20
44 2 "#$%& 1393 *+,- 270 - 251 : 1 /01 # / /2 "03& 40#5 4 / $ 6 %0& /2 ) : 23 / 8 / 90 - : 7 / 12 / 90 ( /7 8 9 :; < =< :% 8 9 >0< :5 07 ?# :5 @AB 2 C - D0D 0#E% D03 4 8 "0 % :F0 % 601@ %0A G - D 2 % "B . :E% &E? 0E7 "0 :I @ G - < 4 :F0 J?# 0 K @ L M3 E8 "0 "0N O 0 0P 8 " :F0 DO 8 0 " % :5 >5 8 # @ 4 QR /01 ED *?F #P ?$ :% "B *- 02 . 8 % : F QEO @E 0SP E 8 60E1@ %0A 8 I /0 G < / < /# ) G+ - 1E@ *UE8 VE; 0E; ( XEY >DZ< 0N :#01 . 8 9 0% @ "#,1 ; ) "#,1 [5 E " ( "E#,1 F0 ) "#,1 03 " ( /03% :#01 / . >DZ< D " / *U8 /0E @ "#,1 :F0 DO ) CP \N QO ( J?# /0 . E8 9 XEY :E% ]E, E& 8 R #,1 0% 1 :5 0- "B ^& 0% < E8 /E #E0< E@0 4CE801C50& GE 01 _ 0%% 8 9 "#,1 F0 :5 #? 0% 03 01C50& 8 & DEO % $& 0% 7 a08b< % . 45 "1c dU :F0 8 *U V; 0; /#< < / 03 [5 "#,1 F0 "#,1 ; 1 . ! : "# : 66409595 021 [email protected] Email:

˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

  • Upload
    others

  • View
    15

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

و علوم سياسي، دورة دانشكدة سياست، مجلةفصلنام 251-270 صفحات،1393تابستان،2ة، شمار44ة حقوق

:مشروطه در غرب ايران در زاگرس غربيلرولكالتياةمطالع

1حميد احمدي

و علوم سياسيهدانشكدعلوم سياسي استاد گروه تهران دانشگاه حقوق

صبريه كرمشايي

دانشگاه تربيت مدرس علوم انسانيدانشكده دانشجوي دكتري علوم سياسي

)7/12/90:تاريخ تصويب-23/8/90: افتتاريخ دري(

چكيده بيـشتريهمراهياصلةزيانگ آغازدركه استبداد چراكه است پرسشنيابه پاسخيپدر مقالهنيا

چـرا،يعبـارت بـه.نشدآنبا گاميهمياصل عامليغرب زاگرسدر،بود مشروطهبا رانيايشهرها رانيـاياسيس مهم حوادثاز؟كردندن استقبال مشروطهينوپا ومتحكياصل شكلاز منطقه سرانو هـا گروه اشخاص،يسوازيكدستي واكنشكه بودانيرانيايخواه مشروطهانيجر،رياخ قرن در

ـ جغرافةحـوز خـاص طورهبجانيادر.نگرفت صورتآنبه نسبتياجتماع طبقات زاگـرسيياي ضـوعمو)لـرو لـك ايـالتيزنـدگياصل محل( شتكوهپو شكوهيپ شامل سيمرهةمنطقاييغرب

گفتمـانو)نانينـش كوچ گفتمان(ينينشيوال گفتماندوازيبررسنيادر. است گرفته قرار پژوهش از سـيمره ايالته است، داد نشانها پژوهش. است شده گرفته بهره)نانيشهرنش گفتمان(تيمشروطيخيتـار نفـوذ بـه موضـوعنيـا.اند نكرده استقبال) خاص مواقعدرجز(يخواه مشروطه گفتمان شـكل تمركزگريـزيوينيمرزنـش،يپرسـت شـاهةيـپابر تاَعمدآن عناصركه گشتيبرميگفتمان

يخـواهتيتماموييتمركزگراوينيشهرنش روحبريمبتنكهتيمشروط گفتماننيبنابرا؛گرفتيم.شودبا پذيرش چنداني روبرو توانست نمي بود،

واژگان كليدي

ت،يمشروط، گفتمانينينش كوچي،نيشهرنش شكوه،يپو پشتكوهلر،ولكالتيا، مشروطه انقالب

ينينشيوال گفتمان

:[email protected] 021 66409595:فاكس: نويسندة مسئول.1

Page 2: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

1393 تابستان،2شمارة،44ة دور، سياستة فصلنام 252

مقدمه.1نيابا.است شدهينيبازبيخيتارينگار قوم منظراز مشروطهةواقع مقالهنيادريطوركلهب

چهدر گرانيباز؟ندنمود عمل چگونه يادشدهةواقعريتأث تحتلرولك ايالتكه پرسش

گفتمانايآ داشتند؟بيرق گفتمانازيتصورچه دند؟يشيانديميگفتمانيفضا

وياسيس اوضاعبريكوتاهيمرور مقالهنيا بود؟ غالبانيجركيآندريخواه مشروطه

لرلك يالتاياجتماع نياياسيس گاهيجاكه هدفنيابا داشت؛ خواهد قاجارتاهيصفوازو

سپس.شود درك بهتر گذشته هاي سالدريمركزيها حكومتباآنةرابطو كشوراز منطقه

يها نشانهو عناصرليتحلبايخواه مشروطه گفتمانباآن روياروييو منطقهبر حاكم گفتمان

شدكي هر تيهويبرا شوديم تالش روشنيادر،يعبارتبه.)كي نمودار( بررسي خواهد

ةژيكارو كه)1384 استوكر،و مارش( شود رجوعها نشانه نظامبهياجتماعيها گروهدنيبخش

ةيزاوازنيهمچن.استياجتماعيها گروهوها انسانياجتماع جهانفيبازتعرشاياصل

يمحل ظرفدر مشروطهيملةواقع شدتو دامنه ابعاد،يبررس دنبالهب مقالهنيا،ينگار قوم

ةيفرض،يغرب زاگرسدر مشروطه اصالتةدرجانيب ضمن،بيترتنيابه.بود خواهد

.شودمييخيتاريابيارز دوردستينواحدرآنينينشهيحاشوياسيسيها بحرانييمركزگرا

كدامةيسادرديدديبا زاگرسناساكنانيمدريخواه مشروطهانيجرنديفرآ دركيبرا لذا

ولكيالتا چگونهاي دنديدتيمشروط گفتمان برابردررا خود گرانيباز چگونه،و گفتمان

يفضاآنايآ.كردند برخورد مشروطه موضوعبا شانياجتماعيرفتارهابر حاكميفضادر لر

،كنشگران اعمال بهتر دركيبرا داد؟يم موجود وضعيبراراينيگزيجاريتصو امكان پيشين

نمودند؟ اقدام گونهآن چراو كردندريسييفضاچهدرهاآنديدديبا

قاجارتاهيصفوازي اجتماعوياسيس تحوالتوييايجغرافتيموقع؛يغرب زاگرس.2 كشور غربدر درهنيا.است دادهليتشكرالرولك ايالتنيسرزمياصل بخش مرهيسةدر

65و40و است افتهيامتدادالمياتا همدانازكه دارد قرار زاگرسيها كوه رشتهانيم در

نيابه. است داده اختصاص خودبه)شكوهيپو پشتكوه( لرستانوالميارا خاكشاز درصد

بهكه كننديميزندگ] لرها كناردر[لك نامهب االصليرانيايقوم«نيسرزمنيادر،بيترت

هالك«يكل طورهب.)18ص،1379،يميرح(»كننديم تكلميلك زبانيعنيعنواننيهم تحتيزبان

دريپراكندگباو دارند سكونتيغرب جنوبينواحدركه هستند رانيايباستان اقوام از

ييايجغرافيگستردگيدارا عراقيشهرهايحتو ...همدانوالميا كرمانشاه، لرستان،يشهرها

آب چندان مشخصيتيمركز نداشتنويپراكندگنيهم علتبهكه هستند نشده توجههانه

.)82ص،1380،يكوهف(»تاس

Page 3: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

لك: غرب ايرانمشروطه در 253و لر در زاگرس غربيمطالعة ايالت

ــه اســت گفتنــي ــار ك ــرزدارخيت ــايپرســتهنيمــويم ــرو لــكالتي ــبندر ل ــااني يه

روحاز آكنـده منطقـهنيـايقيموسـو انـهيعاماتيـ ادبيكلـ طـورهبـ. داردشهيرآنيفرهنگ

يخــوان شــاهنامهديشــنيوقتــ رضاشــاه انــد گفتــه. اســتيسلحــشورويوراجنگــ حماســه،

يهـا نـسخه تمـام داد دسـتور،اسـتثرؤمـ ارتـش بـا جنـگدر آنـانجيـيتهدر لرهاوها لك

حـد چـه تـاآنيرياسـاط قهرمانـانويفردوسـةشـاهنام نكـهيا. شـوديآور جمـع شـاهنامه

شــاخص خــود انــد، بــودهيرانــيا گونــاگون اقــواموالتيــايسلحــشوريبخــش الهــام منبــع

يبررسـ خـصوصنيـادر.اسـت آنـانةپرسـتانهنيمـ يـي گرا رانيـا روح آزمودنيبرايخوب

ــرو لــك مــشهورميقــديشــعرا اشــعار ــ نــشان ل ةعمــد منبــعيفردوســةشــاهنام دهــديم

