15

THE ANTHROPOMORPHIC FACE OF DEER STONES

  • Upload
    num

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

NOMADIC HERITAGE STUDIESMUSEUM NATIONALE MONGOLI

Tomus XIII Fasciculus 1-39

HYY[3['l[UilH0B cvulAll

"h,/

Ylraan6aaraP2012 ott

IAPIII4fMv3F.fi Cv I r'l AJI

l. C.BaarrpYEI3CTIIII ]\[t3[i TOJTOBIIIITH XOT]I{UXOAE.AAMBAPABXAATI{TH OP}'YJICAH X}EI' H3M3P

2.9.fu,ruaaqAACAII BAPI{MTAT OBUIIH XAgM,MJIT XAII-*T,IIT

3. q.6aa.MqrurrBAirajrniH TYYffiH M$ErII yPTAMJTLIH cAH xoMPor,q3X XOBOPA!'IbIH 33P9UUI BYM qyr]IYYJI}

4. M.IIspMraMOETOJIbIH I'y3Dfu CAH XOMPOTT HOi,4 S3IYYPTAH, CYMM,rytrH 3APITM xoPoHrtrir InI{,'DIryYnc3H HL

sPTHINfi CY IIJIAJ'I

5. )(.E rpcaixafl6YIAH XOUEOHm1 HYYP

6. C.A.BictorIllIOBP$bI NPABtrTEJIEI I,IMIIEPUII,'ISO X BEXAB IO{TAIICM( AI'I|,ACTtrIIECKro( XPOEIII(A-X

TVYX. HINT}TPM CV /TJTAJT

7. C.EaaapqllMOHIO.]IbIH M( IYP3H EBPOA3M COEI trPr3HIII,UIITTEJIOBIIIYYJIC3H III'

8,O.ClaoaartpMoiron.{Axb IIAftIGI n 3AMbIH cv}'Pb oPToeHlryAtrftH EAiPJTAI

9. T.HaMxrirMOmO,r OPX r3P EYrI{trH TYl,)( C]flrA,',Ilm ACyyIAJII

I 0. A"[sunynsMAPA X3M33X AIOvIlItrI X()TBOIAOX H3r3H I3P3.II 3]?rtrtrHTAJIAAP H9X3H eI-rYI3X HI'

ll. C.ErraopxiroEA s:rv!"rAE, rAM HAPLIE xoPo trftr X]?AACAH TvxAEq

12. f.Byprurorcr.lAA36lH CvM X3M9lXtri'IE vqmr

13, Io,qyraMparqaaxbT cAirru]ryrAx I(oM.uccbIH YiiI AXUIJIATAAHbI rvxA[A

14. )(Mof,r6sxpluMI33P IL'IPYYJIC3H T9 3}dJIT TI? AYP3M EA X'TM CAiI q3H6 tr

15. x.Hap.Hqxmr933H XAAflhI C]ts{AE 3PX]{

16,3.Hr8*6a.qr ap

xIm3v[,qAM5A XvTArTbrH IIIABb HAP BA OPTOOHI{II AIEA17. f.Offirf,p

XYPS9IIITi CAi&III IA}APIt. O.OA6af,p

MAHXI{IrH YEmfl MOHTOJIEIII XOT C]',]/PIIH rA3AP AAXEUAIAAATUfrH TYXAi4

19. Orupei Cp6aqEXOCNOBAK Y,'IC AAXb XAJUMATIffiI KOMIICC MOHIOJ'IbIII CYIAPBtrqTdH X1?33JI3HT3fr XO]IBOO EAPECAH TYYffiI H3rcIISAPI{MTbIH T}''{.A[,q

20. C,Orroxcxm[ S.SqxrlBulxMOHTONqITTbIH ]ZMbIII CYAAP 6A MOHTOJI OBOT HSPIdH }4IUP

21. ](.en3rfi6asp3ACATT XAH AfiMTI{TH IIUH AItrIT BAHTffiI XO[}ryHbIHOtH Jry ]I(AII)I(I{II TYItrd }?AH BYr33NUIH T}I(AiII

l1

t8

45

60

71

9t

98

1t0

l13

119

t32

r39

141

164

178

r84

192

3PTHI{I1 CYA,'IAJI Hyy1e"r.r4ui;iu oB cyaJrit"'r (Ton-XIII, Fasc-S)

)l(Eaapca xaul

6YTAH XOUJEOHil]4 HYYP-

Tynxyyp yrc.' 6yraH xeuoe, xYHfifi HYYpHrfr AYpcflon, rauyy 3ypaacyyA'

5oeruha uanra ,6ar, sau y n.Toev aryynra,'Snexyy oryynsnA 6yraH xeueeH,4f HYYp xoMo3x ofnroflrblH

1xafi 6onoH TyvH Aoop AYpcnorAcoH gypcnenyygraran yrra syfrr sprur[ 6ee,,ropronrin y3on caHaa 6onor-r ryynra 3aphr4 xopornerAoxYYH, 3aH y n sepsrr

lnryypnaH rafi n6apnaxutr oporpcou 6onHo.

TeB A3r4iH eHAepnerr 3000 rapyta Nnnr u rspreereec sxnoH xoAsH 3yyH x n33p

;rauxnar4an 6yreorAcaH 3prHrfr xocry gypcranutl lsr6on 6yran xeueo ou On

.lypcranbrr AorooA raAaaAblH orloH 3pA3Mr3g cyynufru xo6p 3yyHblr AaMHyynaH

:yAnax, yr AypcraflbrH cyganraaHg ylsrefi xyBb HsMop opyyncaap rpcex. Xsgrfr-r.riN,l 6onoe.r 6yrau xor.uee oAroe e rgcoH eepree onoH AanA Hyyqblr aryyflcaap5aix axryy.

3ns 6scpsr eryynsng 6ug 6yrau xeueeHhi cyAanraaHst6ac nsrsl coH14pxonroi

:eganir xeHpoxurTr opongnoo. Suexyy cyganraaHbl axl4TflarrblH Yp AYH Hb

:yynr u xepeH x n Xeacren, Apxanrafi a wt4h+ Hyrarr yr AypcranblH Tanaap

ayAaffaa xu ceu, Monron-Aueprxn H xaMTapcaH "6yrau xeuoe" tecnufrnaxrnra Hqrr xon6oorofi rsgrr,rfir gypgax lu ayirsi'?-

Syran xeueer yn cyyprra cygflacaH xoHX spAoMroA xyHrfrr renoenyyncen

-lypcran reger Asop caHan nsr 6aisa. Tyxain6an 6yraH xeuoor "opuyyncaH

.1a[uur qsprriu xeuee" [A KoB 1958:45], "...oBor aiMrn H cypBaflxrHbl 6ynuhHqsep 6ocrocoH xeuee" fCep-Ogxae 1977:41), "oHll xYHAgrrgnre 6aarap vsruryrorA,qor pesgsc" [Ky6apea 1979:86], "...flMap Hor 6ynunu gsep oMyy, ep Hb

cMap Her Hac 6apcaH xyHri gypcrang sopuynx 6ocrocor pypcran " [HaBaaH 1 975:

56], "6aarapnar eBer-y4t4pAare, fiassn rsrrer.]t4iH rorooH AYp" [Bonroa 1981:96],"xyHri xeuee" [gnexoea 1984], "qsper 3p" [Tpr3HoB 1978:15], "F3ryypraH

xyxr,r gyp" [MorunbHrKoB 1980:71], "AaiHbl ropsr yHacaH qspor 3pc" [XyAeKoB1987:158], "...6yx arrauppanaa sxryfr rang rsursprfiu Aoop eHrepeeAor Maflqrgxoiv yegee aMbApan 6snernecss eqer oBreEfloo 3opl4yrlcaH gypcran, 6yra 6a

Hapbrr MarraH AyyncaH [yynan" [HoaoropoAosa 1989l.215-216l, "AafiqhH 3p xYHA

3ophynaH 6ocrocos xeuee" IL{saeeHgopx 1999:84], "xynrfr cyrcner 6fie gyp" [Fit-zhugh 20021 xsusea yssx 6a Ha.

