Progettazione grafica della mostra “Aiolis Kyme’si: Şehir ve Yayılım Alanı (Kyme Eolica. La città e il suo territorio)” (a cura di A. La Marca, 2011)

Aiolis Kyme’si A. LA MARCA (Kyme Kazı Başkanı)

Aiol`ler tarafından kurulmuş olan kentlerin en büyüğüdür. İ.Ő. XI yüzyılın ortalarında kurulmuştur. Kyme`lilerin deniz yoluyla yaptıkları ticaret ve tarım, ekonomileri için çok önemli iki unsur olmuştur. Side ve güney İtalya` daki Cuma`nın da aralarında bulunduğu bir çok kentin ana şehri olmuştur. Kyme önemli bir liman kentiydi. Antik kaynaklardan elde edilen bilgiler ve günümüzde açığa çıkarılan arkeolojik buluntuların ışığında, kentin arkaik dönemde ekonomik açıdan çok geliştiği bilinmektedir. Kent sikke basan ilk şehirlerden biri olmuştur. Klasik dönemde (İ.Ő 450-323) Kyme Ege şehirlerinin politik tablosu içinde önemli bir yere sahipti. Aiolis Birliği`nin lideri konumundaydı; sonrasında Atina Birliği`nin bir üyesi oldu. İ.Ő dördüncü yüzyılın ikinci yarısında dikkat çeken bir ticaret merkeziydi. Büyük İskender Apollon Tapınağı`na bronz bir şamdan hediye etmiştir. Helenistik Donem`de (İ.Ő. 323-31) bazı önemli anıtlar yapılmıştır: İki tepe arasındaki düzlüğe inşa edilen görkemli sur duvarları, tiyatro, kıyıdaki Portik, güney tepedeki yerleşim alanı, mendireğin genişletilmesi. Bu dönemde de önemli bir ticari merkezdir. Erken İmparatorluk Dönemi`nde biri İ.S 17 diğeri 94 yılında olan ve şehre büyük zarar veren iki deprem yaşanmıştır. Yazıtlar ve kazılar esnasında ortaya çıkarılan antik kayıtlardan anlaşıldığına göre, şehir yaşadığı iki deprem sonrasında dahi önemini kaybetmemiştir. Çalışmalar ışığında Geç Antik Dönem-Erken Bizans Dönemi`nde (İ.Ő. IV-VI yüzyıllar) kentin geniş bir alana yayıldığı ve VII. yüzyılda terk edildiği anlaşılmaktadır. XII.-XIII yüzyıllarda yaşam limanın korunmasına yönelik inşa edilmiş kale çevresinde odaklanmıştır.

Aiolis uydu fotoğrafı

ARAŞTIRMA TOPLANTISI

Aiolis Kyme’si: Şehir ve Yayılım Alanı Atatürk Kültür Merkezi - Aliağa, 23 Eylül 2011

Kyme kazı alanları

Kyme: antik mendirek ve ortaçağ kalesi hava fotoğrafı

ELDOR Elektronik ve Plastik Mlz. Ltd. Ştı. Ana Sponsorluğu katkılarıyla

Kyme’de Kazı Ve Araştırmalar A. LA MARCA (Kyme Kazı Başkanı)

A. VESCIO (Calabria Üniversitesi)

Kentin ilk tanımlarını XV. yüzyılda (1429 ve 1446 yılları) burayı ziyaret eden Ciriaco de Pizzicolli d`Ancona yapmıştır. Şehrin öneminin ortaya konması Venedik kökenli Baltazzi ailesi ile başlar. Aristide Baltazzi ve 1874 yılından sonra şehirde ilk kazıları yapan oğlu Demostene bir çok buluntuyu gün ışığına çıkarmıştır. 1876-1877 yılında Kyme`deki bir mezardan ele geçen takılar–mücehverat ve örenyerinden birtakım seramik eserler British Museum`a satılmıştır. 1881 yılında Salonen Reinach ve Edmond Pottier Kyme nekropolünü kazmışlardır. Buradan bazı yazıt ve heykelleri İstanbul Arkeoloji Müzesine, bazı buluntuları ise Paris`teki Louvre Müzesi`ne taşımışlardır. Prag Üniversitesi`nden Antonin Salaĉ mimar Neopomucky ile 1925 yılında kısa ancak yoğun bir kazı dönemi gerçekleştirmiştir. Büyük Türk arkeoloğu Ekrem Akurgal 1953 yılında güney tepenin güney yamacında bazı sondajlar yapmıştır. 60`li yıllarda Alman bilim adamları Kyme`de sualtı ve epigrafi çalışmaları yapmış ve Corpus hazırlamıştır. 1979 yılında İzmir Arkeoloji Müzesi Müdürü Hasan Tahsin Uçankuş (1979-1981 arası) kazı yapmıştır. 1982’den 1984’e kadar Vedat İdil ve Sebastiana Lagona başkanlığında Türk-İtalyan ekip çalışmaları devam ettirmiştir.

1986 yılında Sebastiana Lagona Kültür ve Turizm Bakanlığı`ndan izin alarak kazıların resmi bilimsel başkanı olmuştur. 2008 yılından itibaren Prof. Lagona`nın öğrencisi olan Calabria Üniversitesi öğretim görevlisi Antonio La Marca kazı başkanlığını yürütmektedir.

