บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 1

กระบวนว�ชา 352441การประเมิ�นผลโครงการส่�งเส่ร�มิการเกษตร(Assessment and Evaluation of

Extension Program in Agriculture)

บทท�� 5การวางแผนและการประเมิ�นผล

โครงการส่�งเส่ร�มิการเกษตรรศ.ดร.ส่�รพล เศรษฐบ�ตร ส่าขาว�ชาส่�งเส่ร�มิและเผยแพร�การเกษตร ภาคว�ชาเศรษฐศาส่ตร#เกษตรและส่�งเส่ร�มิเผยแพร�การเกษตร

บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 2

พงษ#ศ$กด�% อั$งกส่�ทธิ์�% (2543) 1. ความิส่(าเร)จตามิเป+าหมิายท��ก(าหนดไว. (Planning mean of Achieving

Goods) ซึ่0�งเก��ยวข.อังก$บการเล1อักก�จกรรมิ การจ$ดส่รร การใช.ทร$พยากรในเร1�อังคน ท�น การ

จ$ดการ2 . การเล1อักแบบด(าเน�นงาน (To Plan what

to Choose) เป3นการเล1อักปฏิ�บ$ต�ก�จกรรมิใด ๆ ในขอับเขตขอังป6จจ$ยท��เอั17อั เช�น เวลา งบประมิาณ

และก(าล$งคน

ความิหมิายขอังการวางแผน (Planning)

บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 3

3 การคาดคะเนส่��งท��จะท(าในอันาคต (Planning mean of the

Future) หร1อัการก(าหนดแนวทางในการปฏิ�บ$ต�งานตามิโครงการ เพ1�อัอันาคต4.การจ$ดส่รรทร$พยากร (Planning

mean of Allocating Resources) ท��จะใช.ในการจ$ดการให.

เหมิาะส่มิและค�.มิท�น

ความิหมิายขอังการวางแผน (Planning)

บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 4

การก(าหนดว$ตถุ�ประส่งค#และเป+าหมิายในอันาคตว�าเราจะท(าอัะไรบ.าง

โดยมิ�การก(าหนดข$7นตอันต�าง ๆ ตลอัดจนผ:.ร$บผ�ดชอับในการด(าเน�นการ ซึ่0�งผ:.วางแผนต.อังค(าน0งถุ0งการจ$ดส่รรทร$พยากร (Inputs) ท��มิ�อัย:� (คน ท�น เคร1�อังมิ1อัต�าง ๆ และการจ$ดการ ) ลงบรรจ�ใน

แผนอัย�างเหมิาะส่มิ การก(าหนดว$ตถุ�ประส่งค#ว�าจะท(าอัะไรให.ส่(าเร)จ และมิ�การก(าหนดข$7นตอันและรายละเอั�ยดต�าง ๆ ท��จะด(าเน�นการ เพ1�อัท(าให.ว$ตถุ�ประส่งค#น$7นบรรล�ผล

ส่(าเร)จตามิก(าหนด

ความิหมิายขอังการวางแผน (Planning)

บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 5

ท(าให.ทราบแน�ช$ดว�าจะท(าอัะไรให.ส่(าเร)จเป3นแนวทางในการด(าเน�นงานการน�เทศ และ

ควบค�มิงานให.บรรล�ผลส่(าเร)จ ท(าให.การใช.ทร$พยากรต�าง ๆ ในการด(าเน�น

งาน (คน ว$ส่ด�อั�ปกรณ# เง�น และส่��งอั(านวยความิส่ะดวกอั1�น ๆ) เป3นไปอัย�างร$ดก�มิส่มิ

เหต�ส่มิผล ท(าให.บ�คคลในหน�วยงานทราบและเข.าใจถุ0ง

งานในหน.าท��ความิร$บผ�ดชอับ

ความิส่(าค$ญขอังการวางแผนโครงการส่�งเส่ร�มิการเกษตร

บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 6

ท(าให.เก�ดการประส่านงานท��ด�ระหว�างหน�วยงานท��เก��ยวข.อังและมิ�การส่น$บส่น�นซึ่0�งก$นและ

ก$น ช�วยลดความิย��งยากในการต$ดส่�นใจ เพราะได.