Xapran !.[.Caer,rHoB 6yraH xolLleesn yrra caHaar "...3eBxeH Her yrla,3ophyflaflr, roAopxofrnonroop rain6apnax Hb yql4p gyrarganrafr .. Mepren

ecnon..., arrbrAHr uyrox y33n..., optuyynrblH saH yin... 3epor epreH yrra

1 X.EarpcaixaH. MoHioflbrH YHA3cHni My3eiH CyAanraa, Y3YYnnor 3oxl4oH 6airyynanrunan6aHbrAapra

* 2011 orur "3xpraKa" gpAoM ul4HxxnrooH i xypnblH TapryYH 6aiputH uarnanr rnlrsn

2 MoHron-ANrep KrfrH xaMTapcaH "6yraH xeLuoe" TocgnA MoHroflblH Tanaac l\,4oHronblH YHAgcHLlfr

l\,4y3ei , AHy-brH Taflaac Cr,,rtlTcoHbt xypeensurniu Aprrrx cy4nanul reB axhflflaEat. ytcy,qanraaHU 6ar 2003 oHooc aoBXoH 6yraH xeuoor AarHaH cyAflax 6aiHa.

EPTIII4fi CYT./]IAJI H1y4ea'rguiin on cy4aa,r (Tom-XIII, Fasc-S)

arryffara xofl6oorof" (Caar,rxoa 1994: 149-150) rexes.YyH[i caqyy Hgr xgcor cyAflaaqx4 6yrau xeureer "3arac" xon6oprgi xsusax

y3ex 6aficaH [Meu.laurroe 1925] 6eree4 oAroep opAoMreA 6yraH xeueerKaaxaaaac onggor 3aracHbl Aypc 6yxhfi xeuee 6yoy "anuan" rsrvrei rxfilcyvngHy3Aor [Mapp 193'l ; nraorpoacrrafi 1939] 6aixee.

Feren aapru xsr cypnaav 6yraH xeuJeer orr eopeep 6yoy 6snro spxroHTof ryHrocroi, ypxnhfH 6snrsgsnrsft xon6ooro rsx yagsr 6ereeg eus cananaa Kasxag6ofloH AnrafH apA TyMHr4ft AyHA oprHogc xagranarAaH ynA€H ynaMxnaflTuyrflor 6ofloH apxeonorrfrx 3aprM on4Bopoop 6aexyynau Hornoxur 3opb4or[Onuxoacxri 1989: 48-68] 6rnoo.

flssp eryynceu aarac, 6snre opxroH 3oproop 6yraH xeueer ra n6apnax rsceroponAnoryy4 yrAypcranHH qaauJ4blH cyganraaHg Asruxnrgex 6ononax Myyraf Hbxapar4ax 6aftHa. Yvup Hu 6yrau xeuee4hfH 6apar rxeux nu 6yoy g0 opvrau xyasreBnepeH 6afipnax 6airaa Mosron opnu uyrarr 6yfi 6yrax xeu:eeg, rsgrespn H

AYp AYpcneflA geepx raftn6ap gyrHenrrei xon6orgox 6apnrur xspernsrgexyyrryH xoBop rou. Trinlsec 4sepx Anrai, KaarasHH 6yc Hyrar 4axr sarac, 6snrsopxrHr4i Aypcro qeeH rooHbr xeueo4 uu 6yraa xeuJeeH fi codnrofi 3aprM HorxoB luetHxsopoo a1nncax 6onog,r Hu[r 6yraH xeueeurfr codnuru neryyp yrrurrafin6apnax xaHranrra xop3rggrgsxyyH 6rar.l 6eree4 opoH Hyr[[iH rxr4Hxrsiuyrngr, 3aH yiau H rnspxufrnsn 6ononrofr.

Mouron opuur ryrarr 6y[ 6yrau xeueeg regrsepnfin 6yx xen6epyyg rsArcoprAypcoflcoH xyHr4 Hyyp, ooMor, xy3yyHr4 syynr, 6yc, 3op 3oBmr 6onon 6ycag sgenrhiH Aypcflonyyg Hb yr Aypcran xyHr4ir reflesflyynceH 6onoxsrr rapqaaryfisoronx 6a sa. Oepeep xsn6en xypsn seacrriu yer u ryygen,rp vitl Hn twn H

ro4opxoi 6ynsr xyuryycr 6yoy oeor, ai4Mtrl, H ronroinorq-csryypraH xyMyycr3opr4yrraH 6yrsscsu EypcraflbtH xeu:ee 6onox xu rogopxoi 6ereeg ryyHAAypcnorAcaH Aypcflon, raxhflrbrH 6afiryynanxraiH eaH yfin4 epruufi nyy4snvgra uepreHq[fir y3ox y39a xniroep 6ee ueprenn H yean caHaa ryH u Hroocro 6a xaxoo. Aeopx caHaar roApyynaH Wyynox ron rsugsr 6on 6rgurfi 6o4noop 6yrarxeueesrfi AooA xocorr xyHn ronrofir, 6yp naprafiavr,rn6an Hor rariq Hu xynrafrHyypr r gypcsncsu 6yran xeueeg on,l.

Vlirug xyan uyypHrfr Aypcnsnrof 6yrau xeu:ee4r r HaphftBqflaH aBq y3oxcy4nax Hb 3yhroh. VlhM xynufi HyypHrafi 4ypcrefi 6yraH xeuee Xeecren artwu H

Sypeurorrox cyMbtH Hyrar Yywnrn a eBep, MeH a uru n l_laraax-vyn cyrrauxEop xpxnpurr.t ron, [UrHs-lul4sp cyMHH AopeflxnfiH ala, EacHxor{rop afirarrinXapranaur cymuru Xrpnrcyyphf H AoHx, Xsnn a uruha OuHegsnrep cyn,turu

flyug Xapranarr, Synran a MnA H Cafixau cyrvrurx Xafrpxanur xeH4rfi, 3aaxauahwkhY flpyy cyrvrutH res, Tee ai,MnAfrH Anran6ynar cyr,,lurH Oaror,

'aaa-Onrua urn a l-loHr-on cyMbrH Morofirsrs ron, MeH ahMl4 H Alra cytr,turu 3-p 6arra nreB ryc ryc Hor ujr4pxor, xapru Sarx-Onrnh aiturnhs Llsursn cynaurH l_laraau rongxo6p ur,rpxsr 6a ua.

