Urbana struktura Predmetni nastavnik: prof.dr. Nada Lazarević BajecDoc. dr Vladimir Milić

MANDIĆ LAZAR 2004/143

PROSTORNO FUNKCIONALNA TRANSFORMABILNOST ZELENIH PIJACA SLUČAJ KALENIĆ PIJACE U BEOGRADU

Beograd 2005.

Sadržaj (struktura) seminarskog rada:

1.0. Sažetak1.1. Upoznavanje sa postojećim stanjem i problemom1.2. Definisanje pojmova i termina koji se u radu koriste1.3. Pregled zakonskih okvira u kojima se problem razmatra1.4. Definisanje lokacije u okviru koje se problem razmatra1.5. Pregled učesnika u problemu

2.1. Modeli pijaca 2.1.1. Stacionarna pijaca2.1.2. Mobilna pijaca

2.2. Primer Kalenić pijace2.2.1. Kalenić pijaca organizovana kao stacionarni model2.2.2. Mogućnost i potrebe transformacije pijace Kalenić u mobilnu2.2.3. Interesi i interesne grupe

3.1. Zaključak3.2. Značaj istraživanja3.3. Doprinos rada

4.1. Literatura i izvori

1

1.0. Sažetak

Pijačni prostor ne mora da ima samo funkciju pijačne prodaje nego i da u toku

dana poprimi i druge funkcije (pre svega funkciju trga, za kulturne svečanosti, zabavu,

sport ...), tako da možemo razlikovati dva tipa pijaca. Prvi tip jeste stacionarna pijaca

(tradicionalna), koja nema mogućnosti za druge funkcije sem pjačne prodaje. Drugi tip je

mobilna, transformabilna (moderna) pijaca čiji se prostor višenamenski koristi.

U seminarskom radu će se uporedo analizirati ova dva tipa i dati analize

opravdanosti postojanja jednog ili drugog tipa pijace sa vise različitih aspekata.

Dati problem se najpre i najviše razmatra sa prostorno urbanističkog aspekta koji

treba da da odgovor šta dato mesto (lokacija) pijacu opredeljuje za jedan ili drugi oblik, tj.

kakve su prostorno funkcionalne potrebe jenog ili drugog pijačnog oblika (potrebe i

problemi vezani za mobilijar (tezge), hale, skladištenje, toalet, problemi pristupa (ulaz,

parkiranje, dovoz robe, osobe sa posebnim potrebama). U ovom delu se objašnjava i

značaj pravog odabira oblika pijace za datu lokaciju (kakve prednosti i probleme imaju

svaki od ova dva oblika).

Drugi aspekt je ekonomski koji daje pregled koliki su izdaci za održavnje svakog od

ovih modela i kakve su opravdanosti odabira (da li se isplati više jedan ili drugi oblik)

najverovatnije sa grafikonima i dijagramima.

Socio – psihološki aspekt daje pregled svih učesnika u datom prostoru sa njihovim

potrebama i najčešćim problemima (interakcijama) ne zadržavajući se na njihovom

opširnijem opisu. Ovde bi se prikazao značaj mišljenja stanovnika područija u kom je

lokacija pijace, što bi opet trebao da bude opredeljujući faktor.

Problem se tumačiti metodom komparativne analize (modela stacionarne i mobilne

pijace), sa suprotstavljanjem različitih mišljenja za i protiv, uz obilno korišćenje literature i

pozivanje na dokumente koji regulišu pitanja iz ove oblasti.

Ključne reči: 1. pijaca

2. multifunkcionalnost

3. transformabilnost

2

1.1. Upoznavanje sa postojećim stanjem i problemom

Pijace1 predstavljaju jedno od najstarijih mesta prodaje poljoprivrednih proizvoda.

