ΝΕΑ ΜΑΔΥΤΟΣ‘‘Το χωριό των οικοδόμων’’

Μια σύντομη περιγραφή του χωριού:

Η Νέα Μάδυτος είναι χωριό του νομού Θεσσαλονίκης και υπάγεται στον Δήμο Βόλβης. Βρίσκεται ανατολικά της Θεσσαλονίκης στο 65ο χιλιόμετρο της παλαιάς εθνικής οδού Θεσσαλονίκης – Καβάλας. Ο πληθυσμός της είναι 1.600 κάτοικοι σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Το χωριό διαθέτει Κέντρο Υγείας, Δημοτικό, Γυμνάσιο-Λύκειο, αγορά και τακτική συγκοινωνία. Μάλιστα διαθέτει Πολιτιστικό Σύλλογο, δημοτικές αθλητικές εγκαταστάσεις, δημοτική βιβλιοθήκη και έχει πρότυπο αποχετευτικό σύστημα βιολογικού καθαρισμού. Η Νέα Μάδυτος χτίστηκε από πρόσφυγες που ήρθαν το 1924 από την ομώνυμη πόλη της Ανατολικής Θράκης. Το παλαιότερο όνομα της Νέας Μαδύτου ήταν Στρόλογκος και καταστράφηκε κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821.

ΉΘ H ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ

ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

► Εδώ και 3 χρόνια, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Νέας Μαδύτου, διοργανώνει κάθε χρόνο τον Αύγουστο, «Αντάμωμα» όλων των χορευτικών του Δήμου Βόλβης και της γύρω περιφέρειας.

Περιγραφή:Όλα τα χορευτικά χωρίζονται σε 4 κατηγορίες: ΠΟΝΤΙΑΚΑ, ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΑ, Μ. ΑΣΙΆΤΙΚΑ και ΜΑΚΕΔΟΝΙΤΙΚΑ.

1

Φέτος (3ο «Αντάμωμα», 2012) προστέθηκε και 5η κατηγορία, τα ΚΡΗΤΙΚΑ.Το κάθε-ένα ξεκινάει από μια πλευρά του χωριού.Έπειτα, καθώς περνάνε απ’ όλο το χωριό, σε κάθε γειτονιά ή τετράγωνο, είναι στημένα 2-3 τραπέζια με φαγητά (συνήθως παραδοσιακά) που τα έχει μαγειρέψει η γειτονιά και οι χορευτές σερβίρονται και έπειτα χορεύουν!Επίσης, κάθε «ομάδα» χορευτών, έχει και 2-3 άτομα με μουσικά όργανα που παίζουν μουσική καθ’ όλη τη διάρκεια που γυρνάνε το χωριό γειτονιά-γειτονιά! Στη συνέχεια, όλα τα χορευτικά καταλήγουν στην πλατεία του χωριού…!Εκεί υπάρχει ορχήστρα και εφόσον αρχίσει η μουσική, όλα τα χορευτικά στήνουν χορό...! Επίσης, μέρος στο χορό μπορεί να πάρει και ο κόσμος που παραβρίσκεται εκεί.Μάλιστα υπάρχει και ένας μεγάλος μπουφές με φρούτα, γλυκά, πίτες και άλλα καλούδια!

«ΑΝΤΑΜΩΜΑ 2011»

2

Στις συγκεκριμένες φωτογραφίες, οι χορευτές με τα περίεργα καπέλα,

ανήκουν στην κατηγορία των ΒΛΑΧΩΝ ή αλλιώς, οι λεγόμενοι:

ΚΟΥΔΟΥΝΟΦΟΡΟΙ.

3

«ΑΝΤΑΜΩΜΑ 2012»

4

5

6

► Επίσης κάθε χρόνο το καλοκαίρι, παραμονή τις 1ης Αυγούστου ανάβουν το βράδυ όλες οι γειτονιές από μια φωτιά με Τσαλιά (= πουρνάρια). Φυσικά μαζεύεται όλη η γειτονιά και ψήνουν, πίνουν, γλεντάνε και χορεύουν! Καθ’ όλη τη διάρκεια , "πηδάνε" τη φωτιά και την πρώτη φορά που "πηδάνε" λένε «Άξτος»*, και τη δεύτερη φορά «Παράξτος» και στη συνέχεια «Καλός μας ήρθε ο Άξτος»! Τέλος, περνάνε εργαζόμενοι του Δήμου και βλέπουν πια φωτιά είναι πιο μεγάλη (σε ύψος). Ο νικητής κερδίζει χρηματικό έπαθλο.

