ru a ar y ar a ü u u a a -a a ker ü y ar e e e e e y ü -e r e a r a aya a a t r A kara Bey-
rut Ba k u Erk yük ek k er yuka-r a a e ukuke ka u e e e ta-
r ar a kar atay a erek ay ar yer e e e e uru e ra r a r a t r36
ra - Sur ye A t a a ü er e a ak ü ay e t kte ra ürk ye e Sa akta ru a-rak rtaya ka atay k u u r üre -
e M et er e yet e ta arak u u arara te-k ka a t r
atay a a akk a e er e -e 1936 y a erke te k at a a Vata e-r (Vata Part )37 a at u u ta k k ar ü er e ra ük ek A ker er -e e a ker y et kur a karar a rü ek-
te r Bu k u a a ker y et a er e a e e er atay a a e yer a t r
12 2 1936 a Vata er e er er
35 Ser a A a 11736 er u e a Erk -
A kara 1980 2837 e - ut etu Vata ye art Sur ye e 1936 y a ka ar ey a-
a e e e e ya u u ar a r r 1931 y a t a-re u art a a a k a a ar a e -Atta ya t r Sur ye
r a Ara ar ara a r a a a art a a ar ara a r atay/Sa ak e e e e e ek u a-f a e tek er r tutu e t r ( er O a U ar -
( Atatürk Ara t r a Merke yay ar A kara 2004
498 499)
ra ü e k k ar taraf a tutuk a a e üre ay ar ra A ker k er A ke-
r u a a Beya a e yay a a e e a e er atay Sa ak e a ete er e e ü e u y e yer a a a er e u eya -a e a a ak ek e er t r -
ark ra r u ar a ku a a e era t e er a a k a u eya a ey e ret t r
- -
- -
-
-
-
38
atay a e k e 1936 y t ar e Sa ak e ar a ya a a e e er k u a t r Bu
tar te t are atay yere a e k e e e-e arak atay e e e e Sa akta ya a a e-
e er a er e erek u y e e ut a e u u u taraf ar te k at a r a e ke ak a ar a re y e r e te e ü er
ka a t r Bu y e Sa akta ya a a er k-er e ra a a are ya a a ara kar
ter u u kay t k ürk ye uru a ru a ü a a e ru u k t r39 4 u-
at 1936 a u efa a a a a ar r e e re ya t r a a e u u e f k e -
ek ( ek ) ürk y et ü tü ü ü ü e e k a k a a r e e er t r Bu
Sur ye e ürk ye taraftar ar Sa ak er e e a ya t faa yet er ra a y Sur ye e a -a aya te ay ar rü e e e a r aya u ur A ru a a e Dü ya a e re a a uru-
u u tur40 Bu e e ürk ye D -t ka a e e ett a a ta ar atay ak kü tür ü-a e e e ku et e e e a ak ta t r
38 A ker u a a Beya a e 14 u at 1936 Say 1373 139 14 02 1936 Say 137340 ayfur S k e 5
104 /
Vata Part taraf a a u u a Va et- Ara ye ereya erek ra ara kar r
a k areket e ü e ü er e ra y et r tarafta u ar fre e eye a r-ke er tarafta a ke eru Sa a ak
ürk er Vata Part e kar e tek e eye a -a t r 1936 y a ar a t are A takya a e ü a ete e e tek er er Sa ak ürk er ayra ar a kut a-
a ar a er eye a a ar atta Vata Part e kar ürk er ku a a y u a e
a a y et ke eru Sa a A kara t af a e e e r e e erk y et ra -
a a a t a ay e e a et e e Sur ye r e e e e a r a k ar a -ata ar Sa ak a a e a k y er er e-
e er e a at ar r41 A ak k a üre e Sa ak ürk ar ürk ye ye kar ter
er a k a ater y et er te a a ü ür-ü ürk er ü er e e a k ar art r aya a a-
ar r Ay a a a ra a e at k ata-a re ürk ye atay a r tak a r k ara r t r B at Atatürk k u e yak a -
e eye a a 1 a 1936 tar e Me -te ya t k u a erte ü ü ayfur S k e e ya t rü e e u ü e t are a aya
re e e k y u u u e A takya- ke eru a-a e atay a er y eyerek te k -at a a k u u a ta at er t r42 Atatürk ü 1 a 1936 a BMM Be D e k t a a y a k u a a atay e-e e e ü ü e er y e r
- -
- 43 yerek
e e e k a üre e ü e erekt e u k u ü er ek a a yet e karar a e rt-
t r tek yukar a a e ü ere u k u a aka e ke eru e e re e e e ru a e re ek e faa yet-
er a at a e uy u a a e ta -at ar er t r Bu tar te t are atay ü a-
e e Sa akta k a a te k at e te r e ka a t r
41 B A P e e Sekreter E rak B 3 S ra 753 u 687 16 6 1936 e aktara u uf Sar ay a 14
42 u uf Sar ay a 14 ayfur S k e 9543 BMM a t er e 5/ S 6
. t n m zl k Se imle inde n-z d e inin T t m e n
