ความกลว

ความกลว เปนสงทมอ านาจมากสงหนง ในบรรดา สงทท าลาย ความสข ส าราญ

หรอ รบกวนประสาท ของมนษย เปนอยางยง ดวยกน

ความกลวน ยอมมลกษณะ และพษสง มากนอยกวากน เปนขนๆ ตามความรสก อนสงต า ของจต

เดกๆ สรางภาพ ของสงทนากลว ขนในใจ ตามทผใหญ น ามาข หรอไดยน เขาเลา เรอง อนนากลว เกยวกบผ เปนตน สบๆ กนมา แลวกกลว เอาจรงๆ จนเปนผใหญ ความกลวนน กไมหมดสนไป

ความกลว เปนสญชาตญาณ อนหนงของมนษย เหมอนกนหมด แตวา วตถทกลว นนแหละตางกน ตามแตเรองราวทตนรบ

เขาไวในสมอง

วตถอนเปน ทตงของความกลว ทกลวกนเปนสวนมากนน โดยมากหาใชวตถ ทมตวตน จรงจง อะไรไม มนเปนเพยงสงทใจสรางขน ส าหรบกลวเทานน สวนทเปน ตวตน จรงๆ นน ไมได ท าใหเรากลวนาน

หรอ มากเทาสงทใจสรางขนเอง มนมกเปน เรองเปนราวลลวงไปเสยในไมชานก

บางท เราไมทนนก กลว ดวยซ าไป เรองนนกไดมาถงเรา เปนไปตามเรองของมน

และผานพนไปแลว มนจงมไดทรมานจตของมนษย มากเทาเรองหลอกๆ ทใจสรางขนเอง

เดกๆ หรอคนธรรมดา เดนผานรานขายโลง ซงยงไมเคย ใสศพเลย กรสกวา เปนทนารงเกยจ หรอเปนท อวมงคล เสยจรงๆ เศษกระดาษ ชนดทเขา ใชปดโลง ขาดตก อยในทใด

ทนน กม ผ ส าหรบเดกๆ

เมอเอาสด า กบกระดาษ เขยนกนเขา เปน รปหวกระโหลก ตากลวง ความรสกวาผ กมาสง อยใน กระดาษ นนทนท

เอากระดาษฟาง กบกาวและส มาประกอบกน เขาเปน หวคนปา ทนากลว มสายยนต ชกใหแลบลน เหลอกตา ได มนกพอทท าใหใคร ตกใจเปนไขได

ในเมอน าไปแอบ คอยทชกหลอกอยในปา หรอทขมกขมว และแมทสด แตผทเปนนายชาง ท ามนขนนนเอง กรสกไปวา มนมใชกระดาษฟาง กบกาวและส เหมอนเมอกอน เสยแลว

ถาปรากฏวา มนท าใหใคร เปนไข ไดสกคนหนง

เราจะเหนได ในอทาหรณ เหลาน วา ความกลวนน ถกสรางขน ดวยสญญาในอดตของเราเอง ทงนน

เพราะปรากฏวา สงนนๆ ยงมไดเนองกบผทแทจรง แมแตนดเดยว และ

สงทเรยกวา ผ ผ , มนก เกดมาจากกระแส ทเตมไปดวย อานภาพอนหนง อนเกดมาจาก ก าลงความเชอแหงจต

ของคนเกอบทงประเทศ หรอ ทงโลก เชอกนเชนนน อ านาจนนๆ มน แผซาน ไปครอบง าจตของคนทกคน

ใหสราง ผในมโนคต ตรงกนหมด และท าใหเชอ ในเรองผ ยงขน และผกมชวต อยในโลกนได

จนกวาเมอใด เราจะหยดเชอเรองผ หรอ เรองหลอก นกนเสยท ใหหมดทกๆ คน ผกจะตายหมดสนไปจากโลกเอง จงกลาวไดวา

ความกลวทเรากลวกนนน เปนเรองหลอก ทใจสรางขนเอง ดวยเหตผล อนผดๆ เสยหลายสบเปอรเซนต

ความกลว เปนภยตอความส าราญ เทากบความรก โกรธ เกลยด หลงใหล และอนๆ หรอบางท จะมากกวาดวยซ า ดเหมอนวา