* Άξτος = Αύγουστος

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

► Παραμονές Χριστουγέννων, έσφαζαν τα γουρούνια που είχαν όλοι στις αυλές τους και ξεκινούσαν οι «Γουρνοχαρές». Από τα σφαγμένα γουρούνια έφτιαχναν Καβουρμά, Λαρδί και Τσ’γαρίδες (= Τσιγαρίδες) Όμως, από τα σφαγμένα γουρούνια, κρατούσαν αρκετή ποσότητα για να έχουν να τρώνε όλο τον χειμώνα. Το παραδοσιακό φαγητό ήταν και είναι μέχρι και σήμερα το Σελινάτο (χοιρινό κρέας με σέλινο).

► Την Πρωτοχρονιά, όλα τα σπίτια είχαν στρωμένα τραπέζια με φαγητά και οι άντρες με την παρέα τους γυρίζανε από κάθε σπίτι (της παρέας) έτρωγαν και έπιναν. Αντίθετα οι γυναίκες περίμεναν στο σπίτι τους άντρες τους με την παρέα τους για να τους σερβίρουν.

ΑΠΟΚΡΙΕΣ

7

► Η απόκριες ήταν μια περίοδος που οι Μαδυτιανοί διασκέδαζαν πολύ.Γινόταν οι «Μτσούνες» δηλ: τα καρναβάλια και «Αποκρέβανε» δηλ: μαζεύονταν όλο το συγγενολόι σε ένα σπίτι και έτρωγαν, έπιναν και διασκέδαζαν. Επίσης αν κάποιος μέσα από το σπίτι ήταν αρραβωνιασμένος, πήγαιναν στο σπίτι της νύφης (όλο το συγγενολόι) και «Γυρνούσανε το Κλίκ’» . Το Κλίκ’ ήταν ένας αποκριάτικος χαλβάς που τον έδεναν με ένα σχοινί από το ταβάνι και ο καθένας προσπαθούσε πρώτος να δαγκώσει από ένα κομμάτι.[ Επειδή ο Αποκριάτικος χαλβάς είναι πολύ σκληρός, υπήρχαν αρκετά ατυχήματα όπως τραυματισμοί δοντιών κ.α ]

ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ

► Την Καθαρά Δευτέρα γινόταν και γίνονται μέχρι και σήμερα τα «Κούλουμα».Τα «Κούλουμα» είναι μια γιορτή η οποία γιορτάζεται με ζεστή φασολάδα που την μαγειρεύουν το πρωί στη πλατεία, με ελιές και γενικός με νηστίσιμα φαγητά. Επιπλέον πετάνε τους χαρταετούς στο γήπεδο ή στη λίμνη (ανάλογα με το πού έχει περισσότερο αέρα). Επίσης, τότε όποιος είχε άλογα, ντυνόταν καουμπόης και γυρνούσε όλο το χωριό πάνω στο άλογο.

► Επίσης, το Σάββατο (2 μέρες πριν την Καθαρά Δευτέρα), τα νέα παιδιά που θα πάνε φαντάροι φτιάχνουν μια μεγάλη ΚΑΜΗΛΑ από σιδερένιο σκελετό και από πάνω τον επικαλύπτουν με μουσαμά, τσουβάλια κ.α. Φυσικά κάτω από τον μουσαμά είναι 3-4 παιδιά και προχωράνε. Την καμήλα την γυρνάνε σ’ όλο το χωριό και όποιον βλέπουν στον δρόμο, το μουτζουρώνουν με μπογιά. Μαζί τους έχουν και όργανα που κάνουν αρκετό θόρυβο (όπως: τύμπανο, μαράκες, πιάτα σιδερένια κ.α ) αλλά κάνουν και διάφορες φωνές ώστε να βγει ο κόσμος απ’ τα σπίτια τους για να τους δει.[ Αυτά τα έθιμα γίνονται μέχρι και σήμερα ]

8

ΑΛΛΑ

► Πολύ παλιά, παραμονή της 1ης Μαρτίου (από βραδύς), κυρίως νέα άτομα, έβγαιναν στους δρόμους και έσπαζαν κεραμίδες από τις σκεπές και την ώρα που τις σπάζανε, φωνάζανε: «Πάρτε τσ’ψίλ’μας και τσ’κουριοί μας» (δηλ. Πάρτε τους ψήλους μας και τους κοριούς μας). Αυτό το έλεγαν επειδή το χειμώνα είχαν πολλούς κοριούς και ψήλους στα σπίτια τους. [Αυτό το έθιμο δεν γίνεται πλέον].

