ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ

(1939- 1945)Ιάκωβος Χονδροματίδης

Ε Κ Δ Ο Σ Η ΤΟΥ Π Ε Ρ Ι Ο Δ Ι Κ Ο Υ « Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Κ Α ΘΕΜΑΤΑ»

ΠεριεχόμεναΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΙΣ ΚΑΤΩ ΧΩΡΕΣ

Ο ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΦΑΣΙΣΜΟΣ

ΓΒΒΒΡΒΒΪ mmmΟΙ ΙΡΛΑΝΔΟΙ ΚΑΙ ΤΟΓ’ ΡΑΙΧ

■Η

'Λ'·.. · '

ι . . .

S £ -'V ’

Ο ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΙΣ ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ____ .____________ ____ . .. .....

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ

Η ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ «ΣΤΑΥΡΩΤΑ ΒΕΛΗ»

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6

8

24

38

52

54

70

78

81

82

Εισαγωγή

Νεαρές Δανέζες συζητούν με άνδρες της Βέρμαχτ λίγο μετά την κατάληψη της χώρας τους από τους Γερμανούς (9 Απριλίου 1940).

το γεγονός ότι ο φασισμός (σε αντίθεση με άλ­λες θεωρίες) δεν προορίζεται για εξαγωγή, δεν απέκτησαν ποτέ σημαντική επιρροή.

Υπήρξαν όμως και κινήματα όπως το ουγ­γρικό «Σταυρωτά Βέλη» ή το Βελγικό «Rex» του Λεόν Ντεγκρέλ με αξιοσημείωτη παρουσία και νέους, δυναμικούς ηγέτες.

Μετά την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέ­μου, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι που εκδηλώ­θηκαν ως εθνικοσοσιαλιστές συνεργάσθηκαν με το Γ Ράιχ. Η σοβιετική εισβολή στη μακρινή Φινλανδία τον χειμώνα του 1939, δημιούργησε ένα κλίμα πανικού και φόβου στους Ευρωπαί­ους αντικομμουνιστές. Κατά εκατοντάδες κα­τατάχθηκαν ως εθελοντές για να υπερασπι-

σθούν στην παγωμένη τούνδρα την ελευθερία του Βορρά. Και ό­ταν το καλοκαίρι του 1941 άρχιζε η γιγαντομαχία των δύο κόσμων (του Γ’ Ράιχ και της Σοβιετικής Ενωσης), εκδηλώθηκε για πρώτη φορά μια μοναδική πολεμική α­δελφότητα και σταυροφορία. Με τους Γερμανούς στρατιώτες ενώ­θηκαν εθελοντές από κάθε γωνιά της Ευρώπης για να συμμετά- σχουν σ’ αυτό τον αγώνα. Αμού­στακα παιδιά, φαλαγγίτες της Μα­δρίτης, Γάλλοι ευγενείς και σκλη- ροτράχοι Νορβηγοί, όλοι τους θ έ ­λησαν να γευθούν την εμπειρία ε­νός «έπους». Ολοι αυτοί οι νεαροί

άνδρες που διέτρεξαν στις ρωσικές στέπες, εί­χαν την απαίτηση μετά τον πόλεμο ν ’ αποκτή­σουν μια ελεύθερη πατρίδα.

Υπήρξαν βέβαια και τυχοδιώκτες, όπως και οι μαυραγορίτες που ξεσήκωσαν και προκάλε- σαν το κοινό αίσθημα με την επαίσχυντη συ­μπεριφορά τους. Αυτή η κατηγορία όμως στιγ­μάτιζε πάντοτε κάθε εξέγερση ή περίοδο της Ιστορίας.

Γι’ αυτό τον λόγο η διερεύνηση αυτής της συνεργασίας πρέπει να γίνει με νηφαλιότητα και αντικειμενικότητα, και με πνεύμα συναίνε­σης.

Εχουν περάσει περισσότερα από 60 χρό­νια από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πο­λέμου και όλο και συχνότερα τίθεται

από ιστορικούς και ερευνητές το ερώτημα, ποιο ήταν το κίνητρο που ώθησε χιλιάδες Ευ­ρωπαίους να συνεργασθούν με το Γ’ Ράιχ σ’ έ­ναν πόλεμο που διηύθυνε η Γερμανία. Για να α­παντηθεί το ερώτημα αυτό, πρέπει να λάβου­με υπόψη τις πολιτικές εξελίξεις και τα δρώμε­να εκείνης της εποχής. Στις περισσότερες ευ­ρωπαϊκές χώρες εμφανίσθηκαν φασιστικά κι­νήματα που μισούσαν τους φιλελεύθερους όσο και τους κομμουνιστές, για διαφορετι­κούς όμως λόγους. Για τους φασίστες, ο κομ­μουνισμός ήταν το απόλυτο κακό, ενώ οι φιλε­

λεύθεροι, με τη φυσική τους απροθυμία να χρησιμοποιήσουν βία, φαίνονταν στα μάτια των φασιστών ανίκανοι να προστατεύσουν ένα έθνος απέναντι στους κομμουνιστές και γ ι’ αυ­τό επικίνδυνοι.

Τα πιο πολλά κινήματα είχαν ως πρότυπο τον ιταλικό φασισμό και τον γερμανικό εθνικοσο­σιαλισμό, ενώ το πολιτικό τους πρόγραμμα έκα­νε λόγο για μια εξωτερική πολιτική εμπνευσμέ­νη από την εθνική ισχύ και το εθνικό μεγαλείο. Ωστόσο, έχοντας να αντιμετωπίσουν ένα πολιτι­κό σύστημα εντελώς εχθρικό απέναντι τους και την κλασική παθογένεια του φασισμού, δηλαδή

6

m «M, s 9>M . „■« iäj

Ανθη για Γερμανούς μοτοσικλετιστές σ’ ένα χωριό της Ουκρανίας, τον Ιούνιο του 1941.

Η είσοδος του Συντάγματος των SS «Der Fuehrer» στο Αμστερνταμ

(20 Μαϊου 1940).

Η είσοδος του Γερμανικού Στρατού στο Κάουνας της Λιθουανίας, στις 26 Ιουνίου 1941, συνοδεύτηκε από αλαλαγμούς χαράς και χειροκροτήματα ενθουσιασμού του πλήθους.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (193*1945)

Συνεργάτες ίων Ναζίστις Κάτω Χώρες

Θριαμβευτική είσοδος του Λεόν Ντεγκρέλ στη

βελγική πρωτεύουσα (1η Απριλίου 1944) μαζί με τα μικρά παιδιά του.

Ο ΛΕΟΝ ΝΤΕΓΚΡΕΛ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΜΜΑ «REX» ΣΤΟ ΒΕΛΓΙΟ

Χωρίς αμφιβολία, ο Λεόν Ντεγκρέλ ήταν έ­νας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού φασισμού και μέχρι σήμερα α- ποτελεί μέρος του μύθου που περιβάλλει τους εθελοντές των Waffen SS.

Ο Ντεγκρέλ γεννήθηκε στις 15 Ιουνίου 1906 στην Μπουγιόν (Bouillon) του Βελγίου και ήταν γιος της πολύτεκνης οικογένειας ενός παραγω­γού μπύρας. Αφού σπούδασε Φιλοσοφία και Λο­γοτεχνία στο περίφημο Πανεπιστήμιο της Λου- 6αίν, το 1931 έγινε διευθυντής του Καθολικού εκδοτικού οίκου «Rex». Στις στήλες των εφημε­ρίδων του, της «Rex», της «Vlan» και της «Sorees», δημοσίευσε θυελλώδη άρθρα κατά του μαρξισμού στα οποία δεν παρέλειπε να επι­κρίνει τον ανώτερο κλήρο για τη διαφθορά και την ολιγωρία που έδειχνε απέναντι στα μεγάλα ζητήματα της βελγικής κοινωνίας. Από τότε ο Καθολικός κλήρος, ενοχλημένος από τον ριζο­σπαστισμό του Ντεγκρέλ, έγινε ο πιο φανατικός

πολέμιός του, πολύ περισσότερο από τους μαρ­ξιστές αντιπάλους του. Διαπιστώνοντας ο Ντε- γκρέλ την ανάγκη ανανέωσης της πολιτικής ζω­ής στη χώρα του, ίδρυσε το 1935 το δικό του κί­νημα, το «Christus Rex». Το κόμμα των ρεξιστών ήταν οργανωμένο φασιστικά, είχε κορπορατιστι- κές τάσεις και στρεφόταν εναντίον όλων των παλαιών κομμάτων. Με μια άνευ προηγουμένου προπαγανδιστική εκστρατεία, η οποία λόγω των πενιχρών οικονομικών μέσων στηριζόταν περισ­σότερο στην προσωπική ρητορική δεινότητα του Ντεγκρέλ, το κίνημα βρήκε ανταπόκριση στις πλατιές λαϊκές μάζες. Στις εθνικές εκλογές της 25ης Μαϊου 1936, οι ρεξιστές είχαν ως αντι­πάλους τους σοσιαλιστές, τους Καθολικούς και όλα τα παλαιό κόμματα. Παρόλα αυτά, είχαν μια αξιοσημείωτη παρουσία, κερδίζοντας το 11,49% των ψήφων και εκλέγοντας 21 βουλευτές. Τον ε­πόμενο χρόνο, σε αναπληρωματικές εκλογές, ο Ντεγκρέλ κέρδισε το 20% των ψήφων και προ- κάλεσε τον πολιτικό κόσμο του Βελγίου.

Στις 9 Οκτωβρίου 1936 συναντήθηκε με τον Γκαίμπελς στην Κολωνία και αποφάσισε να επα-

8

ναλάβει την πορεία του Μουσολίνι προς τη Ρώ­μη, αυτή τη φορά προς τις Βρυξέλλες. Η Βελγική κυβέρνηση όμως αντέδρασε και η πορεία δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Στις εκλογές του 1939, το κίνημα του Ντεγκρέλ έχασε τις 17 από τις 21 έδρες του στο κοινοβούλιο.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής προέλα­σης στη Δύση (1940), ο Ντεγκρέλ συνελήφθη από τη Βελγική Αστυνομία και μεταφέρθηκε σε 22 διαφορετικές φυλακές. Τελικά παραδόθηκε στις γαλλικές Αρχές οι οποίες τον μετέφεραν στο αρχηγείο της Μυστικής Αστυνομίας, στην πόλη Λίλ. Μερικές εβδομάδες μετά τη συνθη­κολόγηση ο Ντεγκρέλ απελευθερώθηκε και ε­πέστρεψε στην πατρίδα του. Με γερμανική εν­θάρρυνση επανασύστησε το κόμμα του και προέβη μαζί με τον Φλαμανδό πολιτικό ηγέτη Χέντρικ ντε Μαν σε μια σύμπραξη μεταξύ σο­σιαλιστών και ρεξιστών για την ανανέωση της πολιτικής ζωής στη χώρα του. Απώτερος στόχος των δύο πολιτικών ήταν η δημιουργία μιας νέας ομοσπονδίας στην οποία κάθε κοινότητα θα διατηρούσε την αυτονομία της και την εθνικό­τητά της.

Οι Γερμανοί επέτρεψαν στον Ντεγκρέλ να εκδώσει μια νέα εφημερίδα, την «Pays Reel», και να συγκροτήσει μια πολιτοφυλακή από παλαιά μέλη του κόμματός του, την «Garde Wallone». Σύντομα η πολιτοφυλακή ξεπέρασε τα 4.000 μέ­λη και, μαζί με τη φλαμανδική πολιτοφυλακή

του VNV, αποτέλεσε μια διόλου ευκαταφρόνητη δύναμη για τις κατοχικές Αρχές. Η ώρα όμως του Ντεγκρέλ σήμανε λίγο μετά τη γερμανική ει­σβολή στη Σοβιετική Ενωση. Στην πρόσκληση της νέας πανευρωπαϊκής σταυροφορίας, ο Ντε- γκρέλ ήταν από τους πρώτους που κατατάχθη­καν στα Waffen SS. Στις 8 Αυγούστου 1941 οι πρώτοι 800 Βαλλόνοι εθελοντές με τον Ντε- γκρέλ εγκατέλειψαν τη βελγική πρωτεύουσα για το στρατόπεδο εκπαίδευσης του Μέζεριτς. Λίγο αργότερα η μονάδα τους ενσωματώθηκε στη Βέρμαχτ ως 373ο Βαλλονικό Τάγμα Πεζικού και τον Νοέμβριο του 1941 οι Βαλλόνοι μεταφέρθη­καν στο Ανατολικό μέτωπο (Ντζεντσισκόγιε).Πολύ σύντομα, ο Ντεγκρέλ θα δικαίωνε τις προσδοκίες των Γερμανών. Τον Φεβρουάριο του 1942 λιγότεροι από 500 άνδρες του θα απέκρου- αν νικηφόρα 4.000 Σοβιετικούς και θα κατέστρε­φαν 14 εχθρικά άρματα μάχης. Για το αστείρευ­το κουράγιο και την ιδιαίτερη ανδρεία του ο Ντεγκρέλ κέρδισε τον Σιδηρού Σταυρό Α’ Τάξης, αλλά οχεδόν ένα τρίτο των ανδρών του έχασε τη ζωή του στις αφιλόξενες ρωσικές στέπες.

Τον Μάιο του 1942, ο Ντεγκρέλ ήταν υπολο- χαγός και πολεμούσε στο μέτωπο του Ντον και στον Καύκασο. Οι απώλειες όμως του τάγματός του ήταν πολύ υψηλές και οι Γερμανοί άλλαξαν το όριο ηλικίας για τους νεοσύλλεκτους. Ετσι, την άνοιξη του 1943, 1.600 Βαλλόνοι εθελοντές συγκρότησαν μια Λεγεώνα και ενσωματώθηκαν

Το βράδυ της 21ης Φεβρουάριου 1944, ο Ντεγκρέλ τιμή&ηκε προσωπικά από τον Χίτλερ με τον Σταυρό των Ιπποτών.Στη φωτογραφία διακρίνονται ο στρατηγός των Waffen SS Χέρμπερτ O t t o Γκίλλε και ο αξιωματικός - σύνδεσμος των Waffen SS στο αρχηγείο του Χίτλερ, Χέρμαν Φέγκελαϊν.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945)

στον Γερμανικό Στρατό ως 55η Ταξιαρχία των SS, «Wallonien».

Τον Ιανουάριο του 1944 60.000 Γερμανοί στρατιώτες κυκλώθηκαν στον θύλακα του Τσερ κάσυ με άμεσο κίνδυνο αιχμαλωσίας τους από τους Σοβιετικούς. Οι Γερμανοί αποφάσισαν τη διάσπαση του κλοιού και οι Βαλλόνοι του Ντε- γκρέλ θα είχαν ρόλο οπισθοφυλακής. Την ημέ­ρα της εξόδου, ο Ντεγκρέλ ήταν ξαπλωμένος σ’ ένα κρεβάτι εκστρατείας με σπασμένα πλευρά και υψηλό πυρετό. Ωστόσο, πήγε στο σημείο ό­που η μάχη μαινόταν με τη μεγαλύτερη λύσσα και, με το όπλο στο χέρι, αντιμετώπισε τα στίφη των Σοβιετικών δίπλα στους συντρόφους του. Οι γερμανικές δυνάμεις σώθηκαν από ολοκλη­ρωτική καταστροφή χάρη στην παρέμβαση και την προσωπική αυτοθυσία των Βέλγων συμπο­λεμιστών τους. Το τίμημα ήταν όμως βαρύτατο, καθώς επέζησαν μόνο 632 Βαλλόνοι. Συγκινημέ- νος από την αυτοθυσία του Ντεγκρέλ, ο Χίτλερ τον κάλεσε στις 20 Φεβρουάριου 1944 στο αρχη­γείο του, στο Ράστενμπουργκ της Ανατολικής Πρωσσίας, και του απένειμε τον βαθμό του λο­χαγού μαζί με την ανώτατη τιμητική διάκριση, τον Σταυρό των Ιπποτών. Φεύγοντας για το μέ­τωπο, ο Χίτλερ του έσφιξε το χέρι και του είπε: «Αν είχα ένα γιό, θα ήθελα να ήταν σαν εσάς».

Στις 2 Απριλίου η ταξιαρχία των Βαλλόνων, με επικεφαλής τον Ντεγκρέλ, παρέλασε υπό τις επευφημίες χιλιάδων Βέλγων στις λεωφόρους των Βρυξελλών. Ο Ντεγκρέλ γράφει στις ανα­μνήσεις του: «Η ταξιαρχία έκανε τη ζωηρή είσο­δό της στη βιομηχανική πόλη του Σαρλερουά το μεσημέρι και ανανέωσε τον όρκο της πίστης στο εθνικοσοσιαλιστικό ιδεώδες στη Γκραν Πλας. Κατόπιν, εκατοντάδες τεθωρακισμένα κύλησαν βιαστικά διαμέσου της βαλλονικής Μπραμπάντ, με το μεγάλο λιοντάρι του Βατερλώ να μας πα­ρακολουθεί να περνάμε από την κορυφή του υ­ψώματος του. Συλλογισθήκαμε όλους τους ή- ρωες που είχαν πολεμήσει σε αυτά τα πλούσια χωράφια σε περασμένες εποχές, όπως εκείνες που είχαμε μόλις περάσει πολεμώντας μέσα στη ρωσική λάσπη. Εκείνη η λάσπη ήταν μακριά, ω­στόσο τα τεθωρακισμένα μας ήταν φορτωμένα με άνθη. Στρέμματα από κλαδιά βελανιδιάς, ύ­ψους δύο μέτρων, κοσμούσαν τα τεθωρακισμέ­να. Σειρές από νεαρά κορίτσια που μας καλωσό­ριζαν με ζωηρά μάτια, μας περίμεναν στις παρυ­φές των Βρυξελλών. Το κέντρο της πρωτεύου­σας ήταν μια θάλασσα από πρόσωπα και σημαί­ες. Τα πάντσερ μετά βίας μπορούσαν να περά- σουν ανάμεσα στις δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων που είχαν σπεύσει να δουν και να επευφημή­σουν ξέφρενα τους στρατιώτες μας. Το πλήθος στριφογύριζε σαν τη θάλασσα, φωνάζοντας και ρίχνοντας χιλιάδες ρόδα, τα πρώτα, τα γλυκύτε­

ρα και τα πιο τρυφερά ρόδα, που προαναγγέ- λουν τις λαμπρές ημέρες της άνοιξης». Πέντες μήνες αργότερα, το ίδιο ακριβώς πλήθος θα εκ­δήλωνε τον ενθουσιασμό του για την απελευθέ­ρωσή του από τα συμμαχικά στρατεύματα.

Μετά την απόβαση των Συμμάχων στη Νορ- μανδία και καθώς τα συμμαχικά στρατεύματα πλησίαζαν στα σύνορα του Γ’ Ράιχ, περισσότε­ροι από 200.000 Βέλγοι κατέφυγαν στη Γερμανία. Ανάμεσά τους ήταν και ο αναπληρωτής αρχηγός του «Rex», Βίκτορ Ματίς. Μέχρι τα τέλη Αυγού- στου του 1944, η αντίσταση είχε εκτελέσει 740 ρεξιστές και ήταν διάχυτος ο φόβος μεταξύ των Βέλγων που είχαν ταχθεί στο πλευρό του Αξονα. Στο μεταξύ, ο Ντεγκρέλ και οι άνδρες του έδι­ναν μια ατελείωτη σειρά απελπισμένων μαχών κατά των Σοβιετικών. Οι περισσότεροι από αυ­τούς πέθαναν χωρίς να τους κλάψει κανείς.

Στις 2 Μαϊου 1945 τα υπολείμματα της Βαλ­λονικής Ταξιαρχίας υποχώρησαν στη Δανία. Από εκεί ο Ντεγκρέλ με μερικούς συντρόφους του πέρασε στη Νορβηγία και, κάτω από μυθιστορη­ματικές συνθήκες, πέταξε στις 8 Μαϊου μ’ ένα α­εροπλάνο προς την Ισπανία. Το αεροπλάνο του, ύστερα από μια δραματική πτήση 2.800 χιλιομέ­τρων, έπεσε σε μια παραλία του Σαν Σεμπαστιάν και ο ίδιος τραυματίσθηκε σοβαρά. Επέζησε ως εκ θαύματος και βαθμιαία ξανάρχισε τη ζωή του στην εξορία. Πέθανε αμετανόητος και υπέργη- ρος λίγο πριν από την αυγή του 21ου αιώνα, πι­στεύοντας ότι κάποια ημέρα οι αγώνες του θα δικαιώνονταν.

Ο ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΟΛΛΑΝΔΙΑ

Σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα, εκτός της Γερμανίας, δεν υπήρχαν τόσοι πολλοί εθνικοσο- σιαλιστές όπως στη γειτονική Ολλανδία. Επτά πολιτικοί σχηματισμοί και οργανώσεις, ακριβή α­ντίγραφα του Γερμανικού Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος (NSDAP), διεκδίκησαν από τις αρχές του 1930 την ψήφο του ολλανδικού λαού. Σχε­δόν όλα είχαν την ονομασία «Εθνικοσοσιαλιστι- κό Ολλανδικό Κόμμα των Εργατών». Τα περισσό­τερα ήταν μικρές ομάδες, τα μέλη των οποίων αποτελούσαν και την ηγετική ομάδα. Οι πιο σο­βαρές κινήσεις αυτού του χώρου ήταν το κόμμα του ταγματάρχη Κρούιτ (Kruyt) και η κίνηση του δόκτορα Ράπαρντ (Rappard). Και οι δύο επιδίω­καν την ένταξη της Ολλανδίας στη Μεγάλη Γερ­μανία (Grossdeutschland). Ομως, πολύ σύντομα, οι Γερμανοί συνειδητοποίησαν ότι καμία από τις δύο εθνικοσοσιαλιστικές ομάδες δεν διέθετε την επιθυμητή απήχηση στον πληθυσμό, ώστε να χρησιμοποιηθεί κατάλληλα. Η προσοχή της γερμανικής ηγεσίας στράφηκε σε μια άλλη ορ-

γάνωση του χώρου, η οποία σταδιακά κατέκτησε την εμπιστοσύνη της εργατικής μάζας: τη «Nationaalsocialistische Beweging» («Εθνικοσο- σιαλιστική Κίνηση») (NSB), του μηχανικού Αντον Αντριαν Μούσερτ (Anton Andriaan Mussert).

Χρονικά η πρώτη εθνικοσοσιαλιοτική ομάδα στην Ολλανδία ήταν η «Nationaal Socialistische Nederlandse Arbeiderspartij» (NSNAP) του Ρίντερ 6αν Ράπαρντ (Ridder van Rappard). Ο Ράπαρντ, γεννημένος στην Ιάβα (το 1899) όπου βρισκόταν ο πατέρας του ως μηχανικός της ολλανδικής κυ­βέρνησης, από πολύ νωρίς προσανατολίσθηκε στην «ιδεολογία του δρόμου». Επιστρέφοντας στην Ευρώπη σπούδασε πολιτικές επιστήμες στα πανεπιστήμια του Λέιντεν, της Βιέννης, του Μονάχου και του Βερολίνου. Το 1931 ίδρυσε μα­ζί με τον Ανταλμπερτ Σμιτ (Adalbert Smit) το NSNAP. Στο νεοϊδρυθέν κόμμα υιοθέτησε τα α­ντίστοιχα 25 «σημεία» του γερμανικού NSDAP. Το κόμμα του Ράπαρντ συγκροτήθηκε με βάση τον αντισημιτισμό, τον αντικαπιταλισμό, τον α- ντικοινοβουλευτισμό και τον αντιμπολσεβικι- σμό. Το πρώτο σημείο του καταστατικού έκανε αναφορά στην ένωση όλων των Ολλανδών σε ένα μεγάλο ολλανδοφλαμανδικό Ράιχ. Το δεύτε­ρο σημείο εκδήλωνε την επιθυμία του ολλανδι­κού λαού να συνεργασθεί στενά με τους «αδελ­φούς» γερμανικούς λαούς (Γερμανούς, Ελβε­τούς και Σκανδιναβούς), ως φορείς ενός νέου πολιτισμού μέσα σε μια ομοσπονδιακή ένωση που θα διαφύλασσε τις παραδόσεις και τις αξίες των γερμανικών λαών. Το ενδέκατο σημείο του προγράμματος στρεφόταν εναντίον της ελεύ­θερης αγοράς και μιλούσε για την ανάγκη μιας «περιορισμένης με κρατικές παρεμβάσεις ελεύ­θερης αγοράς», κυρίως με τους «αδελφούς γερ­μανικούς λαούς».

Το 80% των μελών του NSNAP ήταν εργάτες που δίχως αμφιβολία είχαν εντυπωσιασθεί από το κοινωνικό πρόγραμμα του κόμματος. Οταν η ολλανδική κυβέρνηση (κατ' εντολήν των Βρετα­νών) διέλυσε το NSNAP, η οργάνωση βρισκόταν σε φθίνουσα πορεία - είχε μόλις 1.000 τακτικά μέλη. Ο Ράπαρντ αναγκάσθηκε να καταφύγει στη Γερμανία, όπου ανέλαβε υπηρεσία στο Τμή­μα Αντικατασκοπίας Εξωτερικού (Auslands­abwehr) του Γερμανικού Στρατού. Μετά την κα­τάληψη της Ολλανδίας από τους Γερμανούς επέ­στρεψε στην πατρίδα του και αφιερώθηκε στην επαναδραστηριοποίηση του κόμματός του. Πολύ σύντομα τα αρχικά 1.000 μέλη έγιναν 15.000.

Η Αγωνιστική Ομάδα Εφόδου της οργάνωσης μετονομάσθηκε, κατά το γερμανικό πρότυπο, σε SA. Τα μέλη της φρουράς του Ράπαρντ έφεραν τη μαύρη στολή των κομματικών λειτουργών του NSDAP. Στις 10 Μαρτίου 1941 ο αρχηγός του NSNAP κατατάχθηκε εθελοντικά με τον βαθμό

του oberscharfuehrer (λοχία) στη Μεραρχία «Nederlandsche SS». Οι αντισημιτικές ενέργειες των στελεχών του NSNAP άρεσαν στους Γερμα­νούς, με αποτέλεσμα οι Αρχές κατοχής να εν­θαρρύνουν την κατάταξη όλο και περισσότερων Ολλανδών στα SS. Ο Ράπαρντ έλαβε μέρος στην εκστρατεία της Βέρμαχτ στα Βαλκάνια, μαχόμε- νος στις γραμμές της Μεραρχίας «Leibstandarte Adolf Hitler» του Ζεπ Ντήτριχ (Sepp Dietrich).

Στο μεταξύ προέκυψαν σοβαρές διαφωνίες ανάμεσα στο NSNAP και το NSB του Μούσερτ. Ο τελευταίος δεν μπορούσε σε καμία περίπτωση να υπομένει την ύπαρξη ενός ανταγωνιστικού κόμματος στον ίδιο χώρο όπως ήταν το NSNAP. Γι' αυτόν τον λόγο στη συνάντηση που είχε στις 12 Δεκεμβρίου 1941 με τον Χίτλερ ζήτησε τη διάλυση του «Nationaal Socialistische Nederlandse Arbeiderspartij». Οι λεπτομέρειες αυτής της συ­νάντησης δεν έγιναν ποτέ γνωστές. Είναι από­λυτα βεβαιωμένο όμως πως δύο ημέρες αργότε­ρα, αμέσως μετά την επιστροφή του Μούσερτ από το Βερολίνο, οι γερμανικές Αρχές διέταξαν την άμεση διάλυση του NSNAP, που είχε ως α­ποτέλεσμα την προσχώρηση των περισσότερων μελών του κόμματος στο αδελφό NSB. Οι υπό­λοιπες εθνικιστικές οργανώσεις τυπικά υπήρ­χαν ακόμη, σταδιακά όμως έχασαν την όποια ε­πιρροή διέθεταν στην πολιτική σκηνή και σύ­ντομα αυτοδιαλύθηκαν.

TO NSB ΚΑΙ Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΡΤ

Το κόμμα του Μούσερτ ήταν ένα από τα πρώτα εθνικοσοσιαλιστικά κόμματα στην Ευρώ­πη, αφού συγκροτήθηκε το 1931. Ο ιδρυτής του καταγόταν από το Βέρκενταμ (Werkendam) και σπούδασε μηχανολογία στο Πολυτεχνείο του

Προηα γανδιστική αψίσα κατάταξης στη βελγική ταξιαρχία των Waffen SS, « Wallonien».

BRIGADEWALLONE

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ NAZI ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945)

Ο Ολλανδός ε&νικοσοσιαλιστής Αντον Μούσερτ.

Ντελφτ. Εξαιτίας των πολιτικών του δραστηριο­τήτων παύθηκε από την υπηρεσία του στην Ου­τρέχτη, όπου εργαζόταν ως μηχανικός.

Στις 14 Δεκεμβρίου 1931 ο Μούσερτ μαζί με τον Γκέελκερκεν (Geelkerken) και δέκα άλλους εθνικοσοσιαλιστές ίδρυσε το NSB («Nationaal Socialistische Beweging»), Αντί του αγκυλωτού σταυρού επιλέχθηκε ως έμβλημα του νέου κόμ­ματος ο λέοντας (Neulen) με τα αρχικά γράμματα της οργάνωσης - NSB. Η προσφώνηση «Hou Zee», που προερχόταν από τον 17ο αιώνα, υιο- θετήθηκε ως κομματικός χαιρετισμός. Τα μέλη του κόμματος φορούσαν τη μαύρη στολή των Ιταλών μελανοχιτώνων. Το πολιτικό πρόγραμμα του NSB αποτελείτο από τέσσερα σκέλη: πίστη στον Θεό, αγάπη στην πατρίδα, εργασία για ό­λους και κράτος πρόνοιας και αλληλεγγύης. Τε­λικός σκοπός ήταν η «πραγματοποίηση της λαϊ­κής κοινότητας μέσα από το συντεχνιακό κρά­τος». Παράλληλα κήρυσσε τον διμέτωπο αγώνα εναντίον του μαρξισμού και του φιλελευθερι­σμού. Το κόμμα εγγυόταν την ιδιωτική περιου­σία όλων των Ολλανδών, ενώ προσέδιδε ιδιαίτε­ρη σημασία στη φυλετική καταγωγή και στη δια­τήρηση των υπερπόντιων κτήσεων της χώρας. Σε ό,τι αφορούσε την αντιμετώπιση της δημο­κρατίας, το NSB θεωρούσε πως το πολίτευμα αυτό ισοδυναμούσε με τον κοσμοπολιτισμό, τα ισοπεδωτικά ιδανικά και τον στεγνό ωφελιμι­σμό. Η «Εθνικοσοσιαλιστική Κίνηση» του Μού­σερτ προέβαλλε ως εκπρόσωπος ενός νέου πο­λιτικού συστήματος και ταυτόχρονα ως υπερα­σπιστής των παραδοσιακών πολιτιστικών αξιών των Ολλανδών. Σε τελική ανάλυση κήρυσσε και τη βίαιη - αν χρειαζόταν - αντιπαράθεση με τα «κατεστημένα κόμματα της παρακμής».

To NSB πέτυχε σχετικά ικανοποιητικά αποτε­λέσματα στις εκλογικές αναμετρήσεις στις ο­ποίες συμμετείχε. Στις επαρχιακές εκλογές τον Απρίλιο του 1935 το κόμμα συμμετείχε για πρώ­τη φορά και, αφού εκμεταλλεύθηκε στο έπακρο το αντιδημοκρατικό κλίμα στη χώρα, εξέλεξε 44 τοπικούς βουλευτές (από τις 535 έδρες). Σχε­δόν 300.000 Ολλανδοί ψηφοφόροι επέλεξαν την «Εθνικοσοσιαλιστική Κίνηση» του Μούσερτ - ένα καθόλου ευκαταφρόνητο 8%.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 η Ολλαν­δία προσπαθούσε να συνέλθει από τις συνέπει­ες της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1929. Το ποσοστό ανεργίας ήταν ιδιαίτερα υψηλό, το κράτος πρόνοιας ουσιαστικά ανύπαρκτο και τα δημοκρατικά κόμματα είχαν εμπλακεί σε εσωτε­ρικές διαμάχες και πολιτικολογίες. Μεγάλες μά­ζες του ολλανδικού λαού ριζοσπαστικοποιήθη- καν, αποστασιοποιήθηκαν από το σύστημα και εντάχθηκαν σε αντικοινοβουλευτικές οργανώ­σεις. Το μέλλον ανήκε όλο και περισσότερο στις

ιδεολογίες και τους ανθρώπους του «πεζοδρο­μίου».

Το 1937 εκδόθηκε το βιβλίο του αρχηγού του NSB, «De Bronnen van net Nederlandse Nat- ionaalSocialisme», ένα αντίστοιχο «Mein Kampf»: «Για την ψυχική και ηθική ευημερία ενός λαού απαιτείται ισχυρή κυβέρνηση, εθνική υπερηφά­νεια, τάξη, κοινωνική αλληλεγγύη και συνεργα­σία όλων των παραγωγικών τάξεων. Παράλληλα απαιτείται προτεραιότητα των εθνικών ιδεωδών σε σχέση με τα συμφέροντα των κοινωνικών ο­μάδων και προβάδισμα του κοινού συμφέρο­ντος σε σχέση με το ατομικό». To NSB προσανα­τολιζόταν περισσότερο στον ιταλικό φασισμό παρά στον γερμανικό εθνικοσοσιαλισμό, τουλά­χιστον μέχρι το 1938. Εναν μόλις χρόνο πριν ο Μούσερτ μιλούσε περί «χριστιανικού εθνικού κράτους, χωρίς ρατσιστικά ή αντισημιτικά στοι­χεία». Το 1938 όμως, με τη στροφή του κόμμα­τος προς το NSDAP, απαγορεύθηκε η είσοδος των Εβραίων στο κίνημα.

Η οργάνωση στηριζόταν οικονομικά στις ει­σφορές και στις συνδρομές των μελών της. Πο­τέ δεν δέχθηκε «δωρεές» από το εξωτερικό (τη Γερμανία ή την Ιταλία), όπως γινόταν με τη Μό­σχα σε σχέση με τα αδελφά κομμουνιστικά κινή­ματα. Το παράδοξο ήταν ότι μέχρι το 1938 μερι­κοί από τους χρηματοδότες του ήταν Εβραίοι.

Δύο χρόνια μετά την εκλογική επιτυχία του1935 το NSB κατέβηκε στις εθνικές εκλογές του1937. Το ποσοστό που έλαβε ήταν λίγο κατώτερο του αναμενόμενου (4,22%) και εξέλεξε τέσσερις βουλευτές στην Εθνική Βουλή. Στις επαρχιακές εκλογές του 1939 ο Μούσερτ είδε το ποσοστό του να συρρικνώνεται ακόμη πιο επικίνδυνα (3,89%). Κατάφερε όμως - χάρη στο εκλογικό σύ­στημα - να εκλέξει τρεις αντιπροσώπους. Σε αυ­τή την πολιτική ήττα δόθηκαν πολλές ερμηνεί­ες. Οι σημαντικότερες όμως είχαν σχέση με τις δραματικές εξελίξεις στην Ευρώπη, την απήχη­ση της εβραϊκής προπαγάνδας, επειδή παραδο­σιακά η εβραϊκή κοινότητα της χώρας είχε μεγά­λη δύναμη και επηρέαζε τις πολιτικές εξελίξεις, τη σχετική βελτίωση της οικονομίας και τη μείω­ση των ανέργων, αλλά και την αντιπαλότητα των οργανώσεων του εθνικοσοσιαλιστικού χώρου. Φυσικά κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατο­χής ο ρυθμός αύξησης των μελών του NSB ήταν κάτι περισσότερο από ικανοποιητικός: Τα 28.000 καταγεγραμμένα μέλη του Μαϊου του 1940 έγι- ναν 100.000 λίγο πριν από το τέλος του 1942.

Τον Νοέμβριο του 1932 ο Μούσερτ ακολού­θησε το παράδειγμα του Χίτλερ με τη δημιουρ­γία μιας παραστρατιωτικής μονάδας εφόδου, ό­πως τα SA, για την προσωπική του προστασία στο Τουμούλτεν (Tumulten), αλλά και για χρήση στις βίαιες αναμετρήσεις τους κομμουνιστές. Η

12

μονάδα αυτή αρχικά ονομάσθηκε «Weer- baarheids Afdeelingen» και αργότερα «Weeraf- deeling CWA». H WA έφθασε να αριθμεί ως και15.000 άνδρες χωρισμένους σε 12 ταξιαρχίες, και κυριάρχησε στους ολλανδικούς δρόμους μέχρι το 1935. Αγνωστο για ποιο λόγο, ο Μού- σερτ τον χρόνο εκείνο διέλυσε την WA. Η μονά­δα επανασυγκροτήθηκε το 1939 με διαφορετικό όνομα («Mussert-Garde») και δρούσε ως προσω­πική σωματοφυλακή του αρχηγού τού κόμμα­τος. Ουσιαστικά όμως ακολούθησε πάλι τα «βή­ματα» της προκατόχου της, WA. Επικεφαλής της παραστρατιωτικής «Mussert-Garde» ήταν ο Χέ- ντρικ (Χενκ) Φέλντμαγιερ (Hendrik «Henk» Feldmeijer). Ο Φέλντμαγιερ (γεν. 1910), έχοντας τη φήμη του ικανού και αποφασιστικού αξιωμα­τικού, έγινε μέλος του NSB το 1932 με αριθμό μητρώου 479. Η ενέργεια αυτή τού κόστισε τη διαγραφή από τον Ολλανδικό Στρατό, στον ο­ποίο υπηρετούσε με τον βαθμό του ανθυπολο- χαγού.

Χωρίς αμφιβολία ο Φέλντμαγιερ κατά τη συ­γκρότηση της «Mussert-Garde» φανταζόταν πως θα λειτουργούσε όπως τα αντίστοιχα SS. Στην πραγματικότητα μπορούμε να δούμε την «Mussert-Garde» ως τον οργανωτικό πρόδρομο των ολλανδικών SS, εφόσον στην πορεία μετα­βλήθηκε σε SS και ο «Χενκ» Φέλντμαγιερ ήταν ε­κείνος που τα διηύθυνε και είχε τη μεγαλύτερη συμβολή. Δημοσιογραφικό όργανο της WA ήταν η εφημερίδα «De Zwart Soldat». Το αγωνιστικό τραγούδι των ταγμάτων εφόδου «Wa marscheerd» («Η WA βαδίζει») αποτελούσε μια παραλλαγή του γερμανικού «Horst Wessel-Lied» των SS.

Η οργάνωση νεολαίας του κόμματος ονομα­ζόταν «Nationale Jeugdstorm» και συγκροτήθηκε πάνω στα πρότυπα της Χιτλερικής Νεολαίας. Η εφημερίδα του NSB μέχρι το 1936 έφερε τον τίτ­λο «Volk en Vaderland» («Λαός και Πατρίδα»). Αργότερα μετονομάσθηκε «Het Nationaale Dagblad». To NSB λίγο πριν από τον πόλεμο (το καλοκαίρι του 1939) αριθμούσε 80.000 μέλη (έ­νας αριθμός αρκετά εντυπωσιακός αν σκεφθού- με την ισχυρή εβραϊκή παρουσία στη χώρα και τη λυσσαλέα αντίδραση των κατεστημένων κομμά­των). Τα κεντρικά γραφεία του NSB βρίσκονταν στην Ουτρέχτη, που από τότε μέχρι σήμερα πα­ραμένει παραδοσιακό προπύργιο του εθνικοσο- σιαλιστικού κινήματος.

Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΩΝ SS ΚΑΙ Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ

Στις 10 Μαϊου 1940 η Γερμανία εισέβαλε στις Κάτω Χώρες. Πολύ γρήγορα, στις 14 Μαϊου, ο Ολλανδικός Στρατός αναγκάσθηκε να συνθηκο­

λογήσει και η αγγλόφιλη κυβέρνηση διέφυγε στο Λονδίνο. Λίγο αργότερα, στις 19 Μαϊου, διο­ρίσθηκε εκπρόσωπος του Γερμανικού Ράιχ στην κατεχόμενη Ολλανδία ο δόκτορας Ζάυς- Ινκβαρτ (Seyss-lnquart) από τη Βιέννη. Ο Ζάυς- Ινκβαρτ ανέλαβε να διοικήσει τη χώρα με τη βοήθεια τεσσάρων Γερμανών επιτρόπων (generalkommissaren), από τους οποίους οι δύο, ο Βίμερ (Wimmer) και ο Φίσμποκ (Fischbock), ή­ταν υψηλόβαθμα στελέχη των SS. Τρίτος βοη­θός του Ινκβαρτ ήταν ο ανώτατος διοικητής των SS και της Αστυνομίας (Η SS PF), Χανς Αλμπιν Ράουτερ (Hans Albin Rauter). Οταν ο Ράουτερ έ­φθασε στο Αμστερνταμ είχε τον βαθμό του υ­ποστράτηγου των SS (brigadefuehrer). Πολύ σύ­ντομα όμως προήχθη στον βαθμό του obergruppenfuehrer - στρατηγού των Waffen SS. Από τις πρώτες ημέρες της γερμανικής κατοχής επιδίωξε τον έλεγχο της ολλανδικής Αστυνο­μίας. Επιτράπηκαν βέβαια ορισμένες πολιτικές ελευθερίες και η ύπαρξη κάποιων δημοκρατι­κών κομμάτων, πολύ γρήγορα όμως (Ιούνιος 1941) αυτά διαλύθηκαν και αφέθηκαν μόνο οι α­κόμη ελάχιστα δημοφιλείς εθνικοσοσιαλιστές του Μούσερτ.

Στις 20 Ιουλίου 1940 ο Ινκβαρτ διόρισε έναν 45άχρονο πρώην αξιωματικό του Ολλανδικού Αποικιακού Στρατού, τον Ροστ βαν Τόνινγκεν (Rost van Tonningen), αρμόδιο για τη διάλυση των μαρξιστικών κομμάτων. Και ενώ η λειτουργία των δύο κομμουνιστικών κομμάτων της χώρας απαγορεύθηκε σχεδόν αμέσως, ο Ζάυς-Ινκβαρτ ήλπιζε να κερδίσει οπαδούς για τη νέα τάξη πραγμάτων μέσα από την «κολυμβήθρα» του «Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος» (SDAP): «Αν καταφέρουμε», έλεγε, «να κρατήσουμε συγκε­ντρωμένους τους πολίτες στα συνδικάτα και τις κομματικές οργανώσεις του SDAP, τότε το 1/4 ως και το 1/3 των Ολλανδών θα βρί­σκεται υπό τον έλεγχό μας».

Ο Τόνινγκεν φέρθηκε ακόμη πιο έξυπνα. Για να απομαρξιστοποιήσει τους εργάτες και να τους οδηγήσει στον εθνικοσοσιαλισμό, εξαγόρασε τον αριστερών φρονημάτων εκδοτι­κό οίκο «De Arbeiderspers» του Αμστερνταμ και εξέδωσε εφημερί­δες και περιοδικά πάνω στο «πνεύ­μα των ημερών».

Μετά το 1942 οι εθνικοσοσιαλι- στές του Μούσερτ κέρδισαν μια σχετική αναγνώριση από τον πλη­θυσμό και τους Γερμανούς. Ο Μού­σερτ, έχοντας υπό τον έλεγχό του τη σωματοφυλακή του κόμματος («Mussert Garde») αντιμετώπισε αρ­χικά την ύπαρξη των SS στην

Φωτογραφία του Λεόν Ντεγκρέλ τον Φεβρουάριο του 1944 η οποία διανεμή&ηκε στον Τύπο.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 13

Αποχαιρετισμός Ολλανδών εθελοντών των Waffen SS στο Αμστερνταμ. Διακρίνονται ο Μούσερτ (αριστερά) και Ζάυς Ινκβαρτ (δεξιά).

Ολλανδία πολύ ψυχρά, ενώ έδειξε πολύ λίγη συ­μπάθεια στο θέμα της δημιουργίας μιας πολιτι­κής υπηρεσίας SS στη χώρα. Ομως τα Allgemeine SS στη Γερμανία ήταν αποφασισμένα να επιβά­λουν τη συγκρότηση μιας παρεμφερούς οργά­νωσης στις Κάτω Χώρες με κάθε τίμημα, και συ­γκεκριμένα τον σχηματισμό των «Allgemeine SS in Nederland». Η απόφαση αυτή κοινοποιήθηκε στον Μούσερτ από τον ίδιο τον Ινκβαρτ περί τα τέλη Αυγούστου 1940. Ουσιαστικά με εκβιασμό ο Μούσερτ έδωσε τη συγκατάθεσή του και με την ιδιότητα του αρχηγού (Reider) του NSB έθε­σε το κόμμα στην υπηρεσία των ολλανδικών πο­λιτικών SS.

Η μονάδα που δημιουργήθηκε ονομάσθηκε Nederlandsche SS. Επίσημα συγκροτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 1940 και παρουσιάσθηκε ως σχηματισμός (Formatie) των SS. Με αρκετή βε­βαιότητα μπορούμε να πούμε ότι δεν πραγματο- ποιήθηκε κάποια σχετική τελετή, επειδή ο Φέλ- ντμαγιερ έπρεπε να επιλέξει τους άνδρες προ­σωπικά. Οι πρώτοι 150, λόγου χάρη, ήταν πρώην μέλη της «Mussert Garde», ενώ κάποιοι άλλοι α- ποτελούσαν την παλαιά φρουρά της WA. Στα τέ­λη του 1940 και πιθανώς και στις αρχές του 1941, στη νέα μονάδα συμπεριλήφθηκαν μερικές δε­κάδες Ολλανδοί, πρώην εθελοντές της ταξιαρ­χίας SS «Westland» που επέστρεψαν από τη Γερ­μανία. Στην πραγματικότητα αυτό ήταν και ένα από τα σχέδια του Χίμμλερ - η δημιουργία ενός πυρήνα για μια μελλοντική ανασυγκρότηση πολι­τικών SS υπό γερμανικό έλεγχο στην Ολλανδία. Ειδικά οι τελευταίοι, οι εθελοντές της «Westland», ήταν καλοδεχούμενοι στη νεοδημι-

ουργηθείσα μονάδα, επειδή εκτός από την ιδεο­λογική και φυλετική «καθαρότητα», έφεραν μαζί τους εμπειρίες, γνώσεις, τις μεθόδους και τον α­νάλογο τρόπο εκπαίδευσης των γερμανικών SS.

