Ìèíèé ã¿äýñõýí àðä ò¿ìýí åðòºíöèéí х¿í ÷àíàðûí òóéë áàéæ ÷àäàõààð õàò ñóóñàí óëñ

Бавуугийн Лхагвасүрэн

Монгол улсын ардын уран зохиолчТөрийн шагналт /1990/ Соёлын гавъяат зүтгэлтэн /1999/Жүжиг киноны зохиолчЯруу найрагчОрчин үеийн Монголын утга уянгын яруу найргийн нэрт төлөөлөгчАНА-ын Аризон мужийн щБэнсон хотын Их сургуулийн соёл урлагийн салбарын хүндэт доктор

Áàâóóãèéí Ëõàãâàñ¿ðýí

Áàâóóãèéí Ëõàãâàñ¿ðýí íü 1944 îíä îäîîãèéí Òºâ àéìãèéí ªíæ¿¿ë ñóìûí Íóòàã Áàÿñãàëàí óóëûí ºâºðò Áàÿíáóëагийí äýíæ õýìýýõ ãàçàð ìàë÷èí àðä Ëõàãâàñ¿ðýíãèéí ãýðò òºðæýý.

Íàéìаí íàñòàé ñóðãóóëüä îðæ 1958 îíä Ë¿í Ñóìûí á¿ðýí äóíä ñóðãóóëü, Óëààíáààòàð õîòíîî Õóäàëäààíû Òåõíèêóìûã /1958-1961/ òºãññºí. 1961 îíä Õ¿¿õýëäýéí òåàòðò îðæ àæèë àìüäðàëûí çàì, óðàí á¿òýýëèéí ãàðààãàà ýõýëæ “Öóðõàé çàãàñíû òóøààëààð” Îðîñûí õ¿¿õýëäýéí æ¿æèãò ãåíåðàëыí ä¿ðýýð îëíû òàíèë áîëæээ.

• Õ¿¿õýëäýé õèéí çóðàã çóðæ 1961-1963 îíä àæèëòíû îðîéí ñóðãóóëь

• 1968 îíîîñ ÌÝ èéí “Óòãà çîõèîë óðëàã”ñîíèíä çóðàà÷, ¿ëãýðèéí òàíõèìä æ¿æèãчин

• Îðîñ óëñûí êèíî äðàìûí äýýä ñóðãóóëüä 1974 ñóðàëöñàí

• Òýðýýð 1990 îíä õóðàëäñàí ÌÇÝ èéí ýýëæèò áóñ èõ õóðëààñ çîõèîë÷äûí õîðîîíû Óäèðäàõ çºâëºëèéí ãèø¿¿íä ñîíãîãäîæ óðàí á¿òýýë ýðõýëñýí äàðãààð ñîíãîãäîí àæèëëàæýý.

• Á.Ëõàãâàñ¿ðýí 1992 îíîîñ Àðäûí èõ õóðëûí ãèø¿¿íýýð ñîíãîãäîí àæèëëàæ áàéñàí

Ижийтэ

йгээ

байх

ад

би ба

ян ба

йсан

...

Боржигоны бор талГовь

Үр могой

Хүн чулууны

нулимсБүлээн

нурам

•Анхны бүтээл нь-/1960 /”Ìèíèé íóòãèéí øóóãèàí”

• 1968- “Íàðàí òýíãýð Ëåíèí áàãø” ìàãòààë • 1988-“Óÿíãûí òîéðîã” íýðòýé àíõíû ò¿¿âэр

• “Öàãààí òýíõëýã”1988, “Àíãèð óóðàã”1991 øèíý ò¿¿âð¿¿ä íü õýâëýãäýæ, óíøèã÷äûí õ¿ñýëòýýð

•“Óÿíãûí òîéðîã” “Öàãààí òýíõëýã” ò¿¿âðýý íýãòãýí “Õîñ óÿíãà” íýðòýéãýýð 1991 îíä õýâë¿¿ëñýí áàéíà.

