Г. Ану; А. Тэргэл

СОНГОДОГ ОНОЛ ОЛОН УЛСЫН ХУДАЛДААНД

• Адам Смит (1723 – 1790)

• Давид Рикардо (1772 – 1823)

• Роберт Томас Мальтус (1766 – 1834)

• Жон Стюарт Милл (1806 – 1873)

ҮНДЭСЛЭГЧИД

• Баялагын эх сурвалжийн өөрчлөлт

• Хувь тавилангийн “үл үзэгдэх гар” – ямагт нийгмийн ашиг сонирхолын хүчтэй хөшүүрэг болж үйлчлэхэд санаа

тавьдаг

• Зах зээлийн үнэ нь урт удаан хугацаанд хөдөлмөрийн хуваарь бүхий үйлдвэрлэлд ямар нэгэн эд баялаг

үйлвэрлэгдэж чадах эсэх, түүнчлэн хичнээн тоогоор үйлвэрлэх вэ гэдгийг тодорхойлж байдаг.

• Жам ёсны үнэ

ӨРТӨГ ҮНИЙН СУРГААЛ – АДАМ СМИТ

• Цалингийн онол

• Цалин бол үлдэгдэл орлого

ХУВААРИЛАЛТЫН СУРГААЛ – АДАМ СМИТ

• Бодит байдалд нийцүүлэн ажилласан

• Өргөн хүрээний суурийг бүрдүүлсэн

• Зөрчилтэй асуудлуудад тухай бүрд нь exception байдлаар хариулт өгч байсан

Дүгнэлт

Хүн бүр орлого олж авах ба түүнийг:

• Өөрийн хөдөлмөрөөсөө

• Өөрийн капиталаас

• Өөрийн газраас тус тус авна.

СМИТ-ИЙН СУРГААЛИЙН ҮР НӨЛӨӨ, АЧ ХОЛБОГДОЛ

Адам Смит-ийн дэвшүүлсэн зөвхөн хөдөлмөрийг нөөц болгон авч үзсэн олон улсын худалдааны онол.

Ингэснээр улс орнуудын хоорондын ялгаа зөвхөн үйлдвэрлэлийн бүтээмжээр л ялгагдах болно.

ҮНЭМЛЭХҮЙ ДАВУУ ТАЛЫН ОНОЛ (ABSOLUTE ADVANTAGE)

А, Б, В улсууд тус тус 200 ажилчинтай. Харин тэдгээр ажилчидын цагт үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний тоо харилцан адилгүй.

Жишээ нь:

• А улс цагт 1000 бүтээгдэхүүн

• Б улс цагт 2500 бүтээгдэхүүн

• В улс цагт 4500 бүтээгдэхүүн

Үйлдвэрлэдэг.

ҮДТО – ЖИШЭЭ 1

Жеймс Андерсон (1739 – 1808)

Рент бол ЯЛГАВАРТАЙ ОРЛОГО.

Үржилт шим илүү газар тарьсан тариачин үржил муутайгаасаа илүү хямдхан бүтээгдэхүүн нийлүүлэх

боломжтой болдог. Рент үүнтэй нь шууд хамааралтай.

РЕНТИЙН ОНОЛ – АНДЕРСОН

Жеймс Майтланд Лаудердал (1759 – 1830)

Өртөг нь эд баялагын шинж чанар, эрэлт, нийлүүлэлтээс хамаарна.

Ингэхдээ шинж чанар нь дан байдлаар илэрдэг.

Хөдөлмөр бол өртөгийн найдвартай хэмжүүр биш.

ӨРТӨГИЙН СУРГААЛ БА ХҮҮГИЙН БҮТЭЭМЖИЙН ОРЛОГО – ЛАУДЕРДАЛ

Хэрэгцээний өртөг

Арилжааны өртөг: өөр эд баялаг худалдан авах түүний чадвар.

Капиталыг янз бүрийн бүтэц бүрэлдэхүүнтэйгээр хэрэглэх үед цалингийн өөрчлөлт нь таваарын өртөгт нөлөө

үзүүлнэ.

