OTİSTİK ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLEN ÖĞRETİM MATERYALLERİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ

OTİSTİK ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLEN ÖĞRETİM MATERYALLERİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ

* Dilek KILINÇEL** Süleyman ARSLANTAŞ

*** Fatih KOÇAK**** Prof. Dr. Ahmet SABAN

***** Yrd. Doç. Dr. Beyhan Nazlı KOÇBEKER-EİD

* Konya ili Mareşal Mustafa Kemal İlköğretim Okulu OÇEM Öğretmeni; [email protected]** Konya ili Mareşal Mustafa Kemal İlköğretim Okulu OÇEM Öğretmeni; [email protected]*** Konya ili Mareşal Mustafa Kemal İlköğretim Okulu OÇEM Öğretmeni; [email protected]

**** Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi; [email protected]***** Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi; [email protected]

ÖZETOtizm, bir kişinin gerçek dünyadan uzaklaşması ve kendi dünyasına dönük bir yaşam oluşturması durumudur. Ülkemizde, otistik çocukların eğitiminde Bağımsız OÇEM (Otistik Çocuklar Eğitim Merkezi), ilköğretim okulları bünyesinde Bağımlı OÇEM, Özel Eğitim Sınıfı, Özel Eğitim Okulu gibi kurumlar ve uygulamalar bulunmaktadır. Bu kurumlardan birisi de Konya ili, Selçuklu ilçesi, Mareşal Mustafa Kemal İlköğretim Okulu bünyesinde 2004 yılında açılmış olan Bağımlı OÇEM’dir. Bu Merkez, 16 öğretmen, 2 yardımcı çalışan ve 32 otistik öğrenci ile Türkiye’nin en büyük Bağımlı OÇEM özelliğini taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, Mareşal Mustafa Kemal İlköğretim Okulu Bağımlı OÇEM’de geliştirilen ve kullanılan 20 öğretim materyalini tanıtmak (manyetik harfler/sayılar, akvaryum, matematik seti, organlar, duygular/yüz ifadeleri, meslek ağacı, sayı kartları, atık malzemeler, kavram kartları, zamanı planlama, çok amaçlı şekiller, mevsimler, soyağacı, yapboz, renkli bilardo topları, ölçme/hesaplama, kalıp çıkarma) ve bu materyallerin kullanılabilirliği ile ilgili öğretmen (n=10) görüşlerini belirlemektir. Araştırmanın verileri doküman incelemesi ve öğretmenlere uygulanan bir anket ile elde edilmiştir. Öğretmenlerden materyalleri (a) amaca uygunluk (kazanımlar), (b) anlaşılabilirlik ve (c) uygulanabilirlik bakımlarından incelemeleri istenmiştir. Araştırmanın bulgularına göre, öğretmenler genel olarak materyallerin amaca uygunluğu, anlaşılabilirliği ve uygulanabilirliği bakımlarından olumlu görüş belirtmişlerdir. Buradan hareketle, diğer OÇEM’lerdeki öğretmenlerin de kendi öğretim materyallerini geliştirmeleri teşvik edilebilir ve onlara materyal geliştirme konusunda hizmet-içi eğitim kursları düzenlenebilir.

ANAHTAR KELİMELER: Otizm, Bağımlı OÇEM, Materyal Geliştirme

GİRİŞ

Otizm, Türkçede “kendi” anlamına gelen, Latince “auto” sözcüğünden türemiştir. Sözlük anlamı “kişinin gerçek dünyadan uzaklaşması ve kendi iç dünyasına çekilmesi” olan otizmin geleneksel tanımı ve bugün bilinen otizm arasında büyük bir fark bulunmaktadır. Bu farklılık daha çok kelimenin değişik kullanımlarından dolayı ortaya çıkmaktadır. 1930’lu ve 1940’lı yıllarda psikologlar, ilk defa bazı ortak belirtiler gösteren çok sayıda çocuğu gözlemişler ve daha önceki bazı psikologların gerçek dünyadan kaçmaya çabalayan insanları tanımlarken kullandıkları “otizm” kelimesini ödünç alarak, bu durumu “erken çocukluk otizmi” olarak adlandırmışlardır. Bugün otizm hakkındaki birçok tartışma “erken çocukluk otizmi” teşhisi konulan çocukları merkez almakta ve bu gelişme özrü kısaca “otizm” olarak adlandırılmaktadır (Koçbeker, 2003).