ธรรมชาต ไดสรางสญชาตญาณ อนนใหแกสตว ตงแต เรมออกจากครรภ ทเดยว , ลกนก หรอ ลกแมว พอลมตา กกลวเปนแลว แสดงอาการหน

หรอปองกนภย ในเมอเราเขาไปใกล

เดกๆ จะกลวทมด หรอการถกทง ไวผเดยว ทงท เขายงไมเคย มเรองผกเวร กบใครไว อนจะน าใหกลวไปวา จะมผลอบท าราย

เพยงแตผใหญ ชไปตรงทมด แลวท าทากลว ใหดสกครงเทานน เดกกจะกลว ตดอยในใจไปไดนาน

คนโตแลวบางคน นงฟงเพอนกนเลาเรองผเวลากลางคน มกจะคอยๆ ขยบๆ จนเขาไป นงอยกลางวง โดยไมรสกตว และยงไปนอนกลว ในทนอนอกมาก กวาจะหลบไปได

เดนผานปาชาโดยไมร เพงมารและกลวเอาทบานกม ส าหรบบางคน ทงหมดน เปน เครองแสดงวา ความกลว เปนเรองของจต มากกวา วตถ

ผใด ไมม ความร ในการควบคม จตของตน ในเรองน เขาจะถกความกลวกลมรมท าลายก าลงประสาท

และความสดชนของใจเสยอยางนาสงสาร

ในท านอง ตรงกนขาม ส าหรบผทมอบายขมขความกลว ยอม จะไดรบ ความผาสก มากกวา มก าลงใจ เขมแขงกวา

เหมาะทจะเปน หวหนาหม หรอ ครอบครว

เมอปรากฏวา ความกลว เปนภย แกความผาสก เชนนแลว บดน เรากมาถง ขอปญหาวา เราจะเอา ชนะความกลว ไดอยางไร สบไป

เพราะเหตวา การททราบแตเพยงวา ความกลว เปนภย ของความผาสกนน

เรายงไดรบผลดจากความรนน นอยเกนไป เราอาจปดเปา ความกลวออกไปเสยจากจต โดยววธตางๆ กน

แตเมอจะสรปความ ขนเปนหลกส าคญๆ แลว อยางนอย เราจะไดสามประการ คอ

๑. สรางความเชออยางเตมท ในสงทยดเอาเปนทพง ๒. สงใจไปเสยในทอน ผกมดไวกบสงอน ๓. ตดตนเหต ของความกลวนนๆ เสย

ในประการตน อนเราอาจเหนไดทวไป คอ วธของ เดกๆ ทเชอตะกรด หรอ เครองราง ฯลฯ ตลอดจน พระเครององคเลก ทแขวนคอ

และเปนวธของผใหญบางคน ทมความรสกอยในระดบเดยวกบเดกดวย

คนในสมยอนารยะ ถอภเขาไฟ ตนไม ฟา หรอ สงทตนเหนวา มอ านาจนากลว ควรถอเอา เปนทมอบกายถวายตว ไดอยางหนง นกอยในประเภทเดยวกน

ทยงเหลอมาจนทกวนน เชน พวกทบนบานตนโพธ พระเจดย เปนตน เพอความเบาใจของตน ในเรองใดเรองหนง

วธน เปนผลดทสด ไดตลอดเวลา ทตน ยงมความเชอมนคงอย ความเชอทเปนไปแรงกลา อาจหลอกตวเอง

ใหเหนสงทควรกลวกลายเปนสงทไมควรกลวไปกได ถาหากจะมอบายสรางความเชอชนดนน ใหเกดขนไดมากๆ

เมอใดความเชอหมดไป หรอมนอย ไมมก าลงพอทจะหลอกตวเองใหกลาหาญแลว วธน กไมมประโยชน กลายเปนของนาหวเราะเทานน

เลากนมาวา เคยมคนๆ หนง อมพระเครอง เขาตะลมบอน ฆาฟนกน เชอวา ท าใหอยคง ฟนไมเขา เปนตน ดเหมอนไดผล เปนทนาพอใจ เขาจรงๆ