لـك زنـانيهـاييسـراهيـ مرثويلكـيهـايتـيب تـك.ه اسـت بـودهاييسرا حماسهدر اقتباس

ليـدلنيـا بـه؛اسـتيملـ اثـرنيـايمحتـواازثرأمتـ هـا جنـگدر مردانـشان مرگدرلرو

نوشــاد، ونــد،يكول منــوچهر مــال چــون لــرو لــك بــزرگيشــعراعرشــازاي عمــده بخــش

يحماسـيمثنـو سـبك بـهيزيـغر طـور بـه گـريد شـاعرهادهوياركواز غالمرضا ابوالوفاء،

ييهـا ارزش بـهياشـكان عـصرةجامعـ هماننـد لـرو لـكيريعـشاةامعج«.شدنديم سروده

. نهادنـديمـ ارج...ويرانـدازيتويسـواركار،يجـسميرويـن،يبـاكيبـويجـوانمرد مانند

انيــبوريعــشا رادمــردان وصــفدرييگــو شــاهنامهيگفتارهــاازياريبــسنيبنــابرا

ــا ارزش ــگو ه ــ فرهن ــشاةجامع ــتيريع ــت(»اس ــاد دول ــگدر.)1386،1،يآب ــليا فرهن ،ياتي

نينمــاديارزشــ نبــرديهــا دانيــمدراســب او رخــشو اســت رانيــايملــ قهرمــان رســتم

جلـددر جنـگ شـرح ادآور يـ اسـت، شـده سـرودهيلكـ زبـان بـه كـه هماون تانداس«.دارد

، 1367، زدپنــاهيا(»اســتسينـو دســتتيـب 1438 حــدوددر كــه اسـتيفردوســةشـاهنام دوم

. استاريدنيايحماساتيادبيپارد يافتندريميقداريبس منابعازيكيكه)151ص

ةســلط تحــت رومنــدينيمحلــ درتقــك يــعنــوانهبــ لرســتان،شــشم قــرن دومةمــين از

آن كـه شـد ظـاهر رانيـاياسـيسخيتـارةصحندرلر اتابكان ويتيشخـص نظـراز«حاكمـان

ــيآ ــانيســالطيژگــيووتيخــصوص همــانيدارا درســتيادارني ــد راني ــ بودن دريمنته

،1380،يفكــوه(»بودنـد مـردم مــالو جـان بـر مطلــقانيـ فرمانروا لـريامــرا.كـوچكتراسيـ مق

از رانيــادريا منطقــهو زمــان هــرازشيبــ سلــسلهنيــا،يصــفو دولــت ظهــور بــا.)131ص

در گرچـه)رسـتم شـاه( لـر قدرتمنـد اتابـكل،ياسـماع شـاه ظهـوربا.بود برخوردار آرامش

تحـت لرسـتانو شـد مغلـوب سـرانجام ولـي،شـد روزيـپلياسـماعانيسـپاه بـر نبردنياول

از منطقـه ايـن اول عبـاس شـاه تـا طهماسـبهشـا عهـداز امـا.درآمـدلياسماع شاه نظارت

نميــا كــشمكشنيــا.بــود رانيــازيــتمركزگريهــا حكومــتنيتــر گــردنكشونيمتمردتــر

در نكــهيا تــاديرســ خــود اوج بــه طهماســب شــاه عهــددرزيــمركزگرو مركزگــرا حكومــت

Page 4: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

1393 تابستان،2شمارة،44ة دور، سياستة فصلنام 254

عبـاس شـاه.پايـان داد لرسـتاندر سـركش خانـداننيـاةسـلط بـه عبـاس شاهش1306سال

ــ خــود ليــدل بــه لرســتانژهيــوهبــ كــشور غــربدريمحلــيهــا خانــدان نفــوذازيخــوبهب

سـقوط بـارونيـااز،بـود آگـاهيعثمـان دولـت بـايهمجـواردرآنينظاموياسيستياهم

يوالـ عنـوانهبـرا بـانفوذ محلـينيخـوانازيكـيو حـذفراياتـابك عنـوان اتابـكنيآخر

.نمود حاكم

از« چنانچـه، داشتازين رانيا غرب دالورانبهيعثمانو افاغنهعدفيبرايو،نادر ظهور با

ص 1382 وند،يكولليا(»هايعثمانوها افغانهيعل جنگدر زبانلكيلرها ميكـر.گرفت كمك)20،

كه زند خان ازيحـاكم بايـد آنانيزيگر حكومت كاهشولكولر توجه جلبيبرا دريافت

هـا لـكو لرهارا خانميكر ارانيياصلنيروهاي«:سدينويميپر جان.كند انتخابهاآن خود

خـان،ميكـرو نـادرةدورجز زندو افشار عصردر اصوالً.)332ص،1365 استارك،(»داديمليتشك

نا گاهگاه كشورازييها بخشكهيطورهب بود،رو روبه رقابتويناامنبا جامعه هـاي ارامي دچار

.شد مي

سردررا لرستانانيوال قلمرو كردن محدودويبرانداز طرح آغاز همانزا قاجار پادشاهان

رااويتمركزگراديشدالتيتما بتواندتا بود مستبدحد بدانتا آقامحمدخان«.پروراندند

ص1375،يبهرام(»دساز برمال ايوديتبعقيطرازهالكتيتضعيبرا تالشبهنيبنابرا.)175،

.شد قدرتشان رفتنانيماز باعث امرنياكه كرد اقدامگريديها بخشبههاآن دادن مهاجرت

علتبهكه بود)پشتكوه( آبادنيحسبه آباد خرماز حكومت مقر انتقال،دورهنياعيوقا از

،1376 زدپناه،يا( گرفت صورتيمركز دولت دستوربهيعثمان مكرر تجاوزويمرزيهايناآرام«

تياشراف ظهورويطلبيفزونازيناشمنطقه اينيبعديوالبا شاهيفتحعل روابط.)439ص

و پشتكوه كردن كپارچهيدر،پشتكوهيوالنيآورتر نام،خانينقليحس.شدتررهيتاريبسيقاجار

شكستوهايعثمان تجاوز دفعدررشينظيب اقتدارو همجوار هايتاليابهدنيبخشتيامن

،رضاخان ظهورتا مشروطهةدوردر.كرد جلب خودبهرا شاهنيالدناصر اعتماد،آنان شماريب

مشروطه حكومترايز،بود افتهيييرهايمركزتيحاكم بندوديقاز اساساً وقتيوال

نيهمبه؛نبوديپارلمان نظامات اعمالبه قادر«زين خودو بود كرده محدودرا شاه اراتياخت

بود العنان مطلق خود قلمرودرانيوالرديگازشيبنخا غالمرضا پشتكوهيوالنيآخرليدل

بانفوذنيخواننيريد اقتداربه خودةانيتمركزگرا استيسبا رضاخاننكهيتاا)400ص،1362 اوژن،(

.دادانيپا منطقهدريمحل

Page 5: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

لك: غرب ايرانمشروطه در 255و لر در زاگرس غربيمطالعة ايالت

:ليتحل مدل

يشهر اقتصادوينيشهرنشمشروطيت،.3يشهريها گروهبهيو. گرفت كمك مور نگتونيبريرنظ چارچوباز توانيم قسمتنيا در

