ทางขามเหว

แนวคดส าหรบแกวกฤตไทย

ดร. ไสว บญมา

ดร. ไสว บญมา เปนชาวอ าเภอบานนา จงหวดนครนายก ไดรบการศกษา

เบองตนทโรงเรยนวดแหลมไมยอยและโรงเรยนบานนา “นายกพทยากร” อ าเภอบานนา การศกษาวชาครทมหาวทยาลยราชภฏเทพสตรและมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และการศกษาวชาเศรษฐศาสตรท Claremont McKenna College และ Claremont Graduate University หลงจากสอนหนงสอและท างานดานการพฒนาเศรษฐกจและสงคมทธนาคารพฒนาเอเซยและธนาคารโลกเปนเวลา 25 ป ไดออกมาศกษาวชาตาง ๆ เพมเตม ทางขามเหว เปนหนงสอเลมท 19 ซง ดร. ไสว เขยนเองหรอเขยนกบผ รวมงาน

ในปจจบน ดร. ไสว แบงเวลาระหวางอยในสหรฐอเมรกากบเมองไทย เขยนคอลมน “บานเขา-เมองเรา” ในหนงสอพมพ กรงเทพธรกจ คอลมน “Outside the Box” ในหนงสอพมพ The Bangkok Post รวมเขยนคอลมน “คดถงเมองไทย” ในหนงสอพมพ เอเอสทวผจดการ และคอลมน “ระดมสมอง” ในหนงสอพมพ ประชาชาตธรกจ และเปนนกเขยนประจ านตยสาร ครอบครวพอเพยง ธรกจกบสงคม และหนงสอพมพ ชาวกรง USA หนงสอท ดร. ไสว เขยนเองและเขยนกบผรวมงาน จดหมายจากบานนา ฟงอยางไรจะไดยน จดหมาจากวอชงตน เศรษฐกจพอเพยง: ภมปญญาชาตไทย ไอเอมเอฟ ไอเอมเอฟ ไอเอมเอฟ เสอ สงห กระทง แรด สามแผนดน เลาเรองเมองน ามน อเมรกาทยงใชมาเทยมไถ บานนอก เมองนอก ประชานยม: หายนะจากอารเจนตนาถงไทย ?

คดนอกคอก ท านอกคมภร โตคลนลกท 4 เลยนแบบรง ลอกแบบลม สจดจบ ! กะลาภวตน ธาต 4 พโรธ มองเมองไทย: จากสบปของการใชหนแผนดน ทางขามเหว: แนวคดส าหรบแกวกฤตไทย สความเปนอยแบบยงยน

(หากตองการอานหนงสอท ดร. ไสว จดพมพเอง แตไมสามารถหาไดในรานหนงสอหรอในหองสมด กรณาตดตอ ผศ. ทศนย กระตายอนทร โทรศพท (036) 411-150 หรอ (036) 617-200)

ค าน า เมอตนป 2543 ในหนงสอชอ เศรษฐกจพอเพยง: ภมปญญาชาตไทย ผมเสนอใหรฐบาลตงคณะกรรมการประกอบดวยปราชญของชาตขนมารางแนวการพฒนาส าหรบอนาคตของเมองไทย ขอเสนอนนเงยบหายไปเพราะผมไมเหนใครอางถงแมแตครงเดยว ผมเสนอซ าเมอตนป 2549 ในหนงสอชอ โตคลนลกท 4 คราวนคณสทธชย เอยมเจรญยง นกธรกจผมากดวยจตวญญาณของการเอออาทรตอสงคมไทย แสดงความสนใจและแนะน าใหผมรางแนวการพฒนาออกมาโดยล าพง ผมแยงวาผมไมใชปราชญจงมควรบงอาจ หรอมความสามารถพอ ทจะท าไดและงานส าคญขนาดนนตองมาจากการชวยกนคด หลงจากทบทวนค าแนะน าของคณสทธชยอยหลายเทยว ผมตดสนใจเขยนขอคดออกมากวาง ๆ ดวยความหวงทจะจดประกายใหผสนใจในอนาคตของเมองไทยน าไปชวยกนคดตอ โดยแยกเสนอเปน 14 ตอนในคอลมน “บานเขา เมองเรา” ของหนงสอพมพกรงเทพธรกจ ทกวนศกร จากฉบบประจ าวนท 31 ตลาคม 2551 ถงวนท 30 มกราคม 2552 ผมน าเสนอเชนนนเพราะตองการไดรบขอคดเหนจากผอานเปนหลก หลงจากลงพมพไดหลายตอน แพทยหญงนภาพร ลมปปยากร แสดงความประสงคจะน ามาท าเปนเลมเพราะเหนวาคนไทยทไมมโอกาสอานกรงเทพธรกจนาจะมโอกาสน าขอคดไปพจารณาดวย ผมจงน าทงหมดมาปรบเปลยนและเขยนเพมเพอใหครอบคลมปญหาของไทยในปจจบนมากขนพรอมกบเสรมแหลงขอมลและหนงสออางองส าหรบผ ทมความสนใจจะไปคนควาตอ ทานผอานทมความเขาใจในแนวคดเรองเศรษฐกจพอเพยงเปนอยางดจะมองเหนทนทวา ขอคดของผมสวนใหญวางอยในกรอบของเศรษฐกจพอเพยงโดยเนนสวนทเปนแนวนโยบายและเปาหมายในระดบชาตมากกวาสวนส าคญยงอกสวนหนงซงไดแกการด าเนนชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยงในระดบบคคล เกยวกบสวนหลงนผมไดเขยนไวในหลายโอกาสแลว ลาสดในหนงสอชอ มองเมองไทย: จากสบปของการใชหนแผนดน

ขอขอบคณคณสทธชยทใหค าแนะน า บรรณาธการและผอานกรงเทพธรกจทกรณาใหหนากระดาษและขอคดเหน และคณหมอนภาพรทยอมสละทนรอนและเวลาจดพมพออกมาเปนเลม หวงวาทานผอานจะมเวลาน าขอคดไปพจารณาตอสมกบทคณหมอคาดหวง ดวยความปรารถนาด ไสว บญมา 5 กมภาพนธ 2552

หากงานนมผล เปนกศลอทศได

ขอกราบอทศให ดอกเตอรพรอกเตอรธอมสน

ทางขามเหว แนวคดส าหรบแกวกฤตไทย

สารบญ

ค าอทศ ค าน า

1. สมมตฐานและกรอบของการคด 2. เปาหมายของชวต 3. บทบาทของการศกษา 4. พลงของระบบภาษ 5. การใชงบประมาณและวนยการคลง 6. บทเรยนจากภาคการเงน 7. การคาขายภายนอกประเทศ 8. การสรางและการกระจายผลผลต 9. ทรพยากรปาและการรกษาทดน 10. ทศทางของภาคเกษตรกรรม 11. ทรพยในดนสนในน า 12. ทศทางของภาคอตสาหกรรมและบรการ

บทสงทาย

1 สมมตฐานและกรอบของการคด

เมองไทยก าลงเผชญกบวกฤตสองดานซงซอนกนอยคอ วกฤตการเมองและวกฤต

เศรษฐกจ สาเหตพนฐานของวกฤตการเมองไดแกความฉอฉลรายแรงซงน าไปสการเปลยนรฐบาลหลายครงในชวงป 2549-2551 และการชมนมประทวงของประชาชนกลมใหญซงสงผลใหเกดการเสยชวตเมอตอนปลายป 2551 สาเหตพนฐานของวกฤตเศรษฐกจไดแกการพฒนาตามแนวคดกระแสหลกและผลกระทบจากเหตการณภายนอก การชมนมประทวงขนาดใหญในป 2551 แสดงใหเหนถงความเขมแขงของการเมองภาคประชาชนซงทนดความฉอฉลในสงคมไทยตอไปไมไดอกแลว ฉะนน สมมตฐานของการเสนอเรองนคอ ตอไปเมองไทยจะเรมมการเมองใหมซงคนไทยสวนใหญจะไมยอมใหบคคลทฉอฉลเขามาบรหารบานเมอง เมอมการเมองใหม เมองไทยควรปรบเปลยนแนวพฒนาเศรษฐกจควบคกนไปดวยเพอสรางฐานส าหรบการพฒนาแบบยงยน วกฤตเศรษฐกจโลกซงเรมเมอกลางป 2550 บงชอยางแจงชดวา การพฒนาเศรษฐกจแนวอเมรกนซงใชการบรโภค หรอการใชทรพยากรแบบเพมขนอยางไมมทสนสดเปนหวจกรขบเคลอน เปนการพฒนาทไมมทางยงยน การบรโภคแบบนนน าไปสการใชกลวธหลากหลายเพอใหไดมาซงทรพยากร ไมวาจะเปนการละเมดกฎหมาย การท าลายจรรยาบรรณ หรอการรกรานผ อน โลกตองการเศรษฐกจแนวใหมซงไมใชการบรโภคแบบเพมขนอยางไมมทสนสดเปนตวขบเคลอน ในปจจบนน ชาวอเมรกนราว 25% มองเหนความจ าเปนทจะตองมเศรษฐกจแนวใหมและไดเรมจ ากดการบรโภคของตวเองแลว แตสวนใหญยงมองไมเหน สงผลใหการบรโภคเกนความจ าเปนเพมขนอยางตอเนอง1 ฉะนน เศรษฐกจแนวใหมจะตองไมรอใหชาวอเมรกนเปนผน า ผ อนจะตองท าการบกเบกเอง คนไทยควรอยในกลมผบกเบกดวย

ผลการศกษายนยนซ าแลวซ าเลาวา คนเรามความสขสงสดเมอมปจจยเพยงพอตอความตองการเบองตนของรางกายพรอมกบมปจจยอนทมความส าคญตอดานจตใจควบคกนไปดวย เชน ความสมพนธอนดกบผ ทอยรอบขาง และกจกรรมทท าใหรางกายเคลอนไหวและจตใจเบกบานอยเปนนจ (มรายละเอยดในบทท 2) นนหมายความวา การพฒนาเศรษฐกจตองมงไปทการใหสมาชกทกคนในสงคมเขาถงปจจยพนฐานอยางเพยงพอตอความตองการของรางกายซงไดแกปจจยส พรอมกบสนบสนนใหเกดกจกรรมดานสงคมทน าไปสความรสกอบอนและมนคงทางจตใจ

1 รายละเอยดเกยวกบความคดเหนของชาวอเมรกนมอยในหนงสอชอ The Chaos Point: The World at the

Crossroads ของ Ervin Laszlo ซงมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในหนงสอชอ กะลาภวตน (ส านกพมพโอพระเจา, 2550)

โดยธรรมชาตคนเราตองการอสรภาพและเสรภาพ นอกจากนนเราเปนสงมชวตสายพนธเดยวทมการแลกเปลยนสงของ บรการและแรงงานกนดวยความสมครใจ ลกษณะตามธรรมชาตเหลานคอปจจยทท าใหเศรษฐกจระบบตลาดเสรมความยงยนมาเปนเวลานาน และจะยงยนตอไปหากถกปรบใชใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม ในปจจบนนสภาพแวดลอมไดเปลยนไปอยางมนยส าคญ นนคอ จ านวนประชากรโลกเพมขนอยางตอเนองจนเกน 6.7 พนลานคนแลวในขณะททรพยากรธรรมชาตลดลงทกวน การแยงชงกนจงเกดขนจนน าไปสวกฤตเศรษฐกจและการเมองซงรวมทงสงครามระหวางประเทศเพราะทกคนพยายามบรโภคเพมขนอยางไมมทสนสด2 การแกปญหาจ าเปนตองมาจากการจ ากดทงจ านวนประชากรและการบรโภคทเกนความจ าเปนซงอาจเกดขนดวยความสมครใจของผใชทรพยากรเอง หรอดวยแรงจงใจในรปตาง ๆ ทสงคมจะน ามาใชในกรอบของระบบตลาดเสร เชน การเกบภาษ การกระจายงบประมาณและการใชกฎเกณฑอน ๆ ตามความเหมาะสม

ระบบตลาดเสรมหลกเบองตนอยทภาคเอกชนเปนเจาของปจจยส าหรบใชในการผลตสนคาและบรการ ไมวาจะเปนทดน แรงงาน รานคา หรอเงนทน และเอกชนมเสรภาพในการท ากจกรรมทางเศรษฐกจ เชน จะผลตอะไร อยางไร เพอใคร จะบรโภคอะไร เทาไร และจะคาขายกบใคร อยางไร การท ากจกรรมเหลานมการแขงขนและการรวมมอกนเปนตวขบเคลอนหลก เนองจากสงคมมจดมงหมายใหสมาชกอยรวมกนโดยสนตสข จงมการสรางกฎเกณฑขนมาวาอะไรจะท าใหบรรลจดมงหมายนนรวมทงกฎเกณฑดานเศรษฐกจดวย ในการสรางและบงคบใชกฎเกณฑเหลานน โดยทวไปสมาชกในสงคมคดเลอกพนกงานรฐขนมาเปนผด าเนนงาน

ประสบการณอนยาวนานบงวา รฐตองเขาไปมบทบาทในตลาดบางในบางกรณเพอชวยใหระบบตลาดเสรท างานอยางมประสทธภาพและบรรลจดมงหมาย เชน รฐอาจเขาไปเปนเจาของกจการบางอยาง โดยเฉพาะกจการขนาดใหญทตองใชเงนลงทนสงและมลกษณะของการผกขาดโดยธรรมชาตในตวของมนเอง ในปจจบนการสรางปจจยพนฐานจ าพวกโรงไฟฟา ระบบประปา ทาเรอ สนามบนและระบบขนสงมกตกเปนหนาทของรฐ ในขณะเดยวกนรฐบาลอาจสงเสรมกจการบางอยางเปนพเศษเพอใหเกดสงทสงคมปรารถนาพรอมกบหามเอกชนท ากจการบางอยางซงอาจน าไปสการท าลายสภาพแวดลอมและคณธรรมของสงคม

ฉะนน ระบบตลาดเสรทเหมาะสมจงเปนแบบผสมทมรฐเขาไปมบทบาทในตลาดตามความจ าเปนซงเปนระบบทสงคมโลกใชมาเปนเวลานาน ในบางสงคมบทบาทของรฐถกน าไปใชเพอเออประโยชนใหพนกงานรฐเองและพวกพอง ยงผลใหระบบตลาดเสรมความไมเปนธรรมสงจน

2 หนงสอทสาธยายผลกระทบของจ านวนประชากรและการบรโภคของสงคมในอดตไวอยางละเอยดไดแก One

with Nineveh: Politics, Consumption, and the Human Future ของ Paul Ehrlich และ Anne Ehrlich (Island Press, 2005) ซงมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในหนงสอชอ ธาต 4 พโรธ (ส านกพมพมตชน, 2551)

การพฒนาตองลมลกคลกคลาน ส าหรบเมองไทยในอนาคต เนองจากการเมองใหมจะไมยอมใหผทมความฉอฉลเขามาบรหารประเทศอก บทบาทของขาราชการและพนกงานของรฐยอมเปลยนไปสการเปนผ รกษากฎเกณฑของสงคมและตลาดเสรอยางเครงครดโดยปราศจากผลประโยชนทบซอน

จากมมมองของปจจยส เมองไทยมศกยภาพในการผลตอาหาร เสอผาและทอยอาศยไดอยางเพยงพอตอความตองการ เครองมอทางการแพทยชนดกาวหนาและยารกษาโรคบางอยางเทานนทเราไมสามารถผลตไดอยางเพยงพอ นอกจากนนเราขาดปจจยหลายอยางส าหรบผลตสนคาและบรการยคใหม เชน เครองจกรและน ามนเชอเพลง นนหมายความวา เศรษฐกจแนวใหมตองมการคาขายกบตางประเทศเปนองคประกอบส าคญดวย

โดยทวไปเศรษฐกจแนวใหมจงไมแตกตางมากนกกบระบบตลาดเสรซงเปนทรจกกนในปจจบนนแลว นนคอ เปนตลาดเสรทมสวนประกอบของระบบสงคมนยมผสมอยบางโดยภาคเอกชนยงเปนหวจกรใหญในการขบเคลอนผานการมเสรภาพในการผลตและการซอขายในระบบตลาดในขณะทรฐเขาไปมบทบาทในตลาดตามความจ าเปน การซอขายอาจเกดขนทงในและนอกประเทศ ความแตกตางระหวางเศรษฐกจแนวเกากบเศรษฐกจแนวใหมไดแก เศรษฐกจแนวใหมไมมงเนนการใชการบรโภคแบบเพมขนอยางไมมทสนสดเปนตวขบเคลอนใหเศรษฐกจขยายตว หากมงเนนการเขาถงปจจยเบองตนอยางเพยงพอตอรางกายพรอมกบสนบสนนใหเกดความรสกอบอนและมนคงทางจตใจของสมาชกทกคนในสงคม หวใจของเศรษฐกจแนวใหม ซงอาจเรยกวาเศรษฐกจหลงยคบรโภคนยม จงอยทการจ ากดการบรโภคเกนความจ าเปน การจ ากดนนอาจเกดขนโดยความสมครใจของผใชทรพยากรเอง หรอจากแรงจงใจซงนโยบายของรฐกระตนใหเกดกได

