Гарчиг

1. Тө слийн үндэслэл

2. Тө слийн зорилго

3. Маркетингийн төлөвлө гө ө

Хэрэглээ

3.1.1 Дотоодын хэрэглээ, цаашдын хандлага

3.1.2 Дэлхийн хэрэглээ, цаашдын хандлага

Түүхий эд

3.2.1 Түүхий эдийн байдал, хэтийн төлөв

3.2.2 Түүхий эдийн эрүүл ахуй, стандартын шаардлага

Өрсөлдө гч

3.3.1 Импортын хуурай сүүний тухай

3.3.2 Дотоодын үйлдвэрлэгчдийн тухай

4. Үйлдвэрлэлийн төлөвлө гө ө , тооцоо

Үйлдвэрлэлийн процесс

Тоног тө хө өрөмжийн сонголт, түүний үзүүлэлтүүд

Хүний нө өцийн судалгаа

Үйлдвэрлэлийн тооцоо

4.4.1 Үйлдвэрлэлийн зардал

4.4.2 Бүтээгдхүүний өртө г

4.5 Сав баглаа боодол

5. Санхүүгийн төлөвлө гө ө

5.1 Эхлэлтийн баланс

5.2 Орлого зарлагын төлөвлө гө ө

5.3 Мөнгөн орлого ба төлбөрийн төлөвлө гө ө

5.4 Үр ашгийн шинжилгээ

6. Эрсдлийн судалгаа

6.1 Гадаад эрсдэл

6.2 Дотоод эрсдэл

Ä¿ãíýëò

1. Тө слийн үндэслэл

Монгол орон 30 гаруй сая малтай бө гөөд 2,4 сая хүн амын амьжиргаа, сайн сайхан амьдрах нь мал аж

ахуй үүний дотор сүүний үйлдвэрлэлээс ихээхэн хамаàралтай. Бэлчээрийн мал аж ахуй эрхэлж, таван хошуу

малаа сааж, уламжлалт аргаар цагаан идээ хийж ирсэн нь хүн амын сүү цагаан идээний хэрэгцээг хангах,

орлого, ажлын байр нэмэгдүүлэхэд томоохон үүрэг гүйцэтгэдэг.

Төрийн мэдлийн эзэмшлээс хувийн эзэмшилд шилжих огцом үед сүүний салбар задарч, уналтанд орж,

үйлдвэрийн аргаар боловсруулсан сүүний хэмжээ 1990 онд 65 сая литр байсан ба түүний 14 000 тонныг

хуурай сүү хэлбэрээр ЗХУ-д экспортонд гаргаж байсан бол 2002 онд үйлдвэрийн аргаар боловсруулсан

сүүний хэмжээ 5 сая орчим литр болтлоо буурсан байна. Энэ нь хүнсний аюулгүй байдалд болон олон хүний

амьжиргаа, амьдралд сөргө өр нөлө өлжээ. Мөн сүүлийн жилүүдэд дараалан тохиолдсон ган, зудын гамшиг

хүнд байдлыг улам даамжруулав. Нийт малын 1/3 нь хорогдов. Сүүний хангамж, эрэлт хэрэгцээ

нийлүүлэлтийн зөрүүг арилгаж сүүний салбарыг сэргээх, зах зээлийн нө хцөлд тохирсон үйлдвэрлэл

хө гжүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Засгийн Газраас “Цагаан хувьсгал” үндэсний хө төлбөр санаачилж

дотоодын сүүний үйлдвэрлэлд дэмжлэг үзүүлэх шийдвэр гарсан.

Энэ хугацаанд сүүний аж ахуй, үйлдвэрлэл эрхлэх олон хувийн компаниуд шинээр үүсч ажиллаж

эхэлсэн. Нэг хэсэг нь зах зээлийн ширүүн өрсөлдө өнийг давж чадалгүй унаж, зарим хэсэг нь түүхий эд-малын

сүү цуглуулж авахад хүндрэлтэй учирсан байна. Нийт ХАА-д бэлтгэж байгаа сүүний 1/3-г цуглуулж чадахгүй

алдаж байгаа тухай статистикийн мэдээ бий. Мөн ихэнх хэрэглэгч дотоодод үйлдвэрлэсэн сүү цагаан идээний

чанар, аюулгүй байдалд эргэлзэн импортын бүтээгдэхүүнийг өдөр тутмын хоол хүнсэндээ ихээр хэрэглэх

болсон байна.

Хуурай сүүний гол түүхий эд болох шингэн сүүний нийлүүлэлт улирлын шинжтэйгээс гадна түүнийг

удаан хадгалах боломжгүй байдгаас сүүг хуурай байдлаар хэрэглэх нь ихээхэн ач холбогдолтой болж хуурай

сүүний хэрэглээ улам бүр ө сч байна.

2004 оны байдлаар манай улсад 8100,0 ìÿíãà îð÷èì àì.äîëëàðûí ñ¿¿ ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿í èìïîðòлогджээ.1 Ýíý

èìïîðòûí 25 îð÷èì õóâийг õóóðàé ñ¿¿ ýçýëæ áàéãàà íü ýíý çàõ çýýëä ºðãºí áîëîìæ áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.