ขณะหนง พระตกจากปากลงพนดน ในทองนา ตะลตะลานควาใสปากทงทเหนไมถนด

แทนท จะไดพระ กลบเปนเขยดตวหนง เขาไปดนอยในปาก กรบ เรอยไป โดยยงเชอมนขนอกวา พระในปาก แสดงปาฏหารย

ดนไปดนมา เมอเลกรบ รบคายออกด เหนเปนเขยดตาย กเลยหมดความเชอ ตงแตนนมา

ไมปรากฏวา พระเครององคใด ท าความพอใจ ใหเขาไดอก

พระผมพระภาคเจา ตรสวา วธน ไมใช ทพง อนเกษม คอ ท าความปลอดภยใหไดอยางแทจรง

ไมใช วธสงสด, เนต สรณ เขม เนต สรณมตตม

ประการทสอง สงขนมาสกหนอย พอทจะเรยกไดวา อยในชนทจดวา เปนกศโลบาย

หลกส าคญอยทสงความคดนก ของใจไปเสยทอน

ซงจะเปนความรกใครทไหน โกรธใครทไหน เกลยดใครทไหน กตาม หรอหยดใจเสยจากความคดนก ทกอยาง (สมาธ) กตาม เรยกวา

สงใจไปเสยในทอน คอจากสงทเรากลวนนกแลวกน ทเราเหนกนไดทวไป เชน ก าลงเมารก บาเลอด เหลานเปนตน

จะไมมความกลวผ กลวเสอ กลวเจบ แมเรองราวในหนงสอขาวรายวน กเปนพยาน ในเรองนไดมาก

แตเรองชนดน เปนไดโดย ไมตองเจตนา ท าความรสก เพอสงใจไปทอน เพราะมนสงไปเองแลว ถงกระนน

ทกๆ เรอง เราอาจปลกอาการเชนนขนไดในเมอตองการ และมนไมเปนขนมาเอง การคดนกถงผลดทจะไดรบ คดถงสงทเรารกมาก

จนใฝฝน คดถง ชาตประเทศ คดถงหวหนาทกลาหาญ ดสงทย วใจใหกลา เชน ระเบยบใหมองด ธงของผน าทพ ในเมอตนรสกขลาด

อนปรากฏอยในนยาย เทวาสรสงคราม ในพระคมภร เปนตน เหลาน ลวน แตชวยใหใจแลนไปในทอน จนลมความกลว ไดทงนน ในชนน

พระผมพระภาคทรงสอนใหระลกถงพระองค หรอพระธรรม หรอพระสงฆ อยางใดอยางหนง

ในเมอภกษใดเกดความกลวขนมา ในขณะทตนอยในทเงยบสงด เชนในปาหรอถ า เปนตน

อาการเชนนท านองคอนไปขางสมาธ แตยงมใชสมาธแททเดยว แตถาหากวา ผใดแมระลกถง พระพทธองคกจรง แตระลกไปในท านองเชอมน

มนกไปตรงกนเขากบประการตน คอความเชอ เชน เชอพระเครอง หรอคนปาเชอป เจาเขาเขยว

ตอเมอระลก ในอาการเลอมใสปตในพระพทธคณ เปนตน จงจะเขากบประการทสองน

สวนอาการทสงบใจไวดวยสมาธนน เปนอบายขมความกลว ไดสนทแท เพราะวา ในขณะแหงสมาธ ใจไมมการคดนก อนใดเลย นอกจากจบอยทสงซงผนน ถอเอาเปนอารมณ หรอนมต

ทเกาะของจตอยในภายในเทานน

แตวาใจท เตมไป ดวยความกลว ยากทจะเปนสมาธ เพราะฉะนน ตองเปนสมาธ ทช านาญ อยางยงจรงๆ จนเกอบกลายเปนความจ าอนหนงไป พอระลกเมอใด นมตนนมาปรากฏเดนอยท "ดวงตาภายใน" ไดทนท

นนแหละ จงจะเปนผล แมขอท พระองคสอนใหระลกถงพระองค หรอพระธรรม พระสงฆ ตามนยแหงบาล ธชคคสตรนน กหมายถง