Beograd danas nema mobilnu pijacu u načinu organizovanja pijačnih prostora. U

svetu, savremeni vid organizovanja ovakvih prostora podrazumeva mogućnost

transformacije iz jednog ambijenta u drugi tj. transformaciju iz jedne funkcije u drugu i to

sve u toku jednog dana u okviru sasvim normalne aktivnosti.

Problemi koji se javljaju u okviru organizacije pijaca su brojni. Veliki je i značaj

pijace kao servisa i preduzeća. Na ovom mestu se snadbeva ali i zarađuje za život. Grad

kao organizator ima svoje ekonomske interese, dok je za građane to često mesto od

posebnog značaja bilo da su to neposredni susedi pijačnih prostora bilo da su oni koji ne

stanuju u područiju pijace. To je za prve prostor koji ih stalno okružuje i koji određuje

kvalitet okruženja sa estetskog, psihološkog i ekološkog aspekta, za druge je to prostor

koji redovno posećuju i koji treba da prvenstveno bude funkcionalan i upotrebljiv sa

urbanističko arhitektonskog aspekta).

U radu ću pokušati da dam uporednu analizu dva modela pijaca (stacionarnog i

mobilnog) sa svim prednostima i nedostacima koje ih prate, kroz arhitektonsko-

urbanistički, ekonomski i socio-psihološki aspekt. Posebno ću pokušati da dam uvid u

mogućnosti transformacije najveće balkanske pijace Kalenić iz stacionarnog u mobilni

oblik organizacije.

1.2. Definisanje pojmova i termina koji se u radu koriste

Savremena pijaca, prema Odluci o pijacama2 predstavlja prostor određen planskim

aktom, namenjen i komunalno opremljen za obavljanje prometa poljoprivredno-

1Prvi put se organizovanje pijace i pijaca u Beogradu i Srbiji pominju u jednom turskom popisu iz 1536.g. pri nabrajanju beogradskih mahala. Za jednu od njih je navedeno da se nalazi ”na samom trgu (pazar)”?, a u popisu 1540 je nazvana “mahala Tržište”. Pijace kakve danas poznajemo su se u to vreme odvijale pazarnim danima. Prva srpska pijaca koja je organizovana kao stalna bila je Velika pijaca (Njeno zvanično ime bilo je Pijaca svetog Andreja?) organizovana na današnjem Studenskom trgu oko 1830.g. Prvi dokument kojim se u Beogradu reguliše rad pijace donet je 13. jula 1902.g. u okviru izmena Kaznitelnog zakona kojim je regulisano radno vreme, minimalni higijenski uslovi prodaje i održavanja na pijacama

Prema zborniku Kalenić pijace, urednik Dr Živadin Jovičić, u kojoj se ovaj podatak navodi prema knjizi N. Stojanović, Beograda u sećanjima 1900-1918 u poglavlju Kako se snadbevao Beograd oko 1900.2 Odluka o pijacama, Sl. list grada Beograda broj 9/01

3

prehrambenih i drugih proizvoda i vršenje usluga u prometu robe. Održavanje, opremanje

i korišćenje tog prostora vrši se u skladu sa važećim propisima. Savremena pijaca ima

odgovarajuću komunalnu infrastrukturu, određeni broj stalnih objekata i prostor na kome

se raspoređuju pokretni objekti i oprema.

Komunalne delatnosti u smislu zakona3 su delatnosti proizvodnje i isporuke

komunalnih proizvoda i pružanje komunalnih usluga koje su nezamenljiv uslov života i

rada građana i drugih subjekata u određenom područiju.

1.3. Pregled zakonskih okvira u kojima se problem razmatra

Zakon je prilično detaljno predvideo način orgaizacije pijačnih prostora ali ne

praveći podelu na mobilne i stacionarne modele organizacije (podrazumevalo se da je

pijaca stacionarna, ali nema ograničenja da ona ne može biti mobilna), koja je vrlo

značajna sa brojnih aspekata koje ću u radu dalje obrazlagati.