Antonin Salaĉ kazıları (1925)



(İzmir Müzesi Kazıları 1979-81)


Baltazzi kazıları

Tiyatro frizi - Aiol başlık - Mermer mezar steli (İtalyan kazı ekibi kazıları 1982-2011)

Amazon heykeli Hellenistik mozaik Atlet heykeli

Kyme 1982: Sebastiana Lagona ve Antonio La Marca

Agora E. BELGIOVINE - D. CAPUZZO (Milano Üniversitesi)

R. PACE (Calabria Üniversitesi)

Agora’daki kazı çalışmaları kalker ve andesit bloklardan yapılmış döşemenin geniş bir bölümünü ortaya çıkarmıştır. Agora, diğer Roma Agoraları özelliklerini taşır: Kaideler, esedralar, portikler vb. Agora döşemesini kesen taş döşemeli yolun üzerinde açığa çıkarılan çeşitli yapılar, buranın Ortaçağ’a kadar kullanım gördüğü fikrini doğrular. Alanda tek nefli, apsisli bir kilise yanında Nekropol ve Agora’yı kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda kesen bir caddenin varlığı anlaşılmıştır. Nekropol alanında kilise ile bağlantılı ve yolla aynı doğrultuda olan 44 adet mezar tespit edilmiştir. Çocuk mezar yüzdesinin oldukça yüksek görüldüğü bu nekropolde az miktarda mezar hediyesi ve bütün iskelete rastlanmıştır. Kilise iki farklı evre ile karşımıza çıkar. Birinci evre, Agora döşemesinin üstündeki yapı ve apsis duvarındaki fresko ile bağlantılıdır. İkinci evrede ise, bir üst döşeme ile iç alanın ve apsisin daraltıldığı anlaşılmaktadır. Kilisenin büyük bir bölümünün üzerine sonraki yüzyıllarda dört kare odadan oluşan 7 metre genişliğinde 40 metre uzunluğunda dikdörtgen büyük bir yapı inşa edildiği görülmektedir. Aynı durum kompleksin güney ve batı kenarlarındaki mekanlarda da söz konusudur. Kompleksin odalarından birinde bir kireç ocağına ve alanın son kullanım evresine ait bulgulara rastlanmıştır. Büyük bina, büyük olasılıkla Ortaçağ Kalesi ile bağlantılıdır; böylelikle, kentin az bilinen Ortaçağ yaşamına tanıklık etmektedir.

Agora-hava fotoğrafı (2011 kazı dönemi)



Kilise ve dikdörtgen büyük yapı

Kilise detay ve apsis içindeki duvar resmi


Agora planı (2011)

Grafik çalışma: E. Belgiovine, D. Capuzzo

Kyme Tiyatrosu S. MANCUSO (Calabria Üniversitesi)

Tiyatro tipik hellenistik dönem tiyatrolarında gözlendiği gibi kentin kuzeyindeki yamaçtan cavea olarak yararlanılarak inşa edilmiştir. Tiyatronun lokalizasyonunu 1925’de Çek bilim adamları yapmıştır. 80’li ve 90’lı yıllarda anıtın antik dönemden kalan izleri ortaya konmuştur. Bir hellenistik dönem yapısı üzerinde yapılan araştırmalar roma döneminin iki evresini ortaya koymuştur. Birinci evre halihazırdaki durumu ile iç organizasyonunun anlaşılması mümkün olmayan cavea ‘nın başladığı euripe kanalı ile sınırlanmış yarım yuvarlak orkestra ile ilişkilidir. Bu evrede iki kenarda kare kaideli küçük sütunlarca kapatılmış 12 küçük sütunla anıtsallaştırılmış mermer pulpitum duvarlı ve dikdörtgen planlı sahne binası görülür. Sahne binası arkasında bloklardan yapılmış döşeme ve bir yağmur suyu kanalı vardır. İkinci evre’de orkestra arenaya çevrilmiştir, belki de su oyunları için genişletilmiştir: gösteri alanı cavea’dan ilk üç sıra alınarak büyütülmüştür. Genişletilen alan taş bloklarla döşenmiştir. Orkestra’nın orijinal döşemesi grekçe yazıtlar taşıyan devşirme mermer bloklardan yapılmıştır. Seyircileri koruma amaçlı suya dayanıklı bir harç ile su geçirmez duruma getirilen balteus (korkuluk)’un üzeri mermer plakalarla kaplanmıştır. Pulpitum duvarıda aynı şekilde suya dayanıklı harç ile kaplanmıştır ve sahne binasında su oyunlarında kullanılmak üzere üç havuz gerçekleştirilmiştir. Bina artık su oyunları için kullanılmadığında, güney parodos tabanının üzerine merdiven şeklinde yapılmış platform ve çok büyük bir yapı inşa edilmiştir. Aynı platform set batı tarafta da görülür. Bu yapılar alanın savunma amacına yönelik olarak yeniden düzenlendiği anlamına gelebilir. Daha sonrasında orkestra alanında, üç tanesi oldukça iyi izlenebilen, kireç ocağı görülmektedir.