ΠΑΣΧΑ

► Το Μ. Σάββατο το βράδυ, μαζεύεται όλο το χωριό στην εκκλησία. Πριν όμως, τα αγόρια που θα πάνε φαντάροι, έχουν μαζέψει Τσαλιά(= πουρνάρια) και Κβέλες ή Κτούκιες (= χοντροί κορμοί δέντρων) από το βουνό και ανάβουν μια τεράστια φωτιά σε ένα μεγάλο χώρο δίπλα στην εκκλησία. Επίσης, φτιάχνουν και ένα «Οβριγιό» το οποίο είναι ένα ομοίωμα που απεικονίζει τον Ιούδα (αν και τα τελευταία χρόνια τον αποκαλούν «Εβραίο»). Είναι φτιαγμένο από μία παλιά μπλούζα και ένα παλιό παντελόνι, γεμισμένα με άχυρα και ξερά χόρτα τα οποία είναι βρεγμένα με πετρέλαιο ή κάποιο άλλο εύφλεκτο υλικό.Στις 12 το βράδυ, εφόσον ο παπάς πει «Χριστός Ανέστη…», οι καμπάνες αρχίζουν να χτυπούν Χαρμόσυνα και τότε γίνεται το μεγάλο «ΝΤΟΥ»…!Όλα τα παιδιά κρατώντας από ένα Τσαλί στο χέρι, το ρίχνουν στη φωτιά και η φωτιά γίνεται πολύ μεγάλη με αποτέλεσμα να απομακρύνονται όλοι οι άνθρωποι από κοντά επειδή υπάρχει αφόρητη ζέστη. Επίσης την ίδια ώρα, ανάβουν και τον «Οβριγιό».

ΤΩΡΑ ΕΛΑΤΕ ΝΑ ΜΑΘΟΥΜΕ ‘‘ΜΑΪΤΙΑΝΆ’’

9

Αγιάρ= Ίδιο, ταυτόσημο (π.χ ''Κάνουμε Αγιάρ τη ζυγαριά'')Άμια= Θεία«Αγιού να λάϊς» = [το λέμε όταν τρομάζουμε]Άγιου!= Αμάν! (τοπικό επιφώνημα) Αγιουδημητριάτ’ς= Οκτώβριος Αγούρτου-που= ΚουτουρούΑλόρτος= ΌρθιοςΑλφαντής= ΑράχνηΑλων’της= ΙούλιοςΆξτος= ΑύγουστοςΑναγκούργκουλα= ΑνάποδαΑπουκαντάτσα= ΚουράστηκαΑπου-δονά= Από εδώΑπου-κοινά= Από κειΑποχόντριγιος= ΥποχόνδριοςΑπρίλ’ς= ΑπρίλιοςΑρνιθόκολος= Κρεατοελιά Ατσινάς-κάντο= ΈτσιΑχριγιάν’ς= ΆχρηστοςΒασλούδ= ΧαζόςΒατσνιά= ΒάτοςΒνιές= Τα κόπρανα της αγελάδαςΒούκα= Μπουκιά Βουρντούι ντουϊμάς= Βαρύς κι’ ασήκωτος Γανάδα= ΔίψαΓάνιασα= ΔίψασαΓενάρ’ς= ΙανουάριοςΓια μπανά= Πήγε τσάμπα Γιαλαμάς= Πληγή στα χείληΓιαμούκ’κο= «Στραβόκολο» καρπούζιΓιαραντίζου= Ψάχνω

10

Γιαχανάς= Σουσαμόμιλος Γιουρούντ’σε= Ξεχείλισε, τρέχει (το νερό) με ορμή. (πχ. ''Γιουρούντ’σε το νερό'') Γιουφκάδες= ΧυλοπίτεςΓύρσε καβάκ’= Γύρισε ανάποδα«Γύρσε ο γιαχανάς»= (μεταφορικά) ΚατουρήθηκαΓκαμπαντίσκα= ΖεστάθηκαΓκιντιγέδες= ΚαραμέλεςΓκιόλα= Μικρός νερόλακκος Γκούϊτσε= Έβαλε κάτι στο μυαλόΓκουντουρτζμένος= ΞετρελαμένοςΓκουντούρντησες!= ‘‘Ξεφάντωσες’’ / τρελάθηκες. [αυτή την λέξη την λέμε συνήθως για τα μικρά παιδιά που τρέχουν, που φωνάζουν και γενικός που σηκώνουν ‘‘τον κόσμο στο Ποδάρι’’]Γκαμπομούσχαραο= Μικρό μοσχαράκιΓλουγούδια= Μικρο-λιχουδιές Γούβα= Λακκούβα Δεκέβρ’ς= Δεκέμβριος«Δονά διέ καμώματα» = Δες εδώ «πράγματα»Δράλα= Κρεβατίνα κληματαριάςΖαλουξλόθκε του κεφάλιμ= Ζαλίστηκα πολύ*Έκοψα σαραλίκ’= [Μια τεχνική που εφάρμοζαν σε κάποιον που φοβόταν πολύ κάτι] «Έφαγε τον ανεγκαφά»= Έφαγε τον «αγλέουρα» Ζαροχούφτ= Μικρή χεριά «Ζίβατο το τσιγάρο»= Σβήσε το τσιγάροΖιβγιά= Σχοινί Ζλάπ= Άγριο ζώοΖνίχ’= ΛαιμόςΖουρζουβίλ’ς= Πειραχτήρι