2 เปาหมายของชวต

บทท 1 พดถงหวใจของเศรษฐกจแนวใหมวาไดแกการจ ากดการบรโภคเกนความจ าเปน บทนจะพดถงความสขกายสบายใจอนเปนเปาหมายหลกของชวต เทาทผานมา การพฒนาเศรษฐกจวางอยฐานของสมมตฐานทวา ความสขกายสบายใจเกดจากการไดบรโภคสนคาและบรการตามความตองการของรางกาย การพฒนาเศรษฐกจจงมงขยายการผลตสงเหลานนในอตราสงสดอยางตอเนอง หลงจากเวลาผานไปและผคนสวนใหญโดยเฉพาะในประเทศทพฒนาจนกาวหนามากเขาถงสนคาและบรการตามทรางกายตองการครบถวนแลว พวกเขากลบไมมความสขกายสบายใจตามสมมตฐานทตงไวในตอนตน ในชวงหลายทศวรรษมานจงมการวจยเพอคนหาสาเหต ยงผลใหเกดหนงสอเกยวกบการแยกทางกนเดนระหวางการมเงนกบการมความสขหลงคนเรามทกอยางตามความตองการของรางกายแลวอยางนอย 3 เลมคอ The Progress Paradox: How Life Gets Better While We People Feel Worse ของ Gregg Easterbrook พมพเมอป 2546 The Paradox of Choice: Why More Is Less ของ Barry Schwartz พมพเมอป 2547 และ Happiness: Lessons from a New Science ของ Richard Layard พมพเมอป 2548 และไดรบการแปลเปนไทยแลว3 ลาสดนกวจยในองกฤษกลมหนงไดพยายามคนควาหาสาเหตทลกลงไปอกพรอมกบหา หนทางส าหรบสรางนโยบายดานความสขกายสบายใจจนไดขอสรปพมพออกมาเมอปลายเดอนตลาคม 2551 โดยมลนธเศรษฐกจใหม (New Economics Foundation) ขอสรปนนนาจะเปนฐานของการขบเคลอนเศรษฐกจแนวใหมไดเปนอยางด นนคอ หลงจากคนเรามทกอยางตามทรางกายตองการเพอสนองความจ าเปนเบองแลว ปจจยทท าใหเกดความสขกายสบายใจอาจแยกไดเปน 7 ดานซงแตละคนมบทบาทส าคญในการท าใหเกดขนดวยตวเอง ในขณะเดยวกนองคกรเอกชนและรฐกมบทบาทส าคญในการสนบสนนใหเกดขนดวย ดานแรกไดแกการมสมพนธอนดกบคนรอบขาง เรมจากในครอบครวแลวขยายออกไปถงหมญาต เพอนบาน เพอนรวมงานและเพอนทวไปในชมชน ความสมพนธอนดเปนฐานของการมชวตอนอบอนและมนคงส าหรบคนทกรนทกวยพรอมกบเปนเกราะก าบงส าคญทจะปองกนมใหเกดปญหาทางจต เชน ความหงอยเหงา ซมเศราและวาเหว

3 เรอง The Progress Paradox และเรอง Happiness มบทคดยอเปนภาษาไทยอยในหนงสอชอ กะลาภวตน (ส านกพมพโอพระเจา, 2550) สวนเรอง Paradox of Choice มค าวพากษอยในบทท 42 ของหนงสอชอ เลยนแบบรง ลอกแบบลม (ส านกพมพโอพระเจา, 2548)

ดานทสองไดแกการมความเคลอนไหวอยเปนนจ จากการออกก าลงกายอยางเขมขนจ าพวกเลนกฬา วง ขจกรยานและวายน า ไปจนถงการเคลอนไหวงาย ๆ จ าพวก เดน เตนร าและท าสวนครว การเคลอนไหวมความส าคญทงในดานการออกก าลงกายและในดานลดความกระสบกระสายของคนทกรน นอกจากนนการศกษายงพบวาการออกก าลงกายอยเปนนจชวยเสรมสรางพลงทางสมองของเดกและปองกนการถดถอยทางสมองของผสงวยอกดวย

ดานทสามไดแกการมความชางสงเกตซงรวมทงการมองเหนความเปนไปภายนอก เชน การเปลยนแปลงของฤดกาล การแตงกายของฝงชนตามศนยการคา สหนาของผ ทอยรอบขาง และการตระหนกถงความรสกภายในจตใจของตนเอง การศกษาพบวาการฝกใหมความชางสงเกตไดผลดในดานการสรางความสขกายสบายใจทงในผใหญและในระดบเดกนกเรยน การศกษาน อางถงผลของการปฏบตจ าพวกวปสสนาของสงคมในโลกตะวนออกทมงฝกใหผปฏบตมสตสมปชญญะซงเปนปจจยของการท าใหเกดความสขดวย ยงกวานนการมสตสมปชญญะยงเปนปจจยทท าใหบคคลเลอกกระท าในสงทตรงกบฐานการด าเนนชวตของตนเองมากขน การเลอกท าไดเชนนนเปนปจจยทกอใหเกดความสขไดอกสวนหนง

ดานทสไดแกการเรยนรอยเปนนจ ในวยเดก การเรยนรมความส าคญตอการพฒนาดานมนสมองและดานสงคม ในวยผใหญการเรยนรสงใหม ๆ กอใหเกดความเชอมน การสรางความสมพนธอนดกบผ อนและการท าใหมความเคลอนไหวอยเปนนจ การเรยนรในวยผใหญอาจท าไดหลากหลายแบบ เชน การรอฟนสงทเคยมความสนใจครงในอดต การลงทะเบยนเรยนวชาใหม ๆ ทงในสถานศกษาและผานทางอนเทอรเนต การฝกเลนเครองดนตรทไมเคยเลนมากอน การท าตกตาและการตดเยบเสอผาใสเอง

ดานทหาไดแกการใหซงมขอบเขตกวางมาก จากการสงยมใหคนอยใกล ๆ ไปจนถงการกลาวค าขอบคณ การใหทาน การแบงปน การชวยเหลอผอยรอบขาง การสละเวลาออกไปอาสาสมครชวยงานในชมชนและการทดแทนคณแผนดน กจกรรมเหลานท าใหผท ารสกวาตนเองมคาและชวตมความหมายซงเปนปจจยทท าใหเกดความสขและมอายยนยาวขน

ดานทหกไดแกอาหารซงตองมทงความพอประมาณและความสมดล มใชการรบประทานในปรมาณมากแตขาดความสมดลซงเปนปจจยทน าไปสการขาดธาตอาหารและการเกดโรคตาง ๆ จากการมน าหนกตวเกนพอด

ดานทเจดไดแกการอยใกลกบธรรมชาต การวจยพบวาผ ทอยใกลชดกบธรรมชาตรอบดานมความสขกายสบายใจมากกวาผ ทอยไกลธรรมชาต ปจจยเหลานนาจะชใหเหนความส าคญของการศกษาทงในและนอกสถาบนซงจะพดถงในบทตอไป ตอนนขอเกรนเพยงวาส าหรบการศกษาในสถาบน นอกจากเนอหาตามหลกสตรแลว ปจจยตาง ๆ ทเพงอางถงนยงชใหเหนความส าคญของการมพนทสเขยวและสนามกฬาในบรเวณ

สถาบนการศกษาอกดวย ส าหรบการศกษานอกสถาบน ความส าคญของการมศนยการศกษาและขาวสารขอมลของชมชน การฝกวปสสนาเพอสรางสตสมปชญญะและการมพนทสเขยวยอมเปนทประจกษอยางแจงชด ในกระบวนการนวดจะมบทบาทสงมากหากผน าฝายศาสนามความปรารถนาอยางแรงกลาทจะขบเคลอนใหเกดขน

3 บทบาทของการศกษา

บทท 1 พดถงหวใจของเศรษฐกจแนวใหมวาไดแกการจ ากดการบรโภคเกนความจ าเปนและการจ ากดอาจเกดจากความสมครใจของผใชทรพยากรเอง หรอ จากแรงจงใจทนโยบายของรฐกระตนใหเกดกได บทนจะพดถงดานความสมครใจของผ ใชทรพยากรเอง ขอเสนอตอไปนวางอยบนสจพจนทวา ผบรโภคตองมโอกาสสมผสกบองคความรหลากหลายทจะสรางความมนใจในความถกตองของพฤตกรรมดานการบรโภคของเขา เชน เขาตองรวา รางกายตองการอาหารชนดใดบางและอาหารแตละอยางมคณคาทางโภชนาการอยางไร พรอมกนนนเขาควรรดวยวา การเลอกรบประทานอาหารตางชนดทมคณคาทางโภชนาการใกลเคยงกนมผลกระทบตอโลกรอบดานตางกนมากหากชนดหนงน าเขาจากประเทศหางไกลในขณะทอกชนดหนงผลตไดในทองถนของเขาเอง ทงนเพราะการใชพลงงานในการขนสงอาหารสองอยางนนแตกตางกนมากและการใชพลงงานเปนปจจยทท าใหเกดภาวะโลกรอน ยงกวานนเขาควรเขาถงขอมลขาวสารเกยวกบโทษของการบรโภคเกนพอดและการบรโภคสงทขาดคณคาทางโภชนาการดวย เชน โรคตาง ๆ ซงแฝงมากบอาหารและความอวน

ตวอยางทอางถงเหลานบงชถงความส าคญของการศกษาซงหมายความวา ระบบการศกษาและหลกสตรจะตองไดรบการปรบเปลยนใหเหมาะสมกบเศรษฐกจหลงยคบรโภคนยมดวย การปรบเปลยนอาจเรมจากขอคดดงตอไปน ในดานการศกษาในสถาบน ปญหาพนฐานในขณะนอยทผ เรยนจบระดบตาง ๆ ในอตราสงขาดความสามารถตามเปาหมายของการศกษาในระดบนน ๆ เชน ผ เรยนจบชนประถม 6 ไมสามารถอานภาษาไทยไดอยางแตกฉาน หรอผ เรยนจบปรญญาตรขาดทงทกษะทางวชาการทจะน าไปประกอบอาชพ และทางการใชเครองมอและกลวธทจะแสวงหาความรตอไปดวยตวเอง การมปรญญาจงกลายเปนการสนองคานยมและเปนสวนหนงของการบรโภคทขบเคลอนใหธรกจการศกษาขยายตวเกนความจ าเปน การแกปญหานาจะเปนทประจกษอยแลว นนคอ ตองมการวดความส าฤทธผลกนอยางจรงจงพรอมกบมงเนนความเปนเลศมากกวาเทาทเปนอยซงผ เชยวชาญทางการศกษารวาจะท าอยางไร

ในปจจบนนสถานศกษาอางถงปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกนอยางกวางขวาง การขบเคลอนเศรษฐกจเขาสแนวใหมจะท าไดไมยากหากครบาอาจารยเขาใจและนอมน าหลกเศรษฐกจพอเพยงไปปฏบตในชวตประจ าวนของตนอยแลว ทงนเพราะการเหนตนแบบอยทกวนเปนการเรยนรทมประสทธภาพสงยง แตประเดนเกยวกบเศรษฐกจพอเพยงในขณะนมความคลายกบการรบศลหาเปนภาษาบาล นนคอ ผ รบมกทองได หรอไมกพดไปตามพระแบบนกแกว

นกขนทองโดยปราศจากความเขาใจอยางถกตองและไมน าไปปฏบตในชวตประจ าวน ทเปนเชนนนสวนหนงคงเพราะการน าเสนอเรองเศรษฐกจพอเพยงมกพดถงองคประกอบของแนวคดโดยไมไดกลาวถงฐานทางวทยาศาสตรและการปฏบตจนไดผลในระดบชมชนมาแลว ฐานทางวทยาศาสตรทถกอางถงมกจ ากดอยทการทดลองของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเกยวกบเกษตรกรรมตามทฤษฎใหมซงไดแกการท าไร ท าสวนและท านาผสมผสานกบการเลยงปลาและเลยงสตว แตนนเปนเพยงสวนเดยวเทานน สวนการวจยเรองความสขและผลกระทบทการบรโภคเกนพอดมตอรางกายและสงแวดลอมซงเปนฐานส าคญยงของเศรษฐกจพอเพยงยงไมมการกลาวถง นอกจากนนยงไมมการกลาวถงชมชนทด าเนนชวตตามแนวคดคลายกบหลกเศรษฐกจพอเพยงมาเปนเวลากวา 300 ปแลวอกดวย

ดวยเหตเหลาน การขบเคลอนใหเกดเศรษฐกจแนวใหมในสถานศกษาตองเรมดวยการอบรมครบาอาจารยใหเขาใจอยางถองแทถงแนวคดเรองเศรษฐกจพอเพยงพรอมกบฐานทางวทยาศาสตรและการปฏบตซงไดผลในระดบชมชนมาแลว ในปจจบนนมการน าผลการวจยเกยวกบความสข การบรโภคและการใชทรพยากรมาพมพไวในหนงสอหลายตอหลายเลมดงทกลาวถงในบทท 2 พรอมทงเรอง An Inconvenient Truth ของอดตรองประธานาธบดอเมรกน Al Gore ซงมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในหนงสอชอ กะลาภวตน และอกหลายเลมซงมบทคดยออยในเรอง ธาต 4 พโรธ ส าหรบการด าเนนชวตตามแนวคดคลายหลกเศรษฐกจพอเพยงมอยในหนงสอหลายเลมเชนกน รวมทงหนงสอภาษาไทยทเลาเรองราวของชาว “อามช” ชอ อเมรกาทยงใชมาเทยมไถ ดวย4 ชาว “อามช” ด าเนนชวตแบบเรยบงายโดยไมใชเครองจกรกลสมยใหมและไมใชแมกระทงไฟฟา เนองจากองคกรของรฐและเอกชนมศกยภาพสงพอทจะท าหลกสตรและการอบรมอยแลว ฉะนน การรวมเรองเศรษฐกจแนวใหมเขาไปจงท าไดทนทเมอมสญญาณจากผบรหารประเทศ เปนททราบกนดวา การเรยนรในกรอบของสถาบนแมจะมความส าคญยง แตกยงไมส าคญเทาการเรยนรจากนอกสถาบน ทงนเพราะการเรยนรเกดขนไดตลอดเวลาและในอายขยกวา 70 ปของคนเรานน เราใชเวลาอยนอกสถาบนการศกษามากกวาในสถาบนหลายเทา ในดานการศกษานอกสถาบน อปสรรคใหญอยทคนไทยโดยทวไปไมนยมอานหนงสอและไมเปนผใฝรอย

4 ผมความแตกฉานในภาษาองกฤษและสนใจเกยวกบชาว “อามช” อาจไปอานหนงสอเลมหนงซงอานสนกมาก เขยนโดย Eric Brende นกศกษาปรญญาโทของสถาบนเทคโนโลยแหงรฐแมสซาชเซตสหลงจากไดไปใชชวตอยในหมบานชาว “อามช” เปนเวลา 18 เดอนชอ Better Off: Flipping the Switch on Technology (Harper Perennial, 2004) หนงสอพมพประชาชาตธรกจไดน าบทคดยอเปนภาษาไทยมาตพมพไวในคอลมน “ผามนสมองของปราชญ” ระหวางวนท 11-21 กมภาพนธ 2551 หากไมสามารถคนหาหนงสอพมพฉบบดงกลาวได แตยงสนใจอาน อาจสงอเมลไปขอตนฉบบจาก ดร. ไสว บญมา ท sboonma@msn.com

ตลอดเวลา อยางไรกดในปจจบนนแนวคดเรองการเรยนรตลอดชวตไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง มองคกรเอกชนเกดขนอยางตอเนองเพอสงเสรมการศกษาทงในและนอกสถาบน และรฐบาลกสนบสนนองคกรเหลานนดวยการยกเวนภาษให เราจงมองคกรตาง ๆ อยในสงคมอยางทวถง ล าดบตอไปจงเปนการปรบใชองคกรเหลานนใหมประสทธภาพยงขนโดยมงไปทการรวมองคความรในกรอบของเศรษฐกจแนวใหมเขาไปดวย

