Sardynia — raj dla geologów

Miros³aw S³owakiewicz1, Rie Motonaga

2, Francesco Fidolini

3

Sardynia (z gr. but) to druga co do wielkoœci (po Sycylii)w³oska wyspa o powierzchni 24 090 km2, po³o¿ona wzachodniej czêœci Morza Œródziemnego (ryc. 1). Od pó³nocygraniczy poprzez Cieœninê Œw. Bonifacego z francusk¹Korsyk¹, od po³udnia i zachodu otacza j¹ Morze Œród-ziemne, a od wschodu oddziela j¹ od W³och Morze Tyrre-ñskie. Linia brzegowa Sardynii ma d³ugoœæ 1849 km;charakteryzuje siê wysokimi i skalistymi klifami, du¿ymi,g³êbokimi zatokami oraz przesmykami otoczonymima³ymi wysepkami. Wyspa jest znakomitym celem dlanurków i turystów, którzy mog¹ tu korzystaæ z czystychwód oraz pla¿, zw³aszcza w rejonie wyspy Asinara orazarchipelagu La Maddalena, znajduj¹cych siê w pó³nocnejczêœci Sardynii (ryc. 2). Jest równie¿ znana z produkcjilokalnych win, bi¿uterii (czerwonych korali) oraz s³ody-czy. Pierwsza obecnoœæ cz³owieka na wyspie siêga paleoli-tu, a pierwsze sta³e osady ludzkie zosta³y za³o¿one znaczniepóŸniej, bo w neolicie, jakieœ 6000 lat temu (Casula, 2006).Pierwsi osadnicy przybyli na wyspê prawdopodobnie zPó³wyspu Apeniñskiego, a w szczególnoœci z Etrurii, i osiedlilisiê w pó³nocnej czêœci Sardynii oraz w regionie Gallura(pó³nocno-wschodnia Sardynia). Pozosta³e regiony wyspyzosta³y zasiedlone przez ludy przyby³e z Pó³wyspu Iberyj-skiego (centralna czêœæ wyspy), z Afryki (po³udniowa czêœæwyspy) oraz z Anatolii i Morza Egejskiego.

Ska³y buduj¹ce Sardyniê mo¿na podzieliæ na trzyg³ówne kompleksy (ryc. 2; Oggiano & di Pisa, 2001):

� kompleks paleozoiczny obejmuj¹cy pod³o¿e krysta-liczne, ska³y osadowe (kambr–dolny karbon) orazosadowo-wulkaniczne (górny karbon–perm);

� mezozoiczna sekwencja wêglanowa reprezentowa-na przez stabilne szelfy, które przylega³y do krawê-dzi po³udniowej Europy;

� kenozoiczna wulkaniczno-osadowa pokrywa zbudo-wana z kontynentalnych zlepieñców, p³ytkowod-nych ska³ wêglanowych oraz ska³ wulkanicznych:sukcesji wapniowo-alkalicznych i bazaltów.

Pod³o¿e krystaliczne (zieleñce, amfibolity z migmaty-tami) zosta³o zdeformowane i zmetamorfizowane podczasorogenezy waryscyjskiej, a nastêpnie przebite granitoido-wymi intruzjami wapniowo-alkalicznymi. Granitoidy buduj¹cepasmo górskie Gallura wraz z jego najwy¿szym szczytemLimbara (1362 m n.p.m.) — tzw. batolit Sardynii i Korsyki— s¹ do dzisiaj eksploatowane w kamienio³omach wpó³nocno-wschodniej czêœci wyspy. Z aktywnoœci¹ batoli-tu powi¹zanych jest wiele epigenetycznych hydrotermal-nych z³ó¿ metali wystêpuj¹cych w s³abo zmetamorfizo-wanych formacjach wapiennych dolnego kambru i wydo-bywanych w rejonie Sulcis i Iglesiente (ryc. 2; Munoz i in.,1992; Boni i in., 2000). Obszary te nale¿¹ do jednych z naj-starszych obszarów górniczych na œwiecie, w których wy-dobycie srebra, o³owiu i miedzi zosta³o zainicjowane przezFenicjan (1000 r. p.n.e.) i Rzymian (238 r. p.n.e.), a nastêp-nie przez obywateli Republiki Pizy, przyby³ych tutaj w1258 r. W pierwszej po³owie XX w. na Sardynii dzia³a³oponad 50 kopalni eksploatuj¹cych rudy cynku i o³owiu,baru, palladu i fluorytu, a rejon Carbonii by³ jednym znajwa¿niejszych obszarów górniczych w Europie (ryc. 2;Boni i in., 1988; Boni i in., 2009). Obecnie wszystkiekopalnie s¹ nieczynne.