Σύμβουλος και παρατηρητής των ολλανδι­κών SS ήταν ο ταξίαρχος (SS-Stantartenfuehrer) Γιούνκλαους, που την περίοδο εκείνη ανήκε στους επιτελείς του Ράουτερ, ενώ αργότερα προβιβάσθηκε σε HSS PF στο Βέλγιο. Οι υποψή­φιοι των Nederlandsche SS έπρεπε να αποδεί­ξουν τη φυλετικά άρια καταγωγή τους ως το έ­τος 1800, ενώ οι υποψήφιοι αξιωματικοί ως το 1750. Το ύψος τους όφειλε να είναι τουλάχιστον 1,72 μ. και η ηλικία τους μεταξύ 18 και 35 ετών.

Στις 16 Σεπτεμβρίου 1940 ανέλαβε τη διοίκη­ση των SS ο Φέλντμαγιερ. Με ένα άρθρο που δη­μοσίευσε ο «Voormann» (διοικητής) στις 27 Σε­πτεμβρίου στο δημοσιογραφικό βήμα του NSB «Volk en Vaderland» (Λαός και Πατρίδα), παρουσία­σε το νέο κίνημα στον ολλανδικό λαό. Εναν μήνα αργότερα (1 Νοεμβρίου 1940) ο Ινκβαρτ επικύρω­σε και τυπικά την ύπαρξη των Nederlandsche SS και της WA. Θεωρητικά οι δύο παραστρατιωτικοί σχηματισμοί υπάγονταν στο NSB, στην ουσία ό­μως βρίσκονταν υπό την άμεση εποπτεία του έ­μπιστου στον Χίμμλερ, Ράουτερ.

Στις 11 Ιανουαρίου 1941 έγινε η πρώτη επίση­μη παρέλαση στη Χάγη, ενώ ένδεκα ημέρες αρ­γότερα πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη συγκέ­ντρωση στο Stadttheater του Αμστερνταμ, με ομι­λητές επιφανείς αξιωματούχους των SS. Η συ­γκέντρωση έκλεισε με μια επιβλητική πορεία υπό το φως πυρσών στο κέντρο της πόλης. Τον Μάρτιο του 1941 τα SS αριθμούσαν ακόμη μόνο 600 μέλη. Στις 17 Μαϊου 1942, κατά τη διάρκεια μιας τελετής στο Αμστερνταμ, ο Μούσερτ παρέ­δωσε θεαματικά τη διοίκηση των ολλανδικών SS στον Χίμμλερ, χαρακτηρίζοντας την κίνηση αυ­τή ως φυσική ενσωμάτωση των Nederlandsche SS στα αδελφά γερμανικά. Ο Χίμμλερ ανταποδί­δοντας επέτρεψε στο Σώμα των Ολλανδών SS να φέρει τη ζώνη που είχαν οι Γερμανοί συνά­δελφοί του: την SS-Koppel με την επιγραφή «Τι­μή μας είναι η Πίστη». Η πράξη αυτή επιβεβαίω­νε και τυπικά την προσχώρηση των ολλανδικών SS στα αντίστοιχα γερμανικά, μολονότι επίσημα παρέμειναν μέχρι το τέλος του πολέμου τμήμα του NSB. Στη συνέχεια τα μέλη των SS θα ορκί­ζονταν στο πρόσωπο του Αδόλφου Χίτλερ. Ο όρ­κος αυτός, που θα αποτελούσε και το αποκορύ­φωμα της τελετής, ήταν ο εξής: «Αδόλφε Χίτ­λερ, αρχηγέ όλων των γερμανικών λαών, ορκίζο­μαι σε σένα και τους ανώτερους μου που εσύ ε- πέλεξες, πίστη και υπακοή ως τον θάνατο. Με τη βοήθεια του Θεού ας γίνει πράξη». Την επο­χή εκείνη (Μάιος 1942) τα μέλη των ολλανδικών SS υπερέβαιναν τα 750. Σταδιακά απέκτησαν τη

14

φήμη μιας παγγερμανικής οργάνωσης η οποία ε­πιζητούσε την ένωση όλων των γερμανικών φυ­λών μέσα σε ένα μεγάλο γερμανικό Ράιχ. Σε α­ντίθεση, ο Μούσερτ και το NSB αποσκοπούσαν στη δημιουργία της Μεγάλης Ολλανδίας μέσω της ενσωμάτωσης της Φλάνδρας. Οι διαφορετι­κοί στόχοι και επιλογές ανάμεσα στα τοπικά SS και το NSB οδηγούσαν συχνά σε προστριβές, μάλιστα σε τέτοιο σημείο ώστε να μπορεί κάποι­ος να κατανοήσει γιατί ο Μούσερτ ήταν κατά κά­ποιον τρόπο επιφυλακτικός απέναντι στα SS.

Η Ολλανδία ήταν η πρώτη χώρα όπου ο τοπι­κός διοικητής των SS και ο αρχηγός του εγχώρι­ου εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος διαφωνού­σαν σε βασικά θέματα πολιτικής, χωρίς βέβαια η περίπτωση αυτή να είναι και η μοναδική στην κα- τεχόμενη Ευρώπη. Η Nederlandsche SS τον Νο­έμβριο του 1942 μετονομάσθηκε «Germaansche SS en Nederland». Την ίδια εποχή οι από καιρό υ- ποβόσκουσες διαφωνίες ανάμεσα στους Γερμα­νούς και τους Ολλανδούς αξιωματούχους έγι- ναν γνωστές και στον Χίμμλερ προσωπικά. Στις 22 Σεπτεμβρίου 1942 ο Τόνινγκεν με επιστολή του ενημέρωνε τον αρχηγό των SS για τη λαν­θασμένη πολιτική που ακολουθείτο στις κατε- χόμενες περιοχές. Υπεύθυνος - σύμφωνα με τον Τόνινγκεν - ήταν ο Γερμανός επιτετραμμένος για πολιτικές υποθέσεις, Φριτς Σμιτ.

Παρά τα προβλήματα, οι Γερμανοί αναδιορ­γάνωσαν και την Ολλανδική Αστυνομία, δημι­ουργώντας ένα πιο έμπιστο Σώμα, την Κοινοτική Αστυνομία. Η Αστυνομία αυτή οργανώθηκε με βάση στρατιωτικά πρότυπα. Οι άνδρες φορού­σαν μαύρες στολές με κλειστά περιλαίμια, στα οποία υπήρχαν μπλε επιρράμματα με ασημένια αστέρια και μπάρες ως διακριτικά βαθμών. Το πηλήκιο είχε ένα ωοειδές εθνόσημο στα εθνικά χρώματα, με μια φλογοφόρο ροιά στην κορυφή και φύλλα δρυός στο κάτω μέρος. Η Κοινοτική Αστυνομία εκπαιδεύθηκε από τα γερμανικά SS και αρχικά είχε δύναμη περίπου 3.000 ανδρών.

Υπήρχαν και επικουρικές δυνάμεις ασφαλεί- ας, όπως η «Vrijvillige Hulp Politie» («Εθελοντική Βοηθητική Αστυνομία») και η «Kontroll Kommando», που ήταν υπεύθυνη για τον έλεγχο των εθελοντών ή επιστρατευμένων εργατών. Οι άνδρες της «Kontroll Kommando» φορούσαν γκρι στολές με μαύρα επιρράμματα στο πέτο που έ­φεραν τα αρχικά ΚΚ. Μερικές χιλιάδες Ολλανδοί είχαν καταταγεί στη «Wachtabteilung», η οποία δημιουργήθηκε για τη φύλαξη εργοστασίων, φραγμάτων και στρατιωτικών εγκαταστάσεων.

Πιο σημαντική δύναμη ήταν η «Landstorm Nederland», που ιδρύθηκε το 1943 και ενέταξε στις γραμμές της τους καλύτερους άνδρες του NSB και των ολλανδικών SS. Αρχικά οι άνδρες της «Landstorm» φορούσαν τις μαύρες στολές

των σωμάτων στα οποία είχαν καταταγεί προη- Ολλανδοί SSkot0 τη γουμένως (WA, SS, «Κοινοτική Αστυνομία») ή πε- διάρκεια παρέλασης.

ριβραχιόνια στις πολιτικές ενδυμασίες. Σταδια­κά εισήχθησαν οι γκρι στολές με το παραδο­σιακό έμβλημα του NSB, τον λύκο-άγκιστρο. Η «Landstorm» χρησιμοποιήθηκε από τα τοπικά SS στην καταπολέμηση της Αντίστασης και εν- μέρει κατά των Βρετανών αλεξιπτωτιστών στο Αρνεμ το φθινόπωρο του 1944. Καθώς η συμμα­χική προέλαση ήταν αδύνατο να αναχαιτισθεί, η «Landstorm» μαζί με άλλα βοηθητικά τμήματα ενσωματώθηκαν στην 34η Μεραρχία Γρεναδιέ­ρων SS-Freiwilligen «Landstorm Nederland».

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΑρχικά δεν υπήρχε κάποια συγκεκριμένη εκ­

παίδευση για τα ολλανδικά SS. Οι Ολλανδοί εθε­λοντές της Ταξιαρχίας «Westland» των Waffen SS εκπαιδεύθηκαν στο Μόναχο και, εφόσον οι πε­ρισσότεροι από αυτούς ενσωματώθηκαν αργό­τερα στα Nederlandsche SS, μπορεί αυτή η πόλη να θεωρηθεί το πρώτο κέντρο εκπαίδευσης των ολλανδικών SS. Ωστόσο, μόλις την 1η Μάί'ου 1941 δημιουργήθηκε μια σχολή SS αποκλειστικά για Ολλανδούς υποψήφιους: η «Σχολή Avegoor».Αυτή στεγαζόταν σε μια μεγάλη λευκή αγροικία στο Ελλεκομ, κοντά στο Αρνεμ. Είχε σχεδιασθεί ως ένα παραστρατιωτικό εκπαιδευτικό και πολι­τικό κέντρο, όχι μόνο για τους εθελοντές SS, αλ­λά και για τα μέλη του NSB, την Αστυνομία κ.ά. Η διδασκαλία απαιτούσε 1-6 εβδομάδες (ανάλογα με τους υποψηφίους και το αντικείμενο εκπαί­δευσης). Οι κύκλοι των μαθημάτων αφορούσαν ιδεολογικά και φυλετικά ζητήματα, τη γερμανική ιστορία, τη γοτθική μυθολογία κ.ά.

Στην παραστρατιωτική εκπαίδευση, η σωμα­τική εκγύμναση των υποψηφίων διαδραμάτιζε τόσο σημαντικό ρόλο, ώστε τον Ιούλιο του 1943 μια έκθεση ενός πληροφοριοδότη των συμμαχι­κών μυστικών υπηρεσιών περιέγραφε τη «Σχολή Avegoor» ως στρατόπεδο «σωματικής ενδυνά-

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 15

Ολλανδοί SS.

μωσης» (physical training camp) των εθελοντών SS. Τον Μάρτιο του 1943 το όνομα της Σχολής, που ήταν «SS-Στρατόπεδο Εκπαίδευσης Avegoor», άλλαξε. Τα μαθήματα και η εκπαίδευ­ση για τους υποψήφιους παρέμειναν ως είχαν. Η καινοτομία ως προς τον τρόπο λειτουργίας της ήλθε τον Σεπτέμβριο του 1944. Τα δυτικά σύνο­ρα του Ράιχ απειλήθηκαν για πρώτη φορά και η Σχολή μεταφέρθηκε εσπευσμένα για περισσό­τερη ασφάλεια στο Hoogeven της επαρχίας Drenthe. Τη φορά αυτή η εκπαίδευση έγινε ολο­κληρωτικά στρατιωτική, επειδή η έλλειψη αν- δρών για τα SS έφθανε πια στο σημείο της αι­μορραγίας. Επρεπε να βρεθεί τρόπος να προ- σελκύσουν νέους εθελοντές από το NSB και αυ­τοί να εκπαιδευθούν στρατιωτικά και στη συνέ­χεια να ενσωματωθούν στην Ταξιαρχία των SS «Landstorm Nederland». Ετσι, τον χειμώνα του 1944/45 ένας αρκετά σημαντικός αριθμός νεο­σύλλεκτων κατατάχθηκε στα SS. Η Μαύρη Φρουρά, οι «Υπερασπιστές του Δυτικού Πολιτι­σμού», η τρομερότερη πολεμική μηχανή του Γ’ Ράιχ, συγκινούσε ακόμη πολλούς νέους. Την ε-

0 Χάινριχ Χίμμλερ κατά τη διάρκεια επίσκεψής

του στη «Σχολή Avegoor».

ποχή εκείνη (τέλη 1944) τουλάχιστον το 1/3 των ανδρών των μεραρχιών SS ήταν θαμμένο κάτω από τη ρωσική γη.

Πρώτος διοικητής της «Σχολής Avegoor» ή­ταν ο Γερμανός λοχαγός (SS-Hauptsturmfuehrer), Δρ Αλόις Μπρέντελ (Dr. Alois Brendel). Αργότερα ο ίδιος ανέλαβε τη διοίκηση ενός εφεδρικού τάγματος, ενώ από τον Μάιο του 1942 ως τον Σε­πτέμβριο του ίδιου έτους υπηρέτησε στην 5η Τεθωρακισμένη Μεραρχία SS «Wiking». Κατά τη διάρκεια της απουσίας του τη διοίκηση της Σχο­λής ανέλαβε ο oberslurmfuehrer (υπολοχαγός) Χορστ Σβέρτφεγκερ (Horst Schwertfeger). Τα επι­τελικά στελέχη της Σχολής, όλοι χαμηλόβαθμοι αξιωματικοί των SS, όπως ο untersturmfuehrer (ανθυπολοχαγός) Χάουκ (Hauck), αναγνωρίσθη­καν στη συνέχεια ως πλήρη μέλη των Waffen SS. Η «Σχολή Avegoor» υπαγόταν απευθείας στη Δι­οίκηση της Κεντρικής Υπηρεσίας των SS και συ­γκεκριμένα στη Germanische Leitstelle.

Σε αντίθεση με τις φλαμανδικές και τις νορ­βηγικές μονάδες των SS, τα μέλη των ολλανδι­κών SS δεν φόρεσαν ποτέ προσωρινή στολή. Από την πρώτη ημέρα έφεραν τη μαύρη υπηρε­σιακή στολή των SS. Από τον Ιούλιο του 1940 ο HSS.PF Ράουτερ διέθεσε στους Ολλανδούς ο­μοϊδεάτες του πλήρεις ενδυμασίες από τις γερ­μανικές αποθήκες. Αργότερα οι στολές αυτές κατασκευάζονταν στην Ολλανδία και, παρόλο που ράβονταν σύμφωνα με το γερμανικό πρότυ­πο (Muster), υπήρχαν ορισμένες διαφορές στα χαρακτηριστικά τους. Γνωρίσματα όμως όπως το μαύρο πουκάμισο, η ζώνη, το έμβλημα στο α­ριστερό μανίκι και ο λύκος-άγκιστρο στο άνω τμήμα του πηληκίου, παρέμειναν χαρακτηριστι­κά ολλανδικά στοιχεία.

Κατά την πρώτη περίοδο, το Γενικό Επιτε-

16

λείο των ολλανδικών SS βρισκόταν στην Ουτρέ­χτη, στην οδό Catharijnesingel 117. Τον Απρίλιο του 1944 μεταφέρθηκε στην οδό Maliebaan 66, ό­που και παρέμεινε ως τον Σεπτέμβριο του 1944. Καθώς το φθινόπωρο και οι βροχές εισέβαλαν ά­γρια στη νότια Ολλανδία, οι Σύμμαχοι έφθασαν στο Λίμπουργκ. Η οργάνωση και η διοικητική μέ­ριμνα των ολλανδικών SS φαινόταν να παραλύει. Το Επιτελείο μετακινήθηκε εσπευσμένα πρώτα στο Απελντορν (στην οδό Emmalaan 34) και έπει­τα, από τον Νοέμβριο του 1944, στο Γκρόβιν- γκεν, αρχικά στην οδό Westersingel 19 και ύστερα στην Kraneweg 19. Για τις χαοτικές ημέρες του φθινοπώρου του 1944, οπότε οι υπηρεσίες των SS μετακινήθηκαν υπό καθεστώς πανικού και μεγάλης βιασύνης, δεν υπάρχουν ακριβή στοι­χεία. Το σίγουρο είναι ότι ο Φέλντμαγιερ και το ε­πιτελείο του μετακινήθηκαν σε τοποθεσίες που μέχρι σήμερα παρέμειναν άγνωστες.

Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΤον Μάρτιο του 1943, μετά την καταστροφή

του Στάλινγκραντ, ο Φέλντμαγιερ ζήτησε από τα ολλανδικά SS «κάθε άνδρα ο οποίος είναι σωμα­τικά υγιής» να παρουσιασθεί στα γραφεία εθε­λοντών του Ανατολικού μετώπου. «Ακόμη κι αν τελικά δεν αποσταλεί, καθότι πρέπει να οργανώ­σουμε τα Germanische SS εδώ στην Ολλανδία, ο­φείλει να το κάνει», είπε. Ο Φέλντμαγιερ ανήκε στην κατηγορία των ανθρώπων που θεωρούσαν ότι τα SS θα αποτελούσαν μελλοντικά την ελίτ της Νέας Ευρώπης. Γι1 αυτό κατέβαλλε τεράστια προσπάθεια. «Τα SS», έλεγε, «κερδίζουν στα πε­δία των μαχών το δικαίωμα να είναι οι εκλεκτοί». Στην Ανατολή παίζονταν τα πάντα. Δεν ήταν α­πλά ένας πόλεμος. Εκεί ο φανατισμός, το θάρ­ρος και το μίσος αλληλοσυ μπλέκονταν σε μια πρωτοφανή τιτανομαχία αντάξια των δύο φιλο- σοφιών-κόσμων. Τα ολλανδικά SS, όπως και τα α- .τίστοιχα γερμανικά, διέπονταν από το ίδιο α­κριβώς πνεύμα.

Συνεπής με τον εαυτό του και την ιδεολογία του, ο Φέλντμαγιερ κατατάχθηκε ως απλός υπα- ξ.^ματικός στη Μεραρχία «Wiking». Πήρε μέρος σε πολλές μάχες και τραυματίσθηκε στο Καλ-

Στα μέσα του 1943 έλαβε τιμητικά τον βαθ- uo του untersturmfuehrer (ανθυπολοχαγού) των .'.'affen SS και στα τέλη του 1944 προήχθη σε 'äaptsturmfuehrer. Ο Φέλντμαγιερ διατήρησε τη θέση τού «Voorman» στα ολλανδικά SS μέχρι τον θάνατό του, στις 22 Φεβρουάριου 1945. Την --έ ρ α εκείνη μεταβαίνοντας με ένα επιτελικό :~τοκίνητο για μια επιθεώρηση ρουτίνας, δέ- ιθηκε επίθεση από δύο αμερικανικά αεροσκά- " . Ο συνεπιβάτης του και επιτελάρχης των SS, Γκινσόνιους, τραυματίσθηκε ελαφρά στην προ-

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΡΤΤον Δεκέμβριο του 1943 ο Μούσερτ είδε για

τελευταία φορά τον Χίτλερ στο Βερολίνο. Ετυχε θερμής υποδοχής, αλλά οι συνομιλίες του με τον Φύρερ δεν οδήγησαν πουθενά εκτός από κάποιες αόριστες υποσχέσεις για το μέλλον της Ολλανδίας. Ο Χίτλερ είδε θετικά την πρόταση του αρχηγού του NSB να ενταχθούν οι γερμανό­φωνες χώρες σε μια χαλαρή ομοσπονδία. Αφησε όμως την επίλυση του θέματος για μετά το τέ­λος του πολέμου. Οι Ολλανδοί εθνικοσοσιαλι- στές μέχρι τότε είχαν πληρώσει βαρύτατο φόρο αίματος για την επικράτηση της ιδεολογίας τους. Εκατό δολοφονημένα μέλη του NSB στις κατεχόμενες περιοχές και 1.200 άνδρες των Waffen SS που άφησαν την τελευταία τους πνοή στις αφιλόξενες πεδιάδες της Ανατολής, αποτε­λούσαν έναν μεγάλο αριθμό θυμάτων. Ουσιαστι­κά όμως ο Μούσερτ επέστρεψε με άδεια χέρια. Το άστρο του άρχισε να δύει. Εξίσου αρνητικό για το προφίλ του αρχηγού τού NSB ήταν και το γεγονός ότι δεν θήτευσε στο σφαγείο του Ανα­τολικού μετώπου, όπως έπραξαν χιλιάδες άλλοι Ολλανδοί εθελοντές. Στους κύκλους των συνα­γωνιστών του αυτό σχολιάσθηκε αρνητικά και πολύ γρήγορα ο Μούσερτ απέκτησε τη φήμη του λιπόψυχου και του δειλού.

Η συμμαχική απόβαση, τον Ιούνιο του 1944, δεν οδήγησε στη γρήγορη απελευθέρωση των Κάτω Χωρών, όπως αναμενόταν. Οι Γερμανοί ή­ταν αποφασισμένοι να πολεμήσουν στην Ολλαν­δία. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1944 συνέβη όμως ένα

σπάθειά του να βρει καταφύγιο στο παρακείμενο δάσος. Για τον ί­διο τον Φέλντμαγιερ ήταν πολύ αργά. Δέχθηκε τα φονικά πυρά παγιδευμένος στο αυτοκίνητο.

Δύο μήνες αργότερα, ο Γερμα­νός επίτροπος του Ράιχ στην Ολλανδία, Ζάυς-Ινκβαρτ, γνωστο­ποιούσε στους Γερμανούς και στους Ολλανδούς εθνικοσοσιαλι- στές που βρίσκονταν ακόμα στο «Φρούριο-Ολλανδία» τον θάνατο του Χίτλερ (30 Απριλίου 1945).Στις 5 Μαϊου θα παραδιδόταν και η 25η γερμανική Στρατιά της Ομά­δας Στρατιών Η του στρατηγού Μπλάσκοβιτς (J.v.Blaskowitz) στους Καναδούς του στρατηγού Τ Φουλκς (Ch. Foulkes). Με την α­πελευθέρωση, το κεφάλαιο των Nederlandsche SS έκλεινε με δραματικό τρόπο. Η τελευταία ταυτότητα μέλους των Ολλανδικών SS είχε τον αριθμό 6.127.

Ο ανώτατος διοικητής των Ολλανδών SS, X. Φέλντμαγιερ.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 17

Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΖΕΫΦΑΡΝΤΟ στρατηγός Χέντρικ Ζέυφαρντ ανήκε στις πιο επιφανείς εθνι-

κοσοσιαλιστικές προσωπικότητες της εποχής του. Καταγόταν από την πόλη Μπρέντα (γεν. 1 Νοεμβρίου 1872) και όταν ο πατέρας του ανέλαβε το Υπουργείο Στρατιωτικών στην κυβέρνηση Τιενχόβεν (Tienhoven), ο νεαρός Χέντρικ αποφάσισε να ακολουθήσει τη στρα­τιωτική σταδιοδρομία. Εισήλθε στη Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία της Μπρέντα και πολύ γρήγορα ανέβηκε στην ιεραρχία. Το 1929προ- βιβάσθηκε στην υψηλότερη Θέση του Ολλανδικού Στρατού. Με τον βαθμό του υποστρατήγου ανέλαβε τη διοίκηση του Γενικού Επιτε­λείου των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας του. Το 1930 έγινε αντι­στράτηγος, και το 1934 αποστρατεύτηκε. Επί τέσσερα περίπου χρό­νια (1933-37) ήταν ενεργό μέλος της « Verbond van Nationaal HersteI» («Ενωση Εθνικής Αποκατάστασης»), Η Ενωση αυτή δημιουργήθηκε από απόστρατους φιλοφασίστες αξιωματικούς και ευελπιστούσε να αποτελέσει μοχλό πίεσης στην ολλανδική κυβέρνηση για να προχω­ρήσει στον εκσυγχρονισμό του στρατού. Με την ιδιότητα του από- στρατου αξιωματικού ο Ζέυφαρντ δημοσίευσε μελέτες και άρθρα στην εφημερίδα « Volk en Vaderland» της «Εθνικοσοσιαλιστικής Κίνη­σης» του Μούσερτ. Επί έξι μήνες διετέλεσε μέλος του κόμματος (1937), ενώ αμέσως μετά άρχισε η ενασχόλησή του με τις θέσεις που διατύπωσε ο Χίτλερ στο «Mein Kampf» και ο Ρόζενμπεργκ στον «Μύ­θο του 20ού Αιώνα». Ο Ζέυφαρντ αναγνώρισε στον κυκλοθυμικό βραχύσωμο Γερμανό ηγέτη την ιδιότητα της «μεγαλοφυίας» και προέβλεψε τη συμμαχική πανωλεθρία στο Δυτικό μέτωπο. Παρόλα αυτά δεν παρέλειψε να κατακρίνει δημόσια το ολλανδικό επιτελείο επειδή - όπως ισχυρίσθηκε - αρνήθηκε να συζητήσει τις προτάσεις του για την οργάνωση της άμυνας απέναντι στους Γερμανούς ει­σβολείς. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής υποστήριξε εξαρχής την ε­πιλογή της συνεργασίας με τη γερμανική διοίκηση. Στο πρόσωπο του στρατηγού ο Μούσερτ και ο Ζάυς-Ινκβαρτ βρήκαν την πιο ση­μαντική προσωπικότητα του σώματος των αξιωματικών που θα επι­θυμούσαν να συνεργασθεί μαζί τους. Το 1941 ο Ζέυφαρντ οργανώ­θηκε στα Nederlandsche SS. Οταν η Γερμανία εισέβαλε στη Ρωσία, η φιλοδοξία του να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στα πολιτικά δρώ­μενα της χώρας του και ο βαθύς αντ/κομμουνισμός που τον διακα­τείχε, τον ώθησαν να δεχθεί την πρόταση των Ζάυς-Ινκβαρτ και Μούσερτ να αναλάβει τη διοίκηση μιας «Ολλανδικής Λεγεώνας» που προοριζόταν για το Ανατολικό μέτωπο.

Αν και ο Ζέυφαρντ είχε τη φήμη του καλού και ικανού αξιωματι­κού, σε αυτό το αντικείμενο υπήρξε ανεπαρκής. Η προσπάθειά του να πείσει την πλειοψηφία των αξιωματικών να καταταγούν εθελοντι­κά στη νεοδημιουργηθείσα Λεγεώνα είχε πολύ μικρή επιτυχία. Οι περισσότεροι έμειναν πιστοί στον όρκο που είχαν δώσει στη βασί­λισσα. Ωστόσο, παρά τη διάψευση των προσδοκιών, για τους Γερμα­νούς η ανταπόκριση του στρατηγού να συνεργασθεί μαζί τους ήταν η πιο θεαματική τους επιτυχία το 1941.

Στις 8 Ιουλίου του ίδιου έτους άρχιζε η διαφημιστική εκστρα­τεία στον Τύπο και στο ολλανδικό ραδιόφωνο για την προσέλκυση ε­θελοντών για το Ανατολικό μέτωπο. Ο Ζέυφαρντ ήταν ο αρχηγός και η «ψυχή» αυτής της προσπάθειας. Ο στρατηγός επιθυμούσε οι ε­θελοντές να αποτελέσουν μια συμπαγή μονάδα, όπως οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές, με ολλανδική διοίκηση και ολλανδική σημαία. Στις 26 Ιουλίου 1941 αναχώρησε η πρώτη αποστολή, με 650 άνδρες, για το ρωσικό μέτωπο. Στην τελετή παραβρέθηκαν ο στρατηγός Ζέυφαρ­ντ και ο Μούσερτ. Ο τελευταίος ήλπιζε να συγκροτήσει μια ολόκλη­ρη μεραρχία για την υπεράσπιση του «Δυτικού πολιτισμού». Στον α­ποχαιρετισμό της δεύτερης αποστολής, στις 11 Οκτωβρίου 1941, ο Ζέυφαρντ είχε υποβαθμισμένο ρόλο συγκριτικά με τον αρχηγό του NSB. Ο Μούσερτ σχεδίαζε να εντάξει στα SS τα μέλη του κόμματος του και της \ΝΑ, ενώ ο Ζέυφαρντ απαιτούσε μια ανάλογη διεύρυνση και στην τάξη των Ολλανδών αξιωματικών.

Η στάση του στρατηγού και η κριτική που ασκούσε σε όλα τα ε­

πίπεδα ενοχλούσαν τους Γερμανούς. Κι ενώ ο επί­τροπος για ζητήματα α- σφαλείας, Ράουτερ, ενη­μέρωνε τον Χίτλερ για την «προβληματική» συμπερι­φορά τού Ζέυφαρντ, ο Ζάυς Ινκβαρτ έγραφε στον Χίμμλερ πως δεν θα μπορούσαν να απευθυν­θούν σε «ιδανικότερο» άνθρωπο από τον στρατη­γό, τουλάχιστον σε ό,τι α­φορούσε τη διαφημιστική εκστρατεία της «Ολλανδι­κής Λεγεώνας» στις κατε- χόμενες περιοχές. Ο Μού­σερτ και ο Χίμμλερ όμως Παρέλαση Ολλανδών SS. είχαν αντίθετη γνώμη. Η λύση τελικά βρέθηκε ό­ταν ο Ράουτερ θέλησε να αφαιρέσει από τις αρμοδιότητες του Ζέυ­φαρντ την Υπηρεσία Ανεφοδιασμού της Λεγεώνας και να την απο­δώσει στην εποπτεία του λοχαγού των SS Χένικε (Hennicke). Ο στρα­τηγός αποχώρησε διακριτικά από τη διοίκηση. Ωστόσο ήταν έτοι­μος να αναλάβει τη διεύθυνση ενός «Ειδικού Γραφείου Προπαγάν­δας» που δημιουργήθηκε, υπό την προϋπόθεση ότι σε αυτό θα α­πασχολείτο ο γιος του. Ο Ράουτερ όμως αρνήθηκε να εκπληρώσει και αυτή την επιθυμία του με τη δικαιολογία ότι ο γιος του ήταν α- ναμεμιγμένος σε οικονομικά σκάνδαλα. Οι Γερμανοί δεν ήθελαν να δώσουν άλλες διαστάσεις στο θέμα και προπάντων καμία δημοσιό­τητα. Αλλωστε ο στρατηγός ήταν πολύτιμος συνεργάτης και πιστός εθνικοσοσιαλιστής. Την 1 Φεβρουάριου 1943 πρότειναν στον Ζέυ­φαρντ τη θέση του γενικού γραμματέα Στρατιωτικών Υποθέσεων στη «σκιώδη κυβέρνηση» του NSB.

Τα σχέδια των Γερμανών ανατράπηκαν όταν τέσσερις ημέρες αργότερα ο στρατηγός δολοφονήθηκε. Στις 5 Φεβρουάριου 1943 δύο άνδρες της ολλανδικής αντίστασης πυροβόλησαν τον Ζέυφαρ­ντ μπροστά στην πόρτα του σπιτιού του. Την επομένη υπέκυψε στα τραύματά του. Στην κηδεία, που έγινε με όλες τις στρατιωτικές τι­μές, έλαβαν μέρος όλη η ναζιστική κάστα του NSB και ανώτεροι Γερμανοί αξιωματούχοι. Ο πληθυσμός αποκλείσθηκε από την τελε­τή. Κατά τους επόμενους μήνες το 1ο Τάγμα της Ολλανδικής Εθε­λοντικής Λεγεώνας έλαβε τιμητικά το όνομα του στρατηγού και το επίρραμμα «General Seyffardt». Η απαίτηση του Ράουτερ, να του- φεκισθούν «προς παραδειγματισμό» 50 όμηροι, δεν εισακούσθηκε από τον Ζάυς-Ινκβαρτ. Ομως 5.000 «γιοι πλουτοκρατών» που κατα- γράφηκαν σε καταλόγους τους οποίους κατάρτησαν οι δήμαρχοι και οι κοινοτάρχες των ολλανδικών πόλεων, στάλθηκαν στη Γερμα­νία για να εργασθούν σε έργα οδοποιίας. Επίσης, στα πλαίσια των α­ντιποίνων, τα SS συνέλαβαν εκατοντάδες «ύποπτους» φοιτητές στα πανεπιστήμια του Αμστερνταμ, του Ντελφτ, της Ουτρέχτης και του Βαγκενίγκεν και τους έκλεισαν στο στρατόπεδο του Βουτ (Vught). Τα μέτρα προστασίας στις δημόσιες υπηρεσίες και στις σημαντικό­τερες βιομηχανικές εγκαταστάσεις ενισχύθηκαν και οι ανώτεροι α- ξιωματούχοι του NSB είχαν προσωπική σωματοφυλακή. Ολα τα μέ­λη του NSB ηλικίας 18-50 ετών καταγράφηκαν ως βοηθητικοί αστυ­νομικοί, ενώ δεν ήταν λίγοι εκείνοι που προτίμησαν να καταταγούν στη Nederlandsche Landwacht. Ενας από τους εκτελεστές του στρατηγού Ζέυφαρντ συνελήφθη από τη GFP (Μυστική Στρατιωτι­κή Αστυνομία) τον Ιανουάριο του 1944 και, αφού καταδικάσθηκε από ένα αστυνομικό δικαστήριο, τουφεκίσθηκε στον περίβολο της φυλακής.

18

απροσδόκητο γεγονός που επηρέασε καταλυτι­κά τις εξελίξεις. Την ημέρα εκείνη το ραδιόφω­νο του BBC μετέδωσε μια λανθασμένη ανακοί­νωση του Βρετανικού στρατηγείου ότι η πόλη της Μπρέντα απελευθερώθηκε. Η είδηση της εισόδου των Βρετανών στη Μπρέντα οδήγησε30.000 μέλη του NSB και τις οικογένειές τους μέσα σε κλίμα πανικού προς τα γερμανικά σύνο­ρα. Επικεφαλής της τεράστιας φάλαγγας αυτο­κινήτων η οποία σχηματίσθηκε στους αυτοκινη­τοδρόμους που οδηγούσαν στο Ράιχ ήταν ο ί­διος ο Μούσερτ. Οταν μετά από λίγο έγινε γνω­στό ότι η είδηση ήταν αναληθής, οι περισσότε­ροι επέστρεψαν. Η τραγελαφική αυτή όμως ιστο­ρία απέδειξε την αναξιοπιστία και την ανευθυνότητα του Μούσερτ και οι Γερμανοί συ­νειδητοποίησαν πως δεν μπορούσαν να βασι- σθούν πια στους λεγεωνάριους του NSB. Για πο­λύ καιρό στην Ολλανδία μιλούσαν για την ημέρα ντροπής, τη «dolle Dinsdag», που προξένησε η φυγή της 5ης Σεπτεμβρίου στο NSB.

Στις 7 Μαιου 1945 ο Μούσερτ συνελήφθη από Ολλανδούς αντιστασιακούς στο αρχηγείο του στην Ουτρέχτη. Στο Ειδικό Δικαστήριο Δω­σίλογων στο οποίο προσήχθη, στη Χάγη, ισχυρί- σθηκε πως ήταν αθώος και πως ό,τι έπραξε το έ- πραξε υπερασπιζόμενος τα συμφέροντα του ολ­λανδικού λαού. Το μοναδικό του λάθος, όπως εί­πε, ήταν πως δεν υπολόγισε την «επέκταση του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού» και πως τελικά αυτό απέΒη σε Βάρος του, αλλά και σε Βάρος ό­λων εκείνων που είχαν την ίδια ιδεολογία. Λίγο προτού εκτελεσθεί (Μάρτιος 1946) έγραψε δύο επιστολές που απευθύνονταν στον ολλανδικό λαό και στον πρωθυπουργό της χώρας. Στον τε­λευταίο απέστειλε μια ακόμη επιστολή, της ο- ποίας το περιεχόμενο δεν αποκαλύφθηκε ποτέ.

Ολλανδοί SS κατά τη διάρκεια παρέλασης.

Μετά τον πόλεμο τα μέλη των πολιτικών SS και οι εθελοντές των Waffen SS χαρακτηρίσθη­καν εγκληματικά και κακοποιά στοιχεία. Τα ειδι­κά δικαστήρια καταδίκασαν εκατοντάδες Ολλανδούς Ναζί σε θάνατο και ισόΒια κάθειρξη.Ωστόσο σταδιακά, με τις εφέσεις που ακολού­θησαν και τη μεταβολή του πολιτικού κλίματος, οι ποινές μετατράπηκαν σε μικρότερες. Οι25.000 πολίτες που εντάχθηκαν στα Waffen SS καταδικάσθηκαν, κατά μέσο όρο, σε φυλάκιση 8-10 χρόνων. Οι πολιτικές εκκαθαρίσεις όμως α­φορούσαν όλα τα στρώματα του πληθυσμού. Το 13% των αστυνομικών παύθηκε επειδή υπηρέ­τησε τις γερμανικές Αρχές. Από τους 950 δη­μάρχους 509 αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τη θέση τους, ενώ 17.500 δημόσιοι υπάλληλοι α­πολύθηκαν από τις υπηρεσίες τους. Περίπου 2.500 φοιτητές, 600 καλλιτέχνες και 120 πανεπι­στημιακοί καθηγητές λογοδότησαν στις δικα­στικές Αρχές, αντιμετωπίζοντας την κατηγορία της συνεργασίας (kollaboration). Στα τέλη του 1945 στις ολλανδικές φυλακές υπήρχαν ακόμη96.000 πολιτικοί κρατούμενοι, από τους οποίους οι 24.000 ήταν γυναίκες. Η μόνη ίσως κοινωνική ομάδα που δεν αντιμετώπισε κανενός είδους ποινές ήταν το σύνολο σχεδόν του Βιομηχανι­κού κόσμου, που κατά τη διάρκεια της γερμανι­κής κατοχής συνεργάσθηκε με τη «Νέα Τάξη» και υπερδιπλασίασε τα κέρδη του. Χωρίς αμφι­βολία, το τοπικό κεφάλαιο ήταν εξίσου απαραί­τητο για τη νέα κυβέρνηση.

Στις δίκες της Νυρεμβέργης τα Waffen SS κηρύχθηκαν εγκληματική οργάνωση και τα στε­λέχη του «Μαύρου Τάγματος» ταυτίσθηκαν με τους φρουρούς των στρατοπέδων συγκέντρω­σης. Οπως έγραψε ο Γάλλος ιστορικός Ζαν Μα- μπίρ, «μόνον αφού κυκλοφόρησε το Βιβλίο του

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 19

Ο υπαρχηγός του NSB (την περίοδο 1940-44),

Ροστ βαν Τόνινγκεν, κατά τη διάρκεια της

ανάκρισής του από Καναδό αξιωματικό.

Αμερικανού Τζωρτζ Στάιν «Waffen SS» έγινε γνωστή η πολεμική δράση των SS. Τότε έπαψαν να τους θεωρούν όλους δολοφόνους, όπως εί­χαν πάψει προ πολλού να τους θεωρούν όλους σταυροφόρους, σύμφωνα με τον θρύλο που προσπάθησε να δημιουργήσει ο υπουργός Προ­παγάνδας Γκαίμπελς».

Η ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΗΣ ΦΛΟΡΕΝΤΙΝ ΣΟΦΙ ΡΟΣΤ

Η Φλορεντίν Ρουστ βαν Τόνινγκεν σε ηλικία 93 ετών.

BAN ΤΟΝΙΝΓΚΕΝΜια από τις πιο σημαντικές εκπροσώπους

του ολλανδικού εθνικοσοσιαλιστικού κινήματος ήταν η σύντροφος του Μάινουντ Μαρίνους Ρο­στ θαν Τόνινγκεν, Φλορεντίν Σοφί βαν Τόνιν- γκεν, η οποία καταγόταν από το Αμστερνταμ και ήταν το τέταρτο παιδί του γερμανικής καταγω­γής τραπεζίτη Γκούσταβ Αντολφ Χόυμπελ. Αφού σπούδασε Βιολογία στην Ουτρέχτη, πήγε στο Βερολίνο, όπου πραγματοποίησε την πρα­κτική της εξάσκηση. Εκεί έζησε από κοντά και την πολιτική κοσμογονία της εποχής της, την ά­νοδο του Αδόλφου Χίτλερ στην εξουσία. Στις 26 Μαρτίου 1936 είδε και άκουσε για πρώτη φορά τον Χίτλερ. «Στην ομιλία του μίλησε για την τι­μή, την ελευθερία και την ειρήνη», θυμόταν πολλά χρόνια αργότερα η βαν Τόνινγκεν. Ο «Μύ­θος του 20ού αιώνα», του Αλφρεντ Ρόζενμπερ-

γκ, έγινε το ιερό της βιβλίο, ενώ ιδιαίτερα μια φράση του Χέρ- ντερ την επηρέασε καθοριστι­κά, ώστε να αναμιχθεί ενεργά στην πολιτική: «Κάθε έθνος έ­χει μέσα του το κέντρο της ευ­τυχίας, όπως κάθε σφαίρα έχει το δικό της κέντρο βάρους. Αυ­τό σημαίνει, να υπηρετούμε με αγάπη την τιμή του λαού μας, μέσα από τον ζωντανό μύθο που βρίσκεται στην ψυχή μας».

Μετά την επιστροφή της στην Ολλανδία, η βαν Τόνινγκεν

συνέχισε τις σπουδές της στη Ζωολογία και ερ- γάσθηκε στον Ζωολογικό Κήπο του Αμστερ­νταμ. Το 1938 μαζί με τον αδελφό της Βιμ ταξί­δεψε στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες για να συναντήσει τον μεγαλύτερο αδελφό της, Ντολφ, και την οικογένειά του. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής το πλοίο τους στάθμευσε μερικές η­μέρες στη Γένοβα. Εκεί η Φλορεντίν και ο αδελ­φός της συναντήθηκαν με μέλη της ιταλικής φασιστικής νεολαίας «Balilla» και παρακολούθη­σαν μια ομιλία του Μουσολίνι στο Παλάτσο Βέρ- ντι, στη Ρώμη, ως εκπρόσωποι του NSB του Αντον Μούσερτ. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους η Φλορεντίν έφθασε στην πρωτεύουσα της Ινδο­νησίας Μπατάβια (τη σημερινή Τζακάρτα). Η νε­αρή ξανθή φοιτήτρια ταξίδεψε στην Ιάβα, τη Σουμάτρα και το εξωτικό Μπαλί και συμμετείχε μαζί με άλλους Ολλανδούς επιστήμονες σε ε­ρευνητικές αποστολές στις ζούγκλες και τα ε­θνικά πάρκα των περιοχών αυτών. Παράλληλα, μαζί με τον αδελφό της Βιμ δραστηριοποιήθη- καν πολιτικά στο εσωτερικό της μικρής ολλανδι­κής κοινότητας υπέρ του NSB. Αργότερα της α­νατέθηκε η διεύθυνση του Ζωολογικού Κήπου στο Μπαντάνγκ και η Φλορεντίν συμφώνησε να την αναλάβει υπό την προϋπόθεση ότι θα επέ­στρεφε για λίγο στην Ολλανδία, ώστε να ενημε­ρώσει τους γονείς της. Τα πράγματα όμως εξελί­χθηκαν διαφορετικά. Στις συγκεντρώσεις της Νεολαίας του NSB («Jeugstorm») στην Ολλανδία γνώρισε τον Μάινουντ Μαρίνους Ροστ βαν Τό- νινγκεν, έναν πρώην αξιωματικό του Ολλανδι­κού Στρατού από τη Σουραμπάγια των Ολλανδι­κών Ανατολικών Ινδιών. Ο τελευταίος είχε γνωρί­σει προσωπικά τον Χίτλερ το 1936 και η σύμπτω­ση των απόψεών τους σε θέματα Οικονομίας και Πολιτικής, έπεισε τον βαν Τόνινγκεν να εντα­χθεί στο NSB. Η φιλία και η έλξη που αισθάνθη- κε η Φλορεντίν για τον Μάινουντ τους οδήγησε σύντομα στον γάμο. Στις 21 Δεκεμβρίου 1940 παντρεύτηκαν στην Ολλανδία σύμφωνα με το τελετουργικό των SS και με προσωπική φροντί­δα του Χίμμλερ. Το ταξίδι του μέλιτος πραγμα- τοποιήθηκε στο Βερολίνο, όπου κατά τη δεξίω­ση που ακολούθησε τους συνάντησε ο ίδιος ο Χίτλερ». Τι αύρα περιέβαλλε τον άνθρωπο αυ­τό!», θα έγραφε αργότερα στα απομνημονεύμα­τά της η βαν Τόνινγκεν.