เรามส านกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย (กศน.) กระจดกระจายอยทวประเทศ ประเดนจงอยทการขบเคลอนใหองคกรนมพลวตสงขนกวาในปจจบน ยงกวานนเรามสถาบนทางศาสนาซงเคยเปนศนยการเรยนรของชมชนมาแตเกากอน โดยเฉพาะวดพทธศาสนาทมอยเกนกวา 30,000 แหง พทธศาสนาสอนเรองหลกของการเดนสายกลางอยแลว ประเดนจงอยทวาในการพฒนาตามหลกเศรษฐกจแนวใหม จะท าอยางไรวดจงจะกลบมามบทบาทสงอกครง ผน าทางศาสนายอมตระหนกดแลววา ศาสดาอบตขนมาเพอแกปญหาของโลก เมอการบรโภคเกนความจ าเปนคอตนตอของปญหา องคกรของผ เดนตามรอยศาสดาควรเปนผน าในการก าจดปญหาอยางเปนรปธรรม มใชหลงตดอยแคพธกรรม หรอวงตามกระแสโลกเสยเอง ในท านองเดยวกนกบการอบรมครบาอาจารยของสถาบนการศกษาใหเขาใจในเศรษฐกจแนวใหมเพอน าไปสการขบเคลอนใหเกดขน ควรมโครงการดานการศกษาของพระเพอจะปฐานใหทานมบทบาทเพมขนดวย พระในทนเปนผ ทบวชเปนเวลานานซงควรจะแตกฉานทงในดานหลกธรรมและในดานววฒนาการของโลก ทงนเพราะทานจะเปนผน าในทางธรรมไดยากหากทานไมเขาใจในววฒนาการของทางโลกดวย ในปจจบนนมบางวดพยายามสงเสรมใหพระศกษาวชาของทางโลกอยางจรงจง แตกยงเปนแบบตางคนตางท าตามแนวคดของผขบเคลอน ในการพฒนาประเทศตามเศรษฐกจแนวใหม พระทบวชเปนเวลานานควรไดรบการศกษาทงทางธรรมและทางโลกอยางเปนระบบโดยเฉพาะพระทจะรบต าแหนงตาง ๆ ทางศาสนาเนองจากทานจะตองท าหนาทผน าซงควรมความสามารถในการอธบายหลกธรรมในบรบทของววฒนาการทางโลกรวมทงฐานความคดของเศรษฐกจแนวใหมไดเปนอยางด ผน าทางศาสนาและผ เชยวชาญทางการศกษาคงใชเวลาไมนานในการทจะรวมกนสรางระบบการศกษาของพระดงกลาวเนองจากทงสถานท องคความร ผ เชยวชาญและสอส าหรบการเรยนรมอยโดยทวไปแลว ดงทกลาวถงในบทท 2 ปจจยทท าใหบคคลมความสขหลงจากมปจจยเบองตนเพยงพอตอความจ าเปนของรางกายไดแกกจกรรมทท าใหรางกายเคลอนไหวและจตใจเบกบานอยเปนนจ การเคลอนไหวรวมทงการใชมนสมองดวย ในปจจบนนมวดจ านวนหนงซงสงเสรมกจกรรมจ าพวกศกษาและปฏบตตามหลกธรรมอยแลว แตกอยในรปของตางคนตางท าโดยปราศจากการขบเคลอนอยางเปนระบบซงมผ เสนอไวแลวตามแนวคดทมค ายอวา “บวร” นนคอ การสนธกนอยางจรงจงระหวาง “บาน” “วด” และ “โรงเรยน” การสนธกนคงท าไดในหลากหลายแนวตาม

ความเหมาะสมของแตละทองถนเมอผน าของฝายศาสนาและของฝายรฐพรอมใจกนผลกดนใหเกดขน แกนของการสนธกนควรเปนดานการศกษาโดยการท าใหวดเปนศนยขาวสารและการเรยนรตามอธยาศยของหมบานในยานรอบ ๆ วด บางวดอาจมพนทสเขยวและสนามเดกเลนหากสถานทอ านวย

ส าหรบวดในเมองซงทงพระและชมชนรอบวดมการศกษาสงและเขาถงขาวสารขอมลอยางกวางขวางอยแลว วดอาจเปนเพยงศนยการเรยนและการปฏบตธรรมตามอธยาศยของผสนใจและพระทมความเชยวชาญในบางดานอาจเปนวทยากรใหแกวดในชนบท เพอใหกจกรรมด าเนนไปในบรรยากาศทปราศจากกจกรรมจ าพวกสนบสนนการบรโภค ไมควรใชบรเวณวดสรางรานคาถาวรหรอลานจอดรถ สวนวดในชนบทอาจจดเพยงมมส าหรบอานหนงสอพมพรายวน นตยสารรายสปดาหและวารสารวชาชพของชมชนรอบดาน วดสวนใหญนาจะท าไดมากกวานนจนอาจถงขนมหองสมด แหลงขาวสารผานระบบอนเทอรเนตและศนยการเรยนรทางไกล

ส าหรบคาใชจาย ฝายรฐควรจดงบประมาณใหสวนหนงและวดควรเรยไรจากผ มใจศรทธา หรอจากการทอดผาปาเพอน ามาสบทบอกสวนหนง การเรยไรและทอดผาปาเพอหาปจจยมาสนบสนนศนยขาวสารขอมลและการเรยนรในวดอาจเปนของแปลกส าหรบผ ทมความคนเคยเฉพาะกบดานของการสรางถาวรวตถ แตถาฝายผน าทางศาสนามความเขาใจและศรทธาในหลกเศรษฐกจแนวใหมจรง ๆ โอกาสทจะชกน าใหประชาชนคลอยตามยอมมความเปนไปไดสง ยงถาผน าทางศาสนาปฏบตตนเปนตนแบบโดยการจ ากดการบรโภคของตนเองและขบเคลอนการศกษาของพระพรอมกบบรจาคปจจยทไดรบมาสวนหนงใหกบกจกรรมซงจะท าใหวดเปนศนยดงกลาวอยางสม าเสมอดวยแลว การเรยไรจะไดผลสงขนอก พดถงดานวตถ แนวโนมในวงการศาสนาเปนไปในทางเดยวกนกบกระแสโลกซงมการบรโภคเปนตวขบเคลอนมาเปนเวลานาน วดจงมกผลกดนใหเกดการกอสรางศาสนสถานจ าพวกอาคารใหญโตจนเกนความจ าเปนส าหรบประกอบศาสนกจพรอมทงเปนผ รวมประกอบพธกรรมจ าพวกฟ งเฟอตาง ๆ การกอสรางเกนความจ าเปนควรถกจ ากดและผน าทางศาสนาควรเปนผ ชน าในดานการจ ากดพธกรรมจ าพวกฟ งเฟอเพราะมนตรงขามกบค าสอนของศาสนาอยแลว นอกจากนนการสรางรปปนของพระสงฆและขององคศาสดาและวตถมงคลซงมลกษณะของการบรโภคเกนความจ าเปนกควรถกจ ากดดวย ผน าทางศาสนาควรชกจงใหผสรางหนมาสนบสนนการศกษาซงเปนการใหทานทางปญญาอนเปนทานอนประเสรฐยง ส าหรบทางฝายรฐบาล เมอการสรางสงเหลานนเปนการบรโภคเกนความจ าเปน รฐกควรจดเกบภาษตามอตราทเหมาะสมดวย ในยคน การเรยนรนอกกรอบสถาบนการศกษาทส าคญยงเกดขนผานรายการโทรทศนซงเปนสอทไดรบความนยมสงมาก ฉะนน รฐและองคกรเอกชนจ าเปนทจะตองเนนการใชโทรทศน

เปนพเศษ รฐตองมโทรทศนทปราศจากการโฆษณาไวส าหรบเผยแพรขาวสารขอมลทมประโยชนอยางทวถง การเผยแพรขาวสารขอมลดานเศรษฐกจแนวใหมควรใชผ ทประชาชนใหความสนใจสงเปนผน าเสนอ ซงอาจรวมทงดารายอดนยม ขวญใจวยรน นกกฬาชนน าและพระนกเทศน นอกจากนนยงตองมการหาม หรอจ ากดเวลา การโฆษณาจ าพวกทจะกระตนใหเกดการบรโภคสนคาและบรการทไมมความจ าเปนตอการด าเนนชวตอกดวย

4 พลงของระบบภาษ

บทท 1 อางถงหวใจของเศรษฐกจใหมวาไดแกการจ ากดการบรโภคเกนความจ าเปนและการจ ากดอาจเกดจากความสมครใจของผใชทรพยากรเอง หรอ จากแรงจงใจทนโยบายของรฐกระตนใหเกดกได บทนจะพดถงดานแรงจงใจโดยการใชระบบภาษซงเปนเครองมอททรงพลงยงของระบบตลาดเสร

ตามแนวคดเศรษฐกจกระแสหลก ฐานของการเกบภาษมหลายอยางดวยกน บางอยางอางถงการไดรบประโยชนโดยตรงของผ เสยภาษ เชน ภาษการใชสนามบนซงเกบผานการซอตวเครองบน บางอยางอางถงความสามารถในการเสยภาษ เชน ภาษเงนไดทใชอตรากาวหนาตามระดบของรายได ส าหรบเศรษฐกจแนวใหม ฐานของการเกบภาษสวนใหญจะเปลยนไปสการจ ากดการบรโภคเกนความจ าเปน สวนประกอบของระบบภาษจะมอะไรบางจะก าหนดไดหลงจากการวเคราะหโครงสรางของการบรโภคอยางละเอยดแลว ตอนนจะเสนอขอคดบางอยางเพยงคราว ๆ เนองจากฐานของการเกบภาษอยทการจ ากดการบรโภคเกนความจ าเปน ฉะนน สนคาและบรการสวนใหญทอยในกลมปจจยสจะเสยภาษในอตราต าสด หรอ บางอยางอาจไมเสยภาษเลยกได เชน อาหารทอยในหมวดหมทรางกายจ าเปนตองใชทกวน แตอาหารอกหลายอยางทไมมความจ าเปนตอรางกายตองเสยภาษในอตราสง นอกจากนนอาหารทตองน าเขาจากทองถนหางไกลตองเสยภาษในอตราสงดวย ทงนเพอประหยดการใชพลงงานส าหรบการขนสงซงสรางผลกระทบตอสงแวดลอมสง จากฐานของการคดแบบน อาหารจ าพวกน าอดลม นมขนหวาน เครองดมทมแอลกอฮอล ไขปลาคารเวย เปาฮอ หฉลาม รงนกนางแอน ปลาแซลมอน ปขนและผลไมเมองหนาวอาจตองเสยภาษในอตราสงกวาอตราทเสยกนอยในปจจบนมาก ๆ นอกจากนนอาหารส าเรจรปทรบประทานในภตตาคารตองเสยภาษในอตราพเศษดวย ในหมเครองแตงกาย เสอผาทใชในชวตประจ าวนอาจไมเสยภาษ หรอเสยในระดบต า ตรงขามเครองแตงกายในหมวดหมหรหรา เชน ผาไหม เครองประดบจ าพวกเพชรนลจนดา นาฬกาเรอนทองฝงเพชร ผาพนคอและกระเปาหวสตรยหอกระฉอนโลก ตองเสยภาษในอตราสง หมทอยอาศยควรใชอตราภาษแบบกาวหนาตามราคาหนวยของทอย และเครองปรบอากาศตองเสยภาษในอตราสงกวาพดลม สวนหมยารกษาโรคซงรวมทงอาหารเสรมทจ าเปนตอรางกายจ าพวกวตามนและเกลอแรไมควรเสยภาษ อยางไรกดในหมวดหมนมเครองมอเกยวกบการเลนกฬาและการออกก าลงกายหลากหลายชนดซงควรเสยภาษในอตราทแตกตางกน เชน รองเทา

ส าหรบเดนและวงออกก าลงกาย จกรยานและลกฟตบอลอาจเสยภาษต า สวนเครองมอส าหรบเลนกอลฟและเจตสกตองเสยภาษในอตราสง ๆ นอกจากสนคาและบรการในหมวดหมปจจยสแลว ยงมสนคาและบรการอกมากมายทควรคดภาษในแนวเดยวกนดวย เชน รถเกงควรเกบภาษแบบกาวหนาตามราคาและแรงมาของเครองยนต นอกจากนนควรเกบภาษน ามนสงกวาในอตราปจจบนเพอลดผลกระทบตอสงแวดลอม สวนในดานเครองมอเครองใชซงสวนใหญมประโยชนตอการเรยนรและการท างานควรเสยภาษในอตราต า เชน กระดาษ หนงสอ เครองเขยน คอมพวเตอรและโทรศพท การเกบภาษบรการกเชนเดยวกน ในขณะทคาบรการเบองตน เชน การตดผมและการซกรด ไมควรเสยภาษ อกหลายอยางควรเสยภาษเชนเดยวกบคาอาหารในภตตาคารตาง ๆ เชน การอาบอบนวด คาบรการในโรงแรมและคาใชจายในการทองเทยว เนองจากฐานของการเกบภาษอยทการจ ากดการบรโภคเกนความจ าเปน ฉะนน การเกบภาษสงทไมเกยวกบการบรโภคกควรไดรบการพจารณาใหมทงหมดดวย บางอยางอาจยกเลก หรอเกบในอตราต า เชน ภาษก าไรสวนทนอนเกดจากการขายหนในตลาดหลกทรพยและภาษมลคาเพมเนองจากภาษเหลานไมมผลตอการจ ากดการบรโภคดงกลาว อยางไรกตามกจการจ าพวกตอยอด เชน การซอขายอนพนธตาง ๆ ควรเกบภาษใหสงไวเนองจากกจการเหลานมลกษณะเปนกาฝากมากกวาทจะเออใหเกดการระดมทนทแทจรงและเปนกจกรรมส าคญอยางหนงซงกอใหเกดวกฤตเศรษฐกจรวมทงทก าลงเกดอยทวโลกในระหวางป 2551 ดวย ในขณะเดยวกนกอาจไมเกบภาษจากมรดกตกทอด จากการโอนอสงหารมทรพยและจากรายไดทเกดจากดอกเบยเงนฝาก

อยางไรกด ภาษบางอยางอาจตองคงไวในระดบหนง เชน ภาษศลกากร ภาษทดน ภาษเงนไดและภาษธรกจ ทงนเพราะการเกบภาษบนฐานใหมอาจไมสามารถท าใหรฐมรายไดอยางเพยงพอ หากการศกษาพบวายงจ าเปนตองเกบภาษเงนได สวนทยกเวนควรเพมขน เชน รายไดขนต าและสวนทบรจาคใหองคกรเอกชนซงมจดมงหมายเพอการกศล การสงเสรมความสมพนธอนดในชมชนและการสนบสนนการศกษา ในท านองเดยวกน ภาษทผประกอบการตาง ๆ ตองเสยอาจมสวนยกเวนมากขน เชน ในชวงแรกของการเรมกอตงธรกจ การลงทนทกอใหเกดการจางงานในทองถนกนดาร คาใชจายในการวจยและพฒนาและการผลตสนคาทเปนมตรตอสงแวดลอม อยางไรกตาม คาใชจายซงแฝงการบรโภคเกนความจ าเปนไวไมควรใหน ามาใชหกภาษ เชน การพาลกคาไปรบประทานอาหารในภตตาคาร ไปเลนกอลฟและไปเทยวตามแหลงบนเทงเรงรมย

เนองจากภาษจะมพลงในการสรางแรงจงใจสงมากและการเปลยนฐานของการเกบภาษจะน าไปสการรอระบบทมอยแบบขนานใหญซงจะท าใหมผ ไดผ เสยอยางกวางขวางพรอมทงอาจกระทบตอขอตกลงระหวางประเทศ ฉะนน จงควรมการศกษาอยางละเอยดและการปรบใชอาจ

ตองเปนแบบคอยเปนคอยไปตามขนตอน อยางไรกตามในระบบตลาดเสรทเอกชนมเสรภาพในการตดสนใจ การใชภาษในแนวทกลาวมานจะตองเกดขนหากเราตองการกาวเขาสโลกหลงยคบรโภคนยม