Otistik bireyler, Amerikalı çocuk psikiyatrı olan Leo Kanner’in kliniğine gelen çocukların bir kısmının diğerlerinden farklı özellik göstermesi ve bu çocukların ayrı bir grup oluşturduğu ile ilgili olarak Kanner’in ilk kez 1943’te yayınlamış olduğu bir makalesinde gündeme gelmiştir (Sucuoğlu, 2003). Kanner’e göre (aktaran, Wing, 2005), bu çocuklar (1) toplumsal ilişkide ve bireysel olarak kişilerle ilişki kurmada nitel bozukluk yaşamaktadır, (2) takıntılı, tekrarlayıcı davranışlarda ve kendi seçtikleri ilgi alanlarının kısıtlılığı, yineleyici düzenlerin aynı kalmasında ısrarcıdır ve (3) sözel/sözel olmayan dili iletişimsel amaç olarak kullanamamaktadır.

Otistik çocuklar, aşağıdaki tipik davranışların en az yarısını gösterirler (http://www.maxihayat.net/maxiforum/tip-bilimleri/82341-otizm-nedir-otizmin). Bu davranışılar/belirtiler çok hafif ya da çok şiddetli olabilir. Ayrıca, her bir belirtinin etkisi diğerinden farklı olabilir. Bu belirtiler şunlardır: (1) Diğer çocuklarla ilişki kurmakta zorluk. (2) Her şeyin aynı olmasını (rutin) istemek. (3) Uygunsuz ve sebepsiz gülmek, ağlamak. (4) Tehlikeye karşı duyarsızlık. (5) Göz temasının çok az ya da hiç olmaması. (6) Sürekli aynı oyunları oynamak. (7) Acıya karşı duyarsızlık (8) Ekolali (cevap vermek yerine söyleneni tekrar etmek). (9) Yalnız kalmayı tercih etmek. (10) Temastan, kucağa alınmaktan, sevilmekten hoşlanmamak. (11) Objeleri kendi etrafında çevirmek. (12) Seslere karşı aşırı duyarlılık ya da duyarsızlık. (13) Objelere gereksiz yere bağlanmak. (14) İhtiyaçlarını belirtmekte zorlanmak. (15) Konuşma yerine hareketlerle ihtiyaçlarını belirtmeye

çalışmak. (16) Aşırı hareketlilik ya da hareketsizlik. (17) Bir sebep olmadan üzüntü duymak, strese girmek. (18) Normal öğrenme metotlarına karşı duyarsızlık. (19) Motor hareket gelişiminde yetersizlik.

Ülkemizde otizm ve otistik çocukların eğitimi alanında, son yıllarda hızlı bir ilerleme kaydedilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB, 2006) Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde otistik bireyler başlığı altında (4. madde/u bendinde); “sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey” olarak tanımlanmaktadır. Son on yıllık dönemde, otistik çocuklar için resmi boyutta Bağımlı ve Bağımsız OÇEM’ler (Otistik Çocuklar Eğitim Merkezi), özel eğitim sınıfı ve okulları, özel boyutta ise özel rehabilitasyon merkezleri gibi eğitim kurumları oluşturulmuştur.

Oluşturulan resmi kurumlardan birisi de Konya ili, Selçuklu ilçesi, Mareşal Mustafa Kemal İlköğretim Okulu bünyesinde 2004 yılında açılmış olan Bağımlı Otistik Çocuklar Eğitimi Merkezidir. Bu kurum, Bağımlı OÇEM’ler içerisinde 16 öğretmen, 2 yardımcı çalışan ve 32 otistik öğrenci ile Türkiye’nin en büyük merkezi olma özelliğini taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı, Konya ili Mareşal Mustafa Kemal İlköğretim Okulu Bağımlı OÇEM’de geliştirilen ve kullanılan 20 öğretim materyalini tanıtmak ve bu öğretim materyallerinin kullanılabilirliği ile ilgili öğretmen görüşlerini belirlemektir.