БИ

Цаг тооны үргэлжлэл

Цагаан сүүний ургамал

Өөрийгөө элээж

Өрөөлийг хурцалсан

Өнжүүлийн цэнхэр билүү

Б.Лхагвасүрэн

“Íàéðãèéí öýíõýð àñàð”ø¿ëýгò íààäìûí õóðäàí ìîðèíû óðàëäààíû çóðàãëàëààр íàéðãèéí õóðäàí ìîðèíû óðàëäààíä

øèíýäèéí ñàðààð àìãàéâ÷èëæ îä õ¿ëõ¿¿ëæ ñîéñîí, íàð ýöýýí òàðëàæ íààäàìä óÿñàí ãàë çýýðäèéíõýý /ÿðóó íàéðãèéíõàà/ òîîñûã ¿çýõ ãýæ õ¿ññýíýý, íàéðãèéí ìîðüäûí óðàëäààíä òîîñîî ºðãºñíºº өвөрмөцөөр дүрсэлжээ.

Ñàíàà àëäàõàä

Ýõèéí ñ¿¿ òàãíàéä àìòàãäàæ

Ñàëõèíû ¿ç¿¿ð çàëãèõàä

Àãü õîîëîéä àðãàñàí

Áîðæãèíû áîð òàë ìèíü

Òýðãýë ñàðàí òóóëæ бàðàëã¿é õýýð õîíîäîã

“Òýíãýðèéí õýâòýð” áóóðал òàë мèíü

Таанын цагаан толгойноос өөр

Тайтгаруулах цэцэггүй нүцгэн тал минь

Íàíäèí ýðõýìñýã,ýãýë áîðãèëûí òóéë

Íàð,õóð öàðàé÷èëñàí ãàçðûí ñààëüòàé õîðìîé ìèíü

Òýíãýð òèé÷èæчулуу ханарааж òºðºõºä òàë ìèíü чи

Òîðãî øèã 纺ëºí áàéñàí ÷è

Æàðãàë çîâëîí õî¸ðûã àìñàæ ýäýëæ

×óëóóí äýýð ÷èíü баяр ãóíèãèéí íóëèìñ

óíàãàõàä

Ýð õ¿í øèã áàé ãýñýí øèã

Ýðã¿¿ëæ íàä ðóó öàöàí õàòóóãààñ õàòóó

áàéñàí ÷è

Ñàéðàí äýýð ÷èíü ºäºëñºí æèã¿¿рòýí òýíãýðòýý

íºã÷èõºä

Ñàëõè õºëºãëºñºí ºä íü ÷àì äýýð ýðãýæ áóóäàã

Áîòãî íü ¿õñýí èíãýíèé

Áîðâèî õàãàðòàë ñàâèðñàí öóñíû òóÿàòàé ñóóã

×è ë çàëãèëæ,çîâëîíã íü õугаñàëæ

×èíýñýí õºõèé íü àìèðëóóëñàí

Дээдсийн шарил харваж унасан тэнгэрийн солирыг

ч

Дэлхийн төвтэй чи л нийлүүлсэн

Чиний минь шарх

Зүрхний шархнаас хождож анина тал минь

Тугалын бэлчээрээс эхлэн тоглоом дэлгэсэндээ

Чи намайг эрх болгосон

Туулсан зуунуудын гашуун сургамжийг хэлж

зүрхлээгүйдээ

Чи намайг гэнэн болгосон

Газрын нүдэн булгийн чинь

Хад цоолсон догшин цамнаа намайг

Эрэмгий болгосон

Хөрөөний ир шиг алсын намхан уулсын чинь орой

Хөх галын чинь галзуу улаан дөл намайг

Бадрангуй болгосонСайхан чиний минь гандах

элэгдэх хоёр

Сартай шөнийн чинь чимээнд зангирах

цагаан аялгуу намайг уяхан болгосон

Байдуу мянганы уулсаа дуурайн

Толгойд буурал сууж

Багадаа хөхсөн эхийн сүү гадагшлахын цагт

Шүлгээ би чам дээр

Хүн чулуу шиг орхиод

Сүүдрээ дарж унахдаа

Элгий чинь цөмлөн шингэнэ

Боржигоны бор тал минь ээ.........

