ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÕÓÓËÜ 2006 îíû 01 ñàðûí 26 ºäºð Òºðèéí îðäîí. Óëààíáààòàð õîò

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÒÓÕÀÉ /Øèíý÷èëñýí íàéðóóëãà/

ÍÝÃįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ

Íèéòëýã ¿íäýñëýë

1 ä¿ãýýð ç¿éë. Õóóëèéí çîðèëò 1.1 .Ýíý õóóëèéí çîðèëò íü Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí /öààøèä “Óëñûí Èõ Õóðàë”

ãýõ/ á¿ðýí ýðõ, ò¿¿íèé çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òýö, á¿ðýëäýõ¿¿í, Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõ, õàëäàøã¿é áàéäàë, ò¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéí áàòàëãààã òîãòîîõ, Óëñûí Èõ Õóðëûí ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäñîí áóñàä õàðèëöààã çîõèöóóëàõàä îðøèíî.

2 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ 2.1.Óëñûí Èõ Õóðëûí òóõàé õóóëü òîãòîîìæ íü Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü1

/öààøèä “¯íäñýí õóóëü” ãýõ/, ýíý õóóëü áîëîí áóñàä õóóëü òîãòîîìæîîñ á¿ðäýíý. 3 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí çàð÷èì 3.1.Óëñûí Èõ Õóðëûí ¿éë àæèëëàãàà íü Ìîíãîë Óëñûí òóñãààð òîãòíîë, á¿ðýí

ýðõò áàéäëûã õàìãààëàõ, àðä ò¿ìíèé õ¿ñýë çîðèã, õóóëü ¸ñíû àøèã ñîíèðõîë, ýâ íýãäëèéã õàíãàõ, õóóëü, àðä÷èëàë, øóäàðãà ¸ñ, õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëººã äýýäëýí õàíãàõ çàð÷èìä ¿íäýñëýíý.

4 ä¿ãýýð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõ

4.1. Óëñûí Èõ Õóðàë íü ¯íäñýí õóóëèéí Õîðèí òàâäóãààð ç¿éëä çààñàí îíöãîé áîëîí õóóëèàð òîãòîîñîí áóñàä á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý.

ÕΨÐÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýëäýõ¿¿í

1 Ìîíãîë Óëñûí ¯íäñýí õóóëü- “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõòãýëèéí 1992 îíû 1 ä¿ãýýðò íèéòëýãäñýí.

1

5 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýëäýõ¿¿í

5.1. Óëñûí Èõ Õóðàë íü Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí ñîíãóóëèéí õóóëèéí äàãóó

ñîíãîãäñîí 76 ãèø¿¿íýýñ á¿ðäýõ áºãººä ýíýõ¿¿ á¿ðýëäýõ¿¿íèéã “íèéò ãèø¿¿í” ãýæ îéëãîíî.

5.2. Ýýëæèò ñîíãóóëèéí äàðàà íèéò ãèø¿¿íèé äºðºâíèé ãóðàâ áóþó 57-îîñ äîîøã¿é ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã õ¿ëýýí çºâøººðñºí òîãòîîëûã Óëñûí Èõ Õóðàë áàòàëñàí áîë Óëñûí Èõ Õóðëûã á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ á¿ðýëäýõ¿¿íòýéä òîîöíî. 5.3. Óëñûí Èõ Õóðëûí òóõàéí á¿ðýí ýðõèéí õóãàöààíä Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿í íàñ áàðñàí, õ¿íäýòãýí ¿çýõ øàëòãààíààð ÷ºëººëºãäñºí, ýñõ¿ë á¿ðýí ýðõèéã íü ò¿äãýëç¿¿ëñýí, ýã¿¿ëýí òàòñàíû óëìààñ îðîí ãàðñàí áîëîâ÷ íºõºí ñîíãóóëü ÿâàãäààã¿é òîõèîëäîëä Óëñûí Èõ Õóðëûí 57-îîñ äîîøã¿é ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõ õ¿÷èíòýé áàéâàë Óëñûí Èõ Õóðëûã á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ á¿ðýëäýõ¿¿íòýéä òîîöíî.

6 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿í

6.1. Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿í /öààøèä “ãèø¿¿í” ãýõ/ áîë òºðèéí ýðõ áàðèõ äýýä áàéãóóëëàãàä ñîíãîãäñîí àðä ò¿ìíèé ýë÷ ìºí áºãººä íèéò èðãýí, óëñûí àøèã ñîíèðõëûã ýðõýìëýí áàðèìòàëíà.

6.2. Ãèø¿¿í “Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿í áè àðä ò¿ìíèéõýý ýë÷èéí õóâüä

íèéò èðãýí, óëñûí àøèã ñîíèðõëûã ýðõýìëýí, òºðèéí õóóëèéã äýýäëýí ñàõèæ, ãèø¿¿íèé ¿¿ðãýý ÷èí øóäàðãààð áèåë¿¿ëýõýý òàíãàðàãëàÿ” õýìýýí òºðèéí ñ¿ëäýíä òàíãàðàã ºðãºíº.

6.3. Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà 4 æèë áàéíà.

6.4. Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõ íü Òºðèéí ñ¿ëäýíä òàíãàðàã ºðãºñíººð ýõýëæ, Óëñûí

Èõ Õóðëûí äàðààãèéí ñîíãóóëèàð øèíý ñîíãîãäñîí ãèø¿¿ä òàíãàðàã ºðãºñíººð äóóñãàâàð áîëíî.

6.5.ͺõºí ñîíãîãäñîí ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà íü îðîí ãàðñàí ãèø¿¿íèé

á¿ðýí ýðõèéí ¿ëäñýí õóãàöààòàé àäèë áàéíà.

6.6. Äîð äóðäñàí òîõèîëäîëä ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõ ýíý õóóëèéí 6.3-ò çààñàí õóãàöààíààñ ºìíº äóóñãàâàð áîëíî:

6.6.1. íàñ áàðñàí; 6.6.2. Ìîíãîë Óëñûí Åðºíõèéëºã÷ººð ñîíãîãäñîí; 6.6.3. ãèø¿¿í ººð àæèëä øèëæèõ áîëîí õ¿íäýòãýí ¿çýõ áóñàä

øàëòãààíààð ÷ºëººëºãäºõ õ¿ñýëòýý ººðºº ãàðãàñíûã Óëñûí Èõ Õóðàë õ¿ëýýí àâñàí; 6.6.4. õ¿íäýýð ºâ÷èëñíèé óëìààñ öààøèä á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ

áîëîìæã¿é áîëñîí òóõàé ýìíýëãèéí ä¿ãíýëò ãàðñàí; 6.6.5. ¯íäñýí õóóëèéí öýö ãèø¿¿íèéã ýã¿¿ëýí òàòàõ ¿íäýñëýëòýé ãýñýí

ä¿ãíýëò ãàðãàñíûã Óëñûí Èõ Õóðàë õ¿ëýýí àâñàí;

2

3

6.6.6. ãèø¿¿í ãýìò õýðýã ¿éëäñýí áîëîõ íü ø¿¿õèéí õ¿÷èí òºãºëäºð øèéòãýõ òîãòîîëîîð áàòëàãäñàí.

6.7. Ýíý õóóëèéí 6.6.3, 6.6.4-ò çààñàí òîõèîëäîëä ãèø¿¿íèéã ÷ºëººëºõ, 6.6.5,

6.6.6-ä çààñàí òîõèîëäîëä ýã¿¿ëýí òàòàõ òîãòîîë ãàðãàõ áºãººä 6.6.1, 6.6.2-ò çààñàí òîõèîëäîëä ãèø¿¿íèéã øóóä îðîí ãàðñàí ãýæ ¿çýæ ýíý òóõàé Óëñûí Èõ Õóðëààñ øèéäâýð ãàðãàõã¿é.

6.8. Ãèø¿¿íèéã ÷ºëººëºõ, ýã¿¿ëýí òàòàõ àñóóäëûã Òºðèéí áàéãóóëàëòûí áàéíãûí

õîðîîíû ñàíàë, ä¿ãíýëòèéã ¿íäýñëýí íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëöýæ õóðàëäààíä îðîëöñîí ãèø¿¿äèéí îëîíõèéí ñàíàëààð, íóóö ñàíàë õóðààëòààð øèéäâýðëýíý.

6.9. Äîð äóðäñàí òîõèîëäîëä ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëíý:

6.9.1. ãýìò ¿éëäëèéíõ íü ÿâöàä, ýñõ¿ë ãýìò õýðãèéí ãàçàðò ýä ìºðèéí áàðèìòòàé íü áàðèâ÷èëæ, óëìààð á¿ðýí ýðõèéã íü ò¿äãýëç¿¿ëýõ òóõàé ñàíàëûã Óëñûí åðºíõèé ïðîêóðîð Óëñûí Èõ Õóðàëä îðóóëñàí;

6.9.2. ãèø¿¿íä õîëáîãäóóëàí ýð¿¿ãèéí õýðýã ¿¿ñãýñýí áºãººä Óëñûí

åðºíõèé ïðîêóðîð ò¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëýõ òóõàé ñàíàëûã Óëñûí Èõ Õóðàëä îðóóëñàí.

6.10. Ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà ãèø¿¿íèéã ýíý õóóëèéí 6.9.1-ä çààñíû äàãóó áàðèâ÷èëñàí áîë ýíý òóõàé Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãàä 3 öàãèéí äîòîð íýí äàðóé ìýäýãäýíý.

6.11. Óëñûí Èõ Õóðàë ÷óóëãàíû ¿åýð ýíý õóóëèéí 6.9.1, 6.9.2-ò çààñàí ñàíàë õ¿ëýýí àâñàí áîë àæëûí 2 ºäðèéí äîòîð ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëýõ ýñýõ àñóóäëûã øèéäâýðëýíý.

6.12. ×óóëãàíû ÷ºëººò öàãò ýíý õóóëèéí 6.9.1, 6.9.2-ò çààñàí ñàíàë õ¿ëýýí àâñàí áîë 24 öàãèéí äîòîð ýýëæèò áóñ ÷óóëãàí çàðëàæ ÷óóëãàíû õóðàëäààí ýõýëñíýýñ õîéø àæëûí 2 ºäðèéí äîòîð ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëýõ ýñýõ àñóóäëûã øèéäâýðëýíý.

6.13. Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëýõ ýñýõ àñóóäëûã Òºðèéí áàéãóóëàëò, Õóóëü ç¿éí áàéíãûí õîðîîäûí áîëîí Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿íèé õàëäàøã¿é áàéäëûí äýä õîðîîíû ñàíàë, ä¿ãíýëòèéã ¿íäýñëýí íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëöýæ õóðàëäààíä îðîëöñîí ãèø¿¿äèéí îëîíõèéí ñàíàëààð, íóóö ñàíàë õóðààëòààð øèéäâýðëýíý.

6.14. Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëýõ øààðäëàãàã¿é ãýñýí øèéäâýðèéã Óëñûí Èõ Õóðàë ãàðãàñàí áîë áàðèâ÷ëàãäñàí ãèø¿¿íèéã íýã öàãèéí äîòîð ñóëëàíà.

6.15. Ãèø¿¿íèéã ýíý õóóëèéí 6.6.3, 6.6.4-ò çààñàí ¿íäýñëýëýýð ÷ºëººëºõ

òàíèëöóóëãûã Óëñûí Èõ Õóðëûí äýä äàðãà, 6.6.5, 6.6.6-ä çààñàí ¿íäýñëýëýýð ýã¿¿ëýí òàòàõ, 6.9.1, 6.9.2-ò çààñàí ¿íäýñëýëýýð á¿ðýí ýðõèéã íü ò¿äãýëç¿¿ëýõ òàíèëöóóëãûã ¯íäñýí õóóëèéí öýöèéí äàðãà, Óëñûí äýýä ø¿¿õèéí Åðºíõèé ø¿¿ã÷, Óëñûí åðºíõèé ïðîêóðîð òóñ òóñ çîõèõ Áàéíãûí õîðîîíû áîëîí íýãäñýí õóðàëäààíä õèéíý.

4

6.16.Áàéíãûí õîðîîíû áîëîí íýãäñýí õóðàëäààí äýýð ãèø¿¿íèéã ÷ºëººëºõ, ýã¿¿ëýí òàòàõ, á¿ðýí ýðõèéã íü ò¿äãýëç¿¿ëýõ àñóóäëûã õýëýëöýõýä ãèø¿¿ä àñóóëò òàâüæ õàðèóëò àâàõ, ¿ã õýëæ áàéð ñóóðèà èëýðõèéëýõ ýðõòýé.

7 äóãààð ç¿éë. Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõ 7.1. Ãèø¿¿í äàðààõü á¿ðýí ýðõòýé:

7.1.1.¿éë àæèëëàãààíäàà íèéò èðãýí, óëñûí àøèã ñîíèðõëûã ýðõýìëýí áàðèìòëàõ;

7.1.2. Áàéíãûí õîðîîíä çààâàë õàðüÿàëàãäàõ; 7.1.3. õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñºë ñàíàà÷ëàõ; 7.1.4. ñàíàà÷èëñàí õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñëèéã

ººðèéí ñàíàëààð òàòàæ àâàõ; 7.1.5. íýãäñýí áîëîí ººðèéí õàðüÿàëàãääàã Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû

õóðàëäààíä òàñëàõ ýðõòýé îðîëöîõ; 7.1.6. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà, äýä äàðãà, Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû

äàðãà, Óëñûí Èõ Õóðëûí ñîíãóóëüò áóñàä óäèðäàõ àëáàí òóøààëä ñîíãîãäîõ, òýäãýýðò ººðèéí íýðýý äýâø¿¿ëýõ;

7.1.7. Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿íä îðîõ, íýã Áàéíãûí

õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿íýýñ ãàð÷ ººð Áàéíãûí õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿íä îðîõ; 7.1.8. Óëñûí Èõ Õóðàë, Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû àæëûí õýñýãò

õ¿ñýëòýýðýý îðæ àæèëëàõ;

7.1.9. õýëýëöýæ áàéãàà àñóóäëûí òàëààð àñóóëò òàâüæ õàðèóëò àâàõ, ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàõ, ñàíàë õóðààëãàõ;

7.1.10. çàð÷ìûí çºð¿¿òýé ñàíàëàà íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëýõ,

ñàíàë õóðààëãàõ; 7.1.11. Óëñûí Èõ Õóðëûí øèéäâýðýýð áàéãóóëàãääàã áàéãóóëëàãûí á¿òýö,

á¿ðýëäýõ¿¿í, ñîíãîãäîõ áóþó òîìèëîãäîõ àëáàí òóøààëòíû òàëààð ¿ã õýëæ áàéð ñóóðèà èëýðõèéëýõ, ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàõ;

7.1.12. Óëñûí Èõ Õóðëààñ ñîíãîãäñîí áóþó òîìèëîãäñîí àëáàí

òóøààëòíû èëòãýë, ñîíñãîë õýëýëö¿¿ëýõ, òýäãýýðèéã ýã¿¿ëýí òàòàõ, îãöðóóëàõ ñàíàë ãàðãàõ;

7.1.13. Åðºíõèé ñàéä, Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í, Óëñûí Èõ Õóðàëä àæëàà

øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã áóñàä áàéãóóëëàãûí äàðãàä àñóóëãà, àñóóëò òàâüæ õàðèóã íü õóóëüä çààñàí õóãàöààíä àâàõ, øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë òóõàéí àñóóäëààð Óëñûí Èõ Õóðëûí øèéäâýðèéí òºñºë ñàíàà÷èëæ õýëýëö¿¿ëýõ; 7.1.14. õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òàëààð èðãýä, áàéãóóëëàãààñ èð¿¿ëñýí ñàíàëûã ñóäëàí ¿çýæ, øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë òºñºë ñàíàà÷ëàõ, øààðäëàãàã¿é áîë ýíý òóõàé õàðèóã áè÷ãýýð ºãºõ;

7.1.15. èðãýä, áàéãóóëëàãààñ èð¿¿ëñýí ºðãºäºë, ãîìäëûã ñóäëàí øèéäâýðëýæ õàðèóã íü øóóä ºãºõ, ýñõ¿ë õàðèóöàí øèéäâýðëýõ ýðõ, ¿¿ðýã á¿õèé áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàíä øèëæ¿¿ëæ ýíý òóõàé õàðèó ìýäýãäýõ;

7.1.16. Óëñûí Èõ Õóðàëä àæëàà øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã

áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààòàé òàíèëöàõ; 7.1.17. õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí áèåëýëòèéí òàëààð

õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòíààñ ìýäýýëýë øààðäàæ àâàõ;

7.1.18. á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõäýý àëü ÷ áàéãóóëëàãàä ÷ºëººòýé íýâòýð÷, õýíòýé ÷ õ¿ëýýãäýëã¿é óóëçàõ, øààðäëàãàòàé àñóóäëààð òàéëáàð àâàõ;

7.1.19. îíöãîé ÷óóëãàí çàðëàñàí áîë äóóäëàãà õ¿ëýýëã¿éãýýð íýí äàðóé õ¿ðýëöýí èðýõ;

7.1.20. òºð, áàéãóóëëàãà, õóâü õ¿íèé õóóëèàð õàìãààëñàí íóóöûã ÷àíä

õàäãàëæ çàäðóóëàõã¿é áàéõ á¿õ àðãà õýìæýý àâàõ;

7.1.21. ºâ÷òýé, ÷ºëººòýé áàéõ, ºâ÷òýé õ¿í àñðàõ, ãàäààä, äîòîîäîä òîìèëîëòîîð àæèëëàõààñ áóñàä òîõèîëäîëä íýãäñýí, Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû õóðàëäààíä òîâëîñîí õóãàöààíä õ¿ðýëöýí èðæ îðîëöîõ;

7.1.22. Óëñûí Èõ Õóðëûí ÷óóëãàíû õóðàëäààíû äýãèéã ñàõèæ àæèëëàõ; 7.1.23. õóóëü, ãèø¿¿íèé ¸ñ ç¿éã ÷àíä ñàõèõ; 7.1.24. ÷óóëãàíû õóðàëäààíä ¿ã õýëýõäýý áóñäûí íýð òºð, àëäàð õ¿íäýä

õàëäàõã¿é áàéõ; 7.1.25. Åðºíõèé ñàéä, Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íýýð òîìèëîãäâîë õàâñðàí

àæèëëàõ; 7.1.26. õºðºíãº, îðëîãûí ìýä¿¿ëãèéã òîãòîîñîí æóðìûí äàãóó ¿íýí çºâ

ãàðãàõ.