نيبنابرا؛)10-15ص،1382مور،( است داده مدرنبهيسنت جوامعاز گذاردريمهمياسيس نقش

اصناف ها، گروه اجتماع مركز شهر.يشاشهريپنه بوديشهريادهيپدزينيطلب مشروطه فرض

تواننديم اطالعاتبهيدسترسويطوالن تعامالتو كارميتقس اثردركه است بزرگ رجالو

يهمبستگ« نامباآنازميدورككه بشونديخيتار مقطعكيدر مشتركيهدفيدارا

درالتياوريعشا چونديگر اجتماعاتازشيب عموماً نانيشهرنش.است برده نام1»كيارگان

آنان.بچشندراياقتصادوياسيس فشارو استبداد تلخ طعم تواننديمها حكومت جوار

دريم وتريجمع معناگراتر، نگاهينيشهرنشيزندگكيدر موجوديهاتيظرف اثر توانند

در تاًعيطب،نداهگرفتشكليشهر استبدادضدبرها انقالبكه آنجااز.كننددايپيتريجهان

و شروع رانيايشهرهااز عمدتاًيخواه مشروطهةواقعزينما كشور خاتمهو استمرار شد

. ايه افكندسنيزيانسان اجتماعاتگريدبرآنياهيحاش راتيثتأ فاصلهنيدرا البتهكه افتي

1. Organic-correlation.

Page 6: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

1393 تابستان،2شمارة،44ة دور، سياستة فصلنام 256

يشهر اقتصاد موضوع، كنديم كمكيشهر استبدادةديپد دركبهكهيعنصرنيدوم

يژگيو،تجاريبراياقتصادتيامنو مردمةياول حتاجيماعيتوزدر دولت نقش.است رانيا

ي ديگرها گروهازشيب دگريتولو تاجر،دورهنيادر.بود قاجارةدوردريشهرداقتصا مهم

ژهيوهبيشهريها گروه نظراز دولت درواقع.ندديچشرا خودتيفعالةحوزدر ستم طعم

درياجتماع حقوق.كردينميندگينمارا منافعو نداشتياسيستيمشروع«تاجران گروه

و قدرتةطيحاز خارجو مستقل حقوقيدارايگروهايفردجيه لذا بود دولت انحصار

الزاماًوديگرد دولتتيمشروع عدمةجينتهمو علتهمييجدانيا.نبود دولت دخالت

راآنو بنگرد ترور حكومتو گانهيبيروينكيصورتبه دولتبهيشهرةجامعشد سبب

اسلحهبه دست رانيايشهرةجامعكه نبود معناآنبه اما؛)797-8ص،1383،ينوح(»نداند خود از

يشهرةجامع عمالً.باشد داشته حكومتبا هرروزهو طلبانههيتجز،ينيرزميزةمبارز،برده

استيليا_يريعشاةجامع برخالفنياكه ندارد مسلحانه اعتراضشكلبه حكومتبايكار

ديشا درواقع.است داشتهيمركز حكومتبازيآم خصومتةرابط نوعدريطوالنيا سابقه كه

يژگيو تاًيماه خودكهيلياةجامعدرتا بود بارزتريشهرةجامعدر نظركيازياستبدادزدگ

نيبنابرا.شد ياديكيمكانيهمبستگ عنوانباآناز چنانچه؛داشتيحكومت شبه فردبه منحصر

و تجار اعتراضدركه باشديشهر اقتصاد وضع توانديم مشروطه انقالبدر مؤثر عوامل از

ازتيحما عدم«: بودند معتقد آنان.گرفت شكل حكومتيها استيسبه نسبت بازرگانان

فارساني، ترابي(»است گذاشته باز كشور اقتصاددررا گانگانيب دستيملويداخليهاهيسرما

ياسيسانيناراض كناردرياقتصاديناراض عنوانهبرا اجرانت امرنيا كه)132ص،1384

وياساس قانون نگارشباتيمشروط درواقع.داد قرارتيروحانتيحمابا)كردهليتحص(

لذا.كند اصالحاي زند برهمراياسيس قدرتكيكالس ساختارتا بود برآن مجلسييبرپا

يعلماازيانيميقشر همراهبهروشنفكرانوانيبازار،اصناف تجار،ةطبق،رييتغنياانيحام

در«ستيبايمكه بودنديقدرت درپي آنان.بودندينيدريتفسازتر تازهيتلق نوعكيهب معتقد

ص1382،يآجودان(»باشند الحقوقيمتساوآن برابردر مردم همهو يابديتجل قانون حكومت ،2(.

يليا اقتصادوينينش كوچ.4يهمبستگ عنوانليذيسنتةجامع،يميدورك مفهومةيزاواز موضوعنيا بهتر دركيبرا

بحث،»است مشتركزيچ همهو رنديگيمشيپرايكسانييزندگ همه«آندركهيكيمكان

چهاردهم هجري قرنلياواتا دهديم نشان شواهد.)66ص،1383مان،له( شوديم گرفتهشيپ

نيادرهالك بيشتر.نشددهيد مطالعه ضوعموةجامعدرينيشهرنشازييردپا هنوزيشمس

به امرنياو كرد دورياصل هاي راهريمسازرا آنان منطقه بودنيكوهستان.اندنينش كوچانزم

Page 7: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

لك: غرب ايرانمشروطه در 257و لر در زاگرس غربيمطالعة ايالت

ديجديهايدگرگون عمده،يخيتارليدالبه بناكهياسيس قدرت مراكزازرا آنان زانيم همان

دورهب قدرآنهاآنيزندگ.نمودتر گانهيبتهيمدرنبا كالمكيدرو دورتر گرفت،يم جانآن از

كه است بخش لذتيليخيآدميبرا«:ديگومي شناس شرق استارككه بود مدرن تحوالت از

گذران جهاننيابهو اند ساخته خودشهيپرايا سادهيزندگكه بروديافرادانيميگاه

اصالحاتباكه يافت ادامه چهلةدهلياواتا وضعنيا.)39-40ص،1384پور، قلي(»ندارنديياعتنا

پنجاهةده آغازاز درواقع.آشناشدندتهيمدرن هاي جلوهباكمكمهالك...دانش سپاهويارض

بهلرولك مردميعالقگيببه خود خاطراتدريراحمديام.گرفت رونقينيشهرنش

يبراراينگرتيامنو سركوبو جنگ تداوم،شاه رضابه خطابوي. دارد اشارهينيشهرنش

آموزشويآبادو عمرانبه حكومت توجه خواستار دانسته، بار زيان لك ولرايالت كردنعيمط

در.شده است مردميبرايزراعتةعالقديبا دادمحيتوض رضاشاهبهد،نويسيم ادامه او

يهايريدرگويناامنةسابقليدلبه« لرستان لذا.داكننديپينينشبه يكجا رغبتتا وجود آورد به

و داشتيكم ارتباط جهانو رانيابا.داشت خبر اركميبس جهانديجديهادهيپدازيداخل

،كاروانسراهازا.داشتيكميشهرها.بود برخورداريكمتر امكاناتاز مناطقگريدبه نسبت

ها مدتسيانگل است، شده گفته.)265ص،1379عاروان،(»برخورداربودكميليخ...ها راهو مساجد

با اما،كند عبور لرستاناز جنوب راهدوهرتا بود تالشدريسراسر آهن راهسيستأيبرا

نيا عبور مانعلكيجنگجوفيطوا« واقعدر.شدرو روبه وقتيوالولكالتيا مقاومت

معرضدررا روستاو شهرالت،يايريدرگ.)236ص،1360بهاروند،(»شدند لرستانازها راه

:سدينويمبد بارون چنانچه؛گرفتيم مردمازرا توسعه امكانو داديم قرار متناوب حمالت

ثروت حكمفرماستيغارتگروييزورگوكهييجادرو قانوننه است زوردهيزائ ثروت«

ياديزحدتا لرستاندرتيامن نبود.)171ص،1384 ايزدپناه،(»كندينمنيتضمرايتيامن گونهچيه

را صاحبان بيتخردرريعشاوالتيا نقشبر لمبتونآن.قراردادديشديتنگنادر مشاغل

و كردنديم قشالقوالقييسالهر...التيا غالب«:سدينويم كرده،ديتأكيآبادو عمران

اين،بر افزون.)296ص،1339لمبتون،(»زديمسر آنانازيسركشو تمرد غالباًكهستين شك

ييها دورهدريكشاورزدرالتيتسهديتمهبه حكومتيتوجهيبويپدريپيهايخشكسال

يها شمارهبه رانيايمل سازماندر موجود اسناد.شد عراقبه پشتكوه مردم مهاجرت موجب

.داردتيحكا واقعهنيااز5091/60144و 28834

كه بوديراتييتغيريگيپشيها خواستهازاي عمده بخششيبوكم مشروطه نظامنيبنابرا

را اشاهرض .ندادرا كارنياةاجازيجهانو كشوريداخلطيشرا اماكرد، دنبالندهيآدرآن

ساختن كپارچهيو رامونيپبر دولت قدرت گسترشر،يعشا كنترلل،يقبا قدرتينابود«

،بود مشروطهادينوبن دولتةبرنامءجز)Cronin, 2006,1(»جامعه ظاهر كردنيياروپاو جامعه

Page 8: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

1393 تابستان،2شمارة،44ة دور، سياستة فصلنام 258

خود ذاتدرتيمشروط.شدروبهروالتيايعموم مخالفتبا راستانيادرفيعض اقدام اما

مي مشروطهاز شهر اصنافو شهرگريد عبارتبه؛ بودها التيا منافع ضد .كردند حمايت

در برابر شهرنشيني كوچ.5 بر مبارزهتمب نشيني مبتني بر منازعه، نييزندگرايز،شدنديمميتقسيمتعددفيطواهب پشتكوهو شكوهيپ مردمياجتماع نظر از