11

«Η μια έλεγε κι’ άλλη καλαναρχούσε»= Η μία έλεγε και η άλλη συμπλήρωνε«Η τελευταία τρύπα του ζουρνά»= [ Αυτή τη φράση την λέμε όταν κάποιος/κάτι δεν έχει αξία] (π.χ ''Μίλησε τώρα κι’ τελευταία τρύπα του Ζουρνά'')Θερ’στής= ΙούνιοςΘλύκ’= Θηλιά «Θώριε τη δλειάς»= Βλέπε τη δουλεία σουΘορώ= ΒλέπωΊλαμ= Ειδικά αυτόΚαρκάδ= Καύκαλο πληγής / ξερό λήμμα μύτηςΚακνί= (μικρή) Κότα Καλ’βοτίδα= Τριβόλι Καρπέτα= Κουρελού / χαλίΚαρπετσόν’= Έντομο που βγαίνει μέσα από το αλεύριΚαρσί= Απέναντι Καρτσικλιές= Αταξίες, πονηριές Καταμούλ’ (ή) Καζέπ= ΜπόραΚασίδς - Κασίδα= Φαλακρός - Φαλάκρα«Κακού χρόνο νά(ι)χς»= Κακό-χρόνο να έχεις!Κατσάκ’= (το παιχνίδι) Κρυφτοκηνηγητό ** (σελ. 22)Κβέλες (ή) Κτούκιες= Χοντροί κορμοί ξύλωνΚίτς= Κόκαλο πεταμένοΚι’βούρ= ΦέρετροΚιρασουλέν’= Ουράνιο τόξοΚμάς= ΚοτέτσιΚμάρ= Ποτήρι«Κο να λάϊς»= [το λέμε όταν τρομάζουμε]Κοσάφ= Κομπόστα βερίκοκοΚουϊχτή= Απάνεμο μέρος Κουλοκόπκα= Κουράστηκα πολύ

12

Κουλοσαύρα= ΣαύραΚουπούκ’= [όταν θέλουμε να πούμε κάποιον ότι είναι «κοπρόσκυλο», «κηφήνας» κ.α]Κουριολόγος= Στάμνα με ένα χερούλιΚουσιάζω= ΤρέχωΚουσί-κουσί= ΤρέξιμοΚουσουρλής= Αυτός που έχει κάποιο κουσούριΚουτλουκούβαρο= [Το λέμε για κάποιον που είναι χοντρός και δυσκίνητος] Κούχτιο= Αυτός που κάθεται όλη την ημέρα στο σπίτι και δεν βγαίνει έξωΚφούλιακας= ΚουφόςΛαγκάκ’= Υπερβολικά πεινασμένος (Θεονήστικος) Λαγκιόλ’= ΑνόητοςΛαγίν’= Στάμνα με δύο χερούλιαΛαλάδ= Χαζός«Λαλάδ άτρυπτο»= (μεταφορικά) ΞεροκέφαλοςΛούβα= ΒρωμιάΛουγκόφ= Άλογο βοηθητικό στο τράβηγμα του κάρουΛούμπαρδος= ΌρθιοςΛουμπούτ= Ξύλο (πχ ''Να συ δόκω ένα Λουμπούτ!''= Θα φας ξύλο)Μαγκουμένος= Κουκουλωμένος Μάι’ς= ΜάιοςΜαλλιάγκους= Ο μη καλοχτενισμένος Μαλλιαροκδούν’ς= Μαλλιαρός Μάνε-μάνε= Γρήγορα«Μανέλα κατάπιε»= ΚορδωμένοςΜαρέ!= Βρέ!Μαράζ= ΖαρωμένοςΜάρτ’ς= ΜάρτιοςΜατρακάς= Μεγάλο σφυρί

