ИХЗАСАГ ИХ СУРГУУЛИЙН ЭРХ ЗҮЙН

МАГИСТРАНТЫН -1

Бэлтгэсэн: Эрх зүйн магистрантын -1 Р.Батбилэг

1616 ЛАВЛАХ ҮЙЛЧИЛГЭЭНИЙ БАЙГУУЛАГА

МЭДЭЭЛЭЛ ТЕХНОЛОГИЙН

БОДЛОГО, ҮНДСЭН ЧИГЛЭЛ

“Бүхнийг мэдэгч-1616” лавлах нь 1999 онд үүсгэн байгуулагдсан хамгийн анхны лавлах үйлчилгээ бөгөөд үйл ажиллагаагаа явуулаад эдүгээ 13 жил болж байна. Энэ 13 жилийн хугацаанд харилцаа холбоо, мэдээллийн салбарт тодорхой хувь нэмрээ оруулж, мэдээллийн салбарт өөрийн байр суурийг эзлэн байнгын үйлчлүүлэгч, харилцагчидтай болсон байна.

Өнгөрсөн хугацаанд 24 цагийн туршид хөдөө орон нутаг болон олон улсаас давхардсан тоогоор 10 сая орчим хэрэглэгчдэд үйлчлүүлсэн бөгөөд мөн олон тооны байнгын үйлчлүүлэгчтэй болсон байна. Бид хэрэглэгчдэдээ түргэн шуурхай, үнэн зөв мэдээ мэдээлэл хүргэхийг чухалчилдаг.

“Бүхнийг мэдэгч-1616” нь энэ салбартаа анхдагч тэргүүлэгч байгаад зогсохгүй

араасаа 1617, 1950, 1939 гэх зэрэг ижил төрлийн үйлчилгээтэй олон лавлахуудын үндэс суурийг тавьж өгсөн нь бидний бас

нэг давуу тал юм.

Цаг үетэйгээ хөл нийлэн алхаж мэдээлэл дээр суурилсан өөрийн үйлчилгээ нэмэхээр зорилго болгон ажилласаны үр дүнд 2012 оны 04-р сарын 01-ны өдрөөс эхлэн “Монголын такси холбоо”, “Нийтийн тээврийн газар”-тай хамтран такси дуудлага, хүргэлт үйлчилгээ, дуудлагын жолооч, холбогч чирэгчтэй такси зэрэг үйлчилгээг үйл ажиллагаандаа амжилттай нэвтрүүлэн ажиллаж эхэлснээр Монголын такси дуудлагын төв боллоо.

Төв такси дуудлага болсноор байгууллагын цар хүрээ эрс өсөн нэмэгдэж нийгмийн аль ч салбарт, газар нутгийн аль ч өнцөгт ямар ч хэлбэрээр хүрэх боломжтой болсноор үйлчлүүлэгчдийн тоо эрс өсөн нэмэгдлээ.Мөн Монгол улсад хэрэгжиж эхлээд төдий л удаагүй залуу үйлчилгээ болох VIP такси дуудлагыг 1616 мэдээлэл, дуудлагын төвөөр дамжуулан үйлчлүүлэгчдэд чанартай хүргэж байна.

ТА МАНАЙХААС: Монгол улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж байгаа төрийн ба төрийн бус байгууллагуудГадаад, дотоод, ОУ-ын байгууллагуудын төслүүдАНН, албан байгууллага, пүүс, компаниудын хаяг байршил, үйл ажиллагаа, байгууллагдсан он болон бусад мэдээлэлНийслэлийн бүх хороод, засаг захиргааны нэгжүүдДээд, дунд сургууль, сургалтын төвүүд цэцэрлэг, яслийн утас, байршил, элсэлтийн бүх төрлийн мэдээлэлАмралт, рашаан сувилал, жуулчны баазууд, аялал жуулчлалын мэдээлэл, маршрут, үнэ ханш

Улс орнуудын цагийн зөрүү, улсын код, телефон кодДэлхийн улс орнуудын түүх соёл, хүн ам, газар усны мэдээлэлАймаг сумд, албан байгууллагын утас, хаяг кодАвто замын сүлжээ, хоорондын зай кмБүх эмнэлгүүдийн хаяг, байршил, цагийн хуваарь, үйлчилгээний үнэ Хотын бүх хэвлэх үйлдвэрүүдЗочид буудал, ресторан баар диско клуб, кафе зоогийн газар, саун массажны үнэ ханш, утас, хаяг байршил, багтаамж