7.2. Ýíý õóóëèéí 7.1.15-ä çààñíû äàãóó ãèø¿¿íýýñ øèëæ¿¿ëñýí ºðãºäºë, ãîìäëûã õ¿ëýýí àâñàí áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòàí íü õóóëüä çààñàí õóãàöààíä àñóóäëûã øèéäâýðëýæ õýðõýí øèéäâýðëýñýí òóõàéãàà áè÷ãýýð õàðèó ìýäýãäýõ ¿¿ðýãòýé.

7.3. Ãèø¿¿í ýíý õóóëèéí 7.1.5-ä çààñàí òàñëàõ ýðõèéã äîð äóðäñàí òîõèîëäîëä

ýäëýõã¿é:

7.3.1. ººðèéã íü Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà, äýä äàðãà, Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû äàðãà, Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íýýð ñîíãîõ, òîìèëîõ ñàíàë õóðààëòûí ¿åä; /Ýíý çààëòûã 2006 îíû 7 äóãààð ñàðûí 7-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 7.3.2. Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí ÷óóëãàíû õóðàëäààíû äýãä çààñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä ººðèéíõ íü ¿ë õàðüÿàëàãääàã Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû õóðàëäààí ñàíàë õóðààõ ¿åä;

5

7.3.3. ººðèéíõ íü á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëýõ, ýã¿¿ëýí òàòàõ ýñýõ àñóóäëààð ñàíàë õóðààõ ¿åä; /Ýíý çààëòûã 2006 îíû 7 äóãààð ñàðûí 7-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 7.3.4. ººðèéã íü ãýìò õýðýãò õîëáîãäóóëàí øàëãàõ çºâøººðëèéã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàä ºãºõ àñóóäëààð ñàíàë õóðààõ ¿åä; /Ýíý çààëòûã 2006 îíû 7 äóãààð ñàðûí 7-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 7.3.5. ººðèéã íü ñýæèãòíýýð àëáàäàí ñààòóóëàõ, öàãäàí õîðèõ, ãýð, àëáàí ºðºº, òýýâðèéí õýðýãñýë áîëîí áèåä íü ¿çëýã, íýãæëýã õèéõ, ò¿¿í÷ëýí ººðò íü ø¿¿õèéí æóðìààð çàõèðãààíû øèéòãýë íîãäóóëàõ çºâøººðëèéã ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãàä ºãºõ àñóóäëààð ñàíàë õóðààõ ¿åä; /Ýíý çààëòûã 2006 îíû 7 äóãààð ñàðûí 7-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/ 7.3.6. Çàñãèéí ãàçàðò èòãýë ¿ç¿¿ëýõ, ò¿¿íèéã îãöðóóëàõ àñóóäëààð ñàíàë õóðààõ ¿åä Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íýýð òîìèëîãäñîí Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿í. /Ýíý çààëòûã 2006 îíû 7 äóãààð ñàðûí 7-íû ºäðèéí õóóëèàð õ¿÷èíã¿é áîëñîíä òîîöñîí/

8 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðàë äàõü îëîíõè áà öººíõ

8.1. Ñîíãóóëèéí ä¿íãýýð Óëñûí Èõ Õóðàëä 39 áà ò¿¿íýýñ äýýø ñóóäàë àâñàí íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéã Óëñûí Èõ Õóðàë äàõü îëîíõè (öààøèä “îëîíõè” ãýõ) ãýíý. 8.2. Ñîíãóóëèéí ä¿íãýýð Óëñûí Èõ Õóðàëä 38 áà ò¿¿íýýñ äîîø ñóóäàë àâñàí íàì, ýâñëèéí á¿ëýã, ãèø¿¿íèéã öººíõ (öààøèä “öººíõ” ãýõ) ãýíý.

8.3. Óëñûí Èõ Õóðàë äàõü îëîíõè, öººíõèéí àâñàí ñóóäëûã çºâõºí òóõàéí íàì, ýâñëýýñ íýð äýâøèí ñîíãîãäñîí ãèø¿¿äèéí òîîãîîð òîäîðõîéëîõ áºãººä ¿¿íä áèå äààí íýð äýâøèæ ñîíãîãäñîí ãèø¿¿íèéã îðóóëæ òîîöîõã¿é.

9 ä¿ãýýð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûã ñîíãîõ

9.1. Ýíý õóóëèéí 8.1-ä çààñàí íàì, ýâñýë Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí ñîíãóóëüä íýð äýâø¿¿ëíý. 9.2. Àëü ÷ íàì, ýâñýë ýíý õóóëèéí 8.1-ä çààñàí ñóóäàë àâààã¿é áîë õàìãèéí îëîí ñóóäàë àâñàí íàì, ýâñýë íü áóñàä íàì, ýâñýëòýé çºâøèëöºí Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãàä íýð äýâø¿¿ëíý.

9.3. Ýíý õóóëèéí 9.1, 9.2-ò çààñíû äàãóó íýð äýâøèã÷èéã õîëáîãäîõ Áàéíãûí õîðîî, ò¿¿í÷ëýí øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë íàì, ýâñëèéí á¿ëã¿¿ä õóðàëäààíààðàà õýëýëöýæ ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàíà.

9.4. Ýíý õóóëèéí 9.3-ò çààñíû äàãóó ãàðãàñàí ñàíàë, ä¿ãíýëòèéã íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëöýæ ñàíàë õóðààëòûã èëýýð ÿâóóëíà.

6

7

9.5. Íýð äýâøèã÷ ýíý õóóëèéí 9.4-ò çààñíû äàãóó ÿâóóëñàí ñàíàë õóðààëòààð õóðàëäààíä îðîëöñîí ãèø¿¿äèéí îëîíõèéí äýìæëýã àâñàí áîë ò¿¿íèéã Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãààð ñîíãîãäñîíä òîîöîæ òîãòîîë áàòàëíà.

9.6. Íýð äýâøèã÷ íýãäñýí õóðàëäààíä îðîëöñîí ãèø¿¿äèéí îëîíõèéí äýìæëýã

àâ÷ ÷àäààã¿é áîë ººð õ¿íèé íýðèéã äýâø¿¿ëæ ýíý ç¿éëä çààñíû äàãóó ñîíãîíî. 9.7. Ãèø¿¿ä Áàéíãûí õîðîî, íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí áîëîí íýãäñýí õóðàëäààí

äýýð íýð äýâøèã÷èä àñóóëò òàâüæ õàðèóëò àâàõ, ¿ã õýëæ áàéð ñóóðèà èëýðõèéëýõ ýðõòýé.

10 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà,

ò¿¿íèéã õóãàöààíààñ íü ºìíº ÷ºëººëºõ, îãöðóóëàõ 10.1. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà äºðâºí æèë áàéíà. 10.2. Äîð äóðäñàí òîõèîëäîëä Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí á¿ðýí ýðõ ýíý õóóëèéí 10.1-ä çààñàí õóãàöààíààñ ºìíº äóóñãàâàð áîëíî: 10.2.1. íàñ áàðñàí; 10.2.2. ººð àæèëä øèëæèõ áîëîí áóñàä øàëòãààíààð ÷ºëººëºãäºõ õ¿ñýëòýý ººðºº ãàðãàñíûã Óëñûí Èõ Õóðàë õ¿ëýýí àâñàí; 10.2.3. õ¿íäýýð ºâ÷èëñíèé óëìààñ öààøèä ¿¿ðýãò àæëàà ã¿éöýòãýõ áîëîìæã¿é áîëñîí òóõàé ýìíýëãèéí ä¿ãíýëò ãàðñàí; 10.2.4. ¯íäñýí õóóëèéí öýö Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûã îãöðóóëàõ ¿íäýñëýëòýé ãýñýí ä¿ãíýëò ãàðãàñíûã Óëñûí Èõ Õóðàë õ¿ëýýí àâñàí; 10.2.5. ãýìò õýðýã ¿éëäñýí áîëîõ íü ø¿¿õèéí õ¿÷èí òºãºëäºð øèéòãýõ òîãòîîëîîð áàòëàãäñàí. 10.3. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûã ÷ºëººëºõ, îãöðóóëàõ àñóóäëûã Òºðèéí áàéãóóëàëòûí áàéíãûí õîðîîíû ñàíàë, ä¿ãíýëòèéã ¿íäýñëýí íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëöýæ õóðàëäààíä îðîëöñîí ãèø¿¿äèéí îëîíõèéí ñàíàëààð, íóóö ñàíàë õóðààëòààð øèéäâýðëýíý. 10.4. Ýíý õóóëèéí 10.2.2, 10.2.3-ò çààñàí òîõèîëäîëä Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûã ÷ºëººëºõ, 10.2.4, 10.2.5-ä çààñàí òîõèîëäîëä îãöðóóëàõ òóõàé òîãòîîë áàòàëíà. 10.5. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûã ÷ºëººëºõ, îãöðóóëàõ àñóóäëûã íàì, ýâñëèéí á¿ëýã õóðàëäààíààðàà õýëýëöýæ ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàí íýãäñýí õóðàëäààíä òàíèëöóóëæ áîëíî.

10.6. Ãèø¿¿ä Áàéíãûí õîðîî, íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí áîëîí íýãäñýí õóðàëäààí

äýýð Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûã ÷ºëººëºõ, îãöðóóëàõ àñóóäàëòàé õîëáîãäóóëàí àñóóëò òàâüæ õàðèóëò àâàõ, ¿ã õýëæ áàéð ñóóðèà èëýðõèéëýõ ýðõòýé.

10.7. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûã ÷ºëººëºõ, îãöðóóëàõ àñóóäëûã õýëýëöýõ íýãäñýí

õóðàëäààíûã îëîíõèéí áóþó õàìãèéí îëîí ñóóäàë àâñàí íàì, ýâñëèéí á¿ëãýýñ íýð äýâøèæ ñîíãîãäñîí äýä äàðãà äàðãàëíà.

8

11 ä¿ãýýð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí á¿ðýí ýðõ 11.1. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà íü ãèø¿¿íä õóóëü òîãòîîìæîîð îëãîñîí á¿ðýí ýðõýýñ ãàäíà äàðààõü á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 11.1.1. Óëñûí Èõ Õóðëûí ¿éë àæèëëàãààíä ¯íäñýí õóóëü, áóñàä õóóëèéã ñàõèí áèåë¿¿ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ; 11.1.2. ýýëæèò, ýýëæèò áóñ ÷óóëãàí, õ¿íäýòãýëèéí õóðàëäààí çàðëàõ, áýëòãýëèéã õàíãàõ; 11.1.3. íàì, ýâñëèéí á¿ëýã, Áàéíãûí õîðîîäûí ñàíàëûã õàðãàëçàí ÷óóëãàíààð õýëýëöýõ àñóóäëûí äàðààëàë òîãòîîõ; 11.1.4. Åðºíõèéëºã÷, Çàñãèéí ãàçàðòàé Óëñûí Èõ Õóðëûã òºëººëºí õàðèëöàõ; 11.1.5. Çàñãèéí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãààíä Óëñûí Èõ Õóðëààñ òàâèõ õÿíàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ; 11.1.6. Óëñûí Èõ Õóðàëä àæëàà øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààã óÿëäóóëàí çîõèöóóëàõ, òýäãýýðèéí ¿éë àæèëëàãààíä Óëñûí Èõ Õóðëààñ òàâèõ õÿíàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ; 11.1.7. Óëñûí Èõ Õóðëûí òºñâèéí òóõàéä òºñâèéí åðºíõèéëºí çàõèðàã÷èä õóóëèàð îëãîñîí á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëýõ; 11.1.8. Óëñûí Èõ Õóðëûã ãàäààä, äîòîîäîä òºëººëºõ; 11.1.9. Óëñûí Èõ Õóðëûí ãàäààä õàðèëöààíû àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ; 11.1.10. á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõýä íü ãèø¿¿äýä á¿õ òàëûí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ, òýäãýýðèéã òºðèéí äýýä øàãíàëä òîäîðõîéëîõ; 11.1.11. ãèø¿¿ä áîëîí Óëñûí Èõ Õóðàëä àæëàà øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã áàéãóóëëàãûí äàðãàä ãàäààä, äîòîîä òîìèëîëò îëãîõ æóðàì áàòàëæ ìºðä¿¿ëýõ; 11.1.12. Óëñûí Èõ Õóðëûí Òàìãûí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëýí óäèðäàõ;

11.1.13. õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñºë áîëîâñðóóëàõ ¿¿ðýã á¿õèé Çàñãèéí ãàçðûí àæëûí õýñýãò ãèø¿¿äèéã îðîëöóóëàõ àñóóäëûã íàì, ýâñëèéí á¿ëýã, Áàéíãûí õîðîîíû ñàíàëûã õàðãàëçàí øèéäâýðëýõ; 11.1.14. ýíý õóóëèéí 11.1.5, 11.1.6-ä çààñàí õÿíàëò øàëãàëòûí àæëûí õýñãèéí á¿ðýëäýõ¿¿í, øàëãàëòûí óäèðäàìæèéã áàòëàõ, õýðýãæèëòèéã çîõèîí áàéãóóëàõàä á¿õ òàëûí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ;

11.1.15. õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñºë, áîäëîãûí áàðèìò áè÷èã áîëîâñðóóëàõ ¿¿ðýã á¿õèé àæëûí õýñýã áàéãóóëàõ;

9

11.1.16. õóóëüä çààñàí áîë Óëñûí Èõ Õóðàëä àæëàà øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã áàéãóóëëàãûí äàðãà, äýä äàðãûã òîìèëîõ ñàíàë ãàðãàæ Áàéíãûí õîðîîíû áîëîí íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëýõ;

11.1.17. õóóëü ñàíàà÷ëàã÷ààñ ºðãºí ìýä¿¿ëñýí õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí

áóñàä øèéäâýðèéí òºñëèéã Áàéíãûí õîðîîäîä õàðüÿàëëààð íü õóâààðèëàõ;

11.1.18. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí çºâëºõ¿¿äèéã àæèëä òîìèëîõ, ÷ºëººëºõ øèéäâýð ãàðãàõ; 11.1.19. ãèø¿¿äèéí àæèëëàõ íºõöºë, àõóé õàíãàìæòàé õîëáîîòîé àñóóäëûã çîõèöóóëàõ;

11.1.20. õóóëüä çààñàí áóñàä á¿ðýí ýðõ. 11.2. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà ýíý õóóëèéí 11.1-ä çààñàí ýðõ õýìæýýíèé

àñóóäëààð çàõèðàìæ ãàðãàíà. 11.3. Íàì, ýâñëèéí á¿ëýã, Áàéíãûí õîðîîäûí ¿éë àæèëëàãàà, Óëñûí Èõ Õóðëûí

õÿíàëò øàëãàëòûí àæëûã óÿëäóóëàí çîõèöóóëàõ, ýýëæèò áîëîí ýýëæèò áóñ ÷óóëãàíààð õýëýëöýõ àñóóäëûí äàðààëàë òîãòîîõ, òóõàéí äîëîî õîíîãò ÷óóëãàíû õóðàëäààíààð õýëýëöýõ àñóóäëûí òîâ, äàðààëëûã áàòëàõ, Óëñûí Èõ Õóðëûí òºñâèéí òºñëèéí òàëààð ñàíàë îðóóëàõ, Óëñûí Èõ Õóðëûí äîòîîä ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäîëòîé áóñàä àñóóäëûã çºâøèëöºõ ÷èã ¿¿ðýã á¿õèé Ǻâëºë /öààøèä “Çºâëºë” ãýõ/ Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí äýðãýä àæèëëàíà.

11.4. Ýíý õóóëèéí 11.3-ò çààñàí Ǻâëºëèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä Óëñûí Èõ Õóðëûí äýä

äàðãà, íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí àõëàã÷, Óëñûí Èõ Õóðàëä ñóóäàë á¿õèé íàìûí äàðãà - Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿í, Áàéíãûí, ò¿ð õîðîîäûí äàðãà îðíî.

11.5. Ǻâëºëèéí á¿ðýëäýõ¿¿í, àæèëëàõ æóðìûã Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà

áàòàëíà. 11.6. Ǻâëºëººñ áàòàëñàí ÷óóëãàíû õóðàëäààíû òîâ, õýëýëöýõ àñóóäëûí

÷èãëýëèéã íàì, ýâñëèéí á¿ëýã, Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîä, àæëûí õýñýã äàãàæ ìºðäºõ ¿¿ðýãòýé.

11.7.Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà íü á¿ðýí ýðõèéíõýý õóãàöàà äóóññàíààñ ýõëýí

íýãýí á¿ðýí ýðõèéí áóþó 4 æèëèéí õóãàöààíä ñóóäëûí àâòîìàøèí áîëîí õîëáîîãîîð ¿éë÷ë¿¿ëæ, òºðèéí òóñãàé õàìãààëàëòàä áàéõ áºãººä ýíý òàëààð òóñãàéëàí øèéäâýð ãàðãàõã¿é. /Ýíý õýñãèéã 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 13-íû ºäðèéí õóóëèàð íýìñýí/

12 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí äýä äàðãà, ò¿¿íèé ÷èã ¿¿ðýã

12.1. Óëñûí Èõ Õóðëûí òóõàéí ñîíãóóëèéí ä¿íä áèé áîëñîí íàì, ýâñëèéí á¿ëýã

òóñ á¿ðýýñ Óëñûí Èõ Õóðëûí äýä äàðãûã ñîíãîíî. 12.2. Óëñûí Èõ Õóðëûí äýä äàðãûã ýíý õóóëèéí 9.3-9.5-ä çààñàí æóðìûí äàãóó

ñîíãîæ, 10.2.2, 10.2.3-ò çààñàí ¿íäýñëýëýýð ÷ºëººëæ, 10.2.4, 10.2.5-ä çààñàí ¿íäýñëýëýýð îãöðóóëíà.