TyyHvnsn uana cy panraanar 6ar 2009 oHg "Eyran xeuee,,recnnfiH xairyynaapXescren ai[4rhiFt Xapranaxr cyuuru Tsen xoussx rasap 6ac nerer xyurai nyypnra

34

3PTHI4Ii CYAJIA,'I H\lrasnqauiiH oB cyA.lrilrr (Tom-XIII, Fasc-5)

:,pcn3nr3fi 6yrau xeuoe rnpYYnsH oflcHbrr H3M3H AypAafl. eHA 3op3rq39 xo6p1,, rax xeu:ee 6yi 6ereeg xeu.:eoArir ryc rycap Hb xt4xhr AepBenxrH xauJnaraHbl-:nA 6ocroxoe. Tegrsepra x raAyyp FMap H3r3H qyflyyH 6airyynaMx Yry . XYHrf- ,ypHxf Aypcnon 6onon gepaenxrH xauiflalur xapaxaA oA[3ep 6yraH xeuJeeA r:,vng Typsrufrn yeA gprHxf 6ahpnanaac Hb xeAerTox. Hgr xeuleeHA uu xyurai- ,yp Henax crinceu 6ononro [Eanpcaixau 2009].

hiaxyy ogoorrin 6a gnaap MaHaf yncbtH uyran xynnfr HYYpHrlf AYpcrsi 13

:.;raH xeuee 6aixa (Xycusn 1, 3ypar 1-12).

fleep gypgcan 6yran xeuleogeec Fpyy cyM, Ourer, Morofirsts ronsts 6onoH:-rrai cylrurr-r 3-p 6arrin 6yraH xeuoeg xu Typert4fiH Ye[ 6yraH xoLloer a[u[Tr]ax,,,Hr.1fr Hyyp HaMx AypcnoH xyH qynyy 6onron saccau us unr uegsrppsr. Men

laruxourop a Mrt,tfH [ypaan6ynar cynastx Tsueer xY3YY xoMoox ra3ap H3roH

i,,ras xeueeHui 6apyyn xaxyyrrafiH A33A raflA xarac 3aBhflaH cyyn< 6yi xyurfi: rpcnen 6a Aar (XycHorr 1 , 3ypar '13). 3se xeuleexn xynr 4ypcnsnrfrr xoxyy-3Mx AypmnmH Hb rogopxo MsgorAox 6oreen B.B.BonKoB Typsru u YeA HgMx

:/pc3flceH roxso [BofiKoB 1981]. Xapnn 6ycag 6yran xeueeEeE AYpcnerAmH

' rxni nyypr r ryxafH YeA Hb AYpcorlcoH 6ononrofr. Tyyresp sorcoxryi saprut

- t1r'aae$A rairrrepxyy xyHr4i Hyyp AypmnmH xouJoeHYYA 6yrax xeueenr:censrn exsr 6yoy spr yeg xon6orpouo xstrleen yager [Bonxoe 1967:70-711.

Xunufru variagag qeeH TooHbl xyHtl nyypnrai gypcnsnrefi 6yrax xeuee4 6ri--yr(ain6an, Opoc Anraiu qyf roflE Hor [Ky6apeB 1979], Kuautn-[NapHHA Hor'',lorhnuHnxoe 1980], Oaep6afrrarbA Hor, Tyaarn r Xanstpr Her6yraH xeuoeHee'lnorHhros 19811 ryc ryc xyHt4 Hyyp gYpmnmH 6aigar. Spreep xeureeAta H

:orpooc Xanurpsrx 6yrau xeu:eeHl4fi HYYph r MeH n TYpor[fH YeA HsMx cninces-3x

Y3A3r.Menxyy 6yrax xeueer xynnir AYpmnmH xeuee 6ofioxbtr tanrroAsr eop

-3r Aypcflofl 6on Mouron Hyrarr 6y qeeHryr 6yraH xeuJeeAt4iH opo xecrnfrr-oipyynan 6ycnyyp M3r epreH, naprfrn xoann AYpcflgn (sapnugaa roBoinroH-apracau v 6yi) oM. eHsxyy Aypcno nvhr cy+taaey.Arrrsr,,,l [Bonxoa 1981], uanra'Axx6anp

20051, roflrofH 6oonr [Tep6ar xap 2009] xsM33H Y3Aor. Tepvnen sapnrvt

5yrau xeueexni ap ran pyy opofirooc Aootu raanraiuut 6y't, u.tnnsar Msr AYpcnon:nincsn 6a[Aar Hs 6yrau xoueerr opoix xecsrr xyuri ronroiu gypcn en 6ai,raa5onoxur 4asxap 6arangar ou.

Oryynsn 6y 6yran xeu:eegriu cygaflraa nu 6yraH xeuoor xytrir:eneenyyncoH Aypcran rsArr r nrro3A 3orcoxryi yr xeueonrfi AsgA xscru Fl

fypcnanhfr rafrn6apnax yrra syiH cyAanraaHA spronr rapaxaA HefleerceH rcM.

/,14p Hb HgflosA cygnaasng 6yrau xou:eeHri ,qseg xscrrir xo6p xaxyy ranA 6a xlyryi gypcyyg,ailr "Hap cap" ecBefl "rorb", ryynrtZ gooryyp xeueer roipyynarxonxofinron rapracaH onoH xt4xhr 3yyB aa pyryi' xoHxopyyAblr "oA opx3c" M3T33p'ra n6apnax, yrraa oHg xacoT Hb A33A ToHtep, A33A epreHqhfH 6enreAslrefixeuseu yesN 6aicar onr. Tyxain6an Opocur Hspr apxeonorl4e A.ll.OrnagHrroa-ronu"

lOmagurxoa 1954:2'151, Bonxoa "snsxyy Llarnpar AYpcrtsrt Hb tuyyA Hapblr

xapyynx 6a na" [Bonxoa 1967:76 I, C.|y'. Baixure x "ronAoo Ayryi roaroproi

35

EPTHI{IZ CYAJIAJI H1ryaslvar.rfiu on cyAaa"'r (Tom-XIII, Fasc-S)

oprHhf cKnShfH roflb 6onoH HapHU 63nroAon" [Barinu.rre n 1974: 30], MaHHafr-

oon "HapHbr 6snrsAon" [MaHHafi-oon 1970:30] rex aeprssp ra n6apnax 6aia.XaprH opocutu 3apfiM cyAnaaq A sHoxYY EYpcnsntafr "33Msr" xoMsoH Y3c33p

r4pmH 6hnss [LlneHoBa 1962:321, [FpnaHoa 1975: 9]. Tyyueec raAHa cYYnA

Yyurarrafiu eaepr H 6yrau xeueer HsocHgec xoiui Bonroa 6onoH HoeropoAoaa

Hap ssMor roiqor caxanutr 4sraxux 6oflcoH oM [BoflKoB Hap 1975:84]. CYYIhfH YeA

esrvrer, xysyyHra 3YYrr r3x caHanblr hxsHx 9pA3Mr9A xYrlssH SeaUleepl 6a ua.