Zakon o komunalnim delatnostima4 je definisao komunalne delatnosti i opšte

uslove njihovog obavljanja i razvoja. Ovim zakonom održavanje pijaca ne potpada u

komunalne delatnosti, ali predviđa da Skupština opštine može kao komunalne odrediti i

druge delatnosti od lokalnog interesa.

Statutom grada Beograda5, predviđeno je da se grad stara o zadovoljavanju

određenih potreba građana i u drugim oblastima od neposrednog interesa za građane,

zato je Skupština grada Beograda donela Odluku o pijacama6 kojom se propisuju uslovi i

način obavljanja komunalne delatnosti održavanja pijaca i pružanja usluga na pijacama na

teritoriji grada Beograda. Ovim se grad Beograd opredelio da i održavanje pijaca proglasi

za komunalnu delatnost.

Skupština grada je takođe u skladu sa navedenim zakonom, donela Rešenje o

organizovanju radne organizacije Gradske pijace7 kao javnog komunalnog preduzeća.

3 Zakon o komunalnim delatnostima, Službeni glasnik RS br. 16/974 Zakon o komunalnim delatnostima, Službeni glasnik RS br. 16/975 Statut grada Beograda, Službeni list grada Beograda br. 18/95, 20/95, 21/996 Ibid7 Rešenje o organizovanju radne organizacije Gradske pijace, Službeni list grada Beograda br. 25/89

4

Osnovna delatnost JKP Gradske pijace je shodno Rešenju8, održavanje i opremanje

objekata na pijacama za prodaju poljoprivredno-prehrambenih i drgih proizvoda na malo.

Navedeno preduzeće je donelo Statut9 kojim reguliše sva pitanja vezana za

unutrašnju organizaciju rada i svoga poslovanja i isti je usklađen sa odlukama Skupštine

grada Beograda.

1.4. Analiza lokacije u okviru koje se problem razmatra

Na primeru Kalenić pijace10 se prepoznaju brojne tipičnosti pijačnog fenomena u

Beogradu, pa i u celoj Srbiji. Pijaca Kalenić je organizovana na Vračarskoj opštini slika 1.11

slika 1.

slika 2.

i slika 212, jednim od najvrednijih delova Beograda, u samom središtu opštine i kao takva

stvara veliko interesovanje za ovakvo istraživanje. Ova pijaca je odabrana i da bi se

ispitale njene predispozicije da postane mobilna, budući da je sve aktuelnije pitanje o

njenoj rekonstrukciji i preoblikovanju.13

8 Ibid9 Statut JKP Gradske pijace, Službeni list grada Beograda br.20/0310 Na platou površine oko 1,2 hektara funkcioniše kao opštegradska pijaca za potrebe oko 120 000 stanovnika. Pijaca je otvorena 1926.god. na zemljištu Vladimira Kalenića beogradskog dobrotvora po kome je i dobila ime, kada je i počelo intenzivnije formiranje okolnog gradskog prostora. Danas se pijaca Kalenić prostire na površini od 11.744m2 ?. Na ovom prostoru je smešteno 1002 tezge različitih namena.

izvor zbornik Kalenić pijace, urednik Dr Živadin Jovičić,

11 Mapa grada Beograda R 1:20000, izrada i štampa Magic Map, Smederevska Palanka12 Deo karte iz katastra zemljišta opštine Vračar, izrada i štampa zavod za kartografiju Geokarta Beograd, 1985.13 Organizovanje neuspelog konkursa za idejno rešenje rekonstrukcije Kalenić pijace 2000.god

5

Veliki promet koji ostvaruje ova pijaca je i rezultat dobre saobraćajne povezanosti.

Pešački prilazi nominalno raspolažu dovoljnim kapacitetom, čak i većim od potrebnog.

Kolski prilazi imaju kapacitet koji je ispod potreba u vršnom satu, saobraćajna situacija je

bliža kolapsu nego uslovima zasićenog saobraćajnog toka. Parkiranje za potrebe korisnika

je potpuno nerešeno, tako da je saobraćajni faktor limitirajući u razvoju pijace.

