ΤΟ «ΚΑΣΤΡΟ» ΤΟΥ ΥΜΗΤΤΟΥ

Σύµβολο του απελευθερωτικού αγώνα «Κι όταν στο γέρµα του ήλιου οι αντρειωµένοι σίγησαν πια κι αυτοί, χωρίς πνοή,/ προχώρησαν αργά, δειλά, σκιαγµένοι, οι πολιορκητές µες στη σιγή./ Σωρό τα πτώµατα έλεγαν θα βρούνε, και βρήκαν µόνο τρία νεκρά παιδιά. / Κατάπληκτοι τα βλέπουν κι απορούνε πούθε έβγαινε µια τέτοια λεβεντιά...» Μ' αυτούς τους στίχους, η ποιήτρια της Αντίστασης Σοφία Μαυροειδή - Παπαδάκη προσπάθησε, δέκα µέρες µετά τη θυσία τους, να αποτυπώσει τη νίκη των τριών νεολαίων της ΕΠΟΝ, που, τον Απρίλη του '44, µετέτρεψαν ένα χαµόσπιτο του Υµηττού στο «Κάστρο» - σύµβολο του αγώνα ενάντια στους φασίστες κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους.

Το πρωινό της 28ης του Απρίλη του 1944, τρεις νεολαίοι ΕΠΟΝίτες ξυπνούσαν ανυποψίαστοι, χωρίς να γνωρίζουν ότι η ιστορία του λαϊκού κινήµατος είχε κρατήσει γι' αυτούς µια ξεχωριστή σελίδα. Μια ηρωική στιγµή, που διδάσκει αιώνια στην ανθρωπότητα τι σηµαίνει αγώνας των λαών για την ελευθερία.

∆ηµήτρης Αυγέρης, Θάνος Κιοκµενίδης, Κώστας Φολτόπουλος.

Οι τρεις αυτοί ΕΠΟΝίτες τίµησαν µε τον άθλο τους τον Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (ΕΛΑΣ), απ' τις γραµµές του οποίου πολεµούσαν ήδη, παρά τη µικρή τους ηλικία, για την απελευθέρωση της χώρας τους από τους Γερµανούς ιµπεριαλιστές. Εκείνη τη µέρα, βρέθηκαν αντιµέτωποι µε ένα ολόκληρο τάγµα από Γερµανούς και συνεργάτες τους, οι οποίοι εποφθαλµιούσαν τον οπλισµό που οι τρεις Υµηττιώτες φρουρούσαν. Οι κατακτητές περίµεναν πως ήταν ζήτηµα λίγων λεπτών να παραδοθούν όσοι βρίσκονταν µέσα στο σπίτι. ∆εν είχαν λογαριάσει το ανάστηµα των αντιπάλων τους. Για την ακρίβεια, δε γνώριζαν καν ποιοι και πόσοι ήταν. Υπολόγιζαν κάποιες δεκάδες, που αργά ή γρήγορα θα ...λύγιζαν µπροστά στο πάνοπλο τάγµα τους.

Πώς «χτίστηκε» ένα κάστρο µες στον Υµηττό

Την άνοιξη του 1944, τα µετερίζια του αγώνα ενάντια στους κατακτητές, αλλά και τους ντόπιους συνεργάτες τους είχαν εξαπλωθεί σ' όλην την Αθήνα. Σε κάθε περιοχή, οι άντρες του ΕΛΑΣ και οι οργανώσεις του ΕΑΜ προσπαθούσαν να προκαλέσουν απώλειες στον κατακτητή.

Μέσα στα εκατοντάδες περιστατικά που αποτέλεσαν έξοχα δείγµατα ηρωισµού του ελληνικού λαού, ξεχωριστό ρόλο διαδραµάτισαν τα µέλη της ΕΠΟΝ. Παιδιά από 14 και 15 χρόνων, µέχρι 17 και 18, δεν υστερούσαν καθόλου από τους έµπειρους αντάρτες του ΕΛΑΣ, σε τόλµη και αυτοθυσία, στρατιωτική πειθαρχία και πίστη στα ιδανικά του αγώνα.

Το βράδυ της 27ης του 1944, οι ∆ηµήτρης Αυγέρης, Θάνος Κιοκµενίδης και Κώστας Φολτόπουλος, γυρνώντας από νυχτερινή επιχείρηση, πήγαν στο σπίτι της οδού Αγραίων, µεταφέροντας εκεί οπλισµό των δυνάµεων του ΕΛΑΣ της περιοχής. Και οι τρεις συµµετείχαν στην Αντίσταση, στις Ανατολικές Συνοικίες της Αθήνας. Ο ∆ηµήτρης Αυγέρης, 18 ετών, ήταν όχι µόνον πρωτοπόρο µέλος του ΕΑΜ Νέων και ιδρυτικό µέλος της ΕΠΟΝ Υµηττού, αλλά και διµοιρίτης του 2ου λόχου του ΕΛΑΣ στον Υµηττό. Οι ΕΠΟΝίτες Φολτόπουλος και Κιοκµενίδης, 17 χρόνων κι οι δύο, ήταν µαχητές στη διµοιρία Αυγέρη.