“Öàãààí òýíõëýã” ò¿¿âðèéí ø¿ëã¿¿ä

“Óíàãàíû á¿ëýýí óðóóë” á¿ëýã 1

“Çýðýãëýý íàéìàí” õºã á¿ëýã 2

“Ýãøãèéí ãèíæèí óðâàë” á¿ëýã 3

“¯ãèéí àìüñãàë” á¿ëýã 4

“Àíãèð óóðàã” ò¿¿âðèéí ø¿ëã¿¿ä

“Õýëãèé óуðàã” á¿ëýã 1

“Ãàë óуðàã” á¿ëýã 2

Áóñäûí ñýòãýë öóñ øèíãýñýíßðóó ñàéõàí ø¿ëãýýñÁàäàã áàéòóãàé øàä ø¿ëýãÕóóëààã¿é ÿâàà ø¿¿ áàãøàà “Õî¸ðûí òîî” ø¿ëýã

¯éë á¿òýõèéí ñýòãýë òºâëºæ¯¿ëýí ñ¿¿äðèéã ìàðòàõûí öàãò¯ð íü ìºëõºæ áîñãî äàâàí¯¿ëã¿é òýíãýðýýð òàòóóëæ áîñíîÃýðèéõýý äîîä á¿ñë¿¿ðýýñ äýìíýæÃèøãýæ àíõ ¿çíý ¿ð íü … “Óÿíãûí òîéðîã” ø¿ëýã

ßðóó íàéðàã÷èéí ø¿ëýãòýéãýý óÿð÷, áàäàð÷,ãóòàð÷ ýìçýãëýæ

÷àääàã ñýòãýëèéí õºäºë㺺í òîä òóñãàãäñàí

Монгол сэтгэлгээ, хүү төрөх, хүү өсөх хүн болохын

жамыг өгүүлжээ.

Óÿíãûí òîéðîãÒîîíîîð áóóñàí íàðàí äýýð

Õîðìîé õóìèí

Òîðãîíû õýý çàëãóóëàí

Ó÷ðàë áèëýãäýí -- Èæèé íü

Ýöãèéí íü äýýëèéã î¸íî

ªºäðºã ÿâàõûã íü çºãíºæ

ªâä㺺𺺠ýíãýð çàõûã íü ò¿øíý

Òîîíûí øèãøèã äóóðàéëãàí

Òîðãîí óòàñ íàð çºâ äàëëàíà

¯éë á¿òýõèéí ñýòãýë òºâëºæ

¯ð íü ìºëõºæ áîñãî äàâíà

¯¿ëã¿é òýíãýðýýð òàòóóëæ áîñíî

Гýðèéíõýý äîтîр îëñ á¿ñë¿¿ðýýñ äýìíýæ

Ãèøãýæ àíõ ¿çíý ¿ð íü

Õºõºº ãýíýò ÷èì õèéõýä

Õ¿¿ãýý ¿ã¿éëæ ñýðäõèéíý ýõ íü

Ìèíèé õ¿¿ õààíà áàéíà ãýæ

Ìýëòýí õºõ äóóãàà öàöíà

Áàäðàíãóé õààí íàðàí ¿íñýí æàðãàäàã

Áàðóóí õàòàâ÷èí òóøàа

Áîéòîãíû íü õîíõ òîæèãíîí

Ààí ãýæ õ¿¿ íü äóóãàðíà

Àìðàã ýõèé íü õºõ ÷èíýíý

×èã÷èéí ÷èíýýõýí õ¿¿ãèé íü

×èìýý цочоо àëäàðíà

Үðýý ë ãýäýã èæèéн

¯éëýí øàãëàà òººðíº

Ìèíèé õ¿¿ õààíà áàéíà ãýæ

Ìÿíäàñ ýýäðýýí äóóãàà öàöíà

ªðõíèé õî¸ð îîñîð ¿¿ðýýð ó÷èðäàã

ªðëºã íаðаí ¿äýä õàæóóëäàã

Àëòàí õîéìîð òóøàà

Ààí ãýæ õ¿¿ íü äóóãàðíа

Àíãèð ýýæèé íü õºõ ýâëýíý

Õóðóóí ÷èíýý ¿ðèéí íè

Õîíõíû äóó õýñýãõýí àëäàðíà Ç¿ñòýé òîðãîíû õýý õýðýëäýæ Ç¿¿íèé íü ¿ç¿¿ð íü á¿äýðíý Ìèíèé õ¿¿ õààíà áàéíà ãýæ