1.5. Pregled učesnika u problemu

Osnovni učesnici zainteresovani za razmatranje problema načina organizacije su

oni koji taj prostor koriste ili im donosi prihod. To su pre svih neposredni susedi, zatim

kupci, prodavci, JKP Gradske pijace (kroz interese ovog preduzeća ogleda se i interest

grada i opštine budući da je ovo preduzeće osnovano odlukom grada), i slučajni ili

namerni prolaznici. Grad preko svoje službe za urbanizam i izgradnju grada, kao i opština

budući da se na njenoj teritoriji nalazi prostor pijace kojim ona neposredno upravlja.

Neposredni susedi, stanovnici ili građani sa radnim mestom na područiju oko

pijačnog prostora koji trpe uticaje izazvane pijačnim oblikom, izgledom i aktivnošću (buka,

neprijatni mirisi,…). Uvek su zainteresovani za unapređenje okruženja u kome žive i rade.

Kupca definiše aktivnost prilikom biranja, kupovine (pribavljanja), korišćenja

proizvoda i usluga da bi zadovoljili potrebe i želje. Kupac na pijaci zadovoljava svoju

iskonsku biološku i fiziološku potrebu za hranom, pri tom njemu je na samoj pijaci

najbitnija raznovrsnost ponude, njena funkcionalnost, higijena, i ambijent. A kao učesnik

je prvenstveno zainteresovan za što bolju uslugu.

Prodavac je u ovom slučaju distributer robe, bilo da je sam proizvodi ili da je

preprodaje (može biti individualni proizvođač, STR ili SZR). Vrši zakup tezge po pravilima

koja su propisana pijačnim redom, zainteresovan za što veći promet robe.

Javno komunalno preduzeće koje organizuje održavanje pijaca je odgovorno za

nesmetano funkcionisanje pijace u smislu obavljanja prometa i vršenja usluga u prometu

robe (svakodnevno pranje i čišćenje pijace, obezbeđenje i čuvanje pijace, naplata

naknade za korišćenje objekata, održavanja javnog kantara, održavanje objekata

6

komunalne infrastrukture…). Zainteresovano za ostvarivanje što bolje usluge i što većeg

prihoda putem naknade za korišćenje tezge od strane prodavaca.

Slučajni ili namerni prolaznik korisnik jeste građanin koji je zainteresovan za

korišćenje pijačnog prostora za druge sadržaje.

2.1. Modeli pijaca

Potrebno je dati pregled opštih karakteristika pijace kao prostora i karakteristike

pojedinačnih modela da bi se kasnije lakše mogli izvesti relevantni zaključci.

Pijaca se može organizovati na različite načine, u različitim prostorima i za različite

namene. Svaka pijaca ima slične pravno-organizacione potrebe. Osnovne potrebe su

potreba u fizičkim strukturama kao što su: upravna zgrada, skladišta za prehrambene robe

na pijacama, javni WC, hidrant, česma, mesto javnog kantara. Tu su i potrebe za

opremom u vidu tezgi, vitrina, ramova i boksova za prodaju robe i potreban broj korpi i

sudova za smeće. Zatim neophodno je obezbediti fizički prostor za prilaz i parkiranje

kamiona i automobila prodavaca i kupaca.

U ovom radu se razmatraju zelene pijace na otvorenom prostoru u užem jezgru

grada koje se mogu podeliti na dva osnovna oblika. Jedan jeste stacionarna pijaca,

tradicionalna na ovim prostorima, projektovana samo za obavljanje funkcije pijačne

prodaje. Drugo je mobilna (pokretna) pijaca koja se sreće u mnogim delovima sveta kao

osnovni način organizovanja pijačne prodaje na otvorenom, koja je projektovana tako da

je na prostoru njenog organizovanja moguće i ostvarivanje druge funkcije.