YH3xosp q Aeep eryYficau xyrtti HYYp AYpmnmH 6yrax xeu.reeAeg xodp

xaxyy ranuH gyryfi 4ypcYYgililr xYHhf 33M3r Moroop, xap[H onon xrxnr gyry

xoHxopyyAbrr xyayyur 3YYnr M3r33p AYpcnsH Y3YYncH33p33 yr AYpcnsnYYA

nu xynnfi ronro , AssA xecrrir ro6n quusr 6onoxur rogopxoi xapyynx erceH

orvr. TyyuvnsH oroH TooHbl 6yras xeuleeAeA xo6p xaxyy ranstu gyryi AypcHooc

ssr 6onos xo6p canaa yHxnara 3YYx flYp€ncoH 6afixaac ragHa MoH xyayyut'ti

3yynrHooc aMbrHutco6o (raxa r codo 6onoa yy X.6)3YYcH33p AYpcnoH xapyyncaH

6afrAar nu ueusnt 6aranraa 6ongor.Sr4AHhf eryynoH 6y usrssc rypBaH rauyy aypaac, xynnfi HYYp, aMbrHbl

co6o aepsr AypcyyArfr nxgHx rox[onAon4 6yran xeueesri HapaH yprax 3Yr

xapcaH HapniH ranA AYpcnoH rapracaH 6afiAar 6ereeA 3Aroep AYpcnon3sp

6yran xeueeHn HyYpgH raabtr taHrx 6onouxrofi. TYYHooc raAHa cyAnaaq4blH

6aM6ai xsr,rsslr yaper "rarua xeerefi tagas ranr AYpc" t4xoHx roxnoflAonA

6yraH xeueegufiH 3eBxeH ap raflA AYpcnergcsu 6aigar [Bonroa 2002:17]' 6yraH

xeueenufi opo r rxerx roxnoflAonA HYYpoH Tafiaac ap ran pyy Hu raLuyy 6onron

aaccaH 6afiAar rox Mor Mau onoH luhHx ToMATYYE 6ufi.

Cyganraaraac xapaxaA 6yraH xeueenri HYYpgH Tan Hs 6yrg uapan yprax

3yyH 3yrr xaHAcaH 6aiAar. Fersn 3aprM Hor cyAnaaqhfl eepcprfru 6yrssnyy4sg6yraH xeu:eer rogopxo noxgoo ryyxrafi yp4 3Yr pYY xaHAcaH 6apyyn xaxyy ran6yroy nyryi sstvrsrref ranbtr HYYpeH ran Mgroop roAopxo noH 6nvcen :yfrnqeeHryfi roxxoflpgor. Tufruosc qaau.la4 6yran xeueer cyAnax, ro4opxo non

6[.]r4x xsH 6onogv yyuufrr auxaapax seaeep yxal o nrox nu sy re . eH3 3eBxeH yr

AypcranbrH cyAaflraaHu apra oy g regrairyft oroH 3yyHbl rypu 6anapv MyyAcaH,

yHax xegenceH, roMrox xyrapcaH 6yrax xeueepnfir coprssH 6ocrox, cspreen

3acBapnax axhn4 qyxan a.r xon6orAonroi otu.3ns 6yrgeec yssxsg 6yran xeueeHA HYYpsH ran 6yoy xyuesp 6on ypA ran,

ap ran, 6apyyn, 3yyH xaxyy ran rex 6ai4ar us rnspxu ou. l-sxAso Tea AargoAooroop 6yprrsrgssg 6yil 900 rapyi /Lut4Hs'{,4ncoH roo X.6/ 6yrar xeueeunfi3eBxeH qeeH rooHu 6yran xeueeugn xynr,r ayyprfirro4opxo gypcneH xapyyncaH

6onoxur Asep AypgcaH xapr,+r 6yca4 xeuJee4eA xYHI4f HYYp AYpcflesryia 5ahprn r

6r,14 rasAus. gyxau naraag uxsux 6yrau xotuoeHee nyyprir cr nx 4Ypcnox opoHgai, 6onol,rx 6aitcaap aran Aypcn33ryfr opxncox Hb cyAanraaHu 6ac usrslconrpxonrofi acyynr toM.

Srag cyynrain xoAoH xt4JI "Eyrau xou:ee" recnr n cyAarlraaHbl cBqai4 HoraH

conrpxonro ax[rflaflT cy1affaa xricgH tottt. exs us 6ngunfr cyganraaHA

xaMparAcaH xgA xoA3H TorvrooxoH Aypcranr raopuu 6yrau xeueegriu l4xoHx Hb

36

EPTHUii CYAIAJI HyyAa.rrvauiin or cya;ra;r (Tom-XIII, Fasc-S)

HyypsH ranHH A33A xscrhrr (Hyypr4ftr x.5) xeuoeHhfi 6ycaptan6a raac nflYY t4x

HapnfH 3ac9, ca[Tap ron[frflroH roru raAapryyra 6oflrocoH 6afiraar arsaapcax]oM. 3Ar3op Aypcranr ra3pbrH rooHA Xescren ai4ur[ H l-laraax-Yyn cyuuuXeu:eerrfix ron, Anar-Spgsno cyMbtH Ynaau ronrofr, Teruep6ynar cyututx 3ynut

ron, Apxaura a urn a OH4ep-Ynaan cyvtutu XapranaHrHH aM, XosA afiurr xMecr cyuun EaflH3ypx 3opsr onoH rooHu 6yrax xeiueerof roMooxoH Aypcraflrraspyyg 6arrax 6aixa [SarpcafrxaH 2008, 2009]. 9yxau pyHbt yqhp eMap Hor

qYpcflon cr,r[n69pryr rsp xecrrir nnrsx cairap roflrrflroH 3acax uJaapAnara

6afia rsger Hb coHl4pxofl rarcaap 6afB. Snsxyy xavupxaflrafi uJuHx rsMgor6r4eng xeueexnfi ryxa u xscsn Hereu repnniu 6ygraap (aocoop v 6a x 6onuo)xynrai nyyp oM yy anb 3c83fl eep FMap Hsr AYpc 3ypx AYpcanAsr 6aicaH 6onoayy rgx raMaarnan repYYn6H oM.

3ns nu ryxa s yer4fiH uJyrnor, cYcor 6hupon, eMap HorsH Aarlfluu rg ulrgnfru3aH y nrof xofl6oorof 6aix 6onox. Ep xs uau 3pr qaraac oxnsH Aenxrin onoxapg ryr,rnyygrfin gyng rogopxofi r.uYrnsr 6ruponufiH ynuaac HyypeH A3op33 onoH

repnnix Aypc rapraH 6y4ax aaH yhn 6ai4ca+ 6eree4 eHe eau yfinnfir hxoBt{rloH

uauJHbr reper 6yprafiH sau y n, gafiu rynaaH, aHA rapax, rax[nra y ngex asporroxr4oflr yeA xnfigsr 6a xee. Srsxyy sau y n nu ruap HorsH hA txt4g, cYmr6raupsnnfiH AanA yxaMcap aryynx 6alcuur xapyynAar. TufiM3oc spr qarr 6yranxeu:eer 6yreervnA Hb yr xeueeHltfi HyypsH TaruH A33A xocon ca rap ronufinrou3accaH rorl! tan1ai1 xynra nyyp oMyy gcBon f,Map HoroH eep san yinriHuhnxrsi Avpcnsn fr3ypx 6a cHur yryicrsx aprary rcru.