Ìýëìèé þóãàà ä¿ðëèéëãýí äóóäíà

Òîãîîòîé ºðºì ä¿¿ðýí ñàðàíã

Äóóðàéí çàãñàæ õîíîäîã

Òîîñòûí øàð íàðàí

Ìýëòýãíýíõýí óðãàäàã

Ç¿¿í õàÿà òóøàà Ààí ãýæ äóóãàðàíãàà

Ãàçðûí íàð õ¿¿ íü

¯¿äýýð øàãàéíà

Ãàéõàìøèãèéí ¿¿äýã÷ ýõèéí õºõíººñ

Ñ¿¿ àÿíäàà àñãàðíà

Ýíõðèéõýí íÿëõ õ¿íèé ¿ð

Ýõèéíõýý äóóíààñ óÿàòàé õºëä îðíî

Íàëãàð öàãààí ãýðýý òîéðñîí

Àíõíû òºð íü

Íàð ñàðíû òýãèéã çóðíà

Á.Ëõàãâàñ¿ðýíãèéí ýöýã ýõèéí à÷ëàëûí óòãà óÿíãûí õºãæèëä ÿðóó íàéðàã÷èéí óðëàõ ýðäìèéí íýýëò áîëñîí á¿òýýëä “Óÿíãûí òîéðîã” ø¿ëýã îðíî. Óã ø¿ëýãò ìîíãîë àéë, ìîíãîë àõóé, ìîíãîë çàí çàíøèë, ¿íäýñíèé îíöëîãèéã õóðö ìýäýðñíýý ÿðóó íàéðãèéí óðëàí á¿òýýë áîëãîæ ÷àääàã àâüÿàñ òîä õàðàãäàíà.Ýõ õ¿¿ õî¸ðûí ä¿ðýýð àíõ õºëä îðæ áóé õ¿¿ ãýðèéíõýý áîñãîîð àëõàæ ãýðýý íàð çºâ òîéðîîä èðýõ õóãàöààíä ýöãèéí íü äýýëèéã î¸æ ñóóãàà ýõèéí ñýòãýë õ¿¿ä óÿàòàéã èõ óÿíãàëàã ¿éë ÿâäëûí ñîíèí ºã¿¿ëýìæòýé õàéðëàí óÿðàì àÿñòàé ä¿рñýëñýí áàéíà

Атаа хорсол намайг ирлэжАядуу магтаал намайг мохооноАлиныг нь тоохгүй,

толгой өндөр явсны учирАмьдын хорвоо намайг дуртай ч дургүй ч дурсана.

Өдөр өдрөөр архи хүртэжӨөдөс өөдөсхөнөөр эрлэг рүү намайг зөөх үр миньӨрцөн цаанаас тасарч унасан цагаас чиньӨө тавьсан юм, надад бий билүү үр миньАрхиар иссэн уураг тархиАавыгаа бодохтой манатай болдог юм байнаБурууд алдсан ухаан гэдэгБурханд алгадуулаад ч засардаггүй юм байнаҮүл буусан толгой гэдэгҮгэнд дийлддэг эд биш юм байнаҮхсэн хойно минь ч адлуулж үргэлжлэхҮүрдийн их лай юм байнаИлүү дутуу зангүй нулимс ойрхонтойИх л сайн хүү байсан даа, чиЯмар хорлол тархийг чинь цөмлөн унажЯнаглан хорлож дотроос чинь хэмлэвСайхан хоёр ач чи надад тэврүүлсэнСар наран дор чи намайг жаргаасанЖимс шиг хацрыг чинь үнсэжЖилийн жилд би сагсайтал цэцэглэсэн

Жирийн заяа азаар тэгширчЖаргал гээчийн бэлд нялхарсанИжий бид хоёрын чинь амьд яваа ньИлүү юм биш биз дээ . . .Элдэг дуусдаг насыг мөнхөд бодожЭндүүрч яваа юм биш биз дээ . . . Эцсийн амьсгал татахдаа биЧамд зовж хахмааргүй байна . . .Эндэж алдсан нэгнийгээ хайрладаггүй хорвоодЧамайг орхиход аймаар байнаАргиж хатсан хоёр хайлаасны сүүдэр дорАрхины шилээр тоглож суугаа үр миньАмьдын энэ хорвоо чиньАлаг л гэнэ, хар нь дийлэнх юм шүү дээ . . Өдөр болгон архи хүртэжӨөдөс өөдөсхөнөөр эрлэг рүү намайг зөөх үр миньУхаарлын их бяр өөрөөсөө гарга л даа чиУхааны тэр их дарсыг чинь аав нь залгилжЖавар инээдийн энэ их хорвоодЖаргалтай аав яваад авс жийе, үр минь