2.1.1. Stacionarna pijaca

Sa arhitektonsko-urbanističkog aspekta, stacionarna pijaca ima potrebu za strogim

definisanjem i ograđivanjem prostora predviđenog za obavljanje pijačne aktivnosti, samim

tim i obezbeđivanjem dovoljnog broja ulaznih kapija i prilaza.

7

Sa ekonomskog aspekta stacionarna pijaca ima izdatke za održavanje (čišćenje,

pranje, izbacivanje smeća,...), čuvanje objekta... Sa druge strane prihodi su oni koji se

ostvare od naplate zakupljenih tezgi. Podrazumeva se da se sama aktivnost obavlja

svakodnevno i najčešće u toku celog radnog dana od 06 do 19 časova14

Sa psihološkog aspekta kupac na stacionarnu pijacu svraća sa namerom da nešto

kupi (prostor pijace je ograđen), u njoj se često i oseća i stešnjen. Same aktivnosti na

pijaci (kupovina i prodaja) najčešće nisu ili su slabo sagledive van pijačnog prostora zbog

ograda kojima se obezbeđuju. Neposredni stanari oko pijaca imaju stalni prizor pijace i u

toku radnog vremena i van njega, što izaziva montonost u doživljaju prostora.

Iako sa brojnim potrebama ovo je najjednostavniji i najčešći način organizovanja

prodaje na zelenim pijacama u našoj zemlji.

2.1.2. Mobilna pijaca

Ono što prostor predviđen za pijačne aktivnosti opredeljuje za mobilnu pijacu jeste

da se on prvenstveno nalazi u centralnoj zoni grada. Da je formirano značajno

arhitektonsko okruženje sa slobodnim prostorom najčešće u vidu gradskog trga. Poželjno

je i da je to prostor u blizini ili sastavu pešačke zone radi lakšeg pristupa kupaca

oslobođen od direktnog uticaja motornog saobraćaja. Ovakva pijaca je oslobođena

snažne potrebe za parking prostorom (nije predviđena za veliki gravitacioni okvir)

Interesantno je da u Zapadnom svetu postoji upravo samo ovakav način

organizovanja pijaca15. Njujorške pijace su organizovane kao privatna preduzeća, a grad

organizatore prodaje na pijacama stimuliše posebnim povoljnostima zbog izuzetnog

značaja pijace kao sociološkog fenomena. Grad u konkretnom slučaju određuje prodajna

mesta, predlaže modele organizovanja i naplaćuje nadoknadu za korišćenje prostora.16

U ekonomskom aspektu izdaci predviđeni za održavanje pijace se značajno

umanjuju (olakšano je mehaničko čišćenje i pranje nema izdataka za čuvanje objekta). 14 Zavisi od funkcionisanja organizije pojedinačne pijace15 Tekst na internet strani www.pps\open_spaces221\greemarket.html16 Public Markets for Lower Manhattan Preliminary Study, izdavač The New York Council, autori Alan J Gerson James Sanders Domenic M. Recchia

8

Prihodi koji bi se ostvarivaruju naplatom zakupljenih tezgi su manji od prihoda koji se

ostvaruju na stacionarnoj pijaci (kraće je radno vreme manja mogućnost za prodajom

manja dobit prodavca samim tim i njegova zainteresovanost za prodajnim mestom na

ovakvoj pijaci). Ono što je značajno pruža se mogućnost za višestrukom naplatom

korišćenja jednog istog prostora.

U psihološkom aspektu mobilna pijaca razbija monotonost prostora i ostvaruje

veću živost gradskog centra. Olakšano je estetsko oblikovanje prostora što je veoma

značajno za one koji svakodnevno borave u neposrednom prostoru oko pijace. Pruža se

mogućnost za organizovanjem kulturno-umetničkih manifestacija i svečanosti na

otvorenom u starom gradskom ambijentu (izložbe, koncerti, predstave, filmovi,...),

sportskih i rekreativnih sadržaja za odmor i razonodu.