พทธานสต ธมมานสสต สงฆานสสต อยแลว แมวาจะเปนเพยง อปจารสมาธ ยงไมถงขดฌาณกตาม

ลวนแตตองการความช านาญ จงอาจเปลยนอารมณทกลวใหเปนพทธานสสต เปนตนได

สวนสมาธ ทเปนไดถงฌาณ เชน พรหมวหาร เปนตน เมอช านาญแลว สามารถทจะขมความกลว ไดเดดขาดจรงๆ ยงโดยเฉพาะ เมตตา พรหมวหาร ยงเปนไปไดงายทสด

แตพงทราบวา ทงนเปนเพยงขมไวเทานน เชอของความกลว ยงไมถกรอถอนออก เมอใดหยดขม มนกเกดขนตามเดม อกประการหนง ไมใชวธทงายส าหรบคนทวไป

ส าหรบการขมดวยสมาธ คนธรรมดาเหมาะส าหรบเพยงแตเปลยนเรองคดนกของใจเทานน

หาอาจท า การหยด พฤตการของจต ใหชะงกลงไดงายๆ เหมอน นกสมาธไม และคอนขาง จะเปนการแนะใหเอา ลกพรวน เขาไปแขวนผกคอแมวไป

ในเมอสอนให คนธรรมดาใชวธน

และนาประหลาดใจอกอยางหนงวา วธทสาม ทจะกลาวตอไปขางหนา ฃงเปนวธทสงนน กลบจะเหมาะส าหรบคนทวไป และไดผลดกวาเสยอก

วธนน คอ ตดตนเหต แหงความกลวเสย ตามแตทก าลงปญญาความรของผนน จะตดไดมากนอยเพยงไร ดงจะไดพจารณากนอยางละเอยด กวาวธอน ดงตอไปน

เมอมาถงประการ ทสามน ขอใหเราเรมตนดวย อทาหรณงายๆ ของทานภกข อานนท เกาศลยายนะ

[เขยนไวในเรอง คนเราเอาชนะความกลวไดอยางไร ในหนงสอพมพมหาโพธ และบรตชพทธสต แตเขยนสนๆ เพยงสองหนากระดาษเทานน และกลาวเฉพาะ

การประพฤต กายวาจาใจ ใหสจรตอยางเดยว วา เปนการตดตนเหตแหงความกลว] เขยนไวเรองหนงเพอใหเขาใจไดงายในขอทวา

การสะสางทมลเหต นนส าคญเพยงไร อทาหรณ นน เปนเพยงเรองทผกขนใหเหมาะสมกบความรสกของคนเราทวไป

เรองมวา เดกคนหนงมความกลวเปนอนมาก ในการทจะเขาไปใน หองมดหองหนง ในเรอนของบดาของเขาเอง เขาเชอวา มผดตวหนงในหองนน และจะกนเขา ในเมอเขาเพยงแตเขาไป บดาไดพยายามเปนอยางดทสด ทจะท าได ทกๆ ทาง

เพอใหบตรของตน เขาใจถกวา ไมมอะไร ในหองนน เขากลวไปเอง อยางไมมเหตผล แตเดกคนนน ไดเคยนกเหนตวผมาแลว เขาเชอวา

ไมมทางใดทจะชวยบตรของตน ใหหลดพนจากการกลวผ ซงเขาสรางขนเปนภาพใสใจของเขาเองดวยมโนคตไดจรงแลว

กคดวางอบาย มคนใชคนหนง เปนผรวมใจดวย ฤกษงามยามดวนหนง เขาเรยกบตร คนนนมา แลวกลาววา "ฟงซ ลกของพอ ตงนานมาแลว ทพอเขาใจวา พอเปนฝายถก เจาเปนฝายผด กอนหนาน พอคดวา ไมมผด ในหองนน บดน พอพบดวยตนเองวา มนมอยตวหนง

และเปนชนดทนาอนตรายมาก เสยดวย พวกเราทกคน จกตองระวงใหด"