10

12.3. Ýíý õóóëèéí 26.4-ò çààñíààð íàì, ýâñëèéí á¿ëýã òàðñàí áîë òóõàéí

á¿ëãýýñ ñîíãîãäñîí äýä äàðãûã ÷ºëººëæ Óëñûí Èõ Õóðàë òîãòîîë áàòàëíà. 12.4. Óëñûí Èõ Õóðëûí äýä äàðãà äàðààõü ÷èã ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 12.4.1. Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîî, íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí ¿éë àæèëëàãààã

óÿëäóóëàí çîõèöóóëàõ; 12.4.2. Áàéíãûí õîðîîíû áîëîí íýãäñýí õóðàëäààíû èðö á¿ðä¿¿ëýõ

àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

12.4.3. Óëñûí Èõ Õóðëûí ¿éë àæèëëàãààíû äýã, ãèø¿¿íèé ¸ñ ç¿éí õýì õýìæýýíèé õýðýãæèëòýä õÿíàëò òàâèõ;

12.4.4. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãààñ äààëãàñàí áóñàä ÷èã ¿¿ðýã; 12.4.5. õóóëü òîãòîîìæèä çààñàí áóñàä ÷èã ¿¿ðýã.

12.5. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí ò¿ð ýçã¿éä ò¿¿íèé äààëãàñíààð äýä äàðãà

¿¿ðãèéã íü õýðýãæ¿¿ëíý.

ÃÓÐÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

Óëñûí Èõ Õóðëûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òýö 13 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí ¿íäñýí õýëáýð 13.1. Óëñûí Èõ Õóðàë á¿ðýí ýðõýý ÷óóëãàí, Áàéíãûí áîëîí äýä, ò¿ð õîðîî,

íàìûí á¿ëýã, çîõèîí áàéãóóëàëòûí áóñàä õýëáýðýýð õýðýãæ¿¿ëíý. 13.2. Óëñûí Èõ Õóðëûí ¿éë àæèëëàãààíû çîõèîí áàéãóóëàëòûí ¿íäñýí õýëáýð

íü ÷óóëãàí áàéíà. 13.3. ×óóëãàí íü íýãäñýí õóðàëäààí, Áàéíãûí õîðîîäûí äàãíàñàí áóþó

õàìòàðñàí, ò¿¿í÷ëýí íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí õóðàëäààíààñ òóñ òóñ á¿ðäýíý. 13.4. Õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë ýíý õóóëèéí 13.3-ò çààñàí õóðàëäààíä òóñ

á¿ðèéíõ íü á¿ðýëäýõ¿¿íä õàìðàãääàã íèéò ãèø¿¿íèé îëîíõè íü õ¿ðýëöýí èðñýí áîë õ¿÷èíòýéä òîîöíî.

13.5. Ýíý õóóëèéí 13.4-ò çààñàí èðöèéã ýýëæèò, ýýëæèò áóñ, îíöãîé ÷óóëãàíû íýýëò, ýíý õóóëèéí 13.3-ò çààñàí õóðàëäààí ýõëýõýä áîëîí ñàíàë õóðààõàä çààâàë á¿ðä¿¿ëñýí áàéâàë çîõèíî.

13.6. Íýãäñýí õóðàëäààíûã ÷óóëãàíû õóãàöààíä äîëîî õîíîã á¿ðèéí Ï¿ðýâ,

Áààñàí ãàðèãò, øààðäëàãàòàé áîë íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí õóðàëäàõ õóâààðüò ºäðººñ áóñàä àæëûí ºäð¿¿äýä çîõèîí áàéãóóëæ áîëíî.

14 ä¿ãýýð ç¿éë. Àíõäóãààð ÷óóëãàí

11

14.1. Àíõäóãààð ÷óóëãàíûã ýýëæèò ñîíãóóëèéí ñàíàë õóðààëò ÿâóóëñàí ºäðººñ õîéø 30 õîíîãèéí äîòîð Åðºíõèéëºã÷ çàðëèãààð òîâëîí çàðëàæ õóðàëäóóëíà.

14.2. Åðºíõèéëºã÷ ýíý õóóëèéí 14.1-ä çààñíû äàãóó çàðëèã ãàðãàõäàà àíõäóãààð

÷óóëãàí íýýõ ºäðèéã Óëñûí Èõ Õóðàëä ñóóäàë àâñàí íàìóóäòàé çºâøèëöñºí áàéíà. 14.3. Àíõäóãààð ÷óóëãàíààð äàðààõü àñóóäëûã õýëýëöýí øèéäâýðëýíý: 14.3.1. øèíýýð ñîíãîãäñîí ãèø¿¿äèéí á¿ðýí ýðõèéã õ¿ëýýí çºâøººðºõ; 14.3.2. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà, äýä äàðãûã ñîíãîõ; 14.3.3. Áàéíãûí áîëîí äýä õîðîîäûí á¿ðýëäýõ¿¿íèéã áàòàëæ òýäãýýðèéí

äàðãà íàðûã ñîíãîõ; 14.3.4. Åðºíõèé ñàéäûã òîìèëîõ; 14.3.5. Çàñãèéí ãàçðûí á¿òýö, á¿ðýëäýõ¿¿íèé òóõàé õóóëü õýëýëöýí

áàòëàõ; 14.3.6. Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿äèéã òîìèëîõ. 14.4. Àíõäóãààð ÷óóëãàíààð çîõèîí áàéãóóëàëòûí áóñàä àñóóäëûã õýëýëöýí

øèéäâýðëýæ áîëíî. 15 äóãààð ç¿éë. Ýýëæèò ÷óóëãàí 15.1. Ýýëæèò ÷óóëãàí õàãàñ æèë òóòàì íýã óäàà 50-èàñ äîîøã¿é àæëûí ºäºð

õóðàëäàõ áºãººä íàìðûí ÷óóëãàíûã 10 äóãààð ñàðûí 1-íèé, õàâðûí ÷óóëãàíûã 4 ä¿ãýýð ñàðûí 5-íû ºäºð, õýðýâ äýýðõ ºäð¿¿ä àìðàëò, áàÿð ¸ñëîëûí ºäºðòýé äàâõàöâàë àæëûí äàðààãèéí ºäºð òóñ òóñ íýýíý.

15.2. Ýýëæèò ÷óóëãàíààð õýëýëöýõ àñóóäëûã Óëñûí Èõ Õóðàë óðüä÷èëàí

õýëýëöýæ òîãòîîë ãàðãàõ áºãººä ýýëæèò ÷óóëãàí ýõëýõýýñ 7-îîñ äîîøã¿é õîíîãèéí ºìíº Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà ýýëæèò ÷óóëãàíààð õýëýëöýõ àñóóäëûí äàðààëëûã òîãòîîæ çàõèðàìæ ãàðãàíà.

15.3. Ýýëæèò ÷óóëãàíûã íýýæ Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà ¿ã õýëíý. 16 äóãààð ç¿éë. Ýýëæèò áóñ ÷óóëãàí 16.1. Ýýëæèò ÷óóëãàíû ÷ºëººò öàãò ýýëæèò áóñ ÷óóëãàí çàðëàí õóðàëäóóëæ

áîëíî. 16.2. Ýýëæèò áóñ ÷óóëãàíûã íèéò ãèø¿¿íèé ãóðàâíû íýãýýñ äýýøõèéí

øààðäñàíààð, ýñõ¿ë Åðºíõèéëºã÷, Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí ñàíàà÷èëãààð õóðàëäóóëíà.

16.3. Åðºíõèéëºã÷ áîëîí Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿ä íü ýýëæèò áóñ ÷óóëãàí

õóðàëäóóëàõ ñàíàë, õýëýëöýõ àñóóäëûã Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãàä ºðãºí ìýä¿¿ëíý. 16.4. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà ýýëæèò áóñ ÷óóëãàíû õýëýëöýõ àñóóäàë, õóðàëäàõ

ºäºð, öàãèéã òîâëîí çàõèðàìæ ãàðãàíà.

12

16.5. Ýýëæèò áóñ ÷óóëãàíààð çºâõºí Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí çàõèðàìæèä çààñàí áîëîí ò¿¿íòýé øóóä õîëáîîòîé àñóóäëûã õýëýëöýíý.

17 äóãààð ç¿éë. Îíöãîé ÷óóëãàí 17.1. Ýýëæèò ÷óóëãàíû ÷ºëººò öàãò Åðºíõèéëºã÷ îíö áîëîí äàéíû áàéäàë

çàðëàâàë ò¿¿íýýñ õîéø 72 öàãèéí äîòîð Óëñûí Èõ Õóðëûí îíöãîé ÷óóëãàí õóðàëäàõ áºãººä ãèø¿¿ä çàð õ¿ëýýëã¿éãýýð õóðàëäààíä õ¿ðýëöýí èðíý.

17.2. Îíö áîëîí äàéíû áàéäàë çàðëàñàí Åðºíõèéëºã÷èéí çàðëèãèéã îíöãîé

÷óóëãàíààð õýëýëöýæ çàðëèã ãàðñàí ºäðººñ õîéø 7 õîíîãèéí äîòîð áàòëàõ áóþó õ¿÷èíã¿é áîëãîíî.

17.3. Îíöãîé ÷óóëãàí Åðºíõèéëºã÷èéí çàðëèãèéã áàòàëñàí áîë óã çàðëèãèéã

õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîîòîé áóñàä àñóóäëûã îíöãîé ÷óóëãàíààð õýëýëöýæ øèéäâýðëýíý.

17.4. Óëñûí Èõ Õóðëûí ýýëæèò áîëîí ýýëæèò áóñ ÷óóëãàí õóðàëäàæ áàéõ ¿åä îíö áîëîí äàéíû áàéäàë çàðëàõ îíöãîé íºõöºë ¿¿ñâýë òóõàéí ÷óóëãàíààð õýëýëöýõ àëèâàà àñóóäëûí äàðààëëûã ¿ë õàðãàëçàí îíö áîëîí äàéíû áàéäàë çàðëàõ òóõàé àñóóäëûã ýõíèé ýýëæèíä õýëýëöýí øèéäâýðëýíý.

18 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí õ¿íäýòãýëèéí õóðàëäààí 18.1. Ìîíãîë Óëñûí ò¿¿õ, òóñãààð òîãòíîë, á¿ðýí ýðõò áàéäàëòàé ñàëøã¿é

õîëáîîòîé ò¿¿õýí îé, ¿éë ÿâäëûã òýìäýãëýõ, ò¿¿í÷ëýí ãàäààä óëñûí ºíäºð äýýä çî÷èí íýãäñýí õóðàëäààíä ¿ã õýëýõ áîë õ¿íäýòãýëèéí õóðàëäààí çàðëàí õóðàëäóóëæ áîëíî.

18.2. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà õ¿íäýòãýëèéí õóðàëäààí õóðàëäóóëàõ òóõàé

çàõèðàìæ ãàðãàíà. 19 ä¿ãýýð ç¿éë. Áàéíãûí õîðîî 19.1. Áàéíãûí õîðîî íü õóóëü ñàíàà÷ëàã÷ààñ ºðãºí ìýä¿¿ëñýí õóóëü, Óëñûí Èõ

Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñëèéã óðüä÷èëàí õýëýëöýæ ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàí íýãäñýí õóðàëäààíä õýëýëö¿¿ëýõ, ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíä òºðèéí áîäëîãî, Óëñûí Èõ Õóðëûí ¿éë àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ ñàíàë áîëîâñðóóëàõ, Óëñûí Èõ Õóðëûí õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ ÷èã ¿¿ðýãòýéãýýð àæèëëàíà.

19.2. Áàéíãûí õîðîî òóñ òóñûí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíä äàðààõü íèéòëýã á¿ðýí ýðõèéã õýðýãæ¿¿ëíý:

19.2.1. Óëñûí Èõ Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëñýí õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñëèéí òàëààð ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàõ;

19.2.2. íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëöýõ òîäîðõîé àñóóäëààð ñàíàë,

ä¿ãíýëò ãàðãàõ; 19.2.3. Óëñûí Èõ Õóðëûí õÿíàí øàëãàõ ÷èã ¿¿ðýãòýé õîëáîãäñîí

àñóóäëààð ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàõ;

13

19.2.4. Óëñûí Èõ Õóðëûí äààëãàñíààð, ýñõ¿ë ººðèéí ñàíàà÷èëãààð Ìîíãîë Óëñûí Çàñãèéí ãàçàð /öààøèä “Çàñãèéí ãàçàð” ãýõ/-ò ñàíàë îðóóëàõ, õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýð áèåë¿¿ëýõèéã øààðäàõ;

19.2.5. õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí áèåëýëò, Óëñûí Èõ

Õóðàëä àæëàà øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä òàâèõ õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ;

19.2.6. Çàñãèéí ãàçàð, ò¿¿íèé ãèø¿¿í, Óëñûí Èõ Õóðëààñ áàéãóóëäàã

áóñàä áàéãóóëëàãà, òýäãýýðèéí óäèðäëàãûí òàéëàí, ìýäýýëëèéã ñîíñîæ õýëýëöýõ, òýäíèéã òîìèëîõ, ñîíãîõ, ÷ºëººëºõ, îãöðóóëàõ òóõàé ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàõ;

19.2.7. ÷óóëãàíààð õýëýëöýõ àñóóäëààð áîëîí õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí

áóñàä øèéäâýðèéí áèåëýëòèéí òàëààð ñóäàëãàà, òàéëàí, ìýäýý, ñàíàë, ä¿ãíýëò çýðýã áàðèìò ìàòåðèàëûã õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòíààñ ãàðãóóëàí àâàõ, òýäíèé ìýäýýëëèéã ñîíñîõ;

19.2.8. Óëñûí Èõ Õóðëûí õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð äàãíàñàí

áîëîí õîëèìîã á¿ðýëäýõ¿¿íòýé øàëãàëòûí àæëûí õýñýã áàéãóóëæ àæèëëóóëàõ; 19.2.9. õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñëèéí òàëààð

ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàõàä òóñëàëöàà àâàõ, ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãà áîëîí îëîí íèéòýýñ ñàíàë àâàõ çîðèëãîîð øèíæýý÷, ìýðãýæèëòíýýñ á¿ðäñýí àæëûí õýñýã áàéãóóëæ àæèëëóóëàõ;

19.2.10. Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõýä õàìààðàõ àñóóäëààð ãèø¿¿ä

áîëîí Áàéíãûí õîðîîíä èð¿¿ëñýí ºðãºäºë, ãîìäëûí øèéäâýðëýëòèéí áàéäëûã õóðàëäààíààðàà õýëýëöýõ;

19.2.11. Óëñûí Èõ Õóðàëä àæëàà øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã

áàéãóóëëàãûí ãàðãàñàí ýðõ ç¿éí àêòûã õÿíàæ, õóóëü çºð÷ñºí øèéäâýðèéã õ¿÷èíã¿é áîëãóóëàõ àðãà õýìæýý àâàõ.

19.3. Áàéíãûí õîðîîã òºðèéí áîäëîãûí ñàëáàð, ÷èãëýëýýð ãèø¿¿äèéí

á¿ðýëäýõ¿¿íòýéãýýð áàéãóóëàõ áºãººä äàðààõü Áàéíãûí õîðîîäòîé áàéíà: 19.3.1. Àþóëã¿é áàéäàë, ãàäààä áîäëîãûí; 19.3.2. Áàéãàëü îð÷èí, õ¿íñ, õºäºº àæ àõóéí; 19.3.3. Íèéãìèéí áîäëîãî, áîëîâñðîë, ñî¸ë, øèíæëýõ óõààíû; 19.3.4. Òºðèéí áàéãóóëàëòûí; 19.3.5. Òºñâèéí; 19.3.6. Õóóëü ç¿éí; 19.3.7. Ýäèéí çàñãèéí.