Οταν ξηµέρωσε η 28η του µηνός, η γειτονιά γέµισε από Γερµανούς στρατιώτες και τσολιάδες. Κάποιος είχε ειδοποιήσει τις κατοχικές δυνάµεις και οι επικεφαλής τους δεν έχασαν καιρό. Αφού περικύκλωσαν όλο το οικοδοµικό τετράγωνο, ένας αξιωµατικός του τάγµατος φώναξε στους τρεις ΕΠΟΝίτες να παραδοθούν, απειλώντας ότι, διαφορετικά, θα έβαζαν φωτιά στην αποθήκη. Κανείς δεν περίµενε αντίσταση. Αλλωστε, µέσα σε δυο δωµάτια, δεν µπορούσαν να χωρέσουν παρά ελάχιστοι. Οι Γερµανοί ήταν βέβαιοι πως, όταν οι πολιορκηµένοι έβλεπαν από τις χαραµάδες τις δυνάµεις που τους είχαν περικυκλώσει, θα παραδίνονταν αµέσως για να σώσουν τις ζωές τους. Αυτό τουλάχιστον τους υπαγόρευε η δική τους λογική. Μια λογική, που θεωρούσε αυτονόητη την υποχώρηση, µπροστά στην ωµή, τροµοκρατική επίδειξη βίας. Οµως, οι τρεις νεολαίοι είχαν διαφορετική γνώµη. Αυτή, που η πίστη στον αγώνα κάνει ανεξάντλητη την ανθρώπινη δύναµη, έτσι που να µην υπολογίζει τον εχθρό.

Γιατί το δίκιο κανείς δεν µπορεί να το νικήσει. Αυτή η λογική τούς υπαγόρευε να φέρουν εις πέρας την αποστολή που τους είχαν εµπιστευθεί, µε οποιοδήποτε κόστος.

Εδώ µίλησε η πίστη του λαϊκού αγώνα Ετσι, λοιπόν, έγινε αυτό που κανείς δεν περίµενε. ΟΙ ΕΠΟΝίτες, όχι µόνο δεν παραδόθηκαν, αλλά ξεκίνησαν µια λυσσαλέα µάχη ενάντια στις γερµανικές δυνάµεις, µην αφήνοντας κανένα να προσεγγίσει ούτε την είσοδο του µικρού σπιτιού, κρατώντας τους επιδροµείς σε απόσταση 500 µέτρων. Η µάχη αυτή κράτησε µέχρι το απόγευµα, παρόλο που τα τρία αµούστακα Ελληνόπουλα συµµετείχαν σε άνισο αγώνα, πολεµώντας ενάντια σε 200 πάνοπλους Γερµανούς στρατιώτες και παρά το γεγονός ότι οι αντίπαλοι τούς σηµάδευαν µε δεκάδες πολυβόλα και όλµους, ακόµα και µε αντιαρµατικό κανόνι. Κι ενώ τα πολεµοφόδια των ΕΠΟΝιτών τελείωναν, οι Γερµανοί µπορούσαν να ανεφοδιάζονται συνεχώς, αφού πολύ κοντά βρισκόταν το καλυκοποιείο της Καισαριανής, που ήταν υπό τον έλεγχό τους.

Αξιοθαύµαστη, πραγµατικά, ήταν η ψυχραιµία, η µαχητικότητα και η οργανωτικότητα που επέδειξαν οι νεολαίοι ΕΛΑΣίτες, τις δύσκολες εκείνες ώρες. Ο Φολτόπουλος χτυπούσε από το πατάρι, για να επιβλέπει την κατάσταση από το πάνω παράθυρο. Οι άλλοι δύο βρίσκονταν κάτω. Το αγωνιστικό πείσµα δεν άφησε το ηθικό τους να πτοηθεί, ακόµα κι όταν ο 17χρονος Κώστας έπεσε από ριπή ενός πολυβόλου. Εµοιαζε σα να τους είχε ορκίσει την ώρα που ξεψυχούσε, να αναπληρώσουν δέκα φορές το κενό που άφηνε.