มิ�การต$ดส่�นใจไว.ล�วงหน.าเป3นส่�วนใหญ�แล.ว ประหย$ดเวลาในการบร�หารงาน และช�วยใน

การท(าแผนงาน หร1อัโครงการต�อัเน1�อัง ท(าให.ประชาชนหร1อัผ:.เก��ยวข.อังทราบถุ0งแผน

งานหร1อัโครงการต�าง ๆ

ความิส่(าค$ญขอังการวางแผนโครงการส่�งเส่ร�มิการเกษตร

บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 7

แผน (Plan) ค1อัส่��งท��ได.เตร�ยมิไว.เพ1�อัย0ดถุ1อัเป3นหล$กหร1อัแนวในการปฏิ�บ$ต�งานให.ส่(าเร)จตามิเป+าหมิายท��ได.

ก(าหนดไว. แผนงาน (Program) ประกอับไปด.วยโครงการมิากกว�า 2 โครงการข07นไป โดยมิ�ว$ตถุ�ประส่งค#เด�ยวก$น

โครงการ(Project) ค1อัโครงการหร1อัส่��งท��แยกอัอักมิาจากแผนงาน

ก�จกรรมิ (Activity) ค1อัรายละเอั�ยดขอังเร1�อังใดเร1�อังหน0�ง เป3นส่�วนย�อัยขอังโครงการ เป3นการด(าเน�นงาน

หร1อัปฏิ�บ$ต�อัย�างใดอัย�างหน0�ง (ต$วอัย�าง Master Plan จ$งหว$ดตาก)

ค(าส่(าค$ญท��เก��ยวข.อังก$บการวางแผน

บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 8

ความิส่$มิพ$นธิ์#ขอังแผน แผนงาน โครงการ และก�จกรรมิ

บทท�� 5: สุ�รพลเศรษฐบ�ตร

9

ข$7นตอันในการวางแผนโครงการส่�งเส่ร�มิการเกษตร

1. รวบรวมิข.อัมิ:ลต�าง ๆ ท��เก��ยวข.อัง ข้�อมู�ลทางธรรมูชาต�/กายภาพ - ภ�มู�อากาศ ดิ�น แหล"ง

น#$า ป่&าไมู� พ(ช ข้�อมู�ลเก��ยวก*บเกษตรกร- ล*กษณะท*�วไป่ข้อง

เกษตรกร จำ#านวนครอบคร*วเกษตรกร สุภาพข้องสุ��งจำ#าเป่/นพ($นฐาน เช"น ถนน ระบบชลป่ระทาน ไฟฟ2า

แหล"งน#$า ข้�อมู�ลดิ�านการจำ*ดิการการผล�ต -พ*นธ�4พ(ชและการดิ�แล

ร*กษา การใช�ป่�6ย การใช�ยาป่ราบศ*ตร�พ(ช พ*นธ�4สุ*ตว4 อาหารสุ*ตว4 และการใช�ยาร*กษาโรคสุ*ตว4เน($อท��ท#าก�น เน($อท��เฉล��ยต"อครอบคร*ว สุภาพการถ(อครองท��ดิ�น

เน($อท��ในการท#าก�น ในการผล�ตพ(ชและสุ*ตว4แต"ละชน�ดิ ข้�อมู�ลเก��ยวก*บการตลาดิ -แหล"งตลาดิท��ไป่จำ#าหน"ายผลผล�ต และความูแตกต"างข้องราคาจำากแหล"งเหล"าน*$นจำากราคาตลาดิกลางล*กษณะการรวมูก*นต*วเพ(�อ

ข้ายผล�ตผลการดิ#าเน�นการช"วยเหล(อจำากร*ฐ

บทท�� 5: สุ�รพลเศรษฐบ�ตร

10

2. ต$7งว$ตถุ�ประส่งค# เพ1�อั ก#าหนดิท�ศทาง

3 . การท(าแผนปฏิ�บ$ต�งาน เพ1�อัให.ทราบว�า

ต�องท#าอะไร อย"างไร เมู(�อไหร" ใครเป่/นผ��ร *บผ�ดิชอบค"าใช�จำ"ายต"าง ๆ

บทท�� 5: สุ�รพลเศรษฐบ�ตร

11

1.ว�เคราะห4และจำ*ดิระบบข้�อมู�ล• ป่ระช�มูก#าหนดิแนวทางป่ฏิ�บ*ต�งาน• ตรวจำสุอบข้�อมู�ลท��มู�อย�"เดิ�มู