ӨРТӨГ ҮНИЙН СУРГААЛ – РИКАРДО

Андерсоны онолтой төстэй.

Рент нь үнэ бүрдүүлэгч биш харин үр дүн.

Борлуулалтын дараах илүүдэл юм.

ЯЛГАВАРТ РЕНТИЙН ОНОЛ – РИКАРДО

Хөдөлмөрийн жам ёсны үнэ бол “ажилчин өөрийгөөхадгалж, өөрийн удмаа нэмэгдүүлэхгүй, эсвэл

хорогдуулахгүй үргэлжлүүлэх чадвартай байхад шаардлагатай тэрхүү үнэ юм.

a) Нэг бол цалинг байнга тогтмол байх

b) Нэг бол тогтмол нэмэгдүүлдэг байх

ЦАЛИНГИЙН ОНОЛ – РИКАРДО

Ашиг: цэвэр үлдэгдэл орлого.

Капиталистд ноогдох ашиг буурч байдаг.

КАПИТАЛЫН АШГИЙН ТУХАЙ СУРГААЛ – РИКАРДО

Түүний сургаалууд ялангуяа Маркст нөлөөлсөн. Марксын аж үйлдвэрийн нөөц армийн тухай онол,

хоосролын онолыг уламжлан гаргахад түлхэц болсон.

РИКАРДО-ЫН СУРГААЛЫН ҮР НӨЛӨӨ, АЧ ХОЛБОГДОЛ

Анх 1815 онд “Эрдэнэ шишийн хууль”-ийн талаар Роберт Торренсийн бичсэн эссэн дээр гарч ирсэн.

Гэхдээ 1817 онд Давид Рикардо өөрийнхөө “Улс төрийн эдийн засгийн ухааны зарчмууд” номондоо Англи, Португалийн жишээг дурдаж тайлбарласан

нь хамгийн анхны мэдэгдэл гэж үздэг.

ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ОНОЛ

ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ОНОЛ

ХАРЬЦАНГУЙ ДАВУУ ТАЛЫН ОНОЛ

Англи, Португалын жишээ

Хүснэгтэнд аль улс ямар бүтээгдэхүүнийг ямар зардалтайгаа үйлдвэрлэдэгийг харуулав.

ХДТО – ЖИШЭЭ 1 (ҮНИЙН)

Даавуу Дарс

Британи 100 110

Португал 90 80

0, 10

0

2

4

6

8

10

12

0 1 2

Цам

ц

Шувууний үүр

Охид

Охид

0, 5

0

1

2

3

4

5

6

0 2 4

Цам

ц

Шувууны үүр

Хөвгүүд

Хөвгүүд

ХДТО – ЖИШЭЭ 2 (ТООНЫ)

Laissez-faire: эдийн засгийн үйл явдлыг зохицуулахад засгийн газарт ихээхэн хязгаарлагдмал, гэхдээ эдийн засагт оролцохоос бүрмөсөн татгалзаж, эд юмсыг зөнд нь орхиж

болохгүй.

Өртөг үнийн сургаалын талаар Мальтус зарцуулсан хөдөлмөр нь эд баялгийн харьцангуй өртгийг тодорхойлно

гэсэн Рикардогийн үзлийг няцааж, үнэ бүрэлдэх үеийн үйлдвэрлэлийн зардлыг гагцхүү хязгаарлагдмал үр

нөлөөтэй гэж үзсэн.

ЭДИЙН ЗАСГИЙН СУРГААЛ – РОБЕРТ МАЛЬТУС

Ямар нэгэн барааны өртөг нь дурын газарт, аливаа дурын цаг хугацаанд хэвийн хөдөлмөрийн тоо хэмжээгээр

хэмжигдэх ёстой бөгөөд энэ тоогоор солигдож болно, эсхүл түүгээр дамжин нийлүүлэгдэнэ.