Интернэт хаяг, буухиа шуудан, вэб сайт, тээвэр зуучБанк санхүүгийн байгууллага, ХЗХ, ББСБ, Оньсого онч мэргэн үгс, таавар, үлгэр онигоо, зүйр цэцэн үгс Ордны тохирол, хоолны жорӨрнө дорнын зурхай монгол цагЗүүдний тайлалГоо сайхан, эрүүл мэнд, ахуйн зөвлөгөөМонгол банкны ханшАрилжааны банкуудын валютын ханшийн мэдээТүүхий эдийн ханш

• Шинээр ашиглалтанд орсон орон сууц бараа материалын үнэ ханш

• Түүхэн болон нэрт хүмүүсийн намтар• Ардын болон зохиолын дуу, рок поп, хип хоп дуу,

шүлэг, мэндчилгээний үгс• Уул ус газрын нэр• Хүний нэрийн тайлбар• Үндэсний бөх • Хөл бөмбөг, хөл бөмбөгийн тамирчдын тухай

мэдээлэл• Үндэсний бөхийн мэдээлэл ү?е үеийн барилдаан• Бүх төрлийн зар• Ажлын жууч• Шинэ номын танилцуулга худалдаа, үнэ ханш

• Орон нутаг болон дэлхийн цаг агаар• Худалдаа, үзвэр үйлчилгээ, захуудын ажиллах

хуваарь• Хот дотор, хот хоорондын нийтийн тээврийн маршрут,

үнэ тариф гэх мэт олон жил хуримтлуулсан арвин их мэдээллийн сантай.

• Такси дуудлага• Хүргэлт үйлчилгээ• Дуудлагын жолоооч• Холбогч чирэгчтэй такси•

Мэдээллийн бааз

Data Access програмын ажиллах горим

2012 оныЦахим технологийн хэрэглээ

Мэдээлэлийн баазын хэрэглээIT технологийн хэрэглээИнтернет үйлчилгээний хэрэглээIdel Утасны сүлжээний хэрэглээ

Өгөгдлийн баазын тухай

Өгөгдлийн сан нь компьютер дээр тусгай зориулалтын программд оруулсан өгөгдлийн цуглуулга бөгөөд vvн рvv хандах, засварлах болон нэмэхэд хялбар байдлаар хийгдсэн байдаг. Мэдээллийн сан нь талбар (fields), бичилтvvд (records) болон файлаас (files) бvрддэг. Талбар гэдэг нь багана бvхий мэдээлэл бөгөөд бичилт нь нэг мөрөнд байгаа нийт мэдээллийг хэлдэг.

• Нийт оруулсан мэдээллээ нэр өгч сануулан, файл болгодог. Өөрөөр хэлбэл нэг мэдээллийн санг файл гэнэ. Жишээлбэл: нэг байгууллага ажилчдынхаа телефон утасны жагсаалтыг мэдээллийн санд оруулсан бол ажилчдын нэр, хаяг, утасны дугаар нь талбар болох бөгөөд эдгээр талбарын дор оруулсан мэдээлэл нь бичилтvvд болдог. Ингээд мэдээллийг сануулж нэр өгөхөд файл болж хадгалагдана.

• Талбар нь тоо, текстний аль алинаас нь бvрдэж болно. Мөн сvvлийн vед ашиглагдаж байгаа мэдээллийн сангийн программийн тусламжтайгаар фото зургыг ч нэг талбар болгон оруулах боломжтой. Талбарт мэдээллийг заавал оруулах (required), оруулахгvй хоосон орхиж болохуйц (optional) гэсэн 2 төрлөөр мэдээллийг бичиж оруулж болно. Өгөгдлийн сан нь мэдээлэл хайх, статистик мэдээ гаргаж авахад хялбар байдгаараа давуу талтай.