Στις 20 Μαρτίου 1941 ο σύζυγος της Φλορε­ντίν ανέλαβε τα καθήκοντα του Προέδρου της Τράπεζας της Ολλανδίας. Στην εναρκτήρια ομι­λία του, μεταξύ άλλων, ανέφερε: «Οχι η μεγαλύ­τερη ή η μικρότερη ποσότητα χρυσού που έχει στην κατοχή του, αλλά η εργασία και μόνο είναι η βάση για το καλό του έθνους. Οχι η επιδίωξη της πώλησης των εθνικών προϊόντων στις διεθνείς αγορές, αλλά η αυτάρκεια του έθνους - τουλάχι-

20

στον στα είδη πρώτης ανάγκης...».Σύντομα η οικογένεια απέκτησε το πρώτο

της παιδί (1941), ενώ μέχρι το 1945 θ ’ ακολου­θούσαν ακόμη δύο γιοί. Ο Βιμ, ο αγαπημένος α­δελφός της Φλορεντίν, άκουσε τα κελεύσματα των καιρών και κατατάχθηκε στα ολλανδικά Waffen SS με τον Βαθμό του ομπερστουρμφύ- ρερ (υπολοχαγού). Μερικές εβδομάδες αργότε­ρα τιμήθηκε με τον Σιδηρού Σταυρό Β’ Τάξης για τον ηρωισμό που επέδειξε στο Ανατολικό μέ­τωπο. Στο μεταξύ, η Φλορεντίν δεν έμενε αδρα­νής. Οργάνωσε τον κλάδο Νεανίδων του NSB και αρθρογραφούσε στην εθνικοσοσιαλιστική ε­φημερίδα «De Hamer» για την ανάγκη συσπείρω­σης όλων των ευρωπαϊκών εθνών κατά της ε­βραϊκής πλουτοκρατίας. Οι διαφωνίες της με τον αρχηγό του NSB Μούσερτ ήταν εμφανείς, καθώς η νεαρή Φλορεντίν θεωρούσε τα θέματα φυλετικής καθαρότητας ύψιστης σημασίας, σε αντίθεση με τον Μούσερτ.

Τον Δεκέμβριο του 1944 ο Μάινουντ Ροστ βαν Τόνινγκεν συναντήθηκε με τους Χίμμλερ, Χίτλερ και τον Επίτροπο του Ράιχ στην Ολλανδία Ζάυς Ινκβαρτ. Στη συνάντηση αυτή ο Ροστ βαν Τόνινγκεν τόνισε στους επικεφαλής του Γ’ Ράιχ με συνέπεια και θάρρος τα λάθη που έκαναν οι Γερμανοί στην Ολλανδία, κυρίως δηλαδή την α­νάθεση αρμοδιοτήτων σε εντελώς ανίκανους αν­θρώπους και αριβίστες της πολιτικής. Η Φλορε­ντίν, που περίμενε στον προθάλαμο, επικρότησε τα λόγια του συζύγου της και την επόμενη ημέρα παρέλαβε στο σπίτι της ένα καλάθι με θαυμάσια λευκά λουλούδια από τον ίδιο τον Χίμμλερ κατ’ εντολήν του Χίτλερ, και μια κάρτα που έγραφε: «Αγαπητή κυρία Ροστ βαν Τόνινγκεν, εν ονόματι του Χίτλερ ευχαριστούμε τον σύζυγό σας για τις ειλικρινείς απόψεις του».

Τον Μάρτιο του 1945 οι Σύμμαχοι είχαν κατα­λάβει το μεγαλύτερο τμήμα της Ολλανδίας. Η Φλορεντίν περίμενε το τρίτο της παιδί, αλλά δεν δίστασε να ταξιδέψει Βόρεια με τους δύο μεγα­λύτερους γιους της διασχίζοντας τους πλημμυ­ρισμένους υδατοφράκτες, την τελευταία εστία

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΧΕΝΤΡΙΚ BAN ΒΟΥΝΤΕΝΜΠΕΡΓΚΓια ένα μεγάλο μέρος της ολλανδικής κοινής γνώμης ο αρχη­

γός του «Μετώπου Εργασίας» («Nederlandsch Arbeids Front»- NAF), Χέντρικ βαν Βούντενμπεργκ (Hendrik van Woudenberg), ή­ταν εκείνος που είχε κερδίσει τη συμπάθειά της για τη μετριοπά­θεια και την αποψασιστικότητά του. Ο Βούντενμπεργκ, που ανή­κε στην «παλιά φρουρά» του NSB, δεν απέκτησε ποτέ τη φήμη του «οργισμένου τυχοδιώκτη», όπως χαρακτηρίζονταν συχνά πολλοί ομοϊδεάτες του. Αντίθετα ήταν οξυδερκής, πολυτάλα­ντος, χειμαρρώδης ομιλητής και πολύ προσιτός ακόμη και στους αντιπάλους του. Η αποστολή που ανέλαβε, να διαλύσει τα κομμα­τικά εργατικά συνδικάτα χωρίς να προκαλέσει τις αναπόφευκτες

τριβές, στέφθηκε από απόλυτη επιτυχία. Ικανοποιημένος ο Ζάυς- Ινκβαρτ έγραψε γι1 αυτόν σε μια αναφορά του προς το Βερολίνο: «Ο Βούντενμπεργκ αντιπροσωπεύει τον τύπο του συνδικαλιστή που μπορεί να μην παίρνει ιδιαίτερες πρωτοβουλίες, όμως με την έμφυτη καλή του διάθεση, τα στερεά επιχειρήματα και τις καλές του ιδέες καθιστά την επίλυση οποιουδήπστε προβλήματος σχε­δόν δυνατή». Στη «σκιώδη κυβέρνηση» του NSB, που οι Γερμανοί επέτρεψαν να συγκροτηθεί τον Οκτώβριο του 1942, ο Βούντεν- μπεργκ ανέλαβε το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέ­σεων. Μεταπολεμικά καταδικάσθηκε με την κατηγορία της συ­νεργασίας με τους κατακτητές σε φυλάκιση 20χρόνων.

αντίστασης, κάτω από συνεχείς Βομβαρδισμούς. Μερικές ημέρες πριν από το τέλος του πολέμου, σκοτώθηκε ο αγαπημένος της αδελφός Βιμ. «Χαιρέτησα τον Βιμ όπως θα του άρεσε», της έ­γραψε ο σύζυγός της. «Τον χαιρέτησα ως υπερή­φανο στρατιώτη, ένα άμεμπτο πρόσωπο και πι­στό γιο και σύζυγο, και ως έναν σταθερό και α- φοσιωμένο ακόλουθο του Φύρερ μας. Πάνω από τον τάφο του υποσχέθηκα να μην πενθήσω άλ­λο. Αυτό είναι κάτι που ο Βιμ και οι άλλοι άνδρες των SS δεν θα ήθελαν». Στις 28 Απριλίου 1945, μια βροχερή ημέρα, η Φλορεντίν έφερε στον κό­σμο τον τρίτο τους γιο. Την τελευταία στιγμή η νεαρή μητέρα κατόρθωσε να διαφύγει για το Ράιχ με ένα γερμανικό πλοίο κατάμεστο από πρόσφυγες. Στο μεταξύ, οι Γερμανοί στην Ολλανδία συνθηκολόγησαν στις 5 Μαϊου 1945. Λίγο αργότερα ο Μάινουντ Ροστ Βαν Τόνινγκεν συνελήφθη από μια μονάδα Καναδών στρατιω­τών. Τα τελευταία του λόγια προς έναν ιερέα α­φορούσαν την αγαπημένη του Φλορεντίν: «Ακόμη και ως αιχμάλωτοι πολέ­μου προελαύνουμε για τη σωτηρία του κόσμου. Πεί­τε στη σύζυγό μου ότι θα υπομείνω τα πάντα χωρίς φόβο ή παράπονο».

Στο στρατόπεδο συ­γκέντρωσης Eist, όπου με­ταφέρθηκε, χρησιμοποιή- θηκε ως διερμηνέας με τους Γερμανούς αιχμαλώ­τους. Ανήσυχος ο Ροστ Βαν Τόνινγκεν για το μέλ­λον του, προσπάθησε να συγκροτήσει έναν μικρό εθελοντικό στρατό από μέλη του NSB για να πολε­μήσουν στη Νέα Γουινέα κατά των ιθαγενών που ε­πιζητούσαν την ανεξαρτη­σία τους. Φαίνεται όμως

Ο γάμος του ζεύγους βαν Τόνινγκεν.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 21

Αποχαιρετισμός Ολλανδών εθελοντών των Waffen SS κάθοδόν προς το Ανατολικό μέτωπο.

Αφίσα στρατολόγησης για τα ολλανδικά

Waffen SS, από το 1943.

ότι γνώριζε πολλά μυστικά για τις δραστηριότη­τες της βασιλικής οικογένειας και ιδιαίτερα του γερμανικής καταγωγής πρίγκηπα Βερνάρδου. Μετά από μια σύντομη συνομιλία στις φυλακές όπου κρατείτο, ο Ροστ 6αν Τόνινγκεν οδηγήθηκε στις φυλακές του Σεβενίνγκεν, όπου τον υπέ­βαλλαν σε καθημερινά βασανιστήρια. Τον ξυλο- κοπούσαν και τον ανάγκαζαν να μεταφέρει κου­βάδες με ούρα και περιττώματα. Τον έσερναν με έναν σπάγκο δεμένο στα γεννητικά του όργανα, ενώ τον υποχρέωναν να καθαρίζει το κελλί του

με τη γλώσσα του. Την αυγή της 6ης Ιουλίου 1945 τον έβγαλαν σιδηροδέσμιο από το κελλί του. Ενας γεροδεμένος φύλακας του επιτέθηκε βά­ναυσα και τον κτύπησε στο κεφάλι με τον υπο­κόπανο του όπλου του. Τον έσπρωξαν από τα κά­γκελα της σκάλας πάνω στο τσιμεντένιο πάτωμα της φυλακής. Ο Ροστ φαν Τόνινγκεν άφησε την τελευταία του πνοή ψιθυρίζοντας το όνομα της συζύγου του. Η Φλορεντίν ποτέ δεν έλαβε επί­σημη εξήγηση για τα αίτια του θανάτου του, ού­τε της ανέφεραν τον τόπο όπου βρίσκεται η σο- ρός του. Η ίδια συνελήφθη και παρέμεινε στη φυλακή μέχρι το 1947.

Ο ΦΑΣΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ

Στη δεκαετία του 1930, αμέσως μετά την άνο­δο του Χίτλερ στην εξουσία, εμφανίσθηκαν στις χώρες όπου υπήρχαν γερμανικές κοινότητες ή

μειονότητες, κινήματα με αφετηρία τον εθνικο­σοσιαλισμό και τον παγγερμανισμό. Οι πρώτες μεγάλες επιτυχίες του Χίτλερ στη Γερμανία κατέ­στησαν τον εθνικοσοσιαλισμό ακόμη πιο ελκυ­στικό. Για τις γερμανικές μειονότητες της κεντρι­κής και ανατολικής Ευρώπης, τις θεμελιακές α­ξίες της γερμανικής ζωής, όπως η σκληρή εργα­σία, η πειθαρχία, η καθαριότητα και η οικογένεια, αντιπροσώπευε μόνο το εθνικοσοσιαλιστικό Ράιχ του Αδόλφου Χίτλερ. Κατά τη διάρκεια του πολέ­μου εκπονήθηκαν σχέδια για τον εκσυγχρονισμό μεγάλου μέρους της Δυτικής Ευρώπης. Οι Ολλανδοί, οι Φλαμανδοί του Βελγίου, οι Σκανδι- ναβοί, θεωρούντο «αδελφοί» βόρειοι λαοί και φυλετικά ικανοί για να ενωθούν με δεσμούς αί­ματος με το Γ’ Ράιχ. Ακόμα και στο μικρό δουκά­το του Λουξεμβούργου υπήρξε ένα φασιστικό κί­νημα, το VdB («Κίνημα των Λαϊκών Γερμανών» - «Volksdeutschen Bewegung»), με επικεφαλής τον καθηγητή της Γερμανικής και της Ελληνικής Φι­λολογίας Ντάμιαν Κράτσενμπεργκ, που εκδήλω­σε την πρόθεσή του να συμμετάσχει στη νέα γερ­μανική Τάξη.

Αρχικά, την περίοδο 1930-1938, ο Κράτσεν- μπεργκ είχε ενταχθεί στο αριστερό-φιλελεύθε- ρο κόμμα «Liberalen Partei». To 1934 ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας του «Συλλόγου Λουξεμβούργου για την προστασία της γερμανικής λογοτεχνίας και τέχνης» (GEDELIT), ο οποίος λειτούργησε ως προπομπός της γερμανικής προπαγάνδας στο μικρό δουκά­το. Λίγο αργότερα (1936), τιμήθηκε με το βρα­βείο Γκαίτε για τη συνεισφορά του στη διάδοση της γερμανικής τέχνης.

Αυτή η απονομή αποτέλεσε το σημείο κα­μπής για τα πολιτικά φρονήματα του Κράτσεν- μπεργκ. Η απλοϊκή υπερηφάνειά του για τη γερ-

22

μανική καταγωγή του μετατράπηκε σε απόλυτο θαυμασμό για τον «ευγενέστερο άνδρα της Ευ­ρώπης», όπως αποκάλεσε τον Αδόλφο Χίλτερ στον Γερμανό απεσταλμένο στο Λουξεμβούργο.

Το 1938 ιδρύθηκε μια εθνικοσοσιαλιστική οργάνωση, η «Sturmtrupp Luetzelburg», που απο- τελείτο από νέους μαθητές και φοιτητές. Ο Κράτσενμπεργκ, μέσω της εφημερίδας του «Luxemburger Schau», προσέφερε στην οργάνω­ση κάλυψη και υποστήριξη. Εξαιτίας της δρα- στηριότητάς του όμως, το καλοκαίρι του 1938 κατηγορήθηκε από έναν αριστερό δημοσιογρά­φο, τον Εμίλ Μαρξ, για ναζιστική προπαγάνδα στους μαθητές του Γυμνασίου όπου δίδασκε. Ο Κράτσενμπεργκ κέρδισε τη δίκη, ωστόσο η φή­μη του ως παιδαγωγού αμαυρώθηκε ύστερα από το περιστατικό.

Τον Μάιο του 1939 ο Κράτσενμπεργκ επισκέ- φθηκε την Κολωνία, όπου τόνισε σε Γερμανούς αξιωματούχους την ιστορική και γλωσσική συνέ­χεια της γερμανικής κοινότητας του Λουξεμ­βούργου με τη μητέρα πατρίδα Γερμανία. Οταν ε­πέστρεψε στο Λουξεμβούργο, προειδοποιήθηκε από τον υπουργό Παιδείας Μαργκέ ότι η συνέ­χεια της εθνικοσοσιαλιστικής προπαγάνδας θα σήμαινε και την απόλυσή του από το Δημόσιο.

Τον Μάιο του 1940 η Βέρμαχτ κατέλαβε το Λουξεμβούργο και στις 17 Μαϊου ιδρύθηκε η VdB με σκοπό την ενσωμάτωση του μικρού Δουκάτου στο Ράιχ. Στις 6 Ιουλίου του ίδιου έτους, μια προ­κήρυξη του VdB ανέφερε τα εξής: «Πολίτες του Λουξεμβούργου, ακούστε τη φωνή του αίματός σας! Γλωσσικά και αιματολογικά είστε Γερμανοί.Τιμήστε το Λουξεμβούργο μας! Οι πραγματικοί Λουξεμβούργιοι είναι καθαροί Γερμανοί». Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής χωρίς τη συναίνεση του Κράτσενμπεργκ δεν επιτρεπόταν σε κανέναν πολίτη της χώρας να μεταναστεύσει ούτε όμως ο εκτοπισμός τους. 1.138 γαλλόφωνες οικογένειες αναγκάσθηκαν τότε να εγκαταλεί- ψουν το μικρό δουκάτο και να καταφύγουν στη Γαλλία, ενώ οι περισσότεροι γερμανόφωνοι οργα­νώθηκαν στο VdB. Τον Αύγουστο του 1942 επι- στρατεύθηκαν όλοι οι γερμανόφωνοι πολίτες στη Βέρμαχτ. Μέχρι το τέλος του πολέμου υπη­ρέτησαν στη Βέρμαχτ 10.000 Λουξεμβούργιοι, ενώ άλλοι 2.000 κατατάχθησαν στα Waffen SS.Οταν το 1944 οι Σύμμαχοι πλησίασαν τα σύνορα του Γ’ Ράιχ, ο Κράτσενμπεργκ διέφυγε με άλλους ομοϊδεάτες του στο Τρίερ και αργότερα στο Βάι- σενμπουργκ. Αρκετούς μήνες περέμεινε ανώνυ­μος μέσα στο διοικητικό και πολιτικό χάος το ο­ποίο προκάλεσε η κατάληψη της Γερμανίας από τους Συμμάχους. Οταν όμως η κόρη του επιχεί­ρησε να στείλει μια επιστολή από το Λουξεμ­

βούργο, η κρυψώνα του αποκαλύφθηκε και συνε- Ο Γζρμανός Επίτροπος του Ράιχ στην Ολλανδία, Αρτουρ Ζάυς Ινκβαρτ, λήφθη. Οδηγήθηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του ανταλλάσσει χειραψία με τον Χέρμαν Γκαίρινγκ.

και ύστερα από μια δίκη-παρωδία που διήρκεσε τέσσερις ημέρες, εκτελέσθηκε τον Αύγουστο 1946. Οι τελευταίες του λέξεις ήταν ένας ύμνος λατρείας προς τον Χίτλερ. Αρνήθηκε να του δέ­σουν τα μάτια και τέντωσε το στήθος του για να δεχθεί τις σφαίρες των εχθρών του.

Ταλαιπωρημένοι Ολλανδοί εθελοντές της 23ης Μεραρχίας Πάντσερ "Nederland" αναμένουν διαταγές κοντά στο μέτωπο της Νάρβας, τον Μάρτιο του 1944.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 23

Ο γαλλικός φασισμόςΟ ΡΟΜΠΕΡ ΜΠΡΑΖΙΓΙΑΚ ΚΑΙ Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΔΙΑΝΟΗΣΗ

Ο Γάλλος συγγραφέας Ρομπέρ Μπραζιγιάκ.

Ο μικρόκοσμος των Γάλλων φασιστών και η δύναμη την οποία απέκτησαν στη δεκαετία του 1930 οφειλόταν κυρίως σε διανοουμένους όπως ο Ρομπερ Μπραζιγιάκ, ο Πιέρ Νεριέ Λα Ροσέλ, ο Σελίν και άλλοι. Ιδιαίτερα ο πρώτος αποτελεί α­κόμη και σήμερα το «τιμώμενο πρόσωπο» του γαλλικού φασισμού, ενώ είναι ένας από τους συγγραφείς που διαβάζονται περισσότερο, τό­σο στη χώρα του όσο και στο εξωτερικό. Η εκτέ­λεσή του, τον Φεβρουάριο του 1945, υπήρξε το αποκορύφωμα της εκκαθάρισης των ανθρώπων που «ατίμασαν» τη Γαλλία από τον Ντε Γκωλ. Ο Μπραζιγιάκ δεν καταδικάσθηκε για απληστία ή για διαφθορά, αλλά για τις πολιτικές του από­

ψεις. Από πολύ νωρίς ερω- τεύθηκε τον φασισμό. Γεν­νημένος τον Μάρτιο του 1909 στο Περπινιάν, κοντά στα ισπανικά σύνορα, φοί­τησε στην καλύτερη σχολή της Γαλλίας, την Εκόλ Νορ­μάλ. Ηταν ένας μικρόσω­μος, στρουμπουλός άνδρας με στενούς ώμους και φο­ρούσε μεγάλα γυαλιά με μαύρο σκελετό. Από τα πρώτα του φοιτητικά βήμα­τα γοητεύθηκε από το λί­κνο της γαλλικής δεξιάς, τη «Γαλλική Δράση» (Action Francaise), που εκπροσω­πούσε τον αντισημιτισμό, τη μοναρχία και τον εθνικι­σμό. Ο ηγέτης της, Σαρλ Μοράς, ήταν η κεντρική πο­

λιτική φυσιογνωμία του κόμματος και μια μαχη­τική ομάδα της «Γαλλικής Δράσης», η «Les Camelots du Roi», προκαλούσε ταραχές στους δρόμους και συγκρουόταν με τους κομμουνι­στές. Η μεγάλη πορεία των οπαδών της «Γαλλι­κής Δράσης» και της οργάνωσης «Croix-de-feu» στις 6 Φεβρουάριου 1934, έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην ιδεολογική εξέλιξη του Μπραζιγιάκ. Την ημέρα εκείνη χιλιάδες Γάλλοι φασίστες που διαμαρτύρονταν για τη διαφθορά της κοινοβου­

λευτικής δημοκρατίας έκαναν πορεία στο Σανς Ελυζέ και συνεπλάκησαν με τους φρουρούς της Βουλής. Την κρίσιμη στιγμή οι άνδρες της «Croix-de-feu» αρνήθηκαν να επιτεθούν στη Βουλή και το επεισόδιο έληξε. Ωστόσο, ο απο­λογισμός υπήρξε τραγικός: 15 νεκροί και 1.500 τραυματίες, με άμεσο αποτέλεσμα την παραίτη­ση της κυβέρνησης της Αριστερός. Από τότε ο Μπραζιγιάκ αναφερόταν στους μάρτυρες της 6ης Φεβρουάριου με τον ίδιο τρόπο με τον ο­ποίο οι Ναζί στη Γερμανία αναφέρονταν στους δικούς τους νεκρούς της 8ης Νοεμβρίου 1923 Λίγο αργότερα, το 1936, επισκέφθηκε στο Βέλ­γιο τον Λεόν Ντεγκρέλ, αρχηγό του φασιστικού κόμματος «Rex», και έγραψε ένα ρομαντικό κεί­μενο στο οποίο εκθείαζε το «Ρεξ-απήλ» του Ντεγκρέλ. Το 1936 ήταν μια σημαντική χρονιά για τους φασίστες στην Ευρώπη. Στην Ισπανία ο Φράνκο ξεκινούσε τη νικηφόρα εκστρατεία του. στην Ιταλία ο Μουσολίνι τελείωνε τον αιθιοπικό του πόλεμο, ενώ ο Χίτλερ στο Βερολίνο εγκαι­νίαζε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς ο Μπραζιγιάκ έδωσε μια σειρά διαλέξεων, με θέμα «Θα γίνει φασιστική η Ευ­ρώπη;». Ο συγγραφέας δήλωνε ανοικτά πως ή­ταν φασίστας και πως η Γαλλία έπρεπε να διαλέ­ξει ποια πλευρά θα υποστήριζε. Σ’ ένα μυθιστό­ρημά του, με τίτλο «Sept Couleurs», ύμνησε τη γοητεία του φασισμού και χρησιμοποίησε τον συναισθηματισμό για να τον υπερασπισθεί: «Ο νεαρός φασίστας, στηριζόμενος στη φυλή του και στο έθνος του, υπερήφανος για το ρωμαλέο κορμί του, το διαυγές πνεύμα του, γεμάτος πε­ριφρόνηση για τα υλικά αγαθά αυτού του κό­σμου, ο νεαρός φασίστας στο στρατόπεδό του, ανάμεσα στους συντρόφους της ειρήνης, που πιθανώς θα γίνουν σύντροφοι πολέμου, ο νεα­ρός φασίστας, που τραγουδά, παρελαύνει, ερ­γάζεται, ονειρεύεται, είναι πάνω απ’ όλα ένα χα­ρούμενο πλάσμα». Το «Sept Couleurs» ήταν υπο­ψήφιο για το βραβείο Γκονκούρ το μεγαλύτερο λογοτεχνικό βραβείο της Γαλλίας. Ωστόσο, ήταν αδιανόητο να δώσει η επιτροπή το βραβείο στον Μπραζιγιάκ, που αντιμετώπιζε τον φασισμό τό­σο ρομαντικά τη στιγμή κατά την οποία οι Γερ­μανοί ήταν έτοιμοι να εισβάλουν στην Πολωνία.

Το 1937 ο Μπραζιγιάκ επισκέφθηκε το συνέ­δριο του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος στη

24

Δύο Γάλλοι εθελοντές στο Ανατολικό μέτωπο. «Ηταν οι τελευταίοι γνήσιοι γιοι του Θεού του πολέμου», έγραψε γι’ αυτούς ο ιστορικός Ερνστ Νόλτε.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945)

Στιγμιότυπο από τη συνάντηση του στρατάρχη Πεταίν με τον Χίτλερ στο Μοντουάρ.

Θύμα των πολιτικών εκκαθαρίσεων μετά τον Β ’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γαλλία υπήρξε και ο αρχηγός του κόμματος «Parti Franciste», Μαρσέλ Μπουκάρντ, που απαγχονίσθηκε στη Σατιγιόν, τον Μάρτιο του 1946.

Νυρεμβέργη. Επηρεασμένος από την εμπειρία του συνεδρίου έγραψε ένα δοκίμιο για τη γοη­τεία του ναζισμού. Το «Εκατό ώρες με τον Χίτ­λερ» δημοσιεύθηκε σ’ ένα έντυπο της «Γαλλι­κής Δράσης», το «Revue Universelle», τον Οκτώ­βριο του 1938 και προκάλεσε εντύπωση στους κύκλους των Γάλλων διανοουμένων. Σ’ αυτό το δοκίμιο ο Μπραζιγιάκ εξέφραζε τον θαυμασμό του για τις ναζιστικές ιεροτελεστίες, για την ο­μορφιά των λαβάρων και των παρελάσεων, για τη δύναμη και την ομορφιά της νεότητας και, τέ­λος, για την ικανότητα του Χίτλερ να συγκλονίζει τα πλήθη. Ενα από τα χαρακτηριστικότερα αντι- σημιτικά άρθρα του Μπραζιγιάκ δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 1939 στο «Je Suis Partout». Σε όλη την έκταση του άρθρου, στα σημεία όπου φυσιολογικά έπρεπε να υπάρχει η λέξη «Εβραί­

ος», αυτή είχε αντικατασταθεί από τη λέξη «πίθηκος»: «Ποιο δικαστήριο θα τολμούσε να μας καταδικάσει [...] αν καταγ­γέλλαμε την ασυνήθιστη ει­σβολή πιθήκων στο Παρίσι και στη Γαλλία; Δίχως αμφιβολία θα έχετε παρατηρήσει ότι παλιά οι πίθηκοι ήταν περιορισμένοι σε ορισμένες περιοχές, δηλαδή σε ορισμένους ζωολογικούς κήπους. Σήμερα τους βλέπου­με παντού [...] και πρέπει να παραδεχθούμε ότι στο κοινό έχει αναπτυχθεί ένα μάλλον έ­ντονο αντιπιθηκικό σύμπλεγ­μα. Πηγαίνεις στο θέατρο; Το κοινό είναι γεμάτο πιθήκους, κρέμονται από παντού, από τους εξώστες από τη σκηνή. Στο λεωφορείο, στο μετρό; Πί­

θηκοι. Και αν καθίσω αθώα στο καφέ μου; Στα δεξιά μου, στ’ αριστερά μου έρχονται και κάθο­νται δυο τρεις πίθηκοι [...] Μιμούνται τόσο έξυ­πνα τις ανθρώπινες χειρονομίες, ώστε κάποιες φορές δεν τους αναγνωρίζουμε αμέσως [...] Αυ­τό που αποκαλούμε «αντισιμιετισμό» - σας πα­ρακαλώ να διαβάσετε σωστά τη λέξη - γίνεται καθημερινά όλο και πιο σοβαρή ανάγκη».

Ο Μπραζιγιάκ έδωσε στο άρθρο του τον τίτ­λο «Το θέμα των πιθήκων», και απαιτούσε «έναν λογικό κρατικό αντισιμιετισμό», σχηματίζοντας ένα λογοπαίγνιο που προερχόταν από τη λατινι­κή λέξη «simia», που σημαίνει πίθηκος. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στη Γαλλία, ο Μπραζιγιάκ διετέλεσε αρχισυντάκτης του «Je Suis Partout» («Είμαι παντού»), μιας φιλοναζιστι- κής εφημερίδας με κυκλοφορία 300.000 φύλλα. Ο ίδιος δεν ήταν τόσο φανατικός όσο μερικοί από τους συνεργάτες του στο ίδιο έντυπο. Δεν δίστασε όμως να εκφράσει την αποδοκιμασία του, ακόμη και περιφρόνηση προς την κυβέρνη­ση του Βισύ, όταν θεώρησε πως δεν είχε προχω­ρήσει αρκετά στην εκκαθάριση των Εβραίων και των οπαδών του Ντε Γκωλ στη Γαλλία. Το «Je suis Partout» εξελίχθηκε στο σημαντικότερο προπα­γανδιστικό έντυπο των δωσίλογων στο Παρίσι, και ο Μπραζιγιάκ συνέβαλε τα μέγιστα στις προ­παγανδιστικές προσπάθειες των Γερμανών.

Τον Ιούλιο του 1943 συνόδευσε τον εκπρό­σωπο της γαλλικής κυβέρνησης στο Παρίσι, Φερ- νάντ ντε Μπρινιόν, στο Κατύν. Εκεί οι Σοβιετικοί είχαν εκτελέσει 20.000 Πολωνούς αξιωματικούς και η αποκάλυψη του εγκλήματος προκάλεσε ένα κύμα τρόμου στην αντικομμουνιστική Ευρώ­πη. Μετά την απόβαση των Συμμάχων στη Νορ- μανδία, ο Μπραζιγιάκ γνώριζε πως οι ημέρες του ήταν μετρημένες. Το πρωί της 22ας Αυγούστου1944 τα εγκαταλελειμμένα κεντρικά γραφεία της «Je Suis Partout», στην οδό Ριβολί, λεηλατήθηκαν από ένα πλήθος «αντιστασιακών». Καθώς οι συ­νεργάτες των Γερμανών εγκατέλειπαν έντρομοι το Παρίσι, ο Μπραζιγιάκ αποφάσισε να παραμεί- νει στη γαλλική πρωτεύουσα, σε μια κρυψώνα κοντά στον Κήπο του Λουξεμβούργου. «Εβραίοι ζούσαν σε ντουλάπια σχεδόν επί τέσσερα χρό­νια. Γιατί να μην τους μιμηθώ;», έγραψε στο ημε­ρολόγιό του. Ωστόσο, έναν μήνα αργότερα και α­φού πληροφορήθηκε τη σύλληψη της μητέρας του, αποφάσισε να παραδοθεί. Η τύχη του ήταν πλέον προδιεγραμμένη. Την αυγή της 6ης Φε­βρουάριου 1945 ο Μπραζιγιάκ μίλησε για τελευ­ταία φορά στους δικηγόρους του: «Σήμερα είναι 6 Φεβρουάριου. Να με σκέπτεσθε και να σκέπτε- σθε επίσης τους άλλους που πέθαναν την ίδια η­μέρα πριν από 11 χρόνια». Συμπτωματικά η ημε­ρομηνία της εκτέλεσής του ήταν η ίδια με τη φα­σιστική εξέγερση του 1934.

26

Σε μια συνέντευξή του το 1971 ο υπουργός των «Ελεύθερων Γάλλων» στον πόλεμο, Μαντές Φρανς, δήλωσε:

«Αν γίνονταν το καλοκαίρι ή το φθινόπωρο του 1940 εκλογές στη Γαλλία, το 90% θα ψήφιζαν Πεταίν. Οι Γάλλοι κατέφυγαν τότε σ’ ένα ένδοξο όνομα. Μην ξεχνάτε πως έβλεπαν να παρελαύ­νουν ένας στρατάρχης, στρατηγοί, ναύαρχοι, η Εκκλησία, το επίσημο κράτος, η Γαλλική Ακαδη­μία. Ο λαός αφουγκραζόταν να ακούσει τι θα πουν εκείνοι που υποτίθετο πως ήταν η «ελίτ» της Γαλλίας. Και άκουγε τις φωνές του «Πεταινι- σμού». Ο Πεταίν υποσχέθηκε πως θα αποκαθι- στούσε την κρατική οργάνωση, θα φρόντιζε να έχει ο λαός τροφή, να σέβεται ο κατακτητής τον Γάλλο. Υποσχέθηκε πως οι αιχμάλωτοι θα γύρι­ζαν στα σπίτια τους. Υποσχέθηκε πραγματικά να ικανοποιήσει πολύ συγκεκριμένες ανάγκες... και στην αρχή μόνο ορισμένες μειονότητες υπέ­στησαν διωγμούς: Ισπανοί Δημοκρατικοί, Πολω­νοί εξόριστοι, τσιγγάνοι, Εβραίοι, και στη συνέ­χεια άλλοι».

Η δήλωση του Μαντές Φράνς απέχει ελάχι­στα από την πραγματικότητα. Η Γαλλία ήταν η μόνη από τις κατεχόμενες χώρες της οποίας η κυβέρνηση δεν μετέφερε την έδρα της στο ε­ξωτερικό. Μόνο μια μειοψηφία συμμετείχε στην Αντίσταση κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Η πλειονότητα του πληθυσμού παρέμεινε «ουδέ­τερη». Πολλοί υποστήριξαν με ενθουσιασμό τους Γερμανούς, προσέφεραν εθελοντικά τη συνεργασία τους και ο κόσμος διασκέδαζε στα καμπαρέ του Παρισιού.

Ο ΖΑΚ ΝΤΟΡΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΓΑΛΛΙΚΟ ΛΑΪΚΟ ΚΟΜΜΑ (PPF)

Απ’ όλους τους Γάλλους υπερεθνικιστές δια- κρίθηκε ο Ζακ Ντοριό, με μια λαμπρή σταδιο­δρομία που προσομοίαζε περισσότερο με αυτήν του Μουσολίνι. Ο Ντοριό γεννήθηκε στις 26 Σε­πτεμβρίου 1898 στο Μπρέσλες και ήταν γιος ε­νός φτωχού σιδηρουργού. Το 1915 εγκατέλειψε το πατρικό του σπίτι για να γίνει μηχανοτεχνίτης στο Σαιντ Ντενί. Σύντομα η ανήσυχη και επανα­στατική του φύση τον οδήγησε στη νεολαία του Γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (SFIO), ενώ λίγο αργότερα έγινε μέλος του Συνδικάτου Με­τάλλου. Το 1917 επιστρατεύθηκε και έλαβε μέ­ρος σε μάχες κατά των Γερμανών στη Λωρραίνη. Υστερα από τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας (Νοέμβριος 1918) ακολούθησε τη Γαλλική Στρα­τιά της Ανατολής σε επιχειρήσεις στην Ουγγα­ρία, το Φιούμε και την Αλβανία. Το 1920 επέ­στρεψε στο Σαιντ Ντενί και ασχολήθηκε με την πολιτική. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους έγινε μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας Γαλλίας και

τον Ιούνιο του 1921 επισκέφθηκε για πρώτη φο­ρά τη Σοβιετική Ενωση. Δύο χρόνια αργότερα, το 1923, έλαβε μέρος στο Γ’ Διεθνές Συνέδριο κομμουνιστικών νεολαίων στη Μόσχα και περιη- γήθηκε τη χώρα επί έξι ολόκληρους μήνες, ώστε να «θαυμάσει» τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού

Αψίσα στρατολόγησης Γάλλων εθελοντών στα Waffen SS.

Ο Ζακ Ντοριό με τη στολή των γαλλικών SS στο μέτωπο της Νορμανδίας (Ιούλιος 1944).

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 27

Ο Ντριέ Λα Ροσέλ, ένας από τουςμεγαλύτερους Γάλλους διανοουμένους και υπέρμαχους του φασισμού, αυτοκτόνησε στις 15 Μαρτίου 1945 στο Παρίσι.

στη Σοβιετική Ενωση. Κατά τη διάρκεια της α­πουσίας του, ένα γαλλικό δικαστήριο τον κατα­δίκασε σε φυλάκιση 12 μηνών επειδή είχε κατα­κρίνει την πολιτική της Γαλλίας στα ζητήματα του Ρουρ και του Μαρόκου, ενώ είχε διακηρύξει και την πρόθεσή του για μια γενικευμένη απερ­γία στην περίπτωση ενός νέου πολέμου. Επι- στρέφοντας στη Γαλλία, ο Ντοριό συνελήφθη από τις Αρχές και εγκλείσθηκε στις φυλακές του Σαντέ. Απτόητος ο νεαρός επαναστάτης, αρθρογραφούσε μέσα από τις φυλακές στην ε­φημερίδα «Avant-Garde», ενώ το 1923 με το ψευ­δώνυμο Guyot, εκλέχθηκε γραμματέας των «Νέων Κομμουνιστών». Σ’ ένα άρθρο του με τίτ­λο «Ο στρατός είναι η άμυνα του καπιταλι­σμού», το 1924, υπογράμμισε την άνευ όρων θέ­ση του εναντίον του μιλιταρισμού. Λίγο αργότε­ρα εκλέχθηκε ερήμην ως μέλος του προεδρεί­ου της Κομιντέρν στη Μόσχα, ενώ ακολούθησε η εκλογή του στην Κεντρική Επιτροπή του Κομ­

μουνιστικού Κόμματος Γαλ­λίας. Στις Βουλευτικές εκλο­γές που έγιναν τον Μάιο του 1925, εκλέχθηκε βουλευτής του Σαιντ Ντενί. Κάτω από την πίεση της κοινής γνώμης και τα γεγονότα, η γαλλική κυβέρ­νηση αναγκάσθηκε να τον α­πελευθερώσει. Στο κοινοβού­λιο, ο Ντοριό διακρίθηκε αμέ­σως για τις εμπρηστικές του ομιλίες και τον ριζοσπαστικό του λόγο. Ο θάνατος του Λέ- νιν και ο πόλεμος των διαδό­χων του στη Σοβιετική Ενωση προκάλεσαν μεγάλες αλλαγές και διαμάχες και στη Γαλλία. Παρότι ένα ισχυρό τμήμα αρι­στερών εξτρεμιστών επιδίωξε την εκλογή του Ντοριό στην

ηγεσία του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, ο τελευταίος δεν κατόρθωσε να γίνει γραμματέ­ας του.

Περί τα τέλη του 1926, ο Ντοριό αναχώρησε και πάλι για τη Μόσχα, γιανασυμμετάσχειμε μια διεθνή αντιπροσωπεία εργατών σε μια επίσκεψη διεθνιστικής αλληλεγγύης στους κομμουνιστές στην Κίνα. Επιστρέφοντας τον Ιούνιο του 1927, διαπίστωσε πως ο αριθμός των οπαδών του στο κόμμα είχε μειωθεί δραματικά. Η αποδυνάμωση της θέσης του, καθώς και οι σοβαρές αδυναμίες της Σοβιετικής Ενωσης τις οποίες η προπαγάνδα δεν κατάφερε να αποκρύψει, προκάλεσαν τις πρώτες αμφιβολίες στην κομμουνιστική του παι­δεία. Στα τέλη του 1927 η εντολή από την Μόσχα προς τους «συντρόφους» της Γαλλίας ήταν το κόμμα να στραφεί ακόμη αριστερότερα. Ο Ντο­

ριό όμως δεν ήταν από τους ανθρώπους που θα ακολουθούσαν εύκολα τις νέες οδηγίες. Εχο­ντας αποτινάξει πλέον τον σοβιετικό έλεγχο, γι­νόταν όλο και περισσότερο επικριτικός δημόσια απέναντι τους. Η Μόσχα όμως δεν είχε πει ακόμη την τελευταία της λέξη. Το 1930 ο Ντοριό ταξίδε­ψε πάλι στη Σοβιετική Ενωση, μετά από πρό­σκληση. Η προσπάθεια του Στάλιν ν ’ αλλάξει τη «γαλλική» στροφή του Ντοριό έπεσε στο κενό. Ο τελευταίος πέρασε οριστικά στην αντιπολίτευ­ση. Επιστρέφοντας στη Γαλλία έλαβε μέρος στις δημοτικές εκλογές του 1931 στο Σαιντ Ντενί και εκλέχθηκε δήμαρχος. Εχοντας πλέον άλλους ο­ρίζοντες, συνέστησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα συνεργασία με τους σοσιαλιστές και ένα άνοιγ­μα στα συντηρητικά στρώματα της γαλλικής κοι­νωνίας. Οι «ορθόδοξοι» κομμουνιστές στράφη­καν εναντίον του και το κόμμα τον διέγραψε τον Απρίλιο του 1934. Ο Ντοριό ήταν υποχρεωμένος πλέον να παραμείνει στο περιθώριο των πολιτι­κών εξελίξεων. Στο Σαιντ Ντενί παρέμενε όμως εξαιρετικά δημοφιλής και στις 6 Απριλίου 1934 επανεκλέχθηκε στον δημαρχιακό θώκο.

Καθώς όμως το Λαϊκό Μέτωπο της Αριστε­ρός προχωρούσε προς τη σαρωτική νίκη στις ε­κλογές του 1936, ο Ντοριό πείσθηκε πως η ανά­γκη της δημιουργίας ενός νέου εθνικιστικού και σοσιαλιστικού κινήματος που θα περιλάμβανε και τους διαφωνούντες της Αριστερός ήταν πε­ρισσότερο επίκαιρη παρά ποτέ. Στις 20 Ιουνίου1936 γεννήθηκε το «Γαλλικό Λαϊκό Κόμμα» («Parti Populaire Francais» - PPF). Οκτώ ημέρες αργότερα, έγινε η πρώτη συγκέντρωση των με­λών του στο Δημαρχείο του Σαιντ Ντενί. To PPF δημιουργήθηκε την κατάλληλη στιγμή και ανα­πτύχθηκε ταχύτατα, καθώς η άνοδος του Λαϊκού Μετώπου δυσαρέστησε ευρύτατα αντικομμου- νιστικά στρώματα του γαλλικού λαού. Ετσι, μέ­χρι τις αρχές του 1938, έφθασε τα 300.000 μέλη (αν και ο πραγματικός αριθμός τους θα πρέπει να ήταν μάλλον 100.000). Το νεοσύστατο κόμμα ήταν ακριδώς όπως το ονειρευόταν ο Ντοριό: ένα κόμμα της εργατικής τάξης. Κατά το πρώτο πανεθνικό συνέδριο που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 1936, το 57% των αντιπροσώ­πων του PPF είχε εργατική και αγροτική προέ­λευση. Σύμφωνα με τον Στάνλεϋ Πέιν, «η πλειο­νότητα των μελών ήταν νέοι, με μέσο όρο ηλι­κίας τα 34 χρόνια και μόνο το 20% των αντιπρο­σώπων ήταν βετεράνοι, σε αντίθεση με τιε δε­ξιές ενώσεις. Σχεδόν το 39% των μελών δήλω­ναν ότι δεν είχαν κάποια προηγούμενη πολιτική σύνδεση, ενώ το 33% προερχόταν από την Αρι­στερά, ιδιαίτερα από το Κομμουνιστικό Κόμμα».

Σημαντική υποστήριξη στο PPF παρείχαν οι εργάτες των βιομηχανικών βόρειων προαστίων της γαλλικής πρωτεύουσας. Η υποστήριξη του

28

κόμματός προερχοταν, σε γενικες γραμμές, πε­ρισσότερο από το προλεταριάτο των πόλεων παρά από την επαρχία. Τα σημαντικότερα κέ­ντρα δράσης του PPF ήταν στη Μασσαλία, στις Κάννες, στην Τουλόν, στην Αλγερία και βέβαια στο Παρίσι. To PPF δεν ξεκίνησε ως ένα κίνημα φασιστικού τύπου, υιοθέτησε όμως πολύ γρήγο­ρα την πειθαρχία των φασιστικών κομμάτων και το αποκαλούμενο «Fuehrerprinzip». Ο Ντοριό ή­ταν ο αναμφισβήτητος αρχηγός, ο μοναδικός με πολιτική εμπειρία, εκείνος που μπορούσε να α­ντιμετωπίσει τους κομμουνιστές με κομμουνι­στικά μέσα και προπαγάνδα. Ομως, καθώς κυ­λούσε ο χρόνος, το PPF απέτυχε να προσελκύ- σει περισσότερους εργάτες και τον Μάρτιο του1938, στο δεύτερο συνέδριό του, η αναλογία των εργατών μειώθηκε στο 37%, ενώ εκείνη των μεσοαστών αντιπροσώπων αυξήθηκε στο 58%. Παρόλο που το κόμμα δεν είχε ένστολη πολιτο­φυλακή, πολύ γρήγορα υιοθέτησε τα περισσότε­ρα εξωτερικά σύμβολα του φασισμού. Εξέδωσε δική του εφημερίδα με φιλτραρισμένες ειδή­σεις, ενώ στις τελετουργίες των συναντήσεων τα νέα μέλη ορκίζονταν με φασιστικό χαιρετι­σμό και με όρκο νομιμοφροσύνης στον Chef (Ντοριό). Σε όλες τις τελετές ακουγόταν ο ύ­μνος του κόμματος («Libere toi! France, libere toi!... Ecoute Doriot qui t ’ appele»), ενώ στις αίθουσες κυριαρχούσαν τα χρώματα της Τρικολόρ και οι φωτογραφίες του «Αρχηγού». Μετά το 1938 οι τελετουργίες γίνονταν προς τιμήν των μαρτύ­ρων του κινήματος (αρκετά μέλη του σκοτώθη­καν κατά τη διάρκεια συγκρούσεων με τους κομμουνιστές), όμως ο χαιρετισμός του PPF α­παιτούσε απλά το τέντωμα του δεξιού χεριού λί­γο πιο πάνω από το ύψος του ώμου, και ήταν δια­φορετικός από τον φασιστικό χαιρετισμό μου- σολινικού τύπου. Ο Ντοριό απαιτούσε από τους οπαδούς του απόλυτη υπακοή, στοιχείο που ή­ταν απαραίτητο, καθώς στο κόμμα υπήρχαν εξ­τρεμιστές της Αριστερός όπως και ομάδες της Ακρας Δεξιάς. Αλλωστε, το νέο κράτος που ορα­ματιζόταν το PPF αφορούσε όλους και θα ήταν λαϊκό, αποκεντρωμένο, φιλεργατικό. Θα τιμού­σε την οικογένεια, την κοινότητα και την περι­φέρεια. Το κόμμα προωθούσε ένα συντηρητικό πρόγραμμα εθνικοποιήσεων και πρότεινε έναν μεταρρυθμιστικό κορπορατισμό που θα ενθάρ- ρυνε έντονα τον «τεχνοκρατικό εξορθολογι- σμό». Το κίνημα υποστήριζαν επίσης κάποιοι κα­ταξιωμένοι φασίστες διανοούμενοι, όπως ο Πιέρ Ντριέ Λα Ροσέλ και ο Πωλ Μαριόν. Οι περισσότε­ροι από αυτούς αρθρογραφούσαν στην εφημε­ρίδα του κόμματος «L' emancipation nationale», που είχε 200.00 αναγνώστες. To PPF εξέδιδε κι ένα απογευματινό έντυπο, το «La Liberte», με δι­ευθυντές τους διανοουμένους Πωλ Μαριόν και

Καμίλ Φεγκύ. Το κίνημα, με επικεφαλής τους διανοουμένους του, προωθούσε την ακτιβιστι- κή, βιταλιστική φιλοσοφία, με επίκεντρο τον νέο άνθρωπο (homme nouveau). Παρά τη διακήρυξη της πειθαρχίας, του βιταλισμού και των στρα­τιωτικών αρετών, το PPF επέμενε ότι ήταν ένα κίνημα ειρηνικό και ότι δεν επιδίωκε την εδαφι­κή επέκταση της Γαλλίας. FI πλειονότητα, άλλω­στε, των φασιστικών κινημάτων στις ευημερού- σες δυτικοευρωπαϊκές χώρες, με σταθερή οικο­νομία και αποικίες, διακήρυσσε ένα είδος «ειρη­νικού φασισμού», σε αντίθεση με τα ομοειδή κόμματα στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. To PPF διατηρούσε νεολαία, φοιτητικό τμήμα και σύνδεσμο γυναικών. Η οικονομική του στήρι­ξη προερχόταν από επιχειρηματίες, τράπεζες της γαλλικής πρωτεύουσας και από τα εργατικά συνδικάτα.Κατά καιρούς το κόμμα δέχθη­κε και εμβάσματα από το εξω­τερικό (Ιταλία), ωστόσο το PPF θα μετατρεπόταν σε ένα πλή­ρως φασιστικό κίνημα μόνο με­τά το 1940. Ο Ντοριό ήλπιζε να ηγηθεί ενός ευρύτερου μετώ­που εθνικιστικών κομμάτων που θα συσπείρωνε όλες τις α- ντικομμουνιστικές δυνάμεις της Γαλλίας, αλλά το «Front de la Liberte», το οποίο επιχείρησε να οργανώσει την άνοιξη του 1937, προκάλεσε την αντίδραση της κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώ­που. Με πρόφαση τη δυσλει­τουργία της Δημοτικής Αρχής και υποτιθέμενα οικονομικά σκάνδαλα, η κυβέρνηση απεμά- κρυνε τον Ντοριό από το Σαιντ Ντενί (25 Μαϊου 1937). Ft ενέρ­

Ο Πιερ Λαβάλ.