2 .พ*ฒนาและก#าหนดิแผนป่ฏิ�บ*ต�งาน

3 .พ*ฒนาการผล�ตภายใต�แผนพ*ฒนาอาช�พ

4 .ต�ดิตามูความูก�าวหน�าในโครงการ

5 .ป่ระเมู�นผลโครงการ

คณะท#างานจำากกระทรวง ,คณะท#างานในพ($นท�� และคณะท#างานจำากมูหาว�ทยาล*ยเช�ยงใหมู"คณะท#างานในพ($นท��และ

คณะท#างานจำากมูหาว�ทยาล*ยเช�ยงใหมู"คณะท#างานในพ($นท��คณะท#างานจำากกระทรวงคณะท#างานจำากมูหาว�ทยาล*ยเช�ยงใหมู"

ต$วอัย�างแผนปฏิ�บ$ต�งานโครงการปร$บปร�งระบบชลประทานแมิ�ลาว และโครงการพ$ฒนาอัาช�พเกษตรกร จ$งหว$ดเช�ยงรายและพะเยา

กรกฎาคมิ

ก�จกรรมิ ส่�งหาคมิ

ก$นยายน

ต�ลาคมิ

ผ:.ร$บผ�ดชอับ

บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 12

บทท�� 5: สุ�รพลเศรษฐบ�ตร

13

4 . การด(าเน�นตามิแผนปฏิ�บ$ต�งานโดิยย<ดิเอาป่ฏิ�ท�นการท#างาน

(Working Calendar) เป่/นหล*ก โดิยกระท#าควบค�"ก*บการป่ระเมู�นผล และการ

ต�ดิตามูผล 5. การประเมิ�นผล/ต�ดตามิผล

เป่/นกระบวนการท��พ�จำารณาว"าไดิ�มู�การท#าอะไรสุ#าเร=จำไป่บ�าง ตามูก#าหนดิไว�ว"า

จำะท#าให�สุ#าเร=จำ ผลท��ไดิ�ร*บดิ�หร(อไมู"ดิ�อย"างไร

บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 14

บทท�� บทท�� 5: 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 1515

แนวทางแนวทาง//ข$7นตอันในการประเมิ�นโครงการข$7นตอันในการประเมิ�นโครงการ ( Steps in Conducting Evaluation ( Steps in Conducting Evaluation

Project)Project)1 .1 . ว�เคราะห4โครงการว�เคราะห4โครงการ//สุถานการณ4สุถานการณ4 <SITUATION ANALYSIS><SITUATION ANALYSIS>

2.2. ก#าหนดิว*ตถ�ป่ระสุงค4ก#าหนดิว*ตถ�ป่ระสุงค4 <OBJECTIVE SETTING>  <OBJECTIVE SETTING>      3.3. พ�จำารณาพ�จำารณา//ก#าหนดิข้�อมู�ลก#าหนดิข้�อมู�ล--แหล"งท��จำะท#าการเก=บรวบรวมูแหล"งท��จำะท#าการเก=บรวบรวมู

((ต*วช�$ว*ดิต*วช�$ว*ดิ/INDICATORS)//INDICATORS)/ (SOURCE OF DATA) (SOURCE OF DATA)

4.4. ก#าหนดิเกณฑ์4เป่ร�ยบเท�ยบก#าหนดิเกณฑ์4เป่ร�ยบเท�ยบ (CRITERIA) (CRITERIA) 5.5. ก#าหนดิกล�"มูป่ระชากรก#าหนดิกล�"มูป่ระชากร//ผ��ให�ข้�อมู�ลผ��ให�ข้�อมู�ล <POPOLATION AND <POPOLATION AND

SAMPLING> SAMPLING> 6.6. สุร�างเคร(�องมู(อสุร�างเคร(�องมู(อ <INSTRUMENT> <INSTRUMENT>

7.7. ก#าหนดิก#าหนดิ//ระบ�ว�ธ�การรวบรวมูข้�อมู�ลระบ�ว�ธ�การรวบรวมูข้�อมู�ล <METHOD FOR <METHOD FOR COLLECTING DATA> COLLECTING DATA> และเก=บรวบรวมูและเก=บรวบรวมู ข้�อมู�ลข้�อมู�ล

8.8. ว�เคราะห4ข้�อมู�ลว�เคราะห4ข้�อมู�ล //แป่ลความูแป่ลความู//ต*ดิสุ�นค�ณค"าต*ดิสุ�นค�ณค"า ANALTYSIS OF DATA, ANALTYSIS OF DATA, INERPRETATION/JUDGEMENT INERPRETATION/JUDGEMENT