يهايبند دستهدر اغلبفيطوايرؤسا.استينينش كوچ نظام ناپذير جدايي جزءيافهيطا

لر اتابكان خاندانازيفردازتيحمابا گاهكه بردنديمسربهايهفيطايها رقابتويليا

ونديپوفيطوا رهبرانبهيكينزد راهاز اتابكان.آوردنديم فراهمرايگريد سقوط موجبات

انيمراياجتماع نظم داشتفهيوظ اتابك«.بخشيدنديمميتحكرا خودتيموقعيخانوادگ

گريد طرفاز.شودگريدكيحقوق قلمروبهفيطواو افراد تجاوز مانع ساخته برقرارفيطوا

كرديم دفاعيمركز دولتو گانگانيب برابردرهاآن حقوقازفيطوايتمامةندينما عنوان به

.داشته استيوضعچه قاجارةدوردر بزرگ لرستانديدديبا حال.)133ص،1378 خودگو،(

گروته هوگو.اند گذاشته انگشتاريدنياينابسامانبر گرانيدازشيبيياروپا سانينو سفرنامه

واديناامنويشورش التيا عنوانبه لرستاناز گرانيد مانند كه است داده ارائهيفيتعر كرده

نيگرانبهاتر« منطقهنيدرا:سدينويموي.باشد منطقهياسيس فرهنگازيا نشانه توانديم

اتفاقاديز تفنگ تصاحبيبرا اما،بندرت دامو پول سرقتسربر قتل.است تفنگ ملكيما

تيامنازكهرا نطقهمنيا ساكنان توانستينم دولتكه ازآنجا.)109ص،1369گروته،(»افتديم

كه بودنيا ترفندهاازيكيهموارهرونيااز،درآورد كامل اطاعتبه بودند، مند بهره كوهستان

حفظ آنانبارا خودةرابط،آنانبهيمستمرو لقب از،يامت دادننيزوليا سرانباميمال رفتار با

يمواقعنيچندر...ديگرديم ناامنها راهايو افتاديمقيتعوبهاتيمال پرداختيوقت لذا.كند

.داديملياسيرئ شاوندانيخوازيكيبهرا) خلعت همراه( شورش سركوب فرمان حكومت

يافهيطا شدن قدرتمندازهمرايز،رفتنديپذيمليم كمالبارانيفرام گونهنيازين آنان

. افزودنديم خود ثروتو قدرتبه چپاولو غارتباهمو كردنديميريجلوگ

اصالحات موجببهق 1309و1267 سالدر شد؟يعوضنيچن موجبيعواملچه اما

.شدندنيآفر مشكل منطقهدرالتياينظاميروهاينوشد كمترالتيابهازين،ارتشةنديفزا

.داشت قرارتياولودر آنجاتيامن حفظيبرا لرستاندريخوديروهايناز استفاده البته

قاجارها.افزوديمها خشونتنياةدامنبركه بود شدهيمحل حكام كارنيتر مهميريگاتيمال

مخالفريعشا قمعو قلع گر،يكديهيعلنيخوانكيتحربه خودتيحاكم اعماليبرا هم

اختالفو نفاق آتش انداختنو اختناق هراس،و رعب جاديا ها،آنديتبعو حكومت

باو رساند حداقلبهرانيخوانياسيس مشاركتد،يجد ارتشليتشكبا دولت.پرداختند

Page 9: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

لك: غرب ايرانمشروطه در 259و لر در زاگرس غربيمطالعة ايالت

دريريدرگ علل جملهازكه را داشتليا قدرت گرفتنارياختدر قصدالتيا سران انتصاب

يرانيوويناامن گسترشدريگريد دودمانهرازشيب]خودكه[ قاجار«نيبنابرا.بود لرستان

ص1351 كمپفر،(»داشت دخالت منطقه ييتواناوشد خود نادرستيها استيسيقربانزين)161،

.داد دستازرالرولكايالتبا مقابله

ييگرا ملتوييگرا تعامل برابردريزيست گانهيبوييگراهنيم.6 بـارا مـساعدتتيـ نهالياسـماع شـاهاميقازپس خوديهنيم_يمل اقدامنياولدرلر اتابكان

جنـگدرميسـل سـلطان كتـابدر،يآلمـانةسنديـنو،متز اشتن.آوردند عملبهيصفو شاهانازيخـوب بـه خـود عبـاس شـاه.است كردهاديلكولرريعشاو سربازان رشادتاز،چالدران

درآنينظاموياسيستياهمليدلهب لرستانژهيوهب كشور غربدريمحليها خاندانتياهم

دوم باريبرا وقتيوال،كردند حمله رانيابه اغنهافيوقت.بود آگاهيعثمان دولتبايهمجوار

ميكـرو نادرةدورژهيوهبهيزندوينادر عصردر.شتافتنيحس سلطان كمكبه خود سپاه با

دفـعدر نـادر.شـد دنبـال لـرولكالتيايسوازيمرزداردريهمكارةيرونيهمزين خان

بخـشيداخلـيهـا جنـگدرزين زند خانميكر. گرفت كمك اقوامنياازهايعثمانو افاغنه

)يسـاكاز نقـل(خيالتـوار ناسـخ.داد شـكل لـرو لـك اقـوامنيهمازرا خوديروينازياصل

اسـت كردهيهمكار دولتباياغيريعشا سركوبدر هموارهيوال خانيقل عباس:سدينويم

رانيـايمرزهـااز دفـاعدفهباالميابه لرستاناز حكومت انتقال درواقع.)309ص،1343،يساك(

بـه درغـربينفـر هـزار300 ارتشو استقاللازيبرخورداربا پشتكوهيوال.گرفت صورت

كـار ازآن گذشـتن كـه اسـت كـرده جـادياهايعثمانيطلب توسعه مقابلدريسد«، گروته گفته

گانيهمسا:تاس آمده شاهنيناصرالد فرمان درگزارش.)48ص،1369 گروته،(»نبوديا ساده چندان

زيـر اسـناد.)78ص،6سـند،1365 سپهـساالر، اسناد( بكندهاآنشر دفع خوديوال ندارند، غفلتاًٌابد ما

وجـود رانيـايملـ اسناد سازمانويآرشدرياديز مدارك.استيمرزداردرانيوال نقشةنمون

ازجمله؛گذارديم صحه مردمويمحل حكاميزيست گانهيبويدوست وطنبريحدودتاكه دارد

بـرو خانينقليحسيسواز پشتكوه سرحداتاز حراست دليلبه شاهيخرسندبهكهيسند

كـه گـريديسنددرايو)103ة شـمار سند،يمل اسناد سازمان( دارد اشارهيعثمان دولت نظرگرفتنريز

كردهديكأت)نرايا غرب شمال( قطورويخودرلك ششم فوجاز استفادهبا انتظاموتيامن به

.)112ةشمار سند همان،( است

در؛ فروافتادندسيانگليها استيس دامبه دولت فشار كاهشيبراالتيايبرخيزمان

مقاصدنيمأت راستايدر وابستهالتيايبرخيساؤرازهمسيانگل حال همان

نيازيرا،بودن صادقلرولكالتيايبرا قاعدهنيا اما.گرفتيم بهره خودياقتصاد_ينظام

Page 10: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

1393 تابستان،2شمارة،44ة دور، سياستة فصلنام 260

كه نظردرديباراتيواقع بد لرهاوهالكاز لسونيو چونياسيسينيمأمور اگر داشت

كنندرامرا قومنيا نتوانستند شجاعتويسركشةواسطهبكهاستبه اين دليل بوده،اند گفته

سينگلا دولتتيموقع نتوانستنكهيااز لسونيو«.آورند وجودهب خزعلخيشرينظيافرادو

لولششو پول دادنو حسنه روابط حفظبهو بود افسرده بخشد،ميتحكرا لرستان در

12در«هيقضنيا اثباتيبرا.)90ص،1343،يساك(»داشتديكأت منافع حفظ راه گانهيعنوانهب

حكومتنه.نشددهيدياثرسيانگل خصوصاًويخارج دول نقشو دخالتازقيتحق مورد

دولتبا مقابلهبههاييدستوراروپابه لرهانهو گرفت فرمان...وسيانگلاز رهال سركوبيبرا

.)288ص،1379 عاروان،(»پرداختند

بحث عمالً چگونه مشروطهةينظرديدديبا قوم،نياةدوستان وطن گفتمان برابردر اما

خود گفتماندنكر كارآمد نفعبهيبومتيظرفنيااز توانستايآ برد؟شيپراييگراتيمل

در مشروطه گفتمانليتحلدركهيسندنيتر مهمبه،پرسشنيابه پاسخيبرا ببرد؟ سود

آن توانديمييگرايمل بحث قانون سندگانينو است،نيابر اعتقاد كرده، رجوعشود، استنادبه

نگارشبهينيسرزم_يمليدركبا احتماالًر،ييتغ خواستاراي بودنديانقالبايخودكه مشروطه

.بود كشوردريريگميتصمو قدرت ساختاررييتغ،سندنيايجديها بحثاز.زدند دست آن

بركهشد كشور اداره ساختار وارد مجلس ماننديديجدينهادهايا سابقهيب شكلبهنيبنابرا

بركه پانزدهم اصل چنانچه؛بود اجرايحتو نظارت،يگذار قانونيانحصاريمدع كاغذيرو

ي شورا مجلس«كهدارديمانيب داشت،ديكأت مملكت امورةهمدر مجلسيريگميتصم حق

از مداقهو مذاكرهازپس دانديم ملتو ملك صالحرا آنچهلئمسا عمومدر داردحقي مل

] بمورد[نانياطموتيامن كمالدر...آراتياكثرتيرعابا،كرده عنواني درستوي راستي رو

داد، خواهد نشانيشهروندو ملت حقوق عنوانبايگريد بخشي بررس.»دشو شتهگذا اجرا

يمردميبرا.باشد سازگار منطقهياجتماعتيوضعبر حاكم روحبا توانستينم نامبرده سند

بستر وجود بدون اصولنيا درك بودند، بردهسربهگريكديبا نزاعو جنگدرها دهه كه

ثيحاز مردم افراد«:ديگويم نهم اصل جملهاز.بود مشكلاريبس،نرممكيغ اگرنه،آن مناسب

ي احد متعرضو هستند تعرض هرنوعاز مصونو محفوظ شرفو مسكنو مالو جان

ةجامع شناختنتيرسمبهدركهكميوستيب اصلاي...نيقوان ...حكمبه مگر...شد توانينم

نظم مخل ...كهياجتماعاتوها انجمن:ديگويم گذارد،يم صحهآنبهي بخشتيهووي مدن

... باتيترتو باشند نداشته اسلحه خودبانيمجتمعيول است آزاد مملكت تمامدر نباشند

بر مشروطه گفتمان كشوريمرزها دروندريهمكار بحثدر.»ندينماتيرعا... قانون

يقوا قوا،كيتفك اصلتيرعا ضمن.كرديمديتأك قدرت مراكزةسازند تعاملويهمكار

اصل چنانچه.دانستيمهيئقضاوهيمجر مقننه،ةقوسهازيناشرا كشور امور متعامل شبرديپ

Page 11: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

لك: غرب ايرانمشروطه در 261و لر در زاگرس غربيمطالعة ايالت

وي التيايها انجمنبيتصوهب...تيوالو التياهر مخصوصه منابع«:بودي مدعنهوستيب

ازشهيهم مزبوره لثهاثي قوااي. شوديمهيتسوو مرتبآن مخصوصهنيقوان موجبهبيتيوال

.)وهشتمستيب اصل(»بود خواهد منفصلو ممتازگريكدي

رامونيپ-مركز گفتمان برابردريزيگر تمركز.7ويزيگرتيحاكمنمياديباكه استنيا ست،يضرورآنيادآوري شتريپكهيموضوع