Жам ёсны үнэ болон зах зээлийн үнэ нь аль аль нь эрэлт нийлүүлэлтээр зохицуулагдана. Гэхдээ:

Жам ёсны үнэ – эрэлт нийлүүлэлтийн дундаж, үргэлжилсэн хугацаанд

Зах зээлийн үнэ – санамсаргүй, цаг үеийн харьцаанд эзэмдэгдсэн байдаг.

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ОНОЛУУД – РОБЕРТ МАЛЬТУС

1. Хүний ураг гарлаа үргэлжлүүлэх биологийн чадвар, түүний өөрийн хүнсний нөөцөө нэмэгдүүлэх биеийн чадвараас давуу байдаг.

2. Хүн амын өсөлтийн алив хязгаарлал, ямагт албадлагын ба албадлагын бусаар хийгдэж байна.

3. Хүн амын нөхөн үйлдвэрлэлийн чадварын эцсийн хязгаар хүнсний зүйлийн нөөцийн хязгаарлалтаар тодорхойлогддог:

• Хүн амын өсөлт геомерт прогресс

• Хүнсний зүйлийн өсөлт арифметик прогресс

• Газрын нөөц хязгаарлагдмал

• Хөдөө аж ахуйд техникийн сайжруулалт удаан

ХҮН АМ ЗҮЙН ХУУЛЬ – МАЛЬТУС

ДЕДУКТИВ ШИНЖЛЭХ УХААН – ЖОН СТЮАРТ МИЛЛ

“Учир шалтгааны хууль” нь яг л байгалийн хууль шиг бидгий амьдралд хэрэглэгддэг.

Шалтгааны нөхцлүүдийг тоймлох боломжгүй.

ДШУ нь “ямар нэг шалтгааны үр нөлөөг ямар нэгэн универсал буюу түгээмэл байдалд нотолдог”

теором, үндэслэл гаргаж чадахгүй, тухайн нөхцөлд арга боловсруулж чадна.

ТААМАГЛАЛЫН ҮНДЭСЛЭЛ

Өгөгдсөн нөхцөлд өгөгдсөн шалтгаан хэрхэн үйлчилж

байгааг харуулна.

“Ажил хөдөлмөрөөс айх, зардал ихтэй

зугаа цэнгэлийг хүсэх” гэдгээс хүнийг

тодорхойлж байгаа юм.

.

Баялгийн төлөө эрмэлзэх үйл ажиллагааны зорилго.

“Дүгнэлт ““Таамаглал” бол эдийн засгийн шинжлэх ухааныг

тодорхойлно.

Онол, Бодит байдлын харилцан хамаарал??

Английн эдийн засагч, философич

JOHN STUART MILL(1806-1873)

ТӨРИЙН ОРОЛЦОО(МИЛЛ)

Нийгэмлэгийн нийгэм эдийн засгийн хөгжилд

төрийн оролцоог идэвхжүүлэх нь зайлшгүй.

JOHN STUART MILL

Хуваарилалтын онол

Арилжааны онол

Эдийн засгийн өсөлтийн онол

Төрийн эдийн засгийн бодлогын асуудал

ЖОН СТЮАРТ МИЛЛ≤СОЦИАЛИЗМ

Өв хөрөнгийн ялгааг арилгах

Хувийн газар нутгийг хүлээн зөвшөөрөх ч

газрын ирээдүйн

рентийг төр эзэмших ёстой.

ЭД БАЯЛГИЙН 3 ТӨРӨЛ

1. Тоог нь тодорхой хязгаарлан, илүү гарган арвижуулах биет боломж байдаггүй эд баялаг

2. Хүмүүс хүсэж, үйлдвэрлэхэд шаардлагатай хүчин зүтгэл, хөдөлмөрийг зарцуулбал дуртай

хэмжээгээрээ үйлдвэрлэж болох эд баялаг

3. Дуртай хэмжээгээрээ арвижуулж болдог, гэхдээ зардал гаргах шаардлагатай баялаг

АЖИЛЧДЫН ЦАЛИНГИЙН ГУТРАНГИ ОЙЛГОЛТ

Ажилчин хүн капиталын хуримтлалд нөлөөлөхгүй

Хүүхдийн тооны талдээр хязгаарлалт тавих(Хүн амын өсөлт зогсонги болно)

Ажилчид өөрсдийн хэрэгцээнээсээ илүүг үйлдвэрлээд тэр нь капиталистад нэмүү өртөг болдог.