Kyme Tiyatrosu

Laser scanner çalışması sonucu ele geçen sonuç


Tiyatronun skene ve orkestra rölöve çizimi

Tiyatro önündeki Stoa C. COLELLI - M. DE FAZIO (Calabria Üniversitesi)

Kyme’nin iki tepesi arasındaki düzlükte, tiyatro ve Agora arasında kalan alanda tarım toprağının hemen altında anıtsal bir yapının kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda uzayıp giden temelleri ortaya çıkmıştır. Temeller, Agora’dan liman alanına kadar ulaşmaktadır. Araştırmalarımız temel yapısının uzunluğunun 125 metre, genişliğinin 15 metre olduğunu göstermiştir. Temel yapısı, oldukça uzun bir bölümünde büyük dikdörtgen taş bloklardan oluşmaktadır. Bazı bölümlerinde bu taş bloklar bulunmamaktadır. Taş blokların olmadığı yerde de kireç harcı ile karşılaşılmıştır. Bu konu hala açığa kavuşturulamamıştır. Temel boyunca yapılan bazı stratigrafik açmalar, anıtın Hellenistik Dönem başlarına tarihlenmesine olanak sağlamıştır. Araştırmalar, yapının değişik noktalarında Geç Geometrik Dönem’den Klasik Dönem’e kadar tarihlendirilebilen stratigrafiler sunar. Kyme kentinin geç dönem yaşantısına ait tabakalarda yağmalar olduğu görülmektedir: Kuzeybatısı daha sonraki yapılar tarafından kullanıldığı anlaşılmaktadır (Büyük bir olasılıkla su taşıdıkları düşünülen pişmiş toprak künkler ve daha üst seviyede pişmiş toprak bir döşeme). Belki de şu anda sadece temellerini gördüğümüz stoa, Strabon tarafından (Strab.XIII,3.6) bahsedilen Aiolis başkentinin görkemli stoalarının bir kanıtı olarak karşımızda durmaktadır.

Stoa çizim



Stoa temeli güneydoğudan görünümü


Stoa: güney kenar kazısından çıkan hellenistik seramik

Stoa: güney köşe stratigrafik kazıdan ele geçen geometrik seramik

c b

a

a) Güneydoğu köşe b) Kuzeybatı kenar c) Kuzeybatıdan görünüm

Geç Hellenistik Küçük Tapınak L. SCATOZZA HÖRICHT - V. DI GIOVANNI

S. IAPINO - M. E. LANDI (Napoli “Federico II” Üniversitesi)

R. MARTINELLI tarafından çizilmiştir Tiyatro’nun güneydoğusu 1984’de Türk arkeologlarca (V.İdil) kazılmış ve Serapis’e adanan bir Satyr heykelinden söz eden yunanca yazıtlı “stylis” açığa çıkarılmıştır. Napoli ‘’Federico II’’ Üniversitesi kazılara 2005 yılında başlamıştır. Çalışmalarda doğu-batı doğrultusunda kalker bloklardan yapılmış dikdörtgen planlı geç hellenistik döneme ait anıtsal bir yapının kaide kısmı açığa çıkarılmıştır. Bu bina izleyen dönemlerde başka yapılarca işgal edilmiştir. Çok azı korunmuş olan anıt roma dönemi yapılarıyla kaynaşmış gibi görünmektedir. Küçük tapınak diye adlandırdığımız anıtın bulunduğu alanın 5.yüzyıl sonu ve 6.yüzyılın ilk yarısı arasında tamamen karmaşık bir düzende olduğu, mimari parçalardan bir bölümünün alındığı, bir bölümünün yer değiştirdiği anlaşılmaktadır. Alanın mimari anlamda bu derece karışık bir durumda olması ve çevresindeki ilgili mekanların henüz kazılmamış olması nedeniyle şimdilik söz konusu yapıyı küçük boyutlu bir tapınak olarak önerebilmekteyiz. Anıt iki farklı dönemi işaret eden ve iri gri kalker taşlardan yapılmış caddenin üstüne inşa edilmiştir. Geç hellenistik dönem anıtının daha büyük olan mekanında İ.Ö 4.3.yüzyıla tarihlendirilebilen olası bir ev yapısı ile karşılaşılmıştır. Geç hellenistik dönem küçük tapınağı İ.S 2.yüzyıla ait bir kamu binasının temelleriyle kaynaşmış durumdadır. Kamu binasının mimari unsurları binanın roma dönemine ait olduğuna işaret eder.