lsspx raar'aarnafl Hb qeeH TooHbt Aypcranr ra3apr xtafrcaH ax[rflaflT,cyAanraaHbr rogopxoinonroug yH4scnorAceH 6ereeg qaaLuug ryH3rhipYYncaHcyAanraaHu ssqaA 6oAlaroi ecexn r ulrnxlgx yxaaHbl AsBtutlrlror apra 3Y ,

raprfravrncau 6arax xspercnsop roApyynax 6onoux rapv 6onno. Yynr rqaaugbrH cyAanraanAaa 6rA anxaapax Hu sy rs . Xepaoe uyyprftr nu tonn nronaaccau 6yraH xoueeArfiH Too qaauAbtH cyiqaflraaHH lBqa4 otltxl4pBooc

6rAHr,lfi AsgruyyncoH caHafl yr4scnsnrsfi reprairyfi spr yeg 6yrau xoueenuftHyypr,rir Anra Cannsr 6yc nyran 1-3 rauyy 3ypaacaap, xap H Tee MoHronA

6yraH xeuoenee xynrai nyypnfrr crainx gypcnexeoc raAHa sMap Hor 6ygraap3ypx AypmnAor 6aicsutr Hotnox 6aprur 6a[x 6onox ola. Er4Hr caHaxa4 3rl

axhmaflruH eqcrafix yp gyu uu 6yraH xeueelrfi 6ac ueren xyyqutr rafrnaxag

rynxsq 6onno rsAsrr urrsx 6a[xa.

Eyrax xeureexui xyypsx A33px rauyy 3ypaac6onor 6ycag 4yPcrl3rlYYA

Eyrau xeueenn HYYpeH xsmrr eHee M3A3rA33A 6ai'raataap xynrfi HyypHr

Aypcngflggc rapHa xotlp oM yy rypBaH rauJyy 3ypaac AYpmnAor Hs rogopxofi6aina. 3Hs rauyy 3ypaac qeeH roxt4ortAort,4 H3r oM yy AepBeH 39porq33 6ac6afraa. Vthtt rawyy sypaacaH Aypcnsn uxsHxgee Arrafr Casxut 6onou Eapoasuittxsn6spr 6yran xeuee6r u nyypsn xomrr AYpcnorAcsH 6afrpar. Uees roxronAonA

37

3PTHI4fi CYAJIAJI HlTaa.n rAuiiu oB cy.qira,I (Tom-XIII, Fasc-s)

Mouron-Oaep Eafiranun 3arBapqhrcaH 6yrsru gypcr 6yrau xeueexg 6acroxhonAoHo. Tyxain6an ApxaHrai ahuruha ly'xrarurp cyMbtH MyseiA 6yh 6yrauxouJee, EaeHxoHrop aiurrir Xapranaur cyrvrurx XraprracyypnfH AoHxuiH B-p6yrau xeueexg ryc Hoxrm4 rauyy 3ypaac [BonKoB 2002: 204], Xeecre n ahurufral-laraau-Yyn cyMHH 6op xyxhpbtH ronuH 6-p 6yrax xeueerg xodp raLuyy sypaacAypmnxoe [Eanpca xaH 2008:18].

Oryynsn 6yi rauyy 3ypaacyyA ryyxra yrra caHaaHH ryxai cyAnaaqhAcoHr4pxoH cy4ancaap rpceu 6eree4 eep eeprafia canan gyrusnrr r AoBtuyyncgH6a gar. 3He rauyy 3ypaacbrr xaMrniH aHx F.H.floraHrr.r "Opror" o4xur 6enregen[Iorannn 1881 :64-76] rc)K y3coH. YyHri gapaa 191O-aa4 oHA OhHr4iH opAoMr3Hl-.FpaHe, cyyng B.B.Bonxoe, MaHnaft-oon Hap Aoopx caHarbtr AgMxrrx, HapHbtuyrnsrrei xon6ou rain6apnacaH. l-sren 3ap[M cyAnaaqhA oHo Hb rypBaHepreHqhfH ryxa y3nn r xoxyy rypBaH TauJyy 3ypaacaap Aypfftsx 6oncox rexyacsep 6a raa rcu [Hoaropo4oaa 1989: 126]. 3ne gypcnsnrfiH raflaap HoroHcoHhpxonro caHafl AoBulyyacoH xyH 6on Cra6npra n apxeonor.{ B.A.Ky6apeB oM.Tspsep en gypcnsnrir Mrnycurx xorropbtH xypnr,lftn yeta H OKyHeBhfn codnuHqynyyH xeuee4 6onos xa4nu aypraac exreir AypAaaA eus us xyunfr HyypnraiyHAcoH Aypcflon 6onox uy4, xaMapHbt Aypcflon 6eree6 ryyrssp r,rnyy ryn ryHsrr,riyrra aryynrur rnepxrfrncsn 6afrx 6onox rcM. eprHhi XeraAHH codnA ToHrophfrrereeflAer soporqoo rypBaH xeHAfleH aypaacrafi HoroH aAhn roHrop ra3pbtHuyrnerroi xon6oorof 6aix 6onno. Ep uu sprnrafi apg ryMHyyAhfH eprenqniryeex ysnr H yHAcgH 6yponsAoxyyH x3c3r Hb TsHtop, ra3ap, xyH 6a can 6nnss[Ky6apea 1 979:44] roxoo.

OpocurH cy4naaqAuH Aoepx caHaayy4aA 6yrg yr rauyy 3ypaacyyAHrrypBanuH 6enrsgnesp rafrn6apnax rsx oponAcoH 6a flraapaa Hhirner oM. I-se.{6yraH xeueeurfi HyypoH xecorr 6afigarr raLuyy sypaacyy4 seexer rypaa regufr6yc eapnu roxr4oflAong 1-5 soperqes sypaac 6a x 6ereeg nnaHryna, 2 rcwyy3ypaacHbr Aypcro xeuJee qeeHryf roxllongAor 6ahaa. Vlirueec yr gypcnsnrfir3eBxeH rypBaflHn 6snre4enrsi xon6ou rafrn6apflax Hb oprgfl3osrsfi canar4ax6ahaa.