ürk ye atay ü er e ta a e y u a t u e e ra a-Sur ye a -k a a a ere 14 a 1936 a a aya atay a ya a e ere ürk ye e er e ta-at a ürk er üyük ra a kat a ar r
Bu u ü er e ra y et ürk a k r a a k a a er ek a a y a a k ar uy u a-aya a a t r Bu k u a yere a kkat e-
k a er er er ekte r Ba ürk er e a-ta er er er a e e ü a ete ka a-t a ürk er e e er r e r k ka ak ru a ka ayr a y ku a a-ya ar ü y a e a a ar t r a a a e -
t r44 ürk er e u a e e ya a a k ar r te t et ek 2 Ara k 1936 a
A takya a r ter ü e e t r ar k k a-r art a ü er e ra ar e r e k y et a et er r Sa ak tü u ya a e ya a -
ka t ar ya arke ayr a ürk ye ek k ar ta-k e erek a ka ye ürk ere e Sur ye Vata art e u ar a k e et uy u a aya a -a ar r Bu ay Sa ak e e e a ka ye ürk er e rakey ya a fe ye Ara ar ü-a e e rtaya k y akta r e er e a ka ar
ara a ürk ya a ürk ye ak e Ara ya a Sur ye ak e u a a u ü-a e e 1936 y t ar e atay ü a e e -
yu a t aka ka ar ür ü tür Bu ü a e e er tü ürk ye e Sa a a u a a k ar u u-u a a e er ek e ke ter t r
ürk ka u yu atay a ey a a e e ay a-r te k e kar arke Beyrut Büyüke er u
e a Erk Ara k 1936 a ay ar yer e e-e ek ü ere re e r t r Erk A kara ya
er ra ru a rü tü ü ra e e e Durr eu u Sa ak ay ar D rty a y -e r areket a a a ayfur S k e u u u u u y e e rt ekte-
r45 er u e a Erk A kara ya er ra ru u Atatürk taraf a ku a a -ra Atatürk ü u er aktar rü ür
-
44 u uf Sar ay a 1645 ayfur S k e 98 u uf Sar ay a 17 Er-k 95
105/
Bu uru ü er e Atatürk ü e ya ra a a U uk a ya ü e e eya at e U u a e e U u arara a a ürk ye eye r a ker arek t y e re e e ü ü ür-ü ayr a ürk ye a aya a yak e rar a rtaya k y u tur
M et er e yet er e e e 1937 a a a-ar ya a e atay tatü ü e A aya a -
ka u ü e ar a u a a atay a a a a-r a k a ar u tur46 27 O ak 1937 Sa er Ra ru e M et er e yet ey taraf a Re ürk e a e r u u u u u a-
a k u u a y r e re karar a -t r47 Ayr a u ye uru a re Sa akta uy-
u a a ak te r er e arak Sa ak ku ar -a uy u a a er r ra ar akk a Sur ye e-
k ra a ük ek er te a -er ra r a e u y e ye e t r ra u turu u tur48 Sa ak r a aya a e tatü a r a t r M et er e yet karar e ye
a aya a yürür ü e re ek e uy u a a ra - ata a r e e e te e e ekt Sa ak er e ke ke e karar a a e ek Sur ye a-
e e k er e ru u a akt Sa akta r u u u uru a aya a yere r te -
k at u re ü t e e ekt 29 May 1937 e e ya a rü e er u u atay/ Sa a e-r e a fakat er e a art ar a Sur ye ye a ayr r ar k a a karar a -t r t r49
arar Sa akta Ara ar e Sur ye taraftar ar ara a r te t e t r Sur ye a ete er e e - a e u uru u Sur ye r fe aket arak e er e r t r a er e - a e a ete e
aktara e ü a ete Sur ye ükü et re - yay r a a e - a e e r a a a a-
r u u ka e etk e e e e rt-t r50 e e re karar r te t et ek e r
ey a a e kak ara ar a u u a ük-k ar ka at a ey e ya a ar kar k ar k ta k k ar a ra y et er ru -u tutu a a u u u yere a a e yer a -
46 18 May 1937 Say 1625 147 Sa ak tatü ü k J ur a Off e Sa ak Met er u at 1937 ü a a 118 120
48 B A 030 10 er 264 776 1549 29 May 1937 Say 1635 1 1 a ra 1937 1637 150 A a a a a a ar a 20 May 1937 Say 1627 1
t r51 e e re a t a a ay e Sa a Sur ye e ayr a karar ü er e ke eru Ma ye ü ürü a a a are a a er eya at ere e e r ta u a e e-
rek Par e e Sur ye eyet a a S rke e a-reket e e a ete ere eya atta u u u e e e re a t a a a e u u u uk a-
r eya et er r52 eyet e r kte Par e t ekte a a a a are e e u yet eya et e e e e e a e e e e
te a e erek - fa e e u u u tur53
1937 y a a a a ürk- ra a t a a- e ke eru Sa a t rak ütü ü ü-ü ra a e ürk ye taraf a ara t a a -
t r54 ürk ye ye re u e ü ür A -ak Sur ye a a ka u a a ara e
Sa a a ta a a ka u a e a a-a e ekt r atay a a u r af a