9.9. รายงานผลการป่ระเมู�นรายงานผลการป่ระเมู�น <EVALUATION REPORT> <EVALUATION REPORT>

บทท�� บทท�� 5: 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 1616

แนวทางแนวทาง//ข$7นตอันในการประเมิ�นข$7นตอันในการประเมิ�นโครงการโครงการ

( Steps in Conducting ( Steps in Conducting Evaluation Project)Evaluation Project) 2.2. ก#าหนดิว*ตถ�ป่ระสุงค4ก#าหนดิว*ตถ�ป่ระสุงค4 ก#าหนดิอย"างไรก#าหนดิอย"างไร ??

ให.พ�จารณาจากให.พ�จารณาจาก : :

2.1 2.1 ผลท��เก�ดิข้<$นโดิยตรงผลท��เก�ดิข้<$นโดิยตรง (DIRECT (DIRECT BENEFIT)BENEFIT) ค1อัค1อั

การก(าหนดว$ตถุ�ประส่งค#ขอังการประเมิ�นผลควรการก(าหนดว$ตถุ�ประส่งค#ขอังการประเมิ�นผลควรจะต.อังต$7งตามิว$ตถุ�ประส่งค#โครงการส่�งเส่ร�มิจะต.อังต$7งตามิว$ตถุ�ประส่งค#โครงการส่�งเส่ร�มิ ซึ่0�งซึ่0�ง

ถุ1อัเป3นต$วเกณฑ์#ถุ1อัเป3นต$วเกณฑ์# (CRITERIA) (CRITERIA) ท��ต$7งข07นท��ต$7งข07น เปร�ยบเท�ยบก$บผลงานท��เก�ดข07นภายหล$งจากการเปร�ยบเท�ยบก$บผลงานท��เก�ดข07นภายหล$งจากการ

ด(าเน�นงานด(าเน�นงาน

บทท�� บทท�� 5: 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 1717

• ต*วอย"างต*วอย"าง การต$7งว$ตถุ�ประส่งค#การประเมิ�นผลโครงการต$7งว$ตถุ�ประส่งค#การประเมิ�นผลโครงการฯ จากว$ตถุ�ประส่งค#เด�มิขอังโครงการส่�งเส่ร�มิการฯ จากว$ตถุ�ประส่งค#เด�มิขอังโครงการส่�งเส่ร�มิ

การใช.พ$นธิ์�# การใช.พ$นธิ์�# ""เพ1�อัเพ��มิผลผล�ตข.าวพ$นธิ์�# กเพ1�อัเพ��มิผลผล�ตข.าวพ$นธิ์�# ก..ข ข 13 13 จาก จาก 300 300 กก..ก เป3น ก เป3น 500 500 กก..กก//ไร� ไร�

ในป@ ในป@ 25255050 " "•ว*ตถ�ป่ระสุงค4ข้องการป่ระเมู�นผลควรเป่/นดิ*งน�$ค(อว*ตถ�ป่ระสุงค4ข้องการป่ระเมู�นผลควรเป่/นดิ*งน�$ค(อ :: ""เพ1�อัประเมิ�นเพ1�อัประเมิ�นว�าเกษตรกรส่ามิารถุเพ��มิผลผล�ตว�าเกษตรกรส่ามิารถุเพ��มิผลผล�ต

จากการใช.พ$นธิ์�#ข.าว กจากการใช.พ$นธิ์�#ข.าว ก..ข ข 13 13 จากจาก 300 300 กก..ก ก จากการใช.พ$นธิ์�#ข.าว กจากการใช.พ$นธิ์�#ข.าว ก..ขข . 13 . 13 จาก จาก 300 300 กก..ก ก

เป3น เป3น 500 500 กก..กก//ไร� ไร� หร1อัไมิ�หร1อัไมิ�

บทท�� บทท�� 5: 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 1818

2.2 2.2 พ�จำารณานอกเหน(อไป่จำากผลท��เก�ดิข้<$นโดิยพ�จำารณานอกเหน(อไป่จำากผลท��เก�ดิข้<$นโดิยทางตรงข้องโครงการสุ"งเสุร�มูฯทางตรงข้องโครงการสุ"งเสุร�มูฯ <INDIRECT <INDIRECT BENEFIT> BENEFIT>