5 การใชงบประมาณและวนยการคลง

บทท 2 ชใหเหนวา เมอคนเรามปจจยเพยงพอตอความตองการเบองตนของรางกายแลว ความสขกายสบายใจอนเปนเปาหมายหลกของชวตมกเกดจากการปฏบตตนเองเปนสวนใหญ บทนจะพดถงการใชงบประมาณของรฐซงเปนเครองมอส าคญในการขบเคลอนการพฒนาทจะพาประชาชนไปสเปาหมาย ดงทอางถงในบทท 1 เศรษฐกจแนวใหมจ าเปนตองใชระบบตลาดเสรทรฐเขาไปมบทบาทโดยตรงในบางกรณเพอขบเคลอนใหการพฒนาเปนไปในทศทางทตองการ เนองจากรฐบาลไทยใชแนวคดนมาเปนเวลานานรวมทงการใชงบประมาณเพอขบเคลอนกระบวนการพฒนาดวย ฉะนน ประเดนจงอยทการปรบงบประมาณใหการพฒนาเปนไปในทศทางของเศรษฐกจแนวใหมเพอพาประชาชนไปสเปาหมายอยางทวถงมากยงขน กอนจะเสนอขอคดเพอปรบงบประมาณ ขอพดถงความส าคญของการมวนยการคลงวา เทาทผานมารฐบาลไทยมวนยอยในเกณฑด นนคอ ในชวงทพยายามเรงรดพฒนาเศรษฐกจมาราว 50 ป ไมมรฐบาลไหนใชงบประมาณแบบขาดดลจนท าใหเศรษฐกจขาดเสถยรภาพอยางรายแรงเชนบางประเทศในแถบละตนอเมรกา ในการขบเคลอนใหเกดเศรษฐกจแนวใหม รฐบาลตองคงไวซงวนยการคลงอยางเครงครด เฉกเชนระบบภาษซงจะตองมการศกษาอยางละเอยดกอนปรบใชส าหรบขบเคลอนเศรษฐกจแนวใหม การใชงบประมาณกตองไดรบการศกษาอยางละเอยดดวย อยางไรกตามในขณะนมการใชจายบางดานทรฐบาลสามารถจ ากดไดทนท เรมดวยการตดทอนโครงการประชานยมตาง ๆ โครงการจ าพวกนมลกษณะของยาเสพตดซงท าใหประเทศทน ามาใชประสบปญหารายแรงถงกบลมละลาย เมองไทยเพงน ามาใชไมถง 8 ป ฉะนน รฐบาลยงมโอกาสตดทอนกอนทมนจะท าใหคนไทยเสพตดจนสงผลใหเมองไทยลมละลายเชนเดยวกบประเทศในแถบละตนอเมรกา5

ตามแนวคดเบองตน โครงการดานสขภาพถวนหนาทรฐบาลตองการใหคนไทยเขาถงนนเปนโครงการทมความตงใจดและไมมความเปนประชานยมแฝงอย อยางไรกตามการปฏบตในชวงหลง ๆ นมลกษณะเปนประชานยมอยางแจงชดเพราะรฐบาลตองการสรางความประทบใจใหแกประชาชนวา พวกเขาก าลงไดของเปลาทรฐบาลใจดน ามาหยบยนให การกระท าเชนนนเปนการปฐานของความคาดหวงผด ๆ ขนในใจของประชาชน ความคาดหวงดงกลาวจะเปนตวขบเคลอนใหเกดการเรยกรองเอาของเปลาจากรฐตอไปแบบไมมทสนสด สวนรฐบาลจะไม 5 กระบวนการลมละลายของอารเจนตนาซงเปนตนฉบบของการน านโยบายแนวประชานยมอยางเขมขนมาใชอาจหาอานไดในหนงสอชอ ประชานยม: หายนะจากอารเจนตนาถงไทย (ส านกพมพเนชนบคส, 2546)

สามารถใหไดเพราะคาใชจายจะเพมขนในอตราสงกวารายไดเนองจากผสงอายจะมสดสวนสงขนและเทคโนโลยทใชในการรกษาพยาบาลกนบวนจะแพงขน ในขณะนประเทศทมงคงกยงไมสามารถจะชวยประชาชนใหเขาถงการรกษาพยาบาลไดตามทประชาชนตองการทกอยางทงทเกบภาษในอตราสงแลว ฉะนน รฐบาลไทยจะตองยอมรบความจรงขอนและเรมชแจงใหประชาชนเขาใจพรอมกบตงเพดานของการใชจายในดานนไวดวย

นอกจากคาใชจายในโครงการประชานยมแลว ดานทรฐบาลควรพจารณาตดทอนไดกอนการศกษาจะแลวเสรจไดแกคาใชจายจ าพวกโฆษณาผลงานของรฐบาล การไปทศนศกษาโดยเฉพาะในตางประเทศและการประชมสมมนาเวลาใกลสนปงบประมาณซงแตละอยางอาจดไมมากนกแตมกเปนการใชเงนไมคมคาและเมอรวมกนเขากเปนจ านวนมาก นอกจากนนควรพจารณาตดคาใชจายของกองทพซงมนายทหารระดบนายพลลนงานเพราะมอยในอตราสงกวากองทพสวนใหญในโลก

ในชวงเวลาเรงรดพฒนาประเทศ รฐบาลเนนการลงทนในปจจยพนฐานเพอเออใหระบบตลาดเสรท างานไดอยางมประสทธภาพ เนองจากเศรษฐกจแนวใหมตองใชระบบตลาดเสร การเนนการลงทนในแนวนจงควรด าเนนตอไป อยางไรกตามเพอขบเคลอนใหเกดเศรษฐกจแนวใหม สวนประกอบของการลงทนในปจจยพนฐานควรไดรบการปรบเปลยน มองอยางกวาง ๆ การลงทนจากสวนกลางควรเรมดวยการปรบเปลยนดงนคอ ดานแรกไดแกการขนสงซงรถไฟจะตองไดรบการปรบปรงอยางจรงจงทงในดานการขนถายสนคาและในดานการเดนทางของประชาชน ดานทสองเกยวกบการสรางเมองใหมเพอผองถายความแออดออกจากกรงเทพฯ แนวคดนมมานานแตรฐบาลยงไมขบเคลอนใหเกดขนอยางจรงจง กอนทภาวะโลกรอนจะท าใหกรงเทพฯ จมบาดาลและดงงบประมาณลงทนไปใชในกรงเทพฯ ในสดสวนทสงยงขนไปอก รฐบาลตองมความกลาหาญทจะไปสรางเมองบรวารของกรงเทพฯ สกสองสามเมองอยางเรงดวน ดานทสามไดแกการสนบสนนการวจยและพฒนาซงจะตองไดรบงบประมาณในสดสวนทสงกวาในปจจบนมาก ๆ6

ส าหรบในระดบทองถน แตละแหงจ าเปนตองใชจายใหตรงกบความตองการของทองถนซงแตกตางกน อยางไรกตามฐานของการพจารณาไมนาจะตางกนมากนก นนคอ การใชจายทควรไดรบความส าคญอนดบตน ๆ ไดแกการลงทนในปจจยพนฐานทเสรมการลงทนของสวนกลางเพอใหตลาดเสรมประสทธภาพยงขน รองลงมานาจะเปนโครงการทเปดโอกาสใหประชาชนเขาถงปจจย 7 อยางทชวยสรางความสขกายสบายใจดงทกลาวถงในบทท 2 ซงอาจประกอบดวยศนย

6 ในขณะทเมองไทยใชผลตภณฑมวลรวมของประเทศราว 0.3% เพอการวจยและพฒนา เกาหลใตใชใกล 3% [จากหนงสอเรอง ส จดจบ ! (ส านกพมพโอพระเจา, 2549) หนา 101] ขอมลจากนตยสาร The Economist

ฉบบประจ าวนท 3-9 มกราคา 2009 หนา 47 บงวาคาใชจายส าหรบการวจยและพฒนาเฉพาะของบรษทในจนใกลเคยงกบของบรษทในสหภาพยโรปซงคดเปนสดสวนราว 1% ของผลตภณฑมวลรวมของประเทศ

ขาวสารขอมล พนทส าหรบออกก าลงกาย สนามเดกเลน สวนสาธารณะ พนทสเขยวและปาชมชน การใชจายทควรไดรบความส าคญต าสดและควรตดออกไป หรอไมกลดลงใหเหลอนอยทสด ไดแกการพาสมาชกสภาทองถนและผบรหารไปดงานตางประเทศ

โดยทวไปการใชจายทงในสวนกลางและในระดบทองถนถกกลาวหาวามความรวไหลในอตราสงรวมทงโดยสภาทปรกษาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต หากเมองไทยมการเมองใหมดงทตงสมมตฐานไวในตอนตน ความรวไหลจะลดลงไปมาก อยางไรกตาม ในชวงเปลยนผานควรจะมการตรวจสอบการใชงบประมาณอยางเขมงวดเปนพเศษ

6 บทเรยนจากภาคการเงน

บทท 5 พดถงเรองงบประมาณและการคลง บทนจะพดถงภาคการเงนซงปราชญทางเศรษฐศาสตรมกพดทเลนทจรงวาเปนภาคทมความตนเตนมากทสดในบรรดาสาขาของวชาเศรษฐศาสตร ทงนคงเพราะบอยครงวกฤตเศรษฐกจเกดจากภาคการเงนรวมทงวกฤตทเรมในเมองไทยเมอป 2540 และวกฤตทเรมในสหรฐเมอกลางป 2550 วกฤตเหลานชใหเหนวา แมจะพฒนาจนกาวหนาไปมาก วกฤตในภาคการเงนกเกดขนได บทท 5 อางวารฐบาลไทยมวนยการคลงคอนขางสงมาเปนเวลานาน ภาคการเงนกเชนกน โดยทวไปยงมวนยสง การลมสลายของธนาคารกรงเทพพาณชยการและการปดบรรษทเงนทนจ านวนมากเมอป 2540 เปนตวอยางของความดางพรอย แตกเกดขนไมบอยนก ทงวกฤตทเรมเมอป 2540 และเมอป 2550 บงชวา ถาผดแลภาคการเงนมอ านาจเพยงจ ากด ขาดประสทธภาพ หรอใชนโยบายไมเหมาะสม ปญหาหนกหนาสาหสอาจเกดขนเมอไรกได ในชวง 7-8 ปทผานมามกมขาวบอย ๆ เรองความขดแยงระหวางจดยนของธนาคารแหงประเทศไทยกบของรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงเนองจากฝายหลงมกแนะน าใหฝายแรกปรบนโยบาย เบองหลงของการแนะน านนมกมการเมองแฝงอย นกวชาการของธนาคารแหงประเทศไทยจงมกไมเหนดวย

ไมเฉพาะในเมองไทยเทานนทความขดแยงดงกลาวมกเกดขน ในประเทศทกาวหนามากแลวกมการถกเถยงกน ทกครงทถกเถยงกน ประเดนเกยวกบความเปนอสระของธนาคารกลางกจะถกอางถงเสมอ แมการถกเถยงกนจะไมไดขอยตททกฝายพอใจ แตในทางปฏบตประเทศทมวฒภาวะทางการเมองสงกมกจะใหอสระแกนกวชาการของธนาคารกลางด าเนนนโยบายทางการเงน ความจรงขอนนาจะชทางส าหรบประเทศก าลงพฒนาวา หากสงคมยงขาดวฒภาวะทางการเมอง การใหอสระแกนกวชาการของธนาคารกลางมความส าคญยงขน

การเลอกฟงนกวชาการของธนาคารกลางเหนอการฟงนกการเมองไมไดหมายความวานกวชาการจะถกไปหมดทกเรอง ในยคนนกวชาการมกมความแตกฉานในดานทฤษฎและนโยบายเศรษฐกจกระแสหลกเทาเทยมกน แตนนกหมายความวา เวลาพวกเขาพลาดกมกพลาดในท านองเดยวกนดวย จะเหนวาตนตอทกอใหเกดวกฤตในเมองไทยมสวนคลายกบวกฤตในสหรฐเมรกา นนคอ การด าเนนนโยบายการเงนตามแนวคดตลาดเสรแบบตองการใหเอกชนมอสระทจะท าอะไรกได การยดหลกนท าใหเมองไทยเปดเสรทางการเงนเมอป 2535 ซงเออใหเงนทนไหลเขาออกเมองไทยไดสะดวกมาก เนองจากเงนทนทไหลเขามามจ านวนมหาศาลจนเกนแกความตองการส าหรบลงทนตามปกต เงนทนสวนใหญจงถกน าไปใชเกงก าไรจนท าใหเกดฟองสบในภาคอสงหารมทรพย ทงทการเกงก าไรเปนไปอยางกวางขวาง แตผดแลภาคการเงนกลบเอาหไปนาเอา

ตาไปไร เนองจากการเกงก าไรไมท าใหเกดการขยายฐานของการผลตทแทจรง เมอนกลงทนมองเหนปญหาและไมน าเงนเขามาเพม ซ ารายยงพยายามถอนออกไปเสยอก ฟองสบกแตกและจดชนวนวกฤตเมอตอนกลางป 2540

ส าหรบในสหรฐอเมรกา ทงทมบทเรยนซงเกดจากความลมสลายของสถาบนการเงนจ านวนมากอนเนองมาจากการปลอยใหเกดการเกงก าไรในภาคอสงหารมทรพยเมอราว 25 ปกอน แตภาครฐกยงปลอยใหเกดขนซ าอก เรมดวยสถาบนการเงนลดมาตรฐานในการปลอยเงนก เพอซอบาน จากนนสถาบนดงกลาวกน าสญญาเงนกนนไปขายตอใหสถาบนอนซงน าเอาสญญาเหลานนมารวมกนแลวแยกเปนอนพนธเพอขายตอไปใหแกนกลงทน สถาบนการเงนทงในและนอกประเทศ กองทนบ าเหนจบ านาญและบรษทประกนภยโดยไมมใครรสภาพของความเสยงทแทจรง สวนสถาบนการเงนทเรมลดมาตรฐานในการปลอยเงนกครงแรกนนเมอขายสญญาไดเงนมาแลวกใหก เพมและน าสญญาไปขายตออกรอบหนง กระบวนการนเปนไปหลายรอบสงผลใหราคาบานพงขนไปในอตราสงทามกลางการเอาหไปนาเอาตาไปไรของผดแลภาคการเงน เมอผกเงนซอบานจ านวนมากไมสามารถช าระหนได กระบวนการลมสลายกเรมขนเมอตอนกลางป 25507

เหตการณเหลานชบงถงความส าคญของการควบคมภาคการเงนแบบหวเกา นนคอ ควบคมดแลอยางเครงครดและเปลยนแปลงแบบชา ๆ มากกวาแบบน าสมยเพอใหเกดความตนเตนดงเชนทนกเศรษฐศาสตรพด ยงในสมยนโลกตกอยในภาวะขาดองคกรส าหรบควบคมตลาดการเงนอยางมประสทธภาพยงผลใหการเคลอนยายเงนทนจ านวนมหาศาลขามพรมแดนเกดขนไดภายในพรบ การควบคมตองยงรดกมมากขนเพราะความเสยหายเกดไดอยางรวดเรว8 การเปดเสรกอนมความพรอมแบบเมองไทยอาจสรางผลเสยหายไมนอยกวาการยดแนวคดแบบผด ๆ ของชาวอเมรกน ฉะนน ณ วนนเมองไทยยงไมควรปลอยใหมการเลนแรแปรธาตผานตลาดหลกทรพย ตลาดโภคภณฑและตลาดอนพนธกนอยางกวางขวาง กจกรรมจ าพวกตอยอดเหลาน 7 เรองราวเกยวกบการท างานของวานชธนกจและกระบวนการทน าไปสความหายนะในภาคการเงนของสหรฐอเมรกาอาจหาอานไดในหนงสอหลายเลมรวมทงเรอง The Accidental Investment Banker ของ Jonathan A. Knee และเรอง The Trillion Dollar Meltdown: Easy Money, High Rollers, and the Great

Credit Crash ของ Charles R. Morris ซงมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในคอลมน “ผามนสมองของปราชญ” ของหนงสอพมพประชาชาตธรกจ ฉบบประจ าวนท 26 พฤษภาคม –19 มถนายน 2551 หากหาหนงสอพมพฉบบดงกลาวไมไดอาจสงอเมลไปขอตนฉบบจาก ดร. ไสว บญมา ท sboonma@msn.com 8 จอรจ โซรอส เสนอมมมองสภาพและปญหาของตลาดการเงนโลกไวอยางนาสนใจในหนงสอชอ The New

Paradigm for Financial Markets: The Credit Crisis of 2008 and What It Means ซงมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในคอลมน “ผามนสมองของปราชญ” ของหนงสอพมพประชาชาตธรกจ ฉบบประจ าวนท 20-30 ตลาคม 2551 หากหาหนงสอพมพฉบบดงกลาวไมไดอาจสงอเมลไปขอตนฉบบจาก ดร. ไสว บญมา ไดเชนกน