حاكم قدرت مقابل خودياسيسخيتاردرالتياكه دگاهيدنيا.شد قائل تفاوتيزيتمركزگر

ه نشددهيد بعدبههيصفوازكم دست. است نكردهدييأتراآن مكتوب منابع،اند گرفته قرار

برعكس بلكه، باشند خاستهپابه حاكمياسيس نظامو حكومتضدبر رانياريعشا است كه

اثربر كشوركه آنگاه.است بوده مقارنيمركز حكومت قدرت انحطاطبا آنان پاخاستنبه«

رفعيبرايريعشايها قدرت گرفت،يم قرار مرجو هرجةآستاندريمركز قدرتعفض

»كردنديم برپاياسيسيها جنبش مملكت،بهياسيس قدرتو نظم بازگرداندنو خوداز خطر

اطاعتويوفادارريمسدريريعشايها جماعت بيشتر،گريد عبارتبه؛)109ص،1380اوند،يك(

رومندينريعشايها گروه رهبران آمد،يمديپد كشوردرياسيسخأليوقت اما،اند كرده حركت

درتيو گارث.ندارديا انهيميزيگرتيحاكمبانياكه دنديكوشيم قدرتبه رسيدنيبرا

عامليليا مناطقدر حكومتينظامويادار قدرت:سدينويم خودنيسالطونيخوان كتاب

برابردررا خود منافعتا استيافهيطايهاهياتحادليتشكبهيريعشايها جماعتشيگرا

،نگرفتند قرار حكومت برابردرالتياةهم لرستانيهادنبردر.كنند حفظ حكومت قدرت

يحتو بودند دولتيحامهمهايالتيا.پرداختند حكومتباينظامةمقابلبهيتعداد بلكه

حكومت،بههالكو لرهاياعتماديبدرثرؤمليدل اما.دادند قرارآنارياختدرينظاميروين

ليتعطرا مصالحهو مدارا بابكه بودينظاموياسيس ندگانينماةرحمانيبو خشن عملكرد

چرا«:ديپرس لرستان حاكماز،يداريددر رضاشاه.داديم پرورش آناندرراياعتماديبو

به فرماندههر قشون، فرماندهانليتبدورييتغدر...:گفتيو...ندارند اعتماد دولتبه لرها

به جهتنيهمبه ندارند راحتو دهديم كوچو كنديمديتبع لرستانازرايا عده خودليم

.)258ص،1379 عاروان،(»شونديم پراكندهها كوه

ونكردننيتمكياساس علتيلياةجامعينظاموياقتصاديخودبسندگ رسديم نظرهب

يمركزيها حكومتكه ازآنجا.است بودهيمركزيها حكومتباالتيا تضادةعمد منشأ

،ينظاموياقتصاد استقالل علتبهالتيا لذا خادمه،نهو بودند حاكمهتئيه عمدتاً رانيا

،است آمدهيسنددر.كنندتيتبعيمركز قدرتاز كاملشكلبه همواره دنديدينميليدل

ادارهدر موانع وجودازكه كنديمييهاهيتوص پسرشبه ستانلربر حكومتيبرا شاهيفتحعل

Page 12: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

1393 تابستان،2شمارة،44ة دور، سياستة فصلنام 262

ازيمال منفعتديقدر چندانكهستينيتيوال لرستان«:ديگويمنيچناو.داردتيحكا آنجا

است شهرتو رسمو اسمدريدارليا قوتوينوكردار آنجايارياخت صاحبةديفا.بود آن

يبررسيبراكهسيانگلةفرستاد لسونيو.)84-85ص،1375،يقاسم(»منفعت جلبو مال اخذ نه

عنوانبهاواز داشت، مراوده، طرهانةفيطا سراناز،خانيعل نظربا كوهدشت نفتيها چاه

.)483ص،1376،يكاظم( برديم نام دولتكي

موانعباتيحاكموييتمركزگرادر مشروطه حكومت،يوضعنيچن برابردرنيبنابرا

104ل اصو.بوديا حرفهو مستقليارتش نداشتن،آنةعمد ضعف جملهاز؛ بودروبهرويجد

وجود آوردنبهدرعيتسرو ارتش جاديادر نوپا حكومت اما،كنديم گفتگو قشوناز107 تا

قانوندر مندرجيخواه مشروطهيها خواستهاز بخشآن تحقق رايب ضرورتكيعنوانبه آن

راالتيا سالح خلعبريمبن.ا.ق21 اصل نتوانست حكومتقعدروا.نداشتتوانيياساس

. اشدب مشروطه حكومت برپاكنندگانيناكارآمدبريشاخص توانديم امرنياكه درآورد اجرا به

با رامونيپ-مركز ستميس جادياوييتمركزگرا استيسدرتيمشروط گفتمان،بيترتنيا به

.نداشتيهمخوان زاگرسبر حاكمياسيسوياجتماعطيشرا

مشروطه پادشاه گفتمان برابردري سنت پادشاه.8تيمقبوليگاه هرچند؛داشت مطابقتيپادشاه نظامباها قرنلكولرنيخوانياسيس تفكر

خداةيسا پادشاه،يسنت گفتماندر.بود پابرجايپادشاه نظامتيمشروع اما،رفتيمنيازب نظام

حدتا كشانين رفتارليدلبهلر اتابكانازيبرخ است مشهور.شديم محسوبنيزميرو بر

منطقه مردم ارتگاهيز امروزهكه احمد شاهزاده مانند شدند؛ميسيتقداز سوي مردم امامزاده

فرهنگازيا نشانه توانديم اما،است نگرفته صورتيقاتيتحق خصوصنيادر اگرچه.است

و گانهيبيامرو نداشتهاآنةشيانددرييجا مشروطه پادشاه لذا.باشديپرستتيشخص

: گفت اوليجهان جنگنامهاجربا گفتگودر بروجرددر رانونديب خان مردانيعل.بودبيغر

نجايابهرا مملكت كارو ايد گذاشتهاويجابهرا بچهكي برداشته،را شاهيمحمدعل چرا

و شاهيب،يسردارو بزرگيب،ياطانضبيبيعنيمشروطهچه؟يعنيمشروطه«د؟يا كشانده

و ساالرالدولهيها جنگدر شركتبا مشروطهازپسلرولك اقوام درواقع.»يدار مملكتيب

گرفتند مشروطه برابردر خصمانهياهيروها آلمانونامهاجربه كمكوها ژاندارمبا درگيري

ص1379، عاروان( بردند سؤالريزراآنتيمشروعو مشروطهيپادشاه حكومتزين عملدر.)52،

در مشروطه حكومتياسيسو نمادين توان.ندارد جامعهةاداردريچندان قدرت كرد ثابت

يها سالدر لذا؛نداشتيابزاريمحل سرانيزيگرتيحاكم برابردركه بود شده جمع پارلمان

يسنتيهادهانو شاه شخصبه،مجلسيجابهيمحل حكام،موجود اسناد براساس يادشده

Page 13: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

لك: غرب ايرانمشروطه در 263و لر در زاگرس غربيمطالعة ايالت

سخنان(387يها شمارهبه رانيايمل سازمانازياسناد.نمودنديميوفادار ابرازآنبه وابسته

به لقبي اعطا درخواست(816و)درباربه خدمت بارةدر،لرولكةفيطاسيرئ،خان باقر

بهلرولك سرانيسنتيوفاداراز همچنان)درباربهيو خدمات پاسبه رانونديبلياسيئر

.داردتيحكا دربارو شاه

ازيبرخانيبكه بود آمده دانيمبه خود خاصيفلسفيمبانبا مشروطه گفتمان،سوآن از

متمم35 اصل.قرارداشتيسنت گفتمانبا آشكار تعارضدركه دهديم نشانريزدرآن اصول

مفوض پادشاه شخصبه ملت طرفازياله موهبتبهكه استياعهيود سلطنت«:ديگو مي

قدرتقيطراز پادشاهكهستينيزيچآنيپادشاه كسوتكه معناستآنبهنيا؛»شده

يوبه ملت طرفازكهاستيموهبت بلكه،باشددهيپوش فرد منحصربه طورهبيالهويشخص

سوگندوميتسلبر39 اصل.گرفت خواهنديواز دهندصيتشخكه هرزمانو شده داده

.است نامشروعيويپادشاه صورتنياريدرغ؛كنديمادي ملت برابردر مجلسدر پادشاه

از قبلنكهيا مگر كند جلوس تواندينم سلطنت تختبريپادشاهچيه«:ديگويم يادشده اصل

هب وزراو سنا،يمل مجلسياعضا حضوربا.»شود حاضريمليشورا مجلسدريگذار تاج

رانيا استقالل حفظ مصروفرا خودّهم تمامكه كنميماديقسم...«:دينمااديقسم اين شكل

تيمشروطياساس قانون.بدارم محروسو محفوظرا ملت حقوقو مملكت حدود نموده

قيتوف رانيايترقبه خدمتدر...مينما سلطنت مقررهنيقوانوآن طبقبرو نگهبانرا رانيا

امور گونههردر وزراو مبراستتيلئومساز پادشاه شخص«: گفتيم44اصل.»طلبميم

تيماهو فلسفهاز گفتماندونيايتلق رسديم نظرهبنيبنابرا.»هستندنيمجلسلئومس

مفهومنياازيدرك توانستينميسنت كنشگرو بود متفاوت كامالً حكومتيرهبرويپادشاه

.باشدداشته نكند، حكومت اما كند سلطنت پادشاه كه

مخالفانو موافقان؛يغرب زاگرسدر مشروطيت.9 جنبشبه نسبت پيشكوهو پشتكوه محلي سرانو اشخاص هاي واكنشازيبرخانيپا در