M et er e yet er e e e a ar e a e -t r D ay y a u uru ürk ka u yu a a
t er e kut a t r55 a ra a yay ür-üre yet er er a ete er - y ü ek a er ere e
yer er t r56 a -k a er er yere a a ü er e k ayfa ar a
yay a t r57 Atatürk 19 a 1937 e A a-a ya e e Sa a a a a
atay ar et e ükra ar e kar a -t r58
4. t n m zl k Müc dele inde lk ti i e lke le i nin R lü
atay a e kü tür ü a e e e atay E e e k e yet ya ra a k Par-
t e a ke er e ere e e r er ü t-e t r Bu te k at ar a a ar e r er ye-
51 Dü e r a ükk ka at ak te er ükü et e Sey r a 25 May 1937 Say 1631 1
52 27 May 1937 Say 1633 153 a a a are Sa akta erke ürk e u uy r -
4 a ra 1937 Say 1640 254 Ma a ur e A e a retta D ute
V 39 3 (Ju 1945) 417 a a R a S yak ta u 1973
63155 9 May 1937 Say 1617 256 11 May 1937 Say 1619 157 15 May 1937 Say 1623 258 Me et er A kara 1975 20
106 /
re a a u u u u a a a a yer a -t r59 Ba tü u te k at ar faa yet er e a a ar a ka u a t ra ara ar e ta y ar -
u tur A takya a A u t 1937 e A takya u u u a a ürk ye re e atay a
a k Part e a ke er e kur aya a a -t r Sar ay aka e e a k Part f e 1934 y a a k ya y ara e k e erek -t ar e e e ey a er e ek e ürk te -er etraf a t a a ar a a ak a a y a ku-ru u u u u e rt rke era u kay a-
a refera er t r60 Sa akta kuru a tü te k at ar a e a a Sa akta e ürk ye e faa
r ü a e e a a t r Bu ü a e e e Sa ak er e tü taraf ar tek r taraf a e r-
a a a e ra a a are tü ayr k a a ar a kar uru u tur
D ye Vek et Mat uat U u Mü ür ü ü-e Sur ye a e e e r ra r a Sa a-
1937 y t ar e u u arara tatü e ka u re ye tatü ü e kar rt ay ka ar ük t e
ük e ura Sur ye a r e ara-ret e et e u u e rt t r atay ye re e ka u a e e e a a e e erek
r e re e et e arekete e e Sur ye a -a e e r ek e - a e e ete -Ara
a a ete er r Sur ye a a ta u a ete er ak ü ere Sur ye ayra atay a r -
e ü a e et y e u u a aka e er yay a-t r Bu ya ar a U u ar yete arak te-
e r k er M et er e yet ey ürk ye e ra a et e te k t e t r Ayr a atay
Sur ye ayr a r ar a u u a ar tek-rar a t r Bu tar Sur ye r ate ü ü
u u e rt t r Sur ye ar a e t u a a-raret e eye a utuk ar ere a r e -Baru e - ek e Ba ek et ek e - a r “
ek e a aya utuk ar a a u ek y e yer a -
t r61 1937 Sa a ye tatü ü u u u a y e k D y e ek et Mat uat U u Mü ür ü ü e ya a a e e e r er ra r kkat ek r e k e ra a a A t
59 2 May 1937 Say 1612 1 11 May 1937 Say 1619 260 Stefa era
- e r eke ta u 1994 191 ayr a k 7 e u 1937 Say 1668 2
61 B A 030 1 0 0 222 501 23
ra a e Par 10 11 1937 tar a ete ürk ya et akk ak ra ru a re ürk ya-
et r e e t ka eyrett e ka a u u e rt t r Bu ya et a k u u fay-
a e tt fak ar te e yer a arak e-e e e u uru u tur u u e rt t r atay a k ü a e e e ürk ya et a a-ak a a ere e e a u ra r -
er ü ya e et er ü ük ya et er ürk -ye e ukaye e e erek e e t r t r62
Sa akta ra are ü t yetk a yük ek k er E De Marte 13 e u 1937 Sa a ye e ü tak r re e r ra -
a e ürk e r utuk ererek eya et t r utuk erte ü Sa ak yere a a e yer
a t r e r e ü t ü ey e te r er a er a r a a ü aa e e eye e k -u u a eya atta u u a Marte utku u A -
takya e e ye a re e er t r63 Sa akta u-a ak ye ya yere a a Sa a ürk ük ü a e e e u a f ru ar yay r a ar a
e yer a t r Bu k u a e -Uru a a ete e e t re e u u ya ar e ü a ete e e a ya ar a kar k u u tur Sa a 1937
y t ar e a u u ye tatü ra are-er taraf a te k r ek e kar a t r ra Sa ak De e e Düry A takya u ü ü e
ya u u r k u a a ka a a a y e -ta e er -
- - 64
Bu fa e er Sa akta ra ar ka r u e y et er Sa a ye tatü ü akk ak
yet rtaya k y akta r Ayr a a Ara a e-er a ükü et e er k er r a ata e
uk ar a e Sur ye e u u a e ere akta-r a ar ta e et er r65 Sa ak y et er
a a e a fa e kur ar e ter uk-ar r a r a ar a k ya e r k tak er