สรางปญหามากกวาประโยชนเพราะสวนใหญมกเกดขนเพอสรางทางหากนใหแกคนบางกลมมากกวาเพอชวยเสรมฐานของการผลตทแทจรง

ส าหรบเศรษฐกจแนวใหม แทนทจะสงเสรมกจกรรมจ าพวกหวอหวาตาง ๆ ดงทกลาวถง ภาคการเงนควรหนไปใหความส าคญตอภาควสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมใหสงกวาในปจจบน การทประชาชนใหการตอบรบโครงการกองทนหมบานเปนอยางด แตกมกมปญหาเรองการน าไปลงทนแลวลมเหลว ชใหเหนวาความตองการบรการดานการเงนและการลงทนในระดบหมบานมอยสงมากแตไมไดรบการตอบสนองอยางเพยงพอ ประเดนทผคมนโยบายการเงนจะตองขบคดกคอ จะท าอยางไรเพอสนองความตองการนนโดยผานกลไกทางการเงนอยางถกตองตามหลกวชา แทนทจะปลอยใหภาคการเมองน าหนาเพราะภาคนมกมเพยงผลประโยชนทางการเมองเปนทตง

7 การคาขายภายนอกประเทศ

บทท 1 พดถงเหตทเราตองคาขายกบตางประเทศวาเพราะเราขาดบางปจจย บทนจะพดถงบางดานของการคาขายนน เนองจากการคาขายตองใชเงนตราตางประเทศ นโยบายเกยวกบการแลกเปลยนเงนตราและการเกบรกษาเงนส ารองไวใชในยามฉกเฉนมความส าคญยง เฉกเชนในดานการคลงและการเงน โดยทวไปดานนแทบไมเคยมความดางพรอยยกเวนในตอนกอนวกฤตป 2540 การเปดประเทศใหเงนทนไหลเขาออกไดอยางเสรกอนมความพรอมเมอป 2535 กอใหเกดฟองสบในภาคอสงหารมทรพย รฐบาลไมยอมลดคาเงนบาทเมอฟองสบแตก แตใหธนาคารแหงประเทศไทยใชเงนส ารองปกปองคาเงนโดยการตอสกบนกโจมตคาเงน ธนาคารแหงประเทศไทยไมมทางสไดเนองจากนกโจมตคาเงนมทนมหาศาลเมอเทยบกบเงนส ารองของธนาคารฯ ประมาณ 30 หมนลานดอลลารซงตองสญไปเมอธนาคารฯ พายแพ ไทยมใชประเทศเดยวทถกโจมตคาเงน เศรษฐกจทใหญกวาไทยกเคยถกโจมตเชนกนรวมทงองกฤษและญป น9 อยางไรกตามการโจมตคาเงนมไดเกดขนเพราะนกเกงก าไรนกอยากโจมตเงนสกลใดกท า หากเกดขนเมอประเทศหนงด าเนนนโยบายไมเหมาะสมจนเศรษฐกจขาดความสมดลอยางรายแรง บทเรยนจากการโจมตคาเงนทผาน ๆ มาชใหเหนวา การด าเนนนโยบายการคลงและการเงนใหเศรษฐกจอยในความสมดลนนมความส าคญเปนพเศษในยคนเพราะเงนทนจ านวนมหาศาลอาจถกโยกยายขามประเทศภายในพรบตา ยงกวานนประเทศก าลงพฒนาตองตระหนกดวยวา เมอประเทศกาวหนาเชนองกฤษและญป นขาดสมดลอยางรายแรง พวกเขาไมจ าเปนตองไปก เงนจากไอเอมเอฟซงบงการใหผก เปลยนโยบายเชนเดยวกบทเมองไทยถกบงการเมอป 2540 การเปลยนนโยบายตามไอเอมเอฟมกมผลกระทบหนกหนาสาหสตอผ มโอกาสทางเศรษฐกจนอย ฉะนน เศรษฐกจแนวใหมตองเลยงไอเอมเอฟเฉกเชนเลยงงพษ เปนททราบกนดแลววา เงนทนเปนหนงในสามปจจยหลกของการผลต อกสองปจจยไดแกแรงงานและทดนซงรวมทงทรพยากรธรรมชาตและวตถดบตาง ๆ ดวย การคาขายตองมปจจยส าหรบผลตสนคาและบรการ เทาทผานมาเมองไทยมเงนทนไมเพยงพอจงพยายามน าเขาจากภายนอก แตการน าเขาตองท าไปตามกระบวนการทเหมาะสม มฉะนนโทษมหนตในแนววกฤตเศรษฐกจป 2540 อาจเกดขนได ส าหรบในอนาคต เมอการพฒนากาวหนาไปถงอกระดบหนงตามเศรษฐกจแนวใหม การอาศยเงนทนจากภายนอกจะหมดความจ าเปนไปเอง

9 กระบวนการโจมตคาเงนปอนดและเงนสกลอนของจอรจ โซรอส ผไดสมญาวา “พอมดการเงน” อาจหาอานไดในหนงสอชอ เสอ สงห กระทง แรด (ดร. ไสว บญมา จดพมพเอง, 2543) จอรจ โซรอส คอ “สงห”

นอกจากจะน าเขาเงนทนแลว ตอนนเรายงน าเขาแรงงานและวตถดบอกดวย การน าเขาปจจยผลตเหลานมผลตางกบการน าเขาเงนทน ในดานแรงงาน โดยทวไปเมองไทยไมขาดแรงงาน แตคนไทยไมคอยสนใจท างานทจายคาแรงต า การน าเขาอาจมผลดในแงทนายจางสามารถควบคมแรงงานไดงายและจายคาแรงต า แตมผลรายหลายประการ เชน ประการแรก คาแรงของคนไทยโดยทวไปถกกดใหอยในระดบต าซงในบางกรณท าใหแรงงานไมมรายไดเพยงพอส าหรบเลยงชวตเบองตน ประการทสอง คาแรงต าท าใหคนไทยดนรนไปท างานในตางประเทศ แมจะมรายไดสงกลบมาใหครอบครว การทงบานเรอนไปนาน ๆ มกสรางปญหาสงคม นอกจากนนการมรายไดสงชวคราวยงมกเปลยนลกษณะการบรโภคของพวกเขาอกดวย สวนหนงเปนการบรโภคเกนความจ าเปนเบองตนซงยงผลใหเกดปญหาจ าพวก “จมไมลง” ตามมา ประการทสาม การน าแรงงานทไมตองใชฝมอเขามาไดสงผลใหเมองไทยไมพยายามพฒนาไปสเศรษฐกจทใชฝมอแรงงานเปนฐานดงทควรจะท า นอกจากนนการจางคนรบใชภายในบานไดงายยงสงเสรมใหคนไทย “เหยยบขไกไมฝอ” ตอไปอกดวยโดยเฉพาะกลมทไดเรยนจนจบปรญญาซงสวนหนงมคาเพยงแผนกระดาษเปลาเทานน ประการทส แรงงานตางประเทศตองบรโภค นนหมายถงการใชทรพยากรของไทยเพมขนทงเพอการบรโภค เพอสวสดการและเพอการก าจดของเสยและปฏกล ดวยเหตเหลาน เศรษฐกจแนวใหมจะไมน าเขาแรงงานและสวนทน าเขามาแลวกจะคอย ๆ สงกลบจนหมดโดยการใหเวลาแกนายจางเพอปรบเปลยนกจการ ส าหรบในดานวตถดบ เราอาจแยกงาย ๆ ไดเปนสองกลมคอ กลมทสรางความสกปรกมากและกลมทไมคอยสรางความสกปรก กลมแรกมกเปนวตถดบของอตสาหกรรมตนน าจ าพวกเคมภณฑปโตรเลยม การถลงเหลกและการถลงบอกไซตใหเปนอลมเนยม เนองจากอตสาหกรรมจ าพวกนสรางผลกระทบตอสงแวดลอมสงมาก ประเทศกาวหนาเชนญป นจงพยายามลดการผลตภายในประเทศพรอมกบไปตงโรงงานในประเทศก าลงพฒนาทกระหายอยากไดโรงงานอตสาหกรรม ในกรณทเรามวตถดบอยแลว เชน กาซธรรมชาต อตสาหกรรมเคมภณฑปโตรเลยมทใชกาซเปนวตถดบอาจด าเนนตอไปหากมมาตรการปองกนผลกระทบตอสงแวดลอมเพยงพอ สวนอตสาหกรรมทเมองไทยไมมวตถดบ เชน แรเหลกและบอกไซต เราไมควรท าโดยน าวตถดบเขามาเพราะนอกจากจะสรางความสกปรกแลว มนยงจางแรงงานไทยไมมาก แตใชพลงงานสงซงเมองไทยไมคอยมอกดวย ส าหรบกลมทมความสกปรกต าอาจน าเขามาไดหากมการจางแรงงานไทยเพมขน เชน ชนสวนส าหรบอตสาหกรรมประกอบรถยนต ดงเปนททราบกนดอยแลว การคาขายกบตางประเทศสวนใหญเปนการซอขายสนคาส าเรจรปซงเศรษฐกจแนวใหมตองด าเนนตอไปดวยเหตผลทอางถงขางตน ขอคดส าหรบสวนนจะมอยในบทตอ ๆ ไปเมอมการพดถงรายละเอยดของภาคการผลตสนคาและบรการ

8 การสรางและการกระจายผลผลต

บทท 1 อางถงหวใจของเศรษฐกจแนวใหมวาอยทการจ ากดการบรโภคเกนความจ าเปนและมงเนนการเขาถงปจจยเบองตนทสนองความจ าเปนของทกคนในสงคม บทนและตอนตอ ๆ ไปจะพดถงดานการผลตซงเปนเสมอนเหรยญหนาสองของการบรโภค บทท 7 กลาวถงปจจยผลตซงตามหลกเศรษฐกจแยกออกเปนสามสวนคอ แรงงาน ทนและทดนซงรวมทงทรพยากรธรรมชาตและวตถดบตาง ๆ แรงงานเปนทงผผลตและผบรโภคโดยการน าปจจยมาเปลยน หรอประกอบกนเพอสนองความตองการของตวเองและของผ อน สงทผลตออกมาในรปของสนคาและบรการเพอสนองความตองการถกตคาเปนตวเลขออกมาซงมกนยมเรยกกนสน ๆ วา “จดพ” ค านยอมาจาก Gross Domestic Product ซงแปลวา “ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ”

การประมวลตวเลขจดพมหลกอยวาตองตคาใหทกสงทกอยางทถกผลตขนตามกฎหมายในสงคม ฉะนน มนจงรวมทกอยางไวแมสงเหลานนจะไมมอรรถประโยชนตอการสรางความสขกายสบายใจอนเปนเปาหมายหลกของชวตกตาม เนองจากเศรษฐกจแนวใหมเนนสงทมอรรถประโยชนในดานสนองความจ าเปนเบองตนของคนไทย นโยบายของรฐจงเนนการผลตสงเหลานนและลดการใหความส าคญจนเกนเหตแกอตราการเพมของตวเลขจดพดงทเปนมา อาจไมเปนททราบกนโดยทวไปวา บางสวนของจดพอาจเปนเพยงภาพลวงตาเทานนเพราะมนไมสะทอนความสขกายสบายใจ บางอยางมองเหนไดงาย แตหลาย ๆ อยางมองไมคอยเหนอยางเดนชดนกรวมทงสงทเกดจากปฏกรยาลกโซดวย ตวอยางทเหนไดงายไดแกการผลตและจ าหนายบหรซงเปนทรกนอยแลววาเปนยาเสพตดทมโทษสงมาก กระบวนการเรมจากการใชปจจยผลตปลกตนยาสบและไปจบทการกระจายสนคาส าเรจรปออกไปจ าหนายในตลาด ทกขนตอนของกระบวนการนถกตคาเปนบวกในจดพทงทการสบบหรไมมอรรถประโยชน ยงกวานนเมอโทษของมนซงไดแกการเจบปวยดวยโรครายสงผลใหผสบตองเขารบการรกษาพยาบาล ทกขนตอนของกระบวนการถกตคาเพมเขาไปในจดพทงทมนมาจากความทกข

การสบบหรเปนอบายมขททกสงคมยอมรบและนบเปนสวนหนงของจดพ ยงมอบายมขอกหลายอยางทสงคมตาง ๆ เหนไมตรงกน สนคาทเหนงายไดแกเครองดมแอลกอฮอลซงสงคมมสลมไมยอมรบจงไมนบการผลตและจ าหนายเปนจดพ แตสงคมมสลมบางแหงผลตสนคาทสงคมอนถอวาเปนยาเสพตดและไมยอมรบ เชน เยเมนและโซมาเลยผลตใบคตซงประชาชนเคยวเชนเดยวกบทคนไทยเคยวใบกระทอม10 ในท านองเดยวกน การสบกญชาโดยทวไปถอวาผด 10 เรองราวของผลกระทบของการปลกและบรโภคใบคตในเยเมนอาจหาอานไดในบทท 5 ของหนงสอชอ จดหมายจากวอชงตน (ดร. ไสว บญมา จดพมพเอง, 2543)

กฎหมายยกเวนในบางประเทศ เชน เนเธอรแลนด นอกจากนนยงมบรการอกหลายอยางซงไดรบการยอมรบแตกตางกน เชน โสเภณเปนทยอมรบในเนเธอรแลนดและรฐเนวาดาของสหรฐอเมรกา ในท านองเดยวกนการพนนซงรวมทงการเลนลอตเตอรกเปนทยอมรบในบางประเทศและในบางรฐของสหรฐอเมรกา

การบรโภคอบายมขเหลานนเปนทยอมรบกนโดยทวไปวามผลเสย แมแตเนเธอรแลนดเองซงเปนผบกเบกในการท าอบายมขใหถกกฎหมายและนบเปนจดพกเรมสงลดสถานบรการโสเภณและสถานทสบกญชาแลวเพราะประสบการณบงวามนสรางปญหาไมนอยกวาเดม สงเหลานไมควรจะมอยในระบบเศรษฐกจแนวใหม อยางไรกตามการจะสงหามกจกรรมทมอยแลวอาจสรางปญหามากกวาการจ ากดโดยวธอน เชน การหามโฆษณาและหามสบบหรในสถานทสาธารณะซงเมองไทยท าอยแลว สวนการจะท าใหโสเภณและบอนการพนนถกกฎหมายซงเมองไทยไมเคยท ามากอนนนไมควรท า นอกจากนนการจงใจใหคนไทยซอลอตเตอรโดยการตงรางวลพเศษจ านวนมาก ๆ กไมควรท าดวย อนทจรงการกระตนใหประชาชนมวสมในอบายมขเพมขนตองถอวาเปนความคดวตถารซงรฐบาลทมสตควรยตนานแลว

ตวอยางทอางถงนนเหนไดงาย ยงมสงทเหนยากอกมากมายแฝงอยในจดพ เชน การถางปาแลวน าไมมาสรางบาน กระบวนการนเพมจดพและผลตสงทเกดอรรถประโยชน อยางไรกตามการถางปาอาจสรางปญหาตามมาหลายอยาง เชน เมอฝนตกใหญท าใหดนถลมจนบานบางสวนจมโคลน ความเสยหายนนไมถกน ามาหกออกจากจดพ ตรงขามการซอมแซมบานท าใหจดพเพมขน ในท านองเดยวกนโรงงานจ านวนมากผลตสงทมอรรถประโยชนแตปลอยน าเสยและควนพษออกไปสสายน าและอากาศ เมอสายน าเนาและอากาศเปนพษ กจกรรมก าจดของเสยถกนบเปนจดพทงทกจกรรมเหลานนท าใหเสยทงเวลาและทรพยากร อกตวอยางหนง คาใชจายทหมดไปกบกระบวนการก าจดอาชญากรรมกรวมอยในจดพไมวาจะเปนคาจางพนกงานเรอนจ าหรอการท าโทษอาชญากร เมอสงคมมอาชญากรรมและการท าโทษมากขน จดพกขยายตวออกไปทงทสงคมไมมความสขกายสบายใจเพมขน