ตอมาอกไมกวน บดาไดเรยกบตรมาอก ดวยทาทาง เอาจรงเอาจง กลาววา "หลายวนมาแลว ผพงปรากฏตววนนเอง พอคดจะจบและฆามนเสย ถาเจาจะรวมมอกบพอดวย ไปเอาไมถอ ของเจา มาเรวๆ เขาเถด

ไมมเวลาทจะรอ แมนาทเดยว เพราะมนอาจหนไปเสย" เดกนอยตนมาก แตไมมเวลาคด ไปเอาไมถอมาทนท พากนไปสหองนน เมอเขาไปกไดพบผ

(ซงเรารดวา เปนฝมอของคนใชท าขน และคอยเชดมนในหองมดนน) สองคนพอลกชวยกนระดมตผ ดวยไมถอ และไมพลอง จนมนลมลง มอาการของคนตาย พอลกดใจ คนในครอบครวทงหลาย มการรนเรง

กนเลยงกนในการปราบผ ไดส าเรจ ฉลองวนชย และเปนวนแรก ทเดกนน กลาเขาไปในหองนน โดยปราศจากความกลวสบไป

นเราจะเหนไดวา เพยงท าลายลางผ ทเดกสรางขน ดวยมนสมองของเขาเอง บดาตองสรางผ ขนตวหนงจรงๆ จงท าลายไดส าเรจ โดยอาศยความฉลาด รเทาทนการ รจกตดตนเหต คนโง กบคนฉลาด นน ผดกนในสวนท ระงบเหตราย ลงไปจากทางปลาย หรอตดรากเหงา ขนมาจากภายใต

เสอยอมกระโดด สวนทาง เสยงปน เขาไปหาผยง ในเมอรสกวา ตนถกยง แตสนข ยอมมว ขบกด ตรงปลายไม ทมผแหย ตนนนเอง

หาคดวาตนเหตส าคญ อยทผแหยไม

เมอเราพบจดส าคญวา การตดตนเหตเปนวธทดทสด ดงนแลว เรากประจญกนเขากบปญหาวา อะไรเลา ทเปนตนเหตแหงความกลว ?

เมอเราคดดใหดแลว อาจตอบไดวา เทาทคนเราสวนมาก จะคดเหนนน ความกลวผ มตนเหตมากมาย คอ ความไมเขาใจในสงนนบาง การมความกลวตดตวอยบาง ใจออนเพราะเปนโรคประสาทบาง

อาฆาตจองเวรไวกบคนไมชอบพอกนบาง รกตวเองไมอยากตายบาง เหลาน ลวนเปน เหตแหงความกลว

มลเหตอนแทจรง เปนรวบยอด แหงมลเหตทงหลาย คออะไรนน คอนขางยากทจะตอบได เพราะเทาทเหนกนนน เหนวา มนมมลมากมายเสยจรงๆ

แตแททจรงนน ความกลวกเปนสงท เกดมาจากมลเหตอนส าคญอนเดยว เชนเดยวกบ ความรก ความโกรธ ความเกลยด และ ความหลง

เพราะวา ความกลว กเปนพวกเดยวกนกบ ความหลง (โมหะ หรอเขาใจผด) มลเหตอนเดยวทวานน กคอ อปาทาน

ความยดถอตอตวเองวา ฉนม ฉนเปน นนของฉน นของฉน เปนตน อนเรยกอกอยางหนงวา อสมมานะ (เรองน ขาพเจาเคย อธบายไวบางแลว

ในเรอง "สขกถา" ทคณะธรรมทาน เคยพมพโฆษณาแลว)

ความรสก หรอ ยดถออยเอง ในภายในใจ ตามสญชาตญาณนน มนคลอดสงทเราเรยกกนวา "ฉน" ขนมา และความรสกนน ขยายตวออกสบไปวา

ฉนเปนผท าเชนนน เชนน ฉนจะไดรบนน รบน หรอเสยนน เสยนไป นนจะสงเสรมฉน เปนมตรของฉน นจะตดรอนฉน ท าลายฉน เปนศตรของฉน

"ฉน" สงเดยวน เปนรากเหงา ของความรก โกรธ เกลยด กลว หลงใหล อนจกท าลาย ความผาสก และอสรภาพ ของคนเรา