YÖNTEM

Araştırmanın verileri doküman incelemesi ve öğretmenlere uygulanan bir anket ile elde edilmiştir. Bu amaçla ilk olarak Konya ili Mareşal Mustafa Kemal İlköğretim Okulu Bağımlı OÇEM’de geliştirilen ve kullanılan 20 öğretim materyali tanıtılmıştır. Daha sonra, bu materyallerin kullanılabilirliğini ortaya koymak amacıyla Konya ilinin diğer Bağımlı OÇEM’lerinde görev yapan 10 öğretmenin görüşüne başvurulmuştur. Bu amaçla, öğretmenlere 20 materyal hakkında bilgi içeren bir doküman verilmiştir ve onlardan materyalleri (a) amaca uygunluk (kazanımlar), (b) anlaşılabilirlik ve (c) uygulanabilirlik bakımlarından incelemeleri istenmiştir. Ayrıca, açık-uçlu bir soru ile varsa diğer görüşlerini ve önerilerini de belirtmeleri istenmiştir.

http://www.maxihayat.net/maxiforum/tip-bilimleri/82341-otizm-nedir-otizmin


mailto:[email protected]




BULGULAR

Materyal 1: Manyetik Harfler/Sayılar

Şekil 1: Manyetik Harfler/Sayılar

Materyalin yapılışı ve amacı: 5x8 cm boyutlarında 200 parça ahşap malzeme üzerine harfler ve sayılar yapıştırılarak şeffaf bantla kaplanmış ve arkalarına mıknatıs yapıştırılmıştır. Bu parçalar 1x2 m boyundaki bir manyetik tahta üzerinde kullanılmaktadır. Bu materyal, Türkçe dersinde “okuma-yazma” öğretiminde ve matematik dersinde “doğal sayıların”, “toplama işleminin”, “çıkarma işlemlerinin”, vb öğretiminde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Çocuk (öğretmenin yönlendirmesiyle) tahtanın önüne gelir. Öğretmenin yazdığı kelime ve sayıları okur. Söylenen sayı, rakam ve kelimeleri yazar; yazdıklarını okur.

Öğretmen görüşleri Öğretmenlerin tamamı, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Ö6 ise “resimle desteklenirse” ve Ö2 ile Ö8 de “renkli hale getirilirse” materyalin verimliliğin daha da artacağını belirtmiştir.

Materyal 2: Akvaryum

Şekil 2: Akvaryum

Materyalin yapılışı ve amacı: 1x1 m boyutundaki beyaz kumaş üzerine 30 cm çaplı mavi renkli kumaş bir akvaryum, üstü açık cep şeklinde dikilmiştir. Çeşitli renk ve büyüklükte içi kauçuk dolu kumaştan balıklar oluşturulmuştur. Bu balıkların ve akvaryumun çeşitli noktalarına (üst, alt, sağ, sol) Amerikan bantları dikilmiştir. Bu materyal, renkler, canlılar, yumuşak-sert, sağ-sol, alt-üst, vb kavramların öğretiminde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen üzerinde balıkların olduğu bezi masaya serer. Balıkları yapışkanlarından çıkarır. İlk önce, içinde ve dışında, daha sonra da sırasıyla altında-üstünde, sağında-solunda, yumuşak-sert kavramları üzerinde çalışılır.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin tamamı, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Örneğin, Ö4 materyalin “destekleyici ve dikkat artırıcı çalışmalarda” çok faydalı olabileceğini ifade etmiştir.