13

«Με σίντσες»= Με «έσκασες»Μετζμέν’= Οι μεθυσμένοι Μιγκιόθκε= Ενοχλητικός («Τσιμπούρι») Μιζμίζα= Μίζερη Μλιόρ= Αδύνατος«Μορ ξεμώρανε (τούτος)»= Τρελάθηκε (αυτός)Μούνιος= ΜονόχνοτοςΜουνίκακας= Αυτός που η γυναίκα του τον κάνει ότι θέλει Μουσλούκ’= Δοχείο νερού με βρυσάκι Μούχτ= Χαρτόμουτρο, αυτός που έχει «Ρέντα»Μπαγίλτσα= ΛιποθύμησαΜπαμπούλα= (η) Πασχαλίτσα Μπερντές= ΚουρτίναΜπιζουγλαμάς= Ειδικό μαχαίριΜπολέτο= ΕισιτήριοΜπουρντίζω= Ευνουχίζω Μπουρσούκ’= Το ζώο (π.χ ''Έγινει σα Μπουρσούκ’'' = έγινε σαν ζώο)Μπουχτσάς= Δέμα με ρούχα Μτσούνες= Μασκαρεμένα άτομα (καρναβάλια)«Να μην αξι’ ών’!»= Απίστευτο! / αδύνατον! / ‘‘Αν είναι δυνατόν!’’ / ‘‘Μη χειρότερα!’’«Να σαπίς του χαλ’νάρς»= Να σαπίσει το στόμα σουΝαμκιόρς= Ζωηρός Νευροκαβαλίκευμα= Μυϊκός πόνος Νοκράδες= Μπιμπίκια (ή αλλιώς, τα λεγόμενα: ΜΑΥΡΑΚΙΑ) Ντάμ= ΣτάβλοςΝτάνα= ΒρύσηΝτανάδ= ΜοσχάριΝτουναντίσκα= Στολίστηκα

14

Ντουνανμάς= Αυτός/τή που στολίζεται υπερβολικά (με σκουλαρίκια, περιδέραια, κολιέ, βραχιόλια, δαχτυλίδια) Ντιμπλομπούδες= Μαλακά στραγάλιαΝτρούμπ γκιμπί= Δυνατός άνθρωποςΞεγκουρλόθκα= Αναγούλιασα Ξίκ’κα λόγια= Χαζά λόγιαΞιπάθια= Πέρασα ωραίαΞίκς= ΧαζόςΞιραχμίσκα= Χασμουρήθηκα Ξούδ= ΑνόητοςΞλακιάστκα= ΤρόμαξαΞουφίλας= Ξευτίλας Ουζάτσα= Ακούμπησα κάπου για να ξεκουραστώΠάγω!= (κυριολεκτικά) Πάω, (μεταφορικά) “Χάνομαι”, δεν αντέχω (πχ. ''Αγιού πάγω!'' , ''Πάγω θ’γατέραμ, πάγω!'')Παναΐρ= Πανηγύρι Παπνιακούδα= Κοντή γυναίκα που περπατάει σαν πάπια Πάτες= Καλαμπόκι, πόπ-κόρνΠατούνα= Φτέρνα«Πιάστκαν τα ζνίχιαμ»= Πιάστηκε ο λαιμός μου (συγκεκριμένα το πίσω μέρος του λαιμού)Πλάδα= ΚόταΠορτομονέ= ΠορτοφόλιΠρουβατσλιά= Κόπρανα πρόβατου«Ροδάν’ πάει η γλώσσατ»= Μιλάει πολύΡεν-ντές= Τρίφτης Σελτές= ΣτρώμαΡίκια= Κορόμηλα Σα κατ= Εκεί κάτω«Σα μπόγους είνει αυτή»= [το λέμε για χοντρή γυναίκα]

15

Σελές= Σφαλιάρα (πχ ''Σελές θασ’ έρθ''= Θα φας σφαλιάρα)Σαβούρτσα - Σαβουρντήστκα= Πέταξα - ΈπεσαΣαγιάς= ΧαγιάτιΣαλιάγκος= Σαλιγκάρι«Σίν’τσα απ’ το ξύλο»= Ζαβλακώθηκα από το ξύλο (που έφαγα)Σκιάχτκα= ΤρόμαξαΣκλιοκατορίτς= Φυτά που φυτρώνουν στις γωνιές των σπιτιώνΣεφέρ-τασί (ή) Τζέτσερ = ΚατσαρόλαΣκοπαγία= Ο λεκές στο εσώρουχο από τα κόπραναΣκουντουλάδ= Σαμιαμίδια (τα μικρά σαυράκια) Σουνέν’= Στρογγυλό και μυτερό ξύλο που μπαίνει στο κάρο. Σουρτουκλεμές= Αυτός που είναι όλη ημέρα στο δρόμοΣουφράς= Στρογγυλό χαμηλό τραπέζιΣπαρτής= ΝοέμβριοςΣτμόνια= Οι δυνάμειςΣτραβουζνίχ’= Αυτός που έχει στραβό λαιμόΤάξ-μάξ= Άνω-κάτωΤεκμάμς= «Χοντροκέφαλος»Τεκνές= Τενεκές Τελιοτσιάρς= Διάρροια«Τέρκλες μέρκλες πάει»= Για σουρωμένους που παραπατάνε Τεκνεφές= Αυτός που λαχανιάζει εύκολαΤζουρτζουλούδες= ΒερίκοκαΤζερεμές= ΆχρηστοςΤζαναρίκια= Δαμάσκηνα Τράφος= Περίφραξη«Τρέχνα τα ραντά»= Τρέχει νερό από τα λούκιαΤζάτζαλα= Κουρέλια / μπιχλιμπίδια