Хувь хvн өөрийн гэсэн мэдээллийн сан нээж ашиглаж болохоос гадна дотоод сvлжээнд байгууллагын ажилчид дундаа ашиглах боломжтой. Мөн вэб хуудсан дээр байрлуулсан мэдээллийн сан руу ямар ч хvн хаанаас ч хандах боломжтой байдаг. Өгөгдлийн баазын хэмжээ янз бүр байж болох бөгөөд энгийн компьютерт багтах эсвэл бүр онлайнаар авах боломжтой.

• Микрокомпьютерийн хэрэглээнд өөрийн өгөгдлийн баазыг энгийн database management software-г ашиглан боловсруулж байна. Үүнд: Paradox, Dbase 5, FoxPro, MS Access, DB2, SQL, Oracle, Sybase . Энэ нь программыг оюутнууд судалгаа боловсруулах, худалдааны хүмүүс хэрэглэгчийн худалдан авалтыг бүртгэх, захиалга авах зэрэгт зориулсан өгөгдлийн баазыг боловсруулахад хэрэглэнэ.

Shared or Distributed Database Shared: Нэг байрлалд байгаа нэг байгууллага эсвэл компанийн хэрэглэгчид өгөгдлийн баазаа хуваан ашиглахыг хэлнэ. Энэ нь өгөгдлийн бааздаа дотоод сүлжээний тусламжтай хандах бөгөөд өгөгдлийн бааз нь мини эсвэл mainframe компьютер дээр суурилдаг. • Distributed: Өөр өөр байршилд (client server-ээр холбогдсон) өөр өөр компьютерууд өгөгдлийн баазыг хадгалах бөгөөд үүнийг distributed гэнэ.

Database Administrator- Өгөгдлийн баазын администраторЭнэхүү өгөгдлийн баазыг байнга хянаж удирдах хүн зайлшгүй байх хэрэгтэй болдог бөгөөд түүнийг database administrator гэдэг. Түүний үүрэг нь: Өгөгдлийн баазын дизайн, гүйцэтгэл, үйлдэл: DB-ын дизайныг гаргахад DBA тусална. Мөн DB-д хэдий хэмжээний дискний зай хэрэгтэйг тодорхойлох, файл болон бичлэгүүд хэрхэн бичигдэх, устгагдах, хэрхэн өөрчлөлт хийж болохыг тодорхойлно.

Coordination with users: DBA хэрэглэгчийн хандалтын зэрэглэл, стандарт, зааврыг тодорхойлох, үйл ажиллагааг хянах, хүсэлтэд зэрэглэл тогтоох, хэрэглэгчийг докуминтацчилах, оролтын процедурыг бий болгох зэрэг үүрэг гүйцэтгэнэ. System security: DBA нь өгөгдлийн баазад хандах эрхгүй хүн хандахаас сэргийлэх хяналтын системийг суурилуулна.

Backup & recovery: Өгөгдлийн баазын эвдрэл эсвэл устал нь бүхэл бүтэн байгууллагын үйл ажиллагаанд нөлөөлнө. Иймд DBA нь тэр баазын нөөцийг байнга бэлтгэж байх ёстой. Мөн аливаа аюул тохиолдоход өгөгдөл, үйлдлийг сэргээх төлөвлөгөөг боловсруулан бэлтгэсэн байх.

Performance monitoring: DBA нь DB хэрэглэгчдэд зөв хүрч ажиллаж байгаад системд хяналт тавих ёстой. Энэ талын ихэнхи гомдол нь DB-д олон хүн хандалт хийснээр удаан байснаас үүддэг.

• ACCESS RECORD NAVIGATION & REPORT-ИЙН ТУХАЙ

• RECORD NAVIGATION - БИЧЛЭГ УДИРДАХFIND TEXT – дараагийн утгыг хайх FIND RECORD – Find гэсэн цонх нээгдэж цонхны Find нүдэнд утгыг оруулснаар тухайн утгыг мэдээллийн баазад байгаа бичлэгүүд дундаас хайж олж очих.Go to first record – Мэдээллийн бааз дахь хамгийн эхний бичлэгт шилжих Go to last record – Мэдээллийн бааз дахь хамгийн сүүлийн бичлэгт шилжих Go to next record – Дараагийн бичлэгт шилжихGo to previos record - өмнөх бичлэгт шилжих