Uopšteno pojave koje u svakodnevanom životu nazivamo promenom namene

promenljivošću namene i višestrukom namenom prostora podrazumevaju izrazitu

arhitektonsku prostornu

promenljivost. Ona je

rezultat kompleksnog

dinamičnog ili aktivnog

odnosa između korisnika,

forme i funkcije prostora u

arhitekturi.17

slika 3.

2.2. Primer Kalenić pijace

Kalenić pijaca se nalazi na obodu centralne zone u geometrijskom centru

šumadijskog dela grada. Kalenićevu pijacu, inače trouglastog oblika (slika 2), dotiču dve

17 Arhitektonska forma i multifunkcija, autor Mr Vladimir Milenković, izdavač Zadužbina Andrejević, Beograd 2004. p.13.

9

veće ulice sa imenima poznatih književnika – Njegoša i Maksima Gorkog (slika 3.18).

Istovremeno Kalenić pijaca se nalazi u najgušće naseljenoj beogradskoj opštini

Vračar.

2.2.1. Kalenić pijaca organizovana kao stacionarni model

U ovom poglavlju ću pokušati da dam pregled značajnih karakteristika koje Kalenić

pijaca ima kao stacionarni model.

Ono što Kalenić pijacu opredeljuje da i u budućnosti bude stacionarna pijaca sa

arhitektonsko-urbanističkog aspekta jeste začajna izgrađena struktura u vidu zgrade

pijačne uprave i zgrada mlečne hale, kao i prostor namenjen za magacine i zanatsku

delatnost. Stacionarna organizacija pijace je u direktnoj vezi sa oblikom i funkcijom tezge

koja na ovoj pijaci (kao i na najvećem broju pijaca u zemlji) nije samo prodajna već je i

skladišna što je čini nepokretnom.

U ekonomskom pogledu pijaca prevazilazi potrebe

matične opštine, a procenjuje se da može da snadbeva

više od dve opštine poput Vračara. Ovakva situacija gde

je Kalenić pijaca od gradskog značaja u pogledu

snadbevanja potrošača primorava na stacionarni vid

organizovanja pijačne prodaje budući da jedino kao može

da zadovolji potrebu kupaca.

slika 4.

Sadašnji prihodi i rashodi pijace Kalenić prikazani su u tabeli 1. Prihodi koje

ostvaruje Kalenić pijaca jesu veoma značajni u ukupnom prihodu JKP Gradske pijace

budući da je jedna od najprofitabilnijih pijaca u Beogradu. Međutim kako je JKP Gradske

pijace dužno da održava i pijace koje nisu rentabilne u svom poslovanju, a u interesu

građana, sredstva se upravo nadoknađuju iz dobiti pijaca kao što je Kalenić.

18 Foto autor 17. I 2006.god

10

Sa psihološkog i socijalnog aspekta postojanje duge tradicije ovakvog načina

organizovanja pijace predstavlja značajnu karakteristiku ovog prostora koji je time već

stvorio identitet koji je teško promenljiv. Sa druge strane sama aktivnost pijace je veoma

živa dok je ona otvorena ali kada se kapija zatvore pijačni plato postaje mrtav prostor za

bilo kakvu upotrebu. Monotonost i neaktivnost u svakom pogledu je glavna karakteristika

ovog prostora u popodnevnim časovima koju najbolje osećaju oni koji u njemu u tom

vremenu borave i rade (slika 419.).