16

Τζεγνέδες= Τα σαγόνια Τζέμινα= Καφέ-μπρίκιΤρηγ’της= ΣεπτέμβριοςΤσαλιά= ΠουρνάριαΤσαρτζμένος= Βαρεμένος (διανοητικά) Τσάσκα= ΚούπαΤσιάζ= ΤσιρίζειΤσιγνές= ΣαγόνιΤσιρλέμ= Αδύνατος Τσκαλαριά= Εργοστάσια παραγωγής τούβλων Φάσλα= Δερμάτινο εξάνθημαΦκέλ’= Σκαπτικό εργαλείο για αμπέλιΦλεβάρ’ς= ΦεβρουάριοςΧαϊχούι= Μεγάλος σαματάς Χάρτς= Λάσπη από ασβέστη Χασίλ’= Κριθάρι Χάφτας= ΕυκολόπιστοςΧαφτομούν’ς= Ευκολόπιστος από τις γυναίκεςΧίμπλα= Γεμάτο μέχρι επάνωΧλιάρ= ΚουτάλιΧούι= Κακιά συνήθειαΧουϊλαμάς= Αυτός που έχει κάποιο ελάττωμα Χρίγια= Λεκάνη τουαλέτας Ψιακώνω= Τρώω με λαιμαργία__________* Έκοψα σαραλίκ’ (σελ. 11): Όταν κάποιος φοβόταν πολύ κάτι, έπαιρναν ένα ξυράφι και του έσκιζαν ένα σημείο του δέρματος κοντά στο λαιμό μέχρι να τρέξει αίμα. Αυτό το έκαναν υποτίθεται για να ‘‘φύγει’’ ο φόβος.

ΦΡΑΣΕΙΣ

17

► «Πάρε κουρούνα κόκαλα και δώσμου σιδερένια, να ξεματίζω τα κουκιά… να τρώω παξμαδέλια»[αυτή την φράση την λέγανε όταν τα παιδιά έβγαζαν καινούρια δόντια και (τα παλιά) τα πετούσαν στα κεραμίδια]

► «Πίτες δε μουχλιάζνα, ψωμιά δε σαραγκιάζνα»[Όταν τα φαγητά ήταν λιγοστά και δεν περίσσευαν]

► «Πάλι μεις απτ’ μάϊτο γιαχέ!» [Μια φράση που την έλεγαν όταν διασκέδαζαν και περνούσαν καλά]

► «Σιντιρίγια κι κατέλ’ς κι αίμα κι πανί κι λάδ»[Αυτή τη φράση την έλεγαν όταν ήθελαν να κακολογήσουν κάποιον (κατάρα)]

► «Να συ πάει κι να συ φέρ, κι άντερο να μην σα’φείς, κι όσες γαδαροκαβαλήστρες, τζίμπλες στα μάτια»[κακολογία για να πάθει κάποιος μεγάλης μορφής διάρροια]

► «Σάρκα, μάρκα κι γελέκ’, βρέ καημό πού’ χνα οι Λελέκ’*»[Αυτή την φράση την έλεγαν σε κάποιον που τον απασχολούσαν δευτερεύοντα πράγματα]* Λελέκ’= Πελαργοί

18

► «Σκάσε μπα’π κακού χρουνου νάχς, μην έσουνες γίνοσνα, κατσπουδιάρκο»(= Σκάσε, κακό χρόνο να έχεις, να μην έσωνες και γεννιόσουν, κατσικοπόδαρο)[Αυτό το έλεγαν όταν έκλαιγαν τα μωρά]

► «Τουρκμέν’, να σπας η καρίνας»[Το έλεγαν όταν φυσούσε αέρας]

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ:

«Ασκί»► «Καλωσορίσατε το φιλοδώρημα των μαστόρων από τον κύριο…(τάδε). Επροτίμησε τον νοικοκύρη και τους μαστόρους και έφερε μια δωδεκάδα κάλτσες. Να τον αξι’ ως ο θεός να πάει στο Άγιο τάφο να προσκυνήσει, με το καλό να πάει και με το καλό να γυρίσει. Όσα λούλουδα του βουνού και άμμου της θαλάσσης, τόσα αγαθά να του δίνει ο Θεός. Όποιος φέρ’ ασ’ είν καλά και όποιος δεν φέρ’, πάλι ασ’ είν καλά…Ίλαμ όποιος φέρ’»[αυτό το τραγούδι το έλεγαν οι μάστορες όταν έφτιαχναν τις σκεπές των σπιτιών]