Προκήρυξη του στρατάρχη Πεταίν προς τον γαλλικό λαό. Σύμβολο του καθεστώτος του υπήρξε ο διπλούς πέλεκυς.

Jf rf/i

u ää SS ,. ViS -■.·

-i- e-An.

—A£■

* t>r~ ................

f U j j O .

Äu Ä i . mm ' ^ -

~‘ C

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ NAZI ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 29

Ο Ζαν Μπισελόν, υπουργός Βιομηχανικής Παραγωγής στην κυβέρνηση του Βισύ. Στη φωτογραφία διακρίνεται με τον Αλμπερτ Σπέερ.

γεια αυτή είχε ως αποτέλεσμα ένας σημαντικός αριθμός γνωστών κομμουνιστών, όπως ο Ζωρζ Σουαρέζ και ο Αλφρεντ Φάμπρ-Λούτσε, να προ­σχωρήσουν στις τάξεις του PPF.

Παρά τις ρητορικές ικανότητες του Ζακ Ντο- ριό και τον προσωπικό μαγνητισμό του, ο υψη­λός και σωματώδης διοπτροφόρος γιος σιδη­ρουργού δεν μπόρεσε να διατηρήσει τους αυξη­τικούς ρυθμούς για το κόμμα του παρά μόνο λί­γους μήνες. Η διάλυση του Λαϊκού Μετώπου το1938 και η απομάκρυνση οποιοσδήποτε απειλής από την Αριστερά, αποθάρρυνε κάθε ριζοσπα­στική εναλλακτική λύση από τους συντηρητι­κούς κύκλους της Γαλλίας και περιόρισε τις ευ­καιρίες του PPF στο ελάχιστο. Παρόλα αυτά, το κόμμα παρέμενε ελκυστικό σε πολλούς νέους και κυρίως εργαζόμενους, που ένοιωθαν πως α­πειλούντο από την ύφεση και τον επερχόμενο πόλεμο. Ο Ντοριό, ο «μεγάλος Ζακ», συνέχιζε την κριτική του κατά της συνθήκης των Βερ­σαλλιών και επισήμαινε τον κίνδυνο του κομ­μουνισμού. Η νίκη του Φράνκο και της Φάλαγ­γας στην Ισπανία χαιρετίσθηκε ως σπουδαίο ι­στορικό γεγονός. Η στάση του όμως προς τη Γερμανία του Αδόλφου Χίτλερ υπήρξε αντιφατι­κή. Από τη μια ο Ντοριό θαύμαζε τον Γερμανό η­γέτη για τα ειρηνικά του επιτεύγματα και τον συνεπή αντικομμουνισμό του, από την άλλη ό­μως θεωρούσε την επεκτατική πολιτική των Να­ζί απειλητική για την Ευρώπη. Για να αποφευ­χθεί ένας καθοριστικός πανευρωπαϊκός πόλε­μος, πρότεινε δημόσια μια κοινή εξωτερική πο­λιτική με τη Γερμανία, και τη νότια Κίνα ως πεδίο άσκησης αποικιακής πολιτικής των γερμανικών συμφερόντων. Οταν, τον Οκτώβριο του 1938, προέκυψε το Σουδητικό πρόβλημα την Τσεχο­σλοβακία, εκδηλώθηκαν μέσα στο PPF πολιτικές διαφωνίες. Ο Ντοριό δεν έβλεπε αρνητικά την ένωση της γερμανόφωνης Σουδητίας με το Γ’

Ράιχ, ωστόσο πολλοί διαφωνούντες στο κόμμα αποσκίρτησαν μέχρι το τέλος του χρόνου. Ο Ντοριό εξαναγκάσθηκε να πάρει μια πατριωτική θέση, εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας, κα­θώς το PPF απέτυχε να προσδιορίσει μια ιδιαίτε­ρη γαλλική μορφή φασισμού. Εναν χρόνο αργό­τερα, τον Σεπτέμβριο του 1939, ο Ντοριό επι- στρατεύθηκε για να συμβάλει στην αντιμετώπι­ση της γερμανικής απειλής και οι δραστηριότη­τες του PPF ανεστάλησαν. Τα μέλη της Υπηρε­σίας Τάξης του PPF («Service d’ ondre») με τα γαλάζια πουκάμισα στάλθηκαν στο μέτωπο, πι­στά στον όρκο που έδωσαν «Πρώτα η Γαλλία». Ωστόσο, η γερμανική νίκη το καλοκαίρι του 1940 και η άνοδος του στρατάρχη Πεταίν στην εξου­σία, ανέτρεψε τα δεδομένα. Τον Οκτώβριο του1940 εμφανίσθηκε στο Βισύ μέσα από τις στή­λες της εφημερίδας «Le Cri du peuple», ένα μανι­φέστο 30 σημείων τα οποία υπέγραψαν ο Ντοριό και το PPF. Στο κείμενο αυτό ο Ντοριό κατήγγει­λε το κοινοβουλευτικό σύστημα, τους Εβραίους και τους Τέκτονες, ενώ απαιτούσε ένα νέο ολο­κληρωτικό κράτος, το οποίο μαζί με την αναγεν- νημένη Γερμανία θα ξανάκτιζε την Ευρώπη. Οι πολιτικοί της Γ’ Γαλλικής Δημοκρατίας, οι οποίοι ήταν υπεύθυνοι για την ήττα και την καταστρο­φή, έπρεπε να δικασθούν και να τιμωρηθούν. Το μανιφέστο του PPF δεν ήταν αντίθετο με την πολιτική της κυβέρνησης του Βισύ, και το κόμ­μα συμφωνούσε με τις περισσότερες αξίες και μεταρρυθμίσεις που προωθούσε ο Πεταίν. Παρά τη συναίνεση, όμως, ο Ντοριό δεν ανέλαβε κα­νένα υπουργείο. Μόνο ύστερα από την παρέμ­βαση του Πεταίν τον Ιανουάριο του 1941, ο αρ­χηγός του PPF κατέλαβε μια θέση στο Εθνικό Συμβούλιο, τη Συμβουλευτική Συνέλευση του Βισύ που αντικατέστησε το διαλυθέν κοινοβού­λιο. Ο Ντοριό διακήρυξε την πίστη του στον γη­ραιό Στρατάρχη και προσπάθησε να αναδιοργα­νώσει το κόμμα του και να το μετασχηματίσει σε ένα μεγάλο «επαναστατικό και ολοκληρωτικό φασιστικό κόμμα». Οι αρχικές δυσκολίες, καθώς ο Γερμανός πρεσβευτής Οττο Αμπετζ εκφρά- σθηκε υπέρ του Λαβάλ, ξεπεράσθηκαν, και στα τέλη του 1941 το κόμμα αριθμούσε περίπου30.000 μέλη. Οταν, στις 22 Ιουνίου 1941, ο Γερ­μανικός Στρατός εισέβαλε στη Σοβιετική Ενω­ση, ο Ντοριό πρότεινε στον Πεταίν να διακόψει τις διπλωματικές σχέσεις της Γαλλίας με τον Στάλιν. Οκτώ ημέρες αργότερα (30 Ιουνίου1941), το Βισύ διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με τη Σοβιετική Ενωση.

Το επόμενο βήμα του Ντοριό ήταν η συμμε­τοχή του στη «Γαλλική λεγεώνα εθελοντών κατά του κομμουνισμού» (LVF). Στις 4 Σεπτεμβρίου1941 ο Ντοριό βρέθηκε μαζί με τους πρώτους Γάλλους εθελοντές στο Ανατολικό μέτωπο. Πο­

30

λύ σύντομα κέρδισε τον σεβασμό των Γερμανών και τιμήθηκε με τον Σιδηρού Σταυρό Α' Τάξης. Μετά το Στάλινγκραντ, ένας μεγάλος αριθμός οπαδών του PPF εγκατέλειψε το κόμμα και ο α­ριθμός των μελών του έπεσε λίγο κάτω από 25.000. Τον Αύγουστο του 1944 οι περισσότεροι Γάλλοι φασίστες εγκατέλειψαν το Παρίσι και κα­τέφυγαν στη Γερμανία. Ο Ντοριό ήταν απασχο­λημένος με τη συγκρότηση μιας νέας γαλλικής «επαναστατικής» κυβέρνησης σε γερμανικό έ­δαφος. Το στρατηγείο του βρισκόταν στη λου­τρόπολη Bad Mergentheim και, μετά τις 6 Ιανουα- ρίου 1945, σ’ ένα νησί (Mainau) στο Bodensee. Στις 22 Φεβρουάριου 1945 ο Ντοριό ήταν καθ' ο­δόν προς μια συνάντηση με τους Μαρσέλ Ντεά και Ζοζέφ Νταρνάντ. Λίγο έξω από την πόλη Μένγκεντο αυτοκίνητό του δέχθηκε επίθεση α­μερικανικών μαχητικών και ο Ντοριό υπέκυψε στα τραύματά του. Τέσσερις ημέρες αργότερα, θάφτηκε στο νεκροταφείο του Μένγκεν παρου­σία μερικών δεκάδων οπαδών του και μερικών Γερμανών αξιωματούχων.

Η ΓΑΛΛΙΑ ΤΟΥ ΒΙΣΥΜέσα από τις στάκτες της γαλλικής κατάρ­

ρευσης τον Ιούνιο του 1940, αναδύθηκε μια νέα ηγετική μορφή που πολύ σύντομα θα συσπείρω­νε γύρω της όλους τους υπέρμαχους της συνερ­γασίας με το Γ’ Ράιχ. Γεννημένος το 1856, ο Φιλίπ Πεταίν ήταν ήρωας του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και εξαιρετικά δημοφιλής στον γαλλικό λαό για την ηρωική του άμυνα στο Βερντέν το 1916. Ανα­γνωρίζοντας την αξία του και τιμώντας τον, η Γ’ Γαλλική Δημοκρατία τον ονόμασε στρατάρχη και του απέδωσε μια σειρά από τίτλους και αξιώ­ματα, όπως για παράδειγμα το αξίωμα του υ­πουργού Πολέμου (1934) και τη θέση του Γάλλου πρεσβευτή στην Ισπανία του Φράνκο (1939- 1940). Αντίπαλος της Αριστερός και βαθειά συ­ντηρητικός, ο Πεταίν δεν δίστασε να ταχθεί ε­ναντίον του πολέμου την εποχή της συμφωνίας του Μονάχου. Οταν η γερμανική επίθεση στη Γαλλία, τον Μάιο του 1940, προκάλεσε την κατα­στροφή του Γαλλικού Στρατού, σήμανε η ώρα του παλαιού ήρωα. Στις 10 Ιουλίου συγκεντρώ­θηκαν στη μικρή λουτρόπολη Βισύ τα μέλη του κοινοβουλίου για να αποφασίσουν για το πολιτι­κό μέλλον της ηττημένης Γαλλίας. Υποκείμενα σε διάφορες πιέσεις, τα 569 από τα 672 παρόντα μέλη του κοινοβουλίου παρέδωσαν στον Πεταίν έκτακτες εξουσίες. Η νέα Γαλλία του Βισύ είχε γεννηθεί. Το νέο πολίτευμα είχε ως έμβλημα τον «Διπλού Πέλεκυ» και σύνθημα τις λέξεις: «Εργασία, Πατρίδα, Οικογένεια». Στις τρεις αυ­τές λέξεις ήθελε να βασίσει ο Πεταίν την «Εθνι­κή Επανάσταση» που θα ανανέωνε τους Γάλ­

λους και τη χώρα. Εμπνεόμενος από αντικοινο- βουλευτικές αρχές, απέκλεισε τους πολιτικούς από τη νέα κυβέρνηση, με μόνη εξαίρεση τον Πιέρ Λαβάλ. Μόνο οι τεχνοκράτες θα διοικού­σαν τη Νέα Γαλλία, απαλλαγμένοι από τα συμφέ­ροντα των κομμάτων. Τα εργατικά συνδικάτα δια­λύθηκαν και ένας νέος «Χάρτης Εργασίας» δη­μοσιεύθηκε στις 4 Οκτωβρίου 1941, που καθι­στούσε υποχρεωτική τη συνεργασία εργοδοτών και εργατών. Ο πολιτικός λόγος του Πεταίν ανα­πολούσε την παλαιά παραδοσιακή Γαλλία, μια Γαλλία συντεχνιακή, αποκεντρωμένη, βασισμένη στις περιφέρειές της και στους γεωργούς της. Οι απεργίες απαγορεύθηκαν και τα ειδικά δικαστή­ρια του νέου κράτους θα έκριναν τις εργατικές διαφορές. Για πρώτη φορά καθιερώθηκε «κατώ­τερο όριο αμοιβής». Οπως γράφει ο ιστορικός Αντόνιο Πίταμιτζ, «όλοι οι πολίτες έπρεπε να κι­νούνται σε ένα κλίμα αλληλεγγύης, που θυσίαζε το προσωπικό συμφέρον προς χάριν του κοινού, στο ίδιο κλίμα που κυριαρχούσε στην οικογενει­ακή εστία». Καθιερώθηκαν προνόμια και επιδό­ματα για τις πολύτεκνες οικογένειες που αποτε- λούσαν το κύτταρο της γαλλικής κοινωνίας. Στους ηλικιωμένους πολίτες χορηγήθηκε η σύ­νταξη που ποτέ δεν κατάφερε να κάνει πράξη η Γ’ Γαλλική Δημοκρατία. Οι γυναίκες για το καθε­στώς του Βισύ ήταν οι «εμπνεύστριες του χρι­στιανικού πολιτισμού» και οι στυλοβάτες της οι­κογένειας. Είχαν ειδική μεταχείριση και όσες δεν εργάζονταν και είχαν παιδιά, απολάμβαναν ειδι­κά προνόμια. Δόθηκαν επιχορηγήσεις σε ιδιωτι-

Σκηνή καθημερινής ζωής στο κατεχόμενο Παρίσι. Ενας πολίτης διαπληκτίζεται με έναν Γάλλο φασίστα στα Ηλύσια Πεδία.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945! 31

Ο ακαδημαϊκός Αμπέλ Μπονάρντ,

υπουργός της κυβέρνησης

του Βισύ.

κές ιερατικές σχολές και (γεγονός ακόμη πιο ε­παναστατικό) επαναλήφθηκε στα σχολεία η δι­δασκαλία των θρησκευτικών, για την κατάργηση των οποίων είχε δοθεί μια από τις πιο σκληρές κοινωνικές μάχες. Κατασκευάσθηκαν νέες εργα­τικές κατοικίες και καταβλήθηκαν μεγάλες προ­σπάθειες για να κατευθυνθούν οι νέοι στις ορ­γανώσεις νεολαίας του καθεστώτος. Από το 1941 οι οργανώσεις αυτές αντικατέστησαν τη στρα­τιωτική θητεία. Επί εννέα μήνες οι νέοι κατασκή­νωναν στο ύπαιθρο, συγκεντρώνονταν σε ομά­δες 2.000 ατόμων, περνούσαν την ημέρα τους σε διάφορα δημόσια έργα, χωράφια, δάση ή έλη και μάθαιναν για την ιστορία και την κοινωνική ορ­γάνωση της χώρας τους. Λήφθηκαν μέτρα για την καταπολέμηση του αλκοολισμού και η κυ­βέρνηση απαγόρευσε την πώληση ποτών με πε­ριεκτικότητα σε οινόπνευμα μεγαλύτερη από 16% στους νέους κάτω των 20 ετών. Επίσης τους απαγόρευσε την είσοδο στα καφενεία. Παράλλη­λα, στόχος του Βισύ έγιναν οι Εβραίοι, σι μασό­νοι και οι κομμουνιστές. Τον Αύγουστο του 1940 απαγορεύθηκε στους δημοσίους υπαλλήλους η εγγραφή στις τεκτονικές στοές. Μερικούς μή­νες αργότερα (Μάρτιος 1941), ιδρύθηκε το «Γενι­κό Γραφείο για το Εβραϊκό Πρόβλημα», του οποί­ου ο ρόλος ήταν να επιβλέπει την εφαρμογή της νέας αντισημιτικής νομοθεσίας. Το παράδοξο ή­ταν ότι οι Γερμανοί δεν απαίτησαν τη λήψη τέ­τοιου είδους μέτρων, ενώ η πολιτική του Πεταίν, τουλάχιστον μέχρι τις αρχές του 1943, υπήρξε δημοφιλής. Τα ταξίδια του στην επαρχία προξε­νούσαν ενθουσιασμό και προκαλούσαν πραγμα­τική «κοσμοσυρροή». Χιλιάδες χέρια άπλωναν λουλούδια και ζητωκραύγαζαν τον «σεβάσμιο», «μεγάλο γέροντα». Υπάρχουν αναρίθμητα κινη­

ματογραφικά επίκαιρα και φωτογραφικά ντοκου­μέντα που θυμίζουν σήμερα στον γαλλικό λαό την «ειδική» σχέση που είχε τότε ο Στρατάρχης με τους πολίτες της Γαλλίας. Μερικές εβδομά­δες πριν από τη συμμαχική απόβαση στη Νορ- μανδία, ο Πεταίν επισκέφθηκε το Παρίσι και μί­λησε στην Παναγία των Παρισίων δικαιολογώ­ντας τις πολιτικές του αποφάσεις. Ενα τεράστιο πλήθος χιλιάδων Γάλλων πολιτών τον αποθέωσε επιδοκιμάζοντας την πολιτική του. Λίγο αργότε­ρα, τον Αύγουστο του 1944, το ίδιο πλήθος θα α­ποθέωνε τον «απελευθερωτή» Ντε Γκωλ. Στο μεταξύ ο Πεταίν μεταφέρθηκε βίαια από τους Γερμανούς στη νότια Γερμανία. Από τον Σεπτέμ­βριο του 1944 μέχρι τον Απρίλιο του 1945 θα πα­ρέμενε έγκλειστος σ' έναν πύργο των Χοεντσόλ- λερν, στο Ζιγκμαρίνγκεν, μαζί με τη σύζυγό του και τα δέκα άτομα της ακολουθίας του. Τον Απρί­λιο του 1945 πήγε στην Ελβετία και παραδόθηκε στις γαλλικές Αρχές. Παραπέμφθηκε στο Ανώτα­το Δικαστήριο στο Παρίσι (23 Ιουλίου -1 5 Αυγού- στου 1945) και καταδικάσθηκε σε θάνατο. Κατό­πιν η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη και μεταφέρθηκε σ’ ένα μικρό νησί στο φρούριο του Πιέρ Λεβέ. Πέθανε στις 23 Ιουλίου 1951 σε ηλικία 96 ετών. Υπήρξε ο γηραιότερος κρατούμε­νος της Γαλλίας.

Ο ΠΙΕΡ ΛΑΒΑΛ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ακόμη και σήμερα, η μορφή του Πιέρ Λαβάλ, του χαρακτηριστικότερου ίσως εκπροσώπου της «δωσιλογικής» Γαλλίας, διχάζει τους ιστορι­κούς. Ο Λαβάλ γεννήθηκε στις 18 Ιουνίου 1883 στο Σατελντόν της Ωβέρνης. Ηταν γόνος μιας φτωχής οικογένειας και ο πατέρας του διατη­ρούσε μια ταβέρνα κάνοντας παράλληλα και τον ταχυδρόμο του χωριού. Οπως ο Μουσολίνι, ο Λαβάλ υποστήριξε πολύ νωρίς την ιδέα ενός α­ναρχικού σοσιαλισμού, στον οποίο ο μαρξισμός εμφανιζόταν αναμεμιγμένος με μια γενικότερη κοινωνική διαμαρτυρία. Αφού τελείωσε τη Νομι­κή Σχολή στο Παρίσι, άσκησε τη δικηγορία, δί­χως όμως ιδιαίτερη επιτυχία. Το 1914 εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής με το Σοσιαλιστικό Κόμμα και τάχθηκε ανοικτά εναντίον του πολέ­μου. Η στάση του χαρακτηρίσθηκε ύποπτη και το 1918 ο Λαβάλ αναγκάσθηκε να υποστηρίξει την κυβέρνηση Κλεμανσώ και τη νίκη κατά της Γερμανίας. Επωφελούμενος από τη διάσπαση του Σοσιαλιστικού Κόμματος κατά το συνέδριο της Τουρ το 1920, ο Λαβάλ καλλιέργησε φιλικές σχέσεις με όλες τις παρατάξεις. Στους συντηρη­τικούς εμφανιζόταν ως μετριοπαθής σοσιαλι­στής, και στους κομμουνιστές ως ριζοσπάστης οπαδός των μεταρρυθμίσεων.

To 1926 έγινε υπουργός Δικαιοσύνης και πά­ντρεψε την κόρη του Ζοζέ με έναν αριστοκράτη της οικογένειας Σαμπρέν, δημιουργώντας δε­σμούς με τις «διακόσιες οικογένειες» των μεγα­λοαστών που έλεγχαν την πολιτική ζωή της Γαλ­λίας. Ωστόσο, ποτέ δεν έκρυψε την ταπεινή του καταγωγή και έμεινε γνωστός για την αθυρο- στομία και το «λαϊκό» του ύφος. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1930 είχε αναλάβει όλα τα πο­λιτικά αξιώματα, από τη διεύθυνση της εξωτερι­κής πολιτικής μέχρι την πρωθυπουργία.

Τον Ιανουάριο του 1935 επισκέφθηκε τη Ρώ­μη για να βεβαιώσει τον Μουσολίνι ότι η Γαλλία δεν θα είχε αντίρρηση για μια ενδεχόμενη εξά- πλωση της Ιταλίας στην Αιθιοπία. Μετά το τέλος των συνομιλιών, ο Μουσολίνι έπλεξε το προσω­πικό εγκώμιο του Λαβάλ: «Επιθυμώ να εκφράσω την εκτίμησή μου για τη λαμπρή ευφυΐα, την ευ- ρεία αντίληψη, την πρακτικότητα και την έξοχη διαπραγματευτική μέθοδο του κυρίου Λαβάλ. Είναι ευχαρίστηση να συζητά κανείς μαζί του. Τολμώ να πιστεύω ότι μεταξύ μας έχει αναπτυ­χθεί προσωπική συμπάθεια, γιατί υπάρχει κάτι κοινό στη βασανισμένη νεότητα και των δυο μας και γιατί έχουμε παρόμοιες εμπειρίες στο ενερ­γητικό μας».

Πέντε χρόνια αργότερα, τον Ιούνιο του 1940, η κατάρρευση της Γαλλίας άνοιξε καινούργιους ορίζοντες δράσης για τον Λαβάλ. Ως αντιπρόε­δρος του νέου υπουργικού συμβουλίου του Φι- λίπ Πεταίν, έγινε ο πιο θερμός υποστηρικτής της συνεργασίας με τους Γερμανούς. Θεωρώντας τον πολύ ριζοσπαστικό ως συνεργάτη, ο Πεταίν τον απέπεμψε στις 13 Δεκεμβρίου του 1940 και στη θέση του τοποθέτησε τον ναύαρχο Νταρλάν.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής το Παρίσι είχε γίνει κέντρο όλων των Γάλλων «συνεργατών» των Γερμανών που περιφρονούσαν την κάπως συγκροτημένη κυβέρνηση του Βισύ και επιζη­τούσαν την ολοκληρωτική προσέγγιση με το Γ’ Ράιχ, δικαιολογώντας τη στάση τους ως τη «μό­νη πατριωτική λύση». Στις πολιτικές δραστηριό­τητες αυτού του είδους πρωταγωνιστούσαν ο τέως σοσιαλιστής Ντεά, ο πρώην κομμουνιστής Ντοριό και ο ήρωας του πολέμου Νταρνάν. Στις 27 Αυγούστου 1941 ο Πιέρ Λαβάλ βρισκόταν μαζί με τον Ντεά και άλλους γερμανόφιλους στις Βερσαλλίες, για να παρακολουθήσει μια παρέλα­ση της «Γαλλικής Λεγεώνας» των Waffen SS που ετοιμαζόταν να αναχωρήσει για το Ανατολικό μέ­τωπο. Ξαφνικά ένας πολίτης μέσα από το πλή­θος, ονόματι Κολέτ, πυροβόλησε εναντίον των επισήμων. Ο Λαβάλ, τραυματισμένος στον βρα­χίονα και στον θώρακα, θα έπεφτε στο έδαφος, εάν δεν τον κρατούσαν την τελευταία στιγμή. Διαπιστώνοντας όμως ότι το πλήθος απειλούσε να λυντσάρει τον παρολίγο δολοφόνο, φώναξε:

«Μην του κάνετε κακό!». Το επεισόδιο αυτό απο- δεικνύει ότι ο Λαβάλ δεν υπήρξε ποτέ εκδικητι­κός και δεν υστερούσε σε φυσική γενναιότητα. Αυτός και ο Ντεά, που επίσης τραυματίσθηκε, α- νέρρωσαν γρήγορα από τα τραύματά τους.

Τον Απρίλιο του 1942 ο Λαβάλ επέστρεψε στην κυβέρνηση και ανέλαβε τον πλήρη έλεγχο της πολιτικής του Βισύ. Εκείνος που τον προώ­θησε ήταν ο Γκαίρινγκ, και αυτή τη φορά ο Πε­ταίν αναγκάσθηκε να υποχωρήσει. Οι Γερμανοί είχαν τώρα έναν δικό τους άνθρωπο στο Βισύ, καθώς είχαν κουραστεί από το διπλό παιχνίδι του Πεταίν, του ναυάρχου Νταρλάν, του στρατη­γού Βεϋγκάν και όλων των υπουργών του Βισύ, που ταλαντεύονταν, περιμένοντας να δουν αν τελικά τον πόλεμο θα τον κέρδιζε ο Χίτλερ ή οι Σύμμαχοι.

Μέλη της Μιλίς φρουρούν την είσοδο της σχολής εκπαίδευσής τους.

Ο 1. Νταρνάν ήταν ο αρχηγός της παραστρατιωτικής Μιλίς. Στη φωτογραφία διακρίνεται μαζί με συνεργάτες του στο Τροκαντερό (Ιούλιος 1944).

Ο M I L I C E F R A N C A I S E ECO Ι Ε N A T I O N A L E ms C A D R E S

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945)

«Δίνουν το αίμα τους - δώστε την εργασία σας

για να σώσετε την Ευρώπη από

τον μπολσεβικισμό». Γερμανική αψίσα για τους Γάλλους

εργάτες στην κατεχόμενη Γαλλία.

Ο Μαρσέλ Ντεά, αρχηγός του φασιστικού κόμματος RNP.

Στις 22 Ιουνίου 1942 ο Λαβάλ εκφώνησε έ­ναν από τους πιο δυναμικούς του λόγους: «Εύ­χομαι να νικήσει η Γερμανία, γιατί αλλιώς ο μπολσεβικισμός θα κυριαρχήσει στην Ευρώπη. Η Γαλλία δεν μπορεί να μείνει απαθής και αδιά­φορη απέναντι στις θυσίες στις οποίες υποβάλ­λεται η Γερμανία για να οικοδομήσει την Ευρώ­πη μέσα στην οποία θα έχουμε τη θέση μας και εμείς οι Γάλλοι». Στο εξωτερικό οι «Ελεύθεροι Γάλλοι» του Ντε Γκωλ τον κατηγόρησαν αμέσως για προδοσία. Ωστόσο, ο Λαβάλ δεν ασπάσθηκε ποτέ απόλυτα τη γερμανική υπόθεση. Γι’ αυτόν προείχαν τα «γαλλικά συμφέροντα» και προσπα­θούσε πάντοτε να προσφέρει τα λιγότερα στους Γερμανούς, δημιουργώντας την εντύπω­ση ότι τους εξυπηρετούσε πιστά. Ετσι κατόρθω­σε και έπεισε τον Φριτς Ζάουκελ, υπεύθυνο του

Ράιχ για τη στρατολόγηση Ευρωπαίων εργατών, να στα­λούν όσο γινόταν λιγότεροι Γάλλοι για να εργασθούν στη Γερμανία. Μέχρι το 1944, μό­νο 18% των εργατικών χει- ρών της Γαλλίας πήγαν στη Γερμανία, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στην Ολλανδία και το Βέλγιο ήταν 80%. Ηταν τό­σο συχνές οι συγκρούσεις του Λαβάλ με τον Ζάουκελ, ώστε ο ιστορικός του Βισύ Μαρτέν ντυ Γκαρ έγραψε ότι ένα πρωί ο Λαβάλ και ο Ζά­ουκελ λίγο έλειψε να ξυλο-

κοπήσουν ο ένας τον άλλο. Στο τέλος της «συ­ζήτησής» τους, ο Λαβάλ διόρθωνε το πουκάμισό του, τη γραβάτα του και τις γκέτες του. Αντίθε­τα από τον στρατάρχη Πεταίν, ο Λαβάλ αντιμε­τώπιζε τις απαιτήσεις των Γερμανών με μεγαλύ­τερη αποφασιστικότητα. Πίστευε ότι το να δια­πραγματεύεσαι και το να ριψοκινδυνεύεις ήταν τελείως διαφορετικά πράγματα. Κινήθηκε επι­δέξια προσποιούμενος ενίοτε προθυμία και α- ποφεύγοντας, π.χ., να αναλάβει την υποχρέωση ένοπλης επίθεσης εναντίον των γαλλικών αποι­κιών της Ισημερινής Αφρικής που είχαν τεχθεί με τον Ντε Γκωλ. Σε θέματα όμως που θεωρού­σε «δευτερεύοντα», υποχωρούσε κάνοντας «δώρα» στους Γερμανούς. Υποχρέωσε π.χ. κά- ποια γαλλική εταιρία να πουλήσει στους Γερμα­νούς μεταλλεία χαλκού στη Γιουγκοσλαβία. Αργότερα παραχώρησε στους κατακτητές 200 τόννους χρυσού τους οποίους η βελγική κυβέρ­νηση είχε εμπιστευθεί στην κυβέρνηση της Γαλ­λίας. Για τον Λαβάλ, «η συνεργασία είναι η φυσι­κή τάξη των πραγμάτων». Οι ημέρες του όμως ήταν μετρημένες. Καθώς στο Στάλινγκραντ άρ­χισε να χάνεται η βεβαιότητα της γερμανικής νί­κης, στη Γαλλία άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος. Η Πολιτοφυλακή (Milice) και τα SS κυνηγούσαν Εβραίους και αντιστασιακούς. Ο Λαβάλ συνέχιζε να πιστεύει ότι ο πόλεμος θα τελείωνε με συμβι­βασμό και όχι με οριστική ήττα του Γ’ Ράιχ. Τότε η Γαλλία θα μπορούσε να καθορίσει το μεταπο­λεμικό της μέλλον με τις τρεις εξαντλημένες δυνάμεις, τη Γερμανία, τη Ρωσία και την Αγγλία.

Ο ιστορικός Ρόμπερτ Πάξτον έγραψε για τον Λαβάλ στο έργο του «Vichy France»: «Ο Λαβάλ ή­ταν το ιδεώδες εξιλαστήριο θύμα, με εκείνη την ασυγκράτητη τάση για ραδιουργίες που του απέ­διδαν, η προσωποποίηση του κακού το 1944, έ­νας νεκρός που δεν μπορούσε πια να αναφωνή­σει «Κι εσύ!», σαν τον Καίσαρα. Ο «Πιερ ο Μαύ­ρος», ο μοναδικός πολιτικός που το επώνυμό του μπορούσε να διαβαστεί και από τα δεξιά, ένα δώρο των θεών για τους σκιτσογράφους με το στρογγυλό του πρόσωπο, το ηλιοκαμένο δέρμα του, το αιώνιο τσιγάρο του, την άσπρη γραβάτα του [...]. Ωστόσο, δεν μπορούμε να καταλάβουμε την πορεία του Λαβάλ αν δεν θυμηθούμε ότι διατήρησε ανέπαφη την πολιτική βάση του στην εργατική τάξη του Ομπερβιλιέ. Τη διατήρησε με τους λαϊκούς τρόπους του και την αποτελεσμα­τική βοήθεια που παρείχε στους εκλογείς του. Ενας άνθρωπος δίχως κόμμα, πραγματιστής, που φλέρταρε και με την Αριστερά και με τη Δε­ξιά, που στηριζόταν αποκλειστικά στις προσωπι­κές επαφές του, αυτός ήταν ο Λαβάλ».

Οταν οι Γερμανοί αποσύρθηκαν από τη Γαλ­λία, ο Λαβάλ κατέφυγε στο Ζιγκμαρίνγκεν μαζί με τον μικρόκοσμο των Γάλλων δωσίλογων. Λίγο

34

πριν το τέλος του πολέμου, τον Απρίλιο του 1945, δραπέτευσε στην Ισπανία με ένα γερμανι­κό αεροπλάνο. Υστερα από μερικές εβδομάδες αποφάσισε να επιστρέφει στη Γαλλία για να δι- κασθεί. Στην απολογία του στο Ανώτατο Δικα­στήριο είπε πως τον Ιούλιο του 1940, «οποιοσ­δήποτε άνθρωπος με κοινή λογική δεν μπορού­σε παρά να προβλέπει τη νίκη της Γερμανίας». Ανέπτυξε τη θέση του για τη χρησιμότητα της «συνεργασίας» και αρνήθηκε ότι επιδίωξε τη στρατιωτική συμμαχία με τη Γερμανία. Αλλά την εποχή εκείνη τα πάθη ήταν πολύ μεγάλα στη Γαλλία και η χώρα έπρεπε να εξιλεωθεί για τη «συνεργασία» της με τον κατακτητή. Η καταδί­κη του ήταν αναμενόμενη και δύο πολιτικοί του αντίπαλοι, ο Λεόν Μπλούμ και ο Πώλ Ρενώ, δια­κήρυξαν πως η δίκη του δεν έγινε κανονικά. Ο συγγραφέας Φρανσουά Μωριάκ ζήτησε από τον Ντε Γκώλ να επέμβει. Η κυβέρνηση όμως επικύ­ρωσε την ποινή. Ο Ντε Γκωλ έγραψε στα απο­μνημονεύματά του ότι ο Λαβάλ «βρήκε το θάρ­ρος, βάδισε με σταθερό βήμα προς το απόσπα- σμα και πέθανε θαρραλέα». Στους στρατιώτες του αποσπάσματος που παρατάχθηκαν μπρο­στά του είπε: «Είσθε ο αθώοι συνεργοί ενός πο­λιτικού εγκλήματος. Πεθαίνω επειδή αγάπησα πολύ την πατρίδα μου. Σας παρακαλώ να με κτυ- πήσετε στην καρδιά». Ο επικεφαλής αξιωματι­κός του προσέφερε μια καρέκλα. Αρνήθηκε. «Ενας πρόεδρος της Γαλλίας πεθαίνει πάντα όρ­θιος!», φώναξε. Οι τελευταίες του λέξεις ήταν: «Ζήτω η Γαλλία!». Ηταν 12.15 της 15ης Οκτωβρί­ου 1945. Η λευκή γραβάτα που φορούσε στον λαιμό, μαζί με ένα μαντήλι με τα τρία χρώματα της γαλλικής σημαίας, γέμισαν από το αίμα του.

Γάλλοι αντιστασιακοί ανακρίνουν γυναίκες που συνήψαν σχέσεις με στρατιώτες της Βέρμαχτ.

Ο ΜΑΡΣΕΛ ΝΤΕΑ ΚΑΙ TO RNP

Ο Μαρσέλ Ντεά εγκαινίασε το δεύτερο με­γαλύτερο από τα γαλλικά φασιστικά κινήματα τον Ιανουάριο του 1941. Αυτό ήταν το «Επανα- συστημένο Εθνικό Μέτωπο» (RNP), και το γεγο­νός ότι ένας πρώην σοσιαλιστής, όπως ο Ντεά, ήταν επικεφαλής του, καθιστούσε το νεοσύστα­το κόμμα ελκυστικό στους αριστερούς ψηφοφό­ρους. Σύντομα αριθμούσε 20.000 μέλη και υπο­στήριξε την πολιτική της συνεργασίας με το Γ’Ράιχ. Ο Ντεά επικαλείτο ανοικτά την κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης και έδινε έμφαση στην κορπορατιστική οικονομία, τη συνδικαλι­στική οργάνωση και τη διοικητική και εκπαιδευ­τική μεταρρύθμιση. Εκανε λόγο πάντα για έναν «ειρηνικό φασισμό» και μια «διεθνή» του φασι­σμού. Παρότι ο Ντεά τήρησε τη πιο μετριοπαθή αντισημιτική στάση από τους φασίστες Γάλλους συναγωνιστές του, οι γερμανικές Αρχές υποστή­ριξαν τον «αριστερό φασισμό» του κρίνοντάς τον χρήσιμο για τον προσηλυτισμό ενός τμήμα­τος της γαλλικής Αριστεράς. θερμή υποστήριξη το νεοσύστατο κόμμα βρήκε επίσης από Γάλ­λους επιχειρηματίες που εργάζονταν για τη γερ­μανική πολεμική μηχανή. Ανάμεσά τους ήταν οι οικογένειες Λορεάλ, Σόιλερ κ.ά. Αν και δημιούρ­γησε τη δική του πολιτοφυλακή, όπως και τα άλ­λα φασιστικά κόμματα, το RNP δεν υποστήριζε ένθερμα τη βία. Μετά την κατάληψη της υπόλοι­πης Γαλλίας από τους Γερμανούς (Νοέμβριος1942), η Αντίσταση πολλαπλασίασε τις επιθέσεις της κατά των Γάλλων φασιστών. Ο Ντεά γλύτωσε στις 9 Μαρτίου 1943 από μια απόπειρα εναντίον του μόλις την τελευταία στιγμή. Απτόητος, συ­νέχισε την πολιτική της στενής συνεργασίας με

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 35

Τιμωρία ενός Γάλλου συνεργάτη των Γερμανών λίγο μετά την έλευση των Συμμάχων.

το Γ' Ράιχ και τον Μάρτιο του 1944 ανέλαβε το Υπουργείο Εργασίας. Στις 28 Μαϊου 1944 επισκέ- φθηκε τον Χίτλερ στο Ομπερσάλτσμπεργκ και συνομίλησε μαζί του για την αποστολή Γάλλων εργατών για τις ανάγκες της γερμανικής πολεμι­κής Βιομηχανίας. Η συμμαχική όμως απόβαση στη Νορμανδία ανέστειλε τα γερμανικά σχέδια. Λίγο αργότερα, καθώς η συμμαχική προέλαση συνεχιζόταν, εκατοντάδες οπαδοί του RNP συ­γκεντρώθηκαν στο Παρίσι. Στις 17 Αυγούστου 1944, το πρώτο τραίνο με Γάλλους δωσίλογους ε- γκατέλειψε τη γαλλική πρωτεύουσα με προορι­σμό το Νανσύ. Στις 31 Αυγούστου η ελίτ του γαλ­λικού φασισμού (Ζάκ Ντοριό, Φερνάντ ντε Μπρι- νόν και Πωλ Μαριόν) ταξίδεψε στο Ράστεν- μπουργκ της Ανατολικής Πρωσσίας για να συνα­ντήσει τον Χίτλερ. Εκεί αποφασίσθηκε να μετα­κινηθούν όλοι οι Γάλλοι συνεργάτες στο Ζιγκμαρίνγκεν, στη νοτιοδυτική Γερμανία. Στη γερμανική πόλη δημιουργήθηκαν δύο διαφορε­τικά κέντρα εξουσίας: Η «Κυβερνητική Επιτρο­πή», με ηγέτη τον Ντεά, στην οποία συμμετείχαν

μερικές ακόμη προσωπικότητες, και η «Επιτρο­πή της Γαλλικής Απελευθέρωσης», με αρχηγό τον Ζακ Ντοριό. Ο τελευταίος είχε την πλήρη υ­ποστήριξη του Χίτλερ. Στο Ζιγκμαρίνγκεν ο Ντεά ίδρυσε ένα γαλλικό σχολείο για τις ανάγκες των παιδιών των Γάλλων προσφύγων και ασχολήθηκε με τις δραστηριότητες της Κυβερνητικής Επι­τροπής, εκφωνώντας λόγους σε Γάλλους εργά­τες για την ανάγκη δημιουργίας μιας «Ενωμένης Ευρώπης» και την αντίσταση στον κομμουνισμό. Οταν τον Απρίλιο του 1945 οι Σύμμαχοι έφθασαν στο Bodensee, ο Ντεά με μια αυτοκινητοπομπή οπαδών του διέφυγε στο Φέλντκιρχ. Από εκεί, με μια ομάδα συνεργατών του, προσπάθησε να πε- ράσει στην Ιταλία. Στο Νατούρν οι δρόμοι τους χώρισαν και ο Ντεά συνέχισε την πορεία του συ- νοδευόμενος από τη σύζυγό του Ελέν. Φθάνο- ντας στο Μιλάνο το φοβισμένο ζευγάρι απέκτη­σε ψεύτικα έγγραφα. Με νέα ονόματα, ο Ντεά και σύζυγός του παρέμειναν 22 μήνες στη Γένο­βα. Στις 20 Ιουνίου 1945 ο Ντεά διάβασε σε μια ε­φημερίδα ότι το Ανώτατο Δικαστήριο στην Γαλ­λία τον είχε καταδικάσει σε θάνατο για τη συ­νεργασία του με τον εχθρό. Στις 21 Απριλίου 1947 οι Ντεά (με το ψευδώνυμο Λερού) μετακό­μισαν στο Τορίνο. Εκεί ο Ντεά παρέδιδε μαθήμα­τα Γαλλικών και έγραψε τα απομνημονεύματά του. Πέθανε το 1945, ύστερα από βαριά και σύ­ντομη ασθένεια.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΦΕΡΝΑΝΤ ΝΤΕ ΜΠΡΙΝΟΝ

Ενας από τους πιο σημαντικούς εκπροσώ­πους της κυβέρνησης του Βισύ ήταν ο συγγρα­φέας Φερνάντ ντε Μπρινόν. Γεννημένος το 1885 στην πόλη Λιμπούρν, σπούδασε Πολιτικές Επι­στήμες και Νομικά. Κατά τη διάρκεια του Α’ Πα­γκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε στο γαλλικό Υπουργείο Πολέμου με αρμοδιότητα το Τμήμα Ενημέρωσης. Το 1920 ανέλαβε την αρχισυνταξία της εφημερίδας «Journal des Debats» και πραγμα­τοποίησε πολλά ταξίδια στη Γερμανία. Γνωρίζο­ντας από κοντά τα αποτελέσματα της Συνθήκης των Βερσαλλιών και της οικονομικής κρίσης στη Γερμανία, τάχθηκε υπέρ της επαναπροσέγγισης των δύο λαών και κατά των γερμανικών αποζη­μιώσεων στη Γαλλία. Η πολιτική αλλαγή και η άνο­δος του Χίτλερ στην εξουσία δεν τον άφησαν α­συγκίνητο. Υπήρξε ο πρώτος Γάλλος δημοσιογρά­φος που πήρε και δημοσίευσε μια συνέντευξη του Γερμανού καγκελλαρίου στην εφημερίδα «Le Matin» (19 Νοεμβρίου 1933). Μαζί με τον εκπρό­σωπο του Γερμανογαλλικού Κινήματος Νεολαίας, Οττο Αμπετζ, και Γάλλους διανοουμένους ίδρυσε το 1935 τον «Γαλλογερμανικό Σύνδεσμο» («Comite France-Allemagne») που προωθούσε τη

36

φιλία ανάμεσα στους δύο λαούς και συναντήσεις βετεράνων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το 1934 κυκλοφόρησε ένα βιβλίο του με τίτλο «France- Allemagne, 1918-1934». Σ’ αυτό ο Ντε Μπρινόν τό­νιζε τη σημασία της αποφυγής ενός νέου πολέ­μου με τη σύμπραξη των δύο λαών. Ο «Γαλλογερ- μανικός Σύνδεσμος» και η κοινή γνώμη πίεσαν τη γαλλική κυβέρνηση να συνυπογράψει το Σύμφω­νο του Μονάχου (30 Σεπτεμβρίου 1938). Ο ίδιος ο πρωθυπουργός Νταλαντιέ, αναγνωρίζοντας τις υπηρεσίες του Ντε Μπρινιόν, τον τίμησε αργότε­ρα με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής.