Και τότε οι Γερµανοί έβαλαν φωτιά. Το σπίτι άρχισε να τυλίγεται στις φλόγες, όµως οι µαχητές έµειναν στοχοπροσηλωµένοι στην αποστολή τους: Ο οπλισµός του ΕΛΑΣ δεν έπρεπε σε καµία περίπτωση να πέσει στα χέρια του εχθρού. Ετσι, ο ένας καταστρέφει τον οπλισµό κι ο άλλος µένει µόνος να αντιπαλεύει τους φασίστες. Ο Κιοκµενίδης σκοτώνεται. Ο Αυγέρης µένει µόνος, και υπερασπίζεται το σπίτι ανυποχώρητα, για ώρες. Χρειάστηκε να ρίξουν καπνογόνα οι Γερµανοί για να τον αναγκάσουν να βγει, και βγαίνοντας να βροντοφωνάξει, αφού πέταξε µακριά το προσωπικό του όπλο για να µην το πάρει ο εχθρός, την αλήθεια: «Σας νικήσαµε, τέρατα!» Λίγο νερό ζήτησε από τους δολοφόνους του όταν τον πλησίασαν, κι εκείνοι αποκάλυψαν όλη τη φρικαλεότητα που τους διέκρινε, αποτελειώνοντάς τον.

Εισβάλλοντας στη µικρή αποθήκη για να µαζέψουν τα πτώµατα των «ηττηµένων ανταρτών», οι Γερµανοί περίµεναν να βρουν δεκάδες άνδρες, µα είδαν µονάχα άλλα δύο νεκρά σώµατα παιδιών... Κι έφυγαν «νικηµένοι, για πάντα ντροπιασµένοι», όπως έγραψε η «Νέα Γενιά», ένα χρόνο αργότερα. Φάνηκε, τελικά, ότι τα κάστρα δεν τα κάνουν οι πέτρες. Τα κάνουν τα παλικάρια που τα στολίζουν µε τη λεβεντιά τους...

Την ίδια µέρα, η διοίκηση του Α` Σώµατος Στρατού του ΕΛΑΣ σηµείωνε στην ηµερήσια διαταγή της: «...Ούτω ο διµοιρίτης ∆ηµήτριος Αυγέρης και οι µαχητές Φολτόπουλος Κωνσταντίνος και Κιοκµενίδης Αθανάσιος, την 28.04.1944, εκεί, εις τον οικίσκον του Υµηττού, έστησαν λαµπρόν ηρώον δόξης... Το ολοκαύτωµα των υπέροχων αυτών µαχητών του ΕΛΑΣ των Αθηνών, πυρσός πατριωτισµού, πυρπολεί τας ψυχάς µας τας ηµέρας αυτάς... Αιωνία η µνήµη των τριών ανδρείων...».

Ενα χρόνο µετά, στις 5 Μάη 1945, η εφηµερίδα της ΕΠΟΝ, «Νέα Γενιά», παρουσίασε το ιστορικό γεγονός µέσα από τις σελίδες µε τίτλο: «Ετσι πολεµήσαµε για τη λευτεριά». Σήµερα παρουσιάζουµε ανάτυπη τη σελίδα µε το ρεπορτάζ της «Νέας Γενιάς».

Μνηµείο της ιστορίας του λαού µας

Ιστορικό µνηµείο λαϊκού ηρωισµού αποτελεί το επίτευγµα των νεολαίων αγωνιστών, το «Κάστρο» που όρθωσαν µέσα σε µια µέρα µε το θάνατό τους. Για να θυµίζει και να φρονηµατίζει το λαό

Η παράσταση αυτή, που βρίσκεται µέσα στο «κάστρο», απεικονίζει πώς ήταν το σπίτι αµέσως µετά το τέλος της ηρωικής µάχης

µας, που αγωνίζεται ενάντια στον ιµπεριαλισµό, το ανάστηµα που ύψωσε εκατοντάδες χιλιάδες φορές µες στην ιστορία του, για να υπερασπιστεί το δικαίωµά του στην ελευθερία, το δικαίωµά του να ορίζει µονάχος το δικό του τόπο. «∆ιαβάτη που περνάς από το σπίτι των τριών του Υµηττού, γονάτισε, σφίξε τη γροθιά σου, κι ορκίσου εκδίκηση», έγραψε κλεφτά, την επόµενη νύχτα, ένας σύντροφος των τριών παιδιών, συµπυκνώνοντας τη λαϊκή παρακαταθήκη που άφησαν πίσω τους οι τρεις Υµηττιώτες, που εµπλουτίζει την εµπειρία του λαϊκού κινήµατος, µέχρι την τελική νίκη για τη λαϊκή εξουσία.

Πηγές:

1. «Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε (1941-1945). Γεγονότα - αναµνήσεις - σκέψεις», Θανάση Χατζή, εκδόσεις «Παπαζήση», Αθήνα 1978 2. «Ιστορία της Αντίστασης (1941-1945)», τόµος Γ`, εκδόσεις «Αυλός», Αθήνα 1979 3. «Νέα Γενιά», 5 Μάη 1945, αρ. φύλλου 49. 4. «Επεσαν για τη ζωή», έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ, τόµος 4α, Αθήνα 2001