در خواهي مشروطهةواقعاز توان نمي چرا شود روشنتا گردديم بيان حكومتو مشروطيت

ايندر،بهتر عبارتبه.ردك ياد عمومي خواستو قاعدهيك عنوانبه كشوراز بخش اين

بر مشروطه حكومتو جنبشبه مربوط هايموافقتوهامخالفتتااست شده تالش بخش

اين بررسي ايندرما فرض. قرار گيرديتر نانهيب واقع آزمون موضوع نشينيوالي گفتمان محور

،سويكاز؛ نداشتند مجلسو مشروطيتيمعنااز اطالعي ايران هاي بيشتر واليتكه است

ازو،جهانو كشور روز مسائلبه نسبت آگاهيدر ضعفو مردمةگسترد مشاركت نبود

كم اعتناييبياز همهتر مهمنيزو آگاه خواهان مشروطهتعداد اندك ديگريسوي طاقتيو

Page 14: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

1393 تابستان،2شمارة،44ة دور، سياستة فصلنام 264

انتخابات برگزاري هنگامبهكه تاآنجا بودند آمده تنگبهها نابساماني اينازكه مردم اكثريت

فريادو كردند پارهرا تبليغاتي هاي اعالميه بروجرد مردمازاي عده،شورا مجلس اولةدور

واليةنام.)66ص،1382،ييطباطباياحمد( داريم نياز مجلسبهنهو خواهيممي وكيلنهما:زدند

ددهمي نشانكه شمرد معتبري سند توانيمرا نجفو كربال علمايبه،غالمرضاخان،پشتكوه

نظامو مشروطهو مجلسازرا خودةديرين نفرتو دشمنيو دانهتبمس تمايالت چگونه وي

از دفاع نامبه همدستانشو خود كذاييةنامپيمان روياز پردهو نموده آشكار پارلماني

ةنام جوابدر پشتكوه واليكهاي نوشتهاز هايي بخش.دارد برمي مشروطهو مجلس

كلي سياست نشانگر خوبيبه فرستاده، مازندراني حايري محمدحسينونيمازندرا عبداهللاشيخ

و كوچك قلمروةمحدوداز حراستو حفظو داخلي حوادث مقابلدر پشتكوه والي آخرين

.استوي مستبدانهةانديش بيانگرزين

الزم تمهيــدات نبــودو مــشروطيت هــاي خواســته تحقــقدر مــشروطه حكومــت نــاتواني

ــه از ــش جملـ ــه ارتـ ــادارواي حرفـ ــگو وفـ ــاني فرهنـ ــود،خانخـ ــز خـ ــتدر نيـ تقويـ

ــت ــزيحاكمي ــ گري ــادثرؤم ــان.افت ــشتكوه والي ــيش دوراندر پ ــشروطيتاز پ ــداقل م در ح

وقـت والـي رضـاخان، ظهـور تـا مـشروطه دوراندر امـا،بودنـد مـسئول شـاه شخص مقابل

شـاه اختيـارات مـشروطه حكومـت زيـرا،بـود يافتـه رهـايي مركـزي حاكميـت بنـدو قيد از

شــاه طرفــياز.نبــود پارلمــانيتيــحاكم اعمــال بــه قــادر نيــز خــودو بــود كــرده محــدود را

ــصاً ويقــانونيهــا محــدوديتآن وراياز كــه نداشــترا جــسارتو جــرأتآن شخ

مركـزي حاكميـتاز اطاعـت بـهرا خـوانين ديگـرو والـي آمرانـه همچنـان بتوانـديپارلمان

گذشـتهازشيبـديشـاو واليـانرديگـاز بـيش پـشتكوه والـينآخـري دليل همينبه.وادارد

كــردن پيــاده بــه قــادر نــه مــشروطه گفتمــان لــذا.بــود شــده خودمختــاريشخــو قلمــرو در

تــا بــود محكــم قــدرآن پادشــاهي نظــام ســنتي ســاختار نــهو بــود پيرامــون-مركــز ســاختار

نقـش بـه متعـددي نـابعمدر.بخـشد تحكـيم هـاتايالـ كـلبررا خود سنتي حاكميت بتواند

.اســـت شـــده اشـــاره ضدمـــشروطهنامـــستبداز حمايـــتدر پـــشتكوه والـــي تـــاريخي

ــي غالمرضــاخان ــا وال ــشروطه دشــمنان ب ــاط م ــارانازو داشــت ارتب ــادار ي ســاالرالدوله وف

جلـب بـه شـروعش1326 سـال بـه خـود حكومـتةدوردر سـاالرالدوله.رفـتمي شمار به

از منـاطق ايـن عـشاير رؤسـاي بـا بيـشتر پيوسـتگي بـرايو كـرد كردستانو لرستان طوايف

را نـواحي ايـن مـردم پـول، مبـالغي خـرجو پـشتكوه والـي طرهـان، كلهـر، بـا وصلت طريق

كــه خــود نيروهــايازاي عمــده بخــش بــاوي بنــابراين. ســاختمتنفــرو بيــزار مــشروطه از

پـسر خـان شـاهمامرايـي،غال خـان نظرعلـي چـون سرشناسـي افـراد«و لـرو لـك طوايف از

ــي ــشتكوه، وال ــي پ ــانغالمعل ــد خ ــد...و بيرانون ــشي،( بودن ــردر،)85ص،1384خدابخ ــواي براب ق

Page 15: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

لك: غرب ايرانمشروطه در 265و لر در زاگرس غربيمطالعة ايالت

چپـاول جـزيحاصـل البتـه تهـاجم ايـن كـه گرفـت قـرار مـشروطه نوپاي حكومتو دولتي

. نداشت تهرانبه حركت راهسربر شهرها

وقايع هنگامبه اگرچه،پشتكوه والي آخرين،غالمرضاخان شد، گفتهكه گونه همان

هايشورش جرياندررا خود مستبدانه تمايالت هايي زمينهدرو محتاطانه بسيار مشروطه

محمدعلياز حمايت سپسو شاهي تختو تاجبه يابيدست براياو هايتالشو ساالرالدوله

و هانخوامشروطه پيروزيةمشاهدازپسرا خودةمشروطضدةچهر اما،نمود آشكار ميرزا،

تظاهرات بار اين لذا؛داد تغيير مشروطه انقالب حوادثدرهابختياري زياد بسيار نفوذ

بختياري خواهمشروطه خوانينحداز بيش نفوذ درواقع.داد نشان خوداز خواهي مشروطه

آناناز بسياريوشد كشور غرب عشايرو ايالت رؤساياز بسياري بدبينيو حسادت باعث

به همين دليل.بودند هراسان فتد،بي بختياري خوانين دستبه حكومتهاينك ترس از

العنانمطلق والي، خان خزعل شيخوقشقايي ايلخاني الدولهصولت همراهبه غالمرضاخان

.دادند تشكيل مشروطهو ملي شوراي مجلساز دفاع نامبهراايجانبهسه اتحاد،خوزستان

:گويدمي ويلسون آرنولد

ــودر« ــه اقعيم ــن ك ــتاندر م ــودم، لرس ــوار ب ــا ال ــرابو آنج ــتان اع ــدتاً خوزس از عم

ــاري خــوانين اينكــه ــراندر مــشروطيت انقــالبةنتيجــدر بختي ــدا دسترســي ته ــرده پي و ك

شــوند، هــاآن جانــشين خــودو نمــوده منقــرضرا قاجاريــهةسلــسل روز يــك بــود ممكــن

ــي ــت ب ــران نهاي ــشناكو نگ ــد اندي ــيخ.بودن ــل ش ــولتو خزع ــه ص ــشقايي الدول ــيو ق وال

هـا بختيـاري مبـادا...داشـتند نگرانـي بختيـاري خـوانين روزافـزون ترقيـاتاز متفقـاً پشتكوه

ــعف از ــالطين ض ــار س ــتفاده قاج ــرده سوءاس ــدرت...ك ــصاحبرا ق ــد ت ــ(»كنن ،1375،يبهرام