Мөлжлөгийн онол

КАПИТАЛЫН ЦЭВЭР АШИГ

Тэвчээртэй байдал

Эрсдлийн шагнал

Хяналтанд шаардлагатай хөдөлмөр, зүтгэлийн

шагнал

LE PROFIT DE L’ENTREPRENEUR

↕

“Үйлдвэр худалдааны эзний

ашиг”

Бүх нийтийн хэт үйлдвэрлэл

боломжгүй.

БАСТИАГИЙН ӨӨДРӨГ ТАЙЛБАР

Хүн ам өсөх тусам үйлдвэрлэл нэмэгдэнэ, эдийн засгийн дэвшилд энэ нь чухал үүрэгтэй.

Чөлөөт худалдааг дэмжсэн.

ХЕНРИ ЧАРЛЬЗ КЕРИГИЙН ӨӨДРӨГ СУРГААЛ

Сонгодогуудын эсрэг ухамсартай тэмцэл хийсэн.

Эдийн засгийн явцад бид байгалийг эрх мэдэлдээ оруулдаг.

“Хүн ам өссөний улмаас ямагт муу газрыг боловсуулах ёстой болдог” гэсэн Рикардогийн онолыг няцаасан

Капитал бол хүмүүс байгальд ноёрхохдоо хэрэглэдэг багаж юм. Үйлдвэрлэлд хичнээн капитал хэрэглэнэ, үйлдвэрлэлд

шаардлагатай хөдөлмөрийн тоо хэмжээ багасна.

ИДЕАЛИСТ ҮЗЭЛ

Эд баялаг нь хөдөлмөрөөр биш харин дан ганц түүний өртгийн

тухай, “хүнд байгаа, хүрэхийг хүсэж байгаа зорилгод хүрэх арга хэрэгслийн хувьд хэр зэрэг хэрэгцээтэй вэ” гэдэг тухай

төсөөллөөр бий болно.

ЗАРИМ СЭТГЭГЧИД

1. Ёоханн Фридрих Е.Лотц ( 1771-1838 )

2. Зодэн

3. Хүфэланд

4. Карл Хайнрих Рау ( 1792-1870 )

5. Адам Мюллер

6. Фридрих Бенедикт Вилхельм Херманн

7. А.Ф.Рийдэл

8. Эберханд Фридлендэр

.

Тюнен- “Тусгаарлагдсан улс”

Газар тариаланд нөлөөлдөг зүйлс бүгд

тогтмол.

Жам ёсонд нийцсэн

цалингийн тухай (Цалинг өөрчилж болохгүй)

Херманн

Цалингийн тухай орчин

үеийн сэтгэхүйг гаргав.

СЕНИОР

“ашиг” бол үйлдвэрлэлд зарцуулагдсан хэмжээнээс давж

гарсан үлдэгдэл орлого.

“рент” бол үйлдвэрлэлийн бүхий л хүчин зүйлсийн нэмэгдэл

орлого мөн.

1. “Эдийн засгийн онолын түүх” – Б. Намсрай, УБ 2009

2. “Эдийн засгийн сургаалын түүх” – Б. Норжванчиг, УБ

3. “Үндэсний баялаг” – Адам Смит

4. “Улс төрийн эдийн засгийн ухааны зарчмууд” – Давид Рикардо

5. “Хүн амын зарчмын тухай шаштир” – Мальтус

6. “Улс төрийн эдийн засгийн ухааны шаштир” – Жан Батист Сэй

7. “Үндэсний эдийн засгийн ухаан” – Фридрих Жулиус Хайнрих фон Зодений

ДЭЛГЭРҮҮЛЖ УНШИХ МАТЕРИАЛУУД