Η γαλλική συνθηκολόγηση τον Ιούνιο του 1940 τον ώθησε να δραστηριοποιηθεί ακόμη πε­ρισσότερο. Με εντολή του Πιερ Λαβάλ, ήλθε σε επαφή με τον νέο Γερμανό πρεσβευτή στο Παρί­σι, Οττο Αμπετζ (3 Αυγούστου 1940). Οι δύο πα­λαιοί φίλοι συνεργάσθηκαν εκ νέου για την κοι­νή υπόθεση. Μετά την πρώτη παραίτηση του Λα­βάλ από την κυβέρνηση του Βισύ, ο Πεταίν διό­ρισε τον Ντε Μπρινόν εκπρόσωπο της κυβέρνη­σής του στο Παρίσι. Καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας του, έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στις γαλλογερμανικές υποθέσεις και παρενέβη υπέρ της πολιτικής του Πεταίν. Συγκέντρωσε γύ­ρω του τούς περισσότερους γερμανόφιλους συ­νεργάτες και διοργάνωσε επισκέψεις στο Ράιχ και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Ενημέρωσε την κυ­βέρνηση του Βισύ για την ανάγκη δημιουργίας αμυντικών έργων στην περιοχή της δυτικής Γαλ­λίας και για τα γερμανικά αντίποινα εξαιτίας της Αντίστασης. Ο Ντε Μπρινόν χαιρέτησε τη γερμα­νική νίκη κατά των Συμμάχων στην Διέππη (19 Αυγούστου 1942) και πρωτοστάτησε στη δημι­ουργία της γαλλικής αντικομμουνιστικής Λεγεώ­νας «Legion des Volontaires Francais contre le bolchevisme» (LVF). Παρά την υποστήριξη του Ντε Μπρινόν προς τη «Λεγεώνα», η κυβέρνηση Πε­ταίν, εκτός από μερικές εξαγγελίες, αρνήθηκε την ενεργή συνδρομή της. Τον Μάιο του 1943 ο Ντε Μπρινόν έστειλε μια επιστολή στον Γκαί- μπελς εκδηλώνοντας τη δυσαρέσκειά του για την ισχνή υποστήριξη της LVF από το Βισύ. Ο Λα­βάλ έγινε έξω φρενών, επειδή ο Ντε Μπρινόν ε- νήργησε αυτόβουλα. Τους επόμενους μήνες η ρήξη ανάμεσα στους δύο άνδρες θα καθίστατο οριστική. Στις 16 Αυγούστου 1944 ο Ντε Μπρινόν εγκατέλειψε με τη σύζυγό του τη Γαλλία για τη Γερμανία. Νωρίτερα παρέλαβε ένα πιστοποιητικό «Αριας καταγωγής» για την εβραϊκής καταγωγής σύντροφό του και, μαζί με τον Μαρσέλ Ντεά, τον Ζακ Ντοριό, τον Ζ. Νταρνάντ και τον Πωλ Μαριόν, έγινε δεκτός από τον Φύρερ στο αρχηγείο του (1 Σεπτεμβρίου 1944). Το φθινόπωρο του ίδιου έ­τους οι περισσότεροι Γάλλοι δωσίλογοι εγκατα­στάθηκαν στην πόλη Ζιγκμαρίνγκεν, στη νότια Γερμανία. Ο Ντε Μπρινόν προσπάθησε να πείσει

τον Πεταίν για την ανάγκη επανίδρυσης μιας ε­ξόριστης γαλλικής κυβέρνησης. Ο Στρατάρχης ό­μως παρέμεινε σταθερός στην άρνησή του να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε κυβέρνηση επί γερμανικού εδάφους. Τελικά, την 1η Οκτωβρίου 1944, ο Ντε Μπρινόν ανέλαβε την προεδρία της «Κυβερνητικής Επιτροπής» μαζί με τους Μαρσέλ Ντεά, Ζάκ Νταρνάν, Ζαν Λουσέρ και τον στρατη­γό Μπριντού. Πρωταρχικό μέλημα της «Κυβερνη­τικής Επιτροπής» ήταν η εκπροσώπηση των γαλ­λικών συμφερόντων για τα 2.000.000 Γάλλων που βρίσκονταν την εποχή εκείνη στο έδαφος του Γ’ Ράιχ. Δημοσιογραφικό όργανο της εξόριστης γαλ­λικής κυβέρνησης ήταν η εφημερίδα «La France» και ο ραδιοσταθμός «lei la France». Οταν τον Απρί­λιο του 1945 οι Σύμμαχοι κατέκλυσαν τη νοτιοδυ­τική Γερμανία, ο Ντε Μπρινόν διέφυγε από το Ζι­γκμαρίνγκεν με κατεύθυνση την Ελβετία. Οι ελ­βετικές Αρχές του αρνήθηκαν την είσοδο και ε­κείνος κατέφυγε στο Τυρόλο με ένα αυτοκίνητο. Από εκεί, με περιπετειώδη τρόπο, βρέθηκε στη Βαυαρία και παραδόθηκε στους Αμερικανούς (8 Μαϊου 1945). Οι τελευταίοι τον παρέδωσαν με τη σειρά τους στους Γάλλους στο Λιντάου. Αν και βαριά άρρωστος (αφού είχε εγχειρισθεί πρόσφα­τα), ξυλοκοπήθηκε άγρια και υπέστη φρικτά βα­σανιστήρια. Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του έγραψε τα απομνημονεύματά του. Γνωρίζοντας το τέλος που τον ανέμενε, απάλλαξε τους δικη­γόρους του από την υπεράσπισή του αποφασίζο­ντας να σιωπήσει. Ο μοναδικός μάρτυρας υπερά­σπισης που είχε ήταν ο Γερμανός πρεσβευτής Οττο Αμπετζ. Στις 6 Μαρτίου 1947 το Δικαστήριο Δωσίλογων τον καταδίκασε σε θάνατο. Ο πρόε­δρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Οριόλ αρνήθηκε να του δώσει χάρη και ο Ντε Μπρινόν οδηγήθηκε στο εκτελεστικό απόσπασμα. Οι τελευταίες του λέξεις μπροστά στα όπλα των εκτελεστών του ή­ταν: «Το μέλλον θα με δικαιώσει!».

Ο Φερνάντ ντε Μπρινόν με τον Ρίμπεντροπ.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 37

Βρετανοί Ναζίστο πλευρό του Χίτλερ

Αψίσα του «Βρετανικού Ελεύθερου Σώματος».

Στη Βρετανία σημαντικότερη προσωπι­κότητα του βρετανικού εθνικισμού υ­πήρξε ο σερ Οσβαλντ Μόσλεϋ, ένας πρώην ανερχόμενος νεαρός ηγέτης του Εργα­

τικού κόμματος, του οποίου η τροχιά ως «Βρετανού Μουσολίνι» ήταν παρόμοια με αυ­τή του Ιταλού ηγέτη, των Γάλλων Ντεά και Ντοριό, με μόνη διαφορά ότι ο Μόσλεϋ ολο­κλήρωσε τη μετάβαση στον φασισμό πιο γρή­γορα μέσα σε έναν περίπου χρόνο από τότε που εγκατέλειψε το Εργατικό κόμμα.

Ο Μόσλεϋ γεννήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1896 στο Σρόπσιρ και ήταν ο μεγαλύτερος από τα τρία αδέλφια του. Μεγάλωσε στην αγροτι­κή περιοχή του Στάφορντσιρ και από πολύ μι­κρός παρουσίασε μεγάλη ροπή προς τη φυσι­κή ζωή, τον αθλητισμό και ιδιαίτερα την πυγ­μαχία, όπου στο παρελθόν είχαν διαπρέψει ο παππούς και ο πατέρας του. Καταγόταν από αυθεντική οικογένεια ευγενών (του 13ου αιώ­να), και η σχολική του εκπαίδευση πραγματο- ποιήθηκε στο ιδιωτικό σχολείο του Γουίντσε- στερ, το οποίο ήταν γνωστό για την ώθηση που έδινε στους μαθητές του προς τον αθλη­τισμό.

Μετά την αποφοίτηση από το Γουίντσε- στερ παρουσιάσθηκε στο Σάντχερστ για να α­κολουθήσει στρατιωτική σταδιοδρομία, ω­στόσο η έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914 διέκοψε πρόωρα τις εκεί σπουδές του. Ο Μόσλεϋ κατατάχθηκε στο 16ο Σύνταγ­μα Λογχοφόρων και παρέμεινε για μικρό διά­στημα στη Βρετανία σε εφεδρεία. Η παρατε- ταμένη αδράνεια της μονάδας του τον απο­γοήτευσε. Σύντομα ζήτησε μετάθεση και ε­ντάχθηκε στο νεοσχηματισθέν Βασιλικό Ιπτά­μενο Σώμα. Λίγο αργότερα έλαβε μέρος στη δίνη του Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου ως ιπτάμε­νος παρατηρητής/ναυτίλος στον εναέριο χώ­ρο κοντά στα γαλλοβελγικά σύνορα.

Σε κάποια πτήση τραυματίσθηκε σοβαρά και κατά τη διάρκεια της ανάρρωσής του πλη- ροφορήθηκε πως το προηγούμενο σύνταγμά του, το οποίο στο μεταξύ είχε μεταφερθεί στη Γαλλία, είχε υποστεί βαρύτατες απώλειες σε αξιωματικούς. Εγκαταλείποντας το στρα­τιωτικό νοσοκομείο, βρέθηκε αμέσως δίπλα στους παλαιούς του συντρόφους του 16ου Συντάγματος Λογχοφόρων και το φθινόπωρο του 1915 στα λασπωμένα χαρακώματα της Γαλλίας. Εκείνος ο πόλεμος του άφησε ανεξί­τηλα σημάδια και καθόρισε την πολιτική του συμπεριφορά τα επόμενα χρόνια. Στα τέλη του 1916 ο Μόσλεϋ τραυματίσθηκε σοβαρά στο πόδι. Χρειάσθηκαν επανειλημμένες εγ­χειρήσεις για να κατορθώσουν οι γιατροί να

38

το σώσουν. Εκτοτε ο αρρενωπός και υψηλό- σωμος Μόσλεϋ χώλαινε ελαφρά.

Μετά τον πόλεμο ο Μόσλεϋ ασχολήθηκε με την πολιτική, ωθούμενος από το όραμα της δικαιοσύνης απέναντι στους ανθρώπους που είχαν πολεμήσει για τη Βρετανία, επιθυ­μώντας την οικοδόμηση «μιας χώρας κατάλ­ληλης για ήρωες». Σε ηλικία 22 ετών εκλέχθη­κε ο νεαρότερος βουλευτής του Βρετανικού Κοινοβουλίου με την κυβέρνηση συνασπι­σμού του φ ιλελεύθερου Λόυντ Τζωρτζ. Σύ­ντομα όμως ήλθε σε ρήξη με τους Συντηρητι­κούς που υποστήριζαν την κυβέρνηση, επει­δή είχαν αποκομίσει τεράστια οικονομικά ο­φέλη κερδοσκοπώντας την εποχή του πολέ­μου. Η διαφοροποίηση του πολιτικού του μέλ­λοντος και η ένταξή του στην «ιδεολογία του δρόμου» ήδη διαφαινόταν στον ορίζοντα.

Η κρίση στην κυβέρνηση του Λόυντ Τζωρτζ

Σερ Νέβιλ Τσάμπερλαιν, ο διαπρεπέστερος εκπρόσωπος στη Βρετανία της «πολιτικής του κατευνασμού» προς τον Χίτλερ.Εδώ απεικονίζεται κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο Μόναχο, το 1938, η οποία κατέληξε στην υπογραφή του ομώνυμου συμφώνου.

κορυφώθηκε το 1920 με επίκεντρο το πρόβλη­μα της Ιρλανδίας. Ο Μόσλεϋ αντιτάχθηκε στα εξοντωτικά μέτρα της βρετανικής κυβέρνη­σης κατά των εξεγερμένων Ιρλανδών. Απογοη­τευμένος, αποστασιοποιήθηκε από την κυβερ­νητική συμμαχία Φιλελευθέρων - Συντηρητι­κών και το 1924 προσχώρησε στο Εργατικό κόμμα. Οι ριζοσπαστικές όμως αντικαπιταλι- στικές του προτάσεις, η εχθρότητά του προς το μοντέλο της ελεύθερης αγοράς και οι θ έ ­σεις του υπέρ του κράτους - πρόνοιας συνά­ντησαν την καθολική αντίδραση του «σοσιαλι­στικού» Εργατικού κόμματος. Οταν το τελευ­ταίο ανέλαβε την εξουσία, οι ιδέες του Μό­σλεϋ δεν έγιναν αποδεκτές από τον πρωθυ­πουργό Μακντόναλντ, και ο Μόσλεϋ υπέβαλε την παραίτησή του στις 20 Μαϊου 1930. Η ευ­καιρία για την ανεξάρτητη και άμεση πολιτική του δράση στη Βρετανία πλησίαζε.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 39

Ο Τζων Εϊμερυ ανάμεσα

σε Φλαμανδούς ομοϊδεάτες του

το 1944.

Μια από τις 800 στολές που είχαν ετοιμαστεί

για το «Βρετανικό Ελεύθερο Σώμα».

Η ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ Η ΙΔΡΥΣΗ TOY BUF

Την 1η Μαρτίου 1931 ο σερ Οσβαλντ Μό­σλεϋ αποφάσισε να συγκρουσθεί ανοικτά με το πολιτικό κατεστημένο της εποχής του, ι­δρύοντας το «Νέο κόμμα» (New Party), αποφα­σισμένος να δώσει Βιώσιμες λύσεις στα επιτα­κτικά προβλήματα που μάστιζαν τη χώρα του. Στην προσπάθεια αυτή τον ακολούθησαν τέσ­σερις Βουλευτές των Εργατικών, το νεοσύστα­το όμως κόμμα δεν έμελλε να επιβιώσει για πο­λύ. Οι πιέσεις απέναντι του ήταν ασφυκτικές και με την πρώτη επιτυχία του (4.500 ψήφοι

στο Αστον-άντερ-Λάιν, οι οποίες κόστισαν α­κριβά στους Εργατικούς) έγιναν ακόμα εντο­νότερες. Η ακροαριστερή πτέρυγα του κόμμα­τος, σε συνεργασία με το ισχυρό Κομμουνιστι­κό κόμμα, δεν έπαυαν να επιτίθενται στην η­γεσία του Νέου κόμματος. Παράλληλα η υιο­θέτηση θέσεων, όπως η κορπορατιστική οργά­νωση της οικονομίας, η συνεργασία των «παραγωγικών τομέων», η λατρεία της στρατι- κοποίησης της πολιτικής ως πρότυπο ζωής και συλλογικής δράσης, παρέμεινε χωρίς αντίκρι­σμα στη σκληρή αποπνικτική και Βίαιη καθημε­ρινότητα της δεκαετίας του ’30. Στις εκλογές του 1931 το Νέο Κόμμα δεν κατάφερε να εκλέ­ξει ούτε έναν από τους 22 υποψηφίους του.

Απογοητευμένος ο Μόσλεϋ προέβη στη διάλυση του Νέου κόμματος και, εμπνευσμέ­νος από το παράδειγμα του Μουσολίνι και της οδεύουσας προς τον εθνικοσοσιαλισμό Γερ­μανίας, προσανατολίσθηκε σε νέες, ριζοσπα­στικότερες οδούς πολιτικής έκφρασης.

Την 1η Οκτωβρίου 1932, σε ένα μικρό γρα­φείο της οδού Μεγάλου Γεωργίου στο Λονδί­νο, υψώθηκε μια νέα σημαία: εκείνη του κόμ­ματος με την ονομασία «Βρετανική Ενωση Φα­σιστών και Εθνικοσοσιαλιστών» (British Union of Fascists and Nationalsocialists, γνωστότερου με τα αρχικά BUF ή απλά British Union).

Στο ξεκίνημα της Βρετανικής Ενωσης πα- ρευρέθηκαν μόλις μερικές δεκάδες άτομα (συγκεκριμένα 32 νεαροί οπαδοί). Η ραχοκοκ- καλιά του νέου κόμματος στηρίχθηκε σε πρώ­ην μαχητές του Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ο­ποίοι έσπευσαν από την αρχή να πυκνώσουν

τις τάξεις του BUF. Το κάλεσμα του Μόσλεϋ προς τους Βρετανούς ήταν χαρακτηριστικό: «Ζητάμε από εκείνους που εντάσσονται σε μας να Βαδίσουν μαζί μας σε μια μεγάλη και ρι­ψοκίνδυνη περιπέτεια. Τους ζητάμε να είναι προετοιμασμένοι να θυσιάσουν τα πάντα, αλ­λά να μη το κάνουν για κάποιους μικρούς και ανάξιους σκοπούς. Τους ζητάμε να αφιερώ­σουν τις ζωές τους στην οικοδόμηση σ’ αυτή τη χώρα ενός κινήματος της σύγχρονης επο­χής, το οποίο, λόγω της βρετανικής του έκφρα­σης, θα υπερβεί, όπως συνέβη συχνά προηγου­μένως στην ιστορία μας, κάθε πρόδρομο στην [ευρωπαϊκή] Ηπειρο όσον αφορά την αντίληψη και τα επιτεύγματα».

Οπως και άλλα φασιστικά κινήματα σε κο­ρεσμένες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, το BUF δεν προπαγάνδιζε υπέρ του πολέμου και της ε­πέκτασης, αλλά υπέρ της ειρήνης και της ευη­μερίας. Ο Μόσλεϋ ήταν παθιασμένος με την υ­πέρβαση της κοινωνικής, οικονομικής και πολι­τιστικής παρακμής, την οποία πίστευε ότι θα μπορούσε να κατοχυρώσει μόνο ο πειθαρχημέ­νος εθνικισμός και ο νέος πολιτισμικός δυναμι­σμός του φασισμού στην ιταλική του εκδοχή. Το κόμμα του εξελίχθηκε σε ένα από τα φασι­στικά κινήματα που διέθεταν το πιο ανεπτυγ­μένο πρόγραμμα και πρέσβευαν επεξεργασμέ­νες κορπορατιστικές οικονομικές προτάσεις. Η κινητήρια δύναμη των απόψεών του ήταν, ό­πως έγραψε ο κορυφαίος ιστορικός Στάνλεϋ

Πέιν, «αποφασιστικά μοντέρνα, δίνοντας μεγά­λη βαρύτητα στην οικονομική θεωρία και την έννοια της «επιστημονικής παραγωγής», ενώ ασπαζόταν την ίση πληρωμή για τις γυναίκες. Επίσης διακήρυσσε τον «βιταλισμό» και ένα εί­δος «υπερανθρώπου», ενώ τόνιζε την πολιτι­στική και ιμπεριαλιστική αποστολή της Βρετα­νίας στον κόσμο «για να σώσει τα μεγάλα έθνη από την παρακμή και να βαδίσουν μαζί προς μία υψηλότερη και πιο ευγενή τάξη πολιτι­σμού»» (βλ. Στάνλεϋ Πέιν, σσ. 427-8).

Πολύ σύντομα η σημαία του BUF (με τον Κεραυνό, που συμβόλιζε τη δράση, μέσα σε έ­ναν κύκλο, που συμβόλιζε τη βρετανική ενό-

0 Τζων Εϊμερυ (δεξιά) και η Γαλλίδα σύντροφός του Μισέλ, σε μια ε&νικοσοσιαλιστική εκδήλωση.

Το έμβλημα του BUF.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 41

τητα) κυμάτιζε σε πολλά σπίτια των εργατικών συνοικιών του Λονδίνου. Το νέο κόμμα εξελί­χθηκε ταχύτατα σε ένα φαινόμενο δράσης, σε ένα κίνημα των δρόμων. Ακατάβλητος ο Μό­σλεϋ με τους Μελανοχίτωνές του όργωνε ολό­κληρη τη χώρα. Οι τελευταίοι, υιοθετώντας το σύνθημα «ποτέ δεν ξεκινάμε τις συμπλοκές, μόνο τις τελειώνουμε», πρωταγωνίστησαν σε δεκάδες συμπλοκές με τους κομμουνιστές και την αστυνομία στους δρόμους των βρετα­νικών πόλεων. Η εφημερίδα του κόμματος, «ο Μελανοχίτων», η οποία πωλείτο από στελέχη του BUF στα πεζοδρόμια, ανέφερε χαρακτηρι­στικά ότι «το νέο κίνημα επεδείκνυε την ταχύ­τερη πρόοδο που είχε ποτέ παρουσιάσει ένα νέο κίνημα στη βρετανική πολιτική, παρά την έλλειψη χρημάτων και κάθε υλικής πηγής». Τα ισχυρότερα οχυρά του BUF βρίσκονταν στην εργατική και αγροτική τάξη, κυρίως στη λαϊκή περιοχή του Ηστ Εντ του ανατολικού Λονδί­νου. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα70.000 Βρετανοί οργανώθηκαν στο BUF, ένας αριθμός εκπληκτικός για τις τότε συνθήκες. Μεταξύ τους βρισκόταν ο Γουίλιαμ Τζόυς, με- τέπειτα εκφωνητής της γερμανικής προπα­γάνδας με την προσωνυμία «Λόρδος Haw - Haw», ο διανοούμενος Τζων Μπέκετ κ.ά.

Αρχικά το κίνημα δεν είχε λάβει καθαρά α- ντιεβραϊκό χαρακτήρα. Μάλιστα, τα παρα- στρατιωτικά αποσπάσματά του τον πρώτο και­ρό εκπαιδεύονταν από έναν πρώην παγκόσμιο πρωταθλητή πυγμαχίας στα ημιβαρέα βάρη, τον εβραϊκής καταγωγής πυγμάχο Τεντ «Κιντ» Λιούις, ο οποίος στις εκλογές του 1931 είχε

Τρεις από τους Βρετανούς που

στρατολογή&ηκαν για το «Βρετανικό

Ελεύθερο Σώμα».

κατέλθει ως υποψήφιος στο Γουάιτ Τσάπελ. Ωστόσο το 1936 το BUF στράφηκε προς τον α­ντισημιτισμό, ως αποτέλεσμα του ακραίου ε­θνικισμού των στελεχών του. Καθοριστικό ρό­λο στην υιοθέτηση της νέας αντιεβραϊκής στάσης διαδραμάτισε η διακοπή της υποστή­ριξης του BUF από τη γνωστή εφημερίδα «Daily Mail» του λόρδου Ρόθμηρ.

Οπως αποκάλυψε πολύ αργότερα, το 1963, ο Ράντολφ Τσώρτσιλ: «Η Daily Mail απέσυρε την υποστήριξή της στον σερ Οσβαλντ Μό­σλεϋ τη δεκαετία του ’30 υπό την πίεση των Εβραίων διαφημιστών της». Εντούτοις στην Αγγλία δεν ήταν οι Εβραίοι που προορίζονταν για τα γκέτο, αλλά οι οπαδοί του BUF. Και αυ­τό αποδείχθηκε κατά τα επόμενα χρόνια, ιδι­αίτερα την περίοδο του πολέμου.

Ο Μόσλεϋ ήταν ένας άνθρωπος με εξαιρε­τική ευφυΐα και ρητορική δεινότητα. Ενδεχο­μένως διέθετε την καλύτερη σωματική κατα­τομή από κάθε Βρετανό (ή Ευρωπαίο φασί­στα) πολιτικό ηγέτη, ενώ η ικανότητά του να ε­ξουδετερώνει με τις γροθιές του τους ταρα- ξίες ήταν εντυπωσιακή, αυτά τα στοιχεία ό­μως δεν είχαν πρακτικό αντίκρισμα.

Ωστόσο στον τομέα των μαζικών κινητο­ποιήσεων το BUF είχε αποκαλύψει εξαρχής τις προθέσεις και τις ικανότητές του. Τον Μάρτιο του 1934 ο Μόσλεϋ εκφώνησε λόγο στο Albert Hall του Λονδίνου, σε μία κλειστή συγκέντρω­ση 8.000 ατόμων. Στις 7 Ιουνίου, σε μία επίσης κλειστή συγκέντρωση 15.000 οπαδών του BUF στο Olympia, εισχώρησαν ομάδες οπλισμένων κομμουνιστών, αποφασισμένων να διαλύσουν τη φασιστική εκδήλωση. Στη σύντομη και πολύ βίαιη συμπλοκή που ακολούθησε με τη φρου­ρά των Μελανοχιτώνων, οι Κόκκινοι αποχώρη­σαν ηττημένοι και η εκδήλωση συνεχίσθηκε α­πρόσκοπτα μέχρι το τέλος. Σε αυτή την εκδή­λωση διακρίθηκε στο πλευρό του Μόσλεϋ έ­νας άλλος νέος άνδρας, προικισμένος με τα χαρίσματα του ρήτορα και φανατικός οπαδός του εθνικοσοσιαλισμού: ο Γουϊλιαμ Τζόυς. Ο τελευταίος αφιέρωσε όλες του τις προσπάθει­ες, προκειμένου να καταστήσει το BUF πραγ­ματικά εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα και να προά­γει τη φιλία μεταξύ των φυλετικά αδελφών λα­ών της Βρετανίας και της Γερμανίας.

Η ΣΥΜΠΛΟΚΗ ΤΗΣ ΟΔΟΥ CABLE

Στις 4 Οκτωβρίου 1936 ο Μόσλεϋ και το ε­πιτελείο του σχέδιασαν μια σειρά πορειών μέ­σα από το East End, οι οποίες θα κατέληγαν σε μία μεγάλη συγκέντρωση. Μία από τις αυτές τις πορείες θα περνούσε από την οδό Cable,

42

το προπύργιο της μαρξιστικής Αριστερός του Λονδίνου. Το εγχείρημα αυτό είχε ως σκοπό την προσέλκυση υποστήριξης προς το κόμμα για τις επερχόμενες δημοτικές εκλογές και τον εορτασμό της 4ης επετείου από την ίδρυ­σή του. Αντιμέτωποι με τη φασιστική «πρόκλη­ση» οι κομμουνιστές δεν έμειναν αμέτοχοι. Χι­λιάδες αριστεροί κατέφθασαν από όλες τις περιοχές της Αγγλίας και η άφιξή τους σημα­τοδότησε ένα ξέσπασμα 6ίας και τρομοκρα­τίας. Υπό την ηγεσία του ίδιου του Μόσλεϋ το κύριο σώμα των υποστηρικτών του BUF, το ο­ποίο περιελάμβανε 7.000 στρατιωτικά οργανω­μένους Μελανοχίτωνες, αφίχθη στην οδό Royal Mint, μόλις μισό μίλι από την οδό Cable. Εκεί τους ζητήθηκε από τον αστυνομικό επί­τροπο, σερ Φίλιπ Γκέιμ, να μη κατευθυνθούν προς τον αντικειμενικό τους σκοπό. Η αστυ­νομία προσπαθούσε απεγνωσμένα να αποφύ- γει την επερχόμενη σύγκρουση μεταξύ των ο­παδών του Μόσλεϋ και των κομμουνιστών που είχαν συγκεντρωθεί στην περιοχή. Ο Μό­σλεϋ αποδέχθηκε το αίτημά της και κατευ- θύνθηκε προς τα κεντρικά γραφεία του κόμ­ματος, στην οδό Μεγάλου Γεωργίου. Παρά τη νομιμόφρονα στάση του Μόσλεϋ, στον σταθ­μό του Stepney Green 300 Κόκκινοι συγκρού-

στηκαν με Μελανοχίτωνες, προκαλώντας την επέμβαση της αστυνομίας. Τις επόμενες ημέ­ρες ο αριστερός τύπος έκανε λόγο για «φασι­στική ήττα». Ωστόσο, λίγους μήνες αργότερα, στις εκλογές, τα ποσοστά του BUF έφθασαν το 23% στην εκλογική περιφέρεια όπου υπα­γόταν η οδός Cable.

Η συνεχής άσκηση βίας, που συνόδευε τις δραστηριότητες του BUF, ακόμα και αν τις πε­ρισσότερες φορές αποτελούσε απάντηση σε προκλήσεις των αριστερών, ήταν απεχθής στους περισσότερους Βρετανούς. Την 1η Ια- νουαρίου 1937 τέθηκε σε ισχύ ένας από τους πιο «αντιφασιστικούς» νόμους της Ευρώπης. Ο νόμος αυτός παραχωρούσε στην αστυνομία αυξημένες εξουσίες, για τον περιορισμό «τα­ραχοποιών» πολιτικών δραστηριοτήτων, και ο Μόσλεϋ, ο οποίος βασικά ακολουθούσε νόμι­μες πρακτικές - έπρεπε να συμμορφωθεί. Στο BUF απαγορεύθηκε η χρήση στολών, ο σχημα­τισμός ομάδων περιφρούρησης, η χρήση «υ­βριστικών εκφράσεων» και οι δημόσιες συ­γκεντρώσεις, οι οποίες θα μπορούσαν «να ο­δηγήσουν σε διασάλευση της τάξης».

Το τελευταίο μέτρο αποτέλεσε και το κύ­κνειο άσμα του βρετανικού φασισμού. Μετά από μερικά χρόνια μέτριων ρυθμών ανάπτυ­

Οι συμπλοκές της οδού Cable στις 4 Οκτωβρίου 1936. Η αστυνομία μετακινεί ένα οδόφραγμα κοντά στη Mark Lane, για να ανοίξει τον δρόμο στους οπαδούς του Μόσλεϋ.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 43

Ο Τζων Εϊμερυ την ημέρα σύλληψής του στη βόρεια Ιταλία από τις βρετανικές αρχές.

ξης, άρχισε για το BUF η παρακμή. Κάποια στιγμή διέθετε περίπου 50.000 μέλη, μετά μει­ώθηκε απότομα σε μόλις 5.000, αλλά αργότερα, το 1939, αυξήθηκε και πάλι στα 25.000 μέλη.

Ο λόγος του Μόσλευ ήταν χαρακτηριστι­κός: «Βρετανοί φίλοι, απόψε ο βρετανικός λα­ός είναι εδώ, λέγοντας στο Κοινοβούλιο, λέγο­ντας στα κόμματα, λέγοντας στην κυβέρνηση κάτι το οποίο είναι καιρός να ακούσουν... Προτού σύρετε ένα εκατομμύριο Βρετανούς στον όλεθρο, εμείς του BUF, με τη διακηρυγ­μένη θέληση του βρετανικού λαού, θα σας σαρώσουμε από τις θέσεις ισχύος που ατιμά­ζετε... Θα κάνουμε ειρήνη με τη Γερμανία και με όλα τα μεγάλα έθνη». Με την εκδήλωση αυτή κορυφώθηκε η αντιπολεμική εκστρατεία του Μόσλεϋ.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1939 η Βρετανία, ακο­λουθούμενη από τη Γαλλία, κήρυξε τον πόλε­μο κατά της Γερμανίας. Ο αρχηγός των Βρετα­νών Μελανοχιτώνων, ως γνήσιος νομοταγής Αγγλος, απέστειλε την παρακάτω οδηγία προς όλα τα μέλη του κόμματος: «Στα μέλη μας το μήνυμά μου είναι σαφές και ξεκάθαρο. Η χώρα μας βρίσκεται σε πόλεμο. Συνεπώς σας ζητώ να μη κάνετε τίποτα που θα βλάψει τη χώρα μας ή θα βοηθήσει οποιαδήποτε άλλη δύναμη. Τα μέλη μας θα πρέπει να πράξουν αυτό που ο νόμος απαιτεί από αυτά και εάν είναι μέλη ο­ποιοσδήποτε από τις δυνάμεις ή τις υπηρεσίες του Στέμματος, θα πρέπει να υπακούσουν στις εντολές τους, και σε κάθε περίπτωση να υπα­κούσουν στις αρχές των υπηρεσιών τους».

Αν και ο Μόσλεϋ διακήρυξε τον πατριωτι­σμό του, η βρετανική κυβέρνηση διέλυσε το κόμμα του και τον Μάιο του 1940 φυλάκισε τα περισσότερα ηγετικά στελέχη του BUF. Οι πιο δραστήριοι και φανατικοί γερμανόφιλοι ε- γκλείσθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ ελάχιστοι Μελανοχίτωνες κατόρθωσαν να διαφύγουν στην Ευρώπη. Ενας από αυτούς, ο Γουίλιαμ Τζόυς, γεννημένος από Αγγλους γο­νείς στη Νέα Υόρκη, έθεσε τις υπηρεσίες του στην προπαγάνδα του Γκαίμπελς. Ο πρώην σκληροπυρηνικός του BUF εξελίχθηκε στον υπ’ αριθμόν ένα εκφωνητή του αγγλόφωνου τμήματος του γερμανικού ραδιοφώνου. Οι εκ­πομπές του, στις οποίες απευθύνονταν συνέ­χεια εκκλήσεις για τη διακοπή του «αδελφο- κτόνου πολέμου», προσέλκυαν στη Βρετανία ένα μεγάλο και ενδιαφέρον ακροατήριο. Οι ε­φημερίδες έδωσαν στον άγνωστο παθιασμένο εκφωνητή με την τέλεια αγγλική προφορά την προσωνυμία «Λόρδος Haw - Haw», έναν τίτλο που θα τον ακολουθούσε έως το τέλος της ζωής του. Ο Τσώρτσιλ θεωρούσε τις εκπο­μπές του Τζόυς γελοίες, ωστόσο ο πρώην πρωθυπουργός Λόυντ Τζωρτζ δήλωσε ότι «η κυβέρνηση θα πρέπει να δώσει μεγάλη προ­σοχή στα λόγια αυτού του ανθρώπου».

Η τελευταία εκπομπή του «Λόρδου Haw -

Ο Ουίλιαμ Τζόυς, εκφωνητής των αγγλόφωνων προπαγανδιστικών εκπομπών του Γκαίμπελς.

ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣΓΙΑ ΤΗΝ «ΕΙΡΗΝΗ»

Λίγο πριν από την έναρξη του Β ’ Παγκοσμί­ου Πολέμου, οι περισσότεροι Βρετανοί επιθυ­μούσαν η χώρα τους να μην εμπλακεί ποτέ πά­λι σε κάποιον πόλεμο. Αλλά στη Βρετανία του1939 υπήρχαν ισχυρές δυνάμεις της Δεξιάς και της Αριστερός, οι οποίες ήταν αποφασισμένες για δικούς τους λόγους (φανερούς και λιγότε- ρο φανερούς) να αναμετρηθούν με τη Γερμα­νία του Χίτλερ. Την Κυριακή 7 Μαϊου 1939, κα­τά τον εορτασμό της Πρωτομαγιάς, περίπου10.000 διαδηλωτές ακολούθησαν τον Μόσλεϋ

σε μια πειθαρχημένη πο­ρεία υπό το κεντρικό σύν­θημα «Βρετανία ξύπνα... Σταματήστε τον πόλεμο!».

Καθώς τα σύννεφα του πολέμου πύκνωναν επάνω από την Ευρώπη, ο Μόσλεϋ ενέτεινε την εκστρατεία του για «συμφιλίωση και ει­ρήνη» με την εθνικοσοσια- λιστική Γερμανία. Στις 16 Ιουλίου 1939 το κίνημα διοργάνωσε τη μεγαλύτερη ίσως συγκέντρωσή του σε κλειστό χώρο, στο Earls Court Exhibition Hall του Λονδίνου. Παρά τον απο­κλεισμό και τη «συνωμοσία σιωπής» που του επέβαλαν τα βρετανικά μέσα ενημέ­ρωσης, περισσότεροι από25.000 άνθρωποι πλημμύρι­σαν την αίθουσα.

44

Haw» από το Αμβούργο, στις 30 Απριλίου 1945, έκλεισε με τον προσωπικό του επικήδειο για τους Βρετανούς χιτλερικούς: «... Οι νίκες της Μεγάλης Βρετανίας είναι άνευ σημασίας. Η χώρα παραμένει φτωχή, οι άνθρωποι πεινούν. Οι αγορές και ο πλούτος που κατείχε η Μεγά­λη Βρετανία πριν από έξι χρόνια, αποτελούν πια παρελθόν. Παραμένουν μόνο τα προβλή­ματα, μόνο που τώρα είναι πολύ περισσότερα. Μία φάση της ευρωπαϊκής ιστορίας τελειώνει, ωστόσο η επόμενη δεν θα είναι καλύτερη. Το ερώτημά μου είναι, θα επιζήσει η Αυτοκρατο­ρία; Αναμφίβολα όχι χωρίς τη γερμανική βοή­θεια...».

Το τέλος του πολέμου τον βρήκε κυνηγη­μένο από τους διώκτες του σε ένα δάσος κο­ντά στα σύνορα Δανίας - Γερμανίας. Εφοδια­σμένος με μια πλαστή ταυτότητα στο όνομα Βίλχελμ Χάνσες, ο Τζόυς επιχείρησε να απο- φύγει τη σύλληψη. Μερικές εκατοντάδες μέ­τρα μακρύτερα, σύννεφα σκόνης σηκώνονταν όλη την ημέρα έως αργά το βράδυ, καθώς ο­χήματα πάσης φύσεως όργωναν κυριολεκτικά τους δρόμους, μεταφέροντας είτε αιχμάλω­τους στρατιώτες της Βέρμαχτ είτε Βρετα­νούς. Στις 28 Μαϊου παραδόθηκε σε δύο Αγγλους αξιωματικούς, οι οποίοι τον αναγνώ­ρισαν. Ενας από αυτούς τον πυροβόλησε και τον τραυμάτισε στα πόδια. Στις στρατιωτικές φυλακές των Βρυξελλών, όπου μεταφέρθηκε, ανέπτυξε στον ανακριτή του την «υπεράσπι­σή» του: ασπάσθηκε τον εθνικοσοσιαλισμό, γιατί αυτή η ιδεολογία αποτελούσε το μέλλον

και επειδή η πολιτική της βρετανικής κυβέρ­νησης οδηγούσε στη διάλυση της Αυτοκρατο­ρίας. Θεωρούσε επίσης πως το καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα δεν ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις των καιρών. Στις 17 Σεπτεμβρίου1945 άρχισε η δίκη του. Οπως στις περισσότε­ρες δίκες «συνεργατών των Γερμανών», η μοί­ρα του κατηγορουμένου ήταν προαποφασι-

Μέλη της «British Union of Fascists» (Βρετανικής Ενωσης Φασιστών). Ανάμεσά τους διακρίνονται ο ιδρυτής της οργάνωσης, σερ Οσβαλντ Μόσλεϋ (στο κέντρο) και, αριστερά του, ο Ουίλιαμ Τζόυς, ο περίφημος «Λόρδος Haw-Haw».

Προπαγανδιστική αφίσα της Βρετανικής Λεγεώνας των Waffen SS.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 45

Κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου εμφανίσθηκαν στη Βρετανία, εκτός από το BUF, και άλλες φασιστικές οργανώσεις. Μία από αυτές ήταν η British League (Βρετανική Ενωση) του Μάικλ Ράιαν. Στηφωτογραφία, ο Ράιαν σε ένα πρόχειρο βήμα στην περιοχή Brixton του Λονδίνου, ενώ απευθύνεται σε βετεράνους του Α’ ΠΠ από αυτή τη συνοικία.

σμένη. Απαγχονίσθηκε το παγωμένο χάραμα της 3ης Ιανουαρίου 1946 στο Wandsworth.

Λίγο προτού πεθάνει, έγραψε λίγες γραμ­μές στη σύζυγό του, οι οποίες έμελλε να απο- τελέσουν ένα είδος πολιτικής διαθήκης:

«Αγαπημένη FrejaΑυτή την τελευταία ώρα της γήινης ύπαρ­

ξής μου, θυμάμαι ξανά όλους τους όρκους πί­στης που σου έδωσα και υπόσχομαι να μη σε αφήσω ποτέ... Στον θάνατο, όπως και στη ζωή, περιφρονώ τους Εβραίους που προκάλεσαν τον τελευταίο πόλεμο, περιφρονώ τις δυνά­μεις του Σκότους που αντιπροσωπεύουν...

Είθε η Βρετανία να γίνει κάποτε ξανά με­γάλη και τούτη την ώρα του μεγαλύτερου κιν­

δύνου για την Ευρώπη, είθε το λάβαρο του α­γκυλωτού σταυρού να υψωθεί ξανά... Πεθαί­νω υπερήφανος και λυπάμαι για τους γιους της Βρετανίας που πέθαναν χωρίς να ξέρουν γιατί».

Ο ΤΖΩΝ ΕΪΜΕΡΥ ΚΑΙ ΤΑΒΡΕΤΑΝΙΚΑ WAFFEN SS

Μία από τις σπουδαιότερες φυσιογνωμίες του βρετανικού φασισμού ήταν ο Τζων Εϊμερυ (John Amery), γιος ενός επιφανούς Αγγλου πο­λιτικού (του Leopold Charles Amery), ο οποίος κατά τον Β ’ Παγκοσμίου Πολέμου διετέλεσε υπουργός της κυβέρνησης Τσώρτσιλ. Ο μι­κρός Τζων γεννήθηκε μια βροχερή νύκτα του 1912 στην αριστοκρατική συνοικία του Λονδί­νου. Ως έφηβος υπήρξε δραστήριος και ζωη­ρός, με αποτέλεσμα να κατηγορηθεί συνολικά 24 φορές για παραβάσεις του οδικού κώδικα που διέπραξε οδηγώντας το σπορ αυτοκίνητό του. Πολύ νωρίς στράφηκε προς τις κινηματο­γραφικές επιχειρήσεις, ο ενθουσιασμός του όμως γρήγορα μεταβλήθηκε σε απογοήτευση, αφού σε ηλικία 24 ετών χρεωκόπησε.

Το 1936 υπήρξε η χρονιά των εθνικοσοσια- λιστικών και φασιστικών ρευμάτων στην Ευ ­ρώπη. Ο νεαρός Εϊμερυ, θεωρώντας ότι «ο Μπολσεβικισμός στην Ισπανία κτυπάει την πόρτα της Ευρώπης», και ότι «οι πλουτοκρά­τες αστοί» της πατρίδας του αδιαφορούσαν για τη μάχη «εκεί πέρα», κατατάχθηκε ως ε­θελοντής στην Ισπανία και έλαβε μέρος στον εμφύλιο πόλεμο, στο πλευρό του Φράνκο. Υπήρξε, μάλιστα, σύνδεσμος αξιωματικός με τους Καγκουλάρ (γαλλική φασιστική οργάνω­ση, μικρής σημασίας). Μετά τη λήξη του ισπα­νικού εμφυλίου πολέμου δεν επέστρεψε στην Αγγλία, αλλά πραγματοποίησε μια σειρά ταξι- διών μεταξύ Μαδρίτης και Παρισιού, εφοδιά­ζοντας τους Καγκουλάρ με όπλα και χρήματα.

Κατά τη διάρκεια του γαλλογερμανικού πολέμου (1940) βρέθηκε στη νότια Γαλλία, ό­που και εγκαταστάθηκε. Η κυβέρνηση του Βι­σύ, προσπαθώντας να ισορροπήσει μεταξύ γερμανόφιλων και οπαδών του στρατηγού Ντε Γκωλ, τον χαρακτήρισε ανεπιθύμητο και στα τέλη του 1941 τον φυλάκισε επί 18 ημέρες. Ο Εϊμερυ απελευθερώθηκε με τον όρο να εγκα­τασταθεί υπό περιορισμό στην ορεινή περιο­χή της Γκρενόμπλ. Τότε προσφέρθηκε να συ- νεργασθεί με τους Ιταλούς και στη συνέχεια με τους Φινλανδούς (που πολεμούσαν ενα­ντίον των Σοβιετικών), οι οποίοι όμως αρνή- θηκαν. Ο κόμης Τσέσκι (Ceschi), αρμόδιος για τα θέματα ανακωχής στην περιοχή, τον έθεσε υπό την προστασία του και το φθινόπωρο του

46

V ' j ' , · , · · » -At. .1» · . f VVji ' .. . ' . ' T

1942 τον πήρε μαζί του στο Βερολίνο. Ας ση­μειωθεί ότι της ίδιας προστασίας απολάμβανε και η Γαλλίδα σύζυγος του Εϊμερυ, την οποία είχε νυμφευθεί το 1934 στη βρετανική πρε­σβεία της Αθήνας.

Στο Βερολίνο, ο γιος του υπουργού της κυβέρνησης Τσώρτσιλ εντάχθηκε στον μηχα­νισμό του γερμανικού Υπουργείου Προπαγάν­δας. Κατά τη διάρκεια ραδιοφωνικών ομιλιών που απηύθυνε προς τους Βρετανούς στρατιώ­τες, οι οποίοι πολεμούσαν σε όλα τα μέτωπα, προσπάθησε να τους πείσει ότι «το νόημα αυ­τού του αγώνα δεν είναι η επιβίωση των μι­κρόψυχων γερμανικών ή βρετανικών εθνικών συμφερόντων, αλλά η επιβίωση της Ευρώπης ως πολιτιστικής οντότητας».

Στα τέλη του 1943 ο Εϊμερυ κατέληξε στην απόφαση να δημιουργήσει με Βρετανούς εθε­λοντές το Βρετανικό Ελεύθερο Σώμα (British Free Corps), το οποίο αργότερα μετονομάσθη­κε σε Λεγεώνα του Αγίου Γεωργίου, προκειμέ- νου να συμμετάσχει στον πανευρωπαϊκό αγώ­να κατά του Μπολσεβικισμού στο Ανατολικό Μέτωπο. Περιοδεύοντας σε στρατόπεδα αιχ­μαλώτων, συγκέντρωσε έναν αριθμό αξιωμα­τικών και οπλιτών (Βρετανών, Νοτιοαφρικα- νών, Νεοζηλανδών κ.ά.), οι οποίοι ασπάσθη- καν την ιδέα της συμμετοχής στον σχηματι­σμό του British Free Corps (ή, στα γερμανικά, Britisches Freikorps, BF).