308

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010

1Pañstwowy Instytut Geologiczny — Pañstwowy InstytutBadawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa, e-mail:mslo@pgi.gov.pl;

2Higashiyamata 1-2-15, Tsuzuki-ku, 224-0023 Jokohama,Japonia, e-mail: rie.motonaga@gmail.com;

3University of Firenze, Dipartimento di Scienze della Terra,Via La Pira 4, 50121 Florencja, W³ochy, e- mail: francesco.fido-lini@unifi.it.

M. S³owakiewicz R. Motonaga F. Fidolini

MorzeTyrreñskie

Morze Œródziemne

Elba

Oristanto

Nuoro

Sassari

Cagliari

Tunis

40°

36°

8° 12°

TUNEZJAALGIERIA

Korsyka(Fr.)

W£O

CHY

0 50km

Ryc. 1. Lokalizacja Sardynii

309

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010

pod³o¿e paleozoiczne

perm i mezozoik

paleocen-eocen

wulkanityoligoceñsko-mioceñskie

ska³y osadoweoligoceñsko-neogeñskie

plioceñskieosady kontynentalne

wulkanityplioceñsko--czwartorzêdowe

ska³y osadoweczwartorzêdowe

uskoki

SassariNurra

G a l l u r a

Oristano

Cagliari

Carbonia

Nuoro

0 10km

CapoCaccia

CapoSpartivento

CapoCarbonara

ZatokaCagliari

ZatokaAsinara

Isola diS. Pietro

Asinara

La Maddalena

Sardynia

Morze Œródziemne

MorzeTyrreñskie

Ca

mp

id

an

o

Sulcis

Iglesiente

Tacchi

ZatokaOrosei

Alghero

Laerru

Ryc. 2. Budowa geologiczna Sardynii (Casula i in., 2001; Oggiano & di Pisa, 2001)

W epoce br¹zu (ok. 3500 lat temu) granitoidy te by³ywykorzystywane do budowy imponuj¹cych megalitycz-nych wie¿ obserwacyjnych, maj¹cych kszta³t œciêtego sto-¿ka, u podnó¿y których wznoszone by³y wioski przez ta-jemnicz¹ kulturê nuorsk¹. Przedstawiciele tej kultury poja-wili siê na wyspie oko³o 1500 r. p.n.e. Budowali oni swojewie¿e bez u¿ycia zaprawy z ociosanych bloków, a liczbabudowli megalitycznych na wyspie wynosi ok. 7000(Casula, 2006). S¹ one najbardziej rozpoznawalnym sym-bolem Sardynii (ryc. 3).

Na obszarze wystêpowania granitoidów znajduje siêjedna z najwiêkszych turystycznych atrakcji wyspy —Wybrze¿e Szmaragdowe z piêknymi pla¿ami oraz archipe-lagiem La Maddalena, wchodz¹cym w sk³ad Parku Naro-dowego Archipelagu Magdaleny.

W permie i wczesnym triasie zaznaczy³ siê alkalicznywulkaniczno-subwulkaniczny magmatyzm zwi¹zany zdepozycj¹ kontynentaln¹ oraz p³ytkomorsk¹ (ryc. 4–6; Cas-sinis & Ronchi, 2002; Cassinis i in., 2002; Ghinassi i in.,2009; Wiszniewska, 2009). S¹ one zwi¹zane z globaln¹reorganizacj¹ p³yt tektonicznych w póŸnym triasie, któradoprowadzi³a do ryftingu Neo-Tetydy (Cortesogno i in.,1998).