Materyal 3: Matematik Seti

Şekil 3: Matematik Seti

Materyalin yapılışı ve amacı: 2 adet ahşap zemin (10 çubuklu), 200 dolayında farklı renk, şekil ve boyutta ortası delikli ahşap malzemelerden oluşmuştur. Bu materyal, rakamları tanıma, sayı sayma, sıralama ve eşitleme, eşleme, renkler, büyük- küçük kavramı, sınıflandırma, basamaklar, vb konuların öğretiminde kullanılabilir. Materyalin kullanımı: Öğretmen materyalleri masanın üzerine koyar. Öğrencilerin incelemesine imkân tanır. Abaküsün basamaklarına değişik sayılarda bloklar koydurulur. Bu basamaklardaki materyaller için üzerinde sayı yazan küplerle eşleme yapılır. Abaküsün çubuklarındaki renklerle uyumlu olarak materyallerde uygun renklerle eşleştirilir.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin tamamı (Ö2 hariç), bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Ö2 ise materyalin “çok yaratıcı olmadığını” ve “köşelerinin sivri olmasının sakıncalı olacağını” ifade etmiştir.

Materyal 4: Organlar

Şekil 4: Organlar

Materyalin yapılışı ve amacı: İçi elyaf ile doldurulmuş kumaş bebeğin organların bulunduğu noktalarına Amerikan bantları dikilmiş ve kalın kumaşlardan çeşitli organlar oluşturulmuştur. Bu materyal, vücudun bölümleri, duyu organları ve bu organların görevleri öğretilirken kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen öğrenciye pelüşü gösterir. Organları öğrencilere tanıtır. Önceden takılı olan parçaları çıkararak masanın üstüne koyar. Daha sonra, öğrencilerden organları yerlerine düzgün bir şekilde koymalarını ister.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin tamamı, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Örneğin, Ö10 materyaldeki “organların sökülüp takılabilir olmasını” çok kullanışlı bulduğunu ve Ö1 ile Ö6 da materyalin “çok sayıda duyuya hitap ettiğinden dikkat çekici” olduğunu ifade etmiştir.

Materyal 5: Duygular/Yüz İfadeleri

Şekil 5: Duygular/Yüz İfadeleri

Materyalin yapılışı ve amacı: 60x60 cm boyutunda 10 sayfadan oluşan ve her bir sayfasında kumaşla kaplanmış değişik bir yüz ifadesinin bulunduğu bir kitap. Bu materyal, duyguların ve bunlara bağlı olarak değişen yüz ifadelerinin öğretiminde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen duygu isimlerini söyler, öğrencinin materyal üzerinde göstermesini ister. Öğrenci ismi söylenen duyguyu materyal üzerinde kendisi yapar. Kısa bir metinde geçen duyguları sıralar.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin çoğu, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Ancak, Ö4 materyalin “dikkat toplamada yetersiz olduğunu” ve üç öğretmen de (Ö2, Ö5 ve Ö6) materyaldeki “duygu ve yüz ifadesi sayısının arttırılması” gerektiğini belirtmiştir.

Materyal 6: Meslek Ağacı

Şekil 6: Meslek Ağacı

Materyalin yapılışı ve amacı: 1,5x1 m boyutunda pembe bir kumaş üzerine 4 değişik mesleğe ait resimler ve özellikler anlamlı bir sıra ile dizilidir. Bu materyal, meslek çeşitlerinin ve özelliklerinin öğretiminde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen önce meslek bezini duvara asar. Mesleklerin adını ve özelliklerini söyler. Öğrenciden ismi söylenen mesleği göstermesi istenir. Öğrenci mesleklerin kullanıldığı araçlardan tümevarım yoluyla araç-meslek ilişkisini kavrar.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin çoğu, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Ancak, Ö5 materyalin “çok karışık” olduğunu ve iki öğretmen de (Ö3 ve Ö4) “biraz daha sade ve büyük boyutta olması” gerektiğini belirtmiştir.