62 B A 030 10 0 0 222 501 2463 14 e u 1937 Say 1674 164 25 e u 1937 Say 1684 165 2 Ey ü 1937 Say 1709 1
107/
a at t r ürk ye e ka u e e ye a fa e- yay a a eya ut e t kur ar a arak re e k u u a ya ak a a ar et r t r
Bu te e ü er a k Part e a ke er ara - e Sa ak are e e r te t e -
t r66 Bu r ra a ürk ye e Sa ak ara-a a fa e a ü er e a e e e ek er-
a r a ya a rt at a a a ku et e e- e e e e erekt f kr ü ü ü -
a rtaya k y akta r ürk ye e ra y yay ar u u a a a atay a er er M a-tay t er faa yet er e e a
atay a k u u a ay at aya e u k u a ka u yu u turu aya a t r atay a 1937 y t ar e e e re karar ar k
ay a a k kat y a e a t er ü-e e erek kut a t r e k e atay t -e t a a a k ktar k u u u u u a
er er t r67 Sa ak t er a ke er a ta y a a yürütü ü tür atay a ke er
Sa a ta a a ta et e a a üt ü tür D ay y a Sa akta kuru u a a ke er er a r e e ayr üt e er ürü erek a ke er at a t a Sa ak r u turu aya a t r68 a k Part Sa akta üfu k u u a r e et e te r a a ak
a a e a k ar ara e a k üfu-a kay t ya t r a ar k u u a e r er-r “ -
a ar e yere a ete er Sa akta ürk er üfu a ya a ar u u u a ya-
rat a a a e er r er e u u u tur69 Ayr a ürk ye erek e er e u u u a a-
ak erek e kuru a ak atay e et e re -e r ek a a y a a ta e ur ar ak ü ere ürk ye e ya aya atay u u ar 1938 y a a t are atay a er t r Duru atay yere a a “ -
“ a k ar e e er-e r t r70 atay ak e er e
66 27 e u 1937 Say 1685 1 30 e -u 1937 Say 1688 1 11 A u t 1937 Say 1698 1 22 A u t 1937 Say 1700 1
67 31 a 1937 tar ek atay t e ka a ar A takya a a k üyük r te a ürat ter u u e e e -re karar ar kuy a kar a u ur yet a k Part e e Sekreter ükrü aya ya re r ra r a r t r 490 01 0 0 er 3 15 11(31 01 37)68 30 e u 1937 Say 1688 169 11 A u t 1937 Say 1698 170 14 B r ka u 1937 Say 1789 1 15
-a ar e a kta kkat uya r aya a a -
yet er er a ete er a y u r ü a e e yürüt-ü tür ra 1937 e e k e 1938 y a faa yet
tere a ete ay uk a art t r71 M e e e ye a ete e ü e - e ü
e atay Atay u e a t atay urtu a urt e a at- ara u u urke u a f e -e e e Sa ak er e tek r a ete e -Uru a
etk arak faa yet yürüt ü tür atay a a ay a ar a a aya e u u u a Sa akta
ü a e e ere a ete ere kar e k e u a f r a ete a e -Uru a y u r r a-
a a a at t r Sa ak ü er e a yet e k -k k u u a a aya kü tür ü a e e a a
ya t r Atay u a ete
- -
72 ek e ka e e a
ya ar a Sa akta ü e r ütü ü ü a a-a e k u u e r a k y u u k ü kü e yak u u y ü e eya at er-
t r Sa akta t yek r kte a a a y ü e M et er e yet k y u a ür-k ye ta e ü er e er e er karar a t r -
r ürk ü Sü ya aya a -r t r73 atay a a ü e e tura u a er atay e k y u u er karar arak aktar t r Bu y e a a karar e ürk
te ka u e u u ürk ye U u a-rara atf r a e e ett ya a r ka a -u u ur u a t r
atay e er üre e ra are er e Sur ye ükü et yürüttü ü ya a e tek e - ya k ar yere a a e yer a t r e -k e atay e e atay aya ye ata -a a e kaf e er u ut ara ka y ar a e
ak a e e e rt t r Bu k u a yer a a ya ar a r u ek e r
- -
-
B r ka u 1937 Say 1790 271 22 May 1938 1 Say 13 172 22 May 1938 13 ü ü u araya a e 173 24 May 1938 1 Say 14 1
108 /
74 Ayr a yere a Sa ak e e ayr ürk üfu u aktar y ü e eya ett - er ar kay ak ar taraf a a e tek e-ekte r üfu e üfu a a ak a a y a Sur -
ye e a a are Sa ak er e Sur ye ar -a r ktar Er e yer e t r t r75 ürk ü-
kü et 7 a ra 1938 e atay ak uru u ra a e M et er e yet e e r te t
et t r76 Ayr a atay e e e kat urette a -et e karar er eya et t r77 atay a faa yet tere M et er e yet y u-u ürk a k a uy u a a k r te t e -
t r Sa akta ürk ere uy u a a a k yere a a u ek e ya t r
- -
Sa akta 1 a ra tar ka e -Uru a a e-