W permo-mezozoiku i paleocenie Sardynia i Korsykatworzy³y integraln¹ czêœæ (mikroblok) po³udniowej krawê-dzi p³yty europejskiej. W tym czasie zaznaczy³a siê eksten-syjna faza tektoniczna, dziêki której powsta³y rowy, horstyoraz pochylone bloki (Carmignani i in., 1989). Ekstensjasprzyja³a transgresji morza triasowego i jurajskiego, która

rozpoczê³a siê w czêœci zachodniej (osady wapieniamuszlowego w rejonie Nurra i Sulcis), a nastêpnie w czêœciwschodniej (utwory doggeru w zatoce Orosei) (Jadoul i in.,2009). W centralnej czêœci wyspy, w rejonie Tacchi,pokrywa jurajska le¿y horyzontalnie na speneplenizowa-nym pod³o¿u paleozoicznym (ryc. 2). Wapienie jurajskiemo¿na obserwowaæ równie¿ w rejonie Alghero (ryc. 7–8).Warta odwiedzenia jest pó³nocna czêœæ Tacchi, gdzie wystêpu-je roœlinnoœæ typu makia. S¹ to wiecznie zielone zaroœlask³adaj¹ce siê ze skarla³ych drzew (np. d¹b ciernisty iostrolistny) oraz drobnolistnych krzewów i krzewinek,charakterystycznych dla klimatu œródziemnomorskiego.

We wczesnej kredzie osadzi³y siê wapienie rafowewidoczne jako strome klify przyl¹dka Capo Caccia zes³ynn¹ grot¹ Neptuna (jaskinia krasowa) w po³udniowo--zachodniej czêœci Nurry (ryc. 9–111; Koz³owska & Kuber-ska, 2010). Kraina ta jest znana z krystalicznie czystychwód, idealnie nadaj¹cych siê do nurkowania, piêknychœnie¿nobia³ych pla¿ oraz bliskoœci Parku Narodowego Asi-nara, który obejmuje swoim obszarem ca³¹ wyspê Asinarê.

W póŸnej kredzie nast¹pi³o stopniowe wynurzaniewyspy (Cherchi & Schroeder, 1995). Wówczas w pó³noc-no-zachodniej czêœci Sardynii powsta³y z³o¿a boksytów(górny cenoman). Na prze³omie kredy i paleocenu, pod-czas fazy laramijskiej, wyspa zosta³a ca³kowicie wynu-rzona.

W paleocenie i wczesnym eocenie (ilerd) Sardyniaponownie zosta³a zalana. Osadzi³y siê wtedy wapienie,których klasty z faun¹ znajdowane s¹ w zlepieñcach pale-

310

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010

Ryc. 3. Przyk³ad kamiennej wie¿y nuraghi Orolo z okolic Nuoro. Fot. F. Fidolini

*Ryc. 10 i 11 znajduj¹ siê na str. 368

311

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010

Ryc. 4. Fluwialne kana³y meandruj¹ce (formacja Cala del Vino, górny perm–dolny trias), zatoka Torre del Porticciolo

Ryc. 5. Panorama zatoki Cala Viola. Widoczne rzeczne zlepieñce (bia³o-ró¿owe) i le¿¹ce na nich fluwialno-eoliczne piaskowce(czerwone) (górny perm–dolny trias). Obie fot. F. Fidolini

312

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010

Ryc. 6. Przyk³ad wydmy z ryc. 5. Fot. F. Fidolini

Ryc. 7. Œrodkowojurajskie wapienie ze zjawiskami krasowymi w rejonie Alghero. Fot. R. Motonaga

313

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010

Ryc. 8. Nachylone warstwy wapieni œrodkowej jury w rejonie Alghero. Fot. R. Motonaga

Ryc. 9. Panorama wyspy La Foradada, Capo Caccia (pó³nocno-zachodnia Sardynia). Widok na dolnokredowe wapienie rafowe. Fot. L. Bittau

ogenu i neogenu we wschodniej czêœci wyspy. Przebiegsedymentacji kenozoicznej przedstawiono na ryc. 12. Osadyeoceñskie przykrywaj¹ paleozoiczne utwory pod³o¿a na