Tabela 1. 20

Pijaca Kalenić 2005.god

u din

2005.god

u %

2005.god

u % u odnosu na sve

pijace u gradu

Prihodi

posl. prostor 7 815 431, 46 14

7,51zelena pijaca 50 088 265,00 86

Ukupno 57 903 696,46 100

Rashodi

direktni troškovi

pijace

iznošenje smeća 1 261 471,20 4,1

obezbeđenje 1 809 428,75 6,0

adaptacije 1 149 314,63 3,8

tekuće održavanje 495 773,40 1,6

materijal za

održavanje pijace 1 131 676,05 3,7

19 Foto autor 17. I 2006.20 Izvor služba plana i analize JKP Gradske pijace

11

omladinska

zadruga 2 993 404,25 9,9

troškovi radne

snage 5 207 322,51 17,2

ostali nematerijalni

troškovi 4 119 037,42 13,6

ukupno 18 167 427,00 59,9

troškovi direkcije

12 068 588, 26 41,1

ukupno 30 236 015,26 100,0

bruto dobit 27 667 681,20

porez 3 023 601,00

neto dobit 24 644 080,2

2.2.2. Mogućnost i potrebe transformacije pijace Kalenić iz stacionarne u mobilnu

Prostor oko Kalenić pijace u mnogome odgovara mobilnom načinu organizovanja

pijace budući da je prostor pijace u bogatom arhitektonskom okruženju. Ovaj prostor se

nameće kao prostor trga prisustvom zgrade Skupštine opštine Vračar, blizinom crkve i

parka, što je idealno okruženje za ovaj tip pijace. Područije oko lokacije pijace je vrlo

deficitarno u pogledu bilo kakvog otvorenog prostora za najraznovrsnije namene.

Saobraćaj bi se organizacijom Kalenić pijace kao lokalne pijace znatno rasteretio

jer sadašnju strukturu posetilaca čine i oni koji su i do 4km udaljeni od ove pijace.21

Kalenić pijaca bi u ovom smislu regrutovala potrošače koji su upućeni na pijacu

neposrednim okruženjem.

21 Izvor zbornik Kalenić pijaca, Ibid p 61.

12

Ukoliko bi Kalenić pijaca bila organizovana po ugledu na Njujorške mobilne zelene

pijace22 sa ekonomskog aspekta ovakav vid organizovanja pijace bi, po proceni Ljiljane

Tomašević iz službe plana i analize JKP Gradske pijace, znatno smanjio promet na samoj

pijaci. Ali ne postojala bi dodatna mogućnost korišćenja ovog prostora u druge svrhe u

kojima bi mogao da se ostvari dohodak i veći od sadašnjeg.

Sa psihološkog aspekta prostor oko Kalenić pijace bi dobio na većem kvalitetu

obzirom da bi razbio sadašnju monotoniju i postao dinamičniji.

Sa stanovištva postupka transformacije Kalenić pijace u mobilnu pijacu Ljiljana

Tomašević kaže: «Transformacija pijace Kalenić na početku XXI veka je neprihvatljiva

polazeći od postojećeg stanja izgrađene infrastrukture i načina pružanja usluga. Troškovi

preinačenja sadašnje infrastrukture u infrastrukturu potrebnu za organizovanje mobilne

pijace se ne bi povratili u izuzetno dugom periodu.»

Mišljenje mr arh. Zorana Solujića je sledeće o budućnosti Kalenić pijace: «Trka za

Kalenić pijacu organizovanu u potpunosti kao mobilana pijaca je izgubljena jer je isuviše

izgrađene strukture koja to ne dopušta. Ono što je izvesno polovina prostora sadašnje

pijace će se oformiti kao mobilna pijaca i to ona polovina prema opštini, dok druga

polovina zadržava sadašnji stacionani oblik i služi kao podrška mobilnom delu u vidu

magacinskog prostora. Raniji planovi su podrazumevali izgradnju prostora u podzemnom

delu lokacije pijace koji bi sadržao skladište i garaže supermarket i sklonište a na površini

organizovanje mobilne pijace na celoj lokaciji.»

2.2.3. Interesi i interesne grupe

Glavni problem jeste sukob interesa JKP GT zakupaca i građana. Ono što

pokazuje anketa sprovedena u blizini pijaca jeste.......

