ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІСемей қаласы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

М. уезов “Абай жолы” Әроманы

Семей аласы 2015 жылқ

Жоспары:

«Абай жолы» романында ы ғкейіпкер психологиясы

«Абай жолы» романыны ңпоэтикасы

«Абай жолыны » бас кейіпкері - ң Абай. Біз а ын міріні елу жылына ай а қ ө ң ғ қболамыз. Абайды адам, азамат, ңа ын ретінде алыптасуы сол жарты қ қ

асыр ішіндегі аза о амыны ғ қ қ қ ғ ңбарлы саласында ы мірді барлы қ ғ ө ң қойы- ыры, ия- алтарысымен ріле қ қ қ өсуреттеледі. Абай ар ылы ткен қ ө

асырды екінші жартысында ы ж не ғ ң ғ әосы асырды басында ы б кіл ғ ң ғ үхалы тіршілігін, оны к п б рала қ ң ө ұ ңта дырын, ой-арманын, ма сат-ғ қм ддесін, к рес-тартысын... б р-б рін ү ү ә әт гел шарлап теміз. ү ө

1 том 1942 жылы2 том 1947 жылы

3 том 1952 жылы4 том 1956 жылы

“Абай жолы” романы

1949 ж. Мемлекет сыйлығы берілді

1959 ж. Лениндік сыйлыққа ие болды

ІІ Көркем шығарманың сюжеті, көтерген тақырыбы, проблематикасы

Түн-түнектеҚұз-қияда

ҚападаҚастықтаШайқаста

Жұтта

ТайғақтаЖайлауда

ЕңістеОқаптаАсуда

ТараудаБиікте

Абай а ағКек жолында

арашы ынҚ ғкініштеӨ

а ты ыстаҚ қ ғоршаудаҚ

ҚайтқандаҚат-қабатта

ШытырмандаБел-белесте

ӨрдеҚияда

М.Әуезов(1897-1961 ж.ж.)

“Абай жолы” романы

1 том

3 том

2 том

4 том

Осынау ке лашты халы ты эпопея бастан-ая тартыс а, ң құ қ қ қ қарама- арсы к штерді ым- и аш к ресіне рыл ан ж не қ қ ү ң қ қ ғ ү құ ғ ә

осыларды б рі диалектикалы имыл- оз алыс, су- рбу, рістеу ң ә қ қ қ ғ ө ө өстінде к рсетілген. Мысал шін шы арманы негізгі ар ауында ы ү ө ү ғ ң қ ғ

арналы тартысты алайы . Б рінен б рын м нда жеке адамдар қ ә ұ ұарасында ы психологиялы шиеленістер, арым- атынаста ы ғ қ қ қ ғ

айшылы тар, лдіні лсізге иянаты, зорлы ы, аныпезерлікке қ қ ә ң ә қ ғ қлас ан аталды ы ( одар мен ам а о и асы); одан рбіген ру мен ұ қ қ ғ Қ Қ қ қ ғ ө

ру арасында ы кескілестер - жер дауы, жесір дауы, н, барымта, ғ құалыс-ж лыс, ай астар; осыларды жалпы ж рт а тиген зардабы - ұ қ ң ұ қт рлі сипатта ы аналулар: кедейленулер, а ып-тентіреулер, ж т а ү ғ қ қ ңғ ұ қ

шыраулар, жата тарды пайда болуы, аза даласына орыс ұ қ ң қ қоныстанушыларыны келуі, жарлы-жа ыбайларды зара қ ң қ ң ө

ынтыма ы, оларды стемдерге арсылы ы, б л арсылы тар ғ ң ү қ ғ ұ қ қстінде к рінген жала т стер, оларды жазалануы, жер аударылуы, ү ө ң ө ң

осы ар ылы бірте-бірте ескі мен жа аны ара жігі ажырап, к ресті қ ң ң ү ңжа аша сипат алуы... ң

www.ZHARAR.com

К рес пен тартысты аны жаулас ан арама- арсы екі ү қ қ қ қжа емес, ту ан ке мен баланы ара атысына ру қ ғ ә ң қ құб рылтпас ж не к л-к сір психологиялы д лелдер таппаса, ұ ә ө ө қ әк пті сана-сезіміне бір ара анда жете оймайтын ө ң қ ғ қнанымсыз н рсе секілденеді. Реалист-суреткерді айта ә ң

ал андай шы армашылы к ш- уатыны та ы бір керемет қ ғ ғ қ ү қ ң ғк рініс тап ан т сы - осы ара: ке мен баланы зара ө қ ұ ә ң өымырасыз жаулар а айналуы, н тижесінде Абайды кеден ғ ә ң әбіржола т сау зіп, іргесін ажыратуы. ұ ү