.)128ص

اب كـشور،از دفاعدراي جانبهسهپيمان كشور سركردگان ترين بزرگازتنسه،صورتينه

خـوانين احتمـالي نفـوذو پيشرفتاز جلوگيريجزيهدفكه كردند منعقد مشروطهو مجلس

از حمايـتو مـيهنو مشروطهاز دفاعراآن انعقاداز هدفنامتحد هرچند.نداشت بختياري

هـدف داد نـشان خوبيبه بعدي حوادث ولي بودند، كرده ذكر كشورو نظامو قانونو مجلس

و احتمـالي حـوادث مقابـلدر خـود خودمختـار قلمروهايةمحدوداز حراستو حفظها آن

. نمـود ثابـترا ادعانامـهنيا خالفيبعد حوادثكه چرا؛ است بودههابختياري گيريقدرت

والـي.شد خارجآن از الدولهصولت ايران،به روس هجوم مانند شرايط ترينسختدركه چنان

حراسـتو حفـظ داشت، اهميت برايشانكه چيزي تنهاط،يراشنيادر محمره شيخو پشتكوه

. بود محلي فرمانروايي قلمرو از

Page 16: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

1393 تابستان،2شمارة،44ة دور، سياستة فصلنام 266

صورتبهكه داشتهم موافقاني غربي زاگرس سراسردر مشروطيت جنبش اما

كه بگذارند مردمرديگبر فراگيري تأثير نتوانستند البتهو نمودند ظهور شاخصي هايچهرهتك

و شهري مشروطهةفرضيتا است اين هدف بخش ايندر.شودميرهاشاآناز هايي نمونه به

از.شوديخيتاريابيارز ديگر بار گرا سنت نشينانايل برابردر خواهمشروطه شهري هاي گروه

كه بود آبادخرم شهر تجاراز تعدادي همكاري مشروطه، جنبشبايهمراه اندك هاينمونه

آبادخرمدر خواهي مشروطه انجمن تشكيلبه اقدام هرانت خواهانمشروطهبا معاشرتةواسطهب

باهالرستاني رابط بوده، اعتبار صاحب عامه بيندرمالي تمكنبه توجهبا افراد اين«.نمودند

ثرؤم هايمؤلفهاز آبادخرم شهر سياسيةچهر تغييردرو بودند مليونو ملي شوراي مجلس

ةقحل دوشبر مشروطه انقالب اصلي بار بروجرددر.)89ص،1382طباطبايي، احمدي(»بودند

نسبتآناز استقبالباكه داشت قرار خواهيترق بازاريو متوسطةطبق روشنفكرانازيكوچك

هايكارگاه صاحبان آنان بيشتركه گروه اين.كردند حمايتآناز بوده،حساس ملي منافع به

نامالكو حكام طرفازكه ستمي دليلهب بودند، دستي صنايع كارگرانيا بزرگو كوچك

انقالب واقعي اهدافو چونو چند آناناز برخي آنكهبا شد،مي تحميل آنانبر بزرگ

ستمو ظلمو خودكامگي عليهرا شعارهاو انقالبكه علتآنبه بودند، نيافتهدررا مشروطه

. شدند همراهآنبا ديدند،مي قدرتمندان

توابعاز چرداولو شيروان شهرستاندر زرنه اهلةمشروط دار طرفةچهر ترينشاخص

قرارداد،هاآذري براي باقرخانو ستارخان رديفهمرااو توانميكه) پشتكوه( ايالم

سردارانازوي. بودلك قوماز مشروطه بزرگ سردار كرمانشاهي،به معروف يارمحمدخان

درو پرداختنامستبدبا مقابلهبه تبريزوهكرمانشادركهي بودنام صاحبو خواه مشروطه

تندو،فرمانفرماو ساالرالدوله سركردگيبه دولتي قشون تمامكه درحالي مبارزه آخر روزهاي

تا كسيبيو انزوادر بودند، شده متحداو عليه محلي مسلح هايگروه تمامو،قاجار امراي از

ياداواز مشروطهةدور نگاروقايع مهم منبعدچن.شد كشتهو جنگيدنامستبدبا نفس آخرين

ايران شهرهايازكه كساني تنها«:نويسدمي مشروطه تاريخ كتابدر كسروي جملهاز اند؛كرده

به مجلسكه روزهاآندر.بودنداو همراهانو كرمانشاهي يارمحمدخان آمدند، تبريز ياري به

و تفنگ خود دوستو برادربا يارمحمدخان،طلبيدمي ياوريو فرستاد تلگراف شهرها همه

دكتر.)159ص،1379 رحيمي،(»برسند دارالشورا ياريبهكه كردند تهران آهنگ...خريدند اسب

ايران مشروطيت تاريخدر بايد نامش حقاًكه كساني جملهاز«:نويسدمي باره ايندر زادهملك

دركه خواهمشروطه شجاعو غيرتمند اين.است كرمانشاهي يارمحمدخان،بماند باقي جاويدان

شنيدكه همينو كردهافداكاري كرمانشاهنامستبدو خواهان مشروطه ميان كشمكشو انقالب

راهي عجلهبا دارد،را مشروطه بردن ميانازو شورا مجلسبه حمله خيال شاه محمدعلي

Page 17: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

لك: غرب ايرانمشروطه در 267و لر در زاگرس غربيمطالعة ايالت

صهمان(»]شد[دردانيق كتباًهاآن جانفشانياز تبريز ايالتي انجمندر.شد تهران همين.)162،

.است كرده ياد كشور غرب خواه مشروطه سردار تنهاترين عنوانبه يارمحمدخاناز منبع

همراهيو كلهر بيرانوندها، چوناي عمده طوايفو پشتكوه والي حمايتةواقعاز بنابراين

،محمدخانيار حماسهتا مشروطهبا ضديتدر مجلسبه حملهدر بروجرد سيالخور فوج

استثنايي امري توانستهمي چقدر خواهيمشروطهبا موافقتو حمايتكه است نكته اين مؤيد

تواندمي استثنا،عموميةقاعد برخالفكهاست دادهرا درس اين هميشه تاريخ البتهو باشد

. شود پيدا

وهپيشكو پشتكوهةناحيدر محدود موافقتو گسترده مخالفت هاينمونه مجموع در

، نيست نااميدكننده نشينيوالي گفتمان انداز چشم مشروطهةواقعدركه است اين نشانگر لرستان

بروجرد،از الهدكترنعمتويكاوس مرحوم چون موافق هاي شخصيت پايرد زيرا

كوچك جريان عنوانهب بروجردو آبادخرم تجار چون خاصي هايگروهو زرنهاز يارمحمدخان

افرادازفيضعةحلقنيا نكهياآنو هاستآن نزددر مشتركيژگيوكيديؤم خواه، مشروطه

باسواد روشنفكر، افرادبا زندگي طوالني مراودات دليلبهكه بودهيشهرنشينان عمدتاً سرشناس