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ «ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΒΡΕΤΑΝΩΝ» (BFC)

Η μονάδα αυτή συγκροτήθηκε από τους Γερμανούς -κυρίως για προπαγανδιστικούς λό­γους· στις αρχές του 1944. Στην πραγματικό­τητα, όμως, ποτέ δεν κατάφερε να υπερβεί τους διακόσιους πενήντα άνδρες. Η ιδέα της δημιουργίας ενός βρετανικού σώματος εθελο­ντών, το οποίο θα συμμετείχε στην αντιμπολ- σεβικική εκστρατεία στο Ανατολικό Μέτωπο, εκφράσθηκε για πρώτη φορά δημόσια τον Σε­πτέμβριο του 1942 από τον Τζων Εϊμερυ και τον Χίμμλερ. Στις 20 Απριλίου 1943 (επέτειος

Οπαδοί του Μόσλεϋ χαιρετούν φασιστικά στην πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση του κόμματος στη συνοικία Bermondsey του Λονδίνου, το 1938.

Ο Οσβαλντ Μόσλεϋ με τη σύζυγό του Νταϊάνα.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 47

Ο Οσβαλντ Μόσλεϋ με τον Μπενίτο Μουσολίνι κατά τη διάρκεια επίσημης εκδήλωσης στη Ρώμη.

Επίσκεψη Ιταλών Μελανοχιτώνων σε

Βρετανούς ομοϊδεάτες τους στο Λονδίνο.

των γενεθλίων του Χίτλερ), ο Εϊμερυ ως εκ­πρόσωπος της Βρετανικής Εθνικής Αντιπρο­σωπείας (British National Representation) κάλεσε τους Βρετανούς συμπατριώτες του «να εντα­χθούν στη Βρετανική Λεγεώνα του «Αγίου Γε­ωργίου», για να «σώσουν» την Αυτοκρατορία από την «τυραννία των Μπολσεβίκων και του πλουτοκρατικού ιουδαϊσμού». Η μονάδα, η ο­ποία θα δημιουργείτο, θα ενσωματωνόταν στις τάξεις των Waffen SS, υπό τις διαταγές του Ουώλτερ Πάριγκτον, του σπουδαιότερου Αγγλου αιχμαλώτου. Οι άνδρες θα διατηρού­σαν τη στολή και τους Βαθμούς του Βρετανι­κού Στρατού με μόνη εξαίρεση τα διακριτικά.

Το σχέδιο αυτό καθ' εαυτό δεν ήταν κακό, προσέκρουσε όμως στην καθολική απροθυμία των Αγγλων να στρατολογηθούν από τους Γερ­μανούς. Παρά τις παραχωρήσεις και τις υπο­σχέσεις εξοπλισμού και όπλων αγγλοσαξονι­κού τύπου, πολύ λίγοι δέχθηκαν. Οι περισσότε­ροι Βρετανοί αιχμάλωτοι χλεύασαν τις προσπά­θειες στράτευσής τους και χρησιμοποίησαν τα προπαγανδιστικά φυλλάδια «ως χαρτί τουαλέ­τας». Ωστόσο, η μονάδα των «Ελεύθερων Βρε­τανών» απέκτησε σημαντική προπαγανδιστική αξία για τους Γερμανούς, οι οποίοι από την πλευρά τους την εκμεταλλεύθηκαν και τη χρη­σιμοποίησαν μέχρι την τελευταία στιγμή. Ειδι­κά για τους Βρετανούς του BFC δημιουργήθη- καν ιδιαίτερα διακριτικά: ένας γιακάς με τρεις ξαπλωμένους λέοντες, ένα έμβλημα με τα Βρε­τανικά εθνικά χρώματα και, στο μανίκι, μια ται­νία με την ονομασία της μονάδας.

Η επιτυχία όμως που ανέμενε ο Χίμμλερ στα σχέδια του, δεν ήλθε. Τον Σεπτέμβριο του 1943 μόλις 14 Βρετανοί αιχμάλωτοι εκδήλωσαν την επιθυμία να καταταγούν στα SS. Απογοητευμέ­νος ο Εϊμερυ αποσύρθηκε για λίγο (τον Οκτώ­βριο του 1943), ενώ την ίδια περίοδο η «Βρετα­νική Λεγεώνα του Αγίου Γεωργίου» μετονομά­σθηκε και επίσημα σε «Βρετανικό Ελεύθερο Σώμα» (British Free Corps). Πρώτος διοικητής της μονάδας αυτής υπήρξε ο λοχαγός των SS (Hauptsturmfuhrer), Χανς Βέρνερ Ρέπκε (Hans Werner Roepke) (Νοέμβριος του 1943).

Τον Ιανουάριο του 1944 η σύνθεση του BFC περιελάμβανε 30 μόνο άνδρες. Ανάμεσά τους υπήρχαν τρεις Καναδοί, τρεις Αυστρα-

48

ι_Ar. έ&αβ»__ 'k,: -jus.' tma

λοί, τρεις Νοτιοαφρικανοί και ένας μοναχικός Νεοζηλανδός. Τον Φεβρουάριο του 1944 η μο­νάδα μετακινήθηκε οτο Κέντρο Νεοσυλλέ­κτων SS, στο Χίλντεσχαϊμ (Hildesheim) της Γερ­μανίας, ενώ μερικές δεκάδες φιλοχιτλερικοί Βρετανοί τοποθετήθηκαν σε γαλλικό έδαφος, προκειμένου να συμμετάσχουν στις επιχειρή­σεις των Γερμανών κατά της γαλλικής αντί­στασης. Οταν, όμως, οι Σύμμαχοι αποβιβάστη­καν στη Γαλλία το καλοκαίρι του 1944, δεν βρήκαν στον στρατώνα που στέγαζε τους Βρετανούς ούτε ένα τόμμυγκαν. «Εξαφανί­σθηκαν όλοι, όπως το χιόνι στον ήλιο», σχο­λίασε χαρακτηριστικά ένας Αμερικανός δημο­σιογράφος. Τον Αύγουστο του 1944, καθήκο­ντα νέου διοικητή της μονάδας ανέλαβε ο Βρετανός υπολοχαγός Γουίλιαμ Σίρερ (William Shearer). Ο Σίρερ υπήρξε ο πρώτος και τελευ­ταίος Βρετανός αξιωματικός, διοικητής του BFC. Για να ευχαριστήσει τους προστατευόμε- νούς του, ο Χίμμλερ επέτρεψε στους Βρετα­

νούς λεγεωνάριους να φέρουν τον βρετανικό θυρεό στο δεξί τους μανίκι, στο ίδιο ύψος με τον αγκυλωτό σταυρό.

Τον Σεπτέμβριο, και ενώ οι Σύμμαχοι πλη­σίαζαν στα σύνορα του Ράιχ, η μονάδα μετα­φέρθηκε εσπευσμένα στη Δρέσδη για να εκ- παιδευθεί στη Σχολή Μηχανικού των Waffen SS, η οποία λειτουργούσε στο στρατόπεδο Wildermann. Ως διοικητής των 13 ανδρών που είχαν απομείνει, επιλέχθηκε ο υπολοχαγός (Obersturmführer) Βάλτερ Κούλιχ (Walter Kuhlich). Η παραμονή των Βρετανών SS στη Δρέσδη διήρκεσε έως τον Φεβρουάριο του 1945. Η ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης από τη δράση της συμμαχικής αεροπορίας και το επικείμενο τέλος του πολέμου ανάγκασαν τους τελευταίους άνδρες του BFC να λιποτα- κτήσουν. Το σχέδιο, όμως, προδόθηκε την ύ­στατη στιγμή από μία Νορβηγίδα νοσοκόμα, φίλη ενός Καναδού SS, και οι υποψήφιοι λιπο­τάκτες συνελήφθησαν από την Γκεστάπο.

Σκηνή από την επιστράτευση του Βρετανικού Στρατού. Ενθουσιώδεις στρατιώτες έχουν γεμίσει με συνθήματα τα τοιχώματα του τραίνου που πρόκειται να τους μεταφέρει.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 49

Αστυνομικοί επιχειρούν να

συλλόβουν κομμουνιστές

αντ/διαδηλωτές στους δρόμους του Bethnal

Green. Προσέξτε τα συνθήματα στις

προθήκες των καταστημάτων:

«Τσακίστε τον φασισμό».

Ο Οσβαλντ Μόσλεϋ επιθεωρεί το γυναικείο

τμήμα του BUF.

Οσοι πιστοί απέμειναν, τα υπολείμματα δηλα­δή του «Βρετανικού Ελεύθερου Σώματος», ενσωματώθηκαν στην 11η Τεθωρακισμένη Μεραρχία των SS, «Nordland», στην περιοχή δράσης του III Γερμανικού Τεθωρακισμένου Σώματος των SS.

Σύμφωνα με τα Γερμανικά Αρχεία, τον Μάρτιο του 1945, επτά τουλάχιστον Βρετανοί συμμετείχαν στις αμυντικές μάχες που διεξή- γε το III Γερμανικό Τεθωρακισμένο Σώμα ενα­ντίον των Σοβιετικών, δυτικά του Στεττίνου. Γύρω στα τέλη Μαρτίου του 1945, οι έξι εναπο- μείναντες άνδρες του BFC ενσωματώθηκαν

στον 3ο Λόχο της Σουηδικής Μονάδας Εθελο­ντών, υπό τη διοίκηση του υπολοχαγού των SS Χάνο-Γκοέστα Πέρσον (Hano-Goesta Perrson), η οποία έδρευε στο Grussow. Λίγο αργότερα, στις αρχές Απριλίου, ο Obergruppenführer Φέ- λιξ Στάινερ επέλεξε τους Βρετανούς SS για μία λιγότερο επικίνδυνη αποστολή: την εκκέ­νωση των περιοχών Templin και Neustrelitz από τους κατοίκους τους και παράλληλα την απο­συμφόρηση των γερμανικών δρόμων από τα καραβάνια των προσφύγων.

Στις 16 Απριλίου 1945 οι τελευταίοι από αυτούς έλαβαν μέρος στην άμυνα του Βερολί­

50

νου. Ωστόσο, είναι αμφίβολο εάν πολέμησαν και χάθηκαν στη γερμανική πρωτεύουσα πε­ρισσότεροι από δύο Βρετανοί. Ο μόνος γνω­στός άνδρας του BFC, τα στοιχεία του οποίου εξακριβώθηκαν, ήταν ο διερμηνέας της «Βρε­τανικής Λεγεώνας». Οι υπόλοιποι είτε λιποτά- κτησαν είτε παραδόθηκαν στις συμμαχικές δυνάμεις, επιζητώντας την απαλλαγή τους από το «στίγμα» της προδοσίας. Μοναδική ε­ξαίρεση αποτέλεσε ο αρχηγός των «Ελεύθε­ρων Βρετανών», Τζων Εϊμερυ.

Ο τελευταίος κατέφυγε στη βόρεια Ιταλία και, λίγο πριν από την κατάρρευση, συνελή- φθη από Ιταλούς παρτιζάνους κοντά στο Μι­λάνο. Στη συνέχεια, εκείνοι τον παρέδωσαν στους Βρετανούς. Κατά τη διάρκεια της κρά­τησής του από τους Ιταλούς ζήτησε μια γρα­φομηχανή και έγραψε ένα πολυσέλιδο κείμε­νο, το οποίο αναφερόταν στις ευρύτερες πο­λιτικές του απόψεις, στις πεποιθήσεις του σχετικά με τον κομμουνισμό και το χρέος της Ευρώπης να τον αντιμετωπίσει, καθώς και στη θέση που θεωρούσε ότι έπρεπε να είχε λάβει η Βρετανική αυτοκρατορία στον πόλεμο.

Ο Εϊμερυ δικάστηκε στο Λονδίνο για εσχά-

τη προδοσία, ενώ η «κοινή γνώμη» (και οι κα­θοδηγητές της) απαιτούσε την άμεση εκτέλε­σή του. Σύμφωνα με τους βρετανικούς νό­μους παραδέχθηκε με ευθύτητα την ενοχή του, απαλλάσσοντας τους δικαστές του από μιαχρονοβόρα δίκη. Η δίκη και η καταδίκη του εμπνευστή του Ελεύθερου Βρετανικού Σώμα­τος σε θάνατο κράτησε ακριβώς οκτώ λεπτά!

Τελικά, απαγχονίσθηκε την παραμονή των Χριστουγέννων του 1945, παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειες της οικογένειάς του, αλλά και άλλων προσωπικοτήτων (όπως ο Νοτιοαφρι- κανός στρατάρχης Γιαν Σματς) να του δοθεί χάρη. Ο αδελφός του, σερ Τζούλιαν Εϊμερυ, κατά τη διάρκεια του πολέμου, υπηρέτησε στον Βρετανικό Στρατό, ενώ αργότερα εξελέ- γη βουλευτής και διετέλεσε υπουργός. Ο πα­τέρας του, όπως αποκαλύφθηκε πρόσφατα, ή­ταν εβραιο-ουγγρικής καταγωγής και διατη­ρούσε το θρήσκευμά του κρυφά, ενώ διαδρα­μάτισε σημαντικό ρόλο υπέρ των Εβραίων κα­τά το τέλος του Α ’ Παγκοσμίου Πολέμου, επι­διώκοντας την απόδοση της Παλαιστίνης σε αυτούς.

Στις 28 Σεπτεμβρίου 1938 ξέσπασαν βίαια επεισόδια στην περιοχή του Whitehall μεταξύ οπαδών του Μόσλεϋ και Εβραίων, οι οποίοι διαδήλωναν εναντίον του Χίτλερ.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 51

Οι Ιρλανδοί και το Γ’ Ράιχ

Ο IRÄ ΚΑΙ ΤΟ Γ ΡΑΪΧ

Ο στρατηγός Ο’ Ντάψυ, αρχηγός των Ιρλανδών

κυανοχιτώνων, απευθύνεται

σε οπαδούς του.

Ενα από τα λιγότερο γνωστά κεφάλαια του Β ’ Παγκοσμίου Πολέμου αφορά τις επαφές που ανέπτυξε ο Ιρλανδικός Δημοκρατικός Στρατός (IRA) με το Γ ’ Ράιχ. Παρόλο που οι ι­δεολογικές ομοιότητες ανάμεσα στους ακτι- βιστές του IRA και τον Ναζισμό ήταν ελάχι­στες, εντούτοις οι δύο πλευρές επιδίωξαν να συνενώσουν τις δυνάμεις τους και να συντονί­σουν τη δράση τους κατά της Βρετανικής αυ­τοκρατορίας.

Η πρώτη επαφή με τον Ιρλανδικό Δημοκρα­τικό Στρατό έγινε τον Δεκέμβριο του 1938 από μέλη της γερμανικής αντικατασκοπίας (Abwehr) που συναντήθηκαν στο Δουβλίνο με έναν από τους ηγέτες της οργάνωσης, τον Σων Ράσελ, όπως και με τον Ιαν Ο’ Ντάφυ, αρχηγό του φασιστικού κινήματος των κυανοχιτώνων.

Στις 16 Ιανουαρίου 1936 ο IRA ζήτησε από τη Βρετανική κυβέρνηση να αποσυρθεί από ο­

λόκληρη την Ιρλανδία σε διάστημα τεσσάρων ημερών. Οταν η βρετανική κυβέρνη­ση αρνήθηκε, ένα κύμα τρο­μοκρατίας απλώθηκε σ’ όλη τη Βόρεια Ιρλανδία. Οι μαχη­τές του IRA επιχείρησαν να ανατινάξουν βρετανικές βά­σεις και στρατώνες, ενώ ε- κτέλεσαν με συνοπτικές δια­δικασίες πληροφοριοδότες και πράκτορες των Αγγλων.

Επικεφαλής του σκληρο­πυρηνικού τμήματος του IRA και εκπονητής αυτού του σχεδίου ήταν ο επιτε­λάρχης και υπεύθυνος οικο­

νομικών της οργάνωσης, Σων Ράσελ. Πιεζόμε- νος από τη βρετανική κυβέρνηση ο πρόεδρος της Ιρλανδικής Δημοκρατίας, Ημον Ντε Βαλέ- ρα, προχώρησε σε συλλήψεις πολλών μαχητών και ακτιβιστών του IRA, μεταξύ των οποίων και ο Ράσελ. Μέχρι το τέλος του πολέμου συνελή- φθησαν 1.100 μαχητές του IRA και απαγχονί- σθηκαν έξι, ενώ τρεις ακτιβιστές πέθαναν με­

τά από απεργία πείνας. Ο Ντε Βαλέρα ήταν α­ποφασισμένος να παραμείνει η Ιρλανδία ουδέ­τερη στη σύρραξη. Τον Ιούνιο του 1939, μετά την απελευθέρωσή του από τις φυλακές, ο Ρά­σελ πραγματοποίησε ένα ταξίδι στις ΗΠΑ. Σκο­πός του ήταν να κινητοποιήσει την ιρλανδική ομογένεια για την απελευθέρωση της Βόρειας Ιρλανδίας και να αποτρέψει τον πρόεδρο Ρού- σβελτ να συνεχίσει την υποστήριξή του προς τη Μεγάλη Βρετανία. Μερικές εβδομάδες νω­ρίτερα ο Ράσελ διαμαρτυρήθηκε στον Ντε Βα­λέρα, επειδή ο τελευταίος, σύμφωνα με τις αγ­γλικές επιθυμίες, απαγόρευσε την προσγείω­ση γερμανικών πολιτικών αεροσκαφών στο Δουλβίνο. Συνήγορος του Ράσελ και χρηματο­δότης των γερμανόφιλων κύκλων στην Ιρλαν­δία ήταν ο ανταποκριτής του Γερμανικού Πρα­κτορείου Ειδήσεων στο Δουβλίνο από τις αρ­χές του 1939, συγγραφέας Καρλ Χάιντς Πέτερ- σεν. Το γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών αρχι­κά κράτησε αποστάσεις, ύστερα όμως από τις εγγυήσεις που έδωσε η Μεγάλη Βρετανία στην Πολωνία (Απρίλιος 1939), οι γερμανικές ε­φημερίδες άρχισαν να γράφουν για τους «Ιρλανδούς πατριώτες» τους οποίους η Αστυ­νομία αδυνατούσε να καταβάλει. Ενας γερμα- νοϊρλανδικός σύνδεσμος (ο «Fichte-Bund»), με χρηματοδότηση από τον Γκαίμπελς, ανέλαβε να πείσει τον ιρλανδικό λαό για την ανάγκη α­ναθεώρησης της συνθήκης των Βερσαλλιών και του βρετανοϊρλανδικού συμφώνου της 6ης Δεκεμβρίου 1921 που παρέδιδε το Ωλστερ στους Βρετανούς.

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του Ρά­σελ στις ΗΠΑ, ένας άλλος αξιωματούχος του IRA, ο Τζέημς Ο’ Ντόνοβαν, αναχώρησε μυστι­κά για τη Γερμανία. Ο Ο' Ντόνοβαν φιλοξενή- θηκε από την Abwehr στο Αμβούργο και το Βε ­ρολίνο και στη διάρκεια της παραμονής του α- ποφασίσθηκε η αποστολή όπλων για τον IRA με υποβρύχια και η δημιουργία ενός ραδιοφω­νικού σταθμού για να καλυφθούν προπαγαν­διστικές ανάγκες.

Τρεις ημέρες μετά το σύμφωνο Μολότωφ- Ρίμπεντροπ (23 Αυγούστου 1939), η ιρλανδική

52

κυβέρνηση ανακοίνωσε την απόφασή της να παραμείνει ουδέτερη στην επικείμενη σύρρα­ξη Αγγλίας-Γερμανίας.

Τον Δεκέμβριο του 1939, δύο μαχητές του IRA απαγχονίσθηκαν στην Αγγλία και οι γερ­μανόφιλοι κύκλοι στην Ιρλανδία αναθάρρη- σαν. Ο Γκαίμπελς έδωσε εντολή στον γερμανι­κό Τύπο να αναφέρει ότι ο Ράσελ προοριζόταν για διάδοχος του Ντε Βαλέρα. Επιστρέφοντας από ένα ταξίδι του στις ΗΠΑ (24 Ιανουαρίου 1940) μέσω Ιταλίας, ο Ράσελ παρέμεινε μερι­κές ημέρες στη Γένοβα. Ο επιτελάρχης του IRA ήλθε σε επαφή με τον εκεί Γερμανό πρό­ξενο, ζητώντας του να τον μεταφέρει με α­σφάλεια στην Ιρλανδία για να αναδιοργανώσει τον αγώνα του IRA κατά του πραγματικού και κοινού εχθρού, της Αγγλίας. Ενώ όμως οι Γερ­μανικές Μυστικές Υπηρεσίες συνηγορούσαν υπέρ του Ράσελ, ο Γερμανός αντιπρόσωπος στο Δουβλίνο, Χέμπελ, αντιδρούσε με το επι­χείρημα ότι τέτοιου είδους ενέργειες θα χρη­σιμοποιούντο από τους Βρετανούς ως επιχεί­ρημα για να εισβάλουν στην Ιρλανδία. Συνήγο­ρος του Χέμπελ στο γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών ήταν ο Διευθυντής των Πολιτικών Υποθέσεων του Τμήματος Εξωτερικού, Ερνστ Βόερμαν. Ο τελευταίος προειδοποίησε τον Ρί- μπεντροπ πως η βοήθεια στον Ράσελ θα απο- τελούσε μια παρακινδυνευμένη ενέργεια. Η συμμαχία με τον IRA θα είχε επιτυχία μόνον ε- φόσον η Μεγάλη Βρετανία ήταν αποφασισμέ­νη να διαπραγματευθεί με τη Γερμανία. Στο μεταξύ, η Abwehr μετέφερε τον Ράσελ στο Βε ­ρολίνο. Ενας ειδικός απεσταλμένος του Ρίμπε- ντροπ, ο Εντμουντ Βέσενμαγιερ, ξενάγησε τον Ιρλανδό ηγέτη στη γερμανική πρωτεύου­σα, χωρίς όμως να δώσει κάποια συγκεκριμένη υπόσχεση. Ωστόσο, αξιωματικοί της Abwehr που είχαν αντίθετη άποψη έφεραν σε επαφή τον Ράσελ με τον λοχαγό Δρα Γκέρτζ, που απα­σχολείτο με τις προετοιμασίες μιας γερμανι­κής απόβασης στην Ιρλανδία. Ο Ράσελ εκπαι- δεύθηκε κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Βερολίνο σε τεχνικές σαμποτάζ, ενώ απο- φασίσθηκε ότι σε περίπτωση που οι Βρετανοί θα εισέβαλλαν στην Ιρλανδία, ο IRA όφειλε να συνεργασθεί με τον στρατό της χώρας. Στα μέσα Αυγούστου 1940, ο Ράσελ ήταν έτοιμος να επιστρέψει στην Ιρλανδία. Το υποβρύχιο που τον μετέφερε μαζί με αρκετές χιλιάδες λί­ρες (ως βοήθεια προς τον IRA), δεν έφθασε ποτέ στις ακτές της Ιρλανδίας. Χάθηκε στις 14 Αυγούστου κάπου στη Βόρεια Θάλασσα. Η πιο πιθανή εκδοχή είναι πώς οι Βρετανικές Μυστι­κές Υπηρεσίες πληροφορήθηκαν την αναχώ­ρηση του Ράσελ και φρόντισαν να μη φθάσει ποτέ. Οταν λίγο αργότερα (τον Νοέμβριο του

1940) ο Χίτλερ έδωσε εντολή στην ηγεσία της Kriegsmarine και της Λουφτβάφε να μελετηθεί η δυνατότητα αποστολής ενός εκστρατευτι- κού σώματος στην Ιρλανδία, ήταν ήδη πολύ αργά. Ο Γερμανός πρεσβευτής στο Δουβλίνο συνάντησε την καθολική άρνηση του Ντε Βα­λέρα και ο Χίτλερ γνώριζε πως μια γερμανική απόβαση στην Ιρλανδία θα στεφόταν με επιτυ­χία μόνο αν είχε τη συναίνεση των Αρχών της χώρας. Η αδυναμία όμως της Λουφτβάφε να νι­κήσει τη RAF στη μάχη της Αγγλίας, αποδυνά­μωσε τους γερμανόφιλους κύκλους στην Ιρλανδία και απετέλεσε την ταφόπλακα στα σχέδια του Χίτλερ για συμμαχία με τον IRA.

Η τελευταία υπηρεσία που προσέφερε ο Ντε Βαλέρα στον Φύρερ ήταν την ημέρα που ανακοινώθηκε από το γερμανικό ραδιόφωνο ο θάνατός του (1η Μαϊου 1945). Ο αρχηγός της Ιρλανδικής Δημοκρατίας κήρυξε τριήμερο ε­θνικό πένθος και έδωσε εντολή να κυματίσουν μεσίστιες οι σημαίες σ’ όλα τα δημόσια κτίρια της χώρας. Επιπλέον, η ιρλανδική κυβέρνηση υπήρξε η μόνο που αναγνώρισε τη βραχύβια κυβέρνηση του ναυάρχου Νταίνιτς.

Ιρλανδοί φασίστες (κυανοχίτωνες) παρελαύνουν στους δρόμους του Δουβλίνου.

Ο πρόεδρος της Ιρλανδίας, Ημον Ντε Βαλέρα.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 53

Ο Εθνικοσοσιαλισμόςστις σκανδιναβικές χώρες

Πορτραίτοτου αρχετυπικούδωσίλογου,του ΝορβηγούΒίντκουν Κουίσλινγκ.

54

Ο ΒΙΝΤΚΟΥΝ ΚΟΥΙΣΛΙΝΓΚ ΚΑΙ ΤΟ ΝΟΡΒΗΓΙΚΟ «NASJONAL SÄMLING»

0 πιο σημαντικός εκπρόσωπος του νορβη­γικού φασισμού πριν από τον Β ’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν το κόμμα «Nasjonal Sämling» («Εθνική Ενότητα») του αξιωματικού Βί- ντκουν Κουίσλινγκ.

Ο Κουίσλινγκ ήταν γιός ενός ιερέα από το Fryresdal και πολύ νωρίς ακολούθησε τη στρα­τιωτική σταδιοδρομία. Το 1917 στάλθηκε με τον βαθμό του λοχαγού ως στρατιωτικός ακό­λουθος στην Αγία Πετρούπολη. Αφού νυμ- φεύθηκε μια Ρωσίδα, παρέμεινε στη ρωσική πρωτεύουσα και ενημέρωσε την κυβέρνησή του για την εξέλιξη της επανάστασης και του ρωσικού εμφυλίου πολέμου. Εκείνη την πε­ρίοδο γεννήθηκαν τα βαθειά αντικομμουνι- στικά του φρονήματα και η ανάγκη του να πο- λιτευθεί. Τον Αύγουστο του 1923 απολύθηκε από τη στρατιωτική του υπηρεσία και επι- στρέφοντας στη Νορβηγία συνέγραψε ένα βι­βλίο σχετικά με τις εμπειρίες του στη Σοβιετι­κή Ενωση. Τότε υιοθέτησε ένα μοντέλο εθνι­κού σοσιαλισμού. Για να ξαναγεννηθεί «το πνεύμα των Βορείων» ίδρυσε μαζί με έναν στενό του φίλο (τον Α. Πριτς) ένα πολιτικο- θρησκευτικό κίνημα με την ονομασία «Nordiske Folkereisning» («Νορβηγικό Ξύπνη­μα»), Το κόμμα αυτό εκπροσωπούσε τούς πε­ρισσότερους πολιτικούς στόχους του αντί­στοιχου γερμανικού NSDAP. Οταν στις 8 Μαρ­τίου 1931 συγκροτήθηκε στο Οσλο μια νέα κυβέρνηση συνασπισμού από στελέχη του Κόμματος των Αγροτών, του Εργατικού και των Φιλελευθέρων, προτάθηκε στον Κουί- σλινγκ η θέση του υπουργού Αμυνας. Ο Κουί- σλινγκ διατήρησε το αξίωμα αυτό μέχρι τον Μάρτιο του 1933, όταν παραιτήθηκε η νορβη­γική κυβέρνηση. Στις 17 Μαϊου του ίδιου έ­τους προχώρησε στην ίδρυση ενός νέου εθνι- κοσοσιαλιστικού κόμματος, του «Nasjonal Sämling» (NS). Στόχος του ήταν η επιβολή ε­νός κορπορατιστικού συστήματος στη Νορ­βηγία και καλύτερων συνθηκών διαβίωσης για όλους τους Νορβηγούς. Στις πρώτες ε­κλογές που έγιναν (Οκτώβριος 1933), το νεο­σύστατο κόμμα έλαβε μόλις το 2,2% των ψή­φων και δεν εξέλεξε κανέναν αντιπρόσωπο. Ωστόσο ο Κουίσλινγκ δεν απογοητεύθηκε. Μερικούς μήνες αργότερα θα απαιτούσε «ε­θνική ενότητα χωρίς διαχωρισμό των τάξεων και κόμματα», και μια «νορβηγική λαϊκή κοι­νότητα βασισμένη στην αλληλεγγύη και τη συνεργασία των κοινωνικών ομάδων υπό την ηγεσία μιας ισχυρής και πεφωτισμένης προ­σωπικότητας» (προκήρυξη Φεβρουάριου

1934). Το πρόγραμμα του NS περιλάμβανε και τα άλλα βασικά στοιχεία των φασιστικών και εθνικοσοσιαλιστικών κινημάτων της Ευρώ­πης: αντικομμουνισμό, αντικαπιταλισμό, αντι­σημιτισμό, εθνικισμό και φυλετική καθαρότη­τα. Το κόμμα ήταν οργανωμένο ιεραρχικά και ο Κουίσλινγκ αποκαλείτο (όπως ο Χίτλερ) «Foeer» (Αρχηγός). Το έμβλημα του κόμματος ήταν ο χρυσός σταυρός του Ολαφ σε κόκκινο φόντο. Ο χαιρετισμός ήταν φασιστικός και η παραστρατιωτική ομάδα τάξης (αντίστοιχη των SA) ονομαζόταν «Rikshird». Παρά την οι­κονομική βοήθεια που έλαβε από τη Γερμα­νία, στις εκλογές του Οκτωβρίου 1936, το κόμμα καταποντίσθηκε. Μόλις 26.576 (δηλα­δή το 1,84% των ψήφων) καταμετρήθηκαν για

Νεοσύλλεκτοι Νορβηγοί SS.

Στιγμιότυπο στο αεροδρόμιο του Οσλο, τον Φεβρουάριο του 1942. Διακρίνεται ο Κουίσλινγκ, ο Κομισάριος του Ράιχ Τερμπόβεν και ο Ανώτερος Διοικητής της Αστυνομίας και των SS, Ρέντις.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 55

Νορβηγοί εθελοντές στο λιμάνι του

Αμβούργου αναμένουν την μεταφορά τους

στο Ανατολικό μέτωπο.

Ανδρες της Μεραρχίας των SS «Nord» στην

περιοχή της Καρελίας (ρωσοφινλανδικά σύνορα), το 1944.

το «Nasjonal Sämling». 0 Κουίσλινγκ δικαιολό­γησε την αποτυχία του ως «συνομωσία» όλων των δημοκρατικών κομμάτων και των Εβραί­ων εναντίον του. Υστερα από το Σύμφωνο του Μονάχου (30 Σεπτεμβρίου 1938), απαίτησε μέ­σω του δημοσιογραφικού οργάνου του κόμ­

ματος «Fritt Folk» την ίδρυση ενός εβραϊκού κράτους. Το επιχείρημα του Κουίσλινγκ ήταν ότι ο ιουδαϊκός εθνικισμός ήταν περισσότερο ρατσιστικός εθνικισμός, επειδή βασιζόταν στον θρησκευτικό φανατισμό των Εβραίων πώς αποτελούσαν τον «περιούσιο λαό». Σύμ­φωνα με τον Νορβηγό Φύρερ, οι Εβραίοι έ- πρεπε να αποκτήσουν το δικό τους κράτος ε­κτός Ευρώπης (βλ. εφημ. «Fritt Folk», 19 Νοεμ­βρίου 1938).

Τον Δεκέμβριο του 1939 ο Κουίσλινγκ επι- σκέφθηκε το Βερολίνο για συνομιλίες με τη γερμανική ηγεσία. Πρότεινε μάλιστα στον Χίτλερ να ανατρέψουν τη νορβηγική κυβέρ­νηση, επειδή επίκειτο βρετανική απόβαση στο Νάρβικ. Η τελευταία συνομιλία με τον Γερμανό ηγέτη έγινε στις 18 Δεκεμβρίου και οι δύο άνδρες αποφάσισαν να προχωρήσουν σε μια προληπτική κατάληψη της Νορβηγίας ώστε να αποτρέψουν τα βρετανικά σχέδια.

Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ ΣΤΗ ΝΟΡΒΗΓΙΑ

Η γερμανική φυλετική θεωρία θεωρούσε τους Νορβηγούς συγγενικό λαό και, όταν η Βέρμαχτ κατέλαβε τη χώρα τον Απρίλιο του 1940, η «Εθνική Ενότητα» του Κουίσλινγκ ή­ταν πρόθυμη να μεταμορφώσει τη νορβηγική κοινωνία σε εθνικοσοσιαλιστική. Οι περισσό­τεροι πολιτικοί και γραφειοκράτες της πρω­τεύουσας ήταν επίσης έτοιμοι να συνεργα- σθούν με τους Γερμανούς. Το κόμμα του Κου- ίσλινγκ ξεπέρασε τα 55.000 μέλη (Νοεμβρίου 1943), ενώ στην αρχή της Κατοχής είχε μόνο

56

ΙΙ Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι ΙΠ ΙΙΙ Ι ΙΗ ΐΚ Ι Ι ΙΗ ΙΙ ί Ι Ι ΙΉ Ιι Ι Ι Ι Ι Ι Ι ΙΗ ίΠ Ιί ΙΗ ΙΙ Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι ΙΗ Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι ΙΠ ΙΙ Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι Ι

4 - ’7

L · /IIIIUIIIlllllllllllltlllllllllllllHlllllIllllllllIIIIIIIIIIIII*IIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllllIIIIIIlllllllllllllllllll(IIIIII*lllllllll*IHI*l

2.691. Οι περισσότεροι Νορβηγοί Ναζί ήταν νέοι, κάτω των 25 ετών, και κατάγονταν από την ανατολική Νορβηγία. Στην αρχή το κόμμα προσέλκυσε ώριμους ανθρώπους από αστι­κές περιοχές, με υψηλές κοινωνικές θέσεις. Σταδιακά, η κοινωνική και γεωγραφική του σύνθεση μεταλλάχθηκε, διολισθαίνοντας προς νέους ανθρώπους από την επαρχία, με χαμηλές κοινωνικές καταβολές. Σημαντικό ή­ταν επίσης το γεγονός ότι η μέχρι τότε πλειο- ψηφία των ανδρών μεταβλήθηκε σε πλειοψη- φία γυναικών. Το κόμμα διέθετε τους λιγότε- ρους οπαδούς του στη δυτική Νορβηγία. Τα προπύργιά του ήταν μερικές πόλεις στα ανα­τολικά της χώρας που επλήγησαν σοβαρά από τη Μεγάλη Οικονομική Κρίση, λόγωτης ε­ξάρτησής τους από την υλοτομία. Η ριζοσπα- στικοποίηση που ακολούθησε αυτή την κρίση οδήγησε πολλούς ανέργους στο «Nasjonal Sämling». Αμέσως μετά την κατάληψη της χώ­ρας από τους Γερμανούς, το NS οργάνωσε α­στυνομικές και στρατιωτικές μονάδες από μέ­λη του κόμματος. Ο Γιόνας Λη, ο Επικεφαλής Ασφαλείας πριν από τον πόλεμο, έγινε υ­πουργός Αστυνομίας στις 25 Σεπτεμβρίου 1940. Με την επίβλεψή του δημιουργήθηκε μια εκλεκτή ομάδα αστυνομικών («Stapo») από μέλη του NS που υπηρέτησαν πιστά τις γερμανικές κατοχικές Αρχές. Η «Stapo» συ- μπεριλάμβανε από τον Μάρτιο του 1941 μια συνοριακή αστυνομία, που συνεργαζόταν με τους Γερμανούς. Η στρατιωτική πτέρυγα του NS ονομάσθηκε «Hird» (αρχαία σκανδιναβική λέξη που δήλωνε τον φρουρό του βασιλιά). Ο Κουίσλινγκ ανακήρυξε στις 14 Αυγούστου του 1943 το «Hird» ένοπλες δυνάμεις της χώ­ρας. 1.800 Νορβηγοί Hirdmen έλαβαν μια στοι­χειώδη εκπαίδευση διάρκειας τριών εβδομά­δων και ανέλαβαν υπηρεσία μέχρι το τέλος του χρόνου. Μεγαλύτερη επιτυχία είχε η στρατολόγηση νέων εθελοντών στα Waffen SS. Σχεδόν 7.000 στρατιώτες υπηρέτησαν στο Ανατολικό μέτωπο, ενώ 400 νοσοκόμες κατα­τάχθηκαν στις νορβηγικές μονάδες. Εξίσου σημαντική ήταν η επιτυχία του NS στην Αστυ­νομία. Το 60% των ανώτερων και το 40% των κατώτερων αστυνομικών έγιναν μέλη του κόμματος και βοήθησαν τις κατοχικές Αρχές να συλλάβουν Εβραίους και κομμουνιστές. Στο NS προσχώρησε επίσης ένας σημαντικός αριθμός αξιωματικών του Στρατού που φο­βούντο μία ενδεχόμενη σοβιετική νίκη. Προς

Η περιχειρίδα του σώματος των Νορβηγών ε&ελοντών.

το τέλος της Κατοχής ο Κουίσλινγκ, για να το­νώσει το εθνικό φρόνημα, κράτησε αποστά­σεις από τους Γερμανούς. Η κομματική εφη­μερίδα «Fritt Folk» (Ελεύθερος Λαός) υιοθέτη­σε μια σαφή και συνεπή στάση εναντίον κάθε πράξης που θα μπορούσε να προκαλέσει εμ­φύλιο πόλεμο. Παράλληλα, προωθούσε την ε­θνική ενότητα υπό την κυβέρνηση του Βί- ντκουν Κουίσλινγκ. Ο τελευταίος, προσπάθη­σε να κερδίσει ως σύμμαχο τη μεγαλύτερη λο­γοτεχνική φυσιογνωμία της χώρας, τον συγ­γραφέα Κνουτ Χάμσουν. Ο Χάμσουν συμμε­τείχε ενεργά από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 στο «Nasjonal Sämling» του Κουίσλινγκ, αρθρογραφώντας στην εφημερίδα του κινή­ματος. Το 1934 τιμήθηκε με το βραβείο Γκαί- τε, αλλά δεν παρέλαβε το χρηματικό έπαθλο, Διακριτικά των καθώς δήλωσε πώς η Γερμανία του Χίτλερ νορβηγικών SS.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945)

Ο συνταγματάρχης των SS Γιόνας Λη συνομιλεί με στελέχη των νορβηγικών SS και της Αστυνομίας λίγο μετά την επιστροφή του από το Ανατολικό μέτωπο.

Ο Γιόνας Λη με Νορβηγούς S S tov Μάιο του 1941.

χρειαζόταν χρήματα για την οικονομική ανόρ­θωσή της. Κατά τη διάρκεια του Β ’ Παγκοσμί­ου Πολέμου υποστήριξε μαχητικά το Γ ’ Ράιχ. Στη γερμανόφωνη περιοδική έκδοση «Berlin- Tokyo-Roma» έγραψε τον Φεβρουάριο του 1942: «Η Ευρώπη δεν θέλει ούτε τους Εβραί­ους και τον χρυσό τους ούτε τους Αμερικα­νούς και τη χώρα τους!». Εναν χρόνο αργότε­ρα, τον Ιούνιο του 1943, ο Νορβηγός συγγρα­φέας επισκέφθηκε τον Χίτλερ στο Μπέρ-

γκχοφ. Ο πόλεμος είχε φθάσει στην πιο κρίσι­μη καμπή του και ο Γερμανός ηγέτης φαινό­ταν καταβεβλημένος. Ο Χάμσουν, που είχε αρχίσει να χάνει την ακοή του, ήπιε τσάι μαζί του και ζήτησε τη μεσολάβησή του για να πά- ψουν σι εκτελέσεις και τα αντίποινα της Βέρ ­μαχτ στη Νορβηγία. Ο Ινγκαρ Σλέτεν Κόλεν, ο σημαντικότερος βιογράφος του Χάμσουν, πε­ριγράφει τη σκηνή ως εξής: «Νιώθω, αν όχι ε­ντελώς δεμένος μαζί σου, πάντως ότι η ζωή μου μοιάζει με τη δική σου σε πολλά», άνοιξε τη συζήτηση ο Χίτλερ, εννοώντας ότι και οι δύο είχαν ζήσει στα νιάτα τους πολύ μίζερη ζωή, ο Χίτλερ στη Βιέννη και ο Χάμσουν περι­φερόμενος στη Νορβηγία και στις ΗΠΑ και ζώντας σε συνθήκες έσχατης ένδειας.

Ο Χάμσουν άλλαξε αμέσως θέμα και άρχι­σε να του παραπονιέται πως ο Γερμανός επί­τροπος στη Νορβηγία, Γιόζεφ Τερμπόβεν, προέβαινε σε πράξεις που αμαύρωναν το όνο­μα του Χίτλερ. Ο τελευταίος προσπάθησε να σταματήσει τη συζήτηση. «Πρέπει να τον α­ντικαταστήσετε», συνέχισε απτόητος ο Χάμ­σουν. «Ο επίτροπος του Ράιχ σε πολλές περι­πτώσεις είχε πει ότι στο μέλλον δεν θα υπάρ­χει τόπος που να λέγεται Νορβηγία».

«Σε αντίθεση με άλλες κατειλημμένες χώ­ρες, η Νορβηγία έχει τη δική της κυβέρνη­ση», είπε ο Χίτλερ. «Ο,τι συμβαίνει στη Νορ­βηγία αποφασίζεται από τον επίτροπο του Ράιχ», επέμεινε ο Χάμσουν, και συνέχισε με α­ποφασιστικότητα: «Δεν αντέχουμε τον πρωσ- σικό του χαρακτήρα. Είναι και οι εκτελέσεις. Τις έχουμε κι αυτές». Ο Χίτλερ κάτι πήγε να πει, αλλά ήταν φανερά ενοχλημένος.

Εναν χρόνο αργότερα, τον Νοέμβριο το1944, όταν οι Σύμμαχοι είχαν φθάσει στα γερ­μανικά σύνορα, ο υπουργός Εξωτερικών του Στάλιν Μολότωφ συζητούσε την «υπόθεση Χάμσουν» με τον Τέργε Βολντ, υπουργό Δι­καιοσύνης, και τον Τρύγκβε Λη, υπουργό Εξω­τερικών της εξόριστης νορβηγικής κυβέρνη­σης. Ο Μολότωφ είπε πώς έναν σπουδαίο συγγραφέα (και μάλιστα σε μεγάλη ηλικία) δεν θα έπρεπε να τον μεταχειρισθούν σαν ο- ποιονδήποτε Ναζί. Καλύτερα να τον άφηναν να πεθάνει από φυσικά αίτια. «Είστε πολύ επι­εικής, κύριε Μολότωφ», σχολίασε ο Βολντ.

Μερικούς μήνες αργότερα, ύστερα από την κατάρρευση της ναζιστικής Γερμανίας, οι Νορβηγοί άρχισαν συλλήψεις των συμπατριω­τών τους που υποστήριξαν τον εθνικοσοσια­λισμό. Ανάμεσά τους ήταν και ο Κνουτ Χάμ­σουν. Οι γιατροί έκριναν πως ήταν ψυχικά δια- ταραγμένος. Ετσι εγκλείσθηκε σε μια νευρο- λογική κλινική, και τον ανάγκασαν να πληρώ­σει ένα τεράστιο για την εποχή ποσόν:

58

325.000 κορώνες. Πέθανε στις 19 Φεβρουάρι­ου 1952, πλήρης ημερών. Μια εκδοχή για τη συμπάθεια του Χάμσουν προς τον Χίτλερ και τον εθνικοσοσιαλισμό σχετίζεται με την πί­στη του πρώτου στη νεότητα ως γενετική δύ­ναμη του κόσμου. Για την απώλεια της δικής του νεότητας, άλλωστε, θρηνούσε ο Χάμσουν στα γεράματά του. Η Γερμανία λοιπόν ήταν μια νέα χώρα και το κόμμα του Χίτλερ νεανι­κό, όπως τονίζουν σήμερα οι ιστορικοί.