te atay a ya a a ay ar ter e e rerek ürk er Sa akta a k uy u a y ü e ka-u yu u ya t aya y e k te e ü er yet-
er er a ete er taraf a e e t r t r Rey a -ye Ara ar De e eye ektu ya arak ya a k a-r a k a ay ükk ar ka atarak uru u r te t e e ek er r k er ur u a t r79
Ba Sa ak ya a ay ar ü ü ü ü e tak et e ka u yu u ay ar kar ak tutu u-u k tr a t a tut aya a a a t r Bu a ay
e u a f a ek e e e r ek ü -kü ür ukar a er e a er u uru a r ek-t r Sa akta ya a a u ay ar ü er e e k y u atay a ayr t r 1938 a a a aya e er atay a ur uru u e ürk -
ye ra 30 k k ku et y t r 3 a ra 1938 e De e e M ar re a er rerek
atay a ayr t r atay a ye ak er ya -aya a a t r e k e Ja ar a ku a a - ye ak er e u turu u tur80 ürk ye-
ra a ara a ya a rü e er et e e A takya a a ker r A t a a 4 a ra 1938 e
74 24 May 1938 1 Say 14 375 B A 030 10 0 er 27 05 192876 Utka atürk
ürk ar uru u A kara 1983 619 E Day Atatürk er te yay ar Er u-
ru 2003 13577 29 May 1938 1 Say 19 178 1 a ra 1938 1 Say 21 179 3 a ra 1938 Say 23 180 4 a ra 1938 1 Say 24 1
e e f k Rü tü Ara e ra Büyüke P -t ara a r ürk ra D t uk A t a a- a a t r 6 a ra 1938 e atay a
ye are kuru u tur81 Bu ara a Sa akta ya a-ya ürk ye Sur ye e Lü a e e k er ata a k e e akk e r e r t k
a a t r82 atay a a atay e e e - ürk ye e ra a ara a a e y ü -
e a er er e yer tut u tur atay e e e kat urette a ürk ye Büyüke B Suat Da a e ra a ar ye a r B B e ara a
ü e er e a e e rü e er a a ar e u a er t r Bu y e
A kara e Par te re r te yay a a ek e t r83
81 7 a ra 1938 1 Say 26 182 A a S fu u-A Da ta 87 A t a a er k a S y a
A kara 1981 62683 9 a ra 1938 1 Say 28 1
109/
4 e u a ürk ye- ra a ara a a a-a A ker a a aya uy u arak Sa akta re
a a ak ürk a ker ku et ü r k er Sa ak a r t r A ay ükrü a at k uta -
a atay a re ürk r u r k er e a er er yere a a k ayfa ar a e yer tut-u tur84 5 e u 1938 e ara u et er u-a a ur ay A ay ükrü a at k uta -a r tu ay atay a rer85 ürk a ku et e-
r atay a r e atay ar y ar r e-e r uru u tur Bütü atay ar -
rü e eye a e e er e u ay e ku a a kar a e yere e u u a a e-
84 12 a ra 1938 1 Say 31 185 atay Bayra a y r 6 e u 1938 1 a a ete u u a a a ürk a ker atay a r ü ü ü ü-e a er ya t r Bu a er S P ta Sa a U u a ete er e ü ük arak a er ya t r 2 e u 1938 1 3 e u 1938 1 5 e u 1938 1
te er e k ayfa ar a yer a r86 A ay ükrü a at k uta a a ürk a ker r a a aya uy-u arak aat 5 te t are Paya e a a ü e-
r e Sa ak a rerek a a ay a e r e e -e ere k u a aya a a t r87 Sa ak a re ürk a ker r k er e A ay a at k uta-
a Paya ta re k u ay karak u e-e ra a ar a ar e e yak a ara-
y a k yü e e ürk ye ke eru k -u et Be atay Va A urra a Me ek e a k art Ba ka A u a ürk e e faa eyet üye er taraf a kar a t r88 Bu kar a-a ya ra ürk r k er er yer e ürk e ürk ya ar taraf a üyük e ter er
86 atay a r k 5 e u 1938 1 atay a k re A ker er 8 e u 1938 1 A takya a e k er 10 e u 1938 1
87 5 e u 1938 1 4 e u 1938 1 5 e u 1938 188 1 Say 22 1
110 /
e kar a t r89 4 e u 1938 a t a a ar a M et er e yet S r y u 4
a 1938 e atay De et r ar te t et ek ü ere e e a a ar a at t r90 Bu uru a yat f ürk ye e e e e e-
a aya Sur ye A kara e k kur ak y -ü e r er e u u a akt r Bu r y e
Sur ye yukar a e ü ere atay ür-k ye e Sur ye ara a ay a a ter tek Sur ye De et a a Atatürk ü e a e t re e kat ak ü ere ürk ye ye e a E r A A a atay ay a a e ü ü e
ürk ye D er Baka ükrü Sara u a a -t r Bu u ü er e Sara u atay r ar -
a ka a Bay r Bu ak e a e a ye er e u a ürk e atay r ar a e -e kar a atay r ar a Sur ye e e
a e k k er ya a e e k u u u e et r t r Bu ara a Sur ye Ba aka e Mar-a e ke er ye e a a ya t r a k a a-a atay ru u u ürk ye e ru a ü-ü ü te k er eya et t r A ak yukar a e rtt Sara u u tek f Sur ye tara-