« айт анда», « ат- абатта», «Шытырманда», «Бел-Қ қ Қ қбелесте», « рде», « ияда»Ө Қ деген - р б лімні аттары. ә ө ңОсыны біріне бірін жал ап, бір саты етсе , ат- абат, ғ ң қ қшытырмандар ар ылы бел-белеске, рге, ия а келе қ ө қ ғжат ан Абайды к ресі . Б л - здіксіз сіп келе жат ан қ ө ң ұ ү ө қАбайды жолы. Сонымен бірге б л - нанбайды да ң ұ Құ ңбаспалда тары. Осы сатыларды т мен аратып ойып, қ ө қ қая ынан басына арай о ыса , б л жо арыдан ылдилап ғ қ қ ң ұ ғкеле жат ан нанбайды жолы болып шы ады. Сонда, қ Құ ң ғАбайды жолы - ң « айт анда, ат- абатта, қ қ қ қшытырманда, бел-белесте, рде, ияда» болып шы ады ө қ ғда, нанбайды жолы - « ияда, рде, бел-белесте, Құ ң қ өшытырманда, ат- абатта, айт анда» болады. Бірі - қ қ қ қк терілу, бірі т су, т мендеу жолы. шінші, б л - ө ү ө Ү ұ

нанбай тобыны да, Абай тобыны да жолы»Құ ң ң .

1 том

2 том

3 том

4 том

4 том

3 том

2 том

1 том

Абайдың өсу жолы

Құнанбайдың құлдырау жолы

М сірепов романда ы типтер мен характерлерді бір атарын ү ғ ң қбірер с збен былайша д лме-д л сипаттайды. ө ә ә «С йіндік - жалта ; ү қБайдалы - табанды, ырыс адам. Б жей - сыр бермес, аратай - қ ө Қже ген топты асында... Майбасар, Ж ма л, Т кежан, ң ң қ ұ ғұ ә

амысбайлар - патша кіметіні жаса ан болысты ыны Қ ү ң ғ ғ ңма ында болатын мансап орлар... Зере - ел анасы, лжан - соны ң қ Ұ ңжал асы. Сары апа - стем руды р ашан зімдікі д рыс деп, ғ ң ү ң ә қ ө ұ

исыны келсе-а арсы дау со атын кеуделісі... Б ларды б ріні қ қ қ ғ ұ ң ә ңжиынты ы, са асы сия ты нанбай - сонша с м, сонша ғ қ қ Құ ұаруа ты, сонша бір кесек образ! Абайды зін алатын болса - б л қ ң ө қ ұб ара халы ты тарт ан жапа, к рген орлы , т ккен жасынан ұқ қ ң қ ө қ қ өту ан, ел тілегіне жа а жолдар, ел болаша ына жа а ба ыт ғ ң ғ ң ғіздеген, зір таппа ан, біра айдан табатынын д л сезіп бол ан ә ғ қ қ ә ғел басы, замана жасы. нанбай - елді то ырап ал ан, з Құ ң қ қ ғ өбиігінен аса алма ан ескі ойы болса, Абай - елді алысты болжай ғ ңал ан, ілгері с йреген ойы»ғ ү .

Эпопеяның негізгі бөлімдері

Құнанбайдың іс-әрекеті

“Қайтқанда” Қодар мен Қамқаны өлім жазасына кесуі. Қарашоқыда үкімді орындату

“Қат-қабатта” Құнанбайдың аталас руларға өктемдігі. Жігітек, Бөжей ауылын шабуы

“Жолда” Қарқаралыда мешіт салдыртуыБөжейлердің Құнанбаймен татуласуы

Шытырманда Абайды Құлыншаққа жіберуіКәмшәт жайын, Абайдан естуі. Өз мойнына кінә алуы

“Бел-белесте” Құнанбайдың Майбасар мен Құдайбердіні жазалаған жігітек аулын шабуға жиналуы. Құнанбайдың шегінуі

“Өрде” Құнанбайдың Байсал қыстауына таласуы. Құнанбайдың Базаралыны жат көрмеуі, оны бағалай түсіне білуі.Абайға таққан үш кінә

“Тайғақта” Құнанбайдың қажыға аттануы

“Оқапта” Өз немересі Әмірді өлтірмек болуы. Ақшоқыда туған Абай әнінің Құнанбайға жат естілуі, әнге тиым салуы

Романдағы Құнанбай әрекеті

М. уезов “Абай жолы” романында ы йелдер бейнесіӘ ғ ә

“Сенсіз дүние маған жоқ”

Мағрипа, Мәкен, Салиха

“Қапастағы еркелер”:Салтанат,

Нұрғаным, Еркежан

“Күндестің аты – күндес”:

Айғыз, Ділдә

“Көзімнің қарасы”Сүйген жарлары – Тоғжан, Әйгерім

“Қарашығым қоңыр қозым...”