Το τραγούδι της νύφης:

19

Ήρθε ο τίμιος καιρός και η ευλογημένη ώρα, να σμίξει το γαρίφαλο με την χρυσή βιόλα

Το ταίρι σου αξιώθηκε να κάνει την χαρά σου,σύρμα και τέλι σού φερε να πλέξεις τα μαλλιά σου

Τα μαλλιά σου είναι μετάξι,και πλέκονται με την τάξη

Νύφη μου το φουστάνι σου άγγελοι σου το ράψαν,και στη δεξιά σου την πλευρά το ονομάσου γράψαν

Ήρθε η ώρα η καλή, η ώρα η ευλογημένη,που την ευλόγησε ο θεός με το δεξί το χέρι

Νύφη μου μην ζαλίζεσαι και μην πολύ-δακρύζεις,το ταίρι σου δίνουμε, χίλια χρόνια θα ζήσεις

Κάνε μετάνοια, φίλησε της μάνας σου (του παπά) το χέρι,να σου δώσει την ευχή να ζήσεις μ’ ένα ταίρι

Ο γαμπρός είναι γαρίφαλο και η νύφη μαντζουράνα,και ο κουμπάρος μας είναι χρυσή λαμπάδα

Νυφοπούλα μου να γεράσεις,και να μην αναστενάξεις.

Η νύφη μας κρύα βρύση,και ο γαμπρός μας κυπαρίσσι.

[…]

‘‘ΜΑΪΤΙΑΝΆ’’ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ:

20

«Κατσάκ’»**

Κατσάκ’ είναι το λεγόμενο «Κρυφτοκηνηγητό» και παίζεται από δυο ομάδες παιδιών. Η μια ομάδα (Α) ‘‘φυλάει’’ και η δεύτερη

ομάδα (Β) κρύβεται. Όταν βγουν (Α), ψάχνουν να βρουν τα άτομα που ανήκουν στην ομάδα (Β). Εφόσον βρουν έναν, τον κυνηγάνε

μέχρι να τον πιάσουν… Άμα πιάσουν και τον τελευταίο, το παιχνίδι λήγει και ‘‘φυλάει’’ η ηττημένη ομάδα (Β).

«Μπούκια»Τα Μπούκια παίζονταν με ένα κονσερβοκούτι (άδειο).

Δημιουργούσαν ένα μεγάλο κύκλο γύρω από το κονσερβοκούτι και τα παιδιά με τη σειρά τους προσπαθούσαν να ‘‘χτυπήσουν’’ το

κονσερβοκούτι με μια «ομάδα» (= πλατιά πέτρα). Όποιος πήγαινε πιο μακριά το κονσερβοκούτι, ήταν ο νικητής.

«Χαλίκια - Τουβλάκια»Τα Χαλίκια (ή Τουβλάκια) παίζονται με 5-6 πλατιές πέτρες καθώς και από 2 ομάδες παιδιών. Αρχικά, πρέπει να στηθούν οι πέτρες η μία πάνω στην άλλη δημιουργώντας ένα μικρό πύργο. Στόχος είναι

ένα άτομο από την μια ομάδα, να γκρεμίσει τον πύργο με την μπάλα…! Τότε, η ομάδα (Α) που θα γκρεμίσει τον πύργο, πρέπει

να διασκορπιστεί και η αντίπαλη ομάδα (Β), κυνηγάει τα άτομα της ομάδας (Α) με την μπάλα για να τα ‘‘κουρώσει’’. Για να νικήσει η ομάδα (Α), πρέπει την ώρα που τους κυνηγάει η ομάδα (Β) να

στήσουν τις πέτρες την μια πάνω στην άλλη (προσέχοντας να μην τους ‘‘κουρώσουν’’). Όταν στηθεί και η τελευταία πέτρα, αυτός που

την έστησε πρέπει να φωνάξει δυνατά «Τζαμί» για να λήξει το παιχνίδι!

«Κάφ Γκιουζέλ Πινίρ»Το παιχνίδι αυτό παιζόταν με ένα μικρό κόκαλο από την άρθρωση μικρού ζώου. Έπειτα το πετούσαν πάνω στο

21

τραπέζι ή στο πάτωμα και ανάλογα με την θέση που έπαιρνε, κέρδιζες ή έχανες.