f a ka u e e e ü er e atay k u u a er a r u a a a a a a t r91
atay De et Me u ar Me 2 Ey ü 1938 tar e t a t r92 De et Ba ka a ay-fur S k e e t r93 atay De et a ka e-
e ayfur S k e k ü t a a Par a e t a atay De et tak e e e y ar e eya at er t r k tü e k -
u a ar utuk ar a e yere a ete er e e-er e r t r94 atay yere a ete er e afer ar kurtu u te a ya ar r er e aka-e er yer a t r95 8 Ey ü 1938 tar yere e u u-a a ete er e Me kuru a atay De et ka-
89 u ur a ka Atatürk Ar Ar V-18- D 74-1 33-3-4-9-10 e aktara A a S fu u-A Da ta
a e 8890 atay Bayra a y r (1921 u araya a e) 5
e u 1838 1 5 e u 1938 191 u uf Sar ay a S 35 421 A a S fu u-A Da ta 98 a S y a atay S ru u e ürk
ra S ya a k er (1936 1939) L Say 193 A kara a 1985 9992 2 Ey ü 1938 1 9 Ey ü 1938 3 3 Ey ü 1938 1 3 Ey ü 1938 193 2 Ey ü 1938 11 1 ay 623 44 194 4 Ey ü 1938 1 4 Ey ü 1938 1 4 Ey ü 1938 1 4 Ey ü 1938 195 4 Ey ü 1938 11 1 Say 624 46 1 8 Ey ü 1938
e e ü e yu er r erek kuru a e -et a atay erke A takya u-u te t e t r96 atay Me atay
De et ayra arak atay Er k e yet a a e t a et u u a e ü er e eya ay rta k r y ay-
ra atay re ayra arak ka u et t r97 atay e et kuru a a a e ya a a a e-
er y ü e faa yet er a at t r atay A - rket kuru u af a Maar f e A ye
ek et er ü e e erek ye ata a ar ya atay a ürk ra e er u tur Ayr a ta
u ar e re kart ta ar ürk ye e a -a a karar a t r t r atay De et Bü-yük M et Me a a karar ar e t a-ka e y u ü e u tur ra atay De et Re a ete e yay a a 23 02 1939 tar karar e ürk ye u ur yet ka u ar
atay ka u ar arak ka u ü e karar er e-rt t r98 Ba e yay kta e atay Mat uat
Mü ür ü ü ü a karar a ürk ye u ur yet Mat uat ka u ar atay a
yürür ü e k u a a e rt t r Bu karara ek arak e k e u ur yet a k Part a-
tay ak a ete er arak yay ya t e rt e e ü atay e ara a ete er e k at-uat ka u u a re a ye a a yat r -u u e t u re e u u yer e r a ka taraf a e yü ra k te at a a a erekt u u u a er t r99 Ayr a ür-
k ye u ur yet e uy u a a U u a Bayra e e e at er akk ak ka u u atay
De et taraf a a ay e ka u e e rt -t r100 atay a yere e u u a a a ye ü-
e e k a e er akk a a er er yay -a t r101 a ka er u ( a k) u u a ar er ka r arak k ay a ye ürk
ku ar a e rt t r102 atay ye
96 8 Ey ü 1938 1 8 Ey ü 1938 1 - 8 Ey ü 1938 1
97 8 Ey ü 1938 1 8 Ey ü 1938 11 1 ay 626 48 198 1 Mart 1939 63 5999 P atay y et kuru u Ba ka P erke e-
e ekreter e atay a ete er uru u akk ak 10 08 1939 tar ra ru 490 01 er 1385 596 4100 29 a 1939 81 111101 6 B r e r 1938 11-1 Say 650-72 2 k Ek 1 Sa ak e atay De et Pu ar102 9 Ey ü 1938 1 8 Ey ü 1938 1
111/
tatü ü e ürk te ka u r e ü er e Sur ye e ürk ye e ra a a ey e r te t -ter er ü e e t r Bu a er er yere e u u a
a ara e ürk e Dü ya ka u yu a u a -t r t r103
. t n An t n ltih k e n
1939 y Mart ay a ürk ye e ya a ak e u e er e ayfur S k e A takya a
A urra a Me ek e a a te te e u e-k arak kat t r S k e e Me ek ürk -ye Büyük M et Me e e u arak e e-er atay t ak a e e e te e ü
u tur Bu k u u ya a a a yer a - e ya a r e et e et a ka e ükü-et a ka a ka r e eket ar a e -
t u a a a a e e t r A urra -a Me ek at ra ar ka e e a e er e e rt t r104 A a k e er ra atay
De et kuru u u a er atay a k Part faa yet- er ter e u tur Bu u ü er -
e A kara a Ra A ak art te k at e e -u ak ü ere er t r atay a atay a k Part ya et ek yer e u ur yet a k Part kuru u tur u ur yet a k
Part k u e ke eru a a arak k a üre e atay er taraf a art te k at ar ku-
ru u tur Bu a a ar atay ürk ye ye t a-k a e üre ku et e r t r 23 a ra 1939 tar atay De et M et Me t a -t a üyük te a ürat e ürk ye ye t ak karar a t r105 t ak karar yere a a -