Абайдың аналары -Зере мен Ұлжан

“Жолыңа жаным құрбан”

Бақытсыз шерменделер –

Керімбала, Үмітей

Романда ы Абай рекетіғ әЭпопеяның негізгі

бөлімдеріАбай іс- рекетіә

“ айт анда”Қ қ ке олында ы аннан ркеді, атты шошиды. Ауырып аладыӘ қ ғ қ ү қ қ

“ ат- абатта”Қ қ Ш же неріне с йсінеді, рі кесі шін атты ялады. Шынды ты ө ө ү ә ә ү қ ұ қмойындайды

“Жолда” Ал аш рет кесіні аталды ына арсы шы адығ ә ң қ ғ қ ғ

Шытырманда То жанды с йе т ра, ескілікке арсы шы а алмайдығ ү ұ қ ғ

“Бел-белесте” кесіні Б жей аулына істеп отыр ан ділетсіздігін бетке басадыӘ ң ө ғ ә

“ рде”Ө Ескілікке арсы шы а алмайды, ке тілін алмай, Б жейге ас береді, қ ғ ә өелге аты тарайды

“ ияда”Қ Ж ттан кедей аулын ор айды. Орыс дебиетіне бой рып, з бетінше ұ қ ғ ә ұ өо и бастайды. кесіне тойтарыс береді.қ Ә

“Тай а та”ғ қ Абайды Д ркембайды ж батуы, йгерімді кездестіруі. йгерімге ң ә ұ Ә Әйленуіү

“Жайлауда” Майбасарды кедей-кепшікке істеп отыр ан зорлы ына тыйм салуың ғ ғ

“Е істе”ң Абайды Пушкинді о уы.ң қЛасовский, Андреевтермен пікірлесуі.Михайловпен кездесуі. Достық

“О апта”қ мірді ажал тырна ынан арашалауы. Ә ғансонарда ле іні тууыҚ ө ң ң

“Биікте” Пушкинді аударуы. Татьянаны зарын йгерімні сем німен аза ң Ә ң ә ә қ қсахарасына танытуы

“Эпилог” Абай – а ын. Абай ле деріні халы арасына таралуы.қ ө ң ң қ

нанбай т л асыны жасалу шеберлігі б кіл д ние-Құ ұ ғ ң ү үж зілік дебиет тарихында сирек шырасады. деттегі ү ә ұ Әт сінікпен атаса , нанбай - жа ымсыз кейіпкер. ү қ Құ ғД рысында да солай, кері кеткен кер заманны жанкешті ұ ңжа таушысы, рулы -феодалды ж йені бір тінін згісі, бір қ қ қ ү ң ү

рімін ыдырат ысы келмейтін шынжырлы шонжар - ө қжа аны жауы, к ні ткен, тозы ы жеткен к нені жамап-ң ң ү ө ғ ө ңжас аушысы... Авторды айтуында да нанбай т л асы қ ң Құ ұ ғидеялы жа ынан алып ара анда, сол д уірде аза қ ғ қ ғ ә қ қдаласына енді-енді еніп келе жат ан жа аны жолында ы қ ң ң ғкедергіні - ескіні к рсету н тижесінде ту ан. детте ө ә ғ Әосындай намсыз типтер бізде (тек бізде ана емес) ұ ғбіры ай ара бояумен атастырыла, ыл и жаманды жа ы ңғ қ ғ қ ғ

азбаланып, кейде тіпті іске ал ысыз д кір, д рекі к йде қ ғ ө ө үк рсетілетін. ө

нанбай болса, Абайдан зіне ізбасар дайындама . Сол оймен баласын р Құ ө қ әіске бір салып, з арама ында ы ру басылар а ж мсап, сынап та к рді. ө қ ғ ғ ғ ұ өТумысынан зерек, абілетті, нерлі жігіт оттай жанып, шо тай маздап, ке сынынан қ ө қ әс рінбей теді. Бар ан ауылдарында Абай туралы намды ым, жа сы ата , ү ө ғ ұ ұғ қ қкейде тіпті жепт уір а ыз алып отырады. ә ә ң қ

нанбайды анды ол атыгездігі, одан туындайтын жолсыз жаза мен Құ ң қ қ қжауызды , лып табыс ан б рілер секілді йлы ан ыры руды ыры қ ұ қ ө ұ ққ қ қ ң қ қк кжалы - ж мыл ан ыры ж дыры , та ылы пен ла тырыл ан ыры тас ө ұ ғ қ қ ұ қ ғ қ қ ғ қ қкесек; осы к ріністерді жан т ілтер жырт ышты м ні; осындай «жаны ө ң үң қ қ әашымасты асында басы ауыр андар» - ж т а шыра ан жарлы-жа ыбайлар, ң қ ғ ұ қ ұ ғ қ