İ.Ö 4.3.y.yıla tarihlenebilen eve ait mekan

İ.S 2.y.yılın birinci yarısına ait kamu yapısı temelleri ve mimari parçaları - tavan kasetleri


Kalkerden yapılmış duvar yapısı (1.y.yıl sonu 2.y.yıl başları)

Grekçe yazıtlı sütun

Geç hellenistik küçük tapınak (2.1.y.y) (kahverengi); hellenistik ev (4.3.y.y) (sarı) Roma dönemi yapıları (İ.S 1.2 y.y) (kırmızı)

Güneytepe Yerleşim Alanı M. FRASCA - M. CAMERA - M. COTTONARO

V. GIUFFRIDA - A. GRANATA - A. PACE (Catania Üniversitesi)

Catania Üniversitesi’nden Prof. Massimo Frasca tarafından Güneytepe Yerleşim Alanı’nda sürdürülen araştırmalar 1988 yılından beri devam etmektedir. Kazılar, İ.Ö. 8.yüzyılın ortalarından İ.S. 7.yüzyılın sonlarına kadar Kyme Antik Kenti’nin tüm yaşam evrelerini gösteren mekanları ve buluntuları ortaya koymuştur. Geç Bizans Dönemi’nin varlığı sırlı seramiklerden anlaşılmaktadır. Kyme’nin Ege’nin belli başlı merkezleri ile olan ilişkisini gösteren tabakalarda ele geçen orta ve geç geometrik seramikler en erken buluntulardır. Veriler ışığında bilinen en erken ev yapısı, Geç Klasik Dönem’e (İ.Ö. 4.yüzyıl) aittir. Bu, tepenin üzerinde iki odadan oluşan bir yapıdır. Yapının kuzey duvarı bombeli taş bloklarla inşa edilmiştir ve aynı zamanda teras duvarı görevi yapmaktadır. Mekan, Geç Hellenistik Dönem’de atıklarla doldurulmuş bir sarnıçla ilişkilidir. Yapı, İ.S. 17’de Kyme’yi yıkan depremden sonra inşa edilmiş peristilli bir domusun mekanları içinde kuzey kenarda plintuslu uzun bir portik örneğinde olduğu gibi, kendisinden daha önceki yapılarla bütünleşmiştir. Ev, İ.S. 7.yüzyılın başlarında kesin olarak terk edilmesine kadar geçen asırlar içinde çeşitli değişikliklere maruz kalmıştır.

Kuzeyden Bakış. Önde kare şeklinde sütun kaideli portik



Peristilin güneybatıdan görünümü

Geç geometrik seramikler


Kazının planı

Hellenistik-Roma yerleşim alanında bulunan sarnıç

Hellenistik Dönemde Güneytepe’de teraslar üzerine inşa edilmiş bir veya birden fazla ev yapısı görülmektedir. Kaya içine oyularak oluşturulmuş büyük bir sarnıç, terracotta borular aracılığıyla çevredeki evlere bünyesine topladığı yağmur sularını iletmekteydi. Daha sonra bu sarnıç kireç tabakası ile kapatılmıştır. Sarnıcın boşaltılmasıyla değişik tip ve çeşitlilikte çok sayıda seramik parçası ile karşılaşılmıştır: Basit seramik, anfora, pişirme kapları, siyah firnisli seramik, terra sigillata, ince cidarlı seramik, kandil parçaları. Sarnıcın en dip bölümünde ele geçen seramik parçaları İ.Ö. 4. yüzyıl sonu, 3.yüzyıl başlarına tarihlenebilmektedir ve sarnıcın kullanım tarihi konusunda bilgi vermektedir. Doğu terra sigillata seramik parçalarının varlığı İ.Ö. 1.yüzyılın ilk on yıllarında sarnıcın kapatılmış olduğu fikrini vermektedir. Böyle bir kronolojik açıklama, İ.S. 17’de Kyme’de ve diğer Küçük Asya kentlerinde meydana gelen yıkıcı depremle tarih olarak kesişmesi nedeniyle önemlidir.

Sarnıç ağzı



Sarnıcın boşaltılması ile ele geçen seramikler


M. FRASCA - M. CAMERA - M. COTTONARO V. GIUFFRIDA - A. GRANATA - A. PACE

(Catania Üniversitesi)

Sarnıç kesit

5,20 m.

Andezit Duvar

Genel olarak “Andesit Duvar” olarak adlandırılan ve İ.Ö 4.yüzyılın sonlarına tarihlendirilen sur yapısı ilk olarak liman alanında açığa çıkarılmıştır. Şimdiye dek yapılan çalışmalarda duvarın 2.40 m.lik bir yüksekliğe kadar korunmuş bölümüne raslanmıştır. Duvarın kalınlığı 3.20 metredir, bu kalınlık iki taş sırası arasına destekleyici toprak ve orta büyüklükteki taşlar konularak elde edilmiştir: İçe bakan yüzü kumtaşı bloklardan dörtgen isodomik teknikle örülmüştür, denize bakan dış yüz ise andesit bloklardan pseudoisodomik teknikte yapılmıştır. Sur yapısında denize olan yakınlığından dolayı “deniz” kapısı ve “sütunlu “kapı olmak üzere iki kapı görülmektedir. Deniz kapısının çok yakınında geç Hellenistik döneme tarihlenen anıtsal girişli küçük bir yapı vardır. Sütunlu kapı olarak adlandırılan ikinci kapı ise, 160 metre uzunluğundaki duvarın ilk bölümünde açığa çıkarılmıştır. Güneye doğru 32 metresi kazılan bir diğer bölüm ile köşe oluşturur. Kapının iki yanında granit taştan yapılmış iri kare şeklinde sütunlar bulunur. Genişliği 3.50 m. olan taş döşemeli yol güneybatı yönünde uzanan duvarın birinci bölümüne paralel olarak devam eder. Sur yapısı araştırmaları dahilinde Güney Tepe’nin güneydoğu eteklerindeki yapılanmayı anlamak üzere açılan test açmalarında duvarın yeni bir bölümüyle daha karşılaşılmıştır. Uygulanan yapım tekniğinin kendine özgü olduğu gözlenmiştir: Bir taban üzerine sandık duvar tekniğinde duvar inşa edilmiştir. Duvar teknik ve malzeme açısından farklılıklar içerir: Kesme taşlar düzenli bir biçimde örülmüş, enlemesine ve boylamasına yerleştirilerek her sırada kendi içinde dikdörtgen bir şekil oluşturulmuştur. Ortaları irili ufaklı taş ve toprak dolguludur. Bu duvar yapısı inşası kesinlikle Kyme’nin İ.Ö 4.yüzyılın ikinci yarısından itibaren girdiği parlak döneminde hazırlanan yeni şehir planıyla ilişkilidir.