ตวอยางทอางถงเหลานชใหเหนวาทมาของจดพมความส าคญยง นอกจากนนใครเปนผไดสวนแบงจากจดพกมความส าคญยงเชนกน ตามปกตในระบบตลาดเสร จดพจะกระจาย หรอถกแบงไปตามผ เปนเจาของปจจยผลต คอ แรงงาน เจาของทนและเจาของทดนซงรวมทงทรพยากรธรรมชาตและวตถดบดงทอางถงแลว หากจดพมจ านวนมาก แตสวนใหญไปตกอยในมอของคนเพยงไมกคนท าใหสวนทเหลอยากจนและเขาไมถงปจจยเบองตนส าหรบเลยงชวต จดพแทบไมมความหมายเพราะมนไมสะทอนระดบความสขกายสบายใจของสมาชกในสงคม มตวอยางอยในบางประเทศในแอฟรกา เชน บอตสวานา ซงผลตเพชรราคาแพงไดท าใหจดพมคาสงมาก แตประชาชนสวนใหญยากจนและมอายขยเฉลยไมถง 40 ปเพราะไมมสวนแบงในรายไดท

เกดจากการขายเพชรใหตางชาต สภาพเดยวกนอาจเกดขนไดในอกหลายกรณ เชน การจางแรงงานคาแรงต าจากตางประเทศแทนแรงงานไทยซงสงผลใหนายจางสรางก าไรไดสงมากแตคนไทยไมมงานท า และการสงเสรมอตสาหกรรมจ าพวกใชเครองจกรกลอยางเขมขนแทนแรงงานในภาวะทเมองไทยยงมแรงงานลนตลาด ดวยเหตเหลาน เศรษฐกจแนวใหมจงไมตองการจางแรงงานจากตางประเทศ น าวตถดบจ าพวกแรเหลกและบอกไซตเขามาถลงในเมองไทย แตจะใหความส าคญตอทมาและทไปไมนอยกวาระดบของจดพ

9 ทรพยากรปาและการรกษาทดน

สองบททผานมากลาวถงปจจยผลตซงแยกออกเปนสามสวนคอ แรงงาน ทนและทดนซง

รวมทงทรพยากรธรรมชาต และเสนอวาทมาและทไปของผลผลตมความส าคญยง เศรษฐกจแนวใหมจะไมน าเขาแรงงานเพราะเราตองการผลผลต หรอจดพทมาจากคนไทย เรายงน าเขาเงนทนอยบางเพราะเรายงขาดแคลน เมอเศรษฐกจพฒนากาวหนาตอไปการน าเขาเงนทนจะไมจ าเปน ส าหรบการน าเขาทรพยากรธรรมชาตและวตถดบ บทท 7 เสนอไปแลววาเศรษฐกจแนวใหมจะไมน าเขาวตถดบส าหรบอตสาหกรรมจ าพวกท าลายสงแวดลอมสงแตใชแรงงานต า เชน การน าแรเหลกเขามาถลง บทนและบทตอ ๆ ไปจะพดถงการใชทรพยากรธรรมชาตทเรามอยเพอผลตสนคาและบรการ

เมองไทยมทดนทงหมด 320 ลานไรซงสวนใหญยงเปนปาเมอ 50 ปทแลวอนเปนชวงเรมตนของกระบวนการเรงรดพฒนาประเทศ จากวนนนถงวนน พนทปาไดลดลงอยางตอเนอง ตามตวเลขในเอกสารเรอง “วสยทศนประเทศไทยสป 2570” ของส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) 105 ลานไร หรอ 32.6% เปนพนทปา แตกวา 67 ลานไรของพนทปานนไดถกท าลายจากการเขาไปถอครองของประชาชนแลว นนหมายความวาพนทซงยงมสภาพเปนปาจรง ๆ คดเปนสดสวนแลวเหลอไมเกน 12% ของพนททงหมด ดวยปจจยหลายอยาง สศช. คาดวาในอก 20 ปขางหนาเมองไทยจะสญเสยพนทปาอกราว 10 ลานไร หากการคาดการณนนเกดขนจรง พนทปาจะลดลงเหลอไมถง 9% ของพนททงหมดของประเทศ

การลดลงของพนทปาจะเกดปฏกรยาลกโซตอไปถงความหลากหลายทางชวภาพ แหลงน า ล าธารและตอการด ารงชวตของคนไทย หากถามวาสงคมไทยจะอยไดหรอไมเมอปาถกท าลายจนเหลอไมถง 9% ของพนท แนนอน คนไทยอยได สวนจะอยในสภาพอยางไรเปนอกประเดนหนงซงควรไดรบการพจารณาอยางจรงจง ผ เชยวชาญและรฐบาลทผาน ๆ มาลวนเสนอนโยบายทจะไมใหพนทปาลดลง แตการปฏบตไมเคยไดผล เศรษฐกจแนวใหมควรตงเปาหมายวาพนทปาตองไมลดลงตามท สศช. คาดไวเพราะเปนไปไดวาหากพนทปายงลดลง สงคมไทยจะกลายเปนรวนดาและเฮต นกอนรกษมกอางถงการท าลายปาจนหมดของสองประเทศนนวาน าไปสการฆาลางเผาพนธเมอป 2537 ในรวนดาและสภาพรฐลมสลายในเฮต ตรงขาม ญป นรกษาปาไวไดไมนอยกวา 66% ของพนทของประเทศจงกาวหนาปานฟาเหนอดนเมอเทยบกบสองประเทศนน11

11 หนงสอทพดถงบทบาทของการท าลายและการอนรกษปาไมในกระบวนการพฒนาไดดทสดคอเรอง Collapse:

How Societies Choose to Fail or Succeed ของ Jared Diamond ซงพมพเมอป 2548 และเรอง A Forest

ปาทพดถงนนเปนปาบนพนดน ยงมพนทปาอกสวนหนงซงมความส าคญยง นนคอ ปาชายเลน พนทปาสวนนมปญหาคลายปาบนพนดนในแงของการถกท าลายลงไปมากและสวนทเหลอกอยในสภาพเสอมโทรมเพราะกจกรรมทางเศรษฐกจโดยเฉพาะการสรางเขตอตสาหกรรมและการท านากง นอกจากปาแลวยงมแนวปะการงและหญาทะเลซงมความส าคญตอระบบนเวศและทรพยากรประมง แตเสอมโทรมลงอยางตอเนองสงผลใหการประมงในนานน าไทยลดลงไปเรอย ๆ เปาหมายของเศรษฐกจแนวใหมจะตองไมใหพนทปาทกชนด แนวปะการงและหญาทะเลลดลงและเสอมโทรมตอไป เปาหมายจะบรรลไดดวยการบงคบใชกฎหมายและมาตรการตาง ๆ ทมอยแลวอยางเขมขนแบบเสมอตนเสมอปลายและการหาทางออกรวมกนระหวางรฐบาลกบภาคเอกชน แนละ กอนจะท าเชนนนไดจะตองมการส ารวจและวจยหลากหลายดาน เชน สภาพทแทจรงของปา สวนทถกบกรกและสถานภาพของผบกรก ลกษณะของการใชประโยชน ผลผลตและความเปนไปไดในการใชท าอยางอนหรอฟนฟใหกลบคนสสภาพความเปนปาทแทจรง บทท 5 ไดเสนอไววา งบประมาณส าหรบการวจยและพฒนาของรฐควรเพมขนมาก ๆ การส ารวจและวจยเกยวกบปาจะเปนหนงในวาระเรงดวน

การบกรกปามความเกยวเนองกบเรองการใชทดนซงขณะนมความเสอมโทรมมากเชนกนเพราะความกดดนจากการเพมของประชากรและการใชท ากจกรรมทางเศรษฐกจ ตามขอมลของ สศช. ในขณะนทดนราว 60% มปญหาจากการใชแบบไมเหมาะสมท าใหเกดการชะลางพงทลาย ถกท าลายจากสารเคม ขาดสารอนทรย เคมและเปรยว12 เทานนกหนกหนาสาหสพออยแลว แตความเสยหายยงเกดขนตอไปในทดนอกปละเกอบลานไร ยงกวานนเรายงมปญหาเรองการกระจายทดนอกดวย นนคอ ในขณะนมราว 4.5 แสนครวเรอนไรทดนท ากน ราว 7 แสนรายไปลงทะเบยนคนจนเพอแสดงความจ านงทจะขอมทดนส าหรบประกอบอาชพและราว 4 แสนครวเรอนบกรกเขาไปในเขตปา แตในเวลาเดยวกนกลบมทดนราว 7.5 ลานไรถกปลอยทงไวโดยไมไดถกน ามาท าประโยชน

Journey: The Story of Wood and Civilization ของ John Perlin ซงพมพครงลาสดเมอป 2508 ทงสองเลมมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในหนงสอชอ กะลาภวตน (ส านกพมพโอพระเจา, 2550) 12 ความเสยหายอนเกดจากการใชทดนแบบไมเหมาะสมเหนไดยากและมกขาดความใสใจรวมทงในแวดวงนกวชาการเองดวย ฉะนนนาน ๆ จงจะมหนงสอเกยวกบดานนออกมาสกเลม ในชวงทศวรรษทผานมามหนงสอสองเลมพมพในอเมรกาซงชใหเหนปญหาทเกดกบดนสวนหนงจากบรษทผลตสารเคมคอ Fateful Harvest: The

True Story of a Small Town, a Global Industry, and a Toxic Secret โดย Duff Wilson (Perennial, 2001) และ Dirt: The Erosion of Civilizations โดย David R. Montgomery (University of California Press, 2007) ทงสองเลมมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในหนงสอชอ ธาต 4 พโรธ (ส านกพมพมตชน, 2551)

ปญหานบวนจะยงสลบซบซอนยงขนเนองจากประชากรจะเพมขนตอไปในขณะทแหลงผลตอาหารและพลงงานจากซากดกด าบรรพจ าพวกน ามนปโตรเลยมจะลดลง ทดนของไทยจะตองถกกดดนมากจากการน ามาใชผลตอาหารและพลงงานชวภาพและจากการขยายออกไปของชมชนเมอง ความกดดนนจะถกซ าเตมดวยปญหาเรองเกษตรกรสญเสยทดนท ากนเพมขนทงจากผประกอบการเกษตรขนาดใหญภายในประเทศและจากนายทนตางดาวทตองการเขามายดเมองไทยเปนฐานของการผลตอาหารสงไปยงประเทศของตน

ทงหลายทงปวงนชใหเหนความเรงดวนของการศกษาใหเขาใจปญหาอยางแทจรงและหาทางออกทเหมาะสม ในขณะทรอผลการศกษาอยน รฐบาลตองมมาตรการปกปองสทธถอครองทดนส าหรบการเกษตรของคนไทยไวอยางเหนยวแนนโดยไมยอมใหตกไปอยในมอตางชาตเดดขาด ไมวาจะเปนโดยผานการขาย หรอการใหเชาระยะยาวแบบ 99 ป โดยทางตรง หรอโดยผานตวแทนทเปนนตบคคลหรอคนไทย

10 ทศทางของภาคเกษตรกรรม

บทท 9 พดถงกรอบการใชทรพยากรธรรมชาตในสวนของปาและการรกษาทดนและสทธ

ในการถอครองทดนของคนไทย บทนจะพดถงการใชทดนในภาคเกษตรกรรมซงมลกษณะเปนปฏทรรศน (Paradox) หรอความขดแยงภายในตวเองมานาน นนคอ ทงทเมองไทยผลตขาวเลยงชาวโลก แตชาวนาไทยตกอยในสภาพยากจนมากกวาคนไทยในภาคอน อนทจรงไมเพยงแตชาวนาไทยเทานนทประสบปญหา ชาวนาและเกษตรกรทวโลกกมกตกทนงเดยวกน ทงนเพราะความตองการอาหารมความยดหยนต า เมอใดเกษตรกรผลตไดมาก เมอนนราคาสนคาเกษตรจะตกต าท าใหรายไดของผผลตตกตามไปดวย นอกจากปฏทรรศนภายในภาคเกษตรแลว ยงมปฏทรรศนภายในเศรษฐกจไทยอกอยางหนงซงเหนไดจากขอมลของ สศช. ทบงวามคนไทย 7 แสนรายไปลงทะเบยนขอทดนท ากนและ 4 แสนรายบกรกเขาไปในเขตปา แตในขณะเดยวกนมแรงงานตางดาวราว 2.6 ลานคนในเมองไทย นนหมายความวาเกษตรกรไทยไมตองการ หรอไมสามารถโยกยายไปรบงานนอกภาคเกษตรกรรมได ทงหลายทงปวงนชใหเหนความสลบซบซอนของปญหาซงมไดมาจากดานเศรษฐกจเทานน หากมาจากดานอนดวย

ความสลบซบซอนของปญหาแพรกระจายอยในทกภาคสวนของการเกษตรแมกระทงในการจะท าเกษตรกรรมแบบผสมผสานตามทฤษฎใหมซงจะชวยใหเกษตรกรมความมนคงยงขน ในเบองแรกเกษตรกรจ านวนมากไมมทดนเปนของตนเองท าใหยากแกการจะปรบเปลยนวธการ ในกรณทเกษตรกรมทดนเปนของตนเอง นอกจากขนาดของพนทจะตองมความสมพนธกบความตองการตามขนาดของครอบครวของเกษตรกรแลว ในพนทซงไมมการชลประทาน การขดสระน ากตองท าใหเหมาะสมตามพนทซงมสภาพแตกตางกน แตกยงขาดการวจย ในบางพนทอาจตองมการขดสระจ านวนมาก มฉะนนน าจะซมหายไปในฤดแลง การขดสระในจ านวนขนต าทจะท าใหน าไมแหงในฤดแลงนนท าไดกระทงในพนทกงทะเลทรายเชนในอนเดยและจน13 แตในหลาย ๆ พนทอาจไมมเกษตรกรในจ านวนทจะท าใหขดสระไดในจ านวนขนต าตามความตองการ

13 ระบบสระน ามอยในหลากหลายสวนของอนเดยซงนกคดชอ Vandana Shiva บรรยายไวในหนงสอชอ Water

Wars: Privatization, Pollution, and Profit (South End Press, 2000) และนกอนรกษชอ Diane Raines Ward บรรยายไวในหนงสอชอ Water Wars: Drought, Flood, Folly, and the Politics of Thirst (Riverhead Books, 2002) สวนในจน ผน ามาเลาคอ Fred Pearce ในหนงสอชอ When the Rivers Run Dry: Water –

The Defining Crisis of the Twenty-First Century (Beacon Press, 2006) ทงสามเลมมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในหนงสอชอ ธาต 4 พโรธ (ส านกพมพมตชน. 2551)

นอกจากนนยงมประเดนการสบทอดอาชพและทดน ในกรณครอบครวเกษตรกรซงตองการด าเนนชวตตามแนวทฤษฎใหมมทดนตามจ านวนทตองการและมทายาทสบทอดอาชพทพรอมจะใหการเลยงดพอแมยามแกเฒา ปญหาหนกหนาสาหสคงไมเกดขน แตสภาพความเปนจรงสวนใหญอาจไมเปนเชนนน หากเกษตรกรไมมทายาทสบทอดอาชพและขาดผ เลยงดยามแกเฒา พวกเขาจะไดสวสดการจากใคร ? จากผ เชาทดน ? จากรฐบาล ? หรอ จากกลมเกษตรกรในรปของสหกรณ ? หากรฐเปนผใหสวสดการ รฐบาลจะเขาไปบรหารจดการ หรอถอครองทดนนนไดหรอไม ? ตวอยางนชใหเหนถงความสลบซบซอนในภาคปฏบตซงยงขาดการวจยอยางกวางขวาง

แมปญหาจะสลบซบซอนมาก แตเมองไทยโชคดทเปนผสงออกสทธอาหารและผลผลตทางการเกษตร เนองจากประชากรไทยจะเพมขนอกไมนานกอนทจะทรงตวทประมาณ 70 กวาลานคนและลดลงเชนเดยวกบในประเทศกาวหนาทวไป ในขณะทประชากรโลกจะยงเพมขน14 เมองไทยจงจะคงสถานะการเปนผสงออกสทธดงกลาวตอไปไดหากคนไทยยงตองการท าอาชพเกษตรกรรม อยางไรกตามโครงสรางของการผลตจะตองปรบเปลยนไปตามความตองการและเพอแสวงหามลคาเพมสงสด มองอยางกวาง ๆ ทศทางของภาคเกษตรในอนาคตนาจะววฒนไปในสามดานดวยกน การวจยและพฒนาซงตองไดรบการเนนย ามากกวาเทาทเปนมาในอดตจะเปนเครองมอส าคญของการปรบเปลยนทศทาง