zachód od ryftu Sardynii (rejon Campidiano), którystanowi najbardziej na wschód oddalone odga³êzienieskomplikowanego systemu oligoceñsko-mioceñskichryftów w zachodniej czêœci Morza Œródziemnego (Cherchii Montadert, 1982). Ryft sardyñski przecina wyspêpo³udnikowo i kontynuuje siê w kierunku zatoki Asinarana pó³nocy i zatoki Cagliari na po³udniu (ryc. 2). Regresjamorza nast¹pi³a w eocenie (póŸnym ilerdzie) i zaznaczy³asiê wystêpowaniem supralitoralnych wapieni z miliolida-mi. Osady te nastêpnie zosta³y przykryte przez facje para-liczne z mi¹¿szymi pok³adami wêgla (œrodkowy eocen).Na sekwencji paralicznej osadzi³y siê utwory kontynental-ne formacji Cixerri (œrodkowy eocen–dolny oligocen), któ-ra niezgodnie przykrywa osady paleozoiczne, mezo-zoiczne i dolnoeoceñskie. Formacja ta ods³ania siê wpo³udniowej czêœci Sardynii i jest wa¿na z punktu widze-nia regionalnej paleogeografii, poniewa¿ reprezentuje póŸ-ne wynurzenie wyspy, poprzedzaj¹ce otwarcie siê basenuprowansalskiego. Obecnoœæ zlepieñców formacji Cixerri,zawieraj¹cych klasty kredowe z gatunkami endemicznymi,oraz kierunki ich transportu wskazuj¹ na bezpoœrednizwi¹zek tektonicznego bloku Sardynii i Korsyki z konty-nentem europejskim w eocenie.

Jednak ju¿ w oligocenie rozpocz¹³ siê rifting, a dope³nego oddzielenia obu wysp od bloku kontynentalnegodosz³o we wczesnym miocenie w nastêpstwie spredingubasenu prowansalskiego i rotacji bloku Sardynii-Korsykiw kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (ryc.13; Cherchi i Montadert, 1982; Doglioni i in., 1999; Lustrinoi in., 2009). Wynurzenie wyspy w oligocenie spowodowa³osiln¹ erozjê oraz powstanie megabrekcji, brekcji i zlepieñ-ców kontynentalnych formacji Ussana (Oggiano i Mameli,2001). Te chaotyczne facje, maj¹ce charakter osadów zale-wowych oraz stokowych, wskazuj¹ na to, ¿e inicjalna fazariftingu i depozycji mia³a miejsce w œrodowisku subaeral-nym. Wówczas Sardynia i Korsyka zosta³y od siebieoddzielone (wczesny miocen: burdyga³). Wœród wymie-nionych osadów wystêpuj¹ równie¿ zlepieñce fluwialne ipiaski, zawieraj¹ce brekcje lub bioklastyczne wêglany zostrygami, mszywio³y, krasnorosty i wiêksze otwornice,wskazuj¹ce na stopniow¹ transgresjê morsk¹. Formacja ta,siêgaj¹ca nawet do 500 m mi¹¿szoœci, wystêpuje wzd³u¿krawêdzi ryftu. Jest ona kolejno przykryta przez naprze-mianleg³e margle i i³y (margle Ales i formacja Marmilla)oraz formacjê margli Gesturi, które reprezentuj¹ ju¿ fazêpostryftow¹ (œrodkowy burdyga³). Formacja margli Gesturito drobno- i gruboziarniste piaski, margle i zlepieñce omi¹¿szoœci do 250–300 m. Piaski formacji Gesturi posia-daj¹ sporadycznie faunê morsk¹: ostrygi, mszywio³y itd.Sedymentacja morska w basenie trwa³a do póŸnego mioce-nu. Szybka regresja messyñska (najwy¿szy miocen) spo-wodowa³a powstanie facji lagunowych i ewaporatowych(wêglany z anhydrytami gruz³owymi) oraz paleogleb.Ods³oniêcia ska³ mioceñskich s¹ bardzo sk¹pe ze wzglêduna erozjê podczas regresji messyñskiej oraz œrodkowo-póŸ-noplioceñskiej fazy wypiêtrzenia. W pliocenie powsta³a for-macja Samassi zbudowana z kontynentalnych margli i i³óworaz redeponowanych utworów mioceñskich, które zosta³yzdeponowane w rowie Campidano w okresie œrodkowegopliocenu-plejstocenu. Ponadto podczas ewolucji tego keno-zoicznego rowu wyst¹pi³o kilka erupcji wulkanicznych.

314

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010

RO

TAC

JA

WU

LKA

NIZ

M

JEDNOSTKI

Panchina

formacjaSamassi

wapienie S. Marco

kryzys messyñski

piaskowcePirri

margle Fangario

margle Gesturi

formacjaMarmilla

formacjaCixerri

formacjaUssana

formacjaCardiga

formacjaMiliolitico

formacjaProduttivo

margle Ales

?