20 äóãààð ç¿éë. Áàéíãûí õîðîîäûí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýý Áàéíãûí õîðîîä á¿ðýí ýðõýý äàðààõü ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíä õýðýãæ¿¿ëíý: 20.1. Àþóëã¿é áàéäàë, ãàäààä áîäëîãûí áàéíãûí õîðîî: 20.1.1. Ìîíãîë Óëñûí ¿íäýñíèé àþóëã¿é áàéäàë;

14

20.1.2. Ìîíãîë Óëñûí áàòëàí õàìãààëàõ, çýâñýãò õ¿÷èí; 20.1.3. òºðèéí íóóöûí õàäãàëàëò, õàìãààëàëò; 20.1.4. ãàäààä áîäëîãî; 20.1.5. ãàäààä óëñ, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãàä ñóóõ á¿ðýí ýðõò

òºëººëºã÷èéí ãàçðûí òýðã¿¿íèéã òîìèëîõ àñóóäàë; 20.1.6. Ìîíãîë Óëñûí îëîí óëñûí ãýðýý, Ìîíãîë Óëñ îëîí óëñûí

áàéãóóëëàãàä ýëñýõ òóõàé àñóóäàë. 20.2. Áàéãàëü îð÷èí, õ¿íñ, õºäºº àæ àõóéí áàéíãûí õîðîî: 20.2.1. ãàçàð òàðèàëàí, ¿ðèéí àæ àõóé, õ¿íñíèé ¿éëäâýðëýëèéí áîäëîãî; 20.2.2. õ¿íñ, õºäºº àæ àõóéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé õÿíàëò, òýäãýýðèéí àþóëã¿é

áàéäàë; 20.2.3. õºäººãèéí õºãæëèéí áîäëîãî; 20.2.4. õºäººã õºãæ¿¿ëýõ áîäëîãîòîé õîëáîîòîéãîîð õýðýãæèõ ãàäààä

îðíû áîëîí îëîí óëñûí áàéãóóëëàãûí çýýë òóñëàìæèéí àñóóäàë; 20.2.5. ìàë àæ àõóéí áîäëîãî; 20.2.6. ìàëûí äààòãàë áîëîí ìàëûí óäìûí ñàí, ýð¿¿ë ìýíäèéã

õàìãààëàõ; 20.2.7. ãàçàð, ò¿¿íèé õýâëèé, îé, óñ, àìüòàí, óðãàìàë, àãààð ìàíäàë

áîëîí áàéãàëèéí áóñàä áàÿëàã; 20.2.8. óëñûí òóñãàé õàìãààëàëòòàé ãàçàð, áýë÷ýýð, òàðèàëàíãèéí ãàçàð; 20.2.9. ãåîëîãè, óóë óóðõàéí õîëáîãäîëòîé ýðýë, õàéãóóë, àøèãëàëòûí

àæèëä òàâèõ áàéãàëü îð÷íû õÿíàëò; 20.2.10. àãààðûí áîõèðäîë, õîðò áîäèñ, áàéãàëü îð÷íû àñóóäàë; 20.2.11. öàöðàãèéí õàìãààëàëò, àþóëã¿é áàéäëûí áîëîí öàã óóð, îð÷íû

õÿíàëòûí àñóóäàë; 20.2.12. óñíû áîäëîãî, íººö, óñíû áîõèðäîë; 20.2.13. õîã õàÿãäàë, äàõèí áîëîâñðóóëàëò; 20.2.14. áàéãàëü îð÷íû áîäëîãî; 20.2.15. áàéãàëü îð÷íû ñóäàëãàà, õºãæèë; 20.2.16. àí àãíóóð. 20.3. Íèéãìèéí áîäëîãî, áîëîâñðîë, ñî¸ë, øèíæëýõ óõààíû áàéíãûí

õîðîî: 20.3.1. õ¿í àìûí áîäëîãî; 20.3.2. õ¿í àìûí ýð¿¿ë ìýíä; 20.3.3. íèéãìèéí õàìãààëëûí áîäëîãî; 20.3.4. íèéòèéí áèåèéí òàìèð, ñïîðòûí òàëààðõè áîäëîãî; 20.3.5.õºäºëìºð ýðõëýëò, õºäºëìºðèéí õàðèëöàà, õºäºëìºð õàìãààëàë; 20.3.6. áîëîâñðîë;

15

20.3.7. ñî¸ë, óðëàã; 20.3.8. øèíæëýõ óõààí; 20.3.9. àðä ò¿ìíèé ò¿¿õ, ñî¸ë, îþóíû ºâèéã õàìãààëàõ, ñýðãýýõ áîäëîãî; 20.3.10. ìîíãîë õýë, áè÷èã, ¿íäýñòíèé öººíõèéí õýë, áè÷èã, ñî¸ë, óðëàã,

¸ñ çàíøëûí òàëààð òºðººñ áàðèìòëàõ áîäëîãî. 20.4. Òºðèéí áàéãóóëàëòûí áàéíãûí õîðîî: 20.4.1. òºðèéí ýðõ áàðèõ äýýä áîëîí ã¿éöýòãýõ äýýä áàéãóóëëàãà,

Åðºíõèéëºã÷èéí àñóóäàë; 20.4.2. Óëñûí Èõ Õóðàë, Åðºíõèéëºã÷, àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí

èðãýäèéí Һ뺺ëºã÷äèéí Õóðëûí ñîíãóóëü; 20.4.3. Ìîíãîë Óëñûí çàñàã çàõèðãàà, íóòàã äýâñãýðèéí íýãæ, ò¿¿íèé

óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëò, ¿éë àæèëëàãàà, õèëèéí öýñ; 20.4.4. òºðèéí àëáà; 20.4.5. òºðèéí áýëãý òýìäýã, òºðèéí äóóëàë; 20.4.6. àðä íèéòèéí ñàíàë àñóóëãà; 20.4.7. òºð, ñ¿ì õèéäèéí õàðèëöàà;

20.4 8. õýâëýë ìýäýýëëèéí õàðààò áóñ áàéäàë; 20.4.9. òºðèéí áàéãóóëëàãà, óëñ òºðèéí íàì; 20.4.10. ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéí àñóóäàë; 20.4.11. ãèø¿¿íèé ¸ñ ç¿é; 20.4.12. ãèø¿¿íèé õºäºëìºð, àõóéí àñóóäàë; 20.4.13. Óëñûí Èõ Õóðàë, ãèø¿¿íèé òºñâèéí òºëºâëºëò, ã¿éöýòãýëèéí

õÿíàëò; 20.4.14. ãèø¿¿íèé õºðºíãº, îðëîãûí ìýä¿¿ëýã; 20.4.15. ÷óóëãàíû õóðàëäààíû äýãèéí àñóóäàë. 20.5. Òºñâèéí áàéíãûí õîðîî: 20.5.1. óëñûí íýãäñýí òºñºâ, ò¿¿íèé ã¿éöýòãýë, õÿíàëò; 20.5.2. òºðèéí ñàíõ¿¿, çýýëèéí áîëîí òàòâàðûí áîäëîãî;

20.5.3. àóäèòûí àñóóäàë; 20.5.4. ãàäààä óëñ, îëîí óëñûí ñàíõ¿¿ãèéí áàéãóóëëàãàòàé áàéãóóëñàí

çýýëèéí ãýðýý, õýëöýë; 20.5.5. Óëñûí Èõ Õóðëûí òºñºâ. 20.6. Õóóëü ç¿éí áàéíãûí õîðîî: 20.6.1. ýðõ ç¿éí áîäëîãî; 20.6.2. õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëºº, ò¿¿íèé áàòàëãàà; 20.6.3. ãýìò õýðýãòýé òýìöýõ, óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ áîäëîãî; 20.6.4. Óëñûí õèë õàìãààëàëòûí áîäëîãî; 20.6.5. õóóëü ç¿éí õàðèóöëàãà õ¿ëýýëãýõ ýðõ ç¿éí ¿íäýñ, ÿëûí áîäëîãî;

16

20.6.6. ø¿¿õ, ïðîêóðîð, õýðýã á¿ðòãýõ, ìºðäºí áàéöààõ, ø¿¿õèéí øèéäâýð ã¿éöýòãýõ áàéãóóëëàãà;

20.6.7. íèéòèéí áîëîí õóâèéí ºì÷èéí ýðõ ç¿éí ¿íäýñ; 20.6.8. ýð¿¿, èðãýí, çàõèðãààíû áàéöààí øèéòãýõ àæèëëàãàà; 20.6.9. ºðøººë ¿ç¿¿ëýõ àñóóäàë; 20.6.10. ïàòåíò, çîõèîã÷èéí ýðõ, áàðààíû òýìäýã; 20.6.11. öàãàà÷ëàë, èðãýíèé õàðüÿàëàë; 20.6.12. àðõèâ; 20.6.13. ýðõ ç¿éí òóñëàëöàà; 20.6.14. ºì㺺ëºë; 20.6.15. ¿ë õºäëºõ ýä õºðºí㺠ºì÷ëºõ ýðõèéí á¿ðòãýë. 20.7. Ýäèéí çàñãèéí áàéíãûí õîðîî: 20.7.1. ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí õºãæëèéí ¿íäñýí ÷èãëýë; 20.7.2. ýäèéí çàñãèéí äîòîîä, ãàäààä áîäëîãî; 20.7.3. á¿ñ÷èëñýí õºãæèë; 20.7.4. òºðèéí ìºíãºíèé áîäëîãî, áàíê, Ìîíãîëáàíêíû ¿éë àæèëëàãàà; 20.7.5. ¿íýò öààñ, äààòãàëûí áîäëîãî; 20.7.6. òºðèéí ºì÷èéí óäèðäëàãà, çîõèöóóëàëò, õóâü÷ëàëûí áîäëîãî; 20.7.7. ãàäààäûí õºðºí㺠îðóóëàëò, çýýë, òóñëàìæèéí íýãäñýí áîäëîãî; 20.7.8. ãàçðûí êàäàñòð, á¿ðòãýë; 20.7.9. àøèãò ìàëòìàëûí ñóóðü ñóäàëãàà, ýðýë õàéãóóë, àøèãëàëòûí

áîäëîãî; 20.7.10. ãàçðûí òîñíû àñóóäàë;

20.7.11. ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý, õºðºí㺠îðóóëàëòûã äýìæèõ áîäëîãî; 20.7.12. øóäàðãà áóñ ºðñºë人íèéã õÿçãààðëàõ áîäëîãî; 20.7.13. òºðººñ àæ àõóé ýðõëýëòèéã äýìæèõ áîäëîãî; 20.7.14. ñòàíäàðò÷èëàë, õýìæèë ç¿é, ÷àíàðûí áàòàëãààæóóëàëò; 20.7.15. àëáàí ¸ñíû ñòàòèñòèêèéí ¿éë àæèëëàãààíû çîõèöóóëàëò; 20.7.16. ¿éëäâýðëýëèéí á¿òýýìæèéí ºñºëò; 20.7.17. áàðèëãà, õîò áàéãóóëàëò; 20.7.18. ò¿ëø, ýð÷èì õ¿÷; 20.7.19. çàì òýýâýð, øóóäàí; 20.7.20. îðîí ñóóö, íèéòèéí àæ àõóé;

20.7.21. àÿëàë æóóë÷ëàëûí õºãæëèéí ñòðàòåãè; 20.7.22. àÿëàë æóóë÷ëàëûí äýä á¿òöèéí õºãæèë;

20.7.23. ìýäýýëýë, òåõíîëîãèéí õºãæèë; 20.7.24. õàðèëöàà õîëáîî; 20.7.25. òåõíèê, òåõíîëîãèéí øèíý÷ëýë. 20.8. Áàéíãûí õîðîî õóóëü òîãòîîìæèä íèéöñýí ä¿ðýìòýé áàéõ áºãººä ò¿¿íèéã

õóðàëäààíààðàà áàòàëíà. 20.9. Áàéíãûí õîðîî òîãòîîñîí æóðìààð ¿éëäñýí òýìäýã, õýâëýìýë õóóäàñ

õýðýãëýíý. 20.10. Áàéíãûí õîðîîíû ¿éë àæèëëàãààíû çàðäëûã Ǻâëºëººñ áàòàëñàí

õóâààðèéí äàãóó Óëñûí Èõ Õóðëûí òºñºâò òóñãàíà.

17

20.11. Óëñûí Èõ Õóðëûí òºñâèéí Åðºíõèé ìåíåæåð íü Áàéíãûí õîðîîíû

äàðãûí ñàíàëààð Áàéíãûí õîðîîíû çàðäëûã çîðèóëàëòûí äàãóó çàðöóóëíà.

20.12. Áàéíãûí õîðîî àæëûí àëáàòàé áàéíà.

21 ä¿ãýýð ç¿éë. Áàéíãûí õîðîîíû àæëûí çîõèîí áàéãóóëàëò 21.1. Áàéíãûí õîðîîíû àæëûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí ¿íäñýí õýëáýð íü

õóðàëäààí áàéíà. 21.2. Áàéíãûí õîðîîíû íèéò ãèø¿¿íèé îëîíõè íü õ¿ðýëöýí èðñýí áîë

õóðàëäààíûã õ¿÷èíòýéä òîîöíî. 21.3.Áàéíãûí õîðîîíû õóðàëäààíûã ÷óóëãàíû ÷ºëºº öàãò çîõèîí áàéãóóëæ

áîëíî. 21.4. Áàéíãûí õîðîî ýðõ õýìæýýíèéõýý àñóóäëûã õóðàëäààíààð õýëýëöýæ

õóóëüä ººðººð çààãààã¿é áîë õóðàëäààíä îðîëöñîí ãèø¿¿äèéí îëîíõèéí ñàíàëààð øèéäâýðëýíý.

21.5. Àæëûí õýñýã áàéãóóëàõ, ò¿¿í÷ëýí áîäëîãûí áàðèìò áè÷èã áîëîâñðóóëàõ,

õóóëèéí õýðýãæèëòèéã õàíãàæ çºð÷ëèéã àðèëãàõ àñóóäëààð Çàñãèéí ãàçàð, õîëáîãäîõ áóñàä áàéãóóëëàãàä ÷èãëýë ºãºõ øààðäëàãàòàé áîë Áàéíãûí õîðîî ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíä òîãòîîë ãàðãàæ áîëíî.

21.6. Õóóëü, äàãàæ ìºðäºæ áàéãàà æóðàìä ººðººð çààãààã¿é áîë ýýëæèò áà

ýýëæèò áóñ ÷óóëãàíû õóãàöààíä Áàéíãûí õîðîîíû õóðàëäààíûã äîëîî õîíîã á¿ðèéí Ìÿãìàð, Ëõàãâà ãàðèãò çîõèîí áàéãóóëíà.

21.7. Áàéíãûí õîðîîíû õóðàëäààíû ÿâöûã õóðàëäààíû òýìäýãëýëä íýã á¿ð÷ëýí

òýìäýãëýíý. 22 äóãààð ç¿éë. Áàéíãûí õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿í 22.1. Áàéíãûí õîðîî 17-21 ãèø¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íòýé áàéõ áºãººä ãèø¿¿í íýãýí

çýðýã õî¸ðîîñ äýýøã¿é Áàéíãûí õîðîîíä õàðüÿàëàãäàí àæèëëàæ áîëíî. 22.2. Ãèø¿¿í Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íýýð òîìèëîãäñîí áîë íýã Áàéíãûí õîðîîíä

õàðüÿàëàãäàíà. 22.3. Áàéíãûí õîðîîã Óëñûí Èõ Õóðëààñ íýã æèëèéí õóãàöààãààð ñîíãîñîí äàðãà

òýðã¿¿ëíý. 22.4. Áàéíãûí õîðîîíû äàðãûã òóõàéí õîðîîíû ãèø¿¿äýýñ ñîíãîõ áºãººä ò¿¿íèéã

óëèðóóëàí ñîíãîæ áîëíî. 22.5. Áàéíãûí õîðîîíû äàðãà õîðîîíûõîî ºäºð òóòìûí àæëûã óäèðäàæ

õóðàëäààíûã äàðãàëíà.

18

22.6. Áàéíãûí õîðîîíû äàðãà 7-îîñ äýýø õîíîã ò¿ð ýçã¿é áàéõ òîõèîëäîëä ò¿¿íèé ñàíàëûã õàðãàëçàí Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí çàõèðàìæààð ¿¿ðãèéã íü àëü íýã ãèø¿¿íýýð îðëóóëæ ã¿éöýòã¿¿ëíý.

23 äóãààð ç¿éë. Áàéíãûí õîðîîíû äàðãûí ÷èã ¿¿ðýã 23.1. Áàéíãûí õîðîîíû äàðãà äàðààõü ÷èã ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 23.1.1. Áàéíãûí õîðîîíû õóðàëäààíû áýëòãýëèéã õàíãàæ çîõèîí

áàéãóóëàõ; 23.1.2. Áàéíãûí õîðîîíû õóðàëäààíûã óäèðäàõ; 23.1.3. Áàéíãûí õîðîîíû íýðèéí ºìíººñ áóñàä áàéãóóëëàãàòàé õàðèëöàõ; 23.1.4. Áàéíãûí õîðîîíû àæëûí àëáà áîëîí òîäîðõîé òºñºë

áîëîâñðóóëàõààð Áàéíãûí õîðîîíîîñ áàéãóóëñàí àæëûí õýñãèéí ¿éë àæèëëàãààã óÿëäóóëàí çîõèöóóëàõ;

23.1.5. Áàéíãûí õîðîîíû àæëûã Óëñûí Èõ Õóðëûí ºìíº õàðèóöàí

òàéëàãíàõ. 24 ä¿ãýýð ç¿éë. Äýä õîðîî 24.1. Áàéíãûí õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿íä äîð äóðäñàí äýä õîðîî áàéãóóëæ áîëíî: 24.1.1. Àþóëã¿é áàéäàë, ãàäààä áîäëîãûí áàéíãûí õîðîîíä Òóñãàé

õÿíàëòûí; 24.1.2. Íèéãìèéí áîäëîãî, áîëîâñðîë, ñî¸ë, øèíæëýõ óõààíû áàéíãûí

õîðîîíä Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóä áîëîí ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ àñóóäëûí;

24.1.3. Òºðèéí áàéãóóëàëòûí áàéíãûí õîðîîíä ¨ñ ç¿éí, Íóòãèéí óäèðäëàãûí, Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿íèé õàëäàøã¿é áàéäëûí;

24.1.4. Òºñâèéí áàéíãûí õîðîîíä Òºñâèéí çàðëàãûí õÿíàëòûí; 24.1.5. Õóóëü ç¿éí áàéíãûí õîðîîíä Õ¿íèé ýðõèéí; 24.1.6. Ýäèéí çàñãèéí áàéíãûí õîðîîíä Æèæèã, äóíä ¿éëäâýðëýëèéí

õºãæëèéí. 24.2. Óëñûí Èõ Õóðàë øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë áóñàä äýä õîðîîã áàéãóóëæ

áîëíî. 24.3. Äýä õîðîîä íü õàðüÿàëàõ Áàéíãûí õîðîîíû ýðõëýõ àñóóäëûí òîäîðõîé

õýñãèéã äàãíàí õàðèóöàæ áîäëîãûí áàðèìò áè÷èã, àñóóäàë áîëîâñðóóëàõ áóþó ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàæ, ò¿¿íèéãýý õàðüÿàëàõ Áàéíãûí õîðîîíä, øààðäëàãàòàé áîë Áàéíãûí õîðîîãîîð óëàìæëàí Óëñûí Èõ Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ, ò¿¿í÷ëýí õàðèóöñàí àñóóäëûí õ¿ðýýíä õÿíàí øàëãàõ ÷èã ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ýðõòýé áºãººä äàðààõü àñóóäëûã ýðõýëíý:

19

24.3.1.Òóñãàé õÿíàëòûí äýä õîðîî íü òºðèéí íóóöûí õàäãàëàëò, õàìãààëàëò, òàãíóóë áîëîí ã¿éöýòãýõ àæëûí òàëààðõè õóóëü òîãòîîìæèéí áèåëýëò, óëñûí õèë õàìãààëàëò, òºðèéí òóñãàé õàìãààëàëòûí àñóóäëûã;

24.3.2. ¨ñ ç¿éí äýä õîðîî íü ãèø¿¿íèé ¸ñ ç¿é, õºðºíãº, îðëîãûí ìýä¿¿ëýã,

÷óóëãàíû õóðàëäààíû äýãèéã ñàõèóëàõ àñóóäëûã; 24.3.3. Íóòãèéí óäèðäëàãûí äýä õîðîî íóòãèéí ººðºº óäèðäàõ ¸ñ, íóòãèéí

óäèðäëàãûí áàéãóóëëàãûí òºëºâøèë, õºãæèë, óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëò, ýðõ ç¿éí çîõèöóóëàëòûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ àñóóäëûã;

24.3.4. Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿íèé õàëäàøã¿é áàéäëûí äýä õîðîî íü Óëñûí

Èõ Õóðàë, ò¿¿íèé ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõòýé õîëáîãäñîí àñóóäëûã; 24.3.5.Òºñâèéí çàðëàãûí õÿíàëòûí äýä õîðîî íü óëñûí áîëîí îðîí

íóòãèéí òºñâèéí îðëîãî, çàðëàãà, òºñâèéí õÿíàëòûí àñóóäëûã;

24.3.6. Õ¿íèé ýðõèéí äýä õîðîî íü õ¿íèé ýðõ, ýðõ ÷ºëººíèé áàòàëãàà, ºðøººë, öàãàà÷ëàë, èðãýíèé õàðüÿàëëûí àñóóäëûã;

24.3.7. Æèæèã, äóíä ¿éëäâýðëýëèéí õºãæëèéí äýä õîðîî íü æèæèã, äóíä

¿éëäâýðëýëèéí õºãæèë, õºðºí㺠îðóóëàëò, çýýë, òóñëàìæèéí áîäëîãî, çîõèöóóëàëòûí àñóóäëûã;

24.3.8. Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóä áîëîí ÿäóóðëûã áóóðóóëàõ

àñóóäëûí äýä õîðîî íü Ìîíãîë Óëñûí ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäûã õóóëü òîãòîîìæèä òóñãàí õýðýãæ¿¿ëýõ àñóóäëûã.