Materyal 7: Sayı Kartları

Şekil 7: Sayı Kartları

Materyalin yapılışı ve amacı: 1-10 arasındaki sayılar çeşitli renklerde, 20x28 cm boyutlarında mukavva üzerine renkli karton yapıştırılarak oluşturulmuştur. Sonra her bir sayı için A4 büyüklüğünde, sayı ile paralel resimler oluşturulmuştur. Bu materyal, sayı (1’den 10’a kadar), renk ve büyük-küçük kavramlarının öğretilmesinde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen materyalleri masanın üzerine koyar. Öğrencilerin incelemesine imkân tanır. Öğretmen rakamlardan “1” rakamını öğretecektir. Öğretmen iki farklı rakam arasından “1” rakamını göstermelerini ister. Öğretmen “1” rakamı ile doğru nesne kartını eşlemesini ister. Aynı işlem basamakları diğer rakamlar için de tekrarlanır.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin tamamı, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur.

Materyal 8: Atık Malzemeler

Şekil 8: Atık Malzemeler

Materyalin yapılışı ve amacı: Çeşitli renk ve büyüklükteki atık malzemelerden (pipet, pet şişe, viyol, karton, tel parçaları vb.) hayvan figürleri oluşturulmuştur. Bu materyal, çevremiz, atık malzemeler, bitkiler, hayvanlar, vb konuların öğretiminde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: İlk önce öğrenciden canlılar arasından hayvanı göstermesi istenir. Atık malzemelerden yapılan hayvanlar gösterilerek hangi hayvanın olduğu sorulur. Çocuklar hayvanların isimlerini söyler. İsmini söyledikleri hayvanların seslerini taklit etmeleri istenir.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin çoğu, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Ancak, Ö1 ve Ö4 materyaldeki resimlerin “gerçeklerini temsil etmede yetersiz” olduğunu ve bu nedenle bu “resimlerin ayırt edilmesinde güçlük yaşanabileceğini” ve üç öğretmen de (Ö2, Ö5 ve Ö7) materyalin “dayanıksız” olduğunu ifade etmiştir.

Materyal 9: Kavram Kartları I

Şekil 9: Kavram Kartları I

Materyalin yapılışı ve amacı: 20 adet 50x70 boyutunda ve 50 adet 20x30cm boyutunda, toplam 70 adet çeşitli bitki ve hayvanlarla ilgili resimler oluşturulmuştur. Bu materyal, canlı varlıklar, bitkiler, hayvanlar, ses çıkarma, vb konuların öğretiminde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: İlk önce öğrenciden canlılar arasından hayvanı göstermesi istenir. Üzerinde hayvan resmi olan tabloyu göstererek hangi hayvanın resmi olduğunu sorar. Çocuklar hayvanın isimlerini söylerler. Daha da eğlenceli olması için öğrencinin hayvan sesi çıkarması yani heceleme öncesi ses çıkarma şeklinde taklit yapmaları sağlanır. Öğretmenin sorusuna ilk doğru yanıtı veren öğrenciyi öğretmen yanına çağırır. Torbanın içindeki kartlara bakarak o hayvan resmini bulmasını ister. Öğrenci hayvan resmini eşleştirince ödül alır.


Materyal 10: Meslekler

Şekil 10: Meslekler

Materyalin yapılışı ve amacı: 20 x 30cm boyutunda mukavva üzerine yapıştırılan 10 meslek resminden oluşmaktadır. Bu materyal, meslek çeşitlerinin ve özelliklerinin öğretiminde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen önce meslek kartlarını masaya koyar. Mesleklerin adını ve özelliklerini söyler. Öğrenciden ismi söylenen mesleği göstermesi istenir. Öğrenciden gösterilen karttaki mesleğin ismini söylemesi istenir.