Qp

lioce

nm

ioce

no

ligo

cen

eoce

n

gelazpiacenz

zankl

messyn

torton

serrawal

lang

burdyga³

akwitan

szat

rupel

priabon

barton

lutet

ilerd

kujz

5,3

1,8

23,0

33,9

55,8

Wie

kw

mln

lat

Piê

tro

Sys

tem

/O

ddzi

a³

Ryc. 12. Stratygrafia kenozoiku Sardynii (wg Casula iin., 2001)

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010

315

Ka2

Pe

FossaSard

a

nasuniêcie Apeniny-Maghreb

nasuniêciebetyckie

IBERIA

Pireneje

AFRYKA PÓ£NOCNARif

Tell

Maghrebidy

Al

czêœcioworozdzielonyblokAlKaPeCa

Ca

Ka1

nasuniêcieAlp Zachodnich

Ne

AFRYKA PÓ£NOCNA

IBERIA

nasuniêciebetyckie

Pireneje

Ka2

Pe

Al

Ca

Ka1

Ne

nasuniêcieApeniny--Maghreb

Foss

aSa

rda

zachodnia krawêdŸbasenu za³ukowego

zachodnia krawêdŸbasenu za³ukowego

A

B

Ryc. 13. Ewolucja tektoniczna bloku Sardynia–Korsyka (Lustrino i in., 2009) w (A) póŸnym oligocenie–wczesnym miocenie i (B)póŸnym miocenie . Al — blok alborañski, Ka1 — Wielkie Kabylie, Ka2 — Ma³e Kabylie, Pe — Góry Peloritani, Ca — Kalabria, Ne —jednostka Nebbio, kolor niebieski — skorupa oceaniczna, kolor ¿ó³ty — obecny zarys l¹dów

316

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010

Ryc. 14. Zerodowane przez abrazjê morsk¹ eoceñsko-mioceñskie utwory piroklastyczne w rejonie Alghero. Fot.R. Motonaga

Ryc. 15. Czwartorzêdowe wydmy przybrze¿ne ods³aniaj¹ce siê w pobli¿u Alghero. Fot. V. Pascucci

Wed³ug Lecca i in. (1997) zidentyfikowano nastêpuj¹cefazy wulkaniczne:

� 28–24 mln lat —faza reprezentowana przez gabro--tonalitowe cia³a magmowe lub masywne kopu³y;

� 24–18 mln lat — faza reprezentowana przez ignim-bryty i andezyty oraz osady piroklastyczne (ryc. 14);

� 18–15 mln lat — faza, która zaznaczy³a siê tylko wzachodniej czêœci ryftu (g³ównie ignimbryty); matutaj miejsce równie¿ wulkanizm podmorski (wcze-sny miocen);

� 5,2–0,14 mln lat — faza, która rozpoczê³a siê w mes-synie i zakoñczy³a w czwartorzêdzie ok. 0,14 mln lattemu; g³ównie reprezentowana jest przez wulkanizmbazaltowy zwi¹zany z ekstensj¹ obszaru Morza Tyrreñ-skiego.

W czwartorzêdzie subsydencja basenu balearskiego,którego wschodni¹ krawêdŸ stanowi³ blok Sardynii i Kor-syki, spowodowa³a sedymentacjê ok. 100-metrowej mi¹¿-szoœci p³ytkomorskich osadów kontynentalnych (Carmi-gnani i in., 1995; Casula i in., 2001). Dzia³alnoœæ tektonicz-na zakoñczy³a siê z pocz¹tkiem plejstocenu, kiedy topowsta³y ju¿ wspomniane wulkaniczne kompleksy wpó³nocnej czêœci Sardynii.

Dzisiaj Sardynia jest poddana umiarkowanej dzia³alno-œci neotektonicznej, lokalnie obni¿aj¹c siê ok. 0,001mm/rok (Ferranti i in., 2006). Ska³y plejstoceñskieods³aniaj¹ siê na ca³ej wyspie i s¹ reprezentowane przezp³ytkomorskie piaskowce pla¿owe i zlepieñce (Andreucci iin., 2006). S¹ one przykryte l¹dowymi utworami, do któ-rych nale¿¹ brzegowe piaskowce eoliczne i aluwialnepiaszczyste zlepieñce, zwi¹zane z ostatni¹ regresj¹ lodowca,która rozpoczê³a siê ok. 75 tys. lat temu (ryc. 15; Andreucci iin., 2009).