24.4. ¨ñ ç¿éí, Òºñâèéí çàðëàãûí õÿíàëòûí, Òóñãàé õÿíàëòûí, Óëñûí Èõ Õóðëûí

ãèø¿¿íèé õàëäàøã¿é áàéäëûí äýä õîðîîä ººðñäèéí ýðõëýõ àñóóäëààð ãàðãàñàí ñàíàë, ä¿ãíýëòýý íýãäñýí õóðàëäààíä áèå äààí îðóóëæ áîëíî.

24.5. Äýä õîðîî íü òóõàéí ýðõýëñýí àñóóäëààðàà øàëãàëò, ñóäàëãàà õèéõ,

õîëáîãäîõ ìýäýýëýë àâàõ, çîõèõ àëáàí òóøààëòàí, èðãýä, áàéãóóëëàãààñ òàéëáàð àâàõ, ººðèéí áàéãóóëñàí äàãíàñàí áóþó õàìòàðñàí àæëûí õýñãýýð õÿíàëò øàëãàëò õèéëãýõ, ýðõýëñýí àñóóäëààðàà òîãòîîë ãàðãàõ, Óëñûí Èõ Õóðëûí øèéäâýðèéí òºñºë áîëîâñðóóëæ õàðüÿàëàõ Áàéíãûí õîðîîíû õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëýõ ýðõòýé.

24.6. Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿íèé õàëäàøã¿é áàéäëûí äýä õîðîîíîîñ áóñàä äýä

õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿íä çºâõºí õàðüÿàëàõ Áàéíãûí õîðîîíû ãèø¿¿ä îðîõ áºãººä äýä õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿íèé òîî íü òóõàéí Áàéíãûí õîðîîíû ãèø¿¿äèéí õî¸ðíû íýãýýñ èë¿¿ã¿é áàéíà.

24.7. Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿íèé õàëäàøã¿é áàéäëûí äýä õîðîî íü Óëñûí Èõ

Õóðàëä õàìãèéí îëîí óäàà ñîíãîãäñîí äºðâºí ãèø¿¿íýýñ á¿ðäýõ áºãººä òýðáýýð Óëñûí Èõ Õóðëûã õóãàöààíààñ íü ºìíº òàðààõ, ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëýõ, ýã¿¿ëýí òàòàõ òàëààð ýíý õóóëüä çààñàí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà, àëáàí òóøààëòíààñ Óëñûí Èõ Õóðàëä èð¿¿ëñýí ñàíàëûã ñóäàëæ ñàíàë íýãäñýí ä¿ãíýëò ãàðãàí çîõèõ Áàéíãûí õîðîîíû áîëîí íýãäñýí õóðàëäààíä îðóóëíà.

20

24.8. Äýä õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿íä îðñîí ãèø¿¿í õàðüÿàëàãäàõ Áàéíãûí õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿íýýñ ãàðâàë òóõàéí äýä õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿íýýñ ÷ºëººëºãäñºíä òîîöíî.

24.9. Äýä õîðîîíû äàðãûã õàðüÿàëàõ Áàéíãûí õîðîîíû õóðàëäààíààð

ãèø¿¿äèéí îëîíõèéí ñàíàëààð ñîíãîõ áºãººä Òºñâèéí çàðëàãûí õÿíàëòûí áîëîí ¨ñ ç¿éí äýä õîðîîíû äàðãûã öººíõèéí á¿ëãèéí ãèø¿¿äýýñ, õýðýâ öººíõèéí á¿ëýã áàéãóóëàõ ãèø¿¿äèéí òîî õ¿ðýõýýðã¿é áîë öººíõèéí ãèø¿¿äýýñ ñîíãîíî.

24.10. Äýä õîðîîíû äàðãûí á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà íýã æèë áàéõ áà ò¿¿íèéã

óëèðóóëàí ñîíãîæ áîëíî. 24.11. Äýä õîðîîíû ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäñýí õýëáýð íü õóðàëäààí áàéõ áºãººä

ò¿¿íä äýä õîðîîíû ãèø¿¿äèéí îëîíõè íü õ¿ðýëöýí èðñýí áîë õ¿÷èíòýéä òîîöíî. 24.12. Äýä õîðîî àñóóäëûã õóðàëäààíààð õýëýëöýæ îðîëöñîí ãèø¿¿äèéí

îëîíõèéí ñàíàëààð øèéäâýð ãàðãàíà.

24.13. Íýã íàì, ýâñýë îëîíõèéí ñóóäàë àâààã¿é òîõèîëäîëä Ǻâëºë íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí çºâøèëöëèéí ¿íäñýí äýýð Áàéíãûí õîðîî, äýä õîðîîíû äàðãûí ñóóäëûã õóâààðèëíà.

25 äóãààð ç¿éë. Ò¿ð õîðîî 25.1. Òîäîðõîé àñóóäëûã øàëãàí ñóäàëæ ñàíàë áîëîâñðóóëàõ, ä¿íã íýãäñýí

õóðàëäààíä òàíèëöóóëàõ ¿¿ðýã á¿õèé ò¿ð õîðîîã Óëñûí Èõ Õóðëûí òîãòîîëîîð áàéãóóëàí àæèëëóóëæ áîëíî.

25.2. Ò¿ð õîðîî çºâõºí ãèø¿¿äýýñ á¿ðäýõ áºãººä ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿í, àæèëëàõ

õóãàöààã òóõàé á¿ð òîãòîîíî. 25.3. Ò¿ð õîðîî õàðèóöóóëñàí àæëûí ã¿éöýòãýëèéã õàíãàõäàà Áàéíãûí õîðîîòîé

àäèë ýðõ ýäýëíý. 25.4. Ò¿ð õîðîî õàðèóöóóëñàí àæëûí ã¿éöýòãýëèéã õàíãàæ, àæëûíõàà ä¿íã

íýãäñýí õóðàëäààíä òàíèëöóóëàí çîõèõ øèéäâýð ãàðãóóëìàãö ò¿¿íèéã Óëñûí Èõ Õóðàë òàòàí áóóëãàíà.

26 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðàë äàõü íàì /ýâñýë/-ûí á¿ëýã 26.1. Óëñûí Èõ Õóðëûí ñîíãóóëèéí ä¿íãýýð Óëñûí Èõ Õóðàëä 8-ààñ äîîøã¿é

ñóóäàë àâñàí íàì, ýâñýë á¿ëýã /öààøèä “á¿ëýã” ãýõ/ áàéãóóëæ áîëíî. 26.2. Á¿ëýãò çºâõºí òóõàéí íàì, ýâñëýýñ íýð íü àëáàí ¸ñîîð íýð äýâøèæ

ñîíãîãäñîí ãèø¿¿ä îðíî. 26.3. Ñîíãóóëüä ýâñýë áàéãóóëæ îðîëöñîí íàìóóä Óëñûí Èõ Õóðàëä 8-ààñ

äîîøã¿é ñóóäàë àâñàí áîë ýâñëèéí íýã á¿ëýã áàéãóóëíà. 26.4. Óëñûí Èõ Õóðàëä 8-ààñ äýýø ñóóäàë àâñàí íàì òàòàí áóóãäñàí, ýâñýë

òàðñàí áîë á¿ëãèéã òàòàí áóóãäñàíä òîîöîõ áà ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íä áàéñàí ãèø¿¿ä äàõèí á¿ëýã áàéãóóëàõûã õîðèãëîíî.

21

26.5. Íàì, ýâñýë á¿ëýã áàéãóóëñàí òóõàé øèéäâýð, á¿ëãèéí ãèø¿¿äèéí íýðñèéí

æàãñààëòûã àíõäóãààð ÷óóëãàíààð Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûã ñîíãîñíîîñ õîéø 24 öàãèéí äîòîð Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãàä ºðãºí ìýä¿¿ëíý.

26.6. Á¿ëýã àõëàã÷àà ãèø¿¿äèéíõýý äîòðîîñ ñîíãîæ, ýíý òóõàéãàà Óëñûí Èõ

Õóðëûí äàðãàä àëáàí ¸ñîîð ìýäýýëíý. 26.7. Á¿ëýã áàéãóóëñàí òóõàé øèéäâýð, á¿ëãèéí ãèø¿¿äèéí íýðñèéí æàãñààëòûã

Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà íýãäñýí õóðàëäààí äýýð àëáàí ¸ñîîð ìýäýýëíý. 26.8. Øèíýýð íºõºí ñîíãîãäñîí ãèø¿¿í àëü íýã á¿ëýãò íýãäâýë òóõàéí á¿ëãèéí

àõëàã÷ Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãàä, Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà íýãäñýí õóðàëäààíä òóñ òóñ àëáàí ¸ñîîð ìýäýýëíý.

26.9. Áèå äààí íýð äýâøèæ ñîíãîãäñîí áîëîí ýýëæèò ñîíãóóëèàð 8-ààñ äîîø

ñóóäàë àâñàí ººð íàì, ýâñëèéí òºëººëºë á¿õèé ãèø¿¿ä íèéëæ íýã á¿ëýã áàéãóóëàõûã õîðèãëîíî.

26.10. Ýíý õóóëèéí 26.9-ä çààñàí ãèø¿¿ä àëü íýã á¿ëýãò íýãäýæ áîëîõ áºãººä

ýíý òóõàé øèéäâýðèéã ýíý õóóëèéí 26.8-ä çààñíû äàãóó ìýäýýëíý. 26.11. Ãèø¿¿ä íýã á¿ëãýýñ ãàð÷ íºãºº á¿ëýãò íýãäýí îðæ áîëîõ áîëîâ÷ èéíõ¿¿

á¿ëãýýñ ãàðñàí ãèø¿¿ä íýãäýæ áèå äààí á¿ëýã áàéãóóëàõûã õîðèãëîíî. 26.12. Ýíý õóóëèéí 26.11-ä çààñíû äàãóó ãèø¿¿í àëü íýã á¿ëãýýñ ãàðñàí, íºãºº

á¿ëýãò íýãäýí îðñîí áîë òóõàéí á¿ëãèéí àõëàã÷ Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãàä, Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà íýãäñýí õóðàëäààíä òóñ òóñ àëáàí ¸ñîîð ìýäýýëíý.

27 äóãààð ç¿éë. Á¿ëãèéí ýðõ, ¿¿ðýã 27.1. Á¿ëýã äàðààõü ýðõ, ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëíý: 27.1.1. õýëýëöýæ áàéãàà õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí

òºñºë, òºðèéí ãàäààä, äîòîîä áîäëîãûí àñóóäëààð áîäëîãî, áàéð ñóóðèà òîäîðõîéëæ ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàí çîõèõ Áàéíãûí õîðîîíû, ýñõ¿ë íýãäñýí õóðàëäààíààð øóóä õýëýëö¿¿ëýõ;

27.1.2. ýýëæèò ÷óóëãàíààð õýëýëöýõ àñóóäàë, ò¿¿íèé äàðààëëûí òàëààð

Óëñûí Èõ Õóðàë áîëîí Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãàä ñàíàëàà èëýðõèéëýõ; 27.1.3. íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëöýõ àñóóäëûí òºëºâëºãººíä ººð÷ëºëò

îðóóëàõ ñàíàë ãàðãàõ; 27.1.4. íýãäñýí áîëîí Áàéíãûí õîðîîíû õóðàëäààíû ¿åä çàâñàðëàãà

àâàõ;

27.1.5. Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû á¿ðýëäýõ¿¿íèé òàëààð Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãàòàé çºâøèëöºõ;

22

27.1.6. Óëñûí Èõ Õóðëûí ¿éë àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ ñàíàëàà Óëñûí Èõ Õóðàë, Áàéíãûí õîðîîíä îðóóëàõ;

27.1.7 á¿ëãèéí òºñâèéã çàõèðàí çàðöóóëàõ, ã¿éöýòãýëèéã ¿íýí çºâ

ìýäýýëýõ; 27.1.8. íýãäñýí áîëîí Áàéíãûí õîðîîíû ¿éë àæèëëàãààíä ººðèéí á¿ëãèéí

ãèø¿¿äèéã îðîëöóóëàõ, õóðàëäààíû èðöèéã õàíãàõ, õóðàëäààíû äýãèéã ÷àíä ñàõèóëàõ; 27.1.9. õýëýëöýæ áàéãàà àñóóäàëòàé õîëáîãäóóëàí àæëûí õýñýã áàéãóóëæ

àæèëëóóëàõ; 27.1.10. á¿ëãèéí àæëûí àëáàíû àæèëòíûã àæèëä òîìèëîõ, ÷ºëººëºõ. 27.2. Á¿ëýã õî¸ð ãèø¿¿íä íýã àæèëòàí íîãäîõîîð òîîöñîí àæëûí àëáàòàé áàéõ

áà ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã íü á¿ëãèéí ä¿ðìýýð òîäîðõîéëíî. 27.3. Á¿ëãèéã àæèëëàõ íºõöºë áîëîëöîîãîîð õàíãàõ àñóóäëûã Óëñûí Èõ Õóðëûí

Òàìãûí ãàçàð õàðèóöàõ áà àæëûí àëáàíû öàëèí, óíàà, àëáàí òîìèëîëò, õîëáîî, áè÷èã õýðãèéí çàðäëûã Óëñûí Èõ Õóðëûí òºñºâò òóñãàæ ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý.

27.4. Á¿ëýã Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿òöèéí õóâüä ýðõëýõ àæëàà íàìûí äýýä, òºâ,

ã¿éöýòãýõ áàéãóóëëàãûí ºìíº øóóä õàðèóöàõã¿é. 27.5. Á¿ëãèéí òºñâèéí çàðöóóëàëòàä Òºñâèéí çàðëàãûí õÿíàëòûí äýä õîðîî

õÿíàëò òàâèíà. 28 äóãààð ç¿éë. Á¿ëãèéí ¿éë àæèëëàãàà äóóñãàâàð áîëîõ 28.1. Äîð äóðäñàí òîõèîëäîëä á¿ëãèéí ¿éë àæèëëàãàà äóóñãàâàð áîëíî: 28.1.1. á¿ëýã áàéãóóëñàí íàì òàòàí áóóãäñàí, ýñõ¿ë ýâñýë òàðñàí; 28.1.2. ýíý õóóëèéí 6.6-ä çààñàí ¿íäýñëýëýýð îðîí ãàð÷ íºõºí ñîíãóóëü

ÿâóóëñàí áîëîâ÷ òóõàéí íàì, ýâñýë ñóóäàë àâ÷ ÷àäààã¿éãýýñ á¿ëãèéí ãèø¿¿äèéí òîî ýíý õóóëèéí 26.1-ä çààñàí òîîíû äîîä õÿçãààðò õ¿ðýõã¿é áîëñîí;

28.1.3. ãèø¿¿í á¿ëãýýñ ãàð÷ ¿ëäñýí ãèø¿¿äèéíõ íü òîî ýíý õóóëèéí 26.1-ä

çààñàí äîîä õÿçãààðò õ¿ðýõã¿é áîëñîí. 28.1.4. á¿ëýã ººðºº òàðàõ øèéäâýð ãàðãàñàí. 28.2. Óëñûí Èõ Õóðàëä á¿ëýãòýé íàìóóä, ýñõ¿ë íàì, ýâñýë íýãäñýí áîë á¿ëã¿¿ä

íýãäýæ øèíý á¿ëýã áàéãóóëæ áîëíî. 28.3. Ýâñëèéí á¿ëýã òàðñíû äàðàà ò¿¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íä áàéñàí íàì Óëñûí Èõ

Õóðàëä 8-ààñ äîîøã¿é ñóóäàëòàé áîë òóõàéí íàìààñ ñîíãîãäñîí ãèø¿¿ä Óëñûí Èõ Õóðàëä õàìòàðñàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áîëîõ áºãººä èíãýõäýý ýíý õóóëèéí 27.1.1- 27.1.6, 27.1.8-ä çààñàí ýðõ, ¿¿ðãèéã õýðýãæ¿¿ëíý.

29 ä¿ãýýð ç¿éë. ×óóëãàíû õóðàëäààíû íèéòëýã æóðàì

23

29.1. Õààëòòàé õýëýëöýõýýð õóóëüä çààñàí áîëîí òºðèéí íóóöòàé õîëáîîòîé àñóóäëûã õààëòòàé õóðàëäààíààð õýëýëöýíý.

29.2. Õýëýëöýõ àñóóäëûí øèíæ áàéäàë, ãèø¿¿äèéí ñàíàëûã õàðãàëçàí ýíý

õóóëèéí 29.1-ä çààñíààñ áóñàä àñóóäëûã õààëòòàé õóðàëäààíààð õýëýëöýæ áîëíî. 29.3. Ýíý õóóëèéí 29.1, 29.2-ò çààñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä íýãäñýí, Áàéíãûí,

äýä, ò¿ð õîðîîíû õóðàëäààíûã íýýëòòýé õèéíý. 29.4. Íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí õóðàëäààíû æóðìûã òýäãýýðèéí ä¿ðìýýð

çîõèöóóëíà. 29.5. Åðºíõèéëºã÷ íýãäñýí õóðàëäààíä òààëëààðàà îðîëöîæ òºðèéí ãàäààä,

äîòîîä áîäëîãûí àñóóäëààð ¿ã õýëýõ, ìýäýýëýë õèéõ ýðõòýé. 29.6. Çàñãèéí ãàçðààñ ñàíàà÷èëñàí õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí

òºñëèéã õýëýëöýõýä Åðºíõèé ñàéä, Çàñãèéí ãàçðûí áóñàä ãèø¿¿ä ÷óóëãàíû õóðàëäààíä îðîëöîæ, ãèø¿¿äèéí àñóóëòàä õàðèóëàõ, òàéëáàð õèéõ, Çàñãèéí ãàçðûí áàéð ñóóðèéã èëýðõèéëíý.

29.7. Çàñãèéí ãàçðààñ ñàíàà÷èëñàí õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí

òºñëèéã ÷óóëãàíû õóðàëäààíààð õýëýëöýõ ¿åä óã àñóóäëûã õàðèóöñàí Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í ò¿ð ýçã¿é áàéãàà áîë ò¿¿íèéã àëáàí ¸ñîîð îðëîæ áàéãàà Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í àñóóäëûã õàðèóöàí õýëýëö¿¿ëíý.

29.8. ¯íäñýí õóóëèéí öýöèéí äàðãà, Óëñûí äýýä ø¿¿õèéí Åðºíõèé ø¿¿ã÷, Óëñûí

åðºíõèé ïðîêóðîð, Óëñûí Èõ Õóðàëä àæëàà øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã áàéãóóëëàãûí äàðãà íàð çºâõºí ººðñäèéíõ íü õàðèóöñàí àæèëòàé õîëáîãäîëòîé àñóóäëûã õýëýëöýõýä ÷óóëãàíû õóðàëäààíä îðîëöîæ ãèø¿¿äèéí àñóóëòàä õàðèóëàõ, òàéëáàð õèéõ, áàéð ñóóðèà èëýðõèéëíý.

29.9. Óëñûí Èõ Õóðëûí ÷óóëãàíû õóðàëäààíû äýãä ººðººð çààãààã¿é áîë

íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëöýõ õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñëèéã çîõèõ Áàéíãûí õîðîî óðüä÷èëàí õýëýëöýæ ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàíà.

29.10. Íýãäñýí, Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû õóðàëäààíä Òàìãûí ãàçðûí

àæèëòíóóä áàéëöàæ õóðàëäààíû áýëòãýë õàíãàõ, ¿éë ÿâöûí òýìäýãëýë õºòëºõ, ãàðñàí øèéäâýðèéí òàíèëöóóëãà, òîìú¸îëëûí ýõ áýëòãýõ çýðãýýð ÷óóëãàíû àæèëëàãààíä äýìæëýã ¿ç¿¿ëíý.

29.11. Íàì, ýâñëèéí á¿ëýã ýíý õóóëèéí 29.9-ä çààñàí àëèâàà òºñëèéã

õóðàëäààíààðàà õýëýëöýõ ýðõòýé áîëîâ÷ èéíõ¿¿ õýëýëöýýã¿é íü àñóóäëûã Áàéíãûí õîðîîíû áîëîí íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëöýõýä ñààä áîëîõã¿é.

29.12. Èðãýä, ãàäààä, äîòîîäûí çî÷èä òºëººëºã÷èä ÷óóëãàíû àæèëëàãààòàé

òàíèëöàõ, õýâëýë ìýäýýëëèéí áàéãóóëëàãà ìýäýýëýë, ñóðâàëæëàãà õèéõ ýðõòýé áºãººä ýíý òàëààð ìºðäºõ æóðìûã Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà áàòàëíà.

29.13. Àæëûí çàéëøã¿é øààðäëàãà ãàðâàë Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà Ǻâëºëèéí

ñàíàëûã õàðãàëçàí ÷óóëãàíûã 7-14 õîíîãèéí õóãàöààãààð ò¿ð çàâñàðëóóëàõ ýðõòýé.

24

ĪЪÂįÃÝÝÐ Á¯ËÝÃ

Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà

30 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà 30.1.Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõèéí õóãàöàà 4 æèë áàéõ áºãººä ýíýõ¿¿ õóãàöàà

íü Óëñûí Èõ Õóðëûí ýýëæèò ñîíãóóëèàð ñîíãîãäñîí ãèø¿¿ä òàíãàðàã ºðãºñíººð ýõýëæ, äàðààãèéí ñîíãóóëèàð ñîíãîãäñîí ãèø¿¿ä òàíãàðàã ºðãºñíººð äóóñãàâàð áîëíî.

30.2. ¯íäñýí õóóëèéí Õîðèí õî¸ðäóãààð ç¿éëèéí 1 äýõ õýñýãò çààñàí îíöãîé

íºõöºë ¿¿ññýíèé óëìààñ ýýëæèò ñîíãóóëü ÿâóóëàõ áîëîìæã¿é áîëñîí áîë ìºíõ¿¿ íºõöºë àðèëæ øèíýýð ñîíãîãäñîí ãèø¿¿ä òàíãàðàã ºðãºòºë ºìíºõ Óëñûí Èõ Õóðàë á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëíý.

30.3.Óëñûí Èõ Õóðëûí ýýëæèò ñîíãóóëü çàðëàñíû äàðàà ýíý õóóëèéí 30.2-ò

çààñàí îíöãîé íºõöºë ¿¿ñâýë Óëñûí Èõ Õóðàë ýýëæèò ñîíãóóëü çàðëàñàí øèéäâýðýý öóöàëæ ñîíãóóëèéí ¿éë àæèëëàãààã çîãñîîíî.

30.4. Ýíý õóóëèéí 30.2, 30.3-ò çààñàí íºõöºë áàéäàë ¿¿ññýíèéã Óëñûí Èõ Õóðàë

íýýëòòýé ÷óóëãàíààð õýëýëöýæ Åðºíõèéëºã÷òýé ñàíàë òîõèðîëöñîíû ¿íäñýí äýýð èë ñàíàë õóðààëòààð òîãòîîë ãàðãàæ øèéäâýðëýíý.

30.5. Ýíý õóóëèéí 30.2-ò çààñàí îíöãîé íºõöºë àðèëñíû äàðàà Óëñûí Èõ Õóðàë

àæëûí 7 õîíîãò áàãòààí ýýëæèò ñîíãóóëèéã òîâëîí çàðëàíà. 30.6. Ýíý õóóëèéí 30.5-ä çààñàí õóãàöààíä Óëñûí Èõ Õóðëûí ñîíãóóëèéã òîâëîí

çàðëààã¿é áîë äàðààãèéí ºäðèéã Óëñûí Èõ Õóðëûí ñîíãóóëü òîâëîí çàðëàñàí ºäºðò òîîöîæ, Ñîíãóóëèéí åðºíõèé õîðîî ýýëæèò ñîíãóóëèéã çîõèîí áàéãóóëíà.

30.7.Ýíý ç¿éëèéí 30.4-ò çààñíûã áàðèìòëààã¿é áîë óã àñóóäëààð øèéäâýð

ãàðãààã¿é ãýæ ¿çíý. 31 ä¿ãýýð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõ õóãàöààíààñ ºìíº äóóñãàâàð áîëîõ 31.1. Äîð äóðäñàí òîõèîëäîëä Óëñûí Èõ Õóðëûí á¿ðýí ýðõ ýíý õóóëèéí 30.1-ä

çààñàí õóãàöààíààñ ºìíº äóóñãàâàð áîëíî:

31.1.1.Óëñûí Èõ Õóðëûí íèéò ãèø¿¿íèé ãóðàâíû õî¸ðîîñ äîîøã¿é íü Óëñûí Èõ Õóðàë á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæã¿é ãýæ ¿çýæ õóãàöààíààñ íü ºìíº òàðààõ òîãòîîëûí òºñºë ºðãºí ìýä¿¿ëñíèéã Óëñûí Èõ Õóðàë õýëýëöýæ ¸ñîîð áîëãîñîí;

31.1.2. Åðºíõèéëºã÷ Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãàòàé çºâøèëöºí ñàíàë íýãäýæ

Óëñûí Èõ Õóðàë á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæã¿é ãýæ ¿çýæ õóãàöààíààñ íü ºìíº òàðààõ òîãòîîëûí òºñºë ºðãºí ìýä¿¿ëñíèéã Óëñûí Èõ Õóðàë õýëýëöýæ ¸ñîîð áîëãîñîí;

31.1.3. Åðºíõèé ñàéäûã òîìèëîõ ñàíàëûã ºðãºí ìýä¿¿ëñíýýñ õîéø äº÷èí

òàâ õîíîãèéí äîòîð Óëñûí Èõ Õóðàë õýëýëöýí øèéäâýðëýæ ÷àäààã¿éãýýñ Óëñûí Èõ

25

Õóðëûí íèéò ãèø¿¿íèé ãóðàâíû õî¸ðîîñ äîîøã¿é íü Óëñûí Èõ Õóðàë ººðºº òàðàõ òóõàé òîãòîîëûí òºñºë ºðãºí ìýä¿¿ëñíèéã Óëñûí Èõ Õóðàë õýëýëöýæ ¸ñîîð áîëãîñîí;

31.1.4. ýíý õóóëèéí 31.1.3-ò çààñàí ¿íäýñëýëýýð Ìîíãîë Óëñûí

Åðºíõèéëºã÷ Óëñûí Èõ Õóðëûã òàðààõ çàðëèã ãàðãàñàí.

31.2. Ýíý õóóëèéí 31.1.1- 31.1.3-ò çààñàí òîãòîîëûí òºñëèéã Óëñûí Èõ Õóðëûí íèéò ãèø¿¿íèé ãóðàâíû õî¸ðîîñ äîîøã¿é íü äýìæñýí áîë Óëñûí Èõ Õóðàë òàðàõ òóõàé øèéäâýð ãàðãàíà.

31.3. Ýíý õóóëèéí 31.1.1-31.1.3-ò çààñàí òîãòîîëûí òºñëèéã Óëñûí Èõ Õóðëûí

ýýëæèò áîëîí ýýëæèò áóñ ÷óóëãàíû ¿åýð ºðãºí ìýä¿¿ëñýí áîë àæëûí 7 õîíîãèéí äîòîð, ÷óóëãàíû ÷ºëººò öàãò ºðãºí ìýä¿¿ëñýí áîë ýýëæèò áóñ ÷óóëãàíûã àæëûí 3 õîíîãò áàãòààí çàðëàæ, òóõàéí àñóóäëûã õýëýëöýæ ýõýëñíýýñ õîéø àæëûí 7 õîíîãò áàãòààí øèéäâýðëýíý.

31.4. Óëñûí Èõ Õóðàë ººðºº òàðàõ áîë òîãòîîë, Åðºíõèéëºã÷ Óëñûí Èõ Õóðëûã

òàðààõ áîë çàðëèã ãàðãàõ áºãººä ýäãýýð øèéäâýð ýöñèéíõ áàéíà. 31.5.Ýíý õóóëèéí 31.1.1-31.1.3-ò çààñíààð Óëñûí Èõ Õóðàë ººðºº òàðàõ òóõàé

øèéäâýð ãàðãàñàí áîë ìºí ºäºð Óëñûí Èõ Õóðëûí ñîíãóóëü òîâëîí çàðëàõ òóõàé òîãòîîëûã õàìòàä íü áàòàëíà.

31.6. Åðºíõèéëºã÷ ýíý õóóëèéí 31.1.4-ò çààñíààð Óëñûí Èõ Õóðëûã õóãàöààíààñ

íü ºìíº òàðààõ çàðëèã ãàðãàñàí áîë Óëñûí Èõ Õóðàë óã çàðëèã ãàðñíààñ õîéø 7 õîíîãèéí äîòîð Óëñûí Èõ Õóðëûí ñîíãóóëèéã òîâëîí çàðëàíà.

31.7. Ýíý õóóëèéí 31.5, 31.6-ä çààñàí õóãàöààíä Óëñûí Èõ Õóðëûí ñîíãóóëèéã

òîâëîí çàðëààã¿é áîë äàðààãèéí ºäðèéã Óëñûí Èõ Õóðëûí ñîíãóóëü òîâëîí çàðëàñàí ºäºðò òîîöîæ Ñîíãóóëèéí åðºíõèé õîðîî ýýëæèò ñîíãóóëèéã çîõèîí áàéãóóëíà.

31.8. Óëñûí Èõ Õóðëûã õóãàöààíààñ íü ºìíº òàðààõ òóõàé ýíý õóóëèéí 31.1.1-

31.1.3-ò çààñàí òîãòîîëûí òºñëèéã Òºðèéí áàéãóóëàëò, Õóóëü ç¿éí áàéíãûí õîðîîä, Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿íèé õàëäàøã¿é áàéäëûí äýä õîðîî, íàì, ýâñëèéí á¿ëýã óðüä÷èëàí õýëýëöýæ ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàíà. 31.9. Íýãäñýí õóðàëäààí Óëñûí Èõ Õóðëûã òàðààõ òóõàé òîãòîîëûí òºñºë ñàíàà÷ëàã÷èéí èëòãýë, Áàéíãûí áîëîí äýä õîðîî, íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí ñàíàë, ä¿ãíýëòèéã õýëýëöýæ èë ñàíàë õóðààëò ÿâóóëíà. 31.10. Íýãäñýí, Áàéíãûí áîëîí äýä õîðîî, íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí õóðàëäààí äýýð ãèø¿¿ä òºñºë ñàíàà÷ëàã÷èä àñóóëò òàâüæ õàðèóëò àâàõ, ò¿¿í÷ëýí ¿ã õýëæ áàéð ñóóðèà èëýðõèéëýõ ýðõòýé. 31.11. Óëñûí Èõ Õóðëûã õóãàöààíààñ íü ºìíº òàðààõ àñóóäëààð Åðºíõèéëºã÷ íýãäñýí õóðàëäààí äýýð ¿ã õýëæ áàéð ñóóðèà èëýðõèéëæ áîëíî.

ÒÀÂÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

Óëñûí Èõ Õóðàë á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ

26

32 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðàë õóóëü òîãòîîõ á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ

32.1. Óëñûí Èõ Õóðàë õóóëü òîãòîîõ á¿ðýí ýðõýý ãàãöõ¿¿ ÷óóëãàíààð õýðýãæ¿¿ëýõ áºãººä íýãäñýí áîëîí Áàéíãûí õîðîîäûí õóðàëäààíûã áýëòãýí ÿâóóëàõ, õóðàëäààíààð õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñºë, òîäîðõîé áóñàä àñóóäàë õýëýëöýõ, ñàíàë õóðààõ, áàòëàõ, øèéäâýð ãàðãàõäàà Óëñûí Èõ Õóðëûí ÷óóëãàíû õóðàëäààíû äýãèéã áàðèìòàëíà. 32.2. Óëñûí Èõ Õóðëûí ÷óóëãàíû õóðàëäààíû äýãèéã õóóëèàð áàòàëíà. /Ýíý õýñýãò 2007 îíû 10 äóãààð ñàðûí 11-íèé ºäðèéí õóóëèà𠺺ð÷ëºëò îðñîí/ 33 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðàë õÿíàí øàëãàõ á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ 33.1. Óëñûí Èõ Õóðàë õÿíàí øàëãàõ á¿ðýí ýðõýý äàðààõü õýëáýðýýð õýðýãæ¿¿ëíý: 33.1.1. Çàñãèéí ãàçàð áîëîí Óëñûí Èõ Õóðàëä àæëàà øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã áóñàä áàéãóóëëàãûí òàéëàí, ìýäýýëýë, èëòãýë ñîíñîõ; 33.1.2. Åðºíõèé ñàéä, Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í, Óëñûí Èõ Õóðàëä àæëàà øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã áóñàä áàéãóóëëàãûí äàðãàä àñóóëãà òàâèõ, ò¿¿íèé õàðèóã ÷óóëãàíààð õýëýëö¿¿ëýõ;

33.1.3. ýíý õóóëèéí 33.1.2-ò çààñàí àëáàí òóøààëòàíä àñóóëò òàâüæ õàðèóëò àâàõ; 33.1.4. ýíý õóóëèéí 33.1.1-ä çààñàí áàéãóóëëàãà õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéã õýðõýí õýðýãæ¿¿ëæ áàéãààã õÿíàí øàëãàæ ä¿íã Áàéíãûí õîðîîíû, øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëýõ; 33.1.5. Åðºíõèé ñàéä, Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í, Óëñûí Èõ Õóðëààñ òîìèëîãäñîí, ò¿¿íä àæëàà øóóä õàðèóöàí òàéëàãíàäàã áàéãóóëëàãûí äàðãà, ãèø¿¿íòýé õîëáîãäñîí àæèë õýðýã, ¸ñ ç¿éí çºð÷ëèéã øàëãàæ ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàõ. 33.2. Õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí õýðýãæèëòèéã õýðõýí çîõèîí áàéãóóëæ ÿìàð ¿ð ä¿íä õ¿ðñýí òàëààð ãèø¿¿íýýñ ýíý õóóëèéí 33.1.2-ò çààñàí àëáàí òóøààëòàíä áè÷ãýýð õàíäñàíûã “àñóóëãà” ãýíý. 33.3. Àñóóëãà õ¿ëýýæ àâñàí àëáàí òóøààëòàí 30 õîíîãèéí äîòîð õàðèóã ãèø¿¿íä áè÷ãýýð ºãíº. 33.4. Àñóóëãà òàâüñàí ãèø¿¿í ººðºº õ¿ñâýë ò¿¿íèé õàðèóã íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëæ áîëíî. 33.5. Íýãäñýí õóðàëäààí àñóóëãûí õàðèóã õýëýëöñýíèé ¿íäñýí äýýð Óëñûí Èõ Õóðëààñ òîäîðõîé øèéäâýð ãàðãàõ øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë àñóóäàë õàðèóöñàí Áàéíãûí õîðîîíä ýíý òàëààð ÷èãëýë ºã÷ áîëíî.

27

33.6. Àñóóäàë õàðèóöñàí Áàéíãûí õîðîî ýíý õóóëèéí 33.5-ä çààñíààð íýãäñýí õóðàëäààíààñ ºãñºí ÷èãëýëèéí äàãóó õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñºë áîëîí òºðèéí áîäëîãîòîé õîëáîîòîé áóñàä ñàíàë áîëîâñðóóëæ ñàíàë, ä¿ãíýëòýý íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëæ òîäîðõîé øèéäâýð ãàðãóóëæ áîëíî. 33.7. Òºð, íèéãìèéí àøèã ñîíèðõëûã õºíäñºí òîäîðõîé íýã àñóóäëààð ãèø¿¿í ýíý õóóëèéí 33.1.2-ò çààñàí àëáàí òóøààëòàíä áè÷ãýýð õàíäñàíûã “àñóóëò” ãýíý. 33.8. Àñóóëòûã õ¿ëýýí àâñàí àëáàí òóøààëòàí õàðèóã 14 õîíîãèéí äîòîð ãèø¿¿íä áè÷ãýýð ºãíº. 33.9. Ãèø¿¿í øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë àñóóëòûí õàðèóã Áàéíãûí õîðîîíû õóðàëäààíä òàíèëöóóëæ, òîäîðõîé àðãà õýìæýý àâàõ õ¿ñýëòèéã øèéäâýðèéí òºñëèéí õàìòààð Áàéíãûí õîðîîíû äàðãàä óëàìæèëæ áîëíî. 33.10. Áàéíãûí õîðîî ýíý õóóëèéí 33.9-ä çààñíààð ãèø¿¿íýýñ ãàðãàñàí õ¿ñýëò, øèéäâýðèéí òºñëèéã õóðàëäààíààðàà õýëýëöýæ ñàíàë, ä¿ãíýëòýý íýãäñýí õóðàëäààíä òàíèëöóóëæ áîëíî. 33.11. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà, ò¿¿í÷ëýí Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîî ººðèéí ýðõëýõ àñóóäëûí õ¿ðýýíä õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí õýðýãæèëòèéã øàëãàæ ñàíàë, ä¿ãíýëò ãàðãàõ, øèéäâýðèéí òºñºë áîëîâñðóóëàõ ¿¿ðýã á¿õèé àæëûí õýñãèéã ãèø¿¿ä, ìýðãýæèëòí¿¿äèéí îðîëöîîòîéãîîð áàéãóóëàí àæèëëóóëæ áîëíî. 33.12. Ýíý õóóëèéí 33.11-ä äóðäñàí àæëûí õýñãèéí õÿíàëò øàëãàëòûí àæëûí õ¿ðýý íü ýíý õóóëèéí 33.1.1-ä çààñàí áàéãóóëëàãààð õÿçãààðëàãäàíà. 33.13. Õóâèéí õýâøëèéí, ò¿¿í÷ëýí òºðèéí áîëîí òºðèéí ºì÷èéí îðîëöîîòîé àæ àõóéí íýãæèä ýíý õóóëèéí 33.11-ä äóðäñàí àæëûí õýñýã õÿíàëò øàëãàëò ÿâóóëàõûã õîðèãëîíî. 33.14. Ýíý õóóëèéí 33.13-ò äóðäñàí àæ àõóéí íýãæèä õóóëü òîãòîîìæèéí õýðýãæèëòèéã øàëãàõ øààðäëàãà ãàðâàë øàëãàëòûã òºðèéí õÿíàëò øàëãàëòûí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààð ã¿éöýòã¿¿ëæ ä¿íã Áàéíãûí õîðîî, íýãäñýí õóðàëäààíààð õýëýëö¿¿ëæ áîëíî. 33.15. Ýíý õóóëèéí 33.1.5-ä äóðäñàí çºð÷ëèéã øàëãàõ àæëûí õýñýã áàéãóóëàõ ýñýõ àñóóäëûã Ǻâëºëººð õýëýëöýæ áàéãóóëàõ íü ç¿éòýé ãýæ ¿çâýë óäèðäàìæèéã Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà áàòàëíà. 33.16. Ýíý õóóëèéí 33.1.5-ä äóðäñàí àñóóäëààð Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîî àæëûí õýñýã áàéãóóëàõûã õîðèãëîíî.

ÇÓÐÃÀÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéí áàòàëãàà, òºñºâ, õàâñðàí ã¿éöýòãýæ áîëîõ àæèë, àëáàí òóøààë, ¿éë àæèëëàãààíä íü õîðèãëîõ ç¿éë

34 ä¿ãýýð ç¿éë. Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéí áàòàëãàà

28

34.1. Ãèø¿¿íèéã á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõýä íü òºðèéí áàéãóóëëàãà, òýäãýýðèéí àëáàí òóøààëòàí á¿õ òàëûí äýìæëýã òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ ¿¿ðýãòýé.

34.2. Ãèø¿¿í á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõýä íü Óëñûí Èõ Õóðëûí Òàìãûí ãàçðààñ

ìýðãýæèë, àðãà ç¿éí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëæ, òåõíèê, çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿õ òàëûí íºõöºëººð õàíãàíà.

34.3. Ãèø¿¿í áóñäûã ãýìò õýðýãò õîëáîãäóóëàí äîðîìæëîõ, ã¿òãýõýýñ áóñàä

òîõèîëäîëä á¿ðýí ýðõèéíõýý õ¿ðýýíä õýëñýí ¿ã, äýâø¿¿ëñýí ñàíàë, ººðèéí ñàíàà÷èëñàí õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñºë, Óëñûí Èõ Õóðëààð õýëýëö¿¿ëýõýýð îðóóëñàí àñóóäëûí òºëºº á¿ðýí ýðõèéíõýý õóãàöààíä áîëîí ò¿¿íèé äàðàà õóóëèéí õàðèóöëàãà õ¿ëýýõã¿é.

34.4. Ãèø¿¿í ãàäààäàä çîð÷èõ, áàéõ õóãàöààíäàà äèïëîìàò ýðõ, ÿìáà, äàðõàí

ýðõ ýäýëíý. 34.5. Ãèø¿¿í á¿ðýí ýðõèéíõýý õóãàöààíä ¿íýìëýõ, ýíãýðèéí òýìäýã, àëáàíû

õýâëýìýë õóóäàñ, “Ìîíãîë Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿í” ãýñýí òýìäýã, íýðèéí õóóäàñ õýðýãëýõ áºãººä òýäãýýðèéí çàãâàð, õýðýãëýõ æóðìûã Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí çàõèðàìæààð áàòàëíà.

34.6. Ãèø¿¿íèé õàðèëöóóð óòàñ áîëîí áóñàä òóñãàé õýðýãëýýíèé õîëáîîíû

õýðýãñýë òºðèéí õàìãààëàëòàä áàéõ áºãººä á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõ, ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëàõòàé õîëáîãäñîí øóóäàí, çàõèäàë õàðèëöààíû áîëîí ìýäýýëëèéí íóóöûã çàäðóóëàõûã õîðèãëîíî.

34.7. Ýíý õóóëèéí 6.9.1-ä çààñíààñ áóñàä òîõèîëäîëä ãèø¿¿íèéã àëáàäàí

ñààòóóëàõ, öàãäàí õîðèõ, ò¿¿íä ø¿¿õèéí æóðìààð çàõèðãààíû øèéòãýë îíîãäóóëàõ, ãýð, àëáàí ºðºº, òýýâðèéí õýðýãñýë, áèåä íü ¿çëýã, íýãæëýã õèéõèéã õîðèãëîíî.

34.8. Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõ ýäëýõýýñ ºìíºõ õóãàöààíä õóóëü çºð÷ñºí ¿éëäýëä íü

õîëáîãäóóëàí áàðèâ÷èëñàí, ýð¿¿ãèéí õýðýã ¿¿ñãýñýí áîë ýíý õóóëèéí 6.9.1, 6.9.2-ò çààñíû äàãóó á¿ðýí ýðõèéã íü ò¿äãýëç¿¿ëíý.

34.9. Ãèø¿¿íýýð àæèëëàñàí õóãàöààã íü ìýðãýæëýýðýý àæèëëàñàí õóãàöààíä

îðóóëàí òîîöíî. 34.10. Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõ äóóñãàâàð áîëñîí áîë ò¿¿íèéã óðüä ýðõýëæ áàéñàí

àæèë, àëáàí òóøààëä íü ýã¿¿ëýí àæèëëóóëàõ, òèéì áîëîìæã¿é áîë àæèë ýðõëýõ õ¿ðòýëõ 12 ñàðûí õóãàöààíä ãèø¿¿íèé öàëèí, íýìýãäýëòýé òýíöýõ íýã óäààãèéí, áàãà öàëèíòàé àæèëä îðñîí áîë öàëèíãèéí çºð¿¿òýé òýíöýõ õýìæýýíèé òýòãýìæ, ãèø¿¿íýýð ñîíãîãäîõîîñîî ºìíº îðøèí ñóóæ áàéñàí ãàçàðòàà øèëæâýë ººðèéíõ íü áîëîí ãýð á¿ëèéí õºäºëìºðèéí ÷àäâàðã¿é ãèø¿¿íèé çàìûí çàðäàë, à÷àà, òýýøèéí õºëñèéã àâòî òýýâðèéí òàðèôààð òîîöîæ îëãîíî.

34.11. Ãèø¿¿íèéã õóóëü çºð÷ñºíèé óëìààñ ýã¿¿ëýí òàòñàí áîë ò¿¿íä ýíý

õóóëèéí 34.10-ò çààñàí òýòãýìæ áóñàä õàíãàìæ îëãîõûã õîðèãëîíî. 34.12. Îíöãîé ÷óóëãàí çàðëàñàí òîõèîëäîëä ãèø¿¿íèéã ÷óóëãàíä õ¿ðýëöýí èðýõ

áîëîìæèéã Åðºíõèéëºã÷ õàíãàæ øààðäëàãàòàé áîë òºðèéí òóñãàé õàìãààëàëòàä àâíà.

29

34.13. Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéí õóãàöààíä ò¿¿íèé àìü íàñíû äààòãàëûã òºð õàðèóöàæ äààòãàëûí õóðààìæèéã óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý.

34.14. Ãèø¿¿í àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ ÿâààä ýð¿¿ë ìýíä íü õîõèðñîí

òîõèîëäîëä äàðààõü áàòàëãààãààð õàíãàãäàíà: 34.14.1 õºäºëìºðèéí ÷àäâàðàà ò¿ð àëäñàí áîë ýìíýëãèéí ÷ºëººòýé áàéñàí õóãàöààíû òýòãýìæ, àâ÷ áàéñàí öàëèíãèéí çºð¿¿ã îëãîõ; 34.14.2. òàõèð äóòóó áîëñîí òîõèîëäîëä õóóëü òîãòîîìæèä çààñíû äàãóó òàõèð äóòóóãèéí òýòãýâýð àâ÷ áàéñàí öàëèíãèéí çºð¿¿ã îëãîõ; Ç4.14.3. õèéìýë ýðõòýí õèéëãýõ áîë ò¿¿íèé çàðäàë, ò¿¿í÷ëýí ãèø¿¿íä òóñëàìæ, ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ àæèëòíû õºëñ îëãîõ;

Ç4.14.4. ãèø¿¿í ìàãàäëàí èòãýìæëýë á¿õèé ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãûí øèéäâýðýýð ãàäààäàä ýì÷ë¿¿ëýõ çàéëøã¿é øààðäëàãà ãàðñàí áîë çàðäëûíõ íü 70-ààñ äîîøã¿é õóâèéã òºð õàðèóöàõ.

34.15. Ýíý õóóëèéí 34.14.2, 34.14.3-ò çààñàí öàëèíãèéí çºð¿¿, õºëñèéã ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéí õóãàöààòàé àäèë õóãàöààãààð îëãîíî.

34.16. Ãèø¿¿í àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýæ ÿâààä àìü íàñàà àëäñàí òîõèîëäîëä íü

24 ñàðûí, ºâ÷íèé óëìààñ íàñ áàðñàí áîë 18 ñàðûí öàëèíòàé íü òýíöýõ õýìæýýíèé íýã óäààãèéí áóöàëòã¿é òóñëàìæ àð ãýðò íü îëãîíî. 34.17. Ýìíýëãèéí ìýðãýæèëòýí àëáàí ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ ÿâöäàà ìýäñýí ãèø¿¿íèé ýð¿¿ë ìýíäèéí íóóöûã çàäðóóëàõã¿é áàéõ ¿¿ðýãòýé.

34.18. Àéìàã, íèéñëýë, ñóì, ä¿¿ðãèéí Çàñàã äàðãà, ò¿¿íèé Òàìãûí ãàçà𠺺ðèéí òºñºâòºº òóñãàõ ¿íäñýí äýýð ãèø¿¿í, ò¿¿íèé áèå òºëººëºã÷-òóñëàõûã àëáàí ºðºº, òàâèëãà, òåõíèê õýðýãñëýýð õàíãàæ øààðäëàãàòàé áóñàä äýìæëýã òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëíý.

35 äóãààð ç¿éë. Ãèø¿¿íèé òºñºâ, öàëèí, áóñàä õàíãàìæ 35.1. Ãèø¿¿íèé öàëèí, íýìýãäýë, óíàà, àëáàí òîìèëîëò, áè÷èã õýðýã, õîëáîîíû

çàðäëûã Óëñûí Èõ Õóðëûí æèëèéí òºñºâò òóñãàæ ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý. 35.2. Ýíý õóóëèéí 35.1-ä çààñàí çàðäëûí õýìæýýã ãèø¿¿í òóñ á¿ðýýð òîîöîæ

òºñºâò òóñãàõ áºãººä èíãýõäýý òîéðãèéí îíöëîãèéã õàðãàëçàæ Óëñûí Èõ Õóðëààñ õàðèëöàí àäèëã¿é òîãòîîæ áîëíî.

35.3. Ãèø¿¿íèé ñîíãîãäñîí òîéðîãòîî àæèëëàõòàé õîëáîãäñîí çàðäëûí õýìæýýã

Óëñûí Èõ Õóðàë òîãòîîõ áºãººä Óëñ òºðèéí íàìûí òóõàé õóóëèéí äàãóó õóâààðèëàãäàõ õºðºíãèéã ýíýõ¿¿ çàðäàëä ¿ë òîîöíî.

35.4. Ãèø¿¿íèé öàëèí, ò¿¿íèé òóñëàõ, áèå òºëººëºã÷-òóñëàõûí çàðäàë, á¿ðýí

ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõýä çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé áóñàä õàíãàìæèéã Óëñûí Èõ Õóðàë òîãòîîíî.

30

35.5. Ãèø¿¿í ¿éë àæèëëàãààíûõàà òàëààð òîéðãèéíõîî ñîíãîã÷äîä ìýäýýëýõ, ñóðòàë÷ëàõ çàðäàë áîëîí õýâëýë çàõèàëãûí çàðèì òºëáºðèéã óëñûí òºñ⺺ñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý.

35.6. Ãèø¿¿íèé òºñâèéã Óëñûí Èõ Õóðëààñ áàòàëñàí æóðìûí äàãóó Òàìãûí

ãàçàð òóõàéí ãèø¿¿íèé çºâøººðºëòýéãýýð çàðöóóëàõ áºãººä çàðöóóëàëòàä Òºðèéí áàéãóóëàëòûí áàéíãûí õîðîî õÿíàëò òàâèíà.

35.7. Ãèø¿¿í òºñâèéíõºº öàëèíãèéí ñàíãààñ áóñàä çàðäëûã õîîðîíä íü

øèëæ¿¿ëýí çàðöóóëæ áîëíî. 35.8. Ãèø¿¿í òºñâèéíõºº çàðöóóëàëòûí ìýäýýã Òàìãûí ãàçðààñ õ¿ññýí öàãòàà

àâàõ ýðõòýé. 35.9. Ãèø¿¿í Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íýýð òîìèëîãäâîë Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íèé

öàëèí õàíãàìæèéã àâàõ áºãººä Óëñûí Èõ Õóðëûí ãèø¿¿íèé òºñºâò òóññàí áóñàä çàðäëûã çàõèðàí çàðöóóëàõ ýðõòýé.

35.10. Ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõèéã ò¿äãýëç¿¿ëñýí áîë ò¿¿íèé òºñâèéí çàðäëûí

ñàíõ¿¿æèëòèéã çîãñîîõ áºãººä ñýðãýýñýí áîë ò¿äãýëç¿¿ëñýí ºäðººñ ýõëýí òîîöîæ ãèø¿¿í, ò¿¿íèé òóñëàõ, áèå òºëººëºã÷-òóñëàõûí ñàíõ¿¿æèëòèéã íºõºí îëãîíî.

36 äóãààð ç¿éë. Ãèø¿¿í õàâñðàí ã¿éöýòãýæ áîëîõ àæèë, àëáàí òóøààë 36.1. Ãèø¿¿í á¿ðýí ýðõèéíõýý õóãàöààíä äîð äóðäñàí àæèë, àëáàí òóøààë

õàâñðàí ã¿éöýòãýõ ýðõòýé: 36.1.1. Åðºíõèé ñàéä, Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í; 36.1.2. óëñ òºðèéí íàìûí ñîíãóóëüò àëáàí òóøààë; 36.1.3. òºðèéí áóñ áàéãóóëëàãûí ñîíãóóëüò àëáàí òóøààë; 36.1.4. áàãøëàõ áîëîí ýðäýì øèíæèëãýýíèé àæèë. 36.2. Ñîíãîãäîõîîñîî ºìíº ýíý õóóëèéí 36.1-ä çààñíààñ áóñàä àæèë, àëáàí

òóøààë ýðõýëæ áàéñàí áîë ãèø¿¿í òàíãàðàã ºðãºõººñºº ºìíº ÷ºëººëºãäºõ øèéäâýð ãàðãóóëñàí áàéíà.

36.3. Ãèø¿¿í Çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿íýýð òîìèëîãäñîí áîë ò¿¿íèé ÷óóëãàíû

àæèëëàãààíä îðîëöîõ æóðìûã Åðºíõèé ñàéäûí ñàíàëûã õàðãàëçàí Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà çàõèðàìæààð áàòàëíà.

37 äóãààð ç¿éë. Ãèø¿¿íä õîðèãëîõ ¿éë àæèëëàãàà 37.1. Ãèø¿¿íä äàðààõü ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõûã õîðèãëîíî: 37.1.1. íîãäñîí òºñâèéã õýòð¿¿ëýõ, çîðèóëàëòûí áóñààð çàðöóóëàõ; 37.1.2. á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõòýé õîëáîãäóóëæ áóñäààñ øàí õàðàìæ

àâàõ; 37.1.3. ãèø¿¿íèé íýð õ¿íä, á¿ðýí ýðõèéã õóâèéí àøèã ñîíèðõëûí ¿¿äíýýñ

àøèãëàõ;

31

37.1.4. ãèø¿¿íèé íýð õ¿íä, ýðõ ìýäëèéã àøèãëàí ¿íýò öààñ, ýä õºðºí㺠îëîõ äàâóó ýðõ ýäëýõ, áóñäàä äàâóó áàéäàë îëãîõ ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ;

37.1.5. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí çºâøººðºëã¿éãýýð Çàñãèéí ãàçàð,

ò¿¿íèé áàéãóóëëàãà, ò¿¿í÷ëýí ãàäààä, äîòîîäûí àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãà, èðãýíèé çàðäëààð ãàäààäàä çîð÷èõ;

37.1.6. á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõòýé íü õîëáîãäóóëàí îëãîñîí ñàíõ¿¿ãèéí

ýõ ¿¿ñâýð, õîëáîî, ìýäýýëýë, òýýâðèéí õýðýãñýë, òºðèéí ºì÷èéí áóñàä ýä ç¿éëèéã àøèã õîíæîî îëîõ çîðèëãîîð, ýñõ¿ë ñîíãóóëèéí êîìïàíèò àæèëä àøèãëàõ;

37.1.7. õóóëü áóñ øèéäâýð ãàðãóóëàõààð áóñäàä íºëººëºõ; 37.1.8. ãèø¿¿íèé á¿ðýí ýðõýä ¿ë õàìààðàõ àñóóäëààð áóñàä

áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíä îðîëöîõ, øàõàëò ¿ç¿¿ëýõ; 37.1.9. àëèâàà áàéãóóëëàãà, èðãýíýýñ íýã ñàðûí öàëèíãèéí õýìæýýíýýñ

äýýø òºãðºãèéí ¿íýòýé áýëãèéí ç¿éëñèéã õóâèàðàà àâàõ; 37.1.10. á¿ðýí ýðõèéíõýý õóãàöààíä àæ àõóé ýðõëýõ, àæ àõóé ýðõëýã÷äèéí

õîëáîîíä ýëñýõ, àæ àõóéí íýãæèéí òºëººëºõ áîëîí õÿíàëòûí çºâëºëä ñîíãîãäîõ.

ÄÎËÄÓÃÀÀÐ Á¯ËÝÃ

Áóñàä ç¿éë 38 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí àæëûí íºõöºë 38.1. Óëñûí Èõ Õóðàë “Òºðèéí îðäîí”-ä áàéðëàíà. 38.2. Óëñûí Èõ Õóðàë íü ãèø¿¿ä, Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîíû ¿éë àæèëëàãààíä

ìýðãýæèë, àðãà ç¿é, òåõíèê, çîõèîí áàéãóóëàëòûí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ, àæèëëàõ íºõöºëººð õàíãàõ ¿¿ðýã á¿õèé Òàìãûí ãàçàðòàé áàéíà.

38.3. Óëñûí Èõ Õóðàë àæ àõóé, ñàíõ¿¿ãèéí õóâüä áèå äààñàí áàéõ áºãººä

òºñâèéã íü Ǻâëºëèéí ñàíàëûã õàðãàëçàí Óëñûí Èõ Õóðàë áàòàëíà. 38.4. Óëñûí Èõ Õóðëûí òºñâèéí çàðöóóëàëòàä Òºñâèéí çàðëàãûí õÿíàëòûí äýä

õîðîî õÿíàëò òàâèíà. 38.5. Óëñûí Èõ Õóðëûí Òàìãûí ãàçðûí ¿éë àæèëëàãààíû òàéëàíã Òàìãûí

ãàçðûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà Òºðèéí áàéãóóëàëòûí áàéíãûí õîðîîíä æèë á¿ð òàíèëöóóëàõ áºãººä øààðäëàãàòàé ãýæ ¿çâýë Òºðèéí áàéãóóëàëòûí áàéíãûí õîðîî ä¿íã íýãäñýí õóðàëäààíä õýëýëö¿¿ëýõýýð îðóóëæ áîëíî.

39 ä¿ãýýð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí Òàìãûí ãàçàð, ò¿¿íèé ýðõëýõ àæèë 39.1. Óëñûí Èõ Õóðëûí Òàìãûí ãàçàð /öààøèä “Òàìãûí ãàçàð” ãýõ/ íü äàðààõü

àæëûã ýðõëýí ã¿éöýòãýíý: 39.1.1. Óëñûí Èõ Õóðàë, Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîä, àæëûí õýñýã,

ãèø¿¿äýä ìýðãýæèë, àðãà ç¿éí çºâëºãºº ºãºõ, òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ;

32

39.1.2. Óëñûí Èõ Õóðàëä ºðãºí ìýä¿¿ëýõ òºñëèéã õÿíàæ, çîõèõ æóðìûí

äàãóó ºðãºí ìýä¿¿ëýõ áýëòãýëèéã õàíãàõ; 39.1.3. õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñºë ºðãºí ìýä¿¿ëýõ,

õýëýëö¿¿ëýõ, áàòëàõ ¿éë àæèëëàãààíû çîõèîí áàéãóóëàëòûí áýëòãýëèéã õàíãàõ;

39.1.4. Óëñûí Èõ Õóðàë, ò¿¿íèé Òàìãûí ãàçàð Óëñûí Èõ Õóðàë äàõü íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí àæ àõóé, ñàíõ¿¿ã õºòëºí ÿâóóëàõ, òºñâèéã õóóëü òîãòîîìæèéí äàãóó çàðöóóëàõ;

39.1.5. ãèø¿¿äýýñ õóóëü ñàíàà÷ëàõ ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõýä íü ìýðãýæèë, àðãà ç¿éí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ;

39.1.6. íýãäñýí, Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîîä, íàì, ýâñëèéí á¿ëãèéí

õóðàëäààíû òåõíèêèéí áýëòãýëèéã õàíãàõ;

39.1.7. áàòëàãäñàí õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí ýöñèéí íàéðóóëãà õèéõ, õýëáýðæ¿¿ëýí ãàðãàõ, íèéòëýõ, ìýäýýëýõ;

39.1.8. ÷óóëãàíû ÿâöûã äýñ äàðààëàí àëáàí ¸ñîîð òýìäýãëýí õºòºëæ, óã

òýìäýãëýëèéã àøèãëàõ, õàäãàëàõ àæëûã ýðõëýí ÿâóóëàõ; 39.1.9. Óëñûí Èõ Õóðàë, ò¿¿íèé Òàìãûí ãàçðûí áè÷èã õýðýã, àëáàí õýðýã

õºòëºëò, àðõèâûí ¿éë àæèëëàãààã ýðõýëæ ÷óóëãàíààð õýëýëöýõ àñóóäàëòàé õîëáîîòîé áàðèìò áè÷ãèéã îëøðóóëàí òàðààõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ;

39.1.10. Óëñûí Èõ Õóðëààñ îëîí íèéòòýé õàðèëöàõ àæèëëàãààã çîõèîí

áàéãóóëàõ; 39.1.11. ãèø¿¿äýä èðãýä, áàéãóóëëàãààñ èð¿¿ëñýí ºðãºäºë, ñàíàë,

ãîìäëûí øèéäâýðëýëòèéí áàéäëûã íýãòãýí ä¿ãíýæ Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà, ãèø¿¿äýä ìýäýýëýõ;

39.1.12. Óëñûí Èõ Õóðàë, Òàìãûí ãàçðûí ãàäààä õàðèëöààíû àñóóäëûã

õàðèóöàí øààðäëàãàòàé áàðèìò áè÷èã áýëòãýõ, Óëñûí Èõ Õóðëûí øóãàìààð ãàäààä îðîíä àéë÷ëàõ áîëîí ãàäààäààñ èðýõ çî÷èí, òºëººëºã÷äèéã õ¿ëýýí àâàõ áýëòãýë õàíãàõ, òýäãýýðò ¿éë÷ëýõ;

39.1.13. õÿíàí øàëãàõ ÷èã ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëýõýä íü Áàéíãûí, äýä, ò¿ð

õîðîî, àæëûí õýñýãò àðãà ç¿éí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ;

39.1.14. ÷óóëãàíààð õýëýëöýõ õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéí òºñëèéí òàëààð áîëîí ãèø¿¿äèéí õ¿ññýíýýð òîäîðõîé õóóëèéí õýðýãæèëòýýð ìýäýýëëèéí ýõ ¿¿ñâýðèéã á¿ðä¿¿ëýõ;

39.1.15. Ìîíãîë Óëñûí õóóëü òîãòîîìæèéí ìýäýýëëèéí ñàí á¿ðä¿¿ëæ

ãèø¿¿äýä ¿éë÷ëýõ; 39.1.16. õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðýýð äààëãàñàí áóñàä

¿¿ðãèéã áèåë¿¿ëýõ.

33

39.2. Òàìãûí ãàçàð íü õóóëèéí ýòãýýä ìºí áºãººä ò¿¿íèé ä¿ðìèéã Óëñûí Èõ

Õóðàë áàòàëíà. 40 ä¿ãýýð ç¿éë. Òàìãûí ãàçðûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà 40.1. Òàìãûí ãàçðûã õóóëü÷ ìýðãýæèë á¿õèé Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà

óäèðäàõ áºãººä ò¿¿íèéã Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí ñàíàë áîëãîñíû äàãóó Óëñûí Èõ Õóðàë òîìèëæ, ÷ºëººëíº.

40.2. Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà íàìûí õàðüÿàëàëã¿é áàéõ áºãººä óã àëáàí

òóøààëä òîìèëîãäñîí ºäðººñ ýõëýí íàìûí ãèø¿¿í÷ëýëýýñ ãàðñàíä òîîöíî. 40.3. Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà ýðõëýõ àñóóäëààðàà çàõèðàìæ ãàðãàíà. 41 ä¿ãýýð ç¿éë. Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãûí ýðõëýõ àæèë 41.1. Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà äàðààõü àæëûã ýðõëýí ã¿éöýòãýíý: 41.1.1. Òàìãûí ãàçðûí ºäºð òóòìûí àæëûã óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ; 41.1.2. íýãäñýí õóðàëäààí äàðãàëàã÷èä õóóëü, äýãèéí àñóóäëààð çºâëºõ; 41.1.3. íýãäñýí, Áàéíãûí, äýä, ò¿ð õîðîî, àæëûí õýñãèéí õóðàëäààíû

òýìäýãëýë, ãàðãàñàí øèéäâýðèéã ýðõ ç¿éí õóâüä õýëáýðæ¿¿ëýõ; 41.1.4. Òàìãûí ãàçðûí àæèëòàí, ãèø¿¿íèé òóñëàõ, áèå òºëººëºã÷-

òóñëàõûã òîìèëîõ, ÷ºëººëºõ; 41.1.5. Óëñûí Èõ Õóðëààñ îëîí íèéòòýé õàðèëöàõ àæëûã çîõèîí

áàéãóóëàõ; 41.1.6. Óëñûí Èõ Õóðëûí òºñâèéí òºñëèéã áýëòãýõ, áàòëàãäñàí òºñâèéã

çàðöóóëàõ; 41.1.7. Òàìãûí ãàçðûí çàõèðãàà, ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ. 41.2. Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà íü Óëñûí Èõ Õóðëûí òºñâèéí åðºíõèé

ìåíåæåðèéí õóâüä õîëáîãäîõ Áàéíãûí õîðîîíû äàðãûí ñàíàëûã õàðãàëçàí Áàéíãûí õîðîîíû àæëûí àëáàíû àæèëòíûã òîìèëæ, ÷ºëººëíº.

42 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí àæëûí õýñýã 42.1. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãà á¿ðýí ýðõýý õýðýãæ¿¿ëýõýä íü çºâëºãºº ºãºõ,

òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ ¿¿ðýã á¿õèé çºâëºõ, àæëûí õýñýãòýé áàéíà. 42.2. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí àæëûí õýñãèéí îðîí òîîíû õÿçãààð, çàðäëûí

òºñâèéã Óëñûí Èõ Õóðàë òîãòîîíî. 42.3. Óëñûí Èõ Õóðëûí äàðãûí çºâëºõ, àæëûí õýñãèéí àæèëòàí Óëñûí Èõ

Õóðëûí äàðãàä àæëàà øóóä õàðèóöàæ Òàìãûí ãàçàðò õàðüÿàëàãäàíà.

34

43 äóãààð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí øèéäâýð 43.1. Óëñûí Èõ Õóðàë õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýð ãàðãàõ áºãººä

áóñàä øèéäâýð íü òîãòîîëûí õýëáýðòýé áàéíà. 43.2. Óëñûí Èõ Õóðëûí òóõàéí øèéäâýðò ººðººð çààãààã¿é áîë óã øèéäâýð

àëáàí ¸ñîîð íèéòëýãäñýíýýñ õîéø 10 õîíîãèéí äàðàà õ¿÷èí òºãºëäºð áîëíî. 43.3. Òóõàéí õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéã õ¿÷èí òºãºëäºð äàãàæ

ìºðäºæ ýõëýõ òóñãàéëàí çààñàí õóãàöàà Åðºíõèéëºã÷èéí õîðèã òàâüñàí õóãàöààòàé äàâõàöâàë õîðèãèéã õýðõýõ òóõàé àñóóäëûã Óëñûí Èõ Õóðàë õÿíàí õýëýëöýæ äóóñàõ õ¿ðòýë óã õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýð á¿õýëäýý áóþó ò¿¿íèé çàðèì õýñãèéí ¿éë÷ëýë ò¿ð çîãñîíî.

43.4. Õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýðèéã õýâëýë, ìýäýýëëèéí

õýðýãñëýýð íèéòýä ìýäýýëýõäýý “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõòãýëä íèéòýëñýí àëáàí ¸ñíû ýõèéã áàðèìòëàõ áºãººä äàìæóóëàí íèéòýëñíèéã àëáàí ¸ñíû áóñ ãýæ ¿çíý.

43.5. “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõòãýëä õóóëü, Óëñûí Èõ Õóðëûí áóñàä øèéäâýð,

Åðºíõèéëºã÷èéí çàðëèã, Çàñãèéí ãàçðûí òîãòîîë, ¯íäñýí õóóëèéí öýöèéí øèéäâýð, õóóëèéí òàëààðõè Óëñûí äýýä ø¿¿õèéí àëáàí ¸ñíû òàéëáàð, ÿàì, àãåíòëàãààñ ãàðãàñàí íèéòýýð äàãàæ ìºðäºõ ýðõ ç¿éí õýì õýìæýý òîãòîîñîí àêòûã á¿ðýí ýõýýð íü íèéòýëíý.

43.6. “Òºðèéí ìýäýýëýë” ýìõòãýëèéã õýâëýí íèéòëýõ àæëûã Òàìãûí ãàçàð

õàðèóöàæ äîëîî õîíîã òóòàì ãàðãàíà. 44 ä¿ãýýð ç¿éë. Óëñûí Èõ Õóðëûí òàìãà, òýìäýã, õýâëýìýë õóóäàñ 44.1. Óëñûí Èõ Õóðàë íü òîãòîîñîí æóðìààð ¿éëäñýí òàìãà, òýìäýã, õýâëýìýë

õóóäàñ õýðýãëýíý. 45 äóãààð ç¿éë. Õ¿÷èí òºãºëäºð áîëîõ 45.1. Ýíý õóóëèéã 2006 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 26-íû ºäðººñ ýõëýí äàãàæ ìºðäºíº.

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÈÕ ÕÓÐËÛÍ ÄÀÐÃÀ Ö.ÍßÌÄÎÐÆ