Materyal 11: Zamanı Planlama

Şekil 11: Zamanı Planlama

Materyalin yapılışı ve amacı: 70x100 cm boyutunda bir karton üzerine 20 cm çapında 8 saatten ve modüler bir akrep/yelkovan sisteminden oluşmaktadır. Bu materyal, zamanı ölçme, saatler, bir günü planlama, vb konularında kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen öğrencilere saat maketlerini göstererek ne olduğunu sorar. Öğretmen ayarladığı saatleri öğrencinin okumasını ister. Öğretmen zamanı söyler, öğrencinin saatler üzerinde bu zamanı göstermelerini istenir. Öğrencinin bir gün boyunca yaptığı işleri, saatleri kullanarak planlaması istenir.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin çoğu, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Ancak, Ö1 bu materyalin “engelsiz öğrenciler için daha uygun” olduğunu ifade etmiştir.

Materyal 12: Çok Amaçlı Şekiller

Şekil 12: Çok Amaçlı Şekiller

Materyalin yapılışı ve amacı: 5 adet 30x50 cm boyutunda manyetik kâğıtlar ile kaplanmış mukavvadan oluşmaktadır. Çeşitli renk, şekil ve büyüklüklerde mıknatıslı kâğıda yapıştırılmış parçaların birleştirilmesi esasına dayanan malzemelerden oluşmaktadır. Bu materyal, simetri, renk, üçgen, kare, daire, dikdörtgen, vb konuların öğretiminde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğrencilere renkler sorulur. Öğrencilere gösterilen geometrik şeklin ismi sorulur. Bu geometrik şekillerle öğrencilere çeşitli resimler yaptırılır. Öğrenci şekillerle, yaratıcılığını kullanarak, istediği resmi oluşturur.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin çoğu, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Ancak, Ö2 ve Ö7 bu materyalin kullanımında “öğretmenin model olması” gerektiğini ifade etmiştir.

Materyal 13: Kavram Kartları II

Şekil 13: Kavram Kartları II

Materyalin yapılışı ve amacı: Çeşitli, tür, şekil ve renklerde ikişerli resimlerden oluşan 40 adet 20x30cm büyüklüğündeki parçadan oluşmaktadır. Bu materyal, renkler, eşleme, eşyalar, vb konularda kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen araçları masanın üzerine koyar. Araçları kutusundan çıkarır ve öğrencilere tanıtır. Hangi şeklin ve hangi rengin ne olduğunu söyler. Öğrencilerden adını söylediği renk ya da eşyayı kutuya atmasını ister.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin çoğu, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Ancak, Ö7 materyalde “resim yerine gerçek nesne kullanımını” önermiştir.

Materyal 14: Mevsimler

Şekil 14: Mevsimler

Materyalin yapılışı ve amacı: 50x70 cm boyutunda dört bölümden (dört mevsimden) oluşan resimlerin üzerinde bulunduğu mıknatıs kâğıtlı zemine, mevsim karakteristiklerinin yerleştirilmesi ile oluşur. Bu materyal, mevsimlerin özellikleri, parça-bütün ilişkisi, vb konularda, ayrıca, küçük el kaslarının geliştirilmesinde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen tabloyu duvara asar. Parçalarını çıkararak masanın üzerine koyar. Öğrenciden parçaları uygun alanlara yerleştirmesini ister. Tablo üzerinde mevsimlerin özellikleri tekrar edilir.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin çoğu, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Ancak, dört öğretmen (Ö4, Ö5, Ö6 ve Ö7) “mevsimlerin tek materyalle değil”, her mevsim için hazırlanmış “ayrı ayrı materyallerle öğretilmesinin daha doğru olacağını” ifade etmiştir.

Materyal 15: Soyağacı

Şekil 15: Soyağacı

Materyalin yapılışı ve amacı: Beyaz renk bir mutfak önlüğü üzerine aile bireylerine ait fotoğrafların Amerikan bantlarıyla takıp çıkartma temeline dayalı olarak oluşturulmuştur. Bu materyal, ailedeki bireyler ve yaptıkları işler konularında kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen materyali uygun yere asar. Öğrencinin ailesindeki kişileri önlüğe asar. Resimdeki kişilerin kim olduğunu öğrenciye sorar. İsmi söylenen kişinin resmini gösterir. Resimdeki kişilerin meslekleri üzerine konuşulur.