Autorzy dziêkuj¹ V. Pascucci i M. Lustrino za pomoc wprzygotowaniu artyku³u.

Literatura

ANDREUCCI S., PASCUCCI V. & CLEMMENSEN L. 2006 — UpperPleistocene coastal deposits of West Sardinia: a record of sea-level andclimate change. GeoActa, 5: 79–96.ANDREUCCI S., CLEMMENSEN L., MARTINI I.P. & PASCUCCI V.2009 — Late Pleistocene coastal systems of northwestern Sardinia(Italy): sandy beaches, coastal dunes and alluvial fans. [In]:Pascucci V., Andreucci S. (eds) Field Trip Guide Book, Field Trip1, 27th IAS Meeting of Sedimentology, Alghero, September 20–23,11–35.BONI M., IANNACE A.& PIERRE C. 1988 — Stable isotopecompositions of Lower Cambrian Pb-Zn-Ba deposits and their hostcarbonates, Southwestern Sardinia (Italy). Chem. Geol., 72: 267–282.BONI M., PARENTE G., BECHSTÄDT T., DE VIVO B. & IANNACE A.2000 — Hydrothermal dolomites in SW Sardinia (Italy): evidence for awidespread late-Variscan fuid flow event. Sedimentary Geology, 131:181–200.BONI M., IANNACE A. & BECHSTÄDT T. 2009 — Late topost-Variscan, large scale „hydrothermal“ dolomitization in theIglesiente area, southwestern Sardinia: geologic/geodynamic setting,fluid flow and porosity evolution. W: Pascucci V., Andreucci S. (eds)Field Trip Guide Book, Field Trip 6, 27th IAS Meeting ofSedimentology, Alghero, September 20–23, 111–128.BUSULINI A., DIENI L. MASSARI F., PEJOVÍC D. & WIEDMAN J.1984 — Nouvelles données sure le Crétacé supérieur de la Sardaigneorientale. Cretaceous Research, 5: 243–258.CARMIGNANI L., CHERCHI A. & RICCI C.A. 1989 — Basementstructure and Mesozoic-Cenozoic evolution of Sardinia. Atti dellaAccademia Nazionale dei Lincei, 80: 63–92.CARMIGNANI L., DECANDIA F.A., FANTOZZI P.L.,LAZZAROTTO A., LIOTTA D. & OGGIANO G. 1995 —