ยงไปกวาทเพอนมนษยดวยกนท าแกเรา มากกวามากหลายเทา หลายสวนนก

อปาทาน ผกมดเรา ท าเขญใหเรา ยงกวาทหากเราจะถกแกลงหาเรองจบจองจ าในคกในตะรางเสยอก

เพราะปรากฏวามนไมเคยผอนผนใหเราเปนอสระ หรอพกผอน แมชวครชวยาม

เมอม "ฉน" ขนมาในสนดานแลว "ฉน" กอยากนน อยากน อยากใหเปนอยางนนอยางน อยากไมให เปนอยางนน อยางน

ซงเมอพจารณาด ซ าอกทหนงแลว จะเหนวา เตมไปดวย ความเหนแกตนเอง หรอ "ฉน" นน รอยเปอรเซนต "ฉน" ไมอยากเจบปวด ไมอยากตาย

หรอแหลก ละลายไปเสย ฉน จงกลวเจบกลวตาย เปนสญชาตญาณ ของ "ฉน" เมอกลวตายอยางเดยว อยภายในใจแลว กกลวงาย ไปทกสงทเชอกนวา มนจะท าใหตาย หรอท าใหเจบปวย ซงเปนนองของตาย ท าใหฉนกลว

ผจะหกคอฉน กนฉนหลอกฉนขฉน กลวเสอซงไมเคยปรากฏวาเปนเพอนกนได

และ กลวสตวอนๆ แมแตงตวนดๆ กลวทมดซงเปนทอาศยของสงนารงเกยจเหลานน

กลวทเปลยว ซงไมมโอกาส ทตนจะตอสปองกนตวได กลวคเวร จะลอบท าฉนใหแตกดบ

กลวฉนจะอบอายขายหนาสกวนหนง เพราะฉน มความผดปกปดไว บางอยาง ฉนกลว เพราะไมเขาใจวา สงนนจะเปนอะไรกไมร เชน

ผลไมดๆ บางอยาง แตไมเคยรจกมากอน ถารปราง หรอ สมนชอบกลแลว ฉนกกลว ไมกลากน หรอแมแตจะชมกขนลก และในทสดเมอ

"ฉน" ปนปวน ในปญหาการอาชพ หรอ ชอเสยงเปนตนของฉน กลววา ฉนจะเสอมเสยอยเสมอ ฉนกเปนโรคใจออน หรอโรคประสาท

สะดงงาย ใจลอย ความยดถอวา ฉนเปนฉน เหลานเปน มลเหตของความกลว ซงเกดขนแลว กกวาดความสดใส ชมชนเยอกเยน ใหหมดเตยนไปจากดวงจตนน

เมอพบวา ตนเหต ของความกลว คออะไร ดงนแลว เรากมาถง ปญหา วาจะตดตนเหตนนไดอยางไร เขาอกโดยล าดบ

ในตอนนเปนการจ าเปน ทเราจะตองแบงการกระท า ออกเปนสองชน ตามความสงต า แหงปญญา หรอความร ของคนผเปนเจาทกข คอถาเขามตนทนสงพอ ทจะท าลายอปาทาน ใหแหลกลงไปได

กจะได ตรงเขาท าลาย อปาทาน ซงเมอท าลายไดแลว ความทกขทกชนด จะพากนละลายสาบสญไปอยางหมดจดดวย นประเภทหนง

และอกประเภทหนง คอ พยายาม เพยงบรรเทาตนเหตใหเบาบางไปกอน ไดแก การสะสางมลเหตนน ใหสะอาดหมดจด ยงขน

ประเภทแรก ส าเรจไดดวยการปฏบตธรรมทางใจ ใหกาวหนาสงขนตามล าดบๆ จนกวาจะหมดอปาทาน ตามวธแหงการปฏบตธรรม อนเปนเรองยาวอกเรองหนง

ผส าเรจ ในประเภทน คอ พระอรหนต จงเปนอนวา จกงดวธนไวกอน เพราะไมเปนเรองทสาธารณะแกบคคลทวไป