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗ ΝΟΡΒΗΓΊΑ

Η αυτοκτονία του Χίτλερ στο Βερολίνο στις 30 Απριλίου 1945 σηματοδότησε και τις ε­ξελίξεις στη Νορβηγία. Το Γερμανικό Αρχη­γείο στο Λιλεχάμερ ήταν το κέντρο των εξελί­ξεων και ο Τερμπόβεν σκόπευε να καταστήσει τη Νορβηγία το τελευταίο οχυρό του Γ ’ Ράιχ. Η επίσκεψη όμως που πραγματοποίησε μαζί με τον Γερμανό Στρατιωτικό Διοικητή, ναύαρ­χο Μπαίμε, στον Νταίνιτς (1 Μαϊου 1945), στο Φλένσμπουργκ, κατέστησε σαφές ότι κάθε σκέψη για αντίσταση ήταν μάταιη. Κατά την ε­πιστροφή τους στη Νορβηγία οι δύο Γερμανοί αξιωματούχοι έστειλαν μια μυστική οδηγία στη στρατιωτική ηγεσία της χώρας ότι οι στιγ­μές απαιτούσαν «στρατιωτική πειθαρχία» και «σιδερένια πειθαρχία». Στις 5 Μαϊου οι γερ­μανικές Αρχές συνθηκολόγησαν στη Δανία. Το ίδιο βράδυ ο στρατηγός Αϊζενχάουερ έ­στειλε ένα τηλεγράφημα στο Αρχηγείο της νορβηγικής Αντίστασης. Η τελευταία ενημέ­ρωσε με τη σειρά της τον ναύαρχο Μπαίμε για τις λεπτομέρειες των επαφών με την Ανώτατη Συμμαχική Διοίκηση. Στις 7 Μαϊου ο ναύαρχος Νταίνιτς καθαίρεσε τον Τερμπόβεν από τη θέση του Κομισάριου του Ράιχ και ανέθεσε πλέον την απόλυτη εξουσία στον Στρατιωτικό Διοικητή Μπαίμε. Ο τελευταίος ανακοίνωσε στις 10 το βράδυ στο νορβηγικό ραδιόφωνο ότι οι Γερμανικές Ενοπλες Δυνάμεις ήταν έ­τοιμες να παραδοθούν στη Συμμαχική Διοίκη­ση. Την αυγή της επόμενης ημέρας (8 Μαϊου) εμφανίσθηκαν 40.000 οπλισμένοι Νορβηγοί α­ντιστασιακοί και κατέλαβαν δίχως αντίσταση το βασιλικό παλάτι, την Κεντρική Αστυνομική Διεύθυνση στο Οσλο και μια σειρά από δημό­σια κτίρια και στρατηγικά κέντρα της πρωτεύ­ουσας. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας εμφανί­σθηκε στο Οσλο η πρώτη συμμαχική αποστο­λή και κανόνισε τις λεπτομέρειες της παρά­δοσης των γερμανικών στρατευμάτων. Εκτός από το τυπικό της παράδοσης, οι όροι για τους συνεργάτες και τα μέλη της κυβέρνη­σης Κουίσλινγκ ήταν απίστευτα σκληροί. Η

Γερμανική Διοίκηση ήταν αναγκασμένη να πα- ραδώσει στους Συμμάχους όλες τις λίστες με τα ονόματά τους και, στη συνέχεια, να τους α­φοπλίσει και να τους εγκλείσει σε στρατόπε­δα συγκέντρωσης. Ανάμεσά τους ήταν και μέ­λη της Γκεστάπο και των SS. Συνολικά, 44.000 Νορβηγοί συνεργάτες των Γερμανών συνελή- φθησαν και ξυλοκοπήθηκαν βάναυσα από

Ο μεγάλος νομπελίστας συγγραφέας Κνουτ Χάμσουν.

Ο Βίντκουν Κουίσλινγκ στο εδώλιο του δικαστηρίου, λίγο μετά το τέλος του Β ’ Παγκοσμίου Πολέμου.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 59

Η σημαία του Freikorps « Danmark».

ΟΧάμσουν στο Δικαστήριο Δωσίλογων (1947).

τους αντιστασιακούς. Τα περισσότερα ηγετι­κά στελέχη του «Nasjonal Sämling» (Γιόνας Λη, Ρόγκσταντ, Ρίσνες Σ6ερ) είχαν συγκεντρωθεί στη βίλα Skallum. Ο Σβερ, υπουργός Δικαιοσύ­νης της χώρας του, παραδόθηκε στους Νορ­βηγούς αντιστασιακούς στις 11 Μαϊου 1945. Τρεκλίζοντας εξήλθε από το καταφύγιό τους

και ανακοίνωσε στους πολιορκητές τους ότι ο Λη και ο Ρόγκσταντ αυτοκτόνησαν. Ο Λεόν Ντεγκρέλ, ο αρχηγός των Βαλλώνων SS που βρέθηκε τις τελευταίες ημέρες του πολέμου στη Νορβηγία, περιγράφει στις αναμνήσεις του: «Την επόμενη ημέρα, Δευτέρα, 7 Μαϊου 1945, άκουσα τους πολεμιστές του «Ράδιο Λονδίνο» να γαυγίζουν δυνατά. Σάλπιζαν το τέλος του κυνηγιού. Η γενική παράδοση του Ράιχ κανονίσθηκε. Δεν ήταν πια ζήτημα ωρών, ίσως μόνο λεπτών.

Ο Νορβηγός πρωθυπουργός, ο Κουίσλιν- γκ, τον οποίο δεν είχαν ακόμα συναντήσει, με είχε προσκαλέσει στο Βασιλικό Ανάκτορο. Εφθασα στις ένδεκα και τριάντα, μετά από έ­ναν περίπατο στους δρόμους. Το ανάκτορο δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο. Δύο μεγάλοι και ε­ντυπωσιακοί τάπητες τοίχου κρέμονταν στη μεγάλη σκάλα από λευκό μάρμαρο. Η βασιλική επίπλωση ήταν φθαρμένη. Μπροστά στο ανά­κτορο ένας κλασικός βροντερός μονάρχης, διάστικτος από κουτσουλιές πουλιών, ίππευε ένα συμπαγές πράσινο άτι από ορείχαλκο.

Ο Κουίσλινγκ φαινόταν συντετριμμένος από τη μοίρα. Κάναμε μια μικρή συζήτηση επί μισή ώρα. Ο Τερμπόβεν μου είχε ζητήσει να τον ηρεμήσω, κάτι το οποίο εξάλειψε τα πε­ρισσότερα θέματα συζήτησης. Μου έδωσε την εντύπωση ότι μέσα του τρωγόταν. Το πρό­σωπό του ήταν πρησμένο, τα μάτια του στρέ­φονταν προς κάθε κατεύθυνση, τα δάκτυλά του κτυπούσαν το τραπέζι. Ο άνθρωπος ένιω­θε χαμένος. Ημουν ο τελευταίος του επισκέ­πτης. Εκείνο το απόγευμα έσπευσε με βιασύ­νη στα σουηδικά σύνορα, αλλά τον ανάγκα­σαν να γυρίσει πίσω και επέστρεψε στο Οσλο εκείνη τη νύκτα, μη ξέροντας πια σε πιο φιόρδ να ρίξει τον εαυτό του. Τουφεκίσθηκε λίγους μήνες αργότερα».

Τον επικήδειο στον Χίτλερ και τον εθνικο­σοσιαλισμό τύπωσε η μεγαλύτερη σε κυκλο­φορία εφημερίδα της Νορβηγίας, η «Alfen- Posten», και ήταν τα λόγια του αμετανόητου Κνουτ Χάμσουν: «Δεν είμαι άξιος να εγκωμιά­σω δυνατά τον Αδόλφο Χίτλερ, μα ούτε, εξάλ­λου, ταιριάζουν συναισθηματισμοί για τη ζωή και το έργο του. Ηταν ένας μαχητής, ένας μα­χητής για την ανθρωπότητα και ένας απόστο­λος του Ευαγγελίου για τα δικαιώματα όλων των λαών. Ηταν μια ανακαινιστική μορφή υψη­λότατου επιπέδου, μαη ιστορική του μοίρα ή­ταν πως έδρασε σε μια εποχή ωριμότητας χω­ρίς προηγούμενο, που τελικά τον συνέτριψε. Ετσι ατενίζει ο κοινός Δυτικοευρωπαίος τον Αδόλφο Χίτλερ. Εμείς δε, οι στενοί οπαδοί του, σκύβουμε το κεφάλι μπρος στη σορό του» («Aften-Posten» Μαϊου 1945).

60

Για τελευταία φορά ο Κουίσλινγκ συνά­ντησε τον Χίτλερ στις 28 Ιανουαρίου 1945. Η «τελική νίκη» δεν ήταν πλέον ορατή και ο Νορβηγός ηγέτης επέστρεψε στην πατρίδα του ελπίζοντας πως οι 300.000 άνδρες της Βέρμαχτ και τα μέλη του NS θα αποτελούσαν τον ύστατο εθνικοσοσιαλιστικό προμαχώνα μέχρι την κατάρρευση της αφύσικης συμμα- χίας των καπιταλιστικών και των Σοβιετικών. Μετά την συνθηκολόγηση όμως των γερμανι­κών στρατευμάτων στη Δανία (4 Μαϊου 1945), ο Κουίσλινγκ συνάντησε τον ναύαρχο Μπαίκε και τον Τερμπόβεν. Οι τελευταίοι πρότειναν στον συνομιλητή τους να διαφύγει μ’ ένα αε­ροπλάνο στην Ισπανία του Φράνκο ή μ’ ένα υ­ποβρύχιο στη Νότιο Αμερική. Αποδεχόμενος τη μοίρα του, ο Κουίσλινγκ αρνήθηκε και α­ποσύρθηκε μαζί με έξι υπουργούς της κυβέρ­νησής του στη βίλα του, στο Bydgo πάνω από το φιόρδ του Οσλο.

Την ημέρα της γερμανικής συνθηκολόγη­σης (8 Μαϊου) παραδόθηκαν όλοι τους στους Νορβηγούς αντιστασιακούς. Ο Κουίσλινγκ ο- δηγήθηκε στη φυλακή και η δίκη του υπήρξε σύντομη (20 Αυγούστου - 6 Σεπτεμβρίου 1945). Καταδικάσθηκε σε θάνατο για εσχάτη προδοσία και εκτελέσθηκε λίγο αργότερα. Στην απολογία του στο δικαστήριο δικαιολο- γήθηκε ότι η πολιτική γι’ αυτόν δεν ήταν αυ­τοσκοπός αλλά αυτοθυσία και υπηρεσία προς την πατρίδα του. «Αν τις πράξεις μου τις θεω­ρείτε πράξεις προδοσίας, όπως με κατηγορεί-

Δανοί εθελοντές των Waffen SS στο Ανατολικό μέτωπο.

τε, τότε θα ήθελα να παρακαλέσω τον Θεό να μην τιμωρηθούν με τον ίδιο τρόπο άλλοι γιοί της Νορβηγίας όπως εγώ». Η στάκτη της σο- ρού του παραδόθηκε στη χήρα του μόλις το 1959, ενώ ο ακριβής τόπος της εναπόθεσής της (στο νεκτροταφείο του Gjerpen) παραμέ­νει άγνωστος ακόμη και σήμερα. Οσο για την τεράστια Villa Grande, το άλλοτε άντρο του Βί- ντκουν Κουίσλινγκ, έκτασης 3.000 τ.μ., σε μια ειδυλλιακή χερσόνησο ψηλά πάνω από το φιόρδ του Οσλο, μετατράπηκε σε Μουσείο και Κέντρο για το Εβραϊκό Ολοκαύτωμα.

ΠΟΝΑΣ ΛΗ, Ο ΙΔΕΟΛΟΓΟΣTOY NS

Ο Γιόνας Λη (Jonas Lie) γεννήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 1899 και ήταν εγγονός του Νορ­βηγού ποιητή Γιόνας Λη και γιος της συγγρα- φέως και δημοσιογράφου Κατρίν Λη και του ι­δρυτή της βιβλιοθήκης Nordique των Παρι- σίων, Ερικ Λη. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρα- σε στο Παρίσι αλλά το 1905 επέστρεψε με την οικογένειά του στη Νορβηγία. Οταν τα Χρι­στούγεννα του 1918 επισκέφθηκε το επανα- στατημένο Βερολίνο, γεννήθηκε μέσα του ο αντικομμουνισμός. Οι αυθαιρεσίες και η βία των Σπαρτακιστών δημιούργησαν στον νεαρό Νορβηγό την ανάγκη της αναζήτησης μιας ε­ναλλακτικής και περισσότερο ριζοσπαστικής επίλυσης των προβλημάτων που επέφερε ο πόλεμος.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 61

Στη συνέχεια επέστρεψε στο Οσλο και εγ- γράφηκε στο Πανεπιστήμιο της Kristiania για να σπουδάσει Νομικά. Το 1924 εισήχθη στην Αστυνομία και το 1530 έγινε αστυνομικός δι­ευθυντής του Μπέργκεν. Τον Μάρτιο του 1933 πραγματοποίησε ένα εκπαιδευτικό ταξί­δι στη Γερμανία, όπου για πρώτη φορά άκου- σε ομιλίες του Χίτλερ. Η νέα Γερμανία τον ε­ντυπώσιασε τόσο, ώστε επιστρέφοντας έ- σπευσε να γίνει μέλος των Νορβηγών Ναζί. Σύντομα όμως διαφώνησε με τον Κουίσλινγκ και εγκατέλειψε το κόμμα (1935). Την άνοιξη του 1938 μετέβη στην επαρχία Χατάι, στα συ- ροτουρκικά σύνορα, ως μέλος μιας Διεθνούς Επιτροπής. Η ωμή επέμβαση της Γαλλίας κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος, τον έστρε­ψε εναντίον της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Τον Σεπτέμβριο του 1539 ο Λη είχε την ευ­καιρία να γνωρίσει τον εξόριστο μπολσεβίκο ηγέτη Λέοντα Τρότσκυ. Ο Τρότσκυ ζούσε με τη σύζυγό του στη βίλα Sundby, στο Οσλο- φιόρντ, απομονωμένος. Ο Λη ήταν υπεύθυ­νος για την ασφάλειά του και τον συνόδευσε στο πλοίο «Ruth». Το «Ruth» αναχώρησε στις 19 Δεκεμβρίου 1936 για το Μεξικό, όπου ο Τρότσκυ μερικά χρόνια αργότερα θα δολοφο­νείτο από έναν άνθρωπο του Στάλιν. Αφού ο Λη παρέδωσε τον Τρότσκι στις μεξικανικές Αρχές, επέστρεψε στις ΗΠΑ και παρακολού­θησε σεμινάρια του FBI για τη μεθοδολογία της καταπολέμησης του κοινού εγκλήματος.

Η γερμανική εισβολή τον Απρίλιο του 1940 τον βρήκε στη βόρεια Νορβηγία. Η πρώτη του ενέργεια και σκέψη ήταν να αντισταθεί στους εισβολείς, γι' αυτό τον λόγο επιχείρησε φο­ρώντας πέδιλα του σκι να μεταβεί νοτιότερα μέσω Σουηδίας. Συνελήφθη όμως από τη Σου­ηδική Αστυνομία και παραδόθηκε στη νορβη­γική πρεσβεία στη Στοκχόλμη. Οταν ο Κουί- σλινγκ τον έκανε υπουργό στην πρώτη του φιλοναζιστική κυβέρνηση, ο Γιόνας Λη αντέ- δρασε οργισμένος. Ωστόσο, έναν μήνα αργό­τερα (30 Μαϊου 1949), ο νέος κομμισάριος του Ράιχ στη Νορβηγία, Γιόζεφ Τερμπόβεν, του α­νέθεσε τη θέση του «Επιθεωρητή Αστυνο­μίας για ειδικές υποθέσεις» στο Υπουργείο Δικαιοσύνης. Ο Τερμπόβεν γνώριζε τον Λη από το 1935 και του είχε απόλυτη εμπιστοσύ­νη. Ο τελευταίος δεν άργησε να υπηρετήσει με απόλυτη αφοσίωση και πίστη τη γερμανική υπόθεση. Στις 16 Σεπτεμβρίου 1940 έγινε μέ­λος του NS με την υπόσχεση (εκ μέρους του Τερμπόβεν) ότι πολύ σύντομα θα αναλάμβανε την ηγεσία του κόμματος παραμερίζοντας τον Κουίσλινγκ. Κατά τη διάρκεια της κατο­χής ο Λη οργάνωσε τη Νορβηγική Αστυνομία σύμφωνα με τα γερμανικά πρότυπα Αστυνο-

Νεοσύλλεκτοι Δανοί του «Σώματος Σάλμπουργκ συνοδεύονται τιμητικά από μια ορχήστρα της Λουφτβάφε στον σιδηροδρομικό σταθμό του Ρίνγκσταντ, έξω από την Κοπεγχάγη

62

Τελετή για τον Δανό διοικητή του Freikorps «Danmark» στην Κοπεγχάγη (17Οκτωβρίου 1943). Στο κέντρο της πρώτης σειράς διακρίνονται ο μικρός του γιος και η χήρα του ψον Σάλμπουργκ.

μίας, Τάξης και Ασφάλειας. Διοικητής της πρώτης ήταν ο Ολιβερ Μόισταντ και της Αστυνομίας Ασφαλείας ο Εγκιλ Ολμπγιόερν. Η βαλκανική εκστρατεία της Βέρμαχτ προσέλ- κυσε το ενδιαφέρον του Λη, που ακολούθησε τα γερμανικά στρατεύματα μαζί με μερικούς άλλους Νορβηγούς εθελοντές. Για τον ηρωι­σμό που επέδειξε στο πεδίο της μάχης, τιμή- θηκε με τον Σιδηρού Σταυρό Β ’ Τάξης. Επι- στρέφοντας στη Νορβηγία, περιέγραψε τις ε­μπειρίες του στο βιβλίο του «Over Balkans syv blaner» που χρησιμοποιήθηκε ως προπαγανδι­στικό όπλο από τα Waffen SS για την προσέλ­κυση Νορβηγών εθελοντών. Στις 21 Ιουνίου 1942 ανέλαβε τη διοίκηση της «Germanske SS Norze» των Νορβηγικών SS, με τον βαθμό του ταγματάρχη (στουρμπανφύρερ). Λίγο αργότε­ρα, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, έλαβε μέ­ρος στις μάχες του Ανατολικού μετώπου. Ο Λη ήταν πεπεισμένος ότι ο αγώνας για την ε­νότητα της Ευρώπης δινόταν στην Ανατολή και είχε την υποστήριξη του Τερμπόβεν. Οι σχέσεις του με τον Κουίσλινγκ παρέμειναν τεταμένες ακόμη και στις τελευταίες ημέρες της γερμανικής κατοχής. Οταν οι περισσότε­ροι υπουργοί του Κουίσλινγκ πρότειναν την αναστολή οποιωνδήποτε εχθροπραξιών στο νορβηγικό έδαφος (29 Απριλίου 1945), ο Λη ή­ταν αποφασισμένος να παραμείνει μάχιμος στον εθνικοσοσιαλιστικό του κόσμο. Στις 30 Απριλίου 1945, ενώ η Γερμανία κατέρρεε, ο Λη έκανε τα εγκαίνια μιας έκθεσης στο Οσλο με τον τίτλο «Η Νορβηγία καλεί». Η έκθεση αυτή έπλεκε το εγκώμιο των Νορβηγών SS και την απόδοσή τους στο πεδίο της μάχης. Μια ε­βδομάδα αργότερα, ο Λη έδωσε την τελευ­ταία του μάχη κατά της νορβηγικής αντίστα­σης στη βίλα Σκάλουμ, μαζί με άλλους επιφα­νείς Νορβηγούς Ναζί. Οταν διαπίστωσε ότι κάθε αντίσταση ήταν μάταιη, αυτοκτόνησε έ­χοντας δίπλα του ένα πορτραίτο του Αδόλ- φου Χίτλερ.

ΟΙ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΙΣΛΑΝΔΙΑ

Στο μικρό νησί της Ισλανδίας αμέσως με­τά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία (Ιανου­άριος 1933), σχηματίσθηκε το «Ισλανδικό Εθνικιστικό Κίνημα». Η οργάνωση, εμπνευ­σμένη από τον Ναζισμό, υιοθέτησε ως σύμβο­λο μια παραλλαγή της σβάστικας και είχε ως στόχο την κορπορατιστική δικτατορία και τον αποκλεισμό των Εβραίων και των εγχρώμων

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 63

Ο τάφος του διοικητή του σώματος των

Δανών εθελοντών, αντισυντα γματάρχη φον Σάλμπουργκ. Η

επιγραφή είναι χαρακτηριστική:

«Επεσε μαχόμενος για την τιμή της Δανίας».

από την ισλανδική κοινωνία. Το 1934 έλαβε στις εκλογές το 0,7% των ψήφων, αλλά απέτυ- χε να κερδίσει κάποια έδρα ακόμη και σε δη­μοτικά συμβούλια. Τα μέλη δεν υπερέβησαν ποτέ τα 300 και περιορίσθηκαν σε ορισμένες επιδεικτικές ένστολες παρελάσεις στο Ρέι- κιαβικ. Κατά τη διάρκεια του Β ’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Αμερικανοί αποβιβάσθηκαν στην Ισλανδία και έθεσαν υπό παρακολούθηση τα περισσότερα μέλη του κινήματος. Κάποιοι μεμονωμένοι Ισλανδοί κατόρθωσαν να διαφύ­γουν και να καταταγούν στα Waffen SS μαζί με Δανούς και Νορβηγούς εθελοντές.

ΤΟ «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΣΩΜΑ ΔΑΝΩΝ»(«FRIKORPS DANMARK») ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ Γ ΡΑΪΧ

Η γερμανική κατοχή στη Δανία, από τον Απρίλιο του 1940, εξελίχθηκε ομαλά, ωστόσο είχε κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Το κοι­νοβούλιο και το πολίτευμα της χώρας παρέ- μειναν ανέπαφα, οι Δανικές Ενοπλες Δυνά­μεις δεν διαλύθηκαν και το τοπικό Εθνικοσο- σιαλιστικό Κόμμα (DNSAP) δεν επιβλήθηκε στην κυβέρνηση.

To DNSAP είχε ελάχιστη απήχηση στη δα­νική κοινή γνώμη και ο ηγέτης του, Φριτς Κλά- ουσεν, παρέμεινε στο περιθώριο των πολιτι­κών εξελίξεων. Ο πιο ενθουσιώδης υποστηρι- κτής της Γερμανικής Νέας Τάξης ήταν ο υ­πουργός Εξωτερικών Ερικ Σκαβένιους. Ο Σκαβένιους, υπέρμαχος της γερμανόφιλης πολιτικής της Δανίας κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενέταξε τη χώρα του στη συνθήκη της Αντι-Κομιντέρν και υποστήριξε με συνέ­

πεια την εθελοντική κατάταξη των Δανών στα Waffen SS. Τον Ιούλιο του 1941, με την υπο­στήριξη του Σκαβένιους και των Γερμανών, δημιουργήθηκε στα πλαίσια των Waffen SS το «Ελεύθερο Σώμα Δανών» («Frikorps Dan­mark»). Η ενέργεια αυτή οδήγησε τη χώρα σε κυβερνητική κρίση και ο Σκαβένιους απείλη­σε με παραίτηση.

Πρώτος διοικητής του «Frikorps Danmark» υπήρξε ο υπολοχαγός (ομπερστουρμφύρερ) Κρύσινγκ (Kryssing), πρώην αντισυνταγμα- τάρχης του Δανικού Στρατού. Ο Κρύσινγκ δεν είχε ασπασθεί τον εθνικοσοσιαλιστικό ούτε ήταν οπαδός του Κλάουσεν, θεωρούσε όμως ότι ο αγώνας κατά του κομμουνισμού έ- πρεπε να είναι το κύριο μέλημα όλων των ε­λεύθερων ανθρώπων.

Ενα νέο μέτρο των Γερμανών αποτέλεσε κίνητρο για πολλούς αξιωματικούς του Δανι­κού Στρατού να καταταγούν στο «Frikorps Danmark». Σύμφωνα με μια διαταγή του Χίμ­μλερ, οποιοδήποτε πρώην στέλεχος του Δα­νικού Στρατού κατατασσόταν εθελοντικά στα Waffen SS, θα είχε τη δυνατότητα να φέρει τον βαθμό που είχε στις Δανικές Ενοπλες Δυ­νάμεις. Ετσι περί τα τέλη Σεπτεμβρίου 1941 οι Δανοί εθελοντές είχαν ήδη υπερβεί τους1.000 και 300 από αυτούς είχαν αποσταλεί στο Σύνταγμα «Nordland» της μεραρχίας «Wiking». Οι άνδρες του «Ελεύθερου Σώματος Δανών» έφεραν δανικές στολές, με εξαίρεση το κρά­νος που ήταν γερμανικό και την «περιστρε­φόμενη» σβάστικα στα επιρράμματα του πε­ριλαίμιου. Υπήρχε ένα έμβλημα σε κίτρινο χρώμα, όπως το παραδοσιακό εθνόσημο της Δανίας, με τρία μπλε λιοντάρια και εννέα κόκ­κινες καρδιές. Οπως και στις άλλες μονάδες των Waffen SS, στα επιρράμματα του πέτου το περίγραμμα ήταν από μαύρη και ασημένια στριμμένη κλωστή για τους στρατιώτες και από ασημένια για τους αξιωματικούς.

Τον Φεβρουάριο του 1942 τη διοίκηση του δανικού σώματος ανέλαβε ο υπεύθυνος νεο­λαίας του DNSAP, ταγματάρχης των SS Κρί- στιαν Φρέντερικ φον Σάλμπουργκ (Cristian Frederik von Schalburg). Τον Μάιο του ίδιου έ­τους το «Frikorps Danmark» στάλθηκε στο Ανα­τολικό μέτωπο για να ενισχύσει τη μεραρχία των SS «Totenkopf», στον θύλακα του Ντεμιάν- σκ. Αψηφώντας την υπεροπλία των Σοβιετι­κών, οι Δανοί εθελοντές, μαχόμενοι σώμα με σώμα, απέκρουσαν τις εχθρικές επιθέσεις.

Στις 2 Ιουνίου ο διοικητής του «Frikorps Danmark» έπεσε νεκρός. Ο επόμενος διοικη­τής της μονάδας, αντισυνταγματάρχης των Χανς Αλμπερτ φον Λέτοβ Φόρμπεκ, σκοτώθη­κε στις 11 Ιουνίου. Η μεραρχία «Totenkopf» πα-

ρέμεινε στο Ντεμιάνσκ μέχρι τον Οκτώβριο του 1942 αποκρούοντσς συνεχείς εχθρικές ε­πιθέσεις. Οι Δανοί, έχοντας χάσει το 22% της αρχικής τους δύναμης, επέστρεψαν στην πα­τρίδα τους για ανασυγκρότηση και ξεκούραση.

Τον Δεκέμβριο του 1942 η δανική μονάδα επέστρεψε στο Ανατολικό μέτωπο, στον το­μέα Welikije Luki, όπου έλαβε μέρος στην κατα­στροφή των εχθρικών θέσεων στο Taidy. Τον Μάρτιο του 1943, λίγο μετά το Στάλινγκραντ, οι Δανοί αναχώρησαν για το πεδίο εκπαίδευ­σης Γκράφενβορ στη Γερμανία. Νέος διοικη­τής του «Frikorps Danmark» διορίσθηκε ο αντι- συνταγματάρχης των S S Κνούτ Μπόργκε Μάρτινσεν, ο οποίος τον Απρίλιο του ίδιου έ­τους μετονόμασε τη μονάδα σε «Schalburg Korpset». Οι ανθρώπινες απώλειες που υπέ­στησαν οι Δανοί στην Ανατολή, αναπληρώθη­καν από δεκάδες νεοσύλλεκτους που παρου- σιάσθηκαν στα γραφεία στρατολόγησης εθε­λοντών στην Κοπεγχάγη. Οι εθελοντές έπρε­πε να ήταν άριας προέλευσης και να μην έ­χουν καταδικασθεί για κανένα αδίκημα. Οσοι δεν είχαν υποστεί την εμπειρία του Ανατολι­κού μετώπου, υποβάλλονταν σε μια εκπαίδευ­

ση έξι εβδομάδων στη Σχολή Schalburg. Μετά το πέρας της εκπαίδευσης ακολουθούσε ο όρκος του «Schalburg Korpset»: «Τα πάντα α­νήκουν στην πατρίδα, τα πάντα ανήκουν στον λαό. Αυτός που μολύνει το αίμα μας δεν ανήκει εδώ, αυτός που δεν τηρεί τον όρκο του και μολύνει τη φυλή μας, θα εξοντωθεί».

Τον Ιούνιο του 1944 το «Shalburg Korpset» βοήθησε τους Γερμανούς στην καταστολή μιας γενικής απεργίας που οργανώθηκε από τους φιλοβρετανικούς κύκλους της χώρας. Μέχρι το τέλος του πολέμου το σώμα αυτό εί­χε έντονη δραστηριότητα κατά της δανικής αντίστασης. Στις τάξεις της 11ης Τεθωρακι­σμένης Μεραρχίας των SS «Nordland», υπαγό­ταν ένα σύνταγμα Δανών εθελοντών, το SS- Panzergrenadierregiment 24 «Denmark».

Το σύνταγμα αυτό πολέμησε στη Νάρβα (στην Εσθονία) και την Κουρλάνδη. Τον Φε­βρουάριο του 1945 ρίφθηκε στη μάχη μαζί με τις τελευταίες εφεδρείες των Γερμανών για ν ’ αναχαιτίσει τη σοβιετική προέλαση στην Πομ- μερανία. Συνολικά, 10.000 Δανοί υπηρέτησαν στα Waffen SS, τρεις από αυτούς τιμήθηκαν με τον Σταυρό των Ιπποτών και δύο με τον Γερμα-

Η φρουρά του «Σώματος Σάλμπουργκ» έξω από το αρχηγείο της, στην Κοπεγχάγη.

Ο Κρίστιαν Φρέντερικ φον Σάλμπουργκ, διοικητής του Freikorps « Danmark».

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 65

Διακριτικά του «Σώματος

Σάλμπουργκ».νό Σταυρό σε Χρυσό. Ο πιο γνωστός από ό­λους και επανειλημμένα τιμηθείς για τη δράση του υπήρξε ο ταγματάρχης των SS Περ Σόρεν- σεν από το Essenbank ο οποίος, ως διοικητής του Τεθωρακισμένου Συντάγματος «Danmark», σκοτώθηκε στις 24 Απριλίου 1945 κατά τη διάρκεια της μάχης του Βερολίνου. Ενας Ρώ­σος ελεύθερος σκοπευτής πέτυχε τον ψηλό- σωμο Δανό διοικητή στην πλάτη και ο τελευ­ταίος ξεψύχισε σε λίγα δευτερόλεπτα. Οι άν­δρες του, με δάκρυα στα μάτια, τον έθαψαν στο Waldfriedhof το απόγευμα της 24ης Απριλί­ου, υπό τον ήχο του σοβιετικού πυροβόλου και της κλαγγής των όπλων που πλησίαζαν.

Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΔΑΝΙΑΣ

Το φθινόπωρο του 1943 η αντίσταση των Δανών εντάθηκε. Σύμφωνα με τον διοικητή της Αστυνομίας και της SD στη Δανία, Ρού- ντολφ Μίλντνερ, «κάθε τρεις ημέρες εκδηλώ­νονταν πράξεις σαμποτάζ στα εργαστήρια». Ολόκληρες αμαξοστοιχίες ανατινάζονταν, ενώ Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες πυ- ροβολούντο πισώπλατα στο φως της ημέρας. Σε πολλά εστιατόρια στην Κοπεγχάγη και σε άλλες μικρότερες πόλεις, αλλά και γενικά σε χώρους όπου σύχναζαν άνδρες της Βέρμαχτ

και των S S με τις Δανέζες κοπέλες τους, το­ποθετούντο ωρολογιακές βόμβες. Σε τρεις μήνες, σκοτώθηκαν 30 Γερμανοί, ενώ διπλάσι­οι ήταν οι Δανοί συνεργάτες τους που έχασαν τη ζωή τους.

Ο Χίμμλερ έγινε έξω φρενών και έστειλε ένα τηλεγράφημα στον Μίλντνερ που ανέφε­ρε τα εξής: «Για να αποτρέψετε τα σαμποτάζ και τις δολοφονίες Γερμανών στρατιωτών από τη δανική αντίσταση, προχωρείστε αμέσως σε πράξεις αντισαμποτάζ». Στη συνέχεια διευ­κρίνιζε ότι, όταν δολοφονείτο ένας Γερμανός επιχειρηματίας ή ένας Δανός συνεργάτης, έ- πρεπε να δολοφονηθεί αμέσως ένας σημαντι­κός Δανός. Οταν πάλι η αντίσταση ανατίναζε ένα εργοστάσιο που εξυπηρετούσε τις πολε­μικές ανάγκες του Ράιχ, τότε οι γερμανικές Αρχές όφειλαν να καταστρέψουν ένα εργο­στάσιο που χρησίμευε για τις ανάγκες της Δα­νίας. Κάτι τέτοιο θα τρομοκρατούσε τους αγ­γλόφιλους Δανούς και θα τους απέτρεπε από οποιαδήποτε πράξη σαμποτάζ. Ο Μίλντνερ, ω­στόσο, είχε άλλη άποψη. Πίστευε ότι η εφαρ­μογή τέτοιου είδους αντιποίνων θα κατέ­στρεφε τη συνεργασία που είχε με τη Δανική Αστυνομία και το DNSAP.

Συνολικά, 100.000 Δανοί εργάσθηκαν εθε­λοντικά στο Γ' Ράιχ, ενώ, εκτός από εκείνους που στελέχωναν την εγχώρια «Βοηθητική Αστυνομία», άλλοι 6.000 πολέμησαν με τα Waffen SS στο Ανατολικό μέτωπο. Από αυ­τούς, περίπου οι μισοί σκοτώθηκαν είτε πα­ραμένουν αγνοούμενοι. Μια δανέζικη εφημε­ρίδα (η οποία πρωτοεκδόθηκε ως παράνομο φύλλο κατά τη γερμανική κατοχή) δήλωσε (με αφορμή τη 60ή επέτειο από το τέλος του πο­λέμου) ότι «περισσότεροι Δανοί σκοτώθηκαν στον αγώνα υπέρ των Γερμανών, παρά στον α­γώνα εναντίον τους» (6λ. «Information (Κοπεγ­χάγης), 3 Μαϊου 2005).

Ο ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ

Ιδρυτής του «Nationalsocialistiska Arbetar- parti» (NSAP) («Εθνικοσοσιαλιστικού κόμμα­τος των εργατών»), στη Σουηδία το 1933, υ­πήρξε ο Σ8έν Ολουφ Αίντχολμ. Ο Λίντχολμ γεννήθηκε στις 8 Φεβρουάριου 1903 στο Γιένσεπινγκ. Αφού υπηρέτησε στον Σουηδι­κό Στρατό, απολύθηκε το 1930 με τον βαθμό του λοχία. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στη περιοχή του Oestermalm πληροφορήθηκε την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη και για το κίνημα του Αδόλφου Χίτλερ (1926). Σύ­ντομα ήλθε σε επαφή με τον αντισημίτη κα­θηγητή πανεπιστημίου Ελοφ Ερικσον, που

εργαζόταν ως αρχισυντάκτης στην εφημερί- Αψίσα στρατολόγησες δα «Nationen». Ο Ερικσον κήρυττε την καθα- των νορβηγικών SS. ρότητα των βόρειων φυλών και την περι­φρούρηση των παραδοσιακών αξιών. Την επο­χή εκείνη οι περισσότερες φασιστικές οργα­νώσεις στη Σουηδία ήταν ασήμαντες. Η πιο σημαντική δημιουργήθηκε το 1924 και το 1930 πήρε το όνομα «Σουηδικό Εθνικοσοσια- λιστικό Κόμμα» (SNP). Τα μέλη του δεν υπε- ρέβησαν τα 1.000 και στις βουλευτικές εκλο­γές του 1932 το κόμμα κέρδισε μόνο το 0,6%.Μια άλλη, μικρότερης εμβέλειας οργάνωση, ήταν το «Sveriges Fascistiska Kamporgani­zation» («Σουηδική Φασιστική Αγωνιστική Οργάνωση»), με αρχηγό τον Κόνραντ Οττο Χάλλγκρεν. Ο Λίντχολμ, εντυπωσιασμένος από τη ρητορική δεινότητα του Χάλλγκρεν, α­νέλαβε υπεύθυνος προπαγάνδας της οργά­νωσης. Το 1929 επισκέφθηκε τη Νυρεμβέργη και παρακολούθησε τις εργασίες του Εθνικο- σοσιαλιστικού Κόμματος. Επηρεασμένος από

N O R D M E N N

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945)

Συνάντηση Σουηδών εθνικοσοσιαλιστικών

στη Στοκχόλμη (1934).

Ο ταγματάρχης των SS Περ Σόρενσεν, ο οποίος σκοτώθηκε στις 24 Απριλίου 1945 στο Βερολίνο.

τις μεθόδους και την προσωπολατρεία του Φύρερ, αποφάσισε να εγκαταλείψει τον φασι­σμό και να αναζητήσει τη ναζιστική του ταυ­τότητα. Επιστρέφοντας στη Σουηδία δρομο­λόγησε συνομιλίες με το «Εθνικοσοσιαλιστι- κό Κόμμα Εργατών και Αγροτών» που είχε ι­δρύσει το 1924 ο γιατρός Μπίργκερ Φούρου- γκαρντ. Το νέο κόμμα που προέκυψε από την ένωση των δύο οργανώσεων ονομάσθηκε «Nysvenska Nationalsocialistiska Foerbundet» και είχε αργχηγό τον Φούρουγκαρντ. Ο τε­λευταίος είχε ταυτισθεί απόλυτα με τους Γερ­μανούς Ναζί και είχε καλές σχέσεις με τον Χίμμλερ. Ο Λίντχολμ ανέλαβε τη διεύθυνση των εφημερίδων του νέου κόμματος

Ο Δανός υπολοχαγός των ββΣόρεν Καμ φωτογραφίζεται μπροστά από ένα πορτραίτο του Χίτλερ.

«Nationalsocialisten» και «Var Kamp». Τα κε­ντρικά γραφεία του NNF Βρίσκονταν στο Γκαί- τεμποργκ και η οργάνωση πρωτοστάτησε σε διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες κατά της κυ­βέρνησης ακολουθώντας μια πιο έντονη α- ντικαπιταλιστική γραμμή. Στις εκλογές όμως του Σεπτεμβρίου του 1932, το NNF έλαβε μό­λις 15.000 ψήφους, γεγονός που προκάλεσε ε­σωτερικές εντάσεις και επικρίσεις. Ωστόσο, παρά την εκλογική ήττα, ο Χίμμλερ συνεχάρη την ηγεσία του NNF και υποσχέθηκε οικονο­μική βοήθεια.

Η κρίση βέβαια δεν άργησε να εκδηλωθεί. Η προσωπική αντιπαλότητα μεταξύ του Φού­ρουγκαρντ και του Λίντχολμ οδήγησε το κόμ­μα στη διάσπαση. Θέλοντας να δημιουργήσει ένα νέο κίνημα με έντονα επαναστατική και α- ντικαπιταλιστική χροιά, ο Λίντχολ αποχώρησε με μερικούς οπαδούς του το 1933 και ίδρυσε το «Nationalsocialistiska Arbetarparti» (NSAP), σύμφωνα με το γερμανικό πρότυπο που πρέ­σβευε τον σφοδρό αντισημιτισμό, την προσω­πολατρεία του ηγέτη, νεολαία και ομάδες προστασίας και τάξης, όπως τα SA.

Πολιτικοί στόχοι του NSAP ήταν η παρεμ­βατική οικονομία, η κρατικοποίηση των τρα­πεζών, η στήριξη των μικρών εμπόρων και ε­πιχειρηματιών, ο αποκλεισμός των κομμουνι­στών από τη δημόσια ζωή και η πίστη στην α­νωτερότητα και τη δύναμη του σουηδικού λα-

■ |Π 8 σ Ε £ '&sm mm γ vAR55 T im m ) UKAMWE;

68

ού. Με το πρόγραμμα αυτό το NSAP κατήλθε στις βουλευτικές εκλογές του 1936, έλαβε ό­μως μόλις το 0,7% των ψήφων (17.483) και α­πέδειξε για μια ακόμη φορά πως ο εθνικοσο­σιαλισμός δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στη Σουηδία. Ο Λίντχολμ ήταν αναγκασμένος να αλλάξει κάποια πράγματα για να καταστήσει το κόμμα του πιο ελκυστικό. Εγκατέλειψε τη σβάστικα ως σύμβολο του NSAP με τα εθνικά χρώματα της Σουηδίας και το 1938 μετονόμα­σε το NSAP «Svensk Socialistik Sämling» (SSS ) («Σουηδική Σοσιαλιστική Ενότητα»), Ακόμη και οι μαύρες στολές που παρέπεμπαν στα γερμανικά SS άλλαξαν, ενώ ο φασιστικός χαι­ρετισμός «Kamp-hell» («Ζήτω ο αγώνας») απα- γορεύθηκε. Παρά τις αλλαγές όμως, ο προσα­νατολισμός και η διάρθρωση του S S S παρέ- μειναν εθνικοσοσιαλιστικά: αυτάρκεια, αντι- κομμουνισμός, κορπορατισμός και μια οικο­νομία στην υπηρεσία του έθνους. Το μελλο­ντικό εθνικοσοσιαλιστικά κράτος όφειλε απλά να θέτει τους οικονομικούς στόχους, ενώ οι ιδιωτικές βιομηχανίες όφειλαν να τους εκπληρώνουν.

Το 1938 ο Λίντχολμ έστειλε μια επιστολή στον βασιλιά απαιτώντας την έξοδο της χώ­ρας από την Κοινωνία των Εθνών. Το αίτημα του αρχηγού των Σουηδών εθνικοσοσιαλι- στών υπέγραψαν 26.500 πολίτες. Ο βασιλιάς αγνόησε την επιστολή, και το S S S αύξησε την επιρροή του στις περισσότερες πόλεις της χώρας. Το 1939 πραγματοποιήθηκαν πορείες κατά της «εισβολής των Εβραίων» στη Στοκ­χόλμη, την Ουψάλα και το Λουντ. Στο SSS προσχώρησαν μερικές εκατοντάδες κομμου­νιστές που έχασαν την εργασία τους και ήταν απογοητευμένοι από το Κομμουνιστικό Κόμ­μα. Οι εφημερίδες _ του Λίντχολμ «Den Svenske», «Stormfacklan» και «Nationen Social­ism» έκαναν άριστη προπαγάνδα. Το καλοκαί­ρι του 1939, τα φασιστικά σκανδιναβικά κόμ­ματα αποφάσισαν να συνεργασθούν και να παρουσιάσουν μια κοινή πολιτική πλατφόρμα που περιλάμβανε τον σκανδιναβικό ρατσισμό.

Οταν ο Χίτλερ εισέβαλε στην Πολωνία, ο Λίντχολμ επιστρατεύθηκε και υπηρέτησε στο Στρατό Ξηράς με τον βαθμό του επιλοχία μέ­χρι το 1942. Με την ιδιότητα του υπαξιωματι- κού, έπεισε μερικές δεκάδες εθελοντές να καταταγούν στα Waffen SS.

Παράλληλα, ως αρχηγός του SSS , απαίτη­σε από τη σουηδική κυβέρνηση να απαγορεύ­σει τη μετανάστευση Εβραίων στη χώρα. Το 1942 ζήτησε από τον βασιλιά την είσοδο της Σουηδίας στο Αντικομμουνιστικό Σύμφωνο του Αξονα. Ο Λίντχολμ υπογράμμισε στο αίτη­μά του ότι οι βόρειοι λαοί όφειλαν τουλάχι­

στον να εκφράσουν την αλλη­λεγγύη τους σ’ αυτή τη θανάσι­μη πάλη ανάμεσα στους υπερα­σπιστές της Ευρώπης και τον κομμουνισμό. Οσο όμως η εξέ­λιξη του πολέμου ήταν αρνητι­κή για τους Γερμανούς, εντει- νόταν και η αδυναμία του SSS.Στις εκλογές του 1944 το κόμ­μα έλαβε μόλις 2.204 ψήφους.Οι περισσότεροι οπαδοί του προέρχονταν από τις τάξεις του Σουηδικού Στρατού. Ενας Σουηδογερμανικός Σύνδε­σμος που αποτελείτο από 69 α­νώτερους αξιωματικούς (Ο «Riksfoereningen Sverige-Tysk- land») και μερικοί διανοούμε­νοι και καθηγητές, όπως ο δι­ευθυντής του «Κρατικού Ινστι­τούτου Ιστορίας της Καταγω­γής των Λαών» στην Ουψάλα, δρ. Χέρμαν Λούντμποργκ, ο καθηγητής Βοτανικής Μπεν- γκτ Λίντφορς, ο γεωγράφος Σβεν Χεντίν, ή­ταν ορισμένα από τα επιφανή μέλη του SSS. Τον Αύγουστο του 1942 ο Λίντχολμ έστειλε μια επιστολή στον Χίμμλερ, εκφράζοντας τον προβληματισμό του για συγκρότηση ενός Με­γάλου Γερμανικού Ράιχ που θα περιλάμβανε και τους σκανδιναβικούς λαούς. Απαίτησε την ανεξαρτησία της χώρας του στο πλαίσιο μιας χαλαρής συνομοσπονδίας των βόρειων λαών. Ο Χίμμλερ όμως δεν απάντησε καθό­λου. Κύρια μέριμνα των Γερμανών εκείνη την περίοδο ήταν η στρατολόγηση όσο το δυνα- τόν περισσότερων εθελοντών για το Ανατολι­κό μέτωπο. Το 1944, ένα από τα πιο θαρραλέα στελέχη του κόμματος, ο Αλμπερτ Ενγκστρομ, καταδικάσθηκε για εσχάτη προ­δοσία σε φυλάκιση πέντε ετών. Ο Ενγκστρομ ήταν επικεφαλής μιας εξτρεμιστικής ομάδας, της «Μαύρης Φρουράς», στο πλαίσιο του SSS, και σχεδίαζε ν ’ ανατρέψει πραξικοπημα­τικά την κυβέρνηση. Ο Λίντχολμ κράτησε α­ποστάσεις από τις ενέργειες της «Μαύρης Φρουράς» και δεν εκφράσθηκε ποτέ κατά της σουηδικής μοναρχίας και ανεξαρτησίας. Αφού δραστηριοποιήθηκε ακόμη επί μερικά χρόνια, το 1950 παραιτήθηκε από αρχηγός και κήρυττε τον εθνικοσοσιαλισμό σε ομάδες νέων και διανοουμένων. Στις αρχές του 1970 τέθηκε επικεφαλής μιας οργάνωσης που ή­ταν αντίθετη με τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Πέ- θανε στη Στοκχόλμη περί τα τέλη της δεκαε­τίας του 1990.