Öğretmen görüşleri: Öğretmenlerin çoğu, bu materyali amaca uygunluk, anlaşılabilirlik ve uygulanabilirlik yönlerinden kullanışlı bulmuştur. Örneğin, Ö1 bu materyali “kolay taşınabilir olması özelliğinden dolayı çok beğendiğini” belirtmiştir. Ancak, Ö6 bu materyal için “önlük yerine başka bir eşyanın seçilmesinin daha doğru olacağını” ifade etmiştir.

Materyal 16: Yapboz

Şekil 16: Yapboz

Materyalin yapılışı ve amacı: 45x60 cm boyutlarında ahşaptan zemin üzerine yine ahşap 6 parçalık yapbozdan oluşmaktadır. Her yapboz parçasının altında bir günlük rutin işlerden (öz-bakım becerileri) biri bulunmaktadır. Her bir etkinlik sonunda yapbozdan bir parça takılarak pekiştirme amaçlı da kullanılabilir. Bu materyal, öz-bakım becerilerinin (el-yüz yıkama, diş fırçalama, yemek yeme, vb) öğretiminde ve parça bütün ilişkisini kavratmada kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Çocuğun gün boyu yapacağı günlük beceriler, öğrencilere materyalden gösterilir. Tüm beceriler sırasıyla öğrencilere uygulatılır. Yaptığı her doğru beceri için yapbozda bir parça yerleştirir. Öğrenciden sırasıyla tüm becerileri yapması sağlanır.


Materyal 17: Renkli Bilardo Topları

Şekil 17: Renkli Bilardo Topları

Materyalin yapılışı ve amacı: 70x100 santimlik (dört köşesinde delikleri bulunan) yeşil bir karton zemin üzerine renkli pinpon toplarını ilgili renklerdeki köşelerdeki deliklere katma esasına dayanan eşleme ve ince kas geliştirme aracı. Bu materyal, renkler, eşleştirme, yön kavramlarının öğretiminde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğrenciye renkler sorulur. Bilardo masasının kenarındaki renklere dikkat çekilir. Öğretmen öğrencilere model olarak oyunu bir kez oynar. Köşelerdeki deliklerin renkleriyle eşleştirme yaparak toplara vurulur. Aynı işlemler öğrencilere de yaptırılır.


Materyal 18: Kavram Çiçeği

Şekil 18: Kavram Çiçeği

Materyalin yapılışı ve amacı: 70x100 cm boyutunda kumaşla kaplı ve belirli aralıklarla Amerikan bandı takılan mavi renkte bir zemin, değişik renklerde çiçekler, sayılar ve yapraklardan oluşur. Bu materyal, renk ve sayı kavramının öğretilmesinde, el-göz koordinasyonunun sağlanması, parça-bütün ilişkisi kurma, vb konularda kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen kavram çiçeğini duvara asar. Öğrencileri üçe ayırır (renkler, sayılar, şekiller olarak). Öğrencilere parçaları verir. Parçaları yerlerine yapıştırmalarını ister.


Materyal 19: Ölçme/Hesaplama

Şekil 19: Ölçme/Hesaplama

Materyalin yapılışı ve amacı: 70x100 cm boyutlarında kumaşla kaplı ve belirli aralıklarla Amerikan bandı takılan mavi renkte bir zemin, değişik renklerde çiçekler, sayılar ve yapraklardan oluşan çok amaçlı bir materyaldir. Kütle ölçüleri, paralar, ağır-hafif kavramı, az-çok, büyük-küçük, renkler, sıfatlar, bitkiler, konularının sunumunda kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğrenciye nerelerden alışveriş yaptıkları sorulur. Öğrenci hazırlanan materyalin yanına götürülür ve ne olduğu sorulur. Fiyat etiketlerine dikkat çekilir. Temsili bir alışveriş yapması sağlanır. Alışveriş yapılırken kullanılan ölçü birimlerine dikkat çekilir. Değişik kilolardaki ağırlıklar incelenir. Alışverişte paranın kullanıldığı söylenir. Meyvelerin renkleri söyletilir.