และเปนเรองทเคยอธบายกนไวอยางมาก ตางหากแลว

สวนประเภทหลง นนคอ การพยายาม ประพฤต ความด ทงทางโลก และทางธรรม ทงในทแจงและในทลบ จนตนตเตยนตนเองไมได ใครทเปนผร แมจะมทพยโสต

หรอทพยจกษ มาคนหา ความผด เพอตเตยนกไมได เปนผเชอถอ และเคารพตวเองไดเตมเปยม ไมเบยดเบยนตน ไมเบยดเบยนทาน

ไมมเวรภยทผกกนไวกบใครรกฏความจรงของโลกศกษาใหเขาใจในหลกครองชพ หาความ หนกแนน มนใจใหแกตวเอง ในหลกการครองชพ และรกษา ชอเสยง หรอคณความด พยายามท าแตสงทเปนธรรมดวย ความหนกแนน เยอกเยน

ไมเปดโอกาสใหใครเหยยดหยามได กจะไมตองเปนโรคใจออน หรอโรคประสาท เพราะมความ แนใจตวเอง เปนเครองปองกน และส าเหนยก อยในใจ เสมอวา สงทงปวงเปน อนตตา เปนไปตามเรอง คอ เหตปจจยของมน ไมเปนของแปลก

หรอไดเปรยบ เสยเปรยบ อะไรแกกน ในเรองน

เมอเปนเชนน ความกลว กหมดไป ใจไดทพง ทเกษม ทอดม ยงขน สมตาม พระผมพระภาคเจา ตรสการเหนแจง อรยสจ สประการ ไวในรองล าดบ

แหงการถอ ทพงดวยการถงพระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนสรณะ อรยสจ กคอการร เหตผลของความทกข และของความพนทกข

ความกลว กรวมอยในพวกทกข เหนอรยสจอยางเพลา กคอ การเหน และตดตนเหตแหงความกลว

ประเภททหลงน เหนอรยสจ เตมทถงทสด กคอ พระอรหนต หรอ การตดตนเหตประเภทแรก ไดเดดขาด

ขาพเจาขอจบ เรองนลง ดวย พระพทธภาษต ทเราควร ส าเหนยก ไวในใจ อยเสมอ

อนจะเปนดจ เกราะ ปองกนภย จาก ความกลว ไดอยางด ดงตอไปน

"มนษยทงหลายเปนอนมาก ถกความกลว คกคาม เอาแลว ยอม ยดถอเอา ภเขาบาง ปาไมทศกดสทธบาง

สวนทศกดสทธบาง รกขเจดยบาง เปนทพงของตนๆ นนไมใช ทพง อนท าความ เกษม ใหไดเลย

นนไมใชทพงอนสงสด ผใดถอสงนนๆ เปนทพงแลว กยงไมอาจ หลดพน ไปจากความทกข ทงปวงได

สวนผใดทถง พระพทธ พระธรรม พระสงฆ เปนทพงแลว เหนอรยสจทงส ดวยปญญาอนถกตอง คอ เหนทกข เหนเหต

เครองใหเกดทกข เหนการกาวลวงไปเสยไดจากทกข และ เหนหนทาง อนประกอบดวยองคแปดประการ อนประเสรฐ

อนเปนเครองยงผนน ใหเขาถง ความร างบแหงทกข นนแหละ

คอ ทพงอนเกษม นนแหละ คอทพงอนสงสด ผใด ถอเอา ทพง นนแลว ยอมหลดพน จากทกขทงปวงได (ธ. ข. ๔๐)

ความโศก ยอมเกดแตความรก ความกลว ยอมเกดแตความรก

ส าหรบผทพนแลว จากความรก ยอมไมมความโศก

ความกลว จกมมาแตทไหนเลา

ความโศก ยอมเกดมาจาก ตณหา (ความอยากอยางนนอยางน) ความกลว ยอมเกดมาจาก ตณหา (เพราะกลวไมสมอยาก)

ส าหรบผทพนแลวจาก ตณหา ยอมไมมความโศก ความกลว จกมมา แตทไหนเลา " (ธ. ข. ๔๓)

ขอใหความกลว หมดไปจากจต ความสข จงมแต สรรพสตว เทอญ

พทธทาสภกข

๑ สงหาคม ๒๔๗๙