- - ผลผล DIRECT BENFIT DIRECT BENFIT ค1อัค1อั ""เพ��มิเพ��มิผลผล�ตผลผล�ต" "

- - ผลกระทบอัาจเป3นผลกระทบอัาจเป3น มิ�รายได.เพ��มิมิ�รายได.เพ��มิ, , ท$ศนคต�ขอังเกษตรกรท��มิ�ต�อัข.าวพ$นธิ์�#ท$ศนคต�ขอังเกษตรกรท��มิ�ต�อัข.าวพ$นธิ์�# กก..ขข. 13 . 13 หร1อัหร1อั การน(าเอัาเทคน�คการเพาะปล:กใหมิ�ๆการน(าเอัาเทคน�คการเพาะปล:กใหมิ�ๆ มิาใช.มิาใช.เพ��มิมิากข07นเพ��มิมิากข07น

บทท�� บทท�� 5: 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 1919

2.3 2.3 ก#าหนดิว*ตถ�ป่ระสุงค4ให�ช*ดิเจำนก#าหนดิว*ตถ�ป่ระสุงค4ให�ช*ดิเจำน//อย"าให�อย"าให�

กว�างเก�นไป่กว�างเก�นไป่2.42.4   ว*ตถ�ป่ระสุงค4ควรคลอว*ตถ�ป่ระสุงค4ควรคลอบคล�มูเน($อหาท��ควรป่ระเมู�นบคล�มูเน($อหาท��ควรป่ระเมู�น 2.52.5   ว*ตถ�ว*ตถ�

ป่ระสุงค4น*$นๆป่ระสุงค4น*$นๆ ควรจำะป่ฏิ�บ*ต�ไดิ�ควรจำะป่ฏิ�บ*ต�ไดิ�

บทท�� บทท�� 5: 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 2020

การเข�ยนโครงการการการเข�ยนโครงการการประเมิ�นผลประเมิ�นผล

1 .1 .ช(�อโครงการป่ระเมู�นช(�อโครงการป่ระเมู�น2.2. ผ��ร *บผ�ดิชอบโครงการป่ระเมู�นผล ผ��ร *บผ�ดิชอบโครงการป่ระเมู�นผล

หร(อ หน"วยงานฯหร(อ หน"วยงานฯ3.3. หล*กการและเหต�ผลหล*กการและเหต�ผล4.4. ว*ตถ�ป่ระสุงค4ข้องการป่ระเมู�นว*ตถ�ป่ระสุงค4ข้องการป่ระเมู�น5.5. ผล หร(อ ป่ระโยชน4 ท��คาดิว"าจำะไดิ�ร*บผล หร(อ ป่ระโยชน4 ท��คาดิว"าจำะไดิ�ร*บ

บทท�� บทท�� 5: 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 2121

6. 6. ว�ธ�ดิ#าเน�นการป่ระเมู�นว�ธ�ดิ#าเน�นการป่ระเมู�น                6.1 6.1 ป่ระชากร ป่ระชากร                   6.2 6.2 กล�"มูกล�"มู

ต*วอย"าง ต*วอย"าง                 6.3 6.3 ร�ป่แบบการป่ระเมู�นร�ป่แบบการป่ระเมู�น       6.46.4 เคร(�องมู(อในการเคร(�องมู(อในการป่ระเมู�น ป่ระเมู�น         

            6.5 6.5 การเก=บรวบรวมูข้�อมู�ลการเก=บรวบรวมูข้�อมู�ล        6.66.6 การว�เคราะห4การว�เคราะห4ข้�อมู�ลข้�อมู�ล

7. 7. เกณฑ์# หร1อั ต$วช�7ว$ดท��ใช.ในการประเมิ�นเกณฑ์# หร1อั ต$วช�7ว$ดท��ใช.ในการประเมิ�น8. 8. ระยะเวลาในการประเมิ�นระยะเวลาในการประเมิ�น9. 9. ทร$พยากรทร$พยากร//งบประมิาณท��ใช.ในการประเมิ�นงบประมิาณท��ใช.ในการประเมิ�น

บทท�� 5: สุ�รพล เศรษฐบ�ตร 22

“ What you have Learned ”

น$กศ0กษาได.เร�ยนร:.อัะไรบ.างจากบทเร�ยนในเร1�อัง “การวางแผนและการประเมิ�น

ผลโครงการส่�งเส่ร�มิการเกษตร” ------------------

Class Reflection