Materyal 20: Kalıp Çıkarma

Şekil 20: Kalıp Çıkarma

Materyalin yapılışı ve amacı: Eski röntgen filmlerinden oluşturulmuş sınırlı çizgi ve boyama aracı. 20 x 30 cm ile 50 x 50 cm boyutları arasında değişen çeşitli çizimleri bulunan 50 materyalden oluşmaktadır. Bu materyal, trafik işaretlerinin, harflerin, kavramların, şekillerin öğretilmesinde kullanılabilir.

Materyalin kullanımı: Öğretmen ilk önce öğrencilere çeşitli şekillerdeki kalıpları verir. Bunları boyamalarını ister. Ortaya çıkan resmin isimlerini ve neyi ifade ettiklerini sorar. Yapılan resimler üzerine öğrenci konuşturulur.


SONUÇ VE ÖNERİLER

Otistik çocuklar işitsel uyarıcıları algılamakta zorluk çekerler; bu nedenle yalnızca sözel yönerge onlara yeni bir şeyler öğretirken ve çoğu zaman ne yapacaklarını anlamaları için yeterli olmaz. Yönergenin yazılı olduğu kart, resim veya nesne daha etkili olur. Ayrıca, somut düşündükleri için, öğretimde zengin görsel materyallerin kullanılması sembolik ve soyut dille ilgili kavramları anlamalarına yardımcı olur. Otistik çocukların bireysel özellikleri göz önüne alınarak ve sevdikleri, ilgi duydukları alanlar ve duygusal tercihlerinden yararlanılarak öğretimin görselleştirilmesi ve materyallerin zenginleştirilmesi onların daha iyi öğrenmesine ve eğitilmesine önemli bir katkı sağlamaktadır.

Bu anlayışa dayalı olarak, Konya ili Mareşal Mustafa Kemal İlköğretim Okulu Bağımlı OÇEM’de geliştirilen ve kullanılan 20 öğretim materyali, görüşüne başvurulan diğer Bağımlı OÇEM’lerdeki öğretmenler tarafından da otistik çocukların eğitiminde kullanışlı ve faydalı bulunmuştur. Hatta öğretmenlerden bir kısmı materyal geliştirme konusunda yardım talebinde bulunmuştur. Diğer bir kısmı da burada geliştirilen materyalleri kullanmak istediklerini belirtmişlerdir.

Buradan hareketle, özel eğitim hizmeti veren diğer kurumlardaki (OÇEM vb) öğretmenlerin kendi öğretim materyallerini geliştirmeleri teşvik edilebilir. Bu amaçla, öğretmenlere materyal geliştirme ve kullanımı konusunda hizmet-içi eğitim kursları düzenlenebilir. Bu amaçla, ayrıca, kurumlarda materyal geliştirme atölyelerinin oluşturulabilir. Bundan başka, eğitim fakültelerinin özel eğitim bölümlerinde okutulmakta olan “Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı” derslerinin yürütülmesi esnasında Otistik Çocuklar Eğitim Merkezleriyle işbirliği yapılarak, derslerde üretilen materyallerin otistik çocukların eğitiminde kullanılması sağlanabilir.

KAYNAKÇA

http://www.maxihayat.net/maxiforum/tip-bilimleri/82341-otizm-nedir-otizmin (Erişim tarihi: 05.01.2011)

Koçbeker, B. N. (2003). Otistik Bir Çocuğun Yabancı Dil Öğrenimine İlişkin Örnek Olay İncelemesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2006). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. 31.05.2006-26184 Sayılı Resmi Gazete.

Sucuoğlu, B. (2003). Otizm ve otistik bozukluğu olan çocuklar. İçinde, Özel Eğitime Giriş (Ed. A. Ataman). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.



Documents

OTİSTİK ÇOCUKLAR İÇİN GELİŞTİRİLEN ÖĞRETİM MATERYALLERİNE İLİŞKİN ÖĞRETMEN GÖRÜŞLERİ