Relationship between the Tertiary structural evolution of theSardinia-Corsica-Provençal Domain and Northern Apennines. TerraNova, 7: 128–137.CASSINIS G. & RONCHI A. 2002 — The (late-) Post-Variscancontinental succession of Sardinia. Rendiconti della SocietàPaleontologica Italiana, 1: 77–92.CASSINIS G., DURAND M. & RONCHI A. 2002 — The Permian andTriassic continental framework of Nurra (SW Sardinia). Rendicontidella Società Paleontologica Italiana, 1: 297–305.CASULA G., CHERCHI A., MONTADERT L., MURRU M. & SARRIA E.,2001 — The Cenozoic graben system of Sardinia (Italy): geodynamicevolution from new seismic and field data. Marine and PetroleumGeology, 18: 863–888.CASULA F.C. 2006 — A short history of Sardinia. Carlo Delfinoeditore, 1–45.CHERCHI A. & MONTADERT L. 1982 — The Oligo-Miocene rift ofSardinia and the early history of the West Mediterranean Basin. Nature,298: 736–739.CHERCHI A. & SCHROEDER R. 1995 — Stratigraphy of theMesozoic Nurra Region. Rendiconti del Seminario della FacoltàScienze Università Cagliari, 55: 119–133.CORTESOGNO L., CASSINIS G., DALLAGIOVANNA G., GAGGEROL., OGGIANO G., RONCHI A., SENO S. & VANOSSI M. 1998 — ThePost-Variscan volcanism in late Carboniferous- Permian sequences ofLigurian Alps, Southern Alps and Sardinia. Lithos, 45: 305–328.CRUCIANI G., FRANCESCHELLI M., LOI M. & ELTER F.M. 2001— Migmatites, eclogitic and granulitic rocks in NE Sardinia.Rendiconti Seminario Facoltà Scienze Università CagliariSupplemento, 71: 13–33.DIENI L. & MASSARI F. 1985 — Mesozoic of eastern Sardinia. [In]:A. Cherchi, 19th European Micropaleontological Colloqium – Sardinia1/10 October 1985 Cagliari, 66–78.DOGLIONI C., FERNANDEZ M., GUEGUEN E. & SA’BAT F. 1999— On the interference between early Apennines-Maghrebides back arcextension and Alps-Betics orogen in the Neogene Geodynamics of theWestern Mediterranean. Bolletino Società Geologica Italiana, 118:75–89.FERRANTI L., ANTONIOLI F., MAUZ B., AMOROSI A., DAI PRAG., MASTRONUZZI G., MONACO C., ORRÙ P., PAPPALARDO M.,RADTKE U., RENDA P., ROMANCO P., SANSÒ P., VERRUBBI V.2006 — Markers of the last interglacial sea-level high stand along thecoast of Italy: Tectonic implications. Quaternary International, 146:30–54.FRANCESCHELLI M., MEMMI I. & RICCI C.A. 1982 —Zoneografia metamorfica della Sardegna settentrionale. [In]: L. Car-mignani, T. Cocozza, C. Ghezzo, P.C. Pertusati & C.A. Ricci (eds)Guida alla Geologia del Paleozoico Sardo, Società Geologica Italiana.Guide Geologiche Regionali, 137–149.GHINASSI M., DURAND M., RONCHI A. & STEFANI C. 2009 —Permian-Middle Triassic continental succession on NW Sardinia. [In]:Pascucci V., Andreucci S. (eds) Field Trip Guide Book, Field Trip 3,27th IAS Meeting of Sedimentology, Alghero, September 20–23,37–50.JADOUL F., LANFRANCHI A. & BERRA F. 2009 — [In]: Pascucci V.,Andreucci S. (eds) Field Trip Guide Book, Field Trip 4, 27th IASMeeting of Sedimentology, Alghero, September 20–23, 51–71.KOZ£OWSKA A. & KUBERSKA M. 2010 — 27. MiêdzynarodowaKonferencja Sedymentologiczna IAS 2009 — Alghero, W³ochy,20–23.09.2009. Przegl. Geol., 58: 194–198.LECCA L., LONIS R., LUXORO S., MELIS E., SECCHI F. & BROTZU P.1997 — Oligo-Miocene volcanic sequences and rifting stages inSardinia: a review. Periodico Mineralogico, 66: 7–61.LUSTRINO M., MORRA V., FEDELE L. & FRANCIOSI L. 2009 —Beginning of the Apennine subduction system in central westernMediterranean: Constraints from Cenozoic ‘‘orogenic’’ magmaticactivity of Sardinia, Italy. Tectonics, 28: 1–23.MUNOZ M., COURJAULT-RADÈ P. & TOLLON F. 1992 — Themassive stibnite veins of the French Palaeozoic basement: a metallogenicmarker of Late Variscan brittle extension. Terra Nova, 4: 171–177.OGGIANO G. & DI PISA A. 2001 — Introduction to the Sardiniageologic evolution. Rendiconti Seminario Facoltà Scienze UniversitàCagliari Supplemento, 71: 5–11.WISZNIEWSKA J. 2009 — Permsko-triasowy wulkaniczno-plutonicz-ny magmatyzm typu A na Korsyce Warsztaty terenowe IGCP 510 iEUROGRANITES 2008 Korsyka, 1–7.09. 2008. Prz. Geol., 57:108–113.

317

Przegl¹d Geologiczny, vol. 58, nr 4, 2010

TOM 58 � NR 4 (KWIECIEÑ) � 2010

Cena 12,00 z³(w tym 0% VAT)

Indeks 370908ISSN-0033-2151

Zdjêcie na ok³adce: Wapienie mioceñskie formacji San Marco w Laerru (pó³nocna Sardynia). Fot. V. Pascucci (patrz str. 308)

Cover photo: Miocene limestones of the San Marco Formation at Laerru (N Sardinia). Photo by V. Pascucci (see p. 308)

Sardynia — raj dla geologów (patrz str. 308)

368

Ryc. 10. Przyl¹dek Capo Caccia zbudowany z dolnokredowych wapieni rafowych

Ryc. 11. Capo Caccia od strony groty Neptuna, wapienie kredowe. Obie fot. R. Motonaga