Snsxyy rauyy 3ypaacHbt ryxai uenesg 6ogr,rrofi rain6apur aHx AoBruyyncoHxyH 6on 3.6.Bageqran oM. Tep Mrnycuu xorropbtH xeueegeg 6yh nwyy3ypaacyygbrr sprnni xyrvryycr H rax[rra uyrnernfin yeA HyypsH Aogpoo sypAarAypcnofl oM yy ocBofl ycHhf Aypcnon 6ononroi [Bageqran 1967:35] rex y3q?H.MosronsrH gp4oMroH ,Q.6asp, A.Spasls6aarap Hap oHgxyy caHaa[ AoMxhx,xyxn xyyp rapraH AypmncgH xeuJeeHA xaqap A33p Hb rauyy 3ypaac rapracaHroxr4ofliqofl 6yir gypgxss [Eanp 1995:58; Op4eHe6aarap 2002:1201.

lsspx rain6aprafi xon6or4ox 6onoxyfiq 6aprnar xopernergexyyx qeenryi6yi. Xrusen6en, XeBcren af Mrh u lUrne-ly'gep cyrrauH nyrar lepenxl H aMaHA6y Hereu 6yraH xeLueen4 6onxhAyyxaH xyHhf Hyyp Aypcsnx, ryyxrfi 3yyH xaqapAoop xodp raruyy 3ypaac Aypcsncsn 6aftgar (XycHon 1. 3ypar 3). Tyyresc raguaIleua raeprni cae Aaxb xaAHbt 3yparr xyurai nyyp gypcneeg ryynr,ri xaMpbtH Aaryyuypu r pafrpyynaH Ayx eeA hnyy rapcaH 6ocoo rypaax 3ypaac rarax AypmnceH

3E

SPTHIIiI CYAJ'IAr'I Hyy4a.rv4utiu oe cyaaan (Tom-XIII, Fasc-5)

'Ky6apeB 1979: Ta6nr,rq XVl,2) 6ailgar Hb ra3ap3YHi xyBbA H3n33A arc xorblHx

5onoav xon6orgox 6onoxy q coH!4pxonro xt4LLlgg loM. TYYH'.tflgH Arccxa 6onoFl

3yyn ouneg AnflcKt4fiH Curra apan, Agraupanrrrfrn apnaac ongcou xyrriryypHui gypcrei 6eerrain 6aryyg geep 6yrau xeueexn HYYpoH Aoop 6ait1ana

ryH fixhfl 30porqgg rauyy 3ypaacHur gypcnen 6afiraa Hb taxoexoH coHt4pxon rarax5afiaa (Xycnsrr 2,3ypar 5, 7-10) [Tnrnxrars 2007 114, 115,214' 2261.

Yr gypcnenr,rfrn yrra aryynrur rafnaxaA rycra HorgH couur 6aprur 6on

ArrafiH 6oerrin laanra r gaep 6yrstH qaraaH Yc33p rol/coH rypBaH soporqss

rauyy Aypc totrl. Mes oep xer 6eerr u xsHrapsr A33p HyMapcaH $porq3o rypBaHrauJyy 3ypaac AYpmnc3H ryxai A.B.AHoxt4u 1924 oaa x3BflYYnc3H "Marepranst

ro uaMaHcrBy y anra qee" 6Yr33nA33 opyyncirurr B !.Ky6apea AypAcaH 6aiAar.Tyyrvnsn !.F.Caarnoa Oeep Mouronutx lzlss u:aHu (Faxan) yylsttt xaAHbl 3yparT

5yi gyxan Ao3p3o 33perq33 rypBaH rauyy sypaacra xYHh HYYpHI4fi AYpcnon.loper r onx xsBnyyncoH 6aigar (Xyorerr 2,3ypar 3) [Caar'rHoa 1994:194.

YyHufrr ca rap axltmaBan A33p AypAcaH Arncxrin vogon 6aryygrafi n,tau.t

an[nxaH 6a raa xu cauaangryi xeper 6nu 6ononro . Tspesp Sapyyu Cr6npu5onoH Anrairaac ongcoH HYYpsH 433p33 xodp rauyy sypaacra 6aryygutr 6ac

xapbqyynaH aBq y3coH aa 6ngnn cyAaflraaH4 rsrasp 6onx 6a[na (Xycusrr 2,

3ypar 4).Ep Hs 6yrau xeueeHr co6n us eprxm xyrvryycraiH epreuqrfir ysex ysnnfin

rynryyp 6oncox 6ee n,tepronrsi xon6oorofr 6ereeg 6yrau xeueeHhi 6yra 6onou

6ycap saprar',r Aypcn3n 6ee ueprenrsfi xon6oorofi 6afix 6onox ranaap 3oxl4oru

ypbA eMHe roAopxofi caHan gsaLuyynx 6aficaH 6nnss IBayarsaikhan 2005:41-46].

Cyynlt H yeg 6r,rg yr xaHAnaraa ryHsrraftpyyrisn 6ee r'aeprenu n xspsrnergsxyyuntirI4xooxoH xflHyyp ax[rnax 6a raa 6ereeg yyxrfi gynp Yec a tulrh H opoH Hyrar

cygnax nayse g 6yV,6eeru a raanrai3 6onou Tyaa 6eerr H ueren uanrair 4eepx3aphM Aypcnofl [Van Alphen 1997:14516yrax xeiueeHn 3aphM AYpcflsnrsfr uyygxon6oorofr MauJ '.iyxan HoMonr xsporflsrAexyyn 6onx 6afina.

lsspx 6eerufin xodp uanraiH geep xynrafi Hyyp 4ypcnsxrfiu caqyy VacuurayseiH manrafiu 4ssp xyrr,r nyypra r rogopxo AYpcgflx, xodp xeucerHr xo6p

xaxyy.qooxoHrgg HoxrooA rypBanxran gypc, xodp xaqap A33p H3xrooA Ayryi AYpc'

xoep vnxxssc Hexr3o4 yHx<rtararafi esuer 3YYcH33p odNee. Tyytlssc ragHa xodp

ruxuufi xoi:p rang 6ac Hexrss4 N,logrur gypc 6afrx ax (Xycusn 2, 3ypar 1). Xap H

Tyaa 6oorriH uanra u A33p t\,toH n xynrafr nyyp urx ospruir rogopxofr AYpc3ax,vrxrnfr xoep xaxyy ranA Hexr33A rauyy 3ypaac AYpcgnx, rau:yy eypaac 6ypn n

logA x3cerT H3r H3r xhxt4T Ayryf AYpc otix gypcsncsn 6aiua. lespx rauyy3ypaacHbr raiqHa ra.nA Hoxroog lepBeflxfiH AYpc rapraxss (Xycusn 2, 3ypar 2-3).

lypgaH 6yil xoep vanrafirut Yacstu uysefrH uanrainut rypBanxhH 4ypc, Tyaa

6eeruiu uanraiHur xoep rauyy sypaac xhirssA rYYuufr xaxyyg 6yi' xnxnr gyryhqypcnon Hu Xeecron ai'MtAV,H l-.laraaH-Yyn cyvrutH Eop xyxl4pblH ronstH 6-p 6yran

xeueeHuli opo xecrrtZH 4ypcnsnrsfr tr roxl4ptl 6airaa nu rai'xantah.

3 3H3xyy Mat'rai,r ltct'a\V yncaA rapcaH "MoHronHH H3r eAep" Y$crcn3Ht BaaeHcua xoroALlrffxyynox yeop xapx, 3yparxyyflx aBcaH 6 n33 - X.6.

39

EPTHI4IZ CYAJIAJI HlryAaavaniin oB cy,qrra",r (Tom-XIII, Fasc-S)

Vr xeueesrfr HyypoH ranuH AooA xomrr xodp rauyy 3ypaac Aypmnx ryyHrfxo6p xaxyy raflA HexrooA xhxtar Ayryi Aypc 6onon nsxreeg rypBanxhH Aypchfirryc ryc AypcancaH 6a Aar (XycHorr 2,3ypar 6). SHexyy Aypcnon Hb Aoopx6eertafiH ManraiHyyAbrH Aypcnonrafi a4hn 5aitraa at caaaaAryi syin 6yc 6ereeAoroH MgHraH xnn uyygervAriH otoyH caHaaHbl !4It3px[rn3n 6onx 6aficau 6eeMepren iH y3on caHaaHA ynaMxnarflaH yn4cgH oprH[f 6enrs4nr,rit gypc axes.