ªíººãèéí áàéäëààð ìàíàé çàõ çýýë äýýð õóäàëäààëàãäàæ áóé õóóðàé ñ¿¿ íü гялгар óóò, áîëîí òºìºð ñàâàíä

ñàâëàãäñàí, àìò ¿íýð ÷àíàðûí õóâüä èìïîðòëîãäîí èðñýí óëñààñàà õàìààð÷ ÿíç á¿ð áàéäàã. ¯¿íèéã äàãààä çàõ çýýëä

áîðëóóëàãäàæ áàéãàà ¿íý íü áàãà çýðýã çºð¿¿òýé ÷ åðºíõèé人 1 êã õóóðàé ñ¿¿íèé ¿íý íü 2800-3600 òºãðºãèéí

õîîðîíä õýëáýëçдэг. Манайд эрчимжсэн ферм зогсонги байдалд орсноос шалтгаалж одоогоор çóí íàìðûí ид

саамны ¿åä үнэ нь áàãà çýðýã õÿìäàð÷ ºâëèéí óëèðàëä ýðñ ºñäºã áàéíà. Õàðèí õóóðàé ñ¿¿íèé îíöëîã íü øèíãýí ñ¿¿

øèã óëèðëûí íºëººëºë áàãàòàé õàëæ ãàøèëàõ, èñýæ ìóóäàõ, àìò ¿íýð íü àëäàãäàõ, óóðøèõ çýðýã íºëººëºë

áàéõã¿éãýýðýý äàâóó òàëòàé. ¯¿íèéãýý äàãààä òýýâýðëýëò õàäãàëàëòàä òýñâýðòýé ó÷èð îëîí óëñûí çàõ çýýë äýýð

ñ¿¿ ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóäàëäààíä ãîë áàéð ñóóðèéã ýçýëäýã.

2. Òºñëèéí çîðèëãî

Õóóðàé ñ¿¿íèé ¿éëäâýð áàéãóóëàõ òºñëèéí çîðèëãî íü:

1. ªºðèéí îðíû õóóðàé ñ¿¿íèé õýðýãöýýíèé òîäîðõîé õýñãèéã ýõ îðíû ¿éëäâýðèéí ÷àíàðòàé áàòàëãààòàé

á¿òýýãäýõ¿¿íýýð õàíãàõ

2. Èìïîðòûã îðëîõ ýõ îðíû á¿òýýãäýõ¿¿í ¿éëäâýðëýõ

3. ªºðèéí îðíû áýëýí ò¿¿õèé ýäèéã ¿éëäâýðëýëä àøèãëàõ, èíãýñíýýð ìàë÷äûí ¿éëäâýðëýëèéã äýìæèõ, тэдний

орлогыг нэмэгдүүлэх

4. ¯éëäâýðëýëèéí îð÷èí ¿åèéí îëîí óëñûí ñòàíäàðòàä á¿ðýí íèéö¿¿ëýí óëìààð á¿òýýãäýõ¿¿íýý ýêñïîðòëîõ

5. Аæëûí áàéð бий болгох

6. Үр хүүхдээ Монголдоо үйлдвэрлэсэн сүүгээр хооллож хүнсний аюулгүй байдлыг сайжруулахад оршино.

1 Статистикийн мэдээнээс

äóíäæààð 3800 îð÷èì òºãðºãèéã ñ¿¿ öàãààí èäýý õóäàëäàí àâàõàä çàðöóóëäàã áàéíà. Ýíý çàðëàãà íü ºðõèéí íèéò

ìºíãºí çàðëàãûí 3 îð÷èì õóâèéã ýçýëäýã íü òèéì ÷ áàãà тоо áèø þì.

3. Маркетингийн төлөвлө гө ө

3.1 Õýðýãëýý

3.1.1 Дотоодын хэрэглээ, цаашдын хандлага

Ñòàòèñòèêèéí ìýäýýëýëä òóñãàãäñàíààð ìàíàé óëñûí íýã õ¿íä íîãäîõ ñ¿¿ ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèé ñàðûí äóíäàæ

õýðýãëýý 10.5 êã áºãººä íýã ºðõ ñàðä

Зураг 1:Монгол улсын 2001-ээс 2004 он хүртэлх хуурай сүүний хэрэглээ1

Гаалийн дүн мэдээгээр 2000 îíä ìàíàé óëñ æèëäýý 345.47 òîíí õóóðàé ñ¿¿ èìïîðòëîæ áàéñàí áîë ýíý òîî æèë

äàðààëàí îãöîì ºñ÷ 2002 îíä 835.2 òîíí, 2003 îíä 976.3 òîíí, 2004 онд 1105,6 тонн áîëòëîî ºñ÷ýý. Ýíý íü ìºíãºí ä¿íãýýð

áîäâîë 2004 îíä îéðîëöîîãîîð 2108 ìÿíãàí àì.äîëëàð áóþó 2.7 òýðáóì îð÷èì òºãðºãíèé õóóðàé ñ¿¿ã èìïîðëîñîí áàéíà.

Ãýâ÷ ýíý íü çºâõºí ãààëèйн бүрдүүлэлт хийж îðæ èðñýí õóóðàé ñ¿¿íèé õýìæýý бө гө өд үүгээр манайд

õóóðàé ñ¿¿íèé òîìîîõîí çàõ çýýë áàéгааг харж болно.

0

200

400

600

800

1000

1200

2001 2002 2003 2004

458

835.2

976.3

1105.6

1 гаалийн ерөнхий газрын дүн мэдээнээс

ªíãºðñºí îíä ìàíàé óëñàä 10 ãàðóé óëñààñ õóóðàé ñ¿¿ èìïîðтолñîí áºãººä дийлэнх хувийг íü ÎÕÓ, Ñîëîíãîñ, Øèíý

Çåëàíä, Ñèíãàïóð, Áåëîðóññ óëñóóä эзэлж áàéíà. Ìàíàé îðîíä õóóðàé ñ¿¿ã нàðèéí áîîâíû áîëîí íèéòèéí