• RECORD OPERATIONAdd new record  - шинээр бичлэг нэмэх Delete record – идэвхтэй бичлэгийг устгах Print record  - идэвхтэй бичлэгийг хэвлэхSave record – бичлэгийг хадгалахUndo record хийсэн үйлдлийг үгүйсгэх

• FORM OPERATIONApply form filter – Appler Form хэлбэрээр шүүлт хийхClose form – Form-ийг хаахEdit  form filter – Form filter дээр засвар хийх Open form – Form – ийг нээхPrint form – Form – ийг хэвлэхPrint current form  Form – одоогийн Form ийг хэвлэх

• APPLICATION Quit application – ‘программаас гарахRun application – программыг ажиллуулахRun MS Excel – Microsoft Exsel  - ийг ажиллуулахRun MS Word – Microsoft Word – ийг ажиллуулахRun MS notepad – Microsoft notepad – ийг ажиллуулах GRAPH WIZARD хэлбэр ACCESS программ дээр мэдээллийн баазад буюу TABLE – д байгаа өгөгдлүүд дээр үндэслэн график байгуулж FORM байгуулж болдог. Энд GRAPH WIZARD – ийг ашигладаг. Эхлээд график байгуулах өгөгдлүүдээ оруулсан TABLE  байгуулна. Дараа нь тухайн TABLE – даа байгуулах өгөгдлүүдээ оруулна.

• REPORT – ИЙН ТУХАЙREPORT  гэдэг нь тайлан гэсэн үг бөгөөд ACCESS – дээр Report байгуулна гэдэг нь  Table –д байгаа өгөгдлийн цаасан дээр хэвлэж гаргах загварыг байгуулахыг нэрлэж байна.  FORM ашиглан бид   TABLE –ийн мэдээллийг дэлгэцэнд харуулж байсан бол REPORT  ашиглан TABLE дахь мэдээллийг цаасан дээр хэвлэж авах боломжтой Шинээр REPORT  байгуулахдаа DATABASE -ийн REPORT  хуудсыг нээж     командыг өгнө.   Ингэхэд NEW   нэртэй харилцах цонх нээгдэх ба шинээр байгууллах REPORT  - ийг хулганаар сонгож, мөн TABLE /QUERY хэсгээс ямар мэдээллийн баазад байгаа бичлэгүүдийг үндэслэн REPORT  байгуулахыг сонгож ОК командыг өгнө.  

• WIZARD AAP REPORT –ИЙГ БАЙГУУЛАХ 1. REPOT – ийн хэлбэрээр  REPORD WIZARD – ийг сонгоно. Мөн  REPORT байгуулах мэдээллийн баазыг сонгож ОК командыг өгнө. 2. Гарч ирэх цонхноос сонгосон TABLE/QUERY -д байгаа талбаруудаас ямар талбарын мэдээллийг REPORT  дээр гэргахыг тодорхойлж NEXT    командыг дарна. TABLE/QUERY  Нүдэнд таны сонгосон TABLE    байрлах ба AVIALABLE FIELDS нүдэнд тухайн Table – ийн талбарын жагсаалт байрлах ба талбаруудаас хулганы тусламжтайгаар сонгож сумтай товчнуудаар  SELECTED FIELDS  нүдэнд шилжүүлж авчирна.

• 3. Ямар группын мэдээллээр груплэхийг сонгож NEXT  командыг сонгоно. 4. Дараагийн гарч ирэх цонхонд REPOPT   дээр мэдээллийг ямар талбараар эрэмблэхийг тодорхойлно. NEXT  товчийг дарна.5. Дараагийн цонхонд REPORT-ийн гаднах хэлбэр ямар байх вэ  тайланг гаргах хуудасны хэлбэрийг сонгож  NEXT командыг сонгоно. REPORT –ийн LAYOUT  -аас сонгоход цонхны хажууд жишээ харагдах болно. 6. REPORT – ийн цаасны дэвсгэр, REPORT -ийн бичлэгүүдийн үсгийн хэлбэр зэргийг сонгож NEXT  командыг өгнө. 7. REPORT - ийн гарчиг ямар байхыг тодорхойлох ба REPORT - ийн загварыг байгуулах уу эсвэл REPORT- ийг байгуулж ажиллуулах уу гэдгийг сонгож FINISH командаар үйлдлийг төгсгөнө.  FILE  цэсээс  SAVE командыг өгч тайлангийн файлийн нэрийг тодорхойлж өгсөнөөр диск төхөөрөмж дээрх таны  DATABASE дотор  REPORT хадгалагдана.