TyyHeec raAHa MoHronqyyAbrH oprHgsc ynaMxh.nx hpcoH HoroH coHr,lpxoflTof3aH yin Hb... Myy roM xaflAax Heneeax 6onsoLuryfi rsx... opoi uenri qaraapxyyxgr r raAaru aBq rapaxiqaa "6op xansau ryyna " rex xaMpHr Hb roroo,rynraHbr xeereep xan3arHax xeeAAer 3aHtuhn oM [6HMAY-urn yrcaaruur syi1987:404l.3Hs xs ueH n eprxnfi cycsr 6nu:penu a yn Mep 6ereeA xyHhi nyypsnAsop xeereop 3ypaac 3ypaxaA xapaHxyfiH nayy uyyxa 3yfnooc xaMraanx 6afraareceenenrir 6yp4yynx 6aiHa.

flypgcau 6aprruryy4aac yssxsg 6yrau xeueennfr codng oprHhr7 xyygenvgrfin6ee raeprenufix yssn caHaa, 6enre 6unsrgsn uyyA ryccaH 6eree4 sns Hb xoxyyye xyprgn ynaM)mar4caH 6afix 6onoxur 6rg ropoxofi 6apuuraac xapx 6afrHa.Tyyxssc raAHa 6yraH xeueesrft HyypoH Aoop 6ahpar xyan uyypnrfi Aypcnen,qynrai gypcnenryi Ton iaroH 3accaH xocgr, rauyy 3ypaac 6onon 6ycapAypcnonyyA us Aan, EaponuH spr s4yreorrfrr 6ee rueprenufiu xepornor4oxyyHryyHni Aorop MarTafH Aoopx Eypcnsnyy4rei roxupv 6a raa ao yr gypcyy4rar7rrafin6apnax ex xopgrflor4sxyyH 6onx 6afrsa.

Oepeep xsn6sn 6yraH xeueeHrfr HyypoH Aoopx flypcnoayy4 6on 6eerrfiHManraf 6onoH 6arau gsspx AypcHr4 HsroH aA[n f,Map HoroH vt1 whry arryncaHruyrooH, eBer EgoAcrl H oHron gypn r xapyynx 6airaa 6ereeg oHo Hb TeBMonronsrx ayrarr xynr uyypHni gypcnenrsfrresp, CaqH-Aflra 6onou ryyueec6apyyu rriLu rauyy 3ypaacyyAaap Aypcnorppor 6a cas 6ononroi. TeeMosronrrs Hyrar Aaxb xynu uyypxn Aypcnonryi 6onosv uyyp Aypcnox 3alirsopnyg ronrfinroH 3acaaA qynrai opxrcou xeuJeeHyyAsA rvraragryfi opr yeE3ocoop q oM yy eep flMap nsrsu repnrfrx 6ygraap xyuri uyyp gypcen4sr 6aficaxsu ou xrnrfrH ypraA aphnx yryfi 6oncos 6afrx 6onox oru.

66ert,lfiH 6ar 6onou r,,tanrai ryyHr,r Aypc Hb "eBer AssAchiH onro gyp" [Mi-hitly 2007:1O116onoH "ryxaix 6ee4 sanargau rapx 6yi oHro4btH... Hyyp qapafi"

[Ilypea 1999:1861 6aiapar yvrp 6yrar xeueeH Aoopx ogrcop Aypcyyg uu ryyurriHoroH aA[n tann raatu r papaarriH epreuugee xypox 3aMbtr 3aax, Myy Myyxar7

3yfnooc xaMraaflax, 6onoH hBooH rorrgx yrra aryynrara xrficasp nyp 6afx6onox rcu.

40

9PTHI,Ifi CYAJIAJI Hla4e.nvguiin or cy4:raa (Tom-XtrI, Fasc-S)

SUiilMARY

THE ANTHROPOMORPHIC FACE OF,DEER STONES

This investigation is about one interesting facet of deer stone monuments. I present

mages of human faces as well as motifs representative of the human face depicted onJre deer stones, and propose their meaning. The face images on the deer stones closely'esemble symbolic images on shaman headgear and masks in across Eurasia. These im-ages are also related to depictions in rock art and archaeological materials. ln this article I

aim to elucidate a connection between deer stone faces and shamanic images and as well

:s archaeological materials.

HOM 3YN

1. AHx6acp n. (2005). SyraH eynyyH xsrrseH Eox AypcnsnyyAl4iH yrra 3yiH acyyAanA.// Tyyx, apxeonon4, yTcaarHbr codn. ynaaH6aarapHH ly'x CypryynxiH epAsMru14HxunrcoHxi 6r,rvur. No2(1), - Y6.

2. 6aep E. (1995). MoHron AnraiA urxHsop oilEcoH 3apuM 6yraH xeweeH.ui. Iyxai.. llApxeonoruiu cy4nan. Tom. XV, Fasc. 5. - y6.

3. Eaep ,q., SpA3Hs6aarap ,q. (1999). MoHron AnraiH xyH qyflyyH xoluso. - y6.4. Saapcairxaa X. (2008). 6yraH xeuJoo rocfl iH 2008 oHbrxsopxfiH cyaanraaHbr rainaH.

l\,4YM-H HoMbrH caH.5. SarpcaixaH X. (2009). Eyran xeLuoo rocnuiH 2009 oHbrxsopxiH cyAanraaHbt rainaH.

l\rYM-H HoMbrH caH.6. SHMAy-brH yrcaarHbr 3vi. (1987). Tepryyu 6orb. ynaaH6aarap.7. BaAeqKae 3.E. (1967). fipeanue uAonH EHrcee. - fleHrHrpaA.8. BadHulme H C.U. (1974). Ucmopufl HapodHoeo ucKyccrBa TyBH. -M.9. Bofir(oB B.B. (1967). EpoH3oBbrf la paHH!4i xene3Hbri BeK CeBepHoi l\roHronl4x. y6.'10. Bofl(oB B.B. ('1981). Onernure xaMH[ MoHrofl[r4. - yE.11. BonKoB B.B. (2002). OfleHHbre KaMHx MoHrontata. - MocKBa.12. BonKoB B.8., HoBropoAoBa 9.A. (1975). Onexnure KaMHx yutKxiH-ympa (Monronra).

-B KH. nepBo6brrHag apxeoaor[e Cv6upu. -n.13. Tpe3HoB M.n. (1975). HeKoropbre Bonpocbr xpoHonor!4!4 paHHxx KogeBHrKoB B cBr3l4 c

MareplraflaMx KypraHa ApxaH.- B KH. Te3 Aoxn. x KoHO. (PaHHue KoqeBHl,lxl,l CpeAHeiA3[!4 u Ka3axcraHa). -I.