u u e k e u u a e ya a a a e yer a t r106 ükü et a fe fe ka a e u-ra a A ka a e r e te e erek atay
ükü et e er t r atay Büyük M et Me e ka karar e atay ürk ye ye t -
ak et t r Bu u ü er e ra a ker ku -
103 13 e u 1938 1104 A urra a Me ek 81105 atay A a ata a a u tu 24 a ra 1939 1
24 a ra 1939 1 30 a ra 1939 1 atay Art k Vata Par a r 24 a ra 1939
1 afer ut u O u atay a a u tuk 24 a-ra 1939 1 ürk atay a a u tu 24 a ra
1939 1106 atay A a ata a 23 a ra 1939 1
atay e V ayet 23 a ra 1939 1 atay t af a e Bu ü a E y r 23 a ra 1939 1
et er atay a ek er r 23 e u 1939 ü ü Büyük M et Me a a atay a e e eyet u uru a t ak t re ya -
t r107 Bu tar atay kurtu u ayra arak ka u e t r atay ürk er yurt ar A a ata ayr a r ar a u u u ü ya-ya ka u ett r t r
ürk ye U u arara e e er y e er e re-rek atay e e e a e e u a a ak
rar karar Sa akta ür ür ü ü faa yet-er e rtaya k y u tur Bu a a ar atay a ürk er e ka a a a e ürk ye ye t -ak a ere e ayat e ta t r atay a k ü a e e e ürk ye ter
u u a a e u a e e e e ya a e -at k ka a atay a a k ü a-
e e e e u u a er ürk er e ürk ye kurtar u u y ü e r a u a a e e
u tur 8 a ra 1937 tar e ra u a a k te e a r te raf ürk ye Bey-
rut a k u u a u a t r t r e rafta atay a k afer kut a e rt -
ke t k a er ya e te e e u-u u ar r108 Ayr a 1938 y a a e e re-
e e raf taraf a y e r ru ü a t a a e k er eya e e k k ke eru
u et De ye üra aat et er a-k ü a e e er yar te er r109
Ayr a 8 e u 1938 tar e Bay r Bu ak a-ye er e 110 ürk k y ü er A takya k u-
u a üra aat e erek Sur ye ükü et a k -ar ere e artt r a ka y ey Lat arf er e a ete k ta ku ay e ürk ye y te-e k er e a r Ara a a ata ar ke er e r a a ett r k er er ey e a arak
et ek te k er r er r111 ürk ye u te e ü ere kar e e ya et er e e e e ra a e e Sur ye ükü et e ef a ak
107 atay Bütü ur a ut u O u 23 e u 1939 1 atay Bu ü e t are e B O u 23 e u 1939 1 atay urtu u Bayra
ut a y r 23 e u 1939 1108 B A 030 10 222 501 15 402 35109 B A 030 10 224 10 4 402 447 e aktara u uf Sar ay Atatürk ü atay 32
110 u u a Bay r e Bu ak a ye er uru u e ya k 5 e u 1938 1
8 e u 1938 1111 B A 030 10 224 511 er 1 402 473
112 /
r ere ü aa e et eye ek ta r a rü -ü tür
Sonuatay ra a e a a e
ra a a a a ata ürk ye ye kat a ka ar -e y a e r e te ektüe ü a e e er
a a akta r Bu f k r ü a e e e e ay-ar e e ya a uru u te r a t a ya a-
a e e er ka e er y e ya ar a ta yarak a-a e r e e u tur u ar r Bu e te-
ektüe ka r areket ü ya ar ar e a yay r a ar a ta y a yürüt ü -
uk ar ü a e e e a k ü e yer a arak a-ra y ter er r Bu ka r areket e - er ara a Ve Mü r ükrü Ba Se a-att ut u Bek r S tk u t e a Sü ker
A a k ürk e ükrü O u A et S rr a-u ru a a La a kat ur S e-
a S ar Sa A E er ur e ar k Mü ta a a a ( te e) Ref k a t e Mer ur ye S a e Ba u yer a ak-ta r atay a ürk kü türü ü te e ta ar a
a tar e et a r a a yer a a e e ya a a a a ar r e e-yerek a k ru y e e r eye a a
aka e er e k ru u e e t r t r ü tür ta-a a ar a tar e e k er -
e ürk e ya et er e e r ek e-re a a u tura yere a a e kat a
e r er ü t e t r Bu r er e a a atay a ürk kü tür e r u turarak
u u e t r ekt r D er A kara e atay ara-a r kü tür k r ru u tur akt r S arak
e atay a e kü tür faa yet er e katk u a ak ya ara e ay ara r ya a a a a a akt r Bu ü r ü e a r ka r are-
ket ek e e a att f kr ü a e e er k u u üre ta a a a a (Sa ak a
t ak a) t u ta a a e ya a ya a a e-e er eyr e y ere e ek ere e e katk
a a a a akta r
KAYNAKÇA
Ar i leru a a e e k k er t ar a ter -
t r
Süreli Yay nlarAk a 9 Ey ü 1938 8 Ey ü 1938 24 a ra 1939Atay u 22 May 1938 24 May 1938 25 May
1938 26 May 1938 28 May 1938 29 May 1938 1 a ra 1938 3 a ra 1938 4 a ra 1938 7 a -
ra 1938 9 a ra 1938 12 a ra 1938 6 e u 1938