• WIZARD –ГҮЙГЭЭР REPORT-ИЙГ БАЙГУУЛАХ•

REPORT –ийг WIZARD-гүйгээр байгуулна гэдэг нь   REPORT – ийн загварыг ACCESS программын хэрэгслүүдийн тусламжтайгаар байгуулахыг хэлнэ. Үүний тулд эхлээд бид тайланд гарах мэдээллийн баазыг сонгохын зэрэгцээ уг тайлангийн хэлбэрийг    NEW цонхноос сонгохдоо   DESIGN VIEW –ийг сонгож  OK командыг өгч цааш үргэлжилнэ.Ингэхэд REPORT -ийн хөл ба толгойн хэсэгт тайлангийн хуудасны хөлийн ба толгойн хэсэгт гарах зүйлийг тодорхойлж өгнө. Харин REPORT DESIGN-ний    DETAIL хэсэгт REPORT  дээр гарах TAbLE -ийн талбаруудыг байрлуулна. 

• REPORT -ийн HEADER  болон FOOTER -ийг  гаргахын тулд VIEW цэсийн REPORT HEADER/FOOTER командыг сонгоно. Харин хуудасны хөл ба толгойн хэсгийг гаргаж ирэхийн тулд VIEW цэсийн PAGE HEADER/FOOTER  командыг идэвхжүүлнэ.  Харин DETAIL хэсэгт гарах талбарын жагсаалтыг    цэсийн командыг өгөн гаргаж ирэх ба FORM -ийн загварыг байгуулж байсантай адилаар тухайн тайланд гарах талбаруудыг сонгон байрлуулна. REPORT –ийг ажиллуулахдаа VIEW  цэсээс PRINT PREVIEW ба хэвлэхдээ FILE цэсээс PRINT командыг өгнө. REPORT DESIGNER –ийг хэрэгслийн товчлуурын тусламжтайгаар FORM байгуулдгийн адил байгуулна.

Техник технологийн хэрэглээ

Motherboard дээрх компьютерийн элементүүд:– Микропроцессор (CPU)– BIOS– Санах ой– Expansion slot

Hardware буюу техник хангамжийн үндэс

Компьютерийн техник хангамж нь дараах 5 хэсэгт хуваагддаг:– Input (оролтын)– Processing (боловсруулалт хийх)– Storage (мэдээлэл хадгалах)– Output (гаралтын)– Communications (xолболтын)

Оролтын төхөөрөмжийн гол үүрэг нь өгөгдлийг цуглуулж, компьютерт боловсруулах боломжтой болгон хөрвүүлэх явдал юм.– Гар– Хулгана– Микрофон

Боловсруулалт хийх төхөөрөмж нь компьютерийн программ хангамжаас ирж буй командыг хүлээн авч, гүйцэтгэх үүрэгтэй. Жишээ нь хүснэгтэн мэдээлэл дээрх мөнгөний дүнг нэгтгэж гаргах гэх мэт.– Central Processing Unit (CPU)– Random Access Memory(RAM)

Мэдээлэл хадгалах төхөөрөмжийн үүрэг нь өгөгдөл, программ хангамж зэрэг бүх төрлийн мэдээллийг удаан болон түр хугацаагаар хадгалах үүрэгтэй.– Уян диск– Хатуу диск– Оптик диск– Zip диск– Tape төхөөрөмж

Гаралтын төхөөрөмжийн үүрэг нь компьютер дээр боловсруулсан мэдээллийг хэрэглэгчдэд ямар нэгэн байдлаар хүргэх явдал юм. Жишээ нь дэлгэц дээр харах, цаасан дээр хэвлэх, дуу сонсох г.м– Дэлгэц– Принтер– Чанга яригч

Холболтын төхөөрөмжийг нэг компьютерээс нөгөө рүү холбогдон мэдээлэл солилцоход ашигладаг.– Модем– Кабель

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа