ែខែខែខែខឧសភ ឆន ំឧសភ ឆន ំឧសភ ឆន ំឧសភ ឆន ២ំ០១២២០១២២០១២២០១២

បញចបវ់ដដៃននិទណឌ ភពជុំវិញបទេលមសេដយអសុដី េនកមពុជ

មជឈមណឌ លមជឈមណឌ លមជឈមណឌ លមជឈមណឌ លសទិធិសទិធិសទិធិសទិធមិនសុសមនសុសមនសុសមនសុសកមពជុកមពជុកមពជុកមពជុ ((((មមមម....សសសស....មមមម....កកកក) ) ) )

ម.ស.ម.ក គឺជអងគករមិនែមនរដឋ ភិបល ឯករជយ និងមិនចូលបកសសមព័នធ ែដលេធវីករេដីមបីេលីកកមពស់ និងករពរលទធិរបជធិបេតយយ និងករេគរពសិទធមិនុសសេនរពះរជណចរកកមពុជ (កមពុជ)។ ទសសនវស័ិយរបស់េយងី គកឺមពុជគម នអំេពហីងិស ែដលរបជពលរដឋទទួលបនសិទធជិ មូលដឋ ន មនសិទធេិសមីគន នងិរតូវបនផតល់អំណច េដីមបចូីលរមួកនុងលិទធរិបជធិបេតយយ និងទទួលបនករែចករែំលកផលរបេយជន៍ពីករអភវិឌឍន៍របេទសកមពុជ។ េយងីចង់បននីតិរដឋជជងនិទណឌ -ភព សថ ប័នរងឹមជំជងបុគគលខល ងំ និងសងគមេសរពីហុបកសែដលភពចរមុះរតូវបនេគែសវងរក និងអបអរសទរជជងករមិនេអីេពី និងករដក់េទស។ សល កសញញ របស់េយងី គរូឺបសតវរពបសេហរីេចញពរីងវង់ៃផទេមឃពណ៌េខៀវ ែដលតំណងឲយករទមទរេសរភីពេនកមពុជ។

េសចកតីេសចកតីេសចកតីេសចកតីែថលងែថលងែថលងែថលងអណំរអណំរអណំរអណំរគណុគណុគណុគណុ

របយករណ៍ “បញច ប់វដដៃននិទណឌ ភពជំុវញិបទេលមីសេដយអសុដីេនកមពុជ” (របយ- ករណ៍) ទទួលបនករគរំទែផនកមូលនិធ ិ ពីរកសងួករបរេទសសហរដឋអេមរកិ។ ម.ស.ម.ក ក៏សូមែថលងអំណរគុណចំេពះ អងគករជួយជនរងេរគះកមពុជេដយសរអសុដី សរមប់ករែណន ំ និងករចូលរមួចំែណកកនុងកររសវរជវសរមប់ករសរេសររបយករណ៍មួយេនះផងែដរ។

រល់គំនិត របកគំេហញី និងេសចកតសីននិដឋ នេនទីេនះ ជគំនិតរបស់ ម.ស.ម.ក និងមិនបនឆលុះបញច ងំពីទសសនៈរបស់រកសួងករបរេទសសហរដឋអេមរកិ ឬមច ស់ជំនួយដៃទ អនកគរំទ និងៃដគូដៃទេទៀតេនះេទ។

សណួំរ ឬករផតលម់តិេយបលែ់កលមអ

របសិនេបីអនកមនសំណួរ ឬចង់បនព័ត៌មនបែនថមអំពីរបយករណ៍េនះ ឬមនបណំងចង់ ផតល់មតិេយបល់ែកលមអ សូមអីុែម៉លមកកន់ info@cchrcambodia.org ។

របយករណ៍េនះ និងករេបះពុមពផសយដៃទេទៀតរបស់ ម.ស.ម.ក គឺអចរកបនេនេល ីេគហទំព័ររបស់ ម.ស.ម.ក www.cchrcambodia.org និងេគហទំព័រសិទធមិនុសស របស់ ម.ស.ម.ក www.sithi.org ។

(CC) ឆន ២ំ០១២ មជឈមណឌ លសិទធមិនុសសកមពុជ ផទះេលខ ៧៩៨ ផលូវេលខ ៩៩ បឹងរតែបក

ខណឌ ចំករមន រជធនីភនំេពញ រពះរជណចរកកមពុជ

ii

មតិក

មជឈមណឌ លសិទធិមនុសសកមពុជ …………………………………………………… i មតិក ………………………………………………………………………… ii

និយមន័យ និងអកសរកត់…………………………………………………………. iii

១១១១.... េសចកដីេសចកដីេសចកដីេសចកដីេផតមីេផតមីេផតមីេផតមី………….……………………………………………………….. 1 វធិីសរសតរសវរជវ ……………………………………………………………… 2 ២២២២. . . . ទដិឋភពទដិឋភពទដិឋភពទដិឋភពទូេទទូេទទូេទទូេទៃនៃនៃនៃនអេំពីអេំពីអេំពីអេំពីហងិសហងិសហងិសហងិសេដយេដយេដយេដយអសុដីអសុដីអសុដីអសុដីេនេនេនេនកមពុជកមពុជកមពុជកមពុជ ………...................................... 3 ៣៣៣៣. . . . ទដិឋភទដិឋភទដិឋភទដិឋភពពពពទូេទទូេទទូេទទូេទៃនៃនៃនៃនវបបធម៌វបបធម៌វបបធម៌វបបធម៌នទិណឌនទិណឌនទិណឌនទិណឌ ភពភពភពភព …………………………………………….. 6 និទណឌ ភពេនកនុងតុលករកមពុជ ………………………………………………… 7 ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំថម ី……………...……………………………………….. 10 ៤៤៤៤. . . . ករករករករដក់ដក់ដក់ដក់ពកយពកយពកយពកយបដឹបដបឹដឹបដឹងងងង ……….…………………………………………………….. 12 ភពងយរងេរគះរបស់ជនរងេរគះ ……………………………………………….. 12 ករេដះរសយេរករបព័នធតុលករ ………………………………………………... 14 ទំនក់ទំនងរវងជនរងេរគះ និងជនេលមីស …………………………………………. 15 ៥៥៥៥.... ករេសុបីករេសុបីករេសុបីករេសុបីអេងកតអេងកតអេងកតអេងកត ……………………………………………………………….. 17 ភពអសកមមកនុងករេសុីបអេងកត ……………………………………………………. 17 កងវះខតករបណដុ ះបណដ លដ៏សមរសប …………………………………………..... 20 កងវះខតករសហករពីសកសសីំខន់ ………………………………………………. 20 អំេពពុីករលួយ …………………………………………………………………… 21 ៦៦៦៦. . . . សវនករ នងិសវនករ នងិសវនករ នងិសវនករ នងិេសចកដីេសចកដីេសចកដីេសចកដីសេរមចសេរមចសេរមចសេរមច …………………………………………………… 23 ភពអសកមមៃនករវនិិចឆយេទស ……………………………………………………. 23 ករដក់ទណឌ កមម និងសណំង ………………………………………………………. 25 ករកត់េទស …………………………………………………………………….. 25 ករអនុវតតន៍ទណឌ កមម …………………………………………………..…………... 26 ៧៧៧៧.... េសចកដីេសចកដីេសចកដីេសចកដីសននដិឋសននដិឋសននដិឋសននដិឋ នននន នងិនងិនងិនងិអនុសសន៍ អនុសសន៍ អនុសសន៍ អនុសសន៍ ………………………………………………… 29 ៨៨៨៨. . . . គនថនិេទទសគនថនិេទទសគនថនិេទទសគនថនិេទទស …………………………………………………………………….. 32

iii

និយមន័យ និងអកសរកត់

ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ ចបប់សដពីីកររគប់រគងអសុីដខល ងំ េនកមពុជ

អ.ជ.ជ.ក.អ

អងគករជួយជនរងេរគះកមពុជេដយសរអសុីដ

ម.ស.ម.ក

មជឈមណឌ លសិទធិមនុសសកមពុជ

រកមរពហមទណឌ

រកមនីតិវធិីរពហមទណឌ របស់កមពុជ ឆន ២ំ០០៧

អងគករ

អងគករមិនែមនរដឋ ភិបល

របយករណ៍

បញច ប់វដតៃននិទណឌ ភពជំុវញិបទេលមសីេដយអសុីដេនកមពុជ

រដឋ ភិបល

រជរដឋ ភិបលកមពុជ

1

១. េសចកដីេផតម

េនៃថងទី០៧ ែខេមស ឆន ២ំ០១២ រសតមីន ក់អយុ ២៣ឆន ំបនរងរបួសរលករបែហលជ៣០ភគរយ េលរូីបរងកយរបស់នង បនទ ប់ពីរងករវយរបហរេដយអសុីដ ខណៈេពលែដលនងកំពុងែតេគងកនុងផទះ កនុងចមក រេកសូ៊ េខតតេសៀមរប េហយីែដលករវយរបហរេនះរតូវបនរយ-ករណ៍ថរបែហលជទក់ទងនឹងកររបចណឌ ។1 គិតមករតឹមេពលសរេសររបយករណ៍េនះ ករវយរបហរមួយេនះ ជករវយរបហរេដយអសុីដេលីកទីបេីហយីែដលរតូវបនរយករណ៍ បនទ ប់ពីមនករអនុម័តចបប់សដពីកីររគប់រគងអសុីដខល ងំថមមីួយរបស់កមពុជ កនុងែខធនូ ឆន ២ំ០១១ ែដលមនបំណងរគប់រគងលទធភពទទលួបនអសីុដឲយបនលអេឡងី (ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ)។ 2 ថវេីបី បទេលមីសេនះមនសភពធងន់ធងរក៏េដយ ែតេនមិនទន់មនករចប់ខលួន និងផតនទ េទសមកេលជីនេលមីសកនុងករណីវយរបហរទងំបីែដលបនរយករណ៍េនះេទ។ កនុងែខមករ រសតីមន ក់ជកមមករេរងចរករតូវបនេគេរសចទឹកអសុីដមកេលខីលួននង ខណៈេពលែដលនងកំពុងែតេនកនុងផទះកនុងខណឌ - ឬសសែីកវ រជធនភីនំេពញ3 និងកលពីែខមិន បុរសមន ក់អយុ ៤២ឆន ំ រតូវបត់បង់ជីវតិ និងរសតមីន ក់

អយុ ១៩ឆន ំបនរងរបួសរលកធងន់ធងរបនទ ប់ពីរងករវយរបហរេដយអសុីដកនុងេខតតកំពង់ចម ។4

េនកមពុជ វបបធម៌និទណឌ ភពសថិតេនជុំវញិអំេពីហងិសេដយអសុីដ។ ករណីភគេរចីនជនេលមីសអចេគចផុតពីករជំនុំជរមះ និងករផតនទ េទស បនទ ប់ពីរបរពឹតតអំេពីដ៏េឃរេឃេនះរចួ។ ករ អនុម័តចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំថមីមួយេនះ រតូវបនេមីលេឃញីថជមេធយបយកនុងករទប់សក ត់អំេពហីងិសេដយអសុីដ។ បុ៉ែនត ករពិតែដលករណីអំេពហីងិសេដយអសុីដដ៏គួរឲយេខពីមរេអីមទងំបីេកីតមនកនុងឆន េំនះ ែដលេយងីបនដឹង ជនេលមសីេនមិនទន់រតូវបនចប់ខលួនេនេឡយី បងហ ញឲយេឃញីកន់ែតចបស់ថ េដីមបឲីយចបប់ថមីេនះមនរបសិទធភព គឺរតូវែតមនករផល ស់បដូរដ៏សំខន់មួយកនុងែបបបទែដលបទេលមីសេនះរតូវបនេសុីបអេងកត និងវធិីែដលបទេលមីសែបបេនះរតូវបនជំនុជំរមះ។ របសិនេបីគម នករផល ស់បដូរែបបេនះេទ ចបប់ថមេីនះនឹងមនរបសិទធភពតិចតួច ឯនិទណឌ ភពេនែត បនត។ េគលបំណងៃនរបយករណ៍េនះ គឺេដីមបជីួយដល់រជរដឋ ភិបលកមពុជ (រដឋ ភបិល) រកសួង

1 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី១០ ែខេមស ឆន ២ំ០១២ “ករណីវយរបហរេដយអសុីដេលីកទីបី កនុងឆន េំនះបនទុកឲយរសតីមន ក់រងរបួសធងន់ធងរ”, សរ

ព័ត៌មន ឌឹ ភនំេពញ ប៉ុសត¦ “ករណីវយរបហរេលីកទីបី កនុងឆន េំនះេធវីឲយជនរងេរគះេនកនុងមនទីរេពទយ” ។ 2 ៃថងទី១៨ ែខឧសភ ឆន ២ំ០១២ មនកររយករណ៍ថ បុរសមន ក់ អយុ ២៦ឆន ំបនរងរបួសរលកេដយអសុីដយ៉ងធងន់ធងរ កនុងេខតតកំពង់ចម កនុងេរគះថន ក់ៃចដនយ ែដលបណដ លមកពីកររអិលជមួយដបបល សទិកែដលគត់បនផទុកអសុីដ េធវីឲយដបេនះែបកេហយីេរសចអសុីដមកេលីមុខមត់ និងដងខលួនរបស់ គត់។ សូមអន សរព័ត៌មន ឌឹ ភនំេពញប៉ុសត¦ ៃថងទី១៨ ែខឧសភ ឆន ២ំ០១២ “ចបប់អសុីដេនមិនទន់េពញេលញ” ។ 3 សរព័ត៌មន ឌឹ ភនំេពញ ប៉ុសត¦ ៃថងទី០២ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “ជនេលមីសៃនអំេពីហងិសេដយអសុីដេនែតមនេសរភីព េបីេយងតមមរនតីនគរបល” 4 សរព័ត៌មន ឌឹ ភនំេពញ ប៉ុសត¦ ៃថងទី១២ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “ករវយរបហរេដយអសុីដបនផដ ច់ជីវតិបុរសមន ក់” ។

2

មនទីរ មរនតនីគរបល និងេចរកម តមរយៈករពិនិតយេមីលេលកីរខកខន និងឧបសគគែដលជនរងេរគះបនជួបរបទះកនុងដំណក់កលរយករណ៍ េសុីបអេងកត និងសវនករកនុងដំេណីរករយុតតិធម៌ ែដលជួយជំរុញឲយវដតៃននិទណឌ ភពកន់ែតរលដល េធវីឲយបញហ ៃនអំេពហីងិសេដយអសុីដេនមនជបនត។

វិធីសរសតរសវរជវ របយករណ៍េនះ វភិគេលីសថ នភពៃនអំេពីហងិសេដយអសុីដេនកមពុជ ជពិេសស គ ឺេផត តេលដីំេណីរករយុតតិធម៌។ កររសវរជវសដីពបីញហ អំេពីហងិសេដយអសុីដេនកមពុជ មនិមនេរចីនេនះេទ។ េដីមបសីរេសរនូវរបយករណ៍េនះ េយងីបនេរបីរបស់របយករណ៍សដីពីសថ នភពអំេពីហងិសេដយអសុីដមួយចំនួនែដលមនរសប់។ មិនែតបុ៉េណណ ះ េយងីក៏បនេរបីរបស់របភពសរ-ព័ត៌មនមួយចំនួន រប់បញចូ លទងំ ឌឹ ភនំេពញបុ៉សត¦, ឌឹ ែខមបូឌ េដលី, វទិយុអសុីេសរ ីនងិវទិយុសំេឡងសហរដឋអេមរកិ។ ព័ត៌មនជេរចីនេនកនុងរបយករណ៍េនះ របមូលបនតមរយៈករសមភ សន៍ទងំផលូវករ និងមិនផលូវករ ែដលេធវីេឡងីរវងែខតុល ឆន ២ំ០១១ ដល់ ៃថងទី៣០ ែខេមស ឆន ២ំ០១២។ របភពទងំេនះរប់បញចូ លទងំ អនកតំណងមកពីអងគករមិនែមនរដឋ ភិបល (អងគករ) ជនរងេរគះេដយអសុីដ និងទីរបឹកសែផនកចបប់។ ករណីសិកសែដលមនកនុងរបយករណ៍េនះ បនដករសង់េចញតមរយៈករតមដនអតថបទសរព័ត៌មនរបស់ ម.ស.ម.ក និងតមរយៈបទសមភ សន៍ជមួយជនរងេរគះមកពអីងគករជួយជនរងេរគះកមពុជេដយសរអសុីដ (អ.ជ.ជ.ក.អ) ។ ករេយងេលីករណីសិកសទងំេនះនឹងេធវីេឡងីកនុងរបយករណ៍ទងំមូល េដីមបបីងហ ញនូវបញហ ែដលនឹងរតូវេលីកយកមកពិចរណ។ ម.ស.ម.ក សូមរកសេឈម ះជនរងេរគះែដលរតូវបនសមភ សទុកជករសមង ត់ េដីមបីករពរសុវតថិភព េហយីនឹងេរបីេឈម ះសមង ត់ េលីកែលងករណីែដល ម.ស.ម.ក បនទទួលករយល់រពមពីជនរងេរគះឲយេរបីេឈម ះ នងិព័ត៌មនលមអិតរបស់ពួកេគ។ អនកែដលរតូវបនសមភ ស រតូវបនជរមបពីេគលបំណងៃនករសមភ សន៍ ចរតិលកខណៈៃនករសម័រគចិតត និងវធិីែដលព័ត៌មនទងំេនះនឹងរតូវយកមកេរបីរបស់។ ជនរងេរគះែដលរតូវបនសមភ សទងំេនះ បនបងហ ញករយល់រពមេដយផទ ល់មត់កនុងករេធវបីទសមភ សន៍។

3

២. ទិដឋភពរមួៃនអំេពហងិសេដយអសុដីេនកមពុជ

បញហ អំេពហីងិសេដយអសុីដ បនញញីំមកេលីសងគមកមពុជអស់រយៈេពលជយូរណស់មកេហយី។ េយងតមទិននន័យែដល អ.ជ.ជ.ក.អ របមូលបនតមរយៈករផដល់ករពយបលេទជនរងេរគះ េនរវងឆន ១ំ៩៧៩ និងេដីមឆន ២ំ០១២ មនចំននួករណីរងេរគះេដយសរអសុីដេកីតមនចំនួន ២៩៧ករណី ែដលបណដ លឲយមនជនរងេរគះចនំួន ៣៦៤នក់។5 រយៈេពលជេរចីនឆន កំនលងមក ចំនួនករវយរបហរេដយសរអសុីដ មនចំនួនខុសៗគន ពីមួយឆន េំទមយួឆន ំ ែដលមនចំនួនេរចីនបំផុតរហូតដល់ ៤០ករណី កនុងឆន ២ំ០០០ 6 ករេកីនេឡងីេនះ ហក់ដូចជេកីតមនបនទ ប់ពីករណីវយរបហរមកេលអីនកសែមដងចេរមៀងករ៉អូេខ តត ម៉រណី ែដលមនករផសពវផសយយ៉ងទូលទូំលយ កលពែីខធនូ ឆន ១ំ៩៩៩។ 7 ចំននួករណីវយរបហរេដយសរអសុីដែដលបនរយ-ករណ៍ មនករធល ក់ចុះរបែហលពក់កណដ លកនុងឆន ២ំ០១១ េយងតមទិននន័យរបស់ អ.ជ.ជ.ក.អ គឺធល ក់ចុះពី ១៩ករណី ែដលមនជនរងេរគះ ៣៦នក់កលពីឆន មុំន មករតឹមចំនួន១០ករណី ែដលមនជនរងេរគះ ១៦នក់ កនុងឆន ២ំ០១១។ 8 មនបុគគលមួយចំនួនបនេលីកេឡងីថ ករចប់អរមមណ៍មកេលចីបប់អសុីដថមី េដីមបរីគប់រគងេលីលទធភពទទួលបនអសីុដ និងេដីមបដីក់េទសមកេលជីនេលមសី ែដលេទីបនឹងអនុម័តេដយរពឹទធសភ កលពីែខវចិឆិក ឆន ំ២០១១េនះ អចបណដ លឲយករណីវយរបហរេដយអសុដីធល ក់ចុះ េទះបីជករធល ក់ចុះេនះរបែហលអចមកពីករណីវយរបហរមួយចំនួនមិនរតូវបនរយករណ៍។ 9 ខណៈេពល ែដលករណីវយរបហរេដយអសុីដមនករធល ក់ចុះកនុងេពលថមីៗេនះ ែតមនុសសជេរចនីគិតថ “ចំនួនងងឹត” ែដលជចំនួនករវយរបហរមិនបនរយករណ៍ អចមនចំនួនខពស់របហក់របែហលនឹង ចំនួនែដលរតូវបនរយករណ៍ែដរ ។10

5 ព័ត៌មនទទួលបនពី អ.ជ.ជ.ក.អ ។

6 អ.ជ.ជ.ក.អ និង ម.ស.ម.ក ែខឧសភ ឆន ២ំ០១០ “េយងីនគំន បញឈប់អំេពីហងិសេដយអសុីដ េនកមពុជ” ទំព័រទី៤២ ។ 7 មជឈមណឌ ល អវន៉ ពិភពេលកសរមប់រសតី និងយុតតិធម៌ គណៈកមម ធិករទទួលបនទុកសិទធិមនុសសអនតរជតិៃនគណៈេមធវរីដឋញូវយក៉ រគឹះសថ នសិទធិមនុសសៃនសលចបប់អនតរជតិខរែណល និងមូលនិធិគុណធម៌ ឆន ២ំ០១១ របយករណ៍ “លុបបំបត់អំេពីហងិសេដយអសុីដេនរបេទស បង់កល ែដស ឥណឌ និងកមពុជ” ទំព័រទី១០ ។ 8 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី០៤ ែខមករ ឆន ២ំ០១២ “ចំនួនករណីវយរបហរេដយអសុីដ ធល ក់ចុះជិតពក់កណដ លកនុងអំឡុងឆន ២ំ០១១” ។ 9 ដូចខងេលី។ 10 សូមអន របយករណ៍របចឆំន ំ២០០៩ របស់ អ.ជ.ជ.ក.អ អចអនបន ៖ www.cambodianacidsurvivorscharity.org/annual%20report2009.pdf ។

នង េនរត និយយថេលកមនិបនដឹងថេហតុអវីបនជេគជះទឹកអសីុដមកេលីរូបេលកកនុងេពលយប់អរធត ខណៈេពលែដលេលកកំពុងែតេដកកនុងផទះ។ េលកមិនធល ប់េឈល ះរបែកកជមួយអនកណេនះេទ។ េលកគិតថេលករតូវេគវយរបហរ េដយសរែតេលកមនមិតតរសី។ េលកសងសយ័ថ ជនេលមីសជអនករស់េនកនុងភូមិជមួយេលកែដរ ។

4

េនកមពុជ ករវយរបហរេដយអសុដី ជទូេទគឺជលទធផលៃន ឬក៏រតូវបនគិតថជមេធយបយ េដះរសយបញហ ែដលភគេរចីន អចបណដ លមកពីបញហ រគួសរ ឬទំនក់ទំនងផទ ល់ ខលួន។11 អរមមណ៍រចែណន ខឹងសមបរ និងករសងសឹក ក៏ហក់ដូចជកតត ជំរុញដ៏ខល ងំកល មួយ េហយីែដល អ.ជ.ជ.ក.អ បនកត់សមគ ល់ថចំនួនភគេរចីនៃនករណីវយរបហរេកីតេឡងីមកពីភពសអប់-េខពីម និងកររចែណន/របចណឌ ។ ឧទហរណ៍ “មូលេហតុមួយកនុងចំេណមមូលេហតុជេរចីន ែដលបណដ លឲយមនករវយរបហរ គឺករសងសឹកេរពះែតករកបត់ចិតត។ ភរយិៃនសវ មែីដលកបត់ចិតត វយរបហរមកេលីរសកីំណន់របស់សវ មីខលួន ឬកនុងករណីមួយវញិេទៀត រសីកំណន់បនវយរបហរមកេលីភរយិរបស់គូេសនហ៍នងវញិ”។12 ជេមល ះអជីវកមម នងិជេមល ះដីធល ី ក៏ជកតត ជំរុញឈនមុខមួយែដរ េទះបីជកនុងករណីជេរចីន មិនអចសននិដឋ នដឹងពមូីលេហតុៃនករវយរបហរ នងិរកជនេលមីសមិនេឃញីក៏េដយ។

េនកមពុជ អនករបរពឹតតបទេលមសីមនទងំបុរស និងរសត ីេទះបីជ “របយករណ៍បងហ ញថជនេលមីសភគេរចីនជរសតី”13 រសតជីភរយិវយរបហរមកេលីរសីកំណន់របស់សវ មី ឬរសកីំណន់វយរបហរមកេលីភរយិេដីមវញិ។ មនេហតុផលជេរចីន ែដលអសុដីរតូវបនេរជីសយកមកេធវីជអវុធេដីមបវីយរបហរេនកមពុជ។ តមករកត់សមគ ល់ ភពងយរសួលកនុងកររកទិញអសុីដ តៃមលេថក ភពងយរសួលកនុងករយកតមខលួន និងេរបីរបស់េដយគម នករទក់ទញចំណប់អរមមណ៍ ជពិេសសករកន់កប់អសុដី គរឺសបចបប់ទងំរសុង ចណុំចទងំេនះជកតត សំខន់ែដលអសីុដរតូវបនយកមកេរបីកនុងករវយរបហរ។ សរមប់របជពលរដឋកមពុជភគេរចីន អសុីដជវតថុសំខន់កនុងជីវភពរបចៃំថង េរពះមនករេរបីរបស់អសុីដ កនុងវស័ិយជេរចីន ដូចជ ចមក រេកសូ៊ជេដីម។ ករទិញអសុីដ ងយរសួលជងករទិញអវុធែដលបណដ លឲយមនេរគះថន ក់ដៃទេទៀត ដូច កេំភលីង បុ៉ែនតេធវីឲយមនផលប៉ះពល់ធងន់ធងររបហក់របែហលគន ែដរ។14 ___________________________________________________________________________

ែកវ េមតត រតូវភរយិរបស់េលកវយរបហរកនុងឆន ២ំ០០៩ បនទ ប់ពីនងបនដឹងថេលកមិនបនេទេធវីករ ែដលេលកជនគរបល បុ៉ែនត ែបរជេទរកមិតតរសីរបស់េលកវញិ។ ភរយិរបស់េលកបនទិញអសីុដពីអនកលក់អគុយេនផសរ ។ េលករតូវពិករែភនកទងំសងខង។ េលកសំណូមពរឲយអនកលក់អសីុដទងំអស់ រតូវែតសំុចបប់អនុញញ តតពីអជញ ធរមុននឹងលក់អសីុដ រពមទងំមនលកខខណឌ ដ៏តឹងរងឹសរមប់រគប់រគងអនកែដលមនបំណងទិញអសីុដ ។ ___________________________________________________________________________

11 អ.ជ.ជ.ក.អ និង ម.ស.ម.ក កំណត់សមគ ល់បែនថម ទំព័រទី៤។ 12 ដូចខងេលី ទំព័រទី៤។ 13 ដូចខងេលី ទំព័រទី៣។ 14 ដូចខងេលី ទំព័រទី៨។

5

េនកមពុជ ទសសនៈសធរណជនចំេពះជនរងេរគះេដយអសុីដ និងករេរសីេអីងែដល ពក់ព័នធនឹងអំេពីហងិសេដយអសុីដ ជះឥទធិពលយ៉ងខល ងំេលអីំេពីហងិសេដយអសុីដ។ 15 េពលខលះ ទំេនរៃនទសសនៈសធរណជនចំេពះជនរងេរគះគឺ ពកួេគស័កតិសមនឹងទទួលករវយរបហរែបបេនះជលទធផល េដយសរែតអនកទងំេនះបនេធវីខុស។ អកបបកិរយិែបបេនះ អចផដល់ភពរសប-ចបប់ចំេពះករវយរបហរ និងរមួចំែណកឲយរពឹតតិករណ៍ែបបេនះេកីតេឡងី ដូចកនុងករណីភពអសកមមកនុងដំេណីរករយុតតិធម៌ជំុវញិអំេពីហងិសេដយអសុដី ែដលនឹងរតូវយកមកពិភកសកនុងជំពូក ទី៤ កនុងរបយករណ៍េនះ។

15 ដូចខងេលី ទំព័រទី២៧។

6

៣. ទិដឋភពទូេទៃនវបបធម៌និទណឌ ភព

បញហ និទណឌ ភព បនរកីរលដលយ៉ងខល ងំកនុងរបព័នធយុតតិធម៌កមពុជទងំមូល មិនរតឹមែតពក់ព័នធនឹងបទេលមីសេដយអសុីដេនះេទ។ េពលពិភកសេរឿងនិទណឌ ភព េយងីមនន័យថជករខកខនមិនបននជំនេលមីសមកផតនទ េទស។ បណដុ ំ េគលករណ៍ េដីមបកីរករពរ និងេលីកដេមកីងសិទធិមនុសស តមរយៈសកមមភពបំបត់និទណឌ ភព របស់អងគករសហ- របជជតិ ែចងថ “និទណឌ ភពបណដ លពីករខក-ខនរបស់រដឋ េដីមបបីំេពញកតពវកិចច េសុីបអេងកតេលីកររេំលភបំពន ចត់វធិនករឲយបនសមរសបចំេពះជនេលមីស ជពិេសសកនុងេរឿងយុតតិធម៌ េដយធនថជនសងសយ័ែដលអចមនទំនួលខុសរតូវែផនក

រពហមទណឌ នឹងរតូវបនយកមកេចទរបកន់ ជំនុ-ំជរមះ និងផតនទ េទសឲយបនស័កដិសម េដីមបឲីយជនរងេរគះទទលួបនករេដះរសយយ៉ងសមរសប និងធនថពួកេគបនទទួលនូវសណំងសរមប់ពយសនកមមែដលពួកេគបនទទួល” ។16

និទណឌ ភព គឺជបដសិំេយគ ៃនដំេណីរករដ៏សមរសប និងយុតតិធម៌។ េសចកដរីបកសរបស់អងគករសហរបជជត ិសដីពី េគលករណ៍មូលដឋ ន របស់អងគករសហរបជជតិ សដីពយុីតតិធម៌សរមប់ជនរងេរគះេដយសរបទេលមសី និងករេរបីអំណចខុសចបប់ ែដលែចងថ “ជនរងេរគះគួរែតរតូវបនរបណិបតតេិដយេសចកដីេមតត និងករេគរពេលីកិតតយិសរបស់ពួកេគ។ ពកួេគរតូវមនលទធភពទទួលបនយនតករេដីមបភីពយុតតិធម៌ និងេដីមបឲីយមនករេដះរសយឲយឆប់រហ័ស ពីសណំក់របព័នធយុតតិធម៌ជតិ”។ 17បែនថមពីេលីេនះេគលករណ៍េនះបនែចងថ “យនតករយុតតិធម៌ និងរដឋបលរតូវែតបេងកីតេឡងី និងពរងឹងេនេពលណចបំច់ េដីមបអីចេធវីឲយជនរងេរគះទទួលបនករេដះរសយ

16 រកុមរបឹកសេសដឋកិចច និងសងគម របស់អងគករសហរបជជតិ ៃថងទី០៨ ែខកុមភៈ ឆន ២ំ០០៥ “បណដុ ំ េគលករណ៍ េដីមបកីរករពរ និងេលីកដេមកីងសិទធិមនុសស តមរយៈសកមមភពបំបត់និទណឌ ភព របស់អងគករសហរបជជតិ ” E/CN.4/2005/102/Add 1 ទំព័រទី៧។ 17 េគលករណ៍មូលដឋ ន របស់ អងគករសហរបជជតិ សដីពីយុតតិធម៌សរមប់ជនរងេរគះេដយសរបទេលមីស និងកររេំលភបំពនអំណច ៃថងទី២៩ ែខវចិឆិក ឆន ១ំ៩៨៥ េសចកដីរបកសរបស់មហសននិបត េលខ៤០/៣៤ េគលករណ៍េលខ៤។

“និទណឌ ភពមនន័យថ តមករអនុវតតជក់ែសដង គឺភពមិនអចនយំកជនេលមីស ៃនទេងវីរេំលភបំពនមកទទួលខុសរតូវ ទងំកនុងករណីរពហមទណឌ រដឋបបេវណី រដឋបល ឬក៏វធិនករវន័ិយេរពះគម នករេសីុបអេងកតណមួយមកេលីជនេលមីស ែដលអចនេំទរកករចប់ខលួន ជំនុំជរមះ និងផតនទ េទសឲយរតឹមរតូវរបសិនេបីរកេឃញីថមនកំហុស និងេដីមបីផដល់សំណងដល់ជនរងេរគះ” ។

(បណដុ ំ េគលករណ៍េដីមបកីរករពរ និងេលីកដេមកីងសិទធិមនុសសតមរយៈសកមមភពបំបត់និទណឌ ភព របស់អងគករសហរបជ-ជតិ ែខកុមភៈ ឆន ២ំ០០៥ ។)

7

ទងំតមរយៈដំេណីរករផលូវករ និងមិនផលូវករ ែដលមនលកខណៈឆប់រហ័ស មនយុតតិធម៌ មនតៃមល សមរមយ និងមនលទធភពទទួលយកបន” ។18

មុននឹងេយងីពិនិតយេមីលេលបីញហ ជក់ែសដង ែដលប៉ះពល់ដល់លទធភពទទួលបនយុតតិធម៌កនុងករណីអំេពីហងិសេដយអសុីដកនុងដំណក់កលនីមួយៗៃនដំេណីរករយុតតិធម៌ ជំពូកេនះនឹង ពិនិតយេមីលបញហ សំខន់បំផុត ពក់ព័នធនឹងនិទណឌ ភព និងអំេពហីងិសេដយអសុីដេនកមពុជ ។

និទណឌ ភពកនងុតុលករកមពុជ

កងវះឯករជយភពកនុងរបព័នធតុលករកមពុជ េនបនតជកតត ដ៏សំខន់បំផុតមួយែដលររងំ កមពុជមិនឲយអភិវឌឍន៍នូវសងគមមួយែដលមនយុតតិធម៌ ភពរតឹមរតូវ និងចុះសរមុង អរស័យេលីនីត-ិ រដឋ។ កនុងែខតុល ឆន ២ំ០១០ របយករណ៍របស់អនកតំណងពិេសសសដពីីបញហ សិទធមិនុសសេនកមពុជ េលក សូរយិ សូ៊េបី៊ឌ ីបនរកេឃញីថ “អំេពពុីករលួយហក់ដូចជរកីរលដលកនុងករមិតទងំអស់ៃនរបព័នធយុតតិធម៌” 19 ខណៈេពលែដលមនេសចកដីរបកស ែខតុល ឆន ២ំ០១០ របស់សភអឺរ ៉ុប បនពិពណ៌នថរបព័នធយុតតិធម៌គឺ “េនបនទ ប់ពីបញហ នេយបយ”។ 20 កលពីឆន មុំន បងបអូនជីដូនមួយរបស់េលកនយករដឋមរនត ីហុ៊ន ែសន ែដលបនរកេឃញីថមនេទស េដយសរអំេពីពុករលួយ និងរតូវផតនទ េទសកំបងំមុខឲយជប់ពនធនគរចំនួន២ឆន ំកនលះ េនែតអចេដីរេហរីេដយេសរេីនកនុងទីរកុងភនំេពញ េហយីែដលេចរកមទទួលបនទុកេរឿងកដេីនះេគចមិនរពមេចញដីកចប់ខលួន។ 21 េសចកដសីេរមចេនះ ជឧទហរណ៍យ៉ងចបស់ពីករែចកដច់រវងអនកមន និងអនកមនទំនក់ទំនងលអេចញពជីនរកីរក និងដច់រសយលេនកមពុជ និងរបព័នធយុតតិធម៌េនកមពុជ។22

ករណីវយរបហរែដលេគបនដឹងឮជេរចីនេនកមពុជ ជួយជំរុញបែនថមដល់ទសសនៈរបស់របជពលរដឋសមញញ ថរបព័នធយុតតិធម៌គឺសរមប់ែតបេរមអីនកមន និងអនកមនអំណចែតបុ៉េណណ ះ។ េមធវរីបស់ ឧតដមេសនីយរ៍តី េលករសី ជ រដឋ េមបញជ ករនគរបលជត ិកនុងែខសីហ ឆន ២ំ០០៩ បនេជគជ័យកនុងករករពរកដីឲយេលករសេីនសលដំបូង ពីបទេចទរបកន់ថបនបញជ ឲយមនករ

18 ដូចខងេលី េគលករណ៍េលខ៥។ 19 អនកតំណងពិេសសទទួលបនទុកសិទធមិនុសសេនកមពុជ ែខកញញ ឆន ២ំ០១០ “របយករណ៍របស់អនកតំណងពិេសសទទួលបនទុកសិទធិមនុសសេនកមពុជ A/HRC/15/46 ទំព័រទី១៣។ 20 សភអឺរ ៉ុប ៃថងទី២១ ែខតុល ឆន ២ំ០១០ “េសចកដីរបកសរបស់សភអឺរ ៉ុប េនៃថងទី២១ ែខតុល ឆន ំ២០១០ េនកមពុជ ជពិេសសកនុងករណី េលក សម រងសុ”ី កំណត់េហតុផលូវកររបស់សហភពអឺរ ៉ុប C/70 E/10 ។ 21 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទ៣ី០ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០១១ “ដីកចប់ខលួនបងបអូនជីដូនមួយេលកហុ៊ន ែសន ហក់ដូចជមិនរតូវបនេចញេដយឆប់រហ័សេនះេទ” ។ 22 មជឈមណឌ លសិទធិមនុសសកមពុជ ៃថងទី០១ ែខធនូ ឆន ២ំ០១១ “វចិរណកថព័ត៌មន ៖ ករខកខនមិនរពមេចញដីកចប់ខលួន បងបអូនជីដូនមួយរបស់េលកនយករដឋមរនតី បងហ ញពីវបបធម៌និទណឌ ភពេនកមពុជ” អចអនបន ៖ http://www.cchrcambodia.org/index_old.php?url=media/media.php&p=press_detail.php&prid=202&id=5 (ចូលអនេលីកចុងេរកយ ៃថងទី២០ ែខេមស ឆន ២ំ០១២)។

8

វយរបហរដ៏េឃរេឃ មកេលីសច់ញតគូិេសនហ៍របស់េលករស។ី េមធវរីបស់េលករសបីនេធវកីរេសនីសុេំទ េលក សុខ អន រដឋមរនតទីទួលបនទុកគណៈរដឋមរនត ី មុនេពលករជំនុំជរមះរបស់សលឧទធរណ៍ េដីមបឲីយលទធផលៃនសវនករមនេរបៀបមកេលីខលួន េបីេយងតមលិខិតែដល សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដល ីទទលួបន។23 េមធវកីរពរកដីរបស់េលករស ីជ រដឋ សរេសរថ “ខញុសូំមសំណូមពរ ឯកឧតដម ឧបនយករដឋមរនតី េមតត េធវីអនតរគមន៍កនុងតុលករចំេពះករណីេនះ េដីមបឲីយមនករដកពកយបណដឹ ង របឆងំនឹងអតិថិជនរបស់ខញុ ំ” ។ 24 សកមមភពទងំេនះេហយី ែដលេធវឲីយរបជពលរដឋសមញញគិតថ របព័នធយុតតិធម៌គឺមិនែមនេដីមបជីួយដល់ជនងយរងេរគះ និងជនដច់រសយលេនះេទ បុ៉ែនតជឧបករណ៍សរមប់អនកមន អនកមនអំណច និងអនកមនទំនក់ទំនងលអេដីមបេីគចេវះពីរបព័នធយុតតិធម៌ ។

___________________________________________________________________________

“ពួកេគមិនបនផដល់យុតតិធម៌ឲយខញុ ំេសះ បុ៉ែនតជែបរផដល់ករករពរយ៉ងេពញទំហងឹសរមប់ជនេលមីស” - តត ម៉រណី25

___________________________________________________________________________

ពក់ព័នធនឹងករណីអំេពហីងិសេដយអសុដី នទិណឌ ភពេនកនុងតុលករកមពុជ របែហលជអចបងហ ញកន់ែតចបស់តមរយៈករណីវយរបហរដ៏លបលីបញមួយេនកមពុជ។ កនុងឆន ំ ១៩៩៩ តត ម៉រណី ែដលមនអយុរតឹមែត១៥ឆន ំ កំពុងទទួលទនបបរជមួយកមួយរសីរបស់នង កនុងផសរមួយេនទីរកុងភនំេពញ រងករវយរបហរយ៉ងេឃរេឃទងំកណដ លៃថង និងរតូវបនេរសចេដយទឹកអសុីដជេរចីនលីរត។ េទះបីជមនសកសរីបែហលជ ២០នក់េនកែនលងេកីតេហតុ បុ៉ែនតជនេលមសីមិនរតូវបនចប់ខលួនេនះេទ។ េនះរតូវបនេគយល់េឃញីថ េរពះែតជនេលមសីេមេខល ង គេឺលករស ីឃួន សុផល ជភរយិរបស់ េលក សវ យ សុីថ បចចុបបននជរដឋេលខធកិរេន គណៈរដឋមរនត ីែដលជអតីតគូេសនហ៍របស់ តត ម៉រណី។ បុ៉ែនត េនឆន ២ំ០១១ បនទ ប់ពីករេនេសងៀមសង ត់អស់ជងមួយ ទសសវតសរម៍ក មុនេពលែដលេសចកដីរពងចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំរតូវបនេលីកយកមកពិភកសកនុងរដឋសភ រដឋ ភិបលេបកីកកយថ តមករពិត ករណីេនះរតូវបនបញជូ នេទតុលករេដយសង ត់ៗកនុងឆន ២ំ០០១ ែដល តត ម៉រណី មិនបនដឹងពេីរឿងេនះេទ េហយីជនេលមសីរតូវបនកត់េទសេដយកំបងំមុខ េហយីទណឌ កមមេនះមិនស័កតិសមនឹងបទេលមីស េដយឲយជប់ពនធនគរចំនួន ១ឆន ំ

23 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី២៧ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០០៩ “េមធវែីសវងរកជំនួយពីេលក សុខ អន កនុងករណីករវយរបហរេដយ អសុីដ” ។ 24 ដូចែដលបនដករសង់កនុងកំណត់សមគ ល់េលខ ២៣, សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី២៧ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០០៩។ 25 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី០៤ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០១១ “ករេទីបែតបងហ ញពីសលរកមៃនអំេពីហងិសេដយអសុីដគឺជព័ត៌មនថមីសរមប់ តត ម៉រណី” ។

9

េដយពយួរេទស។ 26 េយងេទតមេសចកដីសេរមចកលពីៃថងទី២៥ ែខេមស ឆន ២ំ០១១ តុលករសេរមចផតនទ េទស “ឃួន សុផល អយុ ៤១ឆន ំឲយជប់ពនធនគរ ១ឆន ំែតេទសេនះរតូវពយួរេដយមនរយៈេពលសកលបង ៥ឆន ំ ចប់ពីៃថងរបកសសលរកមេនះ ចំេពះករណីវយរបហរកលពីៃថងទី០៥ ែខធនូ ឆន ១ំ៩៩៩” ។27 េលករសី ឃួន សុផល មិនែដលេឃញីជប់កនុងពនធនគរេឡយី។ ___________________________________________________________________________

េសម រសមី ជរសីកំណន់របស់ លឹម សុខេហង ែដលជវរេសនីយឯ៍កេយធ។ ភរយិរបស់ លឹម សុខេហង បនវយរបហរ និងជះទឹកអសីុដចំនួនកនលះដបមកេលីនងេនមុខសកសជីេរចីនកនុងឆន ២ំ០០១។ លឹម សុខេហង និង េសម រសមី មនកូនមន ក់ េហយីខណៈេពលែដល េសម រសមី កំពុងែតពយបលកនុងមនទីរេពទយ លឹម សុខេហង និងភរយិ បនយកកូនែដលមនអយុ៧ែខ េទបត់។ េពលែដល េសម រសមី ដក់ពកយបដឹងចំេពះសវ មីភរយិទងំពីរ តុលករបនេធវីករសេរមចថ លឹម សុខេហង េធវីេនះេរពះែតកររបចណឌ ែដលអចទទួលយកបន ដូេចនះបដិេសធករេសនីសំុយកកូននងមកវញិ។ ភរយិរបស់េលក រតូវផតនទ េទសឲយជប់ពនធនគរចំនួន២ឆន ។ំ ឆលុះបញច ងំេលីករណីរបស់នង េសម រសមី បននិយយថ “អនកមន និងអនករកគឺខុសគន ទងំរសុង។ ពនធនគរគឺសរមប់ែតអនករកបុ៉េណណ ះ។ បុ៉ែនតមនុសសដូចជ លឹម សុខេហង និងភរយិ អចេធវីអវីក៏បន និងមិនចបំច់រតូវទទួលខុសរតូវចំេពះមុខចបប់េនះេទ” ។28 ___________________________________________________________________________

ករណីខងេលី ជពិេសសពក់ព័នធនឹងករផតនទ េទសដ៏រសល ជឧទហរណ៍េដយចំៗ មួយចំេពះវបបធម៌និទណឌ ភព ែដលកំពុងែតរកីរលដលេនកនុងរបព័នធយុតតិធម៌ៃនរបេទសកមពុជ ជពិេសស េនេពលែដលជនេលមីសជអនកមនអំណច មនទំនក់ទំនងលអ និងមនរទពយ។ ករណីទងំេនះ បងហ ញពីករខកខនរបស់អជញ ធរ មិនរតឹមែតកនុងករបងក រសធរណជនពីកររបរពឹតតបទេលមីស ែដលកនុងលកខខណឌ ជក់លក់មួយចំននួ គឺេសមីនឹងករបំពនេលកីរហមឃត់កររបរពឹតតអំេពទីរុណ- កមម និងកររបណិបតតមិកេលអីនកដៃទេដយអំេពីេឃរេឃឯេទៀត េដយអំេពីអមនុសសធម៌ ឬបេនថ ក-បនទ ប និងកររេំលភេលីសិទធរិស់រនមនជីវតិ ក៏បុ៉ែនតែថមទងំខកខនកនុងករចត់វធិនករសមរសបេដីមបធីននូវយុតតិធម៌ផងែដរ។ ឧទហរណ៍ េលករសី ជ រដឋ េនមិនរតូវបនចប់ខលួន េទះបជីសលឧទធរណ៍បនផតនទ េទសេលករសជីប់ពនធនគរចំនួន ១៨ឆន ក៏ំេដយ។ 29 ទសសនៈទូេទគ ឺរបសិនេបីនគរបល និងអជញ ធរពិតជមនបំណងចង់ចប់ខលួននរណមន ក់ ពួកេគពិតជមនធនធន និងអចេរបីធនធនទងំេនះេដីមបចីប់ខលួនជនេលមីសេនះ មិនថពួកេគេនទីណេទ។ ដូចករណី 26 ដូចខងេលី។ 27 ដូចករដករសង់កនុង សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី០៣ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០១១ “របយករណ៍បនបងហ ញពីករវនិិចឆយេទស ៃនករណីវយរបហរេដយអសុីដកនុងឆន ១ំ៩៩៩” ។ 28 សរព័ត៌មន ឌឹ ញូវ យក៉ ថមស៍ ៃថងទី២២ ែខកកកដ ឆន ២ំ០០១ “ករសងសឹកបនបំផល ញមុខមត់ និងរពលឹងេនកមពុជ” ។ 29 កនុងឆន ២ំ០០៩ មរនតីរដឋ ភិបលបននិយយថ េលករសី ជ រដឋ កំពុងេគចខលួនកនុងរបេទសៃថ ែដលជរបេទសជិតខង។ សូមអន សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី០១ ែខធនូ ឆន ២ំ០០៩ “ជនេលមីសកនុងអំេពីហងិសេដយអសុីដ រត់េគចខលួនេទរបេទសៃថ តមសមដីរបស់មរនតី” ។

10

េលក េហង េព េមបញជ ករនគរបលេនទីរកុងភនំេពញ និងជរដឋេលខធិកររកសួងមហៃផទ ែដលរតូវបនចប់ខលួនកនុងទីរកុងកូឡឡពំួរ និងបនេធវបីតយប័នមកកមពុជ ែដលឥឡូវេនះកំពុងជប់ពនធនគរ េដយករផតនទ េទសពបីទេចទរបកន់ជេរចីន រមួមន អំេពីមនុសសឃត និងករបុ៉នប៉ងេធវីមនុសសឃត ែដលជឧទហរណ៍មួយចំនួន។

ចបបរ់គប់រគងអសុដីខល ងំថមី មកទល់េពលថមីៗេនះ បញហ និទណឌ ភពជំុវញិអំេពីហងិសេដយអសុដី រតូវបនជំរុញបែនថម

េដយភពខវះខតកនុងនីតិកមមរពហមទណឌ កនុងករេដះរសយបញហ អំេពីហងិសេដយអសុីដ។ ចបប់េនះ មនិបនែចងពីបញញតតជិក់លក់េដីមបចីត់ទុកអំេពីហងិសេដយអសុីដជបទេលមសីេដយផទ ល់េនះេទ ជលទធផល បញញតតដិៃទេទៀតរតូវបនេរបេីដីមបផីតនទ េទសចំេពះអំេពីហងិសេដយអសុីដ កនុងលកខណៈមិនជក់លក់។ ឧទហរណ៍ អំេពីហងិសេដយអសុីដ ែតងែតរតូវបនផតនទ េទសកនុងទរមង់ជកររបទូសរ៉យ ឬជអំេពហីងិសេដយេចតន េដយមិនបនរប់បញចូ លនូវចរតិលកខណៈដ៏េឃរេឃៃនអំេពហីងិសេដយអសុីដេនះេទ ជលទធផល ករផតនទ េទសមនលកខណៈែបបធូររលុង។ កនុងែខវចិឆកិ ឆន ២ំ០១១ បនទ ប់ពីមនករទមទរជបនតបនទ ប់ពីអងគករសងគមសីុវលិ នងិភគីពក់ព័នធ រដឋសភ និងរពឹទធសភបនអនុម័តចបប់ថមីមួយ។ ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំបនចត់ទុកអំេពីហងិសេដយអសុីដជបទេលមសី និងផតនទ េទសជនេលមីសធងន់ធងរជងបទបបញញតតិមុនៗកនុងរកមរពហមទណឌ ។ ឧទហរណ៍ ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ នឹងផតនទ េទសឲយជប់ពនធនគររហូតដល់េទ ៣០ឆន ំ កនុងករណីពក់ព័នធនឹងអំេពីហងិសេដយអសុីដ។ 30 មិនែតបុ៉េណណ ះ ចបប់េនះបនែចងពីរបបរគប់រគង េហយីដូេចនះបនដក់ឲយអនកជប់ពក់ព័នធនឹងករលក់ និងទិញអសុីដរតូវមនទំនួលខុសរតូវរពហមទណឌ ចំេពះកររេំលភបំពនេលលីកខខណឌ ៃនអជញ បណណ និងចំេពះករវយរបហរណែដលេកីតមនេដយសរែតកររេំលភបំពនលកខខណឌ េនះ។31 របបរគប់រគងជក់លក់ ែដលរតូវបនេគសនមត់ថនឹងរមួបញចូ លនូវ ដំេណីរករកនុងករដក់ពកយេសនីសុ ំ លកខខណឌ ភជ ប់ជមួយករសុអំជញ បណណ និងតមដនករអនុវតតន៍តមលកខខណឌ នឹងមនរូបរងបនទ ប់ពីមនករបំេពញបែនថមរបស់រកសួងមហៃផទកនុងអនុរកឹតយ32 េដីមបីកំណត់នូវរបបរគប់រគង។ ចបប់សដពីីកររគប់រគងអសុីដខល ងំ បនផដល់េហដឋ រចនសមព័នធករគពំរជនរងេរគះ ែដលជនរងេរគះរតូវករជចបំច់ កនុងទរមង់ជករពយបល 33 និងករគពំរែផនកចបប់34

30 សូមអនមរត១៦ - ២៤ ៃនចបប់រគប់រគងអសុីដខល ងំ។ 31 សូមអនមរត៥ - ៩, មរត១៤ និងមរត១៧ ៃនចបប់រគប់រគងអសុីដខល ងំ។ 32 អនុរកឹតយ គឺជទរមង់ៃននីតិកមម ែដលអនុម័តេដយនយករដឋមរនតី និងចុះហតថេលខអមេដយរដឋមរនតីែដលពក់ព័នធ។ ចំេពះឋននុរកមែផនកចបប់ ពក់ព័នធនឹងទរមង់ៃនចបប់េផសងៗ អនុរកឹតយគឺេនេរកមចបប់ ែដលតរមូវឲយចុះរពះហសថេលខេដយរពះមហកសរត បនទ ប់ពីបនេលីកយកមកពិភកស និងអនុម័តេដយរដឋសភ និងរពឹទធសភរចួមក។ 33 សូមអនមរត១០ និងមរត១១ ៃនចបប់រគប់រគងអសុីដខល ងំ។ 34 សូមអនមរត១១ ៃនចបប់រគប់រគងអសុីដខល ងំ។

11

និងករសដ រនីតិសមបទ និងវធិនករករពរ35 េទះបីជទរមង់ជក់លក់ៃនេហដឋ រចនសមព័នធទងំេនះេនមិនទន់មនភពចបស់លស់ក៏េដយ។

ករអនុម័តចបប់េនះ នឹងេដះរសយចំេពះបទេលមីសេដយអសុីដ និងភពមិនចបស់លស់ៃនបទេលមីសៃនអំេពហីងិសេដយអសុីដជពិេសស េបីេរបៀបេធៀបជមួយបទេលមីសដៃទេទៀត គឺជករវវិឌឍន៍ដ៏គួរឲយសវ គមន៍េនកមពុជ េហយីេដីរតជួឧបករណ៍ដ៏សំខន់កនុងករទប់សក ត់ករវយរបហរនេពលអនគត បុ៉ែនត ក៏មនសរៈសំខន់កនុងករែសវងរកយុតតិធម៌ជូនជនរងេរគះ និងរបឆងំនឹងវបបធម៌និទណឌ ភព។ បុ៉ែនត េដីមបកីត់បនថយបតុភូតអំេពីហងិសេដយអសុដី អនកែដលពក់ព័នធរតូវែតទទួលខុសរតូវតមរយៈករអនុវតតន៍ចបប់ឲយមនរបសិទធភព េបមីិនដូេចន ះេទ វបបធម៌និទណឌ ភពនឹងេនែតបនត េរពះថជនេលមីសអចេគចពីករជំនុំជរមះ និងករផតនទ េទស។ ចប់តងំពីចបប់េនះចូលជធរមន េយងីេនមិនទន់អចវយតៃមលពីភពខល ងំៃនចបប់េនះបនេនេឡយីេទ េដយសរែតជន-េលមីសែដលរតូវទទួលខុសរតូវចំេពះបទេលមីសែដលេកីតេឡងី បនទ ប់ពីមនករអនុម័តចបប់េនះមក េនមិនទន់រតូវបនចប់ខលួន។ ដូេចនះ របយករណ៍េនះ ផដល់ឱកសេដីមបវីយតៃមល និងវភិគដំេណីរ-ករយុតតិធម៌ទងំមូល េដីមបកីំណត់ករវវិឌឍន៍ែដលរតូវករជចបំច់ េដីមបធីនករអនុវតតន៍ចបប់រគប់-រគងអសុីដខល ងំឲយបនរតឹមរតូវ និងេដីមបបីញច ប់វដដៃននិទណឌ ភព។

35 សូមអនមរត១២ ៃនចបប់រគប់រគងអសុីដខល ងំ។

12

៤. ករដក់ពកយបណដឹ ង

ជករអនុវតតជក់ែសដង េដយមិនគិតពកីតពវកិចចរដឋ េដីមបកីត់េទស និងែសវងរកយុតតិធម៌ជូនជនរងេរគះេដយអំេពីឧរកិដឋ ករេផតីមេធវីករេសុីបអេងកតចំេពះករណីវយរបហរេដយអសុីដ និងជនេលមីសភគេរចីន គឺជញឹកញយពឹងែផអកេលីកររយករណ៍បទេលមីសេទអជញ ធរ។ បុ៉ែនត បញហ ែផនកផលូវចិតតដូចជករភ័យខល ចចំេពះករវយរបហរនេពលអនគត ជពិេសស េនេពលែដលជនេលមសីេនែតមិនទន់រតូវបនចប់ខលួន និងភពខវះខតែផនកជីវភព ដូចជ ៃថលចណំយពយបល និងចំណយែផនកចបប់ បនររងំជនរងេរគះមិនឲយេធវីកររយករណ៍ពីករវយរបហរ េហយីេនះជកតត សំខន់ រមួចំែណកកនុងវបបធម៌និទណឌ ភព ែដលរកីរលដលយ៉ងខល ងំកនុងករណីអំេពហីងិសេដយអសុីដ។ ជំពូកេនះនឹងពិនិតយេមីលបញហ ចមបងៗ កនុងដំណក់កលរយករណ៍ ែដលររងំមិនឲយជនរងេរគះដក់ពកយបដឹង នងិជលទធផលបនរមួចំែណកកនុងវបបធម៌និទណឌ ភព។

ភពងយរងេរគះរបសជ់នរងេរគះ កររមួចំែណកដ៏សំខន់មួយកនុងវបបធម៌និទណឌ ភព ជំុវញិបញហ អំេពហីងិសេដយអសុីដ គឺ

ពក់ព័នធនឹងភពងយរងេរគះែផនករងកយ ែផនកអរមមណ៍ និងែផនកផលូវចិតតរបស់ជនរងេរគះបនទ ប់ពីករវយរបហរ ែដលែតងែតបណដ លឲយជនរងេរគះសេរមចចិតតមិនដក់ពកយបដឹង។ ចរតិលកខណៈ ធងន់ធងរៃនរបួសេដយអសុីដ មនន័យថជនរងេរគះរតូវករករយកចិតតទុកដក់ឲយបនឆប់រហ័ស និងដិតដល់ េហយីក៏ដូចជករពយបលរយៈេពលែវង និងរគប់ែផនក ដូេចនះ ជនរងេរគះមិនអចមនលទធភពដក់ពកយបដឹង និងបនតនីតិវធិែីផនកចបប់េដយខលួនឯងបនេនះេទ។

តមរយៈបទសមភ សន៍ជមួយជនរងេរគះេដយអសុីដ ជនរងេរគះភគេរចីនបងហ ញពីករភ័យខល ចករវយរបហរនេពលអនគត និងករសងសឹក េបីពួកេគេនែតបនតនីតិវធិែីផនកចបប់។ ភពងយរងេរគះរបស់ជនរងេរគះ កន់ែតធងន់ធងរែថមេទៀត េដយេហតុថជនេលមីសេនែតមិនទន់រតូវបនចប់ខលួន។ កររសវរជវបនបងហ ញថ កនុងករណីជេរចីន ជនរងេរគះេដយអសុដីរតូវបនេគបំភ័យ គំរម ឬបនល ច ឬបងខំមិនឲយដក់ពកយបដឹង។ ករភ័យខល ចជនេលមីស គជឺឧបសគគមួយកនុងករជំរុញឲយជនរងេរគះដក់ពកយបដឹង។ 36 បងបអូនពីរនក់កនុងករណីសិកស ៃនរបយករណ៍ឆន ២ំ០១០ ចំណងេជីងថ នគំន បញឈប់អំេពហីងិសេដយអសុីដេនកមពុជ បនទទួលទូរស័ពទគំរមពីជនែដលគិតថមនករពក់ព័នធនឹងករវយរបហរមកេលពីួកេគ ជលទធផលពួកេគទងំពីរមិនបនដក់ពកយបដឹង

36 មតិរបស់ មរនតីកមមវធិី របស់ អ.ជ.ជ.ក.អ េលករសី ឈុន សុភ ៃថងទី១៨ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០១០ កនុងសរព័ត៌មន ៃតវ៉ន់ ៃថងទី១៨ ែខវចិឆិក ឆន ំ២០១០ អចអនបន ៖ http://www.taipeitimes.com/News/world/archives/2010/11/18/2003488824/1 ។

13

េទតុលករេរពះែតករភ័យខល ចករសងសឹក។37 ករគំរម និងករបងខមំិនឲយរយករណ៍ករណីវយរបហរអចមនមកេលីជនរងេរគះផទ ល់ ឬរកុមរគួសរ។ អវតតមនវធិនករករពរជនរងេរគះ និងសកស ី បនតរមួចំែណកេធវឲីយជនរងេរគះេទរទន់េទតមករដក់សមព ធរបស់ជនេលមសី េហយីរពមទទួលយកសំណងជថនូរនឹងករដកពកយបណដឹ ង និងមិនដក់ពកយបដឹង។

ភពងយរងេរគះែដលជនរងេរគះបនទទួល កន់ែតធងន់ធងរេឡងីេដយសរកងវះទំនុកចិតតេលីភន ក់ងរអនុវតតចបប់ និងរបព័នធតុលករ។ ជនរងេរគះជេរចីនែដលេយងីបនសមភ ស គម នភពេជឿជក់េលីភន ក់ងរអនុវតតចបប់ និងគិតថរបព័នធចបប់នឹងមិនអចផដល់ករករពរដ៏សមរសប ឬផតល់លទធផលែដលមនភពយុតតិធម៌សរមប់ពួកេគេនះេទ។ ភពសមុគសម ញជុំវញិនីតិវធិែីផនកចបប់ និងដំេណីរករែដលចំណយេពលយូរ បនបនតេដីរតួជរនងំមិនឲយជនរងេរគះបនទទួលយុតតិធម៌ ែដលជញឹកញប់បណដ លមកពីរគួសររកីរក និងជទូេទគម នចំេណះដឹងពីនីតិវធិែីផនកចបប់។38 ដូេចនះ ពួកេគែតងែតរតូវបនបញចុ ះបញចូ លពសីំណក់ជនេលមីសេដយងយ ថករដក់ពកយបដឹងេនះនឹងគម នលទធ-ផលអវីេទ ដូេចនះក៏សេរមចចិតតេធវីករេដះរសយេរករបព័នធតុលករ។

បញញតតកិនុងចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ ចំេពះករគពំរជនរងេរគះ ជពិេសសបញញតតិករគពំរែផនកចបប់សរមប់ជនរងេរគះេដយអសុីដ េធវីឲយមនករសងឃមឹថ បញហ ៃនលទធភពទទលួបនយុតតិធម៌ែដលបចចុបបននេដីរតួជួយពរងឹងនិទណឌ ភព របែហលជអចេដះរសយបនតមរយៈបទ-បបញញតតកិរគពំរែផនកចបប់ េទះបីជចរតិលកខណៈជក់លក់ៃនករគពំរេនះមិនទន់បនដឹងពតិរបកដក៏េដយ េដយេហតុថចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំមនភពមិនចបស់លស់រតង់ចំណុចេនះែតមដង។ កិចចគពំរជនរងេរគះេនះ មនសរៈសំខន់ណស់កនុងករជួយជនរងេរគះេដមីបទីទួលបនយុតតិធម៌។ ជនរងេរគះជេរចីនែដល ម.ស.ម.ក បននិយយជមួយ បនផដ ច់ខលួនេចញពីសងគមបនទ ប់ពីករវយរបហរ ែតបនទ ប់ពទីទួលបនករពយបលេលីរូបរងកយ និងផលូវចិតតអស់រយៈេពលជេរចីនឆន រំចួមក ពួកេគមនកមល ងំេដីមបពីិចរណពីករដក់ពកយបដឹង។ ជអកុសល អជញ យុកលៃនបទ-េលមីសមួយចំនួនបនផុតកំណត់ ែដលេធវឲីយពួកគត់រស់េនេដយគម នករេដះរសយអវទីងំអស់។ ករគពំរែផនកចបប់ែដលែចងេដយចបប់ គួរែតអចជួយឲយជនរងេរគះបនយល់ពីផលវបិកនេពលអនគត សរមប់ករខកខនមិនបនដក់ពកយបដឹង។

37 អ.ជ.ជ.ក.អ និង ម.ស.ម.ក កំណត់សមគ ល់េលខ៦ ទំព័រទី៤០។ 38 ដូចខងេលី ទំព័រទី១៩។

14

ករេដះរសយេរករបព័នធតុលករ កនុងករណីជេរចីន ករគំរម ករបងខំ និងករបនល ច បនេជគជ័យកនុងករបងខឲំយជនរងេរគះ

េធវីករេដះរសយ េដយមិនដក់ពកយបដឹងេទតុលករ។ សរមប់មនុសសភគេរចីន ករេដះរសយែបបេនះ រតូវបនចត់ទុកថអចទទួលយកបនជងករជប់ពក់ព័នធកនុងដំេណីករេនតុលករែដលពួកេគមិនយល់ និងគម នករេជឿជក់ថអចផតល់នូវយុតតិធម៌បន។ 39 ករេដះរសយកនុងដំណក់កលបនទ ន់ែបបេនះ ក៏បនជួយសរមលបនទុកែផនកហរិញញវតថុែដលេកីនេឡងីេដយសរៃថលពយបលដល់ជនរងេរគះផងែដរ។ កររសវរជវបនបងហ ញថៃថលចំណយែដលពក់ព័នធនឹងករពយបល រមួជមួយៃថលចំណយែដលពក់ព័នធនឹងករដក់ពកយបដឹង ហក់ដូចជមនចំនួនេរចីនេលីសលុបសរមប់ពួកគត់។ ជនរងេរគះេដយអសុីដមួយចំនួនបននិយយពកីរលក់ដី និងខចីរបក់េដីមបចីំណយសរមប់ករពយបល និង/ឬ ចំណយចយវយេនកនុងរគួសរ។ ដូេចនះ េពលជនេលមីស ឬរកុមរគួសរជនេលមសី បនេសនីទទួលខុសរតូវចំេពះករចំណយពយបល និងផដល់របក់សណំងរបសិនេបីជនរងេរគះមិនដក់ពកយបដឹង ភពទក់ទញែផនកហរិញញវតថុគខឺល ងំកល ែដលមិនអចបដិេសធនូវសំេណីទងំេនះបន។

កដីសងឃមឹមួយចំេពះចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ គឺបញញតតិែដលពក់ព័នធនឹងករគពំរជនរងេរគះេដយេរបីរបស់ថវកិរបស់រដឋ ដូចជ បទបបញញតតៃិនករពយបល ករគពំរែផនកចបប់ និងករករពរ ករសដ រនីតិសមបទ និងសមហរណកមម ែដលអចមនន័យថភពខវះខតែផនកហរិញញវតថុែដលកលពីមុនបនជួយឲយវដដៃននិទណឌ ភពរកីរលដល នឹងរតូវបនកត់បនថយ េហយីអចឲយជនរងេរគះអចដក់ពកយបដឹងេដយគម នឧបសគគែផនកហរិញញវតថុ។ បុ៉ែនត ភពមិនចបស់លស់ៃនបញញតតកិនុងចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំបនេលីកជសណួំរថ េតីបញញតតេិនះនឹងអចទទួលបនលទធផលដល់ករមិតណ េរពះចបប់េនះខកខនមិនបនែចងលមអិតពីរបេភទៃនករពយបលែដលនឹងរតូវផដល់ជូនដល់ជនរងេរគះ រយៈេពលែដលករពយបលេនះនឹងរតូវផដល់ជូន របេភទៃនករគពំរែផនកចបប់ែដលនឹងរតូវផដល់ជូន និងទរមង់ៃនករករពរ ករសដ រនីតិសមបទ និងករេធវីសមហរណកមមែដលនឹងរតូវផដល់ជូនេដយរដឋ។40

___________________________________________________________________________ បនទ ប់ពីមនករេឈល ះគន កនុងែខមិន ឆន ១ំ៩៩៨ សវ មី របស់ រ៉ន់ សមផសស បនេរបីអសីុដេដីមបវីយរបហរេលីនងខណៈេពលែដលនងកំពុងេគងលក់។ សវ មីរបស់នង ជជងមស េហយីអសីុដែដលរតូវបនយកមកេរបីជអសីុដសល់ពីករងររបស់េលក។ នងពិករែភនកទងំសងខង េហយីមុខមត់ និងរូបរងរបស់នងេពរ-េពញេទេដយសល កសន ម។ មដ យរបស់ រ៉ន់ សមផសស បនលក់ដីបនទ ប់ពី រ៉ន់ សមផសស រតូវរងករវយរបហរេដីមបចីំណយសរមប់ករពយបល បុ៉ែនត រ៉ន់ សមផសស មិនសន ក់េនមនទីរេពទយយូរៃថងេពកេនះេទ េដយសរែត

39 ដូចខងេលី ទំព័រទី២៣។ 40 សូមអនមរត១០ - ១៣ ៃនចបបរ់គប់រគងអសុីដខល ងំ ឆន ២ំ០១១។

15

នងដឹងថនងរតូវចំណយរបក់ជេរចីន េហយីពួកេគរតូវកររបក់។ នងរតូវបងខំចិតតេបះបង់កូនរសីទីពីររបស់នង េដយសរែតនងគម នលទធភពចិញច ឹម។ បនទ ប់ពីករវយរបហរ សវ មីរបស់ រ៉ន់ សមផសស បនេគចខលួនេទេនេរករបេទស។ គត់បនបញជូ នបងបអូនជីដូនមួយេដីមបមីកចរចជមួយ រ៉ន់ សមផសស។ បងបអូនជីដូនមួយេនះ បនេសនីផដល់ទឹករបក់ចំនួនរបែហល ២០០-៣០០ដុលល រ ជសំណង រមួជមួយនឹងករបង់របក់សំណងរបចែំខជេទៀងទត់ឲយនងេពញមួយជីវតិ។ េគរបប់នងថ របសិនេបីនងមិនរពមទទួលេទេនះ នងនឹងមិនបនអវីទងំអស់ េរពះនងគម នលទធភពឈនះេរឿងកដីេនតុលករេនះេទ។ របឈមនឹងករគំរម និងករបនល ចែបបេនះ រ៉ន់ សមផសស សេរមចទទួលយកករេដះរសយ និងទទួលយកលិខិតែដលមនសន មេមៃដសវ មីរបស់នង េដីមបីធនករផដល់របក់សំណងេពញមួយជីវតិ។ បុ៉ែនត នងនិយយថរបក់សំណងេនះ គឺមិនេទៀងទត់ េពលខលះនងបនទទួល េពលខលះក៏មិនបនទទួល។ ___________________________________________________________________________

ទំនកទ់ំនងរវងជនរងេរគះ និងជនេលមស

បញហ ចុងេរកយ និងពិបកបផុំតសរមប់េធវីករពិចរណ េនេពលដក់ពកយបដងឹពក់ព័នធនឹងអំេពហីងិសេដយអសុីដ គទឺំនក់ទំនងរវងជនរងេរគះ និងជនេលមីស។ េដយេហតុថ ករវយ-របហរេដយអសុីដភគេរចីន គរឺតូវបនេធវីេឡងីរវងសវ មីភរយិ ឬគូសងសរ ដូេចនះទំនក់ទំនងរវងជនរងេរគះ នងិជនេលមីស ជញឹកញប់មនសរៈសំខន់ចំេពះករសេរមចចិតតរបស់ជនរងេរគះថគួរដក់ពកយបដឹង ឬមិនគួរ។ តមរយៈកររសវរជវ េយងីរកេឃញីថជនរងេរគះែតងែតពឹងពក់េលីជនេលមីសទងំែផនកអរមមណ៍ ែផនកហរិញញវតថុ និងេពលខលះេទៀតគឺែផនកកយសមបទ ែដលអចប៉ះពល់ដល់ករសេរមចចិតតមិនដក់ពកយបដឹង។41 សុខ វចិិរត រតូវបនភរយិរបស់ខលួនវយរបហរកនុងឆន ២ំ០០៩ បនទ ប់ពីករេឈល ះរបែកកគន ែដលកនុងេពលេនះេលកបននិយយទងំខឹងសមបរេទកន់ភរយិថេលកនឹងចកេចញពផីទះ េទះបីជករពិតេលកគម នបំណងនឹងេធវីែបបេនះេនះេទ។ បនទ ប់ពីករវយរបហរ អជញ ធរមនបណំងចង់ចប់ឃត់ខលួនភរយិរបស់េលក បុ៉ែនត សុខ វចិិរត បនជំទស់មិនឲយចប់ខលួន េដយនិយយថរបសិនេបីចប់ខលួនភរយិេលក េនះនឹងគម ននរណេមីលែថទេំលក នងិកូនទងំ៧េនះេទ។ ភរយិរបស់េលកកល យេទជអនករកសុីចិញច ឹមរគួសរ និងបនេមីលែថទរូំបេលកបនទ ប់ពីករវយរបហរ។ ___________________________________________________________________________

ែកវ េមតត និងភរយិែតងែតេឈល ះគន ជរបច ំេរពះថគត់មនទំនក់ទំនងជមួយនរជីេរចីន។ ៃថងមួយ កនុងឆន ំ២០០៩ ភរយិរបស់គត់បនដឹងថ ែកវ េមតត មិនបនេទេធវីករេនះេទ ែតែបរជេទជួបមិតតរសីរបស់គត់ នងិសន ក់េនជមួយនងអស់មួយយប់។ េនេពលរតលប់មកដល់ផទះវញិ ភរយិរបស់គត់បនជះទឹកអសីុដមកេលីគត់។ បចចុបបននគត់រតូវពិករែភនកទងំសងខង។ គត់បននិយយថ គត់មិនបនដក់ពកយបដឹងេនះេទ េដយសរែតគត់មនកររពួយបរមភថនឹងមនអវីេកីតេឡងីចំេពះកូនរសីទងំបី របសិនេបីភរយិរបស់េលកេនកនុង 41 អ.ជ.ជ.ក.អ និង ម.ស.ម.ក ឆន ២ំ០១០ របយករណ៍ “េយងីនគំន បញឈប់អំេពីហងិសេដយអសុីដ េនកមពុជ” ទំព័រទី២៣។

16

ពនធនគរ។ េលកនិយយថ េលកនឹងចូលពនធនគរជំនួសភរយិ េហយីទុកឲយភរយិរបស់េលកេមីលែថទ ំកូនៗរបស់េលកជំនួសវញិ។ ែកវ េមតត ធល ប់េធវីជមរនតីនគរបល និងធល ប់អមគណៈរបតិភូ បុ៉ែនតបចចុបបននេលកបត់បង់អវីរគប់យ៉ង រមួទងំឋនៈរបស់េលកផងែដរ។ េលកមនភពភ័យខល ចែតមយង៉ គឺខល ចថភរយិរបស់េលកនឹងេបះបង់េលកេចល េហយីរកសវ មីថមីជំនួស។ ___________________________________________________________________________

កនុងកលៈេទសៈែដលជនរងេរគះពឹងែផអកេលីជនេលមីស គឺជករណីពិេសសមួយេនជុំវញិករណីអំេពហីងិសេដយអសុដី និងជករណីពិបកេដះរសយបំផុត។ បុ៉ែនត ម.ស.ម.ក សងឃមឹថឧបសគគកនុងសថ នភពែបបេនះ នឹងអចេដះរសយបនតមរយៈចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ។ កនុងករណីទងំេនះេហយី ែដលបញញតតៃិនករគពំរជនរងេរគះកនុងចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ កន់ែតមនសរៈសំខន់ែថមេទៀត េដយេហតុថជនរងេរគះរបែហលជែលងពឹងែផអកេលីជនេលមីសទងំែផនកហរិញញវតថុ ឬែផនកកយសមបទ ែដលពមុីនមកជឧបសគគសរមប់ពួកេគកនុងករដក់ពកយបដឹង។ ករធនឲយមនរបព័នធគពំរ និងករផដល់សំណងដ៏ឯករជយមួយនឹងអចជួយឲយជនរងេរគះហ៊នដក់ពកយបដឹងេដយគម នករភ័យខល ចពីឧបសគគទងំេនះ។

17

៥. ករេសុបអេងកត

ករេសុីបអេងកតដ៏សមរសប និងទន់េពលេវល កនុងករណីអំេពីហងិសេដយអសុីដ គឺមន សរៈសំខន់កនុងករធនឲយមនករផតនទ េទស េហយីជលទធផលយុតតិធម៌នឹងរតូវបនផដល់ជូនេទជនរងេរគះ។ េដីមបឲីយករណីេនះអចមនភពេជគជ័យចំេពះជនេលមីស គតឺរមូវឲយមនករេសុីបអេងកតឲយបនម៉ត់ចត់ កររបមូលទិននន័យឲយបនរតឹមរតូវ ែដលមនករពក់ព័នធពីភគេីផសងៗកនុងដំណក់-កលេសុីបអេងកត ដូចជ មរនតីនគរបល រពះរជអជញ និងេចរកមេសុីបអេងកត សហករណ៍គន េដីមបីធនរកឲយេឃញីយុតតិធម៌។ ជំពូកេនះនឹងពិនិតយេមីលេលីឧបសគគ និងបរជ័យកនុងដំេណីរករយុតតិធម៌ែដលេកីតេឡងីកនុងដំណក់កលេសុីបអេងកត។

ភពអសកមមកនងុករេសុបអេងកត រកមនីតិវធិីរពហមទណឌ ៃនរពះរជណចរកកមពុជ (រកមនីតិវធិរីពហមទណឌ ) បនែចងពីឆនទ -

នុសិទធរិបស់រពះរជអជញ កនុងករចប់េផដីមនីតិវធិីែផនករពហមទណឌ ។ ដូេចនះ ទសសនៈចំេពះអំេពីហងិសេដយអសុីដអចមនឥទធិពលកនុងដំេណីរករេសុីបអេងកតករណីបទេលមសីេដយអសុីដ។ បនទ ប់ពីមនករវយរបហរេលីកទីពីរកនុងឆន ២ំ០១២ ែដលបណដ លឲយបុរសមន ក់អយុ ៤២ឆន រំតូវសល ប់ និងរសតីមន ក់រងរបួសជទមងន់កនុងេខតតកំពង់ចម របធនភូមិ េលក េសៀង េហង រតូវបនរយករណ៍ថេលកបននិយយថបុរសមន ក់េនះគឺលបខីងចូលចិតតវយតប់ភរយិ េហយីរបសនិេបីភរយិរបស់បុរសេនះមនពក់ព័នធកនុងករវយរបហរេនះ “របែហលេដយសរនងមិនអចរទចំំេពះកររេំលភបំពនទងំែផនករូបរងកយ និងែផនកផលូវចិតតបនតេទៀត” ។ 42 ករនិយយែបបបញជ ក់ន័យរបស់អជញ ធរមូលដឋ ន ថករវយរបហរេនះមនេហតុផល ជឧទហរណ៍មួយឆលុះបញច ងំពីទសសនៈកនុងសងគមរបស់អជញ ធរ ែដលេធវីឲយមនករពិបកកនុងករេសុីបអេងកតដ៏ម៉ត់ចត់មួយចំេពះអំេពហីងិសេដយអសុដី។ 43 ជនរងេរគះមួយចំនួន ែដលេយងីបនជួបនិយយជមួយ េលីកេឡងីថសថ នភពរគួសររកីរក អចរមួចំែណក បណដ លឲយមនករខវះខតករេសីុបអេងកតដ៏រតឹមរតូវមួយកនុងករណីករវយរបហរេដយអសុីដទងំេនះ។ ___________________________________________________________________________

នង េនរត មិនបនដក់ពកយបដឹងេទកន់អជញ ធរ ឬតុលករេនះេទ បនទ ប់ពីរងករវយរបហរកនុងផទះរបស់េលក េពលពក់កណដ លអរធត កនុងឆន ២ំ០០៣។ េលកសងសយ័ថជនេលមីស ជបុរសមន ក់កនុងភូមិរបស់េលក ែដលរចែណនេដយសរែត នង េនរត មនមិតតរសី។ បុ៉ែនត នង េនរត មិនបនដឹងរបកដេនះេទថ បុគគល

42 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី១០-១១ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “មនុសសពីរនក់រងករវយរបហរេដយអសុីដ ភរយិគឺជជនសងសយ័សំខន់មន ក់” ។ 43 អ.ជ.ជ.ក.អ និង ម.ស.ម.ក កំណត់សមគ ល់េលខ៦ ទំព័រទី២៥។

18

ែដលេលកសងសយ័ពិតជជនេលមីសែមនឬក៏យ៉ងណ េដយភ័យខល ចថេលកដក់ពកយបដឹងេលីមនុសសខុស។ េលកបនកត់សមគ ល់ថ អជញ ធរមិនបនយកចិតតទុកដក់ចំេពះករណីរបស់េលកេទ។ មរនតីនគរបលមិនបនេធវីករេសីុបអេងកតណមួយេសះ។ េលកគិតថ េដយសរែតេលកមនជីវភពរកីរក េទីបអជញ ធរមិនចប់អរមមណ៍ចំេពះករណីេនះ។

នង េនរត ចង់ឲយរដឋ ភិបលជំរុញ និងគរំទដល់ករេសីុបអេងកតកនុងករណីអំេពីហងិសេដយអសីុដ។ េលកចង់េឃញីជនេលមីសរតូវបនចប់ខលួន និងនយំកមកកត់េទស។ ___________________________________________________________________________

មនករណីមួយចំនួនតូចបុ៉េណណ ះ ែដលសមតថកិចចេឆលីយតបយ៉ងឆប់រហ័សចំេពះករេសុីប-អេងកតករណីបទេលមសីអសុីដ និងករចប់ខលួនជនេលមីស ឬក៏បនឈនេទរកករឃត់ខលួនជនែដលរតូវបនអះអងថជជនេលមសី។ េនៃថងទី១៨ ែខមករ ឆន ២ំ០១១ ពីរបីេម៉ងេរកយបនទ ប់ពីរសតីពីរនក់រតូវរងករវយរបហរេដយអសុីដចំនួនកនលះលីរត កនុងេពលពួកេគេធវដីំេណីររតលប់េទផទះ េដយពួកេគគិតមូលេហតុៃនករវយរបហរេនះ េកីតមនេដយសរជេមល ះតូចមួយេនកែនលងេធវីករ មរនតនីគរបលខណឌ មនជ័យ រជធនីភនំេពញ បនចប់ខលួនជនសងសយ័ចំនួន ៣នក់ ែដលរតូវផតនទេទសេដយតុលកររជធនីភនំេពញរយៈេពល ២ៃថងបនទ ប់មកេទៀត។44 មនករណីថមីមួយេទៀត ែដលមរនតនីគរបល បនឃត់ខលួនជនែដលរតូវអះអងថជជនេលមីសកនុងករណីវយរបហរេដយអសុីដ រយៈេពលបីឆន េំរកយពីករណីេនះេកីតេឡងី។ កនុងែខមិថុន ឆន ២ំ០១១ មនកររយករណ៍ថ រសតីមន ក់ េឈម ះ យមឹ ម៉លី អយុ ៣៦ឆន ំ រតូវបនចប់ឃត់ខលួនេដយមរនតីនគរបលរជធនីភនំេពញ េដយមនករសងសយ័ថបនរបរពឹតតអំេពីវយរបហរមកេលីរសតមីន ក់កនុងឆន ២ំ០០៨។ យមឹ ម៉លី រតូវេគគិតថបនេគចេទរបេទសេវៀតណមកនុងឆន ២ំ០០៨ បនទ ប់ពីករវយរបហរ។45

ខណៈេពលែដលករចប់ឃត់ខលួនបុគគលបីរូបបនយ៉ងឆប់រហ័ស កនុងែខមករ ឆន ២ំ០១១បនេដីរតួដូចជកររពមនដល់ជនេលមីសៃនអំេពីហងិសេដយអសុីដ ថពួកេគនឹងរតូវទទួលខុសរតូវចំេពះមុខចបប់ ករណីេនះមិនបនឆលុះបញច ងំពីរយៈេពលៃនដំេណីរករទូេទ ែដលជនរងេរគះរតូវរបឈម មុននឹងករេសុីបអេងកតរតូវបញច ប់ និងមនករចប់ខលួនជនេលមសីេនះេទ។ សូមបែីតេនេពលករេសុីបអេងកតរតូវបនេធវេីឡងី ជទូេទមរនតនីគរបលបនបញជ ក់ថពួកេគមិនអចចប់ខលួនជនេលមីសបន េរពះមិនទន់ទទួលបនដីកចប់ខលួន។ ចំេពះអំេពហីងិសេដយអសុីដ កនុងែខមករ ឆន ំ២០១២ ចន់ សវុធ សនងករនគរបលរង ខណឌ ឬសសែីកវ និយយេនែខមិន ឆន ២ំ០១២ ថេលក 44 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី២០ ែខមករ ឆន ២ំ០១១ “មនុសស៣នក់ រតូវបនចប់ខលួនកនុងករណីអំេពីវយរបហរេដយអសុីដកនុងឆន ២ំ០១១”, សរ-ព័ត៌មន ឌឹ ភនំេពញ ប៉ុសត¦ ៃថងទី២១ ែខមករ ឆន ២ំ០១១ “តុលករេចទរបកន់មនុសស ៣នក់ឲយឲយជប់េទសកនុងករណីអំេពីហងិសេដយអសុីដ” និងសរ-ព័ត៌មន ឌឹ ភនំេពញ ប៉ុសត¦ ៃថងទី២៤ ែខមករ ឆន ២ំ០១១ “មនុសស ៣នក់រតូវបនេចទរបកន់កនុងេរឿងករណីអំេពីហងិសេដយអសុីដ” ។ 45 សរព័ត៌មន ឌឹ ភនំេពញ ប៉ុសត¦ ៃថងទី០៩ ែខមិថុន ឆន ២ំ០១១ “រសតីរតូវបនចប់ខលួនកនុងរយៈេពល ៣ឆន ំេរកយករវយរបហរ” ។

19

េនរង់ចឲំយមរនតីតុលករេចញដីកចប់ខលួនជនសងសយ័ ែដលេលកបនបញជូ នឯកសរពក់ព័នធចបំច់ែដលតរមូវឲយមនរចួរល់េហយី។ 46 សូមបែីតេនេពលែដលមនដីកចប់ខលួនេចញេដយមរនតតុីលករបនទ ប់ពីករវនិិចឆយេទស ែតេនមនករពនយរេពលេដីមបទីទួលឯកសរសំខន់ៗ កនុងករចប់ជន-េលមីសែដលបនវនិិចឆយេទសរចួេហយី (សូមអនជំពូកទី៦ សរមប់ព័ត៌មនលមអិត )។47

មនចណុំចជេរចីនេទៀតែដលអនុវតត េដីមបធីនថករេសុីបអេងកតនឹងរតូវេធវីេឡងីេដយមនរបសិទធភព និងេពញេលញ ពសីំណក់ភគីពក់ព័នធកនុងដំណក់កលេសុីបអេងកត ចប់ពីមរនត-ីនគរបល ដល់ េចរកមេសុបីសួរ។ រដឋ ភិបល គួរែតពិចរណបញញតតិជក់លក់កនុងចបប់ េដីមបឲីយមនករេសុីបអេងកតទន់េពល និងែថមទងំអចឲយអនកេសីុបអេងកតទងំេនះទទួលខុសរតូវចំេពះករខក-ខនរបស់ពួកេគ។ កនុងបរបិទៃនបទេលមសីេដយអសុីដ មនឧទហរណ៍ៃនយុតត ធិករមួយចំនួន ែដលចបប់ែចងពីករេសុីបអេងកតេលីករណីវយរបហរេដយអសុីដជចបំច់។ ឧទហរណ៍ េនរបេទសបង់កល ែដស ចបប់រគប់រគងអសីុដ បនែចងជពិេសសថ រល់ករេសុីបអេងកតេលីករណីបទេលមីសេដយអសុីដរតូវែតបញច ប់កនុងរយៈេពល ៣០ៃថង បនទ ប់ពីទទួលដំណឹងថមនករណីបទេលមសីេកីតេឡងី ឬរតូវបនបងគ ប់េដយេចរកម។ 48 បែនថមពីេលីេនះ ែថមទងំមនករដក់ទណឌ កមមចំេពះអនកែដលេធវីសកមមភពមិនអំេណយផល ែដលប៉ះពល់ដល់ករេសីុបអេងកត េហយីចបប់ែចងថ នឹងរតូវចត់វធិនករែផនកចបប់ចំេពះមរនតែីផនកេសុីបអេងកតណែដលរបមូលភសតុតង ឬរបយករណ៍សកស ីរបសិនេប ី “េដីមបជីួយនរណមន ក់េគចផុតពីករទទួលខុសរតូវចំេពះបទេលមសីែដលពួកេគបនរបរពឹតត មរនតេីនះមិនបនរបមូល ឬពិនិតយនូវភសតុតងែដលអចេរបរីបស់បន ឬឲយជនេលមីសេធវជីសកស ីឬក៏េជៀសវងមិនសកសួរសកសសីំខន់ៗ កនុងេពលេធវីរបយករណ៍”។ 49 រដឋ ភិបលគួរែតពិចរណេធវីវេិសធនកមមចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ េដីមបបីញចូ លនូវបញញតតទិងំឡយេដីមបលុីបបំបត់ ភព-អសកមមែដលមនកនុងដំណក់កលេសុីបអេងកតៃននីតិវធិីរពហមទណឌ ដូចជែចងថ ពកយបណដឹ ង របឆងំនឹងមរនតនីគរបលអចនឹងរតូវេធវីេឡងី ឬក៏អនកដៃទែដលពក់ព័នធនឹងករណីទងំេនះ េនេពលែដលមនករេធវសរបែហសកនុងតួនទីរបស់ពួកេគកនុងករធនឲយមនករេសុីបអេងកតឲយបនសមរសប និងេពញេលញ។

46 សរព័ត៌មន ឌឹ ភនំេពញ ប៉ុសត¦ ៃថងទី២៨ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “ជនរងេរគះេដយអសុីដែសវងរកករជួយសេរងគ ះ” ។ 47 កនុងករណី ករវយរបហរកលពីែខឧសភ ឆន ២ំ០០៨ មកេលី េលករសី យ៉ សុខនីម បនទ ប់ពីមនេចទរបកន់អតីតេមបញជ ករនគរបល េលករសី ជ រដឋ , មស េម៉ និងេសៀក ចន់ឌី ថបនរបរពឹតតអំេពីវយរបហរ សនងករនគរបលរជធនីភនំេពញ បនបញជ ក់ថ គត់មិនអចចប់ខលួនជនេលមីសែដលបនេធវីករវយរបហរេនះេទ េដយសរែតែផនករបស់គត់មិនទន់បនទទួលដីកចប់ខលួនេនេឡីយ។ 48 ចបប់រគប់រគងបទេលមីសេដយអសុីដ ៃនរបេទសបង់កល ែដស មរត១១។ 49 ចបប់រគប់រគងបទេលមីសេដយអសុីដ ៃនរបេទសបង់កល ែដស មរត១៣។

20

កងវះខតករបណដុ ះបណដ លដស៏មរសប

មនករេលីកេឡងីពីកងវះខតករបណដុ ះបណដ លដ៏សមរសប សរមប់មរនតពីក់ព័នធែដលអចមនផលប៉ះពល់ចំេពះលទធភពរបស់នគរបលកនុងកររបមូលទិននន័យ និងភសតុតងែដលចបំច់សរមប់េគលបណំងៃនករផតនទ េទស។ កររសវរជវបនបងហ ញថមរនតនីគរបល េពលខលះបនដក់បនទុកមកេលីជនរងេរគះ កនុងករផដល់ភសតុតងចបំច់។ កនុងករណី រស់ រដំលួ ែដលរតវូបងៃថលរបុសរបស់នងវយរបហរ កនុងឆន ២ំ០០៩ នងបនចងអុលជនេលមសីកនុងមនទីរេពទយ េនចំេពះមុខមរនតីនគរបល និងេចទរបកន់ថជនមន ក់េនះបនវយរបហរមកេលីនង ។ បុ៉ែនត មរនតីនគរបលេនះ បនបដិេសធមិនចប់ខលួនជនេលមីសេដយសំអងថគម នភសតុតងរគប់រគន់។ ជំនួសឲយករចប់ខលួនជនែដលរតូវបនេគអះអងថជជនេលមីស និងនខំលួនមកបុ៉សត¦នគរបលេដីមបសីកសរួ មរនតនីគរបលរូបេនះែបរជរបប់ រស់ រដំលួ ឲយយកដបទេទមួយេទបុ៉សត¦នគរបលេដីមបេីធវីជភសតុតងៃនករវយរបហរ។ 50

កងវះខតករបណដុ ះបណដ ល ែដលេធវីឲយករេសុីបអេងកតមនលកខណៈមិនរគប់រគន់េធវីឲយជន-រងេរគះមួយចំនួនរតូវចំណយរបក់ផទ ល់ខលួន េដីមបរីបមូលភសតុតងចបំច់កនុងករទមទរឲយមនករផតនទ េទស។ ជនរងេរគះមន ក់ េឈម ះ វ៉ន់ សុភ បននយិយជមួយ ម.ស.ម.ក របប់ពីវធិីែដលបងរបុសនងរតូវខចរីបក់ េដីមបចីំណយេលីេកសលយវចិចយបនទ ប់ពីរងករវយរបហរកនុងឆន ២ំ០០០ ែដលបណដ លឲយនងរតូវពិករែភនកទងំសងខង។ បនទ ប់ពីបនេកសលយវចិចយរចួមក វ៉ន់ សុភ និងបងរបុសរបស់នងបនរបគល់ភសតុតងេទមរនតនីគរបល ក៏បុ៉ែនតែបរជរតូវបនរបប់ថ ភសតុតងេនះមិនរគប់រគន់កនុងករដក់ពកយបដឹង។ េទះបីជយ៉ងេនះកដី មរនតីនគរបលមិនបនេធវីករេសុបីអេងកតេដយខលួនឯងេនះេទ។ នងគិតថមរនតនីគរបលទទួលរបក់សំណូកពីជនេលមសីេដីមបមីិនបនតដំេណីរករដក់ពកយបដឹង។

កងវះខតករសហករពសីកសសីខំន ់ កងវះខតករសហករពីសកសសីំខន់ៗ ជបញហ មួយេទៀតែដលបងកឧបសគគដល់ករេសីុប-

អេងកតដ៏មនរបសិទធភពមួយ។ ដូចកនុងករណីជនរងេរគះែដរ ករភ័យខល ចចំេពះករសងសកឹ ករបនល ច ករគំរមកំែហង ករសមលុតបំភ័យ ទងំអស់េនះបនរមួចំែណកកនុងករបិទមត់សកស ី េហយីដូេចនះេធវីឲយមិនអចមនករបភំលឺពសីកសែីដលេឃញីផទ ល់ែភនក ែដលជកតត ដ៏សំខន់មួយនឲំយមនករផតនទ េទស។ កនុងករណីរបស់ រស់ រដំួល មនសកសមីួយចនំនួ រប់បញចូ លទងំបអូនរសរីបស់នងផងែដរ បុ៉ែនត ពួកេគទងំអស់មិនហ៊នបំភលកឺនុងករណីេនះេទ េដយសរែតភ័យខល ចករសងសឹក។ សកសទីងំ 50 មជឈមណឌ ល អវន៉ ពិភពេលកសរមប់រសតី និងយុតតិធម៌ ៃនសលចបប់ខរែណល ឆន ២ំ០១១ “លុបបំបត់អំេពីហងិសេដយអសុីដេនរបេទស បង់កល ែដស ឥណឌ និងកមពុជ” កំណត់សមគ ល់េលខ ៧ ទំព័រទ៣ី៩។

21

េនះក៏មនមរនតីនគរបលេនេរកេម៉ងករងរមន ក់ និងភរយិរបស់េលក ែដលរស់េនជប់នឹងកែនលងេកីតេហតុ។ មរនតនីគរបលមន ក់េនះ រតូវបនរយករណ៍ថបនទូរស័ពទេទសុំជំនួយេដីមបពីយយម និងចប់ជនេលមីសបនទ ប់ពីករវយរបហរ បុ៉ែនតមរនតនីគរបលទងំេនះមកដល់កែនលងេកីតេហតុយតឺេពល រចួជនេលមីសេគចខលួនបត់។ 51 អវតតមនរបព័នធករពរសកសឲីយបនរតឹមរតូវ េដីរតួយ៉ងសំខន់កនុងករេធវីឲយសកសសីំខន់ែដលមិនហ៊ននិយយ អចេធវកីរបំភលឺ និងបងហ ញជភសតុតងកនុងករផតនទ េទសមកេលីជនេលមីសៃនអំេពហីងិសេដយអសុដី។

អំេពពុករលយួ បញហ អំេពពុីករលួយ ជពិេសសកនុងេពលែដលមរនតីនគរបលទទួលយករបក់សគុណេដីមប ី

មិនបនតនីតិវធិីែផនកចបប់ រតូវបនេលីកយកមកនិយយេដយជនរងេរគះមួយចំនួនកនុងអំឡុងេពលៃនកររសវរជវ។ កនុងករណីមួយចំននួ ជនរងេរគះបននិយយអំពីបរជ័យកនុងតួនទីរបស់អជញ ធរ េដីមបេីសុីបអេងកតករណីបទេលមីសេដយអសុីដ និងចប់ខលួនជនេលមសី ែតែបរជជួយសរមបសរមលួឲយមនករេដះរសយេរកតុលករ។ ជនរងេរគះមួយចំនួន ែដលដក់ពកយបដឹង បននិយយថដំេណីរករេសុីបអេងកតែដលនឹងរតូវេធវីេឡងី គមឺនភពយតឺយ៉វេដយសរែតគម នករផដល់សណូំកឲយមរនតីនគរ- បល។ ឧទហរណ៍ រស់ រដំួល មិនសងឃមឹថរបព័នធតុលករនឹងអចរកយុតតធិម៌ឲយនងកនុងករវយរបហរែដលនងបនជួបរបទះ កលពីឆន ២ំ០០៩ េនះេទ េរពះថនងគម នរបក់រគប់រគន់កនុងករចំណយឲយមរនតីនគរបល។52 ___________________________________________________________________________

“េនេពលែដលនគរបលបនឮពីករណីវយរបហរេដយអសីុដ ពួកេគនឹងចត់វធិនករ បុ៉ែនតគឺែផអកេទេលីករណីនីមួយៗ...របសិនេបីគម នផលរបេយជន៍សរមប់េគេនះេទ េគនឹងមិនេធវីករេសីុបអេងកតេឡយី។ េនះជបញហ ៃនអំេពីពុករលួយកនុងករណីទងំអស់។ របសិនេបីអនកគម នរបក់ េនះមរនតីនគរបលនឹងដក់វេនខងេរកមបងអស់ៃនគំនរឯកសរ” ។53 ___________________________________________________________________________

វ៉ន់ សុភ ែដលបនបត់បង់ែភនកទងំពីររបស់នង និងមនបញហ រតេចៀក េរពះែតករវយរបហរកនុងឆន ២ំ០០០ េដយភរយិរបស់អនកជិតខង ែដលបនយល់រចឡថំនងមនទំនក់ទំនងនឹងសវ មរីបស់គត់ បននិយយរបប់ ម.ស.ម.ក ថជំនួសឲយករេសុីបអេងកតករណីវយរបហរឲយបនរតឹមរតូវ និងទន់េពលេវល មរនតនីគរបលកនុងេខតតបត់ដំបងែបរជជួយសរមួលករបង់របក់សណំង

51 សូមអនករណីសិកស កនុងរបយករណ៍ របស់ អ.ជ.ជ.ក.អ និង ម.ស.ម.ក កំណត់សមគ ល់េលខ ៦ ទំព័រទី៣៩។ 52 មជឈមណឌ ល អវន៉ ពិភពេលកសរមប់រសតី និងយុតតិធម៌ ៃនសលចបប់ខរែណល ឆន ២ំ០១១ កំណត់សមគ ល់េលខ ៧ ទំព័រទី៤០។ 53 ដូចែដលបនដករសង់សមដី របស់េមធវែីផនកសិទធិមនុសសមន ក់េនកមពុជេនកនុង ដូចខងេលី ទំព័រទី៤១។

22

េទវញិ។ វ៉ន់ សុភ េជឿថជនេលមីសបនរបគល់របក់សណូំកដល់មរនតនីគរបល េដីមបឲីយពួកេគទងំេនះដក់សមព ធមកេលី វ៉ន់ សុភ ឲយដកពកយបណដឹ ងវញិ បងរបសុរបស់នងបនជួយនងេដីមបបីនត និងេដះរសយបញហ េនេរកតុលករ។ ជលទធផល នងបនយល់រពមទទលួរបក់សណំងេលីកដំបូង ចំនួន ១៥,០០០បត (៤៧៥ដុលល រ) និង ៥,០០០បត (១៥៩ដុលល រ) កនុងមួយឆន ំបនទ ប់ពីេពលេនះ រហូតដល់ឆន ២ំ០១៤។ ករេដះរសយេនះរតូវបនសរមលួេដយមរនតនីគរបល េហយី វ៉ន់ សុភ និយយថនងរតវូចំណយឲយមរនតនីគរបលចំនួន ៥០០បត (១៥ដុលល រ) កនុងមួយឆន ំេដីមបធីនថនងនឹងបនទទលួរបក់សំណងទងំេនះ។

23

៦. សវនករ និងសលរកម

េនេពលែដលករេសុីបអេងកតរតូវបនេធវីេឡងី និងករណីរពហមទណឌ រតូវបនេលីកេឡងីរបឆងំនឹងជនៃដដល់ តុលករ និងរបព័នធយុតតិធម៌ជអនកធនករកត់េទសជនៃដដល់េដយយុតត-ិ ធម៌ និងអនុវតតទណឌ កមមឲយបនសមរសប។ ករណីេនះមនសរៈសំខន់ណស់ ែដលមិនរតឹមែតផតល់យុតតិធម៌ដល់ជនរងេរគះ ករពរសធរណជនទូេទ និងពរងឹងនីតិរដឋបុ៉េណណ ះេទ ែតែថមទងំអចជកតត ររងំបុគគលដៃទេទៀតពីកររបរពឹតតករវយរបហររសេដៀងគន េនះផងែដរ។ 54 កនុងឧទហរណ៍មួយអំពីករេកីនេឡងីនូវនិទណឌ ភព កនុងករបងហ ញរបប់របជពលរដឋថអសុីដអចជអវុធេរបីសរមប់បងករបួសសន មដ៏េជគជ័យ មរនតជីន់ខពស់មន ក់េនកនុងរកសួងមហៃផទបនមនរបសសន៍ថ េសចកត-ីសេរមចរបស់សលដំបូងរកងុភនំេពញ ែដលមិនេចទរបកន់ ជ រដឋ េនែខឧសភ ឆន ២ំ០០៩ គឺជករណីទីបែីដលតុលករបនករពរេលករសពីបីទេលមីសអសុីដ។ 55 ជំពូកេនះរតតួពិនតិយេមីលបញហចមបងៗកនុងសវនករ និងដំណក់កលផតនទ េទសករណីបទេលមីសេដយអសុីដ និងផលប៉ះពល់ែដលមនមកេលីភពយុតតិធម៌សរមប់ជនរងេរគះេដយអសុីដ។

ភពអសកមមៃនករវិនចិឆយេទស េដយមនឧបសគគែដលជនរងេរគះបនជួបរបទះ កនុងករបញជូ នេរឿងកតីេទដល់ដំណក់កល

សវនករ គហឺក់ដូចជគម នករភញ ក់េផអីលេនះេទ ែដលរបសិនេបីេយងតម អ.ជ.ជ.ក.អ ៩០% ៃនករណីពក់ព័នធនឹងអសុីដមិនបនបញជូ នេទតុលករ។ 56 ដូចបនពិភកសកនុងជំពូកមុន រកមនីតិវធិ-ីរពហមទណឌ បនែចងពីឆនទ នុសិទធរិបស់រពះរជអជញ កនុងករផតួចេផតីមនីតិវធិរីពហមទណឌ ។ ឆនទ នុសិទធិរបស់រពះរជអជញ េនះ រមួជមួយនឹងទសសនៈសងគមអំពីករវយរបហរេដយអសុីដ អចប៉ះពល់ដល់េរឿងកតីជេរចីនែដលបនបញជូ នេទតុលករ។ ដូេចនះ តួនទីរបស់រពះរជអជញ មនសរៈសំខន់ណស់កនុងករធននូវនីតិវធិីដ៏រតឹមរតូវ យុតតិធម៌ និងសណំងសរមប់ជនរងេរគះ។ បញហ េនះរតូវបនបញជ ក់បែនថមេទៀត កនុងករណីរបស់បុរសមន ក់េនេខតតរពះសីហនុ ែដលបនទទលួដំណឹងថសលឧទធរណ៍ មិនទទួលពកយបណតឹ ងឧទធរណ៍របស់គត់របឆងំនឹងេសចកតីសេរមចមិនេចទរបកន់ជនេលមីស ែដលវយរបហរេដយអសុីដមកេលីគត់េឡយី េរពះរពះរជអជញ រងេខតតរពះសីហនុ ែដលជកែនលងេកីត

54 ម.ស.ម.ក និង អ.ជ.ជ.ក.អ កំណត់សមគ ល់បែនថមេលខ៦ ទំព័រ១១ ។ 55 សរព័ត៌មនឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី០៣ ែខកញញ ឆន ២ំ០០៩ “រកុមរគួសរជនរងេរគះេដយអសុីដេរៀបរប់ពកីរភ័យខល ច និងករគំរមកំែហង” ។ គួរែតមនករកត់សមគ ល់ផងែដរថ សលឧទធរណ៍ បនទ ប់មកបនរកេឃញីកំហុសរបស់េលករសី ែដលជេសចកដីសេរមចែដលតុលករកំពូលសេរមចតមកល់សលរកម។ 56 http://zeenews.india.com/news/world/cambodian-lawmakers-approve-law-on-acid-attacks_739966.html

24

េហតុ មនិបនដក់បណតឹ ងឧទធរណ៍េឡយី ។ 57 រពះរជអជញ រងបនែថលងថ ខលួនមិនបនដក់បណតឹ ងឧទធរណ៍េរពះមិនមនភសតុតងរគប់រគន់ ែដលជមូលេហតុជនសងសយ័មិនរតូវបនេចទរបកន់េនសលដំបូង ។ 58 េយងតមចបប់កមពុជ មនែតរពះរជអជញ បុ៉េណណ ះែដលអចដក់បណតឹ ងឧទធរណ៍អំពអីងគេហតុ ឯរបជពលរដឋ ែដលជជនរងេរគះ អចរតឹមែតដក់ពកយបណតឹ ងឧទធរណ៍ែដលទក់ទងនឹងរបេយជន៍របស់ខលួនែតបុ៉េណណ ះ ដូចជ ករមិតៃនសណំង។ េដយេហតុថកនុងទសសនៈរបស់រពះរជអជញ ផទ ល់ េលកមិនមនមូលេហតុេដីមបដីក់បណតឹ ងឧទធរណ៍អំពីអងគេហតុ ដូេចនះេធវីឲយជនរងេរគះមិនអចដក់ពកយបណតឹ ងេសីេរបីនេឡយី។

កនុងចំេណមករណីទងំឡយែដលបនបញជូ នេទតុលករ ែបបបទកនុងសវនករគឺជបញហ ដ៏គួរឲយបរមភ និងជំរុញនូវនិទណឌ ភព។ ឧទហរណ៍ ដូចជករែដលមិនចបំច់រតូវរតួតពិនិតយេលភីសតុ-តងឲយបនចបស់លស់។ ដូចបនពិភកសកនលងមកកនុងរបយករណ៍េនះ សវនករជញឹកញប់រតូវបនេធវីេឡងីេដយកំបងំមុខ ដូចេនះមិនមនករសួរចេមលយីជនៃដដល់ឲយបនរតឹមរតូវ ឬកនុងករណីខលះមិនបនទទួលភសតុតងពីជនរងេរគះេនះេទ។ ជងេនះេទេទៀត ទសសនៈែដលថអនកមនអំណចនឹងមិនរតូវបនកត់េទស ឬផតនទ េទសចំេពះទេងវរីបស់ពកួេគេនែតជបញហ ដ៏ជក់ែសតងមួយ។ តត ម៉រណី មនិមនឱកសរបឈមមុខជមួយនឹងអនកែដលវយរបហរេលករសកីនុងតុលករេឡយី។ តមពិតេទ ដូចេយងីបនេរៀបរប់កនុងរបយករណ៍េនះ េលករសីមិនបនដឹងថតុលករបនផតនទេទសរសតីែដលវយរបហរេលករស ី និងអនកសមគំនិតេនះេឡយី រហូតទល់ែតដប់ឆន េំរកយមក។59 តមរយៈករផតនទ េទសកំបងំមុខ ឃួន សុផល រតូវបនកត់េទសឲយជប់ពនធនគរចំនួនមួយឆន ំេដយពយួរេទស។ បនទ ប់ពីករផតនទ េទស ដកីចប់ខលួន ឃួន សុផល រតូវបនលុបេចល ចំែណក ឃួន សុផលេនែតសថិតេនេរកពនធនគរ។60

កនុងែខឧសភ ឆន ២ំ០០៨ មនករេចញដីកចប់ខលួន េលករសី ជ រដឋ អគគសនងកររងៃនទីបញជ ករេប៉អឹមេលីៃផទរបេទស ែដលេគអះអងថេលករសីបនវយរបហរេដយអសុីដេលីេលករស ីយ៉ សុខនមី ែដលជមត យមីងអតីតគូេសនហ៍េលករស ី េដយមនករជួយពីអនកសមគំនិតជេរចីន នក់។ ករវយរបហរេនះេកតីេឡងីកនុងឆន ២ំ០០៨ េនេពលអងគរកសពីរនក់ កនុងចំេណមអងគរកសជេរចីននក់េទៀតរបស់ ជ រដឋ បនចប់ េលករសី យ៉ សុខនីម និងចក់ទឹកអសុីដេលមុីខ និងេដីម

57 សរព័ត៌មនឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី១៤ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “សលឧទធរណ៍បដិេសធមិនេធវីសវនករេលីករណីអំេពីហងិសេដយអសុីដ” ។ 58 ដូចខងេលី។ 59 សរព័ត៌មនឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី០៤ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០១១ “ករេទីបែតបងហ ញពីសលរកមៃនអំេពីហងិសេដយអសុីដគឺជព័ត៌មនថមីសរមប់ តត ម៉រណី” ។ 60 ឯកសរែដលផតល់ជូនេដយតុលករ ។

25

រទូង។ េទះបីជមនភសតុតងជេរចីន រមួទងំសំេឡងកិចចសនទនតមទូរស័ពទែដលគំរមេលករសី យ៉ សុខនីម ក៏េដយ បុ៉ែនតជ រដឋ មិនរតូវបនេគចប់ខលួនេឡយី េហយីអចេភៀសខលួន និងបនទ ប់មកមិនរងករេចទរបកន់ពតុីលកររកុងភនំេពញ។ េទះជយ៉ងណក៏េដយ សលឧទធរណ៍លុបេចលេសចកត-ីសេរមចែដលមិនបនេចទរបកន់ជនៃដដល់ េហយីកត់េទស ជ រដឋ នងិអនកសមគនិំតរបនំក់ឲយជប់ពនធនគរពី១៥ េទ១៨ឆន ។ំ េចរកម សុ ី វតថ និយយថមនភសតុតងេរចីនេលីសលុបេដីមបីបញជ ក់ថេលករសី ជ រដឋ គឺជេមេកល ងកនុងករវយរបហរេនះ នងិជនជប់េចទមន ក់េទៀតចក់ទឹកអសុីដេលីេលករស ី យ៉ សុខនីម េហយីជនជប់េចទទីបគីឺជអនកេបីកឡននពំួកេគរត់េគច ៖ “េសចកតែីថលងករណ៍របស់សកសពីីរនក់ មនលកខណៈដូចគន នឹងអវីែដលជនរងេរគះបនអះអង និងបនបញជ ក់ថ មស េស ជអនកវយរបហរ... មស េស និងេសៀក ចន់ឌី ជអនករបរពឹតតបទឧរកិដឋ េហយីរបសិនេបគីម នបញជ ពី ជ រដឋ េទ ពកួេគនឹងគម នករជំរុញចិតតឲយរបរពឹតតអំេពេីនះេឡយី”។61 េនៃថងទី០៦ ែខតុល ឆន ២ំ០១០ តុលករកំពូលគរំទតមកល់ករផតនទ េទសេនះ។62 េទះបជីមនករកត់េទសែបបេនះក៏េដយ រកុមជនៃដដល់េនកំពុងលក់ខលួនេនេឡយី េដយ ជ រដឋ បនបត់ខលួនចប់តងំពីករវយរបហរ េហយីេលករសីរបែហលជមិនរតូវទទួលេទសអវេីឡយី។63

ករដក់ទណឌ កមម នងិសណំង

ករករករករកត់េទសកត់េទសកត់េទសកត់េទស បែនថមេលីករកត់េទស ឃួន សុផល និងជ រដឋ េដយកំបងំមុខ មនករណីមួយចំនួន

េទៀតរតូវបនរយករណ៍ថជនរងេរគះទទួលបនយុតតិធម៌។ េនៃថងទី២២ ែខមិថុន ឆន ២ំ០១១ តុលកររកុងភនំេពញកត់េទសមនុសសបីនក់ េដយពួកេគពក់ព័នធនឹងករវយរបហររសតីពីរនក់េដយ អសុីដេនកនុងែខមករ។ ហវ ឡ ែដលជអនករបរពឹតតបទឧរកិដឋ រតូវកត់េទសឲយជប់ពនធន-គរបីឆន ។ំ សវ មរីបស់ ហវ ឡ េឈម ះេណ ផនតិ និងបអូនរបុសៃថលេឈម ះេណ ផែណត រតូវបនរកេឃញីថមនេទសពីបទបងកអំេពីហងិសេដយេចតន និងរតូវកត់េទសឲយជប់ពនធនគរ បួនឆន ំ និងបីឆន ំ េដយែឡកពគីន ។ សរៈសំខន់ៃនចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ គឺេនរតង់សលរកមែដលមនករខុសឆគង និងករកត់េទសឲយជនៃដដល់ និងអនកញុះញង់ឲយជប់ពនធនគររយៈេពលខលី។ េនេពលករណីេនះេកីតេឡងី ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំេនមិនទន់ចូលជធរមនដូេចនះេទីបបនករអនុវតតន៍ េទសមនករមិតរសល គឺបទេចទរបកន់អំេពីហងិសេដយេចតន។ 64 ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ 61 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី កំណត់សមគ ល់បែនថមេលខ២៥ ។ 62 វ ីអូ េអ ែខមរ ៃថងទី០៦ ែខតុល ឆន ២ំ០១០ “តុលករកំពូលតមកល់សលរកមកនុងករណីអំេពីហងិសេដយអសុីដ” អចអនបន ៖ http://www.voanews.com/khmer-english/news/Supreme-Court-Upholds-Acid-Attack-Verdict-104427959.html (ចូលអនេលីកចុងេរកយ ៃថងទី០៧ ែខឧសភ ឆន ២ំ០១២) ។ 63 ដូចខងេលី 64 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី២៣ ែខមិថុន ឆន ២ំ០១១ “តុលកររជធនីភនំេពញ ផតនទ េទស បុគគល៣នក់ កនុងអំេពីវយរបហរេដយអសុីដ” ។

26

ទទួលសគ ល់ថ ផលប៉ះពល់ៃនករវយរបហរេដយអសុដីមនេលីសពី “ករវយរបហរ” ែត “វយរបហរ” ែដលរតូវធនបែនថមនូវយុតតិធម៌សរមប់អនកែដលេនរស់ េដយអនុវតតវធិនករកត់េទសែដលសមមរតនឹងរបួសសន មែដលបនបងកេឡងី។

េទះជយ៉ងណក៏េដយ ពតិជមនសរៈសំខន់ដូចគន ែដលថ ភពសមុគសម ញែដលេនជុ-ំវញិករណីវយរបហរេដយអសុីដ មិនអចរគបេលសីិទធិរបស់ជនរងេរគះកនុងករទទួលបនយុតតធិម៌ និងសំណងេនះេឡយី។ េនៃថងទ០ី៩ ែខមិថុន ឆន ២ំ០១១ តុលករេខតតកំពង់ចមកត់េទសរសតីអយុ២៥ឆន មំន ក់ ឲយសថិតេរកមករឃល េំមីលរយៈេពល៣ឆន ំ ជំនសួឲយករជប់ពនធនគររយៈេពលពីរឆន េំដយេរសចទឹកអសុីដេលីមត យ និងកូនពីរនក់។ ករកត់េទសឲយសថិតេនេរកមករឃល េំមីលរតូវបនេធវីេឡងីេដយែផអកេលមូីលេហតុែដលថ ជនៃដដល់បនរងរបួសកនុងអំឡុងេពលវយរបហរ េហយីទមទរឲយមនករពយបល។ 65 េទះបជីជនៃដដល់មិនគួររតូវបនបដិេសធចំេពះករយកចិតតទុកដក់ែផនកេវជជសរសត ពក់ព័នធនឹងករវយរបហរក៏េដយ បុ៉ែនតយុតតិធម៌ និងសំណងសរមប់ជនរងេរគះក៏មនសរសំខន់ផងែដរ។

ករអនុវតតន៍ករអនុវតតន៍ករអនុវតតន៍ករអនុវតតន៍ទណឌ កមមទណឌ កមមទណឌ កមមទណឌ កមម េនេពលែដលសលរកមរតូវបនរបកស បញហ សំខន់កនុងវដតៃននិទណឌ ភពគឺកងវះខតនូវករ

អនុវតតន៍ទណឌ កមម។ ធតុពិតែដលេរឿងកតីមួយចំនួនកនុងេរឿងកតីទងំេនះ រតូវបនជំនុំជំរះេដយកំបងំមុខជនជប់េចទ េធវឲីយជនៃដដល់គិតថខលួនពិតជមិនទំនងនឹងរតូវេគចប់ដក់ពនធនគរេឡយី។ ជពិេសសកនុងករណីរបស់ ជ រដឋ និងអនកសមគំនិតជមួយេលករស ី េសទីរែតមួយែខបនទ ប់ពីសល-ឧទធរណ៍បនកត់េទសេលករសីេនឆន ២ំ០០៩ សនងករនគរបលរជធនីភនំេពញេលក ទូច ណរ ៉ុថ បននិយយថកមល ងំរបស់គត់មិនទន់បនទទួលដីកចប់ខលួនចុងេរកយេនេឡយី។ 66 េយងតម រកមនីតិវធិីរពហមទណឌ រពះរជអជញ មនឆនទ នុសិទធ ិ េនេពលមនករេចញដីកចប់ខលួនបនទ ប់ពីកត់េទសអនកែដលរតូវេគេចទរបកន់ ែដលបុគគលេនះមិនមនវតតមនកនុងសវនករ។67 េហតុដូេចនះ ជថមីមតងេទៀត ឆនទ នុសិទធកិនុងរបព័នធយុតតិធម៌មនតួនទីកនុងករេធវីឲយមននិទណឌ ភព។ ផលប៉ះពល់ៃន ឆនទ នុសទិធេិនះកនុងរបព័នធតុលករ គឺករងយរងឥទធិពលពីករសូកប៉ន់ និងរតូវបនចត់ទុកថខវះ ឯករជយភពគឺសំខន់ណស់។ កងវះខតនូវដីកចប់ខលួនែដលរតូវេរបីរបស់ទងំកនុងដំណក់កលេសុីបអេងកត និងបនទ ប់ពីករកត់េទសេធវឲីយវដតៃននិទណឌ ភពបនតេកីតមនេឡងី និងឆលុះបញច ងំពី

65 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី០៩ ែខមិថុន ឆន ២ំ០១១ “រសតីមន ក់ទទួលេទសបេណដ ះអសននរយៈេពល ៣ឆន ំកនុងករណីវយរបហរេដយអសុីដ” ។ 66 សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទី០១ ែខធនូ ឆន ២ំ០០៩ “ជនេលមីសកនុងអំេពីហងិសេដយអសុីដ រត់េគចខលួនេទរបេទសៃថ តមសមដីរបស់មរនតី” ។ 67 មរត៣៥៣ ៃនរកមនីតិវធិីរពហមទណឌ ៃនរពះរជណចរកកមពុជ ។

27

របព័នធតុលករកនុងរបេទសកមពុជែដលជួយែតអនកមន និងអនកមនអំណចកនុងផនត់គនិំតរបស់ជនរងេរគះ។

ករែដលជនរងេរគះទទួលបនសណំងេដយពិតរបកដ េនែតេចទជបញហ សំខន់ជំុវញិបញហ និទណឌ ភព និងករែសវងរកសំណង។ ករផតល់សំណងមនសរសំខន់ខល ងំណស់ េដយេហតុថបនទ ប់ពីរងករវយរបហរ ជនរងេរគះមិនមនលទធភពផគត់ផគង់រគួសរ ជពិេសសេនេពលែដលពួកេគរតូវបង់ៃថលថន េំពទយ និងៃថលេសវកមមចបប់ ែដលេធវីឲយពួកេគធល ក់ខលួនរក។ ខណៈេពលែដល កនុងករអនុវតតន៍េសចកតសីេរមច តុលករអចបងគ ប់ឲយជនៃដដល់បង់របក់សំណង បុ៉ែនតជនរងេរគះរតូវចំណយថវកិផទ ល់ខលួនេដីមបដីំេណីរករនីតិវធិរីដឋបបេវណី។68

___________________________________________________________________________

កនុងឆន ១ំ៩៩៤ េជគ ជត រតូវបនសហករេីភទរសីមន ក់េនេភជនីយដឋ នែដលខលួនបេរមីករងរវយរបហរ េដយសររសតីេនះខឹងគត់េដយគត់របឡងជប់កររបកួតចេរមៀងខរ៉អូេខ។ ករវយរបហរេនះបណត លឲយគត់ពិករែភនកទងំគូ េហយីរតេចៀកខងសត រំបស់គត់សត ប់ែលងឮ។ គត់បនដក់ពកយបណតឹ ងបនទ ប់ពីមនករវយរបហរ េហយីឧរកិដឋជនរតូវបនចប់ខលួន។ េជគ ជត មនវតតមនកនុងសវនករដំណក់កលដំបូងកនុងតុលកររជធនីភនំេពញ និងបនទ ប់មកេទៀតេដយករបតឹងេទកន់សលឧទធរណ៍ មុនេពលបនសត ប់េសចកតីសេរមចរបស់រសតីែដលបនេរសចទឹកអសីុដេលីគត់ រតូវបនកត់េទសឲយជប់ពនធនគរបីឆន ំ និងផតល់របក់សំណងជមសបួនដមលឹង។

បុ៉ែនត រហូតដល់សពវៃថងេនះ េជគ ជត មិនបនទទួលសំណងអវីេឡយី។ គត់ក៏មិនបនដឹងថេតីជនៃដដល់រតូវបនចប់ដក់ពនធនគរេហយីឬេនេឡយី។ ភរយិរបស់គត់បនចកេចញពីគត់បនទ ប់ពីករវយរបហរបនេកីតេឡងី ដូេចនះ គត់រតូវរស់េនជមួយមត យចស់ជរ និងរតូវបនបងខំចិតតឲយសំុទនេដីមបផីគត់ផគង់កររស់េន ។ ___________________________________________________________________________

ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំមនសកត នុពលកនុងករេដីរតួនទីយ៉ងសំខន់ េនេពលមនករផតល់ជសំណងតមរយៈករគពំរែផនកចបប់ ករពយបល ក៏ដូចជករករពរ ករសដ រនីតិសមបទ និងករេធវីសមហរណកមមជួយជនរងេរគះឲយអចរស់េនកនុងសងគមវញិបន។69ចំេពះករគពំរែផនកចបប់ ជនរងេរគះ រតូវមនលទធភពេរបីរបស់ករគពំរែដលរតូវផតល់ជូនតមរយៈចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ េដីមបបីនតសំនុេំរឿងរដឋបបេវណី េដីមបទីមទរសំណងែដលជនៃដដល់រតូវសងេទឲយពួកេគ។ ចំេពះករពយបល ករែដលចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំខកខនមិនបនកណំត់ករគពំរឲយបនជក់

68 រកសួងយុតតិធម៌ និងកមមវធិីអភិវឌឍន៍របស់អងគករសហរបជជតិេនរបេទសកមពុជ “មគ៌េទរកយុតតិធម៌ ៖ ករទទួលបនយុតតិធម៌ េដយេផត ត េលីជនរកីរក រសតី និងជនជតិេដីម” ទំព័រ៨៥ ។ 69 សូមអនមរត១០ - ១២ ៃនចបប់រគប់រគងអសុីដខល ងំ។

28

លក់ ជពិេសសចំេពះករវះកត់ែកសមផសសែដលរតូវចំណយេពលយូររហូតដល់ជេរចីនឆន ំ បនទ ប់ពីករវយរបហរ បនបងកឲយមនផលលំបកជក់លក់ជេរចីន។ េទះបីជមនសណូំមពរកនុងអឡុំងករ ែវកែញកកនុងរដឋសភេលីចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ អនកនពំកយរកសួងមហៃផទមន ក់ បននិយយថ ករពយបលមិនអចផដល់ជូនេពញមួយជីវតិេនះេទ សំណួរពក់ព័នធនឹងករផតល់សំណង េនែតមនសរៈសំខន់ េរពះជមេធយបយធនយុតតិធម៌ និងសណំងដល់ជនរងេរគះ។

29

៧. េសចកដីសននិដឋ ន និងអនុសសន៍

ករអនុម័តនីតិកមមជក់លក់មួយេដីមបេីដះរសយអំេពីហងិសេដយអសុីដ និងផលវបិកែដលពក់ព័នធទងំឡយ រតូវបនេកតសរេសីរេដយមនុសសជេរចីន ថជជំហនមយួដ៏សំខន់កនុងករេដះរសយចំេពះបញហ កររបរពឹតតអំេពីហងិសដ៏េឃរេឃ និងយង់ឃនងទងំេនះ និងជជំហនែផនកចបប់ ដ៏សំខន់កនុងករបំបត់វបបធម៌និទណឌ ភពែដលេនជុំវញិអំេពហីងិសេដយអសុីដ។ ជលយ-លកខណ៍អកសរ ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំបនរប់បញចូ លបញញតតសិំខន់ៗ ែដលអចជះឥទធិពលសំខន់ និងវជិជមនកនុងករបញច ប់វដដៃននិទណឌ ភព ដូចជ ករផតនទ េទសឲយបនតឹងរងឹ។ មនិែតបុ៉េណណ ះ ដូចែដលបនេលីកយកមកពិភកសកនុងរបយករណ៍ បញញតតកិនុងចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំែដលពក់ព័នធនឹងរដឋកនុងករផដល់ករពយបល និងករគរំទែផនកចបប់ អចកត់បនថយឧបសគគែផនកហរិញញវតថុ ែដលពីមុនបនបងខឲំយជនរងេរគះសុខចិតតេដះរសយេនេរកតុលករ។

ចុងេរកយ ភពេជគជ័យៃនចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំកនុងករបញច ប់វដតៃននិទណឌ ភព និងបញច ប់អំេពីហងិសេដយអសុដីេនកមពុជ គរឺតូវែផអកេទេលីករអនុវតតចបប់យ៉ងមនរបសិទធភព និងធនថរបព័នធយុតតធិម៌គរំទឲយមនករេសុីបអេងកត ករផតនទ េទស និងករេដះរសយឲយបនរតឹមរតូវ ចំេពះកររបរពឹតតអំេពីហងិសេដយអសុដី។ ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ នឹងគម នរបសទិធភពកនុងករលុបបំបត់អំេពីហងិសេដយអសុីដ និងនិទណឌ ភពែដលអមជមួយ របសនិេបីជនរងេរគះេនែតងយរងេរគះ េហយីេនមនភពភ័យខល ចចំេពះករសងសឹក និងករផច ញ់តប ែដលជករររងំពួកេគមិនឲយដក់ពកយបដឹង។ ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ នឹងគម នរបសិទធភពកនុងករលុបបំបត់អំេពីហងិសេដយអសុីដ និងនិទណឌ ភព របសិនេបមីរនតនីគរបល និងអជញ ធរមិនបនរប់បញចូ លករេសុីបអេងកតឲយបនសមរសប និងទន់េពលេវល នងិធននូវសុវតថិភព និងសនតសុិខសរមប់សកស។ី ចបប់រគប់-រគងអសុីដខល ងំ នឹងគម នរបសិទធភពកនុងករលុបបំបត់អំេពីហងិសេដយអសុីដ នងិនិទណឌ ភព របសិនេបកីរេសុីបអេងកត និងឆនទ នុសទិធរិបស់រពះរជអជញ រតូវបនបំផល ញ េដយបុេរនិចឆយជុំវញិអំេពីហងិសេដយអសុីដ។ ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ នឹងគម នរបសិទធភពកនុងករលុបបំបត់អំេពីហងិសេដយអសុីដ និងនិទណឌ ភព របសិនេបៃីថលចំណយកនុងករពយបល និងករបនតនីតិវធិែីផនកចបប់ បនររងំជនរងេរគះមិនឲយទទួលផលរបេយជន៍ពីអនុភពចបប់ទងំមូល ែដលបងខឲំយពួកេគរពមទទួលករេដះរសយែដលមនរបក់សណំងមិនរគប់រគន់ និងមិនគួរឲយេជឿទុកចិតតបន។ ចបប់រគប់រគងអសុីដខល ងំ នឹងគម នរបសិទធភពកនុងករលុបបំបត់អំេពីហងិសេដយអសុីដ និងនិទណឌ ភព របសនិ េបីរបព័នធតុលករខកខនកនុងករធនថ លកខខណឌ ដ៏សមរសបមួយរតូវបនបេងកីតេឡងីកនុងេសចកដ-ី

30

សេរមច េដីមបធីនថជនែដលរតូវបនវនិិចឆយេទស រតូវែតទទួលេទស េហយីផតល់ឲយជនរងេរគះនូវសំណងដ៏សមរសបមួយ។

កតត ទងំអស់ កនុងរបព័នធយុតតធិម៌ ដូចជ មរនតនីគរបល រពះរជអជញ មរនតតុីលករ មន តួនទដ៏ីសំខន់េដីមបបីញច ប់វដតៃននិទណឌ ភព ែដលជប់ពក់ព័នធនឹងអំេពហីងិសេដយអសុីដ និងធនឲយមនករផតនទ េទសចំេពះជនេលមីសយ៉ងមនរបសិទធភព។ ចុងបញច ប់ ម.ស.ម.ក សូមផដល់នូវ អនុសសន៍មួយចំនួនដូចខងេរកម ដល់រដឋ ភិបល របព័នធយុតតធិម៌ រកសងួមហៃផទ និងរកសួងយុតតិធម៌ ៖

ករករករករដក់ពកយបណដឹ ង ដក់ពកយបណដឹ ង ដក់ពកយបណដឹ ង ដក់ពកយបណដឹ ង • រដឋ ភិបលគួរែតអនុម័តអនុរកឹតយ បញជ ក់បែនថមេលបីញញតតកិនុងចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ

េដីមបែីចងពីករផដល់ករពយបល និងករគពំរែផនកចបប់សរមប់ជនរងេរគះេដយអសុីដ េដីមបឲីយពួកេគបនដឹងពីដំេណះរសយែដលរដឋនឹងរតូវផដល់ជូនពួកេគ និងេធវឲីយពួកេគមិនចបំច់រតូវរែរក េដយសរែតឧបសគគែផនកហរិញញវតថុ េហយីយល់រពមេដះរសយបញហ េរកតុលករ។

• បញញតតេិនកនុងអនុរកឹតយែដលនិយយខងេលី គួរែតែចងឲយបនជក់លក់ថ ជំនួយែផនកចបប់ និងេកសលយវចិចយែដលជភសតុតងនឹងរតូវបនផដល់េទជនរងេរគះ មុនេពល និងកនុងអំឡុងេពលៃននីតិវធិតុីលករ េហយីករគពំរែបបេនះនឹងរតូវផដល់ជូនេដយឥតគិតៃថល និងរតូវផដល់ជូនកនុងេពលេវលដ៏សមរមយមយួ។ រតូវែតមនករធនថជំនួយែផនកចបប់នឹងរតូវបនផដល់ជូនទងំកនុងករណីរពហមទណឌ និងរដឋបបេវណី។

• េដីមបជីួយកត់បនថយភពភ័យខល ចែដលជនរងេរគះ និងសកសមីន ចំេពះបញហ សុវតថិភព និងសនតិសុខរបស់ពកួេគ េពលែដលេគដក់ពកយបដឹងមកមរនតនីគរបល ឬក៏ផដល់ភសតុតង ពក់ព័នធនឹងអំេពីហងិសេដយអសុីដ រដឋ ភបិល រកសួងមហៃផទ និងរកសួងយុតតិធម៌គួរែតធនថនឹងមនករករពរជនរងេរគះ និងសកស ី េនកនុងរគប់ដំណក់កលទងំអស់ៃនដំេណីរករយុតតិធម៌។

• ៃថលចំណយេលេីកសលយវចិចយគួរែតរតូវបនទទលួករឧបតថមភពីរដឋ ភិបល េរកមចបប់រគប់-រគងអសុីដខល ងំ កនុងបញញតតកិរគពំរែផនកចបប់។ មនិែតបុ៉េណណ ះ មរនតនីគរបល និងតុលករគួរែតទទលួសគ ល់េកសលយវចិចយទងំេនះ េដយមិនគិតពេីវជជបណឌិ ត ឬសថ ប័នែដលផដល់េកសលយវចិចយេនះេទ េដយែចងថេវជជបណឌិ ត ឬសថ ប័នែដលមនអជញ បណណរតឹមរតូវ និងបនចុះបញជ ីេដីមបេីធវកីរពយបលជូនរបជពលរដឋ។

31

ករេសុបីអេងកតករេសុបីអេងកតករេសុបីអេងកតករេសុបីអេងកត • រដឋ ភិបលគួរែតពិចរណេធវីវេិសធនកមមចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ ឲយរបហក់របែហលេទ

នឹងអវីែដលបនេឃញី កនុងចបប់របេទសបង់កល ែដស ជុំវញិករេសុីបអេងកតមកេលីករណីបទេលមីសេដយអសុីដឲយបនទន់េពលេវល និងផតនទ េទសឲយបនស័កតិសមមកេលីមរនតនីគរ- បល រពះរជអជញ និងសមជិកកនុងរបព័នធយុតតិធម៌ែដលបនេធវសរបែហសកនុងករេសុីប-អេងកត ឬរងំសទះដំេណីរករយុតតិធម៌ ដូចជពយយមសរមួលឲយមនករេដះរសយេរកតុល-ករ េរពះែតមនផលរបេយជន៍ែផនកហរិញញវតថុសរមប់ខលួនេគផទ ល់។

• រកសួងមហៃផទ គួរែតធនថមរនតបូ៉ីលីសទងំអស់ ទទលួករបណដុ ះបណដ លបនរតឹមរតូវេដីមបេីសុីបអេងកតករណីអំេពហីងិសេដយអសុីដឲយមនរបសិទធភព និងសមរមយ។

• រកសួងមហៃផទ គួរែតផដល់នូវករបណដុ ះបណដ លសរមប់មរនតីនគរបលពីេរឿងករអនុវតតន៍ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ ក៏ដូចជ បណដុ ះបណដ លកមមវធិកីរពរជនរងេរគះ និងសកស ីនិងភពែដលងយប៉ះពល់ដល់ែយនឌ័រ។

ករករករករផតនទផតនទផតនទផតនទ េទេទេទេទសសសស • រកសួងយុតតិធម៌ រមួជមួយរកសួងមហៃផទ គួរផដល់ករបណដុ ះបណដ លចំេពះរពះរជអជញ និង

មរនតតុីលករដៃទេទៀត សដីពកីរអនុវតតន៍ចបប់រគប់រគងអសីុដខល ងំ។ • រកសួងយុតតិធម៌ រមួជមួយរកសួងមហៃផទ គួរែតេបះពុមពផសយេសចកដែីណនពំី ចបប់រគប់-

រគងអសុីដខល ងំ េទដល់េចរកមេដីមបធីនថពួកេគបនយល់ពីបញញតតកិរដក់េទស និងភពសមមរតជំុវញិករផតនទ េទស និងរបួសែដលេកីតមន។

32

៨. គនថនិេទទស

ចបបជ់តិ កតកិសញញ និងេសចកដរីបកស

ចបប់រគប់រគងបទេលមីសអសុដីរបស់របេទសបង់កល ែដស (អនុម័តៃថងទី១៧ ែខមិន ឆន ២ំ០០២)

សភអឺរ ៉ុប ៃថងទី២១ ែខតុល ឆន ២ំ០១០ “េសចកដរីបកសរបស់សភអឺរ ៉ុប េនៃថងទ២ី១ ែខតុល ឆន ំ២០១០ េនកមពុជ ជពិេសសកនុងករណី េលក សម រងសុ”ី កណំត់េហតុផលូវកររបស់សហភពអឺរ ៉ុប C/70 E/10 ។

រកុមរបឹកសេសដឋកិចច និងសងគម របស់អងគករសហរបជជតិ ៃថងទ០ី៨ ែខកុមភៈ ឆន ២ំ០០៥ “បណដុ ំេគលករណ៍េដីមបកីរករពរ តមរយៈសកមមភពបំបត់និទណឌ ភព និងេលីកដេមកីងសិទធមិនុសស របស់អងគករសហរបជជតិ” E/CN.4/2005/102/Add 1។

េគលករណ៍មូលដឋ ន របស់អងគករសហរបជជតិ សដីពយុីតតិធម៌សរមប់ជនរងេរគះេដយសរបទ-េលមីស និងករេរបីអំណចខុសចបប់ ៃថងទី២៩ ែខវចិឆិក ឆន ១ំ៩៨៥ េសចកដីរបកសរបស់មហ- សននិបត េលខ៤០/៣៤។

ចបបក់មពុជ ចបប់សដីពកីររគប់រគងអសុីដខល ងំ (២០០១) រកមនីតិវធិីរពហមទណឌ ៃនរពះរជណចរកកមពុជ (២០០៧)

របយករណ៍ នងិរបយករណ៍ នងិរបយករណ៍ នងិរបយករណ៍ នងិករករករករេបះេបះេបះេបះពមុពផសយពមុពផសយពមុពផសយពមុពផសយ

មជឈមណឌ ល អវន៉ ពភិពេលកសរមប់រសតី និងយុតតិធម៌ គណៈកមម ធិករទទួលបនទុកសិទធិមនុសស អនតរជតៃិនគណៈេមធវទីីរកងុញូវយក៉ រគឹះសថ នសិទធមិនុសសៃនសលចបប់អនតរជតិខរែណល និងមូលនិធគុិណធម៌ ឆន ២ំ០១១ របយករណ៍ “លុបបំបត់អំេពីហងិសេដយអសុីដេនរបេទស បង់កល ែដស ឥណឌ និងកមពុជ”។

អងគករជួយជនរងេរគះកមពុជេដយសរអសុីដ របយករណ៍របចឆំន ំ ២០០៩ អចរកអនបន៖ www.cambodianacidsurvivorscharity.org/annual%20report2009.pdf ។

33

អងគករជួយជនរងេរគះកមពុជេដយសរអសុីដ នងិមជឈមណឌ លសិទធមិនុសសកមពុជ ែខឧសភ ឆន ំ២០១០ របយករណ៍ “េយងីនគំន បញឈប់អំេពីហងិសេដយអសុីដ េនកមពុជ” ។

រកសួងយុតតិធម៌ និងកមមវធិអីភិវឌឍន៍របស់អងគករសហរបជជតិេនរបេទសកមពុជ “មគ៌េទរកយុតតិធម៌ ៖ ករទទួលបនយុតតិធម៌ េដយេផត តេលីជនរកីរក រសត ីនិងជនជតិេដីម” ។

អនកតំណងពិេសសទទួលបនទុកសិទធមិនុសសេនកមពុជ ែខកញញ ឆន ២ំ០១០ “របយករណ៍របស់អនកតំណងពិេសសទទលួបនទុកសិទធមិនុសសេនកមពុជ A/HRC/15/46 ។

អតថបទអតថបទអតថបទអតថបទសរពត័ម៌ន នងិសរពត័ម៌ន នងិសរពត័ម៌ន នងិសរពត័ម៌ន នងិេសចកដរីបកសេសចកដរីបកសេសចកដរីបកសេសចកដរីបកសពត័ម៌នពត័ម៌នពត័ម៌នពត័ម៌ន

មជឈមណឌ លសិទធមិនុសសកមពុជ ៃថងទ០ី១ ែខធនូ ឆន ២ំ០១១ “វចិរណកថព័ត៌មន ៖ ករខកខនមិនរពមេចញដីកចប់ខលួន បងបអូនជីដូនមួយរបស់េលកនយករដឋមរនតី បងហ ញពីវបបធម៌និទណឌ ភពេនកមពុជ” អចអនបន ៖ http://www.cchrcambodia.org/index_old.php?url=media/media.php&p=press_detail.php&prid=202&id=5 (ចូលអនេលីកចុងេរកយ ៃថងទ២ី០ ែខេមស ឆន ំ២០១២)។

សរព័ត៌មន ឌឹ ែខមបូឌ េដលី ៃថងទ០ី៣ ែខកញញ ឆន ២ំ០០៩ “រកមុរគួសរជនរងេរគះេដយអសុីដេរៀបរប់ពកីរភ័យខល ច នងិករគំរមកំែហង”

- ៃថងទ២ី៧ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០០៩ “េមធវែីសវងរកជំនួយពីេលក សុខ អន កនុងករណីករវយរបហរេដយអសុីដ”

- ៃថងទ២ី៨ - ២៩ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០០៩ “តុលករលុបេចលេសចកតសីេរមចែដលមិនបនេចទ-របកន់ជនៃដដល់កនងករវយរបហរេដយអសុីដ”

- ៃថងទ០ី១ ែខធនូ ឆន ២ំ០០៩ “ជនេលមីសកនុងអំេពហីងិសេដយអសុីដ រត់េគចខលួនេទរបេទសៃថ តមសមដីរបស់មរនតី”

- ៃថងទី២០ ែខមករ ឆន ២ំ០១១ “មនុសស៣នក់ រតូវបនចប់ខលួនកនុងករណីអំេពវីយរបហរេដយអសុីដកនុងឆន ២ំ០១១”

- ៃថងទ០ី៩ ែខមិថុន ឆន ២ំ០១១ “រសតីមន ក់ទទួលេទសបេណដ ះអសននរយៈេពល ៣ឆន ំ កនុងករណីវយរបហរេដយអសុដី”

- ៃថងទ២ី៣ ែខមិថុន ឆន ២ំ០១១ “តុលកររជធនីភនំេពញ ផតនទ េទស មនុសស៣នក់ កនុងអំេពីវយរបហរេដយអសុដី”

34

- ៃថងទ០ី៣ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០១១ “របយករណ៍បនបងហ ញពីករវនិិចឆយេទស ៃនករណីវយរបហរេដយអសុីដកនុងឆន ១ំ៩៩៩”

- ៃថងទ០ី៤ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០១១ “ករេទីបែតបងហ ញពីសលរកមៃនអំេពីហងិសេដយអសុីដគឺជព័ត៌មនថមសីរមប់ តត ម៉រណី”

- ៃថងទ៣ី០ ែខវចិឆិក ឆន ២ំ០១១ “ដីកចប់ខលួនបងបអូនជីដូនមយួេលក ហុ៊ន ែសន ហក់ដូចជមិនរតូវបនេចញេដយឆប់រហ័សេនះេទ”

- ៃថងទ០ី៤ ែខមករ ឆន ២ំ០១២ “ចំនួនករណីវយរបហរេដយអសុីដ ធល ក់ចុះជិតពក់កណដ លកនុងអឡុំងឆន ២ំ០១១”

- ៃថងទ១ី០-១១ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “មនុសសពីរនក់រងករវយរបហរេដយអសុីដ ភរយិគឺជជនសងសយ័សំខន់មន ក់”

- ៃថងទ២ី៩ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “មរនតនីគរបលេសនសុីំដីកចប់ខលួនជនសងសយ័ៃនអំេពវីយ-របហរេដយអសុីដ”

- ៃថងទ១ី៤ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “សលឧទធរណ៍បដិេសធមិនេធវីសវនករេលីករណីអំេពីហងិសេដយអសុីដ”

- ៃថងទ១ី០ ែខេមស ឆន ២ំ០១២ “ករណីវយរបហរេដយអសុីដេលីកទីបី កនុងឆន េំនះបនទុកឲយរសតមីន ក់រងរបួសធងន់ធងរ”

សរព័ត៌មន ឌឹ ភនំេពញ បុ៉សត¦ ៃថងទ២ី១ ែខមករ ឆន ២ំ០១១ “តុលករេចទរបកន់មនុសស ៣នក់ឲយឲយជប់េទសកនុងករណីអំេពហីងិសេដយអសុដី”

- ៃថងទ២ី៤ ែខមករ ឆន ២ំ០១១ “មនុសស ៣នក់រតូវបនេចទរបកន់កនុងករណីអំេពហីងិសេដយអសុីដ”

- ៃថងទ០ី៩ ែខមិថុន ឆន ២ំ០១១ “រសតីរតូវបនចប់ខលួនកនុងរយៈេពល ៣ឆន ំ េរកយករវយរបហរ”

- ៃថងទ០ី២ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “ជនេលមសីៃនអំេពហីងិសេដយអសុដីេនែតមនេសរភីព េបីេយងតមមរនតនីគរបល”

- ៃថងទ១ី២ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “ករវយរបហរេដយអសុីដបនផដ ច់ជីវតិបុរសមន ក់” - ៃថងទី២១ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “មរនតនីគរបលអចកណំត់ជនសងសយ័កនុងករណីវយរបហរ

េដយអសុីដ” - ៃថងទ២ី៨ ែខមិន ឆន ២ំ០១២ “ជនរងេរគះេដយអសុីដែសវងរកករជួយសេរងគ ះ”

35

- ៃថងទ១ី០ ែខេមស ឆន ២ំ០១២ “ករណីវយរបហរេលីកទីបី កនុងឆន េំនះេធវឲីយជនរងេរគះេនកនុងមនទីរេពទយ”

សរព័ត៌មន ឌឹ ញូវ យក៉ ថមស៍ ៃថងទ២ី២ ែខកកកដ ឆន ២ំ០០១ “ករសងសឹកបនបផំល ញមុខមត់ និងរពលឹងេនកមពុជ”

សរព័ត៌មន ៃតវ៉ន់ ៃថងទី១៨ ែខវចិឆិក ឆន ំ២០១០ អចអនបន ៖ http://www.taipeitimes.com/News/world/archives/2010/11/18/2003488824/1

វទិយុសំេឡងសហរដឋអេមរកិ ៃថងទី០៦ ែខតុល ឆន ២ំ០១០ “តុលករកំពូលតមកល់សលរកមកនុងករណីអំេពហីងិសេដយអសុីដ” អចអនបន ៖ http://www.voanews.com/khmer-english/news/Supreme-Court-Upholds-Acid-Attack-Verdict-104427959.html (ចូលអនេលីកចុងេរកយ ៃថងទី០៧ ែខឧសភ ឆន ២ំ០១២) ។