u ur yet 5 e u 1938atay 2 Ey ü 1938 4 Ey ü 1938 8 Ey ü 1938 6
B r e r 1938atay De et Re a ete 1 Mart 1939 29 a
1939Sa a 3 Ey ü 1938 4 Ey ü 1938 8 Ey ü 1938 9
Ey ü 1938S P ta 4 e u 1938 5 e u 1938 3 Ey ü
1938 4 Ey ü 1938 8 Ey ü 1938 13 e u 1938 23 a ra 1939 24 a ra 1939
S e raf 23 a ra 1939 23 e u 1939a 2 e u 1938 3 e u 1938 5 e u
1938 8 e u 1938 10 e u 1938 23 a ra 1939 30 a ra 1939
U u 24 a ra 1939 23 e u 1939Vak t 24 a ra 1939
e ü 11 e r a 1930 Se e 1-3 5 a u e e 1930 Se e-1-3 17 u at 1932 6 May 1931 8 u at 1932 14 u at 1936 14 02 1936 18 May 1937 29 May 1937 1 a ra 1937 2 May 1937 9 May 1937 11 May 1937 15 May 1937 20 May 1937 25 May 1937 27 May 1937 4 a ra 1937 7 e u 1937 14 e u 1937 27 e u 1937 30 e u 1937 25 e u 1937 11 A u t 1937 22 A u t 1937 2 Ey ü 1937 14 B r ka u 1937 15 B r ka u 1937 5 e u 1938 2 Ey ü 1838 4 Ey ü 1938 8 Ey ü 1938
e Me ua 15 04 1930 e Sa a 8 e u 1938 24 a ra 1939 23
e u 1939BMM a t er e 5/ S 6
S zlü KaynaklarA Büyüka k (10 07 2011)
e er a M k u (16 06 2011)Sue a Bereket (12 06 2011)
ek kaya (20 07 2012)
Telif serlerA a Ser a -
( ta u B er te yay ar ta u 2005
113/
Ba a tay P erre - ( La ra -
e et a ue t D Or e t Ra rt u 3Day E Atatürk er-
te Atatürk ke er e k ar E t tü ü ay ar Er uru 2003
E a r Da a Ar u ek A Ar u A Syr a -Ara at a e Per ery e A e a retta r f
1936 1939 Stu e ur e t e t e e a e O te -u r afr ka V 9 Mü ter 2003
Erka ükrü Atatürk e atay Atatürk afta Ar-a a Say 21 e e ur ay A ker ar e Starate k
Etüt Ba ka ay ar 10 a 1988Erk er u e a - -
t 1 ürk ar uru u A kara 1980ü Me et-Sar e -
( A kara 1982ü ü ü e
- - - ürk ar uru u ay ar A kara 2001
a a Ma u “ - ter at a J ur a f M e Ea t Stu e
V 26 2 (May 1994) a r e U er ty Pre 201 222 R ar Pfaff e u t f Ara at -a arat e P t V 2 2 (Ja 1970)
J ur a Off e Sa ak Met er u at 1937 ü aara ay Ve Mü r a ka y ek ara De r
R a e A takya 1938ar at e a ( - ar Vakf urt ay ar A kara
2003a ur Ma e A e a rette D ute e
A er a J ur a f ter at a La V 39 3 (Ju 1945) Pu e y A er a S ety f ter at a La 2011
— e A e a retta D ute e A er a J ur a f ter at a La V 39 3 (Ju 1945)
a Ra Ara at a t r a Pr -e t e L terature e A er a t r a Re e V 96 5 (De 1991) A er a t r a A a-t 1363-1373
atürk Utka - A kara 1983
Ma A re urkey t e M e Ea t J ur a f te rary t ry V 3 3 e M e Ea t
(Ju 1968)
Me ek A urra a ürk a-r uru u yay ar A kara 1966
Me ek et Pe a a t De ette M ette a-tay De et atay Va yay ar atay 2011
er Me et A kara 1975Sa a A e (
A Stu y ra - ur -Syr a Re at er ty f M a 1918 18 19 ( ay ak A er ka B r e k De -et er ar ar L rary e te e t r a ra 2012)
Sar ay u uf Atatürk ü atay P t ka - - (19361938) Atatürk Ara t r a Merke Der Mart 1996
—Atatürk ü atay P t ka Atatürk Ara t r a Merke Der Say 34 A kara 1996
S e Sara D O f r U er ty Pre e rk 2011
S rr k a e Or f t e re Ma a-te Syr aa Le a e Ra r a ue t 1901-1914 ter at a J ur a f M e Ea t Stu e V 1 2 (A r 1970) a r e U er ty Pre 1970
S fu u A a Da ta A Hatay P e yay e A kara 2008
S yak a a R a tat t Hat a a a re- ay ar ta u 2004
S y a a atay S ru u e ürk ra S ya a k er (1936 1939) Be ete L Say 193 A -
kara a 1985— tat t a A kara 1981S k e ayfur Hatay t Ha a a
a a a ürk ar uru u yay ar A kara 1992ürk e A a k a a Hatay a t 1 ta -
u u ur yet Mat aa 1937U ar er O a a t a
a a a t a y ( Atatürk Ara -t r a Merke yay ar A kara 2004
era Stefa t a a a a a a ya ta- e r eke ta u 1994
— Le Sa ak A e a rette f r at et te rat -u terr t re Re ue e O e t u u a et e a
Me terra ee 48 49 1988ru a er fe ra Ma a et e ke -
eru Sa a ( atay) S y -Ek k e S ya a Du-ru u a k Ba ay t ar (1918 1939) Atatürk u
E A kara