ดานแรก การผลตสนคาจ านวนมากเพอตลาดมวลชน เชน ขาว ตองด าเนนตอไป อยางไรกตามเนองจากชาวนามกประสบปญหาเกยวกบราคาขาวและรายไดไมเพยงพอ การวจยและพฒนาเพอคนหาสายพนธขาวและวธการท านาทใหผลผลตสงกวาพรอมกบมราคาดในแนวขาวหอมตาง ๆ ตองท าอยางเขมขนยงขน นอกจากนนการแกปญหาราคาขาวจะตองมาจากการวางแผนลวงหนามากกวาการวงตามปญหาดงทเปนมาจนถงปจจบน การวางแผนลวงหนาตองน ามาใชกบราคาของสนคาเกษตรอน ๆ ดวย เชน ขาวโพด ยางพาราและออย การวางแผนลวงหนาในทนไมรวมการตงตลาดลวงหนาส าหรบสนคาเกษตรเนองจากตลาดดงกลาวอาจไมชวยแกปญหา หากกลายเปนแหลงปนราคาของมจฉาชพ การผลตสนคาจ าพวกปลา กง หมและไกรวมอยในกลมนดวย

ดานทสองเปนการผลตเพอตลาดขนาดเลกกวาซงเปนสนคาทมลกษณะเฉพาะเจาะจงตามความประสงคของผบรโภค (niche) ตลาดเหลานมหลากหลาย จากดอกไม ผลไม ไปจนถงอาหารปลอดสารเคมและอาหารทผลตตามหลกศาสนา นอกจากการวจยและพฒนาในดานการผลตสนคาและการแสวงหาตลาดขนาดเลกแลว ดานนตองมการบรหารจดการชนเยยมและการ 14 ขอมลเกยวกบการคาดการณดานประชากรโลกในอนาคตมอยในเอกสารขององคการสหประชาชาตชอ World

Population to 2300 ซงพมพเมอป 2004 และ World Population Prospects ซงพมพครงลาสดเมอป 2006

ขนสงทมความคลองตวสงซงจะตองไดรบการพฒนาใหเชอมตออยางราบรนกบระบบลอจสตกสยคใหมทรฐบาลไดเรมพฒนามาชวระยะหนงแลว ยงกวานนเกษตรกรจะตองมการศกษาสงกวาเกษตรกรโดยทวไปและสามารถใชเทคโนโลยรวมสมยไดอยางคลองแคลว นนยอมหมายถงการรวมมอกนทกฝายเพอเปดโอกาสใหเกษตรกรพฒนาตวเองไดอยางเขมขนและตอเนอง

ดานทสาม เปนการปลกพชพลงงานซงตองไดรบการวจยอยางเขมขน พชพลงงานในทน ไมจ ากดอยทพชส าหรบผลตพลงงานแทนน ามนปโตรเลยม เชน ดเซลชวภาพ หากรวมทงเชอเพลงเพอการหงตมดวย ในระยะสองสามทศวรรษทผานมา ไฟฟาและกาซธรรมชาตเขาไปมบทบาทถงในชนบทหางไกล ยงผลใหคนไทยเลกใหความส าคญแกการปลกตนไมไวท าถานและฟน จรงอยการหงตมดวยถานและฟนอาจไมสะดวกเทาการใชไฟฟาและกาซ แตมนสามารถประหยดทงงบประมาณครอบครวและเงนตราตางประเทศไดมากหากคนไทยเรมหนกลบไปใชมนอกครง ยงกวานนการปลกตนไมไวท าเชอเพลงหงตมจะมผลดในดานชวยลดปญหาโลกรอนเพราะตนไมจะชวยดดซบกาซคารบอนไดออกไซดในระหวางการเตบโตในปรมาณไมนอยกวาทการเผาถานและฟนจะสรางขนในระหวางการหงตม ฉะนนในการท าเกษตรกรรมตามแนวทฤษฎใหม การจดทดนไวปลกพชเชอเพลงใชเองจงควรไดรบการพจารณาอยางจรงจงดวย

11 ทรพยในดนสนในน า

สองบททผานมาพดถงกรอบการใชทรพยากรธรรมชาตในสวนของปาและทดน บทนจะ

พดถงสวนทเปนทรพยในดนสนในน า ทรพยในดนประกอบดวยแรธาตและซากดกด าบรรพจ าพวกน ามนปโตรเลยม ถานหนและกาซธรรมชาต ทรพยากรเหลานมลกษณะรวมกนคอใชเวลานานนบลานปกวาจะสะสมขนมาได เมอคนรนนใชมนหมดไป คนรนตอไปยอมไมม ฉะนน เพอใหเกดความเปนธรรมแกคนรนตอไป บางประเทศทมรายไดจากการขายทรพยากรจ าพวกนโดยเฉพาะน ามนปโตรเลยมและกาซธรรมชาตจงกนสวนหนงของรายไดออกไปตงเปนกองทนส าหรบคนรนหลง คเวตเปนหนงในบรรดาประเทศผบกเบกตามดวยผผลตน ามนขนาดใหญในยานตะวนออกกลาง ในปจจบนนหลายประเทศมกองทนขนาดใหญซงท ารายไดไมนอยกวาการขายทรพยากรธรรมชาตในแตละป จรงอยเมองไทยไมมทรพยากรในดนมากนกเมอเทยบกบประเทศเหลานน แตรายไดจากการใหสมปทาน การเกบคาภาคหลวง หรอภาษจากทรพยากรชนดนควรถกแบงไวสวนหนงเพอน าไปตงเปนกองทนส าหรบคนไทยรนหลง สวนการบรหารจดการอาจยกใหเปนความรบผดชอบของธนาคารแหงประเทศไทยซงบรหารจดการเงนส ารองของประเทศอยแลว

ในดานสนในน า ทรพยากรเปนจ าพวกทเกดขนอยางตอเนอง ฉะนนจงไมมปญหาของการหมดไปจากการน ามาใชโดยคนรนปจจบน ทรพยากรทมคาสงทสดไดแกตวน าเองซงอาจแยกพจารณาเปนสองสวนคอ น าทะเลและน าจด ในสวนของน าทะเลซงใหผลสวนใหญในรปของสตวน าและสถานทพกผอนหยอนใจ เทาทผานมาปญหาเกดจากการแสวงหาประโยชนจนเกนไปท าใหสตวขาดเวลาเพาะพนธออกมาใหทนกบการจบมาท าอาหาร จากการท าลายปาชายเลน จากการปลอยสารเคมและปฏกลลงทะเล15 และจากการท าลายความงามของธรรมชาต ปญหาเหลานเปนทรกนอยแลว มาตรการและกฎหมายส าหรบใชแกปญหากม แตสงทขาดไปคอการบงคบใชมาตรการและกฎหมายซงเศรษฐกจแนวใหมจะท าใหเกดขนอยางจรงจง

ในสวนของน าจดซงมความส าคญสงสดในบรรดาทรพยในดนสนในน าตองไดรบความใสใจสงสดดวยเนองจากน ามความจ าเปนเบองตนตอชวต ขอมลบงวาเมองไทยไดรบน าฝนปละประมาณ 8 แสนลานลกบาตรเมตร หลงจากสวนหนงระเหยกลบออกไปในอากาศและอกสวนหนงซมลงไปใตดนแลว กวา 2 แสนลกมาตรเมตรตกคางอยในแมน าล าคลองและหนองบงซงคด

15 ผทสนใจในววฒนาการของการใชประโยชนจากทองทะเลและปญหาทตามมาอาจไปอานหนงสอของ Callum Roberts ชอ The Unnatural History of the Sea (Island Press, 2007) ซงมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในหนงสอชอ ธาต 4 พโรธ (ส านกพมพมตชน, 2551) และนตยสาร The Economist ฉบบประจ าวนท 3-9 มกราคม 2009

เปนน าทน ามาใชไดราว 3,450 ลกบาตรเมตรตอคนตอป การมน าทน ามาใชไดในปรมาณนนบวาสงกวามาตรฐานของความตองการเบองตน

เมอพจารณาจากปรมาณน าฝน เมองไทยไมขาดแคลนน า แตเอกสารเกยวกบการพฒนามกอางเสมอวาเมองไทยขาดแคลนน า ปญหาจงมาจากฐานความคดและการบรหารจดการน าทไมเหมาะสมมากกวาการขาดแคลนเบองตน ตวอยางงาย ๆ ซงคนไทยดจะไมเคยนกถงคอ การสงน าปรมาณมหาศาลไปขายใหชาวตางประเทศในรปของขาว ขอมลบงวาการผลตขาวหนงตนตองใชน าประมาณ 2,500 – 7,000 ลกบาตรเมตร16 นนหมายความวา การสงขาวออกไปขายปละ 13 ลานตนมคาเทากบสงน าออก 32,500 – 91,000 ลานลกบาตรเมตร

เนองจากการผลตอาหารใชน ามากนอยลดหลนกนลงไป หากเมองไทยยงตองการเปนผสงออกอาหารกควรจะท าการวจยใหละเอยดวาอาหารชนดไหนใชน าเทาไร แตยงไมไดท า การผลตอาหารสวนใหญใชน านอยกวาการผลตขาว เราจงตองพจารณาความเปนไปไดของการผลตอยางอนแทนโดยเฉพาะในฤดแลง นอกจากนนคนไทยยงไมคดออกนอกกรอบในดานการปรบเปลยนการบรโภค เชน พจารณาบรโภคอาหารจ าพวกแปงอยางอนแทนขาวเพอลดการใชน า ขอมลบงวาการผลตขาวสาลใชน าต ากวาครงหนงของการผลตขาวและการผลตมนฝรงใชน าต ากวาการผลตขาวสาลราว 50% ประเดนเหลานตองไดรบการพจารณาในกระบวนการพฒนาเศรษฐกจในดานทเกยวกบการใชน า

ยงกวานนเรายงไมมการประเมนน าฝนทซมลงไปใตดนวาอยในลกษณะไหน มปรมาณเทาไร ไหลซมไปถงไหนดวยความเรวเทาไร มสะสมอยใตดนเปนขมใหญ ๆ เชนเดยวกบในบางประเทศทมภมอากาศเปนทะเลทรายหรอไม และจะน ามาใชไดอยางไรบาง ดงทอางถงในบทท 10 ประชาชนในพนทกงทะเลทรายเชนในอนเดยและจนแกปญหาดวยการรวมกนขดสระน าจ านวนมาก สวนประเทศทมภมอากาศเปนทะเลทรายอาศยขมน าใตดนอยางกวางขวาง เชน ลเบยและซาอดอาระเบย เมอเทยบกบพวกเขา เรามน าเหลอเฟอ แตเราบรหารจดการไมเปนเทานน

นอกจากประเดนเกยวกบน าฝนทซมหายลงไปในดนและไมถกน ามาใชอยางเตมทแลว ยงมประเดนเกยวกบการท าใหน าเนาเสยจนใชประโยชนไมไดจากความมกงายของคนไทยจ านวนมากอกดวย ขอมลบงวากวาหนงในสามของน าในแหลงน าจดส าคญ ๆ เนาเสย ในตอนลางของ

16 หนงสอเรอง When the Rivers Run Dry: Water – The Defining Crisis of the Twenty-First Century

ของ Fred Peace (Beacon Press, 2006) มขอมลเปรยบเทยบเกยวกบการใชน าในการผลตอาหารชนดตาง ๆ หนงสอเรองนมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในหนงสอชอ ธาต 4 พโรธ (ส านกพมพมตชน, 2551) หนงสออกเลมหนงซงครอบคลมประเดนเกยวกบน าอยางกวางขวางไดแก Water: The Fate of Our Most Precious

Resource โดย Marq de Villiers (Houghton Mifflin, 2000) ซงมบทคดยอเปนภาษาไทยอยในหนงสอเรอง กะลาภวตน (ส านกพมพโอพระเจา, 2550)

แมน าเจาพระยา ทาจน บางปะกง ล าตะคองและทะเลสาบสงขลา อตราความเนาเสยสงกวาอตรานนอก เฉกเชนในกรณของน าทะเล ตนตอของปญหาและวธการแกไขเปนทรกนทวไปอยแลว ขาดแตการปฏบตเทานน ในระยะหลง ๆ นมการพดถงการผนน าเขามาจากตางประเทศดวยเงนลงทนหลายหมนลานบาท การลงทนจ านวนมหาศาลแบบนมความเสยงสงมากโดยเฉพาะถาตองเกยวของกบน าในแมน าโขง ทงนเพราะจนซงขาดแคลนน าอยางรายแรงจะกนน าในแมน าโขงไวใชมากขน ฉะนน แทนทจะพยายามผลกดนการลงทนเพอผนน าจากตางประเทศ เศรษฐกจแนวใหมจงจะศกษาหาวธน าน าฝนทไหลลงใตดนกลบมาใชใหเตมทพรอมกบบงคบใชมาตรการและกฎหมายปองกนแหลงน าถกท าลายดวยความมกงายของคนไทยเองกอน

12 ทศทางของภาคอตสาหกรรมและบรการ

สามบททผานมาพดถงกรอบการใชทรพยากรธรรมชาตในสวนของปา ทรพยในดนและสน

ในน า บทนจะพดถงดานอตสาหกรรมและบรการซงเปนภาคทใหญทสดของเศรษฐกจทงในดานการสรางผลตภณฑมวลรวมของประเทศและดานการท ารายไดในรปของเงนตราตางประเทศ

ในดานการอตสาหกรรม เมองไทยพฒนาตามกระแสมาตลอดหลงเรมเรงรดพฒนาประเทศเมอราว 50 ปทแลว เรมจากการมงเนนการผลตเพอทดแทนการน าเขาไปสการผลตเพอสงออก หากประเมนตามอตราการขยายตวของเศรษฐกจโดยรวม แนวการพฒนาทผานมาประสบความส าเรจเปนทนาพอใจ อยางไรกตามหากเทยบกบประเทศทเรมเรงรดพฒนาพรอม ๆ กนเชนเกาหลใต เมองไทยประสบความส าเรจเปนบางสวนเทานน ตวอยางทนาจะชใหเหนความแตกตางอยางแจงชดคอ ในขณะนเกาหลใตสามารถผลตรถยนตไดแบบครบวงจร ไทยท าไดแคเปนผประกอบชนสวนขนเปนตวรถจนเปนผสงออกรายใหญในยานเอเชยตะวนออกเฉยงใต ยงกวานนเกาหลใตไดใชการพฒนาอตสาหกรรมอนแขงแกรงนนเปนฐานของการพฒนาตอไปจนสามารถเปนผน าในดานการผลตสนคาเทคโนโลยสารสนเทศแบบครบวงจรได สวนไทยยงอาศยตางชาตเขามาลงทนผลตชนสวน

จากมมมองของเศรษฐกจแนวใหม การพฒนาภาคอตสาหกรรมของไทยควรจะเปนไปในแนวสานตอจากโครงสรางทมอยแลวใหแขงแกรงขนมากกวาการจะไปเรมสงใหมเพอวงไลเกาหล เชน เรมท าอตสาหกรรมตนน าจ าพวกน าแรเหลกและบอกไซตเขามาถลง การสานตออาจเปนทงในดานอตสาหกรรมกลางน า เชน ผลตชนสวนตาง ๆ จากอตสาหกรรมหนกขนาดใหญซงอาศยวตถดบภายในประเทศจ าพวกเคมภณฑปโตรเลยม และในดานอตสาหกรรมปลายน าจ าพวกสนคาส าเรจรปซงใชทงวสดภายในประเทศและจากภายนอกประเทศ เชน การประกอบรถยนต กลมหลงนมองคประกอบหลากหลายมาก จากสนคาพลาสตก ยางพารา เครองเรอน เครองประดบ เสอผา ไปจนถงอาหารพรอมรบประทานไดทนท ในกลมนสวนทควรเนนเปนพเศษจากนโยบายของรฐไดแกวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมซงจะมบทบาทส าคญมากขนในโลกยคหนาเมอผบรโภคตองการสนคาทผลตขนมาตามความตองการของตนโดยเฉพาะมากขนเรอย ๆ ในแนวเดยวกนกบทอางถงในภาคเกษตร กลมนจงควรมโอกาสเขาถงทงดานการพฒนาสนคาใหม เทคนคในการผลต การตลาด ทนและการบรหารจดการ

ภาคบรการมความหลากหลาย ขนาดใหญและยดหยนไดมากกวาภาคอน ตอน (9) ไดพดแลววาเศรษฐกจใหมจะไมยอมขยายรายไดโดยการท าใหอบายมขถกกฎหมายเพมขน ไมวาจะ

เปนบอนการพนนหรอบรการทางเพศ สวนสงทมอยแลวเชนลอตเตอร บหรและสรากจะจ ากดการโฆษณาทมงใหเกดการบรโภคเพมขนโดยเฉพาะการเพาะนสยในเยาวชน