Glavni interest JKP Gradske pijace jeste da ne dođe do smanjenja broja

profitabilnih pijaca jer ovo preduzeće ima u svom sastavu i značajan broj neprofitabilnih

22 Izvor Case Study, New York Markets

13

pijaca koje postoje u različitim delovima grada koje finansira iz dobiti upravo ovakvih

pijaca.

Zakupci bi pretvaranjem celokupnog prostora u mobilnu pijacu izgubili značajan

broj mesta budući da bi se broj tezgi smanjio. Tu je i nepovoljnost u pogledu ograničenja

radnog vremena (smanjuje se mogućnost prodaje, samim tim i zarade). Prodavci bi bili u

većoj obavezi po pitanju organizacije same prodaje (donošenje i odnošenje tezgi,

nemogućnost odlaganja proizvoda u samim tezgama,...)

Najveći interest bi imali oni koji borave u ovom prostoru onda kada je pijaca

zatvorena. Za njih bi ovaj prostor bio znatno unapređen mogućnošću za brojnim drugim

sadržajima. Ali tu je interest i drugih građana koji saobraćaju svakodnevno kroz ovaj deo

grada, jer bi rasterećenje saobraćaja bilo značajno.

3.1 Zaključak

Prethodne činjenice i stavovi pokazuju da postojeće rešenje nije najbolje. Lično

smatram da je organizovanje mobilne pijace u užem centru grada u Beogradu moguće i

nužno, obzirom da postoje i potrebe za prostorom, a i za dodatnim sredstvima koje bi grad

ostvario ovakvim organizovanjem pijačnih prostora.

3.2. Značaj istraživanja

Značaj ovakvog istraživanja se odnosi na potrebu unapređenja životne sredine,

potreba za ekonomsko adekvatnim korišćenjem ovakvih prostora. Ovo i ovakva

istraživanja doprinose boljem uvidu u mogućnosti koje nam pružaju ovakvi prostori budući

da su kod nas nedovoljno iskorišćeni

Rad je pokušao da dâ brojne odgovore potrebne za unapređenje prostora jedne

beogradske pijace čime je postao ugledni primer na osnovu koga se mogu izvesti slične

studije za različite prostore u gradu koji imaju mogućnost za adekvatnijem korišćenjem

prostora, upravo organizovanjem istih prostora za više različitih funkcija.

14

4.1 Litereatura i Izvori

Beogradske gradske pijace / zbornikurednik: Veselin Jovićević184 str. sa ilustracijama 30cmBeograd 1999.god

Pijaca Kalenić / zbornikurednik : dr Živadin Jovičić172 str. sa ilustracijama 24cmBeograd 2000.god

Arhitektonska forma i multifunkcija /monografijaautor Mr Vladimir Milenkovićizdavač Zadužbina Andrejević93.str sa ilustracijama 24cmBeograd 2004.

Public Markets for Lower Manhattan Preliminary Study

autori Alan J Gerson James Sanders Domenic M. Recchia,

izdavač The New York Council,oct 2002

Pijačni red / pravilniksl. glasnik SRS br.27/77 i 57/78

Statut javnog komunalnog preduzeća “Gradske pijace” – Beograd /statutsl. glasnik RSbr 25/89

Pravilnik o unutrašnjoj sistematizaciji radnih mesta u JKP “Gradske pijace” – Beograd /pravilnik

Rešenje o organizovanju radne organizacije Gradske pijace, Službeni list grada Beograda br. 25/89

15

Deo karte iz katastra zemljišta opštine Vračar, izrada i štampa zavod za kartografiju Geokarta BeogradInternet izvori

tekst na internet strani www.pps\open_spaces221\greemarket.html

Ostvareni kontakti

mr arh Zoran Solujić vodeći planer u urbanističkom zavodu za pitanja komercijalnih delatnosti i gradskih centara

dipl.ekonomista Ljiljana Tomašević šef službe plana i analize JKP Gradske pijace

16