Güney tepe çevresinde açığa çıkarılan duvar kalıntıları ışığında sur duvarı olası güzergahı (sarı), kazısı yapılmış bölümler (kırmızı)




A. LA MARCA (Kyme Kazı Başkanı)

D. PISARRA (Calabria Üniversitesi)

Sütunlu kapı yakınlarındaki andezit duvar

Sütunlu kapı

3D Grafik Arch. S. Aıello

Deniz kapısı yakınlarındaki andesit duvar

Sur duvarının 2011 yılı kazılarında açığa çıkarılan yeni bölümü

Kale

Antik kentteki yapıların kalıntılarından toplanan devşirme malzeme ile 12.yüzyılda inşa edilmiştir. Kulelerle güçlendirilmiş düzensiz beşgen plana sahiptir. Dikdörtgen planlı geniş bir avlu etrafında değişik form ve işlevde odalar görülmektedir. Dış duvarları taş dolgulu çift yüzlü duvar yapısına sahiptir, temel yapısından yoksundur, değişik alanlardan toplanmış devşirme malzeme toprak harç ile birleştirilmiştir. Kale aşağı yukarı 80 metre kuzey-güney doğrultusunda, 75 metre güney- kuzey doğrultusunda uzanmaktadır. Altı adet kulenin varlığına işaret eden kalıntılar bulunmaktadır. Ana giriş kuzeydoğu köşe’sindedir; 2.4 metre’lik bu girişin iki yanında kule yapıları bulunur. Güney kenarda daha küçük boyutlu bir giriş söz konusudur. Seramik buluntular ışığında ve yapım tekniklerine dayanarak kale 12. Yüzyıla tarihlenmektedir. Liman alanı yapıları evrelerini gösteren plan



Ortaçağ kalesınde yapılan restorasyonlar

Bızans kalesinde henem sona gelinmiş restorasyon calışmaları


Fase IV secolo a.C.

Fase Tardo Romana

Fase Proto Bizantina

Fase Medioevale

Legenda

Fase Ellenistica

KYMEAREA II

10

L. CALABRESE (Catania Üniversitesi)

R. PARAPETTI (Mımar) A. VESCIO (Calabria Üniversitesi)

Kale ve mendirek rölövesi. Su altında kalmış kale kalıntıları ve mendirek yapıları’nın havadan görünümü

Kyme Kalesinden sırlı seramik (12.13.y.y)

Kyme Körfezi

A. LA MARCA (Kyme Kazı Başkanı)

M. DE FAZIO (Calabria Üniversitesi) Dört Yıldız Nekropol Alanı

Mezarlık alanı Kyme’nin güney-güney/doğusunda yeralan geniş bir tepenin kuzey-kuzeybatı yamacında yeralır. Söz konusu tepe üst taraflara doğru hafifçe dikleşir ve Kyme antik kentinin iki tepesinden biri olan güney tepe eteklerindeki düzlüğe kadar hafif bir eğimle alçalır. Nekropol İ.Ö 7. yüzyıldan İ.S 4. yüzyıla kadar kesintisiz kullanım görmüştür (Hellenistik Dönem bulguları fazladır). Taş döşemeli antik yola paralel bir çizgi üzerinde mezar anıtları ve çoğunluğu kuzeybatı doğrultusunda olan bireysel mezarlar bulunmaktadır. Gömüler değişik tipoloji gösterirler: lahit mezar, çatma mezar, kaya içine oyulmuş mezar, basit gömü, plaka örtülü gömü, kremasyon, kap içi gömüler. İ.Ö 2. yüzyılın ikinci yarısına tarihlendirilebilen yüksek kabartma mezar steli en önemli buluntular arasındadır.