Ο Σβεν Ολαφ Λίντχολμ κατά τη διάρκεια ομιλίας του στη Στοκχόλμη.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 69

Συνεργάτες των Ναζί στα Βαλκάνια

Ενας Ιταλός υτταξιωματικός

μοιράζει ψωμί σε Κροάτες στρατιώτες.

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΖΜΠΟΡ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ

Το σύστημα της διακυβέρνησης της Γιου­γκοσλαβίας μετά τον Α ’ Παγκόσμιο Πόλεμο αποτελεί μία περίπτωση επιβολής ενός δεξι­ού αυταρχικού πολιτικού συστήματος με τη συγκατάθεση της μοναρχίας. Το πιο μαζικό ε­θνικιστικό κίνημα στη Σερβία ήταν η δεξιά ρι­ζοσπαστική οργάνωση Ζμπορ («Σύναξη») (1934), του δικηγόρου Ντιμίτριγιε Λζότιτς από το Βελιγράδι. Το Ζμπορ αρχικά έδωσε έμφαση στις αξίες της θρησκείας και της εργασίας, αλλά ποτέ δεν κέρδισε περισσότερο από το 1% του εκλογικού σώματος. Ο Λζότιτς ήταν πιο κοντά στις ιδέες του Γάλλου Σάρλ Μορά, και αγωνιζόταν για ένα ιεραρχικό, απολυταρ­χικό κράτος, που θα ήταν ελεύθερο από κομ­μουνιστές, Εβραίους και μασόνους. Υποστή­ριζε έναν κορπορατιστικό αλλά οικονομικά ρι­ζοσπαστικό φασισμό, δίνοντας ιδιαίτερη έμ­φαση στη συμμετοχή της νεολαίας. Πολιτικός

στόχος του Ζμπορ ήταν η μεγάλη Γιουγκο­σλαβία με την ενσωμάτωση βουλγαρικών εδα­φών. Σύντομα η οργάνωση προκάλεσε την α­ντίδραση της Αστυνομίας και της κυβέρνη­σης. Τα μέλη του Ζμπορ αποκλείσθηκαν από τις δημόσιες υπηρεσίες και παρακολουθού- ντο συστηματικά. Ο Λζότιτς αναγκάσθηκε να στραφεί για βοήθεια στο εξωτερικό και ήλθε σε επαφή με τον Αλφρεντ Ρόζενμπεργκ, τον επικεφαλής των Εξωτερικών Υποθέσεων του NSDAP. Μέσω μιας εταιρίας εισαγωγών-εξα- γωγών, το Ζμπορ χρηματοδοτείτο από τη Γερ­μανία. Η σημαντικότερη διαφορά ανάμεσα στο Ζμπορ και τα άλλα φασιστικά κινήματα του εξωτερικού ήταν η ιδιαίτερη σχέση που είχε το κίνημα με τη χριστιανική παράδοση. Μετά τη γερμανική εισβολή στη Γιουγκοσλα­βία, τον Απρίλιο του 1941, το Ζμπορ εξελίχθη­κε σε μια καθαρά φασιστική ομάδα. Ο Λζότιτς πρότεινε στον στρατηγό Νέντιτς να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας και υποσχέθηκε

70

τη βοήθειά του. Για την καταπολέμηση των παρτιζάνων δημιουργήθηκε αρχικά με γερμα­νικό εξοπλισμό μια μικρή μονάδα «Σερβικών Εθελοντικών Σωμάτων» («Serbische Freiwilligenkoprs»/SFK). Η ηγεσία των SFK απο- τελείτο από στελέχη του Ζμπορ και κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στρατολο- γήθηκαν 15.000 άνδρες. Το Ζμπορ είχε αρκε­τές ομοιότητες με τη Σιδηρά Φρουρά στη Ρουμανία. Στελεχωνόταν από νέους, κυρίως φοιτητές, οι οποίοι διακατέχονταν από αντι- κομμουνιστικές και αντισημιτικές ιδέες, ενώ ήταν απόλυτα προσηλωμένοι στην Ορθόδοξη σέρβική παράδοση. Οι άνδρες των SFK φο­ρούσαν τη στολή του Βασιλικού Γιουγκοσλα­βικού Στρατού και οι σημαίες τους έφεραν την επιγραφή «Με πίστη στον Θεό για τον βα­σιλιά και την πατρίδα». Ο όρκος τους ήταν «για τον σερβικό λαό και την πατρίδα». Παρό­λο που οι Σέρβοι εθελοντές είχαν αρκετές ε­πιτυχίες κατά των παρτιζάνων, ο ανώτατος δι­οικητής των S S στη Σερβία, υποστράτηγος της Αστυνομίας Αύγουστος Μάιστσνερ, έβλε­πε το όλο εγχείρημα με καχυποψία. Ενημέρω­σε τον Χίμμλερ και αυτός με τη σειρά του δια- μαρτυρήθηκε στην ηγεσία της Βέρμαχτ. Στις 15 Μαϊου 1943, ο Κάιτελ υποσχέθηκε πως θα διέλυε τα «Σέρβικά Εθελοντικά Σώματα» δί­χως καθυστέρηση. Η δραστηριότητα όμως των παρτιζάνων παρέμεινε αμείωτη και η Βέρ­μαχτ επέμεινε στη χρησιμοποίηση των SFK για την καταπολέμησή τους. Οταν μάλιστα, περί τα τέλη Μαϊου 1944, οι Σέρβοι εθελοντές απέτρεψαν μια επίθεση του Τίτο στον ποταμό Ντρίνα, ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής ε­πέτρεψε την αναβάθμιση των «Σερβικών Εθελοντικών Σωμάτων» σε πέντε συντάγμα­τα με δυναμολόγιο 13.842 άνδρες. Διοικητής των SFK ανέλαβε ο πρώην αξιωματικός του Αυστροουγγρικού Στρατού κατά τον Α ’ Πα­γκόσμιο Πόλεμο, Μουσίκι. Την άνοιξη του 1945, καθώς ο πόλεμος πλησίαζε προς το τέ­λος του, ο Λζότιτς πρότεινε την απόσυρση ό­λων των σερβικών αντικομμουνιστικών δυνά­μεων στη Σλοβενία για να δώσουν την ύστατη μάχη κατά των κομμουνιστών. Λίγο πριν συ­ναντήσει στη Λουμπλιάνα μερικούς εκπρο­σώπους της σερβικής Εκκλησίας, έχασε τη ζωή του σ’ ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα (23 Απριλίου 1945). Τα υπολείμματα των SFK παραδόθηκαν στους Αγγλους οι οποίοι, με τη σειρά τους, τους παρέδωσαν στον Τίτο. Η εκ­δίκηση των παρτιζάνων ήταν αμείλικτη. Σχε­δόν 3.000 Σέρβοι εθελοντές εκτελέσθηκαν και τα πτώματά τους ρίφθηκαν σε φαράγγια και τάφρους. Το κίνημα Ζμπορ έσβησε για πάντα.

Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΝΕΝΤΙΤΣΟ πιο σημαντικός εκπρόσωπος της δωσι-

λογικής κυβέρνησης της Σερβίας ήταν ο στρατηγός Μίλαν Νέντιτς. Ο γηραιός Νέντις είχε υπηρετήσει στον Αυστροουγγρικό Στρα­τό και ήταν καθηγητής Στρατηγικής στη Στρατιωτική Ακαδημία της Βιέννης. Το 1912 επέστρεψε στη Σερβία και έλαβε μέρος στους Βαλκανικούς Πολέμους. Στις αρχές του 1919, ως διοικητής της 4ης Σερβικής Στρατιάς, κατέπνιξε μια στάση στην Κροατία. Μέχρι την έκρηξη του Β ’ Παγκοσμίου Πολέ­μου είχε τη φήμη ενός ικανού και έμπιστου α­ξιωματικού. Τον Αύγουστο του 1939 ανέλαβε το Υπουργείο Πολέμου. Παρόλο που ο οπλι­σμός του Γιουγκοσλαβικού Στρατού εξαρτά- το σε μεγάλο βαθμό από τη Γερμανία, υπο­στήριξε μυστικά τη συνεργασία της κυβέρνη­σης Τσβέτκοβιτς με τις Δυτικές δυνάμεις. Λί-

Σέρβοι φασίστες παρελαύνουν στους δρόμους του Βελιγραδιού (1934).

Ο Ντράζα Μιχαήλοβιτς σε νεαρή ηλικία.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 71

γο μετά όμως την ήττα της Γαλλίας, τον Ιού­νιο του 1940, εκδήλωσε την επιθυμία του στην ηγεσία της γιουγκοσλαβικής κυβέρνη­σης για συνεργασία με τη Βέρμαχτ. Ο Νέντις αναγκάσθηκε να παραιτηθεί, όταν οι αγγλό­φιλοι κύκλοι πίεσαν τον Τσβέτκοβιτς.

Υστερα από την κατάληψη της Γιουγκο­σλαβίας από τα γερμανικά στρατεύματα, οι Γερμανοί αποφάσισαν να συγκροτήσουν μια «τοπική» σέρβική κυβέρνηση με επικεφαλής τον Νέντιτς. Την εποχή εκείνη ο Νέντιτς ή­ταν πεπεισμένος ότι οι Αγγλοι ενέπλεξαν τη Σερβία στον πόλεμο για να την παραδώσουν αργότερα στους κομμουνιστές (Αύγουστος1941). Διαθέτοντας την απόλυτη εμπιστοσύ­νη των Γερμανών, ο γηραιός στρατηγός κινή- θηκε επιδέξια στο εσωτερικό της χώρας του. Αρχικά δημιούργησε μια «Σέρβική Κρατική Φρουρά» δύναμης 10.000 ανδρών, αναθέτο- ντάς της αστυνομικά καθήκοντα. Στη συνέ­χεια συγκροτήθηκαν η «Σέρβική Συνοριακή Φρουρά» και τα «Σέρβικά Εθελοντικά Σώμα­τα» από πέντε τάγματα, με σκοπό την κατα­πολέμηση των παρτιζάνων. Τα όπλα τους προήλθαν από τις αποθήκες του Γιουγκο­σλαβικού Στρατού, με τη βοήθεια του Ανώτε­ρου Γερμανού Στρατιωτικού Διοικητή Νοτιο­ανατολικής Ευρώπης φον Λιστ. Μέχρι τα τέ­λη του 1942, ο Νέντιτς κατόρθωσε με τη συ­νεργασία του Λζότιτς και του κινήματος Ζμπορ να απαλλάξει σχεδόν ολόκληρη την παλαιά Σερβία από τους παρτιζάνους. Ο φον

Ρώσος ιππέας του«Ρωσικού ΣώματοςΠροστασίας»,τελευταίουυπολείμματοςτου Τσαρικού Στρατούστα Βαλκάνια.

Με γερμανική υποστήριξη

συγκροτήθηκε στη Σερβία ένα ρωσικό

παραστρατιωτικό σώμα από Ρώσους

εμιγκρέδες, για την προστασία των

σερβικών χωριών.

72

Λιστ ήταν ενθουσιασμένος με τον Νέντιτς και ενθάρρυνε μια συνεργασία με τον Πάβε- λιτς και τους Κροάτες. Ο Σέρβος στρατηγός όμως αρνήθηκε οποιαδήποτε συνομιλία με τους Κροάτες, επειδή οι τελευταίοι εξαπέλυ­σαν προγκρόμ κατά των Σέρβων της Κροα­τίας και της Βοσνίας. Παρά την πίεση που δέχθηκαν από τους Γερμανούς, τα στελέχη της κροατικής Ουστάσα συνέχισαν την εθνο­κάθαρση κατά των Σέρβων καθόλη τη διάρ­κεια του πολέμου. Το φθινόπωρο του 1943, ο ειδικός απεσταλμένος του Φύρερ στη νοτιο­ανατολική Ευρώπη, Χέρμαν Νοϋμπάχερ, πέ­τυχε τη σύναψη μιας σημαντικής συμφωνίας ανάμεσα στον Νέντιτς και τον πρώην συνταγ­ματάρχη του Γιουγκοσλαβικού Στρατού και ηγέτη των ανταρτών Τσέτνικς, Ντράζα Μιχαή- λοβιτς. Οι δύο πλευρές θα έπαιρναν όπλα από τη Βέρμαχτ και θα ένωναν τις δυνάμεις

τους κατά των παρτιζάνων του Τίτο. Ο Νοϋ­μπάχερ είχε μια ακόμη επιτυχία: κατόρθωσε να πείσει τον Χίτλερ να συναντήσει προσωπι­κά τον Σέρβο πρωθυπουργό. Η συνάντηση έ- γινε στο Βερολίνο στις 18 Σεπτεμβρίου 1943 και το κλίμα ανάμεσα στις δύο πλευρές ήταν πολύ φιλικό. Οι επαφές συνεχίσθηκαν και κα­τά τη δεύτερη συνάντηση των δύο ηγετών, που πραγματοποιήθηκε στο αρχηγείο του Φύρερ (Wofschanze) τον επόμενο μήνα. Ο Χίτ­λερ αποφάσισε την αναβάθμιση των σερβι­κών δυνάμεων σε 30.000 ενόπλους, οι οποίοι όμως θα στρέφονταν αποκλειστικά κατά των παρτιζάνων. Σε αντίθεση με τις μονάδες της Βέρμαχτ, δεν θα στρέφονταν κατά του άμα­χου πληθυσμού ούτε θα προέβαιναν σε αντί­ποινα. Τα τελευταία θα ήταν αποκλειστικό έργο του Γερμανικού Στρατού.

Οι επιτυχίες της κυβέρνησης Νέντιτς στο

Γερμανικά αντίποινα στα Βαλκάνια, μια σχεδόν καθημερινή σκηνή από το καλοκαίρι του 1941.

Ο Ντιμίτρι Λζότιτς, επικεφαλής του «Ζμπορ».

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 73

Στιγμιότυπο από την περιοχή του Σκούταρι (Αλβανία), τον Ιανουάριο του 1943. Συνεργάτες των Γερμανών, μέλη του «Μπάλι Κομπετάρ», σε επιχειρήσεις κατά των ανταρτών.

Ο κατοχικός πρωθυπουργός της Σερβίας Νέντις στο αρχηγείο του Φύρερ (Wolfshcanze), τον Οκτώβριο του 1943.

Βόσνιοι εθελοντές των Waffen SS παρουσιάζουν όπλα στον Μεγάλο Μουφτή των Ιεροσολύμων.

εσωτερικό της Σερβίας δεν πρέπει να παρα- βλεφθούν. 0 στρατηγός υπήρξε αρκετά δη­μοφιλής και από τις αρχές του 1942 μέχρι τον Αύγουστο του 1944 επικράτησε σ' όλη τη χώ­ρα μια σχετική ηρεμία. Οι περισσότερες μά­χες με τους παρτιζάνους έγιναν έξω από τα σύνορα της παλαιάς Σερβίας. Ο Νέντις έδω­σε ώθηση στη γεωργία και στη βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας του σε τέτοιο βαθμό, ώ­στε το βιοτικό επίπεδο πολλών γεωργών να είναι ανώτερο απότι πριν τον πόλεμο. Οταν, το φθινόπωρο του 1944, η Σερβία καταλή­φθηκε από τους παρτιζάνους του Τίτο, ο τε­λευταίος έμεινε έκπληκτος από τα τεράστια αποθέματα τροφίμων που βρέθηκαν στις α­ποθήκες των σερβικών πόλεων. Η σχέση του Νέντιτς με τους Γερμανούς δεν έμοιαζε με τη σχέση που είχαν με αυτούς οι περισσότε­

ρες δωσιλογικές κυβερνήσεις των κατεχόμε- νων χωρών. Ο στρατηγός έβλεπε τη συνεργα­σία του με τις Αρχές κατοχής ως το τίμημα που έπρεπε να πληρώσει για να διατηρήσει στη χώρα του μια στοιχειώδη ειρήνη και ανά­πτυξη. Με συνεχείς απειλές παραίτησης εξα­σφάλισε πολυάριθμες διευκολύνσεις από τις γερμανικές Αρχές προς όφελος του λαού του. Καθώς όμως τον Οκτώβριο του 1944 ο Ερυθρός Στρατός πλησίαζε τα σέρβικά σύνο­ρα, η κυβέρνηση Νέντιτς διέφυγε μαζί με τον Σέρβο πατριάρχη Γαβριήλ και ένα πλήθος Σέρβων δωσίλογων στη Βιέννη. Εκεί, στη μι­κρή κωμόπολη Κιτσμπύχελ, σχηματίσθηκε μια «Εθνική Σέρβική Κυβέρνηση» η οποία μαζί με την «ελληνική» του Εκτορα Τσιρονί- κου και τη «βουλγαρική» του Τσάνκωφ, με­τρούσαν τις τελευταίες ημέρες της ύπαρξής τους. Μερικές χιλιάδες Σέρβοι της «Dinarische Division» παραδόθηκαν κοντά στην περιοχή Ντράου στους Βρετανούς (12 Μαϊου 1945). Αυτοί, με τη σειρά τους, τους παρέδωσαν στον Τίτο και στους παρτιζάνους. Τις επόμενες ημέρες στο δάσος του Gottschee εξελίχθηκαν φρικιαστικές σκηνές: όλοι τους εκτελέσθηκαν αμείλικτα, ανάμεσά τους πολλές γυναίκες και παιδιά που τους συνόδευαν. Ο Νέντιτς παραδόθηκε από τους Συμμάχους στον Τίτο, τον Σεπτέμβριο του1945. Λίγο πριν ξεκινήσει η προγραμματισμέ­νη δίκη του στο Βελιγράδι, έπεσε από το πα­ράθυρο του γραφείου στο οποίο ανακρινό- ταν (4 Φεβρουάριου 1946). Η επίσημη εκδοχή των Αρχών ήταν πως αυτοκτόνησε.

74

Ο ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ

Η Βουλγαρία, ύστερα από τις ήττες της στον Β ’ Βαλκανικό και τον Α ’ Παγκόσμιο Πό­λεμο, απογυμνώθηκε από όσα εδάφη είχε κερδίσει μετά τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Μια στρατιωτική εξέγερση το 1923 ανέτρεψε την κυβέρνηση της «Αγρο­τικής Ενωσης» και για τα επόμενα 11 χρόνια η Βουλγαρία κυβερνήθηκε από ένα ολιγαρχι­κό κοινοβουλευτικό καθεστώς. Το γεγονός ότι ο αναδασμός της γης στη Βουλγαρία έγι- νε με πιο δίκαιο τρόπο από οπουδήποτε αλ­λού στα Βαλκάνια, συνετέλεσε στην κοινωνι­κή σταθερότητα και σε κάποιο βαθμό πολιτι­κής συγκατάθεσης. Ολη αυτή την περίοδο α­ναδύθηκαν πολλές μικρές αντικομμουνιστι- κές πρωτοφασιστικές ομάδες, όπως οι Ρατνί- τσι («Πολεμιστές»), οι «Βουλγαρικές Εθνικές Λεγεώνες» του στρατηγού Χρίστο Λούκωφ, και η δεξιά συντηρητική οργάνωση «Λαϊκή Ενότητα» («Naroden Sgovor») με επικεφαλής τον ακαδημαϊκό Αλεξάντερ Τσάνκωφ. Εμφα- . ίσθηκαν επίσης ομάδες με βραχύβια παρου­σία. όπως το «Βουλγαρικό Εθνικοσοσιαλιστι- <ό Εργατικό Κόμμα» και η «Εθνική Φασιστική Ζαντρούγκα». Ο πιο αξιόλογος Βούλγαρος φασίστας ήταν ο καθηγητής Τσάνκωφ. Ο "σάνκωφ ίδρυσε το 1933 με στελέχη του πα- •αιού του κόμματος το «Εθνικοσοσιαλιστικό Κίνημα» («Nacionalno-socialnodvizenie»). Στις δημοτικές εκλογές που έγιναν τον Ιανουάριο του 1934 συγκέντρωσε το 11,5% των ψήφων και αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη επιτυχία του. Μ ένα μανιφέστο, ο Τσάνκωφ απαίτησε τη

συγκρότηση ενός κράτους αυταρχικού, βασι­σμένου στην εθνική κοινότητα, και μιας οικο­νομίας με στόχο την ευημερία του βουλγαρι­κού λαού και όχι τη διεθνή κεφαλαιοκρατία. Η ραγδαία αύξηση των ποσοστών του νεοσύ­στατου κόμματος ανησύχησε το στράτευμα και τα συντηρητικά στρώματα και τον Μάιο του 1934 ο στρατός, με τη σύμφωνη γνώμη του βασιλιά Βόρι, ανέλαβε την εξουσία. Το νέο συγκεκαλυμμένο μοναρχικό καθεστώς κυβέρνησε μέχρι τον θάνατο του βασιλιά, τον Αύγουστο του 1943. Το καθεστώς δεν ε­

Τεργέστη, 8 Μαϊου 1945: μια γερμανική μονάδα οδεύει προς την αιχμαλωσία. Οι Κροάτες και Σλοβένοι συνεργάτες τους δεν στάθηκαν τόσο τυχεροί, καθώς οι περισσότεροι απ’ αυτούς εκτελέσθηκαν άγρια από τους παρτιζάνους του Τίτο.

Αμείλικτος πόλεμος στη Βοσνία, τον χειμώνα του 1943-44.Στη φωτογραφία εικονίζονται δολοφονημένοι Ουστάσα από παρτιζάνους του Τίτο.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 75

Αλβανοί αντ/κομμουνιστές,

συνεργάτες των Γερμανών, επιχειρούν

βόρεια των Τιράνων (Μάρτιος του 1943).

πιχείρησε να φυλακίσει τον Τσάνκωφ, διότι ή­ταν πολύ γνωστός και πολύ δημοφιλής. Ωστόσο, στη Βουλγαρία, για μια ακόμη φορά, ένα πρωτοφασιστικό κίνημα είχε καταπνίγει από ένα στρατιωτικό αυταρχικό καθεστώς. Ο Τσάνκωφ επανήλθε στο προσκήνιο μόνο ύ­στερα από τη γερμανική επίθεση στη Σοβιε­τική Ενωση (22 Ιουνίου 1941), όταν η κυβέρ­νηση Φίλωφ πάγωσε τις διπλωματικές σχέ­σεις με τον Στάλιν, χωρίς όμως να κηρύξει

τον πόλεμο. Παρά τις εκκλήσεις του Τσάν­κωφ για γερμανική υποστήριξη, ο Χίτλερ ανέ­χθηκε την κυβέρνηση Φίλωφ και μόνο μετά την κήρυξη του πολέμου από τη Βουλγαρία στη Γερμανία (5 Σεπτεμβρίου 1944) επιτράπη- κε στον Τσάνκωφ να δημιουργήσει στην Αυ­στρία μια εθνική-βουλγαρική εξόριστη κυ­βέρνηση. Ο τελευταίος υποσχέθηκε στον Ρί- μπεντροπ να συνδράμει τη γερμανική πολε­μική προσπάθεια με εθελοντές στα Waffen

Ο Βούλγαρος πρωθυπουργός

Μποργκντάν Φίλωφ με τον Γερμανό

υπουργό Εξωτερικών Ρίμπεντροπ στον

σιδηροδρομικό σταθμό του Σάλτσμπουργκ.

76

SS, χωρίς όμως να καταφέρει κάτι αξιόλογο. Τον Μάιο του 1945 συνελήφθη από τους Αμε­ρικανούς στο Κιτσμπύχελ μαζί με άλλους Βούλγαρους δωσίλογους. Αφού φυλακίσθηκε μερικούς μήνες, απελευθερώθηκε και κατέ­φυγε στην Αργεντινή. Πέθανε σε ηλικία 80 ε­τών στο Μπουένος Αϊρες (17 Ιουλίου 1959) περιστοιχιζόμενος από μερικούς αμετανόη­τους Βούλγαρους φασίστες. Στη Σόφια ένα Λαϊκό Δικαστήριο τον είχε ήδη καταδικάσει σε θάνατο. Ο μεγάλος αντίπαλος του Τσάν- κωφ στην ηγεσία των γερμανόφιλων κύκλων της Βουλγαρίας ήταν ο καθηγητής Αρχαιολο­γίας Μπογκντάν Φίλωφ. Ο Φίλωφ καταγόταν από τη Στάρα Ζαγορά και διέθετε την εμπι­στοσύνη του βασιλιά Βόρι. Στις 16 Φεβρουά­ριου 1940 έγινε πρωθυπουργός και έστρεψε την πολιτική της χώρας οριστικά προς τη Γερμανία. Η προσπάθειά του να εκτοπίσει τους 50.000 Εβραίους και τέκτονες από τη Βουλγαρία δεν στέφθηκε με επιτυχία, καθώς . ια τον μέσο Βούλγαρο πολίτη εχθρός παρέ- -ενε ο Τούρκος και ο Ελληνας και όχι οι Εβραίοι, οι περισσότεροι από τους οποίους ε.χαν αφομοιωθεί. Οσον αφορά τον εξοστρα­κισμό των τεκτόνων από τη δημόσια ζωή, η ε- . έργεια του Φίλωφ δεν έφερε κανένα αποτέ- ■ εομα, αφού οι περισσότεροι υπουργοί του, :πως ο Λόγκεν, ήταν μέλη της Τεκτονικής Στοάς της Σόφιας.

Εξίσου αναποτελεσματικός υπήρξε ο Φί- λωφ και στο εσωτερικό μέτωπο της χώρας. Η κομμουνιστική αντιπολίτευση γινόταν όλο και

Αλβανοίπαραστρατιωτικοί του «Μπόλι Κομπετάρ» εξοπλισμένοι με ιταλικό οπλισμό παρατάσσονται λίγο πριν από μια αντιανταρτική επιχείρηση (φθινόπωρο του 1943).

πιο ισχυρή και το 1943 εξαπέλυσε ένα κύμα τρομοκρατικών επιθέσεων με μεγαλύτερη ε­πιτυχία τη δολοφονία του στρατηγού Κρίστο Λούκωφ. Μετά τον θάνατο του βασιλιά Βόρι (Σεπτέμβριος 1943), ο Φίλωφ ανέλαβε την α- ντιβασιλεία και προσπάθησε αδέξια να οδη­γήσει την χώρα του έξω από τον πόλεμο. Στις 5 Σεπτεμβρίου 1944, καθώς ο Ερυθρός Στρα­τός περνούσε στα Βαλκάνια, ο Στάλιν κήρυξε τον πόλεμο στη Βουλγαρία. Τέσσερις ημέρες μετά, μια ομάδα αξιωματικών του στρατού που προέρχονταν από την οργάνωση «Ζβένο»(«Δεσμός»), ανέτρεψε πραξικοπηματικά την κυβέρνηση Φίλωφ. Η νέα κυβέρνηση του Λαϊ­κού Μετώπου, στην οποία συμμετείχαν και κομμουνιστές, θεώρησε λανθασμένα ότι ο Στάλιν θα της παραχωρούσε ελευθερία κινή­σεων. Γι’ αυτό τον λόγο, το νέο καθεστώς άρ­χισε να καταδιώκει τα μέλη των πρωτοφασι- στικών ομάδων και τους εκτεθειμένους γερ­μανόφιλους. Σύντομα όμως οι ίδιοι οι αξιωμα­τικοί του «Ζβένο» αποστρατεύθηκαν από τους κομμουνιστές ως «αριστεροί φασίστες» και οι περισσότεροι εκτελέσθηκαν. Τα μέλη της κυβέρνησης Φίλωφ και ο ίδιος ο αντιβασι- λιάς οδηγήθηκαν στη Σοβιετική Ενωση, όπου ανακρίθηκαν και βασανίσθηκαν απροκάλυ­πτα. Στη συνέχεια καταδικάσθηκαν από ένα βουλγαρικό Λαϊκό Δικαστήριο και απαγχονί- σθηκαν ομαδικά στις 2 Φεβρουάριου 1945 στη Σόφια. Συνολικά, 24 υπουργοί και 68 βουλευ­τές απαγχονίσθηκαν με την κατηγορία της συνεργασίας με τους Γερμανούς.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 77

Η Ουγγαρίακαι το κίνημα

«Σταυρωτά Βέλη»

Παρατεταγμένοι Γερμανοί στρατιώτες στη Βουδαπέστη λίγο μετά την ανατροπή του ναυάρχου Χόρτυ (Οκτώβριος 1944).

Α πό όλα τα κράτη της κεντρικής Ευ ­ρώπης, η Ουγγαρία είχε υποστεί τις μεγαλύτερες απώλειες εδαφών και πληθυσμού, μετά το πέρας του Α ’ Παγκοσμί­

ου Πολέμου. Η απογοήτευση, η οικονομική κρίση και η σύντομη κομμουνιστική δικτατο­ρία του Μπέλα Κουν το 1919, γέννησαν τα πρώτα ριζοσπαστικά φασιστικά κινήματα. Το δεξιό αυταρχικό καθεστώς του ναυάρχου Χόρτυ (που διαδέχθηκε τον Μπέλα Κουν) ευ­νόησε τη δημιουργία και την ύπαρξη των α­κροδεξιών οργανώσεων. Η πιο δημοφιλής ορ­γάνωση πριν από τον Β ’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ουγγαρία ήταν το κίνημα των «Σταυρω­τών Βελών», του αρμενικής καταγωγής Φέ- ρεντς Ζαλάσι. Ο Ζαλάσι γεννήθηκε στην πό­

λη Κάσα τον Ιανουάριο του 1897 και ήταν γιός ενός Αρμένιου με το όνομα Σαλοσιάν, που εί­χε μεταναστεύσει στην ουγγρική Τρανσυλβα­νία τον 18ο αιώνα. Οπως γράφει ο ιστορικός Στάνλεϊ Πέιν, «ο πατέρας του, γέννημα μιας Αυστρογερμανίδας μητέρας, είχε με τη σειρά του παντρευτεί μια γυναίκα σλοβακοουγγρι- κής καταγωγής, κι έτσι ο Ζαλάσι, όπως και ο Κοντρεάνου, απείχε πολύ από το να είναι έ­νας καθαρόαιμος βλαστός της ομάδας που υπερασπιζόταν».

Αφού αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Ακαδημία της Βιέννης, υπηρέτησε στον Ουγ­γρικό Στρατό. Πολύ νωρίς ανέπτυξε τις αντι­λήψεις του περί «ουγγρισμού» με στόχο τη δημιουργία της Μεγάλης Καρπαθοδουνά-

78

βιας Πατρώας Γης, που θα διαιρείτο στις πε­ριοχές των Μαγυάρων, των Σλοβάκων, των Ρουθηνών, των Κροατών, των Σλοβένων και των Δυτικών Συνόρων με την Αυστρία. Αυτό το ομοσπονδιακό κράτος θα διοικείτο από τους Ούγγρους, γιατί αυτοί ήταν μια ξεχωρι­στή φυλή και κατείχαν ιδιαίτερες ηγετικές και κυβερνητικές ικανότητες. Για τον Ζαλάσι, ο ουγγρισμός δεν ήταν σωβινιστικός, αλλά ε­θνικιστικός. Η Μεγάλη Καρπαθοδουνάβια Πατρώα Γη θα γινόταν μια από τις τρεις ηγε­τικές χώρες της καινούργιας Ευρώπης, μαζί με τη Γερμανία του Χίτλερ και τη φασιστική Ιταλία.

Μετά το 1930, οι φασιστικές οργανώσεις στην Ουγγαρία πολλαπλασιάσθηκαν. Το πιο σημαντικό από όλα τα φασιστικά κινήματα της χώρας ήταν τα «Σταυρωτά Βέλη», με ένα πολιτικό πρόγραμμα καθαρά εθνικοσοσιαλι- στικό και προσανατολισμό αντικαπιταλιστικό. Το κίνημα ιδρύθηκε στις αρχές του 1939 και ήταν ένας συνασπισμός από διάφορες φασι­στικές οργανώσεις. Το καθεστώς του ναυάρ­χου Χόρτυ με πρόσχημα ένα φυλλάδιο των «Σταυρωτών Βελών» που υπαινίχθηκε ότι η γυναίκα του Χόρτυ ήταν εβραϊκής καταγω­γής, συνέλαβε τον Ζαλάσι και τον καταδίκα­σε σε φυλάκιση τριών ετών. Στις εκλογές που έγιναν τον Μάιο του 1939, τα «Σταυρωτά Βέ ­λη» και άλλοι εθνικοσοσιαλιστές συνασπί- σθηκαν σε ένα κοινό μέτωπο. Η κυβέρνηση, για να αποτρέψει την άνοδο των «Σταυρωτών Βελών», απέκλεισε από την εκλογική διαδι­κασία όλους τους νέους ψηφοφόρους κάτω

των 26 ετών. Παρά τις πιέσεις, ο εθνικοσοσια­λισμός σχηματισμός έλαβε σχεδόν το 25% των ψήφων και εξέλεξε 31 βουλευτές. Τα α­ποτελέσματα ήταν περισσότερα θεαματικά στις εργατικές συνοικίες και στις αγροτικές περιοχές. Οι εθνικοσοσιαλιστές είχαν γίνει η μεγαλύτερη ανεξάρτητη πολιτική δύναμη στη χώρα και τα κυβερνητικά κόμματα συνα- σπίσθηκαν εναντίον τους. Η είσοδος της Ουγγαρίας στον Β ' Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Γερμανίας, ανάγκασε το καθε­στώς να απελευθερώσει τον Ζαλάσι. Ο τελευ­ταίος βγαίνοντας από τις φυλακές, τον Σε­πτέμβριο του 1940, προχώρησε στη συγχώ-

Στελέχη των «Σταυρωτών Βελών» κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Βουδαπέστης από τους Σοβιετικούς. Στο βάθος διακρίνεται ο περίφημος «ιερέας» Κουν, ένας από τους πιο φανατικούς αντισημίτες της οργάνωσης.

Ο ταγματάρχης των SS Σκορτσένυ λίγο μετά την επιτυχία της επιχείρησης «Panzerfaust», με τον υπολοχαγό των SS Αντριαν φον Φέλκερσαμ.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 79

ABOLSEVIZMUS ELLENtmow fs m m a s ita fennmaraoäeäert

«Μαζί στον αγώνα κατά του μπολσεβικισμού», αψίσα του κόμματος του Φέρεντς Ζαλάσι

το 1944/45.

νευση των «Σταυρωτών Βελών» με το «Ουγ­γρικό Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα» του Λάζλο Μπάκι και του Φιντέλ Πάλφι, το οποίο με 15 βουλευτές ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο. Τα πρόσκαιρα εδαφικά κέρδη της Ουγγαρίας με την κατάληψη της Τρανσυλβανίας και της Βοϊβοντίνας ανανέωσαν τη δημοτικότητα του Χόρτυ. Ο τελευταίος άρχισε στη συνέ­χεια μια βίαια εθνοκάθαρση των μη ουγγρι­κών πληθυσμών που κατοικούσαν στις περιο­χές αυτές από αιώνες. Μέχρι τα τέλη του 1942 τα «Σταυρωτά Βέλη» έχασαν χιλιάδες ο­παδούς, καθώς τα περισσότερα μετριοπαθή στελέχη τους προσχώρησαν στα κυβερνητι­κά κόμματα, ενώ δυσάρεστημένοι ήταν και οι επαναστάτες, επειδή τους ενοχλούσε η έλ­λειψη άμεσης δράσης, την οποία ο Ζαλάσι α­παγόρευσε λόγω του πολέμου.

Τον Μάρτιο του 1943 οι γερμανικές δυνά­μεις εισήλθαν στη χώρα, καθώς οι Σοβιετικοί άρχιζαν τη μεγάλη τους αντεπίθεση στο Ανα­τολικό μέτωπο. Ο Χίτλερ προσπάθησε δίχως επιτυχία να δημιουργήσει έναν μεγάλο εθνι- κοσοσιαλιστικό συνασπισμό για να υποστηρί­ξει την καινούργια κυβέρνηση. Ο Χόρτυ ό­μως ήταν απασχολημένος με τις συνομιλίες του με τους απεσταλμένους των Συμμάχων και αντικατέστησε του γερμανόφιλους Ιμρέ- ντι-Ζτότζαϊ με μια περισσότερο μετριοπαθή κυβέρνηση υπό τον στρατηγό Λάκατος. Τον

«Εναντίον αυτού, μάχεται για όλους εμάς η γερμανοουγγρική συμμαχία»

(αψίσα των «Σταυρωτών Βελών»).

Σεπτέμβριο του 1944, ενώ οι περισσότεροι σύμμαχοι του Αξονα μεταπηδούσαν στην πλευρά των Συμμάχων, ο ναύαρχος Χόρτυ ε­πιχείρησε την έξοδο της χώρας από τον πό­λεμο. Οι Γερμανοί, με μια άμεση επιχείρηση στη Βουδαπέστη («Panzerfaust») υπό τη διοί­κηση του Οττο Σκορτσένυ, απήγαγαν τον δεύτερο γιό του Χόρτυ, Νίκολας, την ημέρα που ο ναύαρχος θα κήρυσσε το τέλος του πο­λέμου.

Στις 16 Οκτωβρίου γερμανικές μονάδες ανέλαβαν τον έλεγχο της διακυβέρνησης της χώρας και τα «Σταυρωτά Βέλη» του Φέ­ρεντς Ζαλάσι κατέλαβαν την εξουσία. Ο τε­λευταίος έγινε πρωθυπουργός με τον τίτλο «Αρχηγός του Εθνους», και στις 4 Δεκεμβρί­ου 1944 επισκέφθηκε τον Χίτλερ. Λίγο προ­τού οι Σοβιετικοί αποκλείσουν την ουγγρική πρωτεύουσα, η κυβέρνηση του Ζαλάσι κατέ­φυγε στη δυτική Ουγγαρία και αργότερα στη Βιέννη. Εκεί ο Ζαλάσι ασχολήθηκε με τη συγ­γραφή των απομνημονευμάτων του και συνε- λήφθη από τους Αμερικανούς. Οι τελευταίοι τον Οκτώβριο του 1945, παρέδωσαν τον Ζα­λάσι στην Ουγγαρία μαζί με άλλα 390 στελέ­χη των «Σταυρωτών Βελών». Το Λαϊκό Δικα­στήριο της Βουδαπέστης, ύστερα από μια δί­κη παρωδία (Μάρτιος 1946), τον καταδίκασε σε θάνατο και λίγο αργότερα, ο Ζαλάσι α- παγχονίσθηκε μαζί με 146 μέλη των «Σταυρω­τών Βελών».

Επίλογος

Μετά τον πόλεμο, πολλοί λίγοι άνθρωποι θα μπορούσαν να ι- σχυρισθούν ότι είχαν αποφύ- γει εξ ολοκλήρου τη συναλλαγή με

τους Γερμανούς. Ολόκληρες κοινωνίες, κρατικοί μηχανισμοί και οικονομίες, τέ­θηκαν στην υπηρεσία του Γ ’ Ράιχ. Πρά­ξεις που θα έπρεπε κανονικά να χαρα- κτηρισθούν αδικήματα εθνικής αναξιό- τητας, παρέμειναν ατιμώρητες. Σχημα- τίσθηκαν περιουσίες, σε οικονομική συ­νεργασία με τους κατακτητές, την ώρα που πολλοί άνθρωποι πέθαιναν στους δρόμους από την πείνα. Υπήρξαν όμως και οι ιδεολόγοι εκείνην την εποχή που αποδέχθηκαν τη μοίρα τους και αναζή­τησαν τον θάνατο στο πεδίο της μάχης, όταν ο κόσμος τους κατέρρεε. Λίγο με­τά την πτώση των κομμουνιστικών κα­θεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη, έ­νας δημοσιογράφος του BBC επισκέ- φθηκε έναν Γάλλο βετεράνο της LVF σ’ ένα προάστιο του Παρισιού. Ο απόμα­χος γέροντας ήταν καθηλωμένος σ’ ένα αναπηρικό καρότσι, καθώς είχε χάσει στο σφαγείο του Ανατολικού μετώπου το δεξί του χέρι και το ένα του μάτι. Πα­ρόλη όμως την αναπηρία του, είχε δη­λώσει τότε την πρόθεσή του να ξαναπο- λεμήσει, και επέστρεψε στη μονάδα του. Οταν ο νεαρός δημοσιογράφος, α­πορημένος, ρώτησε γιατί «το έκανε», ο υπερήφανος Γάλλος απάντησε πως επέ­στρεψε επειδή δεν ήθελε να πέσει στη «μετριότητα». Μετά το 1945, όσοι απ’ αυτούς τους άνδρες απέφυγαν την πο­ρεία κάποιας σφαίρας, αναζήτησαν μια νέα ταυτότητα στις φιλόξενες γι’ αυ­τούς χώρες της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Λατινικής Αμερικής.

Στις 3 Ιουλίου 1942, 200.000 Τσέχοι πολίτες συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Βέντσεσλας της Πράγας για να δηλώσουν την αντίθεσή τους στους «δολοφόνους» του Ρ. Χάιντριχ.

Τέτοιου είδους φωτογραφίες δεν είδαν ποτέ τη δημοσιότητα στη μεταπολεμική Ευρώπη, επειδή προφανώς οι ίδιοι Τσέχοι εκδήλωσαν

αργότερα (το 1945) τον ενθουσιασμό τους για την είσοδο των σοβιετικών στρατευμάτων.

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΤΩΝ ΝΑΖΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ (1939-1945) 81

Βιβλιογραφία

Ο Πιέρ Λαβάλ με τον Αδόλψο Χίτλερ.

Ο Νορβηγός δωσίλογος Φιν Κάας,

συνοδευόμενος από Βρετανούς,

υποδεικνύει Γερμανούς SS

με αντάλλαγμα την απαλλαγή του από οποιαδήποτε

κατηγορία.

1. Franz W. Seidler: DIE KOLLABORATION 1939-1945, Herbig-Verlag, Μόναχο 1995.2. Karl Kohut (επ,ιμ.): LITERATUR DER RESISTANCE UND KOLLABORATION IN FRANKREICH, Βιαμηάντεν κ.α. 1982.3. A. Steenberg: DAENEMARK IM Z. WELTKRIEG, Κοπεγχάγη 1950.4. Wilfried Wagner: BELGIEN IN DER DEUTSCHEN POLITIK WAEHREND DES ZWEITEN WELTKRIEGES, Boppard am Rhein 1974.5. Στάνλεϊ Πέιν: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ,Εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα 2000.6. Alice Kaplan: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ,

Εκδ. Μοντέρνοι Καιροί, Αθήνα 2006.7. Κωνοτ. Τσοπάνης: Ο ΕΘΝΙΚΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ, Εκδ. Λόγχη, Αθήνα 2007.8. Pierre Milza: ΟΙ ΜΕΛΑΝΟΧΙΤΩΝΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ, Εκδ. Scripta, Αθήνα 2004.9. Robert Ο. Paxton: Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ, Εκδ. Κέδρος, Αθήνα 2006.10. Χάγκεν Φλάισερ: ΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ, Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 2008.11. Leon Degrelle: ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΠΡΟΣ ΑΝΑΤΟΛΑΣ, Εκδ. Λόγχη, Αθήνα 2006.12. Κνοντ Χάμσουν: ΣΕ ΧΟΡΤΑΡΙΑΣΜΕΝΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ, Εκδ. Δωδώνη, Αθήνα 1987.13. Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Ηλίας Νικολακόπουλος, Χάγκεν Φλάισερ: ΕΧΘΡΟΣ ΕΝΤΟΣ ΤΩΝ ΤΕΙΧΩΝ, ΟΨΕΙΣ ΤΟΥΔΩΣΙΑΟΓΙΣΜΟΥΣΤΗΝ ΕΛΛΑΛΑ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ, Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2006.14. Patrick Agte: EUROPAS FREIWILLIGE DER WAFFEN SS, Munin Verlag 2000.15. Περ. TOTE, τχ. 10-48.16. Hans-Adolf Jacobsen, Hans Dollinger: DER ZWEITER WELTKRIEG IN BILDERM UND DOKUMENTEN, Verlag Kurt Desch, 1963.17. TEMOIGNAGES DE NOTRE TEMPS, ap. 7: «Dictatures et Dictateurs», Παρίσι 1934.18. Krisztian Ungrary: DIE SCHLACHT UM BUDAPEST 1944/45, Herbig Verlag, Μόναχο 1999.19. Λεόν Ντεγκρέλ: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΒΑΦΦΕΝ SS, Εκδ. Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα 1992.20. Περ. ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ, τχ. 117 (Μάρτιος 1978).

82

Κατά την εξάπλωσή του στα πέρατα της Ευρώπης το Γ ’ Ράιχ δεν συνάντησε μόνο εχθρούς. Σε κάθε χώρα υπήρχαν ήδη από

την προπολεμική περίοδο τοπικά φασιστικά κινήματα τα οποία, αν και κινούντο στο πολιτικό περιθώριο, ήταν πρόθυμα να συνδράμουν τις δυνάμεις κατοχής με τοπικούς συνεργάτες («κουίσλινγκ»), αρκετοί από τους οποίους στελέχωσαν ακόμη και εγχώριες μονάδες των Waffen SS!

Με πρόσχημα τον αγώνα εναντίον του διεθνούς κομμουνισμού, θιασώτες του φασισμού στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία,

τη Νορβηγία, την Ουγγαρία, τη Σερβία, τη Βουλγαρία, ακόμη και τη Μ. Βρετανία και τις ουδέτερες Ιρλανδία και Σουηδία, τάχθηκαν ανοικτά στο πλευρό του Χίτλερ, για να εξαφανισθούν στο τέλος

του πολέμου εξίσου μετεωρικά, όσο αναδείχθηκαν στη διάρκειά του.

C

αα '

ISBN 978-960-9408-09-7

9 7 8 9 6 0 9 4 0 8 0 9 7 >Ε Κ Δ Ο

ΠΕΡΙΣ*

V IΊ Ε I Σ

(ΟΠΙΟ www.periscopio.gr