14. ,qrKoB H.H. (1958). EpoH3oBbri BeK 3a6aiKanbr. - ynaH-yAo.'15. Ky6apeB B.A. (1979). ApeBHxe x3BarHre Anrar (Onenare xaunu). - HoBocx6r4pcx.16. MaHHai-oofl [,,l.X. (1970) TyBa B cKrQcKoe BpeMF. -M.17. Mapp H.f., CMxpHoB 9-[y'. (1931). BxuranH. // Tp.TAI4MK. T.'1.18. MeqaHuHoB Vl.Vl. (1925). Kavernure craryr pcr6-euuanbr Ha KaBXa3e !4 B CeBepHoi

MoHronut4. // 3KB. T.1.19. MorynbHrKoB B.A. (1980).ABa oneHHbrx KaMHr c Aflras.llKC!4A. Bun. 162,20. HaBaaH A. (1975). AopHoE MoHroflbrH XypnriH ye. ynaaH6aarap.21. Oxna,qH[KoB A.n. (1954). Onerrui xauenr c peKu VBonru.ll CA. NeXlX. - M.22. OnbxoBcro4i B.C. (1989). Onernure raunn (x ceuanruxe o6paaa). ll Coaercxar

apxeonorlrg. Ns1.23. nl4orpoBcKr4i E.E. (1939). BbrLuanH. KaMeHHbre crary[ B Topax Ap[4eHuu. - fl.24. nflorHxxoB lO.A. (1981). Pa3BeAKa no oxHbrM cKnoHaM TaHHy Ona. // AO-1981. -

MocKBa.

4t

EPTHI{ff CYAJIAJI H1ry4e,:rv1uiin oa cy4:ra;r (Ton-XIII, Fasc-S)

25.26.27.28.

29.30.

31.

34.35.

CaBuHoB A.T. (1994). OneHHbte xaMHx B r(ynbrype KoqeBHxKoB EBpa3rx. - Cn6.Cap-OAxaB,q. (1977). MoHronHH oprHxi ryyx. - yE.TnuHrurat Karanor Konne]r(lui. KyHcrKaMepbt. - Cn6., 2007.

Tep6ar Lf., 6arp fl., L{sessxgopx .q., Saepxyy H., t/lAopxaii|aia T. (2009). MoHronAflrafiH apxeonorxiH Aypcranyy.q-l: EarH-enrui aiMar. - y6.l-larcsHAopx A. (1983). MoHronbtH xyi, Harl.I:.kitl. ypnaruiH Aypcrafl. - yE.LlneHoBa H.fl. (1962).06 oneHHblx KaMHgx MoHroflrla u C\6upvi. -B KH. MoHrorrbcxl4iapxeonor|4qecKlri c6opHraK. -M.9neHoea H.fl. ('1984). OneHHble KaMHu KaK rcTopt4qecKui xcToqHuK. -HoBoc[6r4pcK.SpAoHo6aarap iq. (2002). MoHron Hyr iH AspBonxxH 6ynu, xtapxrcyyprfrH coen. - y6.Bayarsaikhan Jamsranjav (2005). Shamanistic elements in Mongolian Deer Stone Art- in: The Deer Stone Project. Anthropotogical Studies in Mongolia 2002-2004. WilliamFitzhugh, Editor, J. Bayarsaikhan and Peter K. Marsh, Assistant editors. - Ulaanbaatar-Jan Van Alphen (1997). Spellbound by the shaman. - Kyzyl.Mih6ly Hopp6l (2007). Shaman and Traditions. - Budapest.WiliamfiEhugh (2002). Mongolia's Arctic Connections: The Hovsgol Deer Stone proje€t2001-2002 Field Report. Arctic Studies Center. Smithsonian lnstitution. Washington, T-9.

42

EPTHI,Ift CYAJIAJI H\.f.qaaqrrafi u on cyaaa:r (Tom-XIII, Fasc-S)

XABCPAIIT

XycHorr l.1. Xeacren ahwuhl Eypeurorrox cyMHH yyrlJtartafH eBeprfH 6yrau xeuee

(Bonxoaurnxoop); 2. Xeacren ahu.v,hH l-.laraaH yyn cyMUH 6op xlDK4pHH roflbrH

6yraH xeu:ee (BonKoBbrHxoop);3. XeBcrefl a MrfihH llluno-l44ep cyruuufiepenxu narunu 6yrar xeuee (Bonxoaurnxoop); 4- Sanrxonrop airarrix Xapranaxr cyn,turu

Xnpnrcyyprfru Aerxrin 6yraH xeuee (BonxoaurHxoop); s.XoHrr4fi a wnhHOrune4snrep cynaur fiyug xapranauruH 6yrau xeuee (Bonroasruxoop); 6.6ynraHafMr[fiH Caixax cynauu Xaipxanu xen4rfin 6yrax xeuee (BonroauHxoop); 7.3aexaH afrr\4rn H flpyy cyrrrur 6yrau xeuee (BonxoaurHxoop); 8.Tea ailarnfruAnran6ynar cyururn OxrerufrH 6yrax xeu:ee (BonxoaurHxoop); 9. Eanu-Onrn

B

ffiffi8

NMN&ffiffiBm

nryflu,

mfl 10

EEBN

(^

flir\lEl'@\ tz

!

fldr',

3PTIilfi CYAJIAJI Hyyra.rvnuft n oa cya.ra;r (Ton-XIII, Fasc-S)

airntuiH l.leHrofl cyMblH l-laraau ronutu xoc 6yraH xeLuee (rap aypar Tep6ar

HapHHxaap ropon iyprufir 3oxl4oN); '10. 6aqH-Onru[ 3!wa H l-lsnren cyuutu

Morofirur'ronutr 6yian xeuee (Tep6ar HapuHxaap); '11' EaqH-Onrui afiurnfiu

Anrai cyr*lun 3-p 6arrain 6yrau xeuee (Tep6ar napurxaap); '12' Xeecren

a urufin'XapranaHT cyMblH TssnlafiH 6yrau xeuee (soxr'rorv); 13' Earxxolrop

il;;; Fypaau6ynar iyr,run Toruesr rysyynrafi 6yran xeuree (Bonxoautrxoop);

\l2a-

6

XycH3n 2.1. Yec afiMrhfH opoH Hyrn4fr cyprax r,,ryaefiA 6yfi 6eerr,l n uanrai (repsn

aypnaf, so*,aot 1; 2. Tyea 6eerrafrs r,ranra ( photo by Jan ); 2a' Tyaa 6eerrirr',tanrafin gssp 6yil EYpcrlstl 3. XrraAun t4r'ru (Faxan) yynHH xaAHbl 3ypar Aaxb

xynrafi nyypnr,tfi nYp"n"n (Caarxosuuxoop); 4. BapyyH Cra6rpr, Anrafr oputrlooc

ona"o, bityya (iaeunosutHxoop); 6. XeBcren aiMrufH LlaraaH yyn cyrauH 6op

,y*rpr,, ronuH'6yraH xeuee (Bonxosurnxoop); 5,7. AnqcKaac onAcoH 6eerufix

6ir (Tnr,tnrrarsr Karaflor KoflfleKqufi ryrcxauepst nouuooc); 8-10 Anscrufrx

syyH eMHeA apflyygaac ongcol 6eerril 6aryyg flnranxrarbl Karaflor Konnexq]rf

KyHcrKaMepbr Horunooc);

44