Pythos ve taşlarla oluşturulmuş mezar



Taş döşemeli cadde

Anıtsal mezar yapısı


Mezar steli (İ.Ö 2. y.yılın 2. yarısı)

Taş lahit

Ege Gübre Mezarlık Alanı F. SUDANO (Messina Üniversitesi)

2007-2008 yılları arasında ekibimizce yapılan araştırmalarda iki nekropol alanı kısmen kazılmıştır. Her iki nekropol de Kyme’nin hemen güneyinde bulunmaktadır. Kazılar, ilgili fabrikanın finansal destekleriyle gerçekleştirilmiştir. Geometrik Dönem’e tarihlendirilebilen erken nekropol (1/A), güney tepenin eteklerinde, batısını antik Kaikos Nehri’nin sınırladığı, denize yakın düzlük alanda ortaya çıkmıştır. Küçük bir alan içinde 4’ü kremasyon 5 mezar ele geçmiştir. Ölü küllerinin yer aldığı ve üçünün ağzı taş kapaklı vazoların hemen hepsi oldukça iyi korunmuş durumdadır. Geometrik bezemeli dinos yuvarlak taş kapaklıdır; daha batıda bulunan bir diğeri aiolis buccherosu, geometrik insize bezemeli, parçalar halinde bir vazodur ve kum içine açılmış bir çukur içine bırakılmıştır. Bu iki mezarı içeren tabaka yaklaşık 1 metre derinliktedir. Açmanın kuzeyinde üç mezar daha vardır. Biri çukur içine bırakılmış inhumasyon, diğer ikisi kremasyondur. İkisi de bezemesiz olan vazolardan biri dikey olarak konumlanmış büyük bir pithosdur ve ağzı bir taşla kapatılmıştır. Diğeri boyasız, çift kulplu bir vazodur. Yuvarlak taş bir kapağı vardır. Beş mezardan hiçbirinde mezar hediyesi bulunmamıştır. Aynı alanın diğer açmalarında geometrik nekropolün bulunduğu alan üzerinde Hellenistik Dönem ve Geç Antik Dönem’e tarihlenen bazı duvar yapılarına rastlanmıştır.

2007-2008 yılları çalışmalarında kazılan alanları gösteren Kyme kenti topografik haritası A) Ayaz; B) ve C) Dört Yıldız



Geometrik bezemeli dinos

Ağzı taşla kapatılmış büyük pithos ve boyasız çift kulplu bir vazo


Mekan detay (Hellenistik dönem)

Roma Dönemi ve Geç Antik Dönem Mutfak Seramiği

Mutfak seramiği insanoğlu’nun yaşamıyla bire bir bağlantılı “beslenme” ile ilgili olması nedeniyle çok önem taşır. Saklama ve pişirme kapları hem kültürel hem ekonomik anlamda bilgi kaynağı konumundadırlar. Pişirme kaplarının üretildiği kilin ısıya dayanıklı olma özelliği taşıması gerekir. “Sanayi öncesi” dönemde bu kalitede ve büyük miktarlarda seramik üretmek zorunluluğu bulunmaktadır. Pişirme kaplarının üretildiği kilin ısıya dayanıklı olma özelliği taşıması gerekir. “Sanayi öncesi” dönemde bu kalitede ve büyük miktarlarda seramik üretmek zorunluluğu bulunmaktadır. Üretim alanları İtalya’da Tirren bölgesi, doğu Akdeniz, Küçük Asya, İ.S 2.yüzyıldan itibaren Roma Afrikası’dır. Grafikte 1.yüzyıldan başlayarak erken Bizans dönemine kadar Kyme’nin roma dönemi kent kontekslerinde ele geçmiş belli başlı mutfak kapları tipleri bulunmaktadır. Bu kaplardan bir çoğu seyir halindedir ve batının birçok liman kentinde bollukla görülmektedir: örneğin tip 01.01A kesinlikle komşu kent Phokaia’dandır. Tip 02.01B kulpsuz kap belki Efes’de üretilmiştir. Tip 01.02C 2. yüzyıldan itibaren ortaya çıkar ve tipolojik açıdan orjinaldir. Aiolis’in antik dönemde her zaman yakın ilişkide bulunduğu Troas’da üretilmiş olabilir.

2005-2011 kazılar. İ.S 1.y.yıl sonu - 6.y.yıl arasına tarihlenen ve

kent kazılarından ele geçen mutfak seramiklerine ait bellibaşlı formları gösteren grafik




V. DI GIOVANNI - G. DE MARTINO - S. LA PAGLIA (Napoli “Federico II” Üniversitesi)

C. COLELLI - M. GABRIELE - M. VENEZIANO (Calabria Üniversitesi)

ERDAL KORKMAZ - BEYHAN GÜRMAN (İzmir Müze Müdürlüğü)

Kyme Doğu Nekropolü ve Antik Yol

İzmir Müze Müdürlüğü Biçerova (HABAŞ) Kurtarma Kazısı Kyme antik kenti doğusundaki yazın kuruyan bataklık alanda 2010 yılında yapılan kazı çalışmalarında Smyrna-Pergamon arasındaki bağlantıyı sağlayan, Kyme antik kenti doğu surlarındaki kapıya ulaşan antik yolun bir kısmı ortaya çıkmıştır. Antik yolun Kyme ye yakın olan bu bölümünün her iki yanı uzun yıllar nekropol olarak kullanılmıştır. Nekropol alanında; taş kapaklı lahit mezarlar taş kapaklı doğrudan toprağa gömü mezarlar Klazomenai tipi olarak adlandırılan pişmiş toprak lahit mezarlar ile amphora gövdelerinin ölüyü yerleştirmek için pencere şeklinde düzgünce kesilerek oluşturulmuş urne tipi mezarlara rastlanmıştır. Mezarlarda cam ve pişmiş toprak boncuklar pişmiş toprak insan ve hayvan figürünleri unguenteriumlar, çeşitli boyutlarda lekythoslar bronz objeler (pinakion, ayna, fibula v.s) ile sikkeler bulunmuştur. Kyme doğu nekropolündeki mezarlarda ortaya çıkan buluntular ışığında iki yanı nekropol olarak düzenlenmiş antik yolun M.Ö. 7. yy ortalarından M.S. 4.yy’a kadar kullanıldığı belirlenmiştir. Antik yolun bugün ortaya çıkan döşeme kaplaması Roma Döneminde yapılmıştır.