Μερικά σχόλια για την ‘‘Μαϊτιανή’’ προφορά:► Στη Νέα Μάδυτο από παλιά, συνήθιζαν στο τέλος του επιθέτου κάποιου, να βάζουν τις καταλήξεις: -άδενα ή -άβενα ή -άκενα ή -ήδενα κ.α (μόνο στο θηλυκό γένος).Σε όποια επίθετα δεν ακούγεται ωραία η κατάληξη, δεν την βάζουν και προφέρουν το επίθετο κανονικά.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

Μουσά → Μουσ-άδεναΜάρκου → Μάρ-κεναΣπανούδη → Σπανού-δεναΓιαννάκου → Γιαν-άκενα

► Επίσης, το «χαρακτηριστικό» που έχει η Μαδυτιανή διάλεκτος είναι ότι παραλείπονται σχεδόν όλα τα φωνήεντα με αποτέλεσμα να δημιουργείται δυσκολία στην κατανόηση των λέξεων και των προτάσεων σε ανθρώπους που δεν γνωρίζουν τη συγκεκριμένη ντοπιολαλιά.

► Ένα άλλο «χαρακτηριστικό» είναι ότι μετέτρεπαν το αρσενικό γένος σε θηλυκό! Επίσης σε συγγενικά πρόσωπα, πρόσθεταν στο τέλος την κατάληξη -σιμ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

Ο Λευτέρης → η Λευτέρ’ς

22

Ο Μάρκος → η Μάρκους

Ο αδερφός μου → η αδερφόσιμΟ μπαμπάς μου → η μπαμπάσιμΟ νονός μου → η νονόσιμΟ γιός μου → η γιόσιμΟ ξάδερφος μου → η ξαδερφόσιμΟ θείος μου → η θειόσιμΟι ανιψιές μου → οι ανιψιέσιμκ.α

Τοπικά φαγητά

‘‘Μαντί’’

Το μαντί είναι παραδοσιακό θρακιώτικο φαγητό, που έρχεται από τα βυζαντινά χρόνια και την περιοχή της Καππαδοκίας. Επίσης, το μαντί το έφεραν από την Ανατολική Θράκη οι πρόσφυγες το 1922.Εθιμοτυπικά γίνεται τις Απόκριες, την Κυριακή της κρεατινής γιατί είναι κοτοκρεατόπιτα.

Υλικά (για 40 με 45 κομμάτια)

½ κιλό κιμά (κατά προτίμηση μοσχαρίσιο)2 κρεμμύδια ψιλοκομμένα1 φλιτζάνι Τραχανάς σιταρένιος (πλιγούρι) αλάτι & πιπέρι λίγο ελαιόλαδο

23

ζωμό κόταςφύλλο για πίτα 

Εκτέλεση● Τσιγαρίζουμε στο ελαιόλαδο τα κρεμμύδια και όταν ροδίσουν προσθέτουμε τον κιμά και το αλάτι - πιπέρι και τα αφήνουμε για λίγο στη φωτιά.

● Αφού τσιγαριστεί ο κιμάς, ρίχνουμε 2 κούπες νερό και 1 κούπα τραχανά και τα αφήνουμε να βράσουν. Εφόσον βράσει, το αφαιρείτε από την φωτιά και το αφήνεται κάπου για να κρυώσει.

● Στη συνέχεια κόβουμε το φύλλο σε τετράγωνα 7εκ Χ 7εκ και γεμίζουμε το καθένα με μια κουταλιά από το μίγμα του τραχανά.

● Πιάνουμε τις 4 άκρες του φύλλου και τις ενώνουμε κλείνοντάς το σαν πουγκί.

Αλείφουμε ένα ταψί με λάδι, τοποθετούμε τα κομμάτια του Μαντί και τα ψήνουμε στο φούρνο στους 180οC για 15 με 20 λεπτά ώστε να ροδίσουν.

● Έπειτα αφαιρούμε το ταψί από το φούρνο και ρίχνουμε τον ζωμό κότας που πρέπει να είναι καυτός στο ταψί και πρέπει να καλύπτει την μισή επιφάνεια απ’ ότι καλύπτουν τα κομμάτια μαντί. Στη συνέχεια τα προσθέτουμε στον φούρνο για 5 λεπτά για να βράσει ο ζωμός με τα κομμάτια μαντί και να απορροφήσουν. Τα σερβίρουμε σε πιατέλα με λίγο ζωμό και με το συνοδευτικό της αρεσκείας μας (και αν έχουμε, με την βρασμένη κότα στο πλάι).

ΚΑΛΗ ΣΑΣ ΟΡΕΞΗ !!!

[Συγγραφή: Λευτέρης Καραουλάνης]

24

Πηγές:https://plus.google.com/103007331950755585669/posts (Εικονογραφικό υλικό)

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AD%CE%B1_%CE%9C%CE%AC%CE%B4%CF%85%CF%84%CE%BF%CF%82_%CE%98%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%B7%CF%82 (εισαγωγή)

25