ира кезік л- тандар, басында билігі жо йелдер ауымы, еріксіз затыл ан қ құ құ қ ә қ ұ ғыздар, алы мал а т скен келіндер, т рліше лу-тірілулер, шу-жанулар, қ қ ң ғ ү ү ө ө

осылар алыптастыр ан салт-сана, дет- рыптар... Осыларды б рін Абай қ ғ ә ғұ ң әсырттай ба ыламайды, бар а ынды болмысымен іштей тол ына сезінеді, қ қ қ қтебірене т йсінеді ж не осыларды б ріне бейтарап арай алмайды, алыс ү ә ң ә қ қ

алмайды, р былыс а зіні арым- атысын белгілейді, не птайды, не қ ә құ қ ө ң қ қ құарсы болады, сол ретпен белсенді имыл а к шеді...қ қ ғ ө

Оспан Құнанбайұлы (оң жақтағы бірінші)

мірді небір тамаша н рлы жа тары – же мен ананы Ө ң ұ қ ә ңперзентке деген шексіз махаббаты (Зере, лжан – Абай), а а Ұ ғмен іні арасында ы аяусыз адалды (Абай – Оспан) , ле-ғ қ қ ө

лгенше сызат т спеген тамаша досты (Абай – Ербол), ө ү қм гілік махаббат (Абай –То жан), азамат басын сыйлап әң ғжасал ан арымтасыз жа сылы (Абай – Салтанат), ғ қ қ қерегеспен кек алу (Т кежан малын уып кету, Оразбай аулын ә қ әшабу), жігіттікті л ззатты т ндері (Абай – уанды ), серілік ң ә ү Қ қрахаты (салбурын а шылы ), а ынды шабытты т тті ң қ қ қ ң әс ттері ( ле ту ан мезгілдер), биік нмен ауыш ан ба ыт ә ө ң ғ ә қ қ қ(Біржанны келуі, йгерімні Татьяна нін салуы), ту ан ң Ә ң ә ғжерді ысты ша ы (жайлау суреттері) секілді сан алуан ң қ құ ғкез-кезе дер романда айры ша бейнелі, ке тынысты, ң қ ң

рнекті, ыр а ты бай тілмен, д ст рлі прозаны реалистік ө ғ қ ә ү ңдістерімен, зор шабытпен суреттеледі. ә

Кітапханадағы Абай

«Абай жолы» романыны поэтикасың«Абай жолы» эпопеясыны поэтикасы ж не оны жазылу тарихы»ң ә ң , монографиялы зерттеу. Авторы З. Ахметов. 1984 ж. орыс тілінде « ылым» қ Ғбаспасынан жары к рген. Е бекте “Абай жолы”эпопеясыны кейбір қ ө ң ңпоэтикалы м селелері идеялы -к ркемдік ерекшеліктері, кейіпкерлердін қ ә қ өобраздарын сомдау, сюжеттік композициялы рылысы шы арманы қ құ ғ ңжазылу тарихымен байланысты талдан ан. М нымен коса романны ғ ұ ң

зіндік ерекшеліктерінен туындайтын авторды т пкі ойы, оны ж зеге ө ң ү ң үасуы, к ркемдік шынды пен тарихи шынды ты абысып, жарасым табуы, ө қ қ ң қтарихи т л аны образы, тарихты жасаушы халы ты релі жан-жа ты ұ ғ ң қ ң қ

арастырыл ан. Сондай-а эпопеяны , оны жеке кітаптарыны қ ғ қ ң ң ңжариялану тарихы, олжазбаны са тал ан н с аларын ой елегінен ткізу, қ ң қ ғ ұ қ ө

аза ша т пн с а мен орысша аудармасын салыстыру, М хтар уезовты қ қ ү ұ қ ұ Ә ңроманда бір атар к ркемдік шешім табуына себепші бол тан Абай қ өшы армашылы ы ж ніндегі ылыми-зерттеу е бектерін талдау зерттеуші ғ ғ ө ғ ңназарынан тыс алма ан. Жалпы ап анда, монографияда к ркемді қ ғ ғ ө қхарактер шынды ы мен тарихи шынды , тари хи т л а а М хтар ғ қ ұ ғ ғ ұ

уезовты к з арасы, эпопеяда ы к ркемдік-идеялы ж йені бірлігі Ә ң ө қ ғ ө қ ү ңтуралы м селелерге баса ке іл аударыл ан. Кітапты жауапты редакторы ә ң ғ ң3. Кедрина, пікір жаз ан Е. Лизуно ва. К лемі 13,9 баспа таба , таралымы ғ ө қ1500 дана.

Назарлары ызң ға

ра мет!!!қ