Antik Yol ve Nekropol



Kyme Doğu Nekropolündan Gömü Çeşitleri


Kyme Doğu Nekropolü

Pinakion (Bronz / 9,5 cm )

HABAŞ ın katkılarıyla


Zeytin Yağı İşliği (Yapı 1)

İzmir Müze Müdürlüğü Biçerova (HABAŞ) Kurtarma Kazısı Kıyının sağladığı olanakları ve bölgenin ekonomik değerlerine ilişkin potansiyeli çok iyi değerlendirmiş olan KYME, antik çağın önemli liman kentlerinden biriydi. Bu bölge kıyının sağladığı olanaklar nedeniyle günümüzde de ülkemizin önemli bir liman ve sanayi yerleşmesi olmuştur. Antik çağlarda önemli bir liman kenti olabilmek için kent çevresinde güçlü üretim merkezlerinin ve buna bağlı ticaretin olması gerekliydi. Kyme nin doğusundaki ovada yapılan kazılarda ortaya çıkarılan Zeytinyağı Üretim Atölyesi bu üretim ve ticaretin kanıtı niteliğindedir. Yapı zeytinyağı üretimi ana fonksiyonu yanında, işletmenin ihtiyacı olan aletlerin tamir ve bakımına ilişkin bazı günlük işlerin de yapıldığı işlik odalarına sahiptir. Bu işlik aynı zamanda sabun ve parfüm gibi dönemin önemli ticari ürünlerinin de üretildiği kompleks bir yapı niteliğindedir. Kazılarda belirlenen işlik yapısının yapım ve onarım inşa evrelerini tanımlayan döşeme izleri, yapı içinde yürütülen kazılarda bulunan sikkeler ve pişmiş toprak kapların tarihlemesi ile işliğin Erken Hellenistik dönemde inşa edilip Geç Roma dönemine kadar en az iki kez esaslı olarak tamir edilip uzun yıllar kullanıldığı tespit edilmiştir. Yapıdaki onarımlar sırasında bazı mezar stellerinin zemin döşemesinde kullanıldığı görülmüştür. Zeytinyağı işliğinde yürütülen kazılarda bulunan, ağırlık olduğu düşünülen mermer objeler, zeytinyağı pithoslarının antik çağda restorasyonunda kullanılmış amorf kurşun parçaları, parfüm saklama amaçlı cam kaplar dikkat çekmektedir.

Zeytinyağı işliği



Zeytin sıkma presi


Hellenistik Dönem Mezar Stelleri

M.Ö 3 Yy

HABAŞ ın katkılarıyla

Mermer ağırlıklar

Metal ve Cam Buluntular


2 Kırsal İşletme (Yapı 2 / Yapı 3)

İzmir Müze Müdürlüğü Biçerova (HABAŞ) Kurtarma Kazısı Kyme antik kentinin doğusundaki ovada, kent surlarına yaklaşık 1 km mesafede yapılan çalışmalarda antik çağın sanayi yapıları diyebileceğimiz işliklerden oluşan yapılar ortaya çıkarılmıştır. Taş temel üzerinde yükselen kerpiç duvarlara sahip bu yapıların kırma çatılı, çatı üstünün kiremit örtülü olduğu kazı çalışmalarında bulunan stroter ve kalypterlerden anlaşılmaktadır. Temel taşlarını tamamen kapatan enkaz haldeki çatı kiremitlerinden bu yapıların deprem veya başka bir nedenle aniden yıkıldığı anlaşılmıştır. Yapı 2 adı verilen işlikte pişmiş toprak figürün yanında sikkeler de ele geçmiştir. Yapıda yüksek zemine sahip kireç taşı bloklardan oluşturulmuş oda dikkat çekicidir. Bu odanın bitişiğindeki odada üç adet ocak ve yoğun yanık izleri belirlendi. Ocakların yer aldığı odada ortaya çıkan megara kase kalıbı parçası ve hatalı üretim seramik parçalarından yapının seramik atölyesi olarak kullanıldığı anlaşılmıştır. Yapı 3 adı verilen dörtgen biçimli yapının ana girişinde eşik taşı olarak kullanılan andezit blok taşın Kyme Agorası’nın alt yapısını oluşturan taşlar ile aynı olduğu, bu andezit blok taşın yapının geç evrelerinde devşirme malzeme olarak kullanıldığı saptanmıştır. Dar uzun simetrik odalardan oluşan bu yapıda ortaya çıkan buluntulardan yapının tarımsal depo ve konut amaçlı kullanıldığını anlaşılmaktadır. Çalışmalarda elde edilen buluntulara göre her iki yapının çeşitli defalar onarılarak M.Ö 3 yy ile M.S 2 yy lar arasında kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Yapı 2