ดงเปนททราบกนด การทองเทยวเปนภาคทท ารายไดใหประเทศมากทสด ฉะนนภาคนจะมบทบาทสงตอไป อยางไรกตามการปรบเปลยนอยางจรงจงจะตองเกดขนบางกบบางดาน เชน ดานการมงเนนนกทองเทยวทมรายไดสง ผสนใจในดานวฒนธรรมและดานอนรกษสงแวดลอม แทนนกทองเทยวทเขามาเพอแสวงหาความแปลกใหมในดานบรการทางเพศ การลดดานนจะเกดขนไดตองอาศยการบงคบใชกฎหมายและกฎระเบยบตาง ๆ อยางเขมขน เทาทผานมาการขยายตวของภาคการทองเทยวสวนหนงเกดจากการเปดพนทใหมคลายการท าไรเลอนลอยของชาวเขาในสมยกอน กระบวนการนกอใหเกดการบกรกทปาและชายทะเลพรอมกบการท าลายสงแวดลอม เนองจากเศรษฐกจแนวใหมจะไมยอมใหพนทปาและสงแวดลอมถกท าลายตอไปอก การบงคบใชกฎหมายในดานนจงจะเขมขนเพมขนเชนกนแมจะยงผลใหอตราการเพมของรายไดในตอนตนลดลงไปบางกตาม

ในขณะเดยวกนดานนมแขนงทเกดใหมซงควรไดรบการสนบสนนใหเกดการตอยอดเพมขน เชน การทองเทยวเชงสขภาพและการทองเทยวทมบานเปนฐานทพก (Home Stay) เนองจากประชากรโลกจะมผสงอายมากขนและคารกษาพยาบาลในประเทศกาวหนานบวนจะยงแพงขน การแสวงหาการรกษาพยาบาลทมคณภาพในระดบเดยวกนแตมราคาต ากวาพรอมกบการแสวงหาสถานทดแลผสงอายจะเขมขนยงขนตามไปดวย กจการบรการดานนแบบครบวงจรจงมโอกาสตอยอดขนไดอกรวมทงดานกฬา ดานสนทนาการและดานปฏบตธรรมจ าพวกวปสสนาและศกษาพระคมภรตาง ๆ ส าหรบในดานการใชบานเปนสถานทพกซงจะมสวนชวยใหเจาของบานยกมาตรฐานทอยอาศยและเพมรายไดพรอมกนไปดวย รฐอาจพจารณาชวยเหลอทางดานเทคนค ดานการใชระบบอนเทอรเนต ดานภาษาและดานความเขาใจในวฒนธรรมตาง ๆ ของผ ตองการรบนกทองเทยวโดยเฉพาะจากตางประเทศ

บรการอกดานหนงซงควรไดรบการสงเสรมอยางจรงจงในเศรษฐกจแนวใหมไดแกดานการศกษาในระดบมหาวทยาลยส าหรบชาวตางประเทศ ดานนมปจจยหลายอยางรวมทงในองคประกอบของเศรษฐกจแนวใหมทจะท าใหเมองไทยเปนฐานของการศกษาใหแกประเทศในภมภาค เชน ต าแหนงของประเทศ สถาบนการศกษาทมอยแลวจ านวนมาก ความตองการทจะผลกดนใหเกดการวจยและพฒนาอยางเขมขน และจ านวนโรงพยาบาลทจะเปนแหลงฝกงานของบคลากรดานสขภาพ การสงเสรมดานนจะมผลดทงตอการสรางรายไดและตอการยกมาตรฐานการศกษาในระดบมหาวทยาลยของไทยเองดวย

บทสงทาย ในระหวางเขยนเนอหาทจะพฒนามาเปนหนงสอเลมนเมอตอนปลายป 2551 วกฤตเศรษฐกจโลกยงไมมททาวาจะยตในเรววน ผ เชยวชาญตางพยากรณกนวา ความหนกหนาสาหสของมนจะไมต ากวาครงทเกดหลงป 2472 เมอตลาดหลกทรพยในอเมรกาลมสลาย ค าพยากรณนนจะแมนย าหรอไมและวกฤตจะจบเมอไรไมมความส าคญเทากบสงคมไทยไดบทเรยนหรอไมและจะน าไปใชอยางไร คงเปนทประจกษอยางแจงชดแลววาสาเหตของวกฤตครงนกบของเมองไทยเมอป 2540 มความคลายกนมาก นนคอ เกดจากการเลนแรแปรธาตทางการเงน โดยเฉพาะการปนราคาของอสงหารมทรพย

ทามกลางการประโคมขาวอยางเขมขนของสอทกชนดเกยวกบความหนกหนาสาหสของวกฤตครงน แทบไมมใครใหความสนใจตอรายงานประจ าปของกระทรวงเกษตรอเมรกนซงพมพออกมาเมอวนท 18 พฤศจกายน รายงานนนบงวา ในป 2550 ชาวอเมรกนราว 36.2 ลานคนซงเทากบ 12.2% ของประชากรทงหมดตองประสบกบความอดอยากหวโหยโดยเหตทไมมรายได หรอไมไดรบความชวยเหลออยางเพยงพอ ในจ านวนผอดอยากนน เปนเดกเกอบ 7 แสนคนซงเพมจาก 4 แสนกวาคนในป 2549 เมอเทยบกบป 2549 อตราความอดอยากเพมขนราว 2% และคาดวาจะเพมขนตอไปเนองจากราคาอาหารไดทะยานขนอยางรวดเรวในขณะทวกฤตเศรษฐกจทก าลงถาโถมเขามาจะท าใหอตราคนวางงานเพมขนจาก 6.5% ในเดอนตลาคม 2551 เปนราว 8% ในป 2552 ขอมลลาสดในสารานกรมวกพเดยบงวา สหรฐอเมรกามใชประเทศทพฒนาจนกาวหนามากประเทศเดยวทยงมคนอดอยากอนเนองมาจากความยากจน ในปจจบนนประเทศกาวหนาสวนใหญยงมคนอดอยากในอตรา 10-20% ของจ านวนประชากร เมองไทยคอนขางโชคดทอยในกลมนทงทยงพฒนาไมกาวหนาเทากบพวกเขา เพยงไมกประเทศเทานนทมอตราความอดอยากต ากวา 10% ของประชากร ในแอฟรกาเกอบทงทวปกวา 50% ของประชากรตกอยในภาวะอดอยากอนเนองมาจากความยากจน ขอมลเหลานอาจตความหมายไดวา การเรงรดพฒนาในชวง 50-60 ปทผานมาซงยดการขยายตวทางเศรษฐกจในอตราสงสดเปนเปาหมายในการขจดความอดอยากอนเนองมาจากความยากจนนนลมเหลวโดยสนเชง ยงกวานนโดยทวไป ความร ารวยกมกไมท าใหเกดความสขกายสบายใจอนเปนจดมงหมายหลกของชวต ตรงขามมนอาจท าใหความสขกายสบายใจลดลงดวยซ าดงแหลงขอมลทอางถงในบทท 2 บงบอก

ในเมอโอกาสก าจดความอดอยากอนเนองมาจากความยากจนใหหมดไปดแทบจะไมมเลย ในเมอพฒนาใหกาวหนาจนประชาชนจ านวนมากร ารวยแลวความสขกายสบายใจกอาจไมเกดขน และในกระบวนการพฒนากมกมปญหาหนกหนาสาหสจากวกฤตเศรษฐกจทอางถง จงนา

ถามวา เราจะพยายามพฒนากนไปท าไม แมจะเปนค าถามทมเหตผล แตมนเปนการหลงประเดนเพราะปญหาในขณะนไมไดอยทการพยายามพฒนา หากอยทวธการทผานมาซงยดการขยายตวทางเศรษฐกจในอตราสงสดเปนเปาหมายโดยใชการบรโภคทเพมขนอยางไมหยดยงเปนตวขบเคลอนพรอมทงความไมเขาใจและใหความส าคญอยางเพยงพอตอปจจยทกอใหเกดความสขกายสบายใจ ยงผลใหประเดนปญหาเกยวกบเศรษฐกจโลกมสภาพเสมอนปาใหญซงท าใหปราชญทางเศรษฐศาสตรเดนวกวนจนเมอยลา แตยงหาทางออกจากปาไมพบ ฉะนน เราตองมองหาวธการใหมโดยยดเมองไทยนแหละเปนจดเรมตน

ในแวดวงเศรษฐศาสตร นาน ๆ จงจะมปราชญทมความสามารถพเศษออกมาชทางออกจากปาให แตนกเศรษฐศาสตรและบคคลทวไปมกไมยอมรบ ทงนเพราะนกเศรษฐศาสตรกระแสหลกมกมองเหนเฉพาะตนไม แตมองไมเหนปา ในขณะทบคคลทวไปไมเหนทงตนไมและปา ยอนไปหลายทศวรรษ อ. เอฟ. ชมกเกอร ไดเสนอทางออกจากปาไวในหนงสอชอ Small Is Beautiful:

A Study of Economics As If People Mattered17 และในหลวงของปวงชนชาวไทยไดพระราชทานแนวคดเศรษฐกจพอเพยงซงเหมาะสมส าหรบใชเดนออกจากปาบรโภคนยมของสงคมปจจบนและเปนกรอบของขอคดสวนใหญในหนงสอเลมน ในบรรดาขอคดทงหมดทกลาวมา สวนทควรจะท ากอนไดแกดานการรกษาสทธในการถอครองทดนเพอการเกษตรไวในมอคนไทยและปองกนพนทปามใหลดลงและเสอมโทรมตอไปพรอม ๆ กบการจางแรงงานไทยแทนแรงงานตางดาว ทงนเพราะสามดานนมความเกยวพนกนสงมากและจะมผลตอการลดความยากจนของคนไทยไดมากทสด ยงกวานนการสญพนทปาตอไปอาจท าใหระบบนเวศเสยสมดลพรอมกบการสญพนธของสตวและพชซงจะท าใหฟนกลบคนมาไดยาก รองลงมาไดแกเรองการบรหารจดการทรพยากรน าซงมความส าคญสงยงตอการยกมาตรฐานการครองชพของเกษตรกรไทยและการคงไวซงสถานะของไทยในต าแหนงผผลตอาหารรายใหญเลยงชาวโลก ตอจากนนควรเปนการปรบเปลยนระบบภาษซงมเปาหมายอยทการจ ากดการบรโภคเกนความจ าเปนตามดวยการสรางเมองใหมเพอผองถายความแออดออกจากกรงเทพฯ และการ

17 หนงสอเลมนพมพครงแรกเมอป 2516 และไดรบการถอดเปนภาษาไทยแลวสองส านวนคอ จวแตแจว: เศรษฐศาสตรเชงพทธ โดยสมบรณ ศภศลป และ เลกนนงาม: การศกษาเศรษฐศาสตรโดยให

ความส าคญกบผคน โดยกษร ชพเปนสข เมอป 2544 Joseph Pearce ยอนกลบไปศกษาเนอหาของหนงสอเลมนนวายงเหมาะสมหรอไมและไดพมพค ายนยนออกมาวายงเหมาะสมในหนงสอชอ Small Is Still Beautiful

(HarperCollins Publishers) ซงมบทคดยออยในคอลมน “ผามนสมองของปราชญ” ของหนงสอพมพประชาชาตธรกจ ฉบบประจ าวนท 3-17 มนาคม 2551 หากหาหนงสอพมพฉบบดงกลาวไมไดแตยงตองการอานอาจสงอเมลไปขอตนฉบบไดจาก ดร. ไสว บญมา ท sboonma@msn.com

ปรบเปลยนหลกสตรการศกษาพรอมกบการฟนฟวดใหกลบมาเปนแหลงขาวสารขอมลและศนยกลางของชมชน การน าขอคดส าหรบเศรษฐกจแนวใหมไปสการปฏบตอาจมผลท าใหอตราการขยายตวของเศรษฐกจลดลงบางเลกนอยในระยะแรกเมอเทยบกบการคงไวซงนโยบายตามแนวคดกระแสหลก ทงนเพราะแรงผลกดนทงทางดานการผลตและการบรโภคจะลดลงบาง เชน ในดานการผลต การขบเคลอนนโยบายทไมยอมใหทงพนทปาลดลงและสภาพของปาเสอมลงจะมผลท าใหการขยายตวของภาคเกษตรกรรมลดลง ในดานการบรโภค การปรบเปลยนระบบภาษไปเนนทการเกบจากสนคาและบรการทเกนความจ าเปนเบองตนจะสงผลใหการบรโภคสงเหลานนลดลง แตแรงผลกดนใหเกดการลดลงของอตราการขยายตวนจะถกทดแทนในหลายดาน เชน ดานการกระจายรายได แรงงานไทยจะเขาไปแทนแรงงานตางชาตท าใหแรงงานไทยมรายไดโดยรวมเพมขน ดานการผลต ทดนซงถกปลอยไวใหวางเปลาราว 7.5 ลานไรจะถกน ามาใชใหเกดประโยชน และดานการมเสถยรภาพ ความเปนธรรมและความยงยนซงเศรษฐกจแนวใหมจะมโอกาสท าใหเกดขนสงกวาการพฒนาตามกระแสหลกซงอาศยการบรโภคแบบสดโตงเปนหวจกรขบเคลอน ความเสยงเบองตนของขอคดส าหรบเศรษฐกจแนวใหมไมตางกบขอเสนอของปราชญ เชน อ. เอฟ. ชมกเกอร นนคอ ถกตอตานจากนกเศรษฐศาสตรกระแสหลกและจากผจะตองเสยประโยชน เชน ผใชแรงงานตางดาวอยในปจจบนและผ ตองการขายสงทไมคอยมประโยชนตอการด ารงชวตเบองตน แตหากคนไทยสวนใหญมองเหนความจ าเปนและเลอกรฐบาลทมวสยทศนเขามาเพอขบเคลอนสงคมไทยเขาสเศรษฐกจแนวใหมอยางจรงจง ความสมหวงทจะกาวพนหวงเหวแหงความลาหลงไปสฝงแหงการพฒนาทกาวหนาแบบยงยนมโอกาสเกดขนไดสง อยางไรกตามสภาพสงคมไทยในขณะนบงชวา ความเสยงหลกทจะเปนอปสรรคตอความส าเรจของการพฒนาตามเศรษฐกจแนวใหมมอยดวยกนสองดานซงเกยวเนองกนคอ ดานความตอเนองและดานการใชนโยบายประชานยม

ดงทกลาวไวในบทท 1 สมมตฐานของการเสนอขอคดส าหรบเศรษฐกจแนวใหมไดแก เมองไทยจะมการเมองใหมซงจะผลกดนใหสงคมไทยกาวพนหวงเหวแหงความฉอฉลชนดทน าไปสวกฤตการเมองในชวงป 2549-2551 การกาวพนหวงเหวนมความส าคญอนดบหนงและจะเกดขนไดตองอาศยการเมองภาคประชาชนทยงเขมแขงตอไปไมต ากวาระดบทแสดงออกมาเมอป 2551 อยางไรกตามการเมองภาคประชาชนนอาจมลกษณะเปนดาบสองคมได นนคอ พลงในการขบเคลอนใหเกดการเมองใหมอาจผลกดนตอไปใหรฐบาลเรงเอาใจประชาชนแบบใหเกดผลทนตาเหน การผลกดนตอไปในแนวนจะมพลงสงมากในชวงทเศรษฐกจอยในภาวะตกต าท าใหนกการเมองฉวยโอกาสเสรมตอนโยบายประชานยมเพอปฐานไปสการหาเสยงเลอกตงครงตอไป

การกระท าเชนนนจะมคาเทากบการรอฐานของวนยการคลงและการเงนของรฐบาลพรอม ๆ กบการเรมเสยวนยของการขบเคลอนเขาสเศรษฐกจแนวใหม เชน มการยกเวนการบงคบใชกฎเกณฑของการรกษาพนทปาและการน าแรงงานเขามาจากตางประเทศ ปราศจากวนยการคลงและการเงนและความตอเนองของนโยบาย การเมองใหมทไมมความฉอฉลรายแรงกจะไมท าใหเกดเศรษฐกจแนวใหมซงจะน าไปสการพฒนาแบบยงยน

“เมองไทยก าลงเผชญกบวกฤตสองดานซงซอนกนอย ........”

การเมองภาคประชาชนจะพาขามพนหวงเหวแหงวกฤตการเมองจรงหรอ? อะไรจะพาสงคมไทยขามพนหวงเหวแหงวกฤตเศรษฐกจ?

อะไรจะพาไปสการพฒนาแบบยงยน? อะไรจะพาไปสจดหมายของชวต?

*******

อาน ขอคดและมมมองของผคร าหวอดกบการพฒนามาหลายทศวรรษ

ทางออกอยแคเออมจรงหรอไม?