تجار مثال رايب.شدند جامعهدر تغيير خواستار،شهرها ديگردر ناراضي باالي طبقاتو

يپايككه هستنديتجار گروه همان درواقع،شدند همراه مشروطيتبا اگر بروجرد

عنوانبا آنچه،گريد عبارتبه.ندبود تهران جملهاز بزرگ شهرهايدر خواهي مشروطه

طوربهكه بودند شهرنشينيسرآمد افرادو اشخاص بيشتر شد، برده نام مشروطه موافقان

منابعبا زندگيدركه ارتباطاتيويشخص خودآگاهيو تجربيات طريقازو خودانگيخته

حمايت راستايدر،داده نشان مثبت واكنشي خواهي مشروطهةپديدبه نسبت،داشتند گرا تحول

.نمايند اقدامآن از

جهينت. 10

كشور سراسردرآنيناكاميكل عواملاز متأثريغرب زاگرسدر مشروطهيناكام علل اگرچه

كي.زديم دامنيناكامنياهبكه داشترا خود خاصيهايگژيو شكوهيپو پشتكوه اما،بود

اعمالدر مشروطه گفتمان.دهد ستهيشا پاسخ موجوديتقاضاهابه بتواندديبا نوظهور گفتمان

يمردم،ليادر.نداشتيمحل حكاميهايگردنكشوها ظلم ها،يناامنيبرايپاسختشيحاكم

و طبقه، اندليا همه.مردميعنييمحل حكامويمحل حكاميعنيمردم؛شودينم مشاهده

،استيوالبه متعلق هست هرچهو شنديانديم وقتيوال همانند همه؛ ندارد وجوديصنف

يساز تفاوتم منطق راهازانيحامديبا گفتمانكيافتني هژمونيبرا.جانشانيحت

يها گفتمانگريدبرودخ گفتمانيمحوريها ارزش كردن غالببه اقدام خوديهايتوانمند

Page 18: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

1393 تابستان،2شمارة،44ة دور، سياستة فصلنام 268

حلدررا خوديتوانمندو شود روزيپيگفتمان باشد قرار اگر،گريد عبارتبه.ندينمابيرق

كند ثابت عملدرهموهينظردرهمستيبايم،برساند ظهورةمنصبه هدفةجامع مسائل

از.دهديمائهارهاينابسامانويزندگيها تعارضةعرصدرراحل راهنيتر مناسبونيبهتر

.باشد فهم قابلسادهيزباناب همهيبرا نتوانست مشروطه گفتمانهميدسترستيقابل نظر

داد،يمانيوالبه عمليآزاديكمكهيقاجاريها ستميسازشيب مشروطه حكومت شكل

درينينشيوال گفتمان.بود تحمل رقابليغ شكوهيپالتيا سرانيبرخو پشتكوهانيواليبرا

ليما شتريب هرچه قاجار حكومتو كرديم عمل محروسه ممالك گفتمانةيسادر قاجارةورد

گستردهيمحل حكومتكييريگ قدرتاز،كوچكتر مناطقبههاتالياةيتجزقيطراز بود

يمحل حكامتيتثب نفعبهيتيوالويالتيايها انجمن قانون مشروطه دوراندر.كنديريجلوگ

،يقومويليا تعلقاتيسوا،مجلس از سوييريگميتصمو كشورةادار ساختار.شد تمام

نوظهوريها گفتمان. نبود درك قابل كردند،يم عملوفكريگريدةويشبهكهييها انسانيبرا

نيا البتهكه ابندييم اندام عرضيبرارايمناسب فرصتآنةآستاندراييانقالبطيشرا در

.نداشتيتيسنخ چندانيغرب زاگرسةجامع روزآنطيشراباتيوضع

كيعموماًييگرا تحولويخواه مشروطهكه استنيا گرفت توانيمكهيگريدةجينت

يغرب زاگرسدركهيدرحال؛ بوديشهر طبقاتو نانيشهرنشبا مرتبطويشهرةديپد

خواستارييها گروه.نبود غالبةديپدينيشهرنش،گريديعبارتبه.بود نادريادهيپدينيشهرنش

يشهر خواستنيبنابرا؛ نداشتند وجودنينش كوچةجامعدرها گروهنياكه بودند مشروطه

ساختاريفروپاش صرفرا خود توانةهميانقالبنيشهرنش.نبود كاردريخواه مشروطهيبرا

.نداشتيادهياييايجغراف_يفرهنگيهاتيوضعرديگيبرا،كردهيمركز حكومتيسنت

،يناامنةيپابرينينشيوال ستميس گرچه.بود اجرادر مشروطه حكومتيناكارآمديبعدةسئلم

كمكتيوضعنياتيتثببه مشروطه حكومت اما،بود شده بنايزيگر حكومتوينظميب

دريمركزتيحاكمتيتثبكه مهمشفيوظاازيكيانجامدر حكومتكه معنانيابه؛كرد

دست بازگذاشتندريتيوالويالتيايها انجمن قانون.نكرد حاصليقيتوف،بود كشور سراسر

ها راهدر نتوانست حكومت.بود مؤثر شتريبيناامنويمركزنيقوانازيچيسرپدريمحل حكام

نيكمتر نكهيا بدون؛دنموتيتقورايخانخان حكومتجهينتدر،كند جاديا امنيت مناطقو

ازيطعمچيه زاگرس قلمرودر مردم.گذارديبرجااراقتدوتيامنو نظمازياثر

پادشاه چارچوبدرفيطوا سرانو وقتيمحل حكام.دندينچشرا مشروطهيدستاوردها

ميترسدر مشروطه گفتمان.كردنديمليتحلرا مسائل شاهبهيشخصيوفادارويسنت

مثالرايب؛نداشت طقهمندريتوانمند مبلغانو حامالن،آن نقدو موجود گفتمانتيوضع

. بودن قابل درك داران مشروطه طرفيبرا،قانونعيمطةمشروط پادشاهبااسيقدريسنت پادشاه

Page 19: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

لك: غرب ايرانمشروطه در 269و لر در زاگرس غربيمطالعة ايالت

م منابع خذĤو فارسي) الف

ها كتاب.روز فكر نشر آباد، خرم،احانيس سفرنامهدر لرستان،)1376(نيمحمدحسا،يآر.1

.رينشراساط،خيتارو زمانردرگذ لرستان،)1384(ديحم زدپناه،يا.2

.يفرهنگ مفاخرو آثار نشر،2ج،لرستانيخيتارويباستان آثار،)1376(ديحم زدپناه،يا.3

.يريجهانگيفرهنگةسسؤم نشر الن،يگ،يلك فرهنگ،)1367(ديحم زدپناه،يا.4

.يعلم نشر تهران،،يكسا محمديعلةترجم،الموتوالمياو لرستانةسفرنام،)1364(ايفر استارك،.5

.زوار نشر تهران،،يديسع اصغريعلةترجم،امروز رانيا،)1362( اوبن اوژن،.6

.اختران نشر تهران،،يرانيا مشروطه،)1384( ماشااله،يآجودان.7

.شادگان نشر تهران،،رانيادريقومتيهو بحران،)1378(يعل،ييالطا.8

.رانيادرينينش كوچ،)1360( اسكندر بهاروند،ياله امان.9

.تهران كتاب نشرو ترجمه بنگاه،التياوريعشاةدرباريپژوهش.10

.آگاه نشر تهران،،لرهاييايجغرافيپراكندگويقوميوستگيپ دربارهيپژوهش لر؛ قوم،)1360( اسكندر بهاروند،ياله امان. 11

.نشرافالك آباد، خرم،)1382(نايب،ونديكولليا. 12

.هيحروف نشر،بروجردياجتماعوياسيسخيتار،)1382( محمديعل،ييطباطباياحمد. 13

.جايب،1،ج1300-1320رانياياسيس احزاب،)1376( بهروز،يرانيط. 14

.دانيجاو نشر كردبچه،نيمحمدحسةترجم،انيرانياو رانيا،)1363(و.ج.سن،يبنجام. 15

.تهران دانشگاه تهران،،يعنبريموسوهايديجمش غالمرضاةترجم،نيدايبن هراس،)1379(ديسع،يباب. 16

تيترب،يعلوانيوالييفرمانروا عهددر پشتكوه لرستانياجتماع-ياسيسخيتار نامه،انيپا،)1375( اله روح،يبهرام. 17

.مدرس

.نراياخيتار نشر،مدرن دولتوتيمشروط تجار،،)1384(اليسه،يفارسانيتراب. 18

.نشرافالك آباد، خرم،كوچكلر اتابكان عهددرالمياو لرستانياجتماعوياسيسخيتار،)1378( سعادت خودگو،. 19

.افالك نشر،1ج،لرستانياسيسخيتار،)1384( ____،يخدابخش. 20

.يارشاداسالمكلةآباد،ادار خرم بهاروند،ياله امان اسكندرحيتصحبه،)1370( پشتكوهو شكوهيپيايجغراف. 21

.دشتيماه نشر كرمانشاه،،مهرگانةدرانيبوم،)1379( رستم،يميرح. 22

.آباد خرم،يمحمديكتابفروش نشر،لرستانخيتارويخيتاريايجغراف،)1343( محمديعل،يساك. 23

.يفرهنگ مطالعاتةسسؤم،ييصفاميابراه گردآورنده،ششم سند اسناد،،)1365( سپهساالر. 24

.تهران ان،يابوترابنيحسةترجم،خاطرات،)1362(يديلل،يش. 25

وياسيسشهياند مطالعاتةسسؤم،فرانسه انقالب بابدر گفتارها درس،)1386زمستانوزييپا( دجواديس،ييطباطبا. 26

.ياقتصاد

.تهران دانشگاه،لرستانالتياخيتار نامه،انيپا،)1379( كامران عاروان،. 27

.كتابيايدن نشر،يديشهونيهما كوششبه،يانيآشت اقبال عباسةترجم،رانيا درباردر سالسه،)1362(___ه،يرفو. 28

.مرغيس نشر،لر فرهنگشيهما،)1380( ناصر،يفكوه. 29

.تهران دانشگاه)لك قوميتجربةمطالع(يقومتيهوو شدنيجهان نامه،انيپا،)1384( اوشيس پور،يقل. 30

.غاميپ نشر آباد، خرم،1جلد نامه، لرستان،)1375(ديدفريس،ياسمق. 31

.صنم نشر،ريعشاو حكومتو استيس،)1380(زيعز اوند،يك. 32

.نشرافالك لر،ريمشاه،)1376(رجيا،يكاظم. 33

.ينشرخوارزم تهران،،يجهاندار كاوسيكةترجم،كمپفرةسفرنام،)1351( انگلفرت كمپفر،. 34

Page 20: ˘ ˇˆ˙ - دانشگاه تهرانjournals.ut.ac.ir/article_52389_1779fec2b12e0751d96f505b4ed2ba2… · 251-270 *+,- 1393 "#$%& 2 ˜ 44 ˘ˇˆ ˙ˇ˝˛ : ˘ ˇˆ˙ 1 " 03& /2 ˘ˇˆ

1393 تابستان،2شمارة،44ة دور، سياستة فصلنام 270

.ينشرعلم،يمازندرانديوحةترجم،2،جرانيايةقضو رانيا،)1364( جورج،كرزن. 35

.مركز نشر تهران، لوند،يجلديمجةترجم،گروتهةسفرنام،)1369( هوگو گروته،. 36

.كتاب نشرو ترجمه بنگاه،يريام منوچهرةترجم،رانيادر زارعو مالك،)1339( لمبتون،آن. 37

.ينشرن پرست،يمسم شهنازةترجم،ميدوركيشكن ساخت،)1383(فريجن مان،له. 38

.دينشروح،يريام مهرابةترجم سفرنامه،،)1367(،يهنر ارد،يال. 39

.يراهبرد نشرمطالعات تهران،،يوسفييرمحمدحاجيامةترجم،ياسيس علومدر روشوهينظر،)1384( استوكرو مارش. 40

.فرزان نشر،ينراق وسفيةترجم،يدموكراسويكتاتوريدياجتماعيهاشهير،)1382( نگتونيبر مور،. 41

.ستوده نشر،)رانياةمشروطيناكام عواملبهينگاه(ز،يتبر بزرگداشتشيهما مقاالت مجموعه،)1383( جالل،ينوح. 42

ها نشريه زمستان،6ش دوم، سال بهاروند،ياللهناما اسكندر،يشناخت جامعه-يخيتاريپژوهش لرها،،يمل مطالعاتةفصلنام. 43

1379.

.4/6/1386،يآباد دولت حسن،يخوان شاهنامهنييآولر مردم امروز، تهران. 44

خارجي)ب45. Cronin, Stephanie (2006) Tribal Politics in Iran: Rural Conflict and the New State, 1912-

1941. London: Royal Asiatic Society Books.