Megara Kase Kalıbı

ELDOR Elektronik ve Plastik Mlz. Ltd. Ştı. Ana Sponsorluğu katkılarıyla HABAŞ ın katkılarıyla

Lir Çalan Eros Helenistik Dönem

Andezit Eşik Taşı

Yapı 3

Cam Boncuk Ağırşak

SELMA KAYA (Arkeolog)

NURAY ÇIRAK (Arkeolog) İDÇ - Bir Kyme Nekropolü

Aliağa Kyme antik kenti nekropol alanı İdç Kurtarma Kazısı İzmir Demir Çelik Liman işletmesinin sınırları içinde 68 parselde yeralan nekropol alanı, Kyme antik kentinin güneyine açılan vadinin batısında konumlanır. Nekropol alanı Kyme’nin yaklaşık 1 km. güneyinde yer almaktadır. Nekropol alanının en erken buluntuları 2007 ve 2008 yıllarında ele geçen MÖ. 625 - 550 yıllarına ait olan Oriantalizan dönem buluntuları oluşturmaktadır. Buluntular dikkate alındığında; nekropolün lokal bir alanında da olsa bu tarih aralığında kullanım görmeye başladığı tespit edilmiştir. Açılan mezarların genel durumuna bakıldığında Oriantalizan döneme tarihlenen birkaç örnek sonrasında MÖ. 5. yüzyılın ikinci yarısından Hellenistik döneme doğru giderek yoğunlaşan bir kullanım gördüğü saptanmıştır. Alandaki diğer mezar tiplerine göre daha zengin mezar hediyelerine sahip olan kireç taşı plaka kapaklı mezarların özellikle kadın bireylere ait olan örneklerinde, takıların yoğunluğu göze çarpmaktadır. Takıların pişmiş toprak, bronz, kurşun, kemik, ve altından imal edildikleri görülmüştür. Bununla birlikte kadın mezarlarında bronz ayna; erkek mezarlarında demir strigilissık bırakılan mezar hediyeleri arasındadır.MÖ. 5. yüzyıl içerisindekullanım görmeye başlayan Kireç taşı plaka mezarların, MÖ. 3. yüzyılda kullanım yoğunluğu artmış ve MÖ. 2. yüzyılın başlarına kadardevam etmiştir. Bunun dışında kiremit mezarlar, basit toprak (toprağa direk gömü) mezarlar, sanduka mezarlar, urne mezarlar görülen diğer mezar tipleridir.




İDÇ ‘ nin Katkılarıyla


MAHIR ATICI (Arkeolog)

AYLA ÜNLÜ (Arkeolog)

UFUK ÇETINKAYA (Arkeolog)

Kyme antik kenti su yolu

Aliağa ilçesi Paşa Çiftliği Mevkii 1022 ada, 3 ve 4 - Parsel sondaj kazısı İzmir Aliağa ilçesi Kyme Antik kenti Paşa Çiftliği mevkii 1022 Ada 3 ve 4 no.lu parsellerde yapılan sondaj kazılarında Kyme Antik kentinden yaklaşık 800 m uzaklıkta, su yolları tespit edilmiştir. Su kaynağından uzanan iki sıra su künkleri ile 3 adet maslak vemaslaklar arasındaki bağlantıyı sağlayan su sistemi künkler ve savak bulunmuştur. Bunların yanında su sistemini kontrol eden kişiye ait bir yapının kalıntıları açığa çıkarılmıştır. Bu yapı Geç Roma dönemine tarihlenmektedir. Yapının Kuzeydoğu kısmında bulunan odada 1 adet pithos ve kireç taşından oluşturulmuş ortası oyuk bir işlik açığa çıkarılmıştır. Söz konusu yapının güneydoğusunda kalan alanda, tuğlalardan oluşturulmuş 3,5 x 3,2 m. ölçülerinde taban bulunmuştur. Bu tabanın serme-kurutma işlevi için kullanıldığı belirlenmiştir. Yapının batısı ise konaklama için kullanılan bölümdür. Bahçe duvarları ile Maslaklar arasındaki yürüme yolları moloz taşlardan oluşturulmuştur. Alanda Hellenistik Döneme ait devşirme yapı elemanları ile stel ve kaideleri Geç Roma döneminde devşirme olarak ikinci kullanım görmüştür. Alanda yapılan çalışmalarda Nemport ile Petkim arazileri arasında kalan su kaynağından su künkleri ve maslaklar aracılığı ile sistemli olarak Kyme Antik kentine su sağlandığı belirlenmiştir. Suyun kapalı sistemde taşınması, kente sağlanan bu suyun, içmeve kullanma suyu olduğunu göstermektedir.

İşlik ve konut



Maslak (havuz)

Su yolu ve savak


Geç Roma Kandilleri

Documents

Progettazione grafica della mostra “Aiolis Kyme’si: Şehir ve Yayılım Alanı (Kyme Eolica. La città e il suo territorio)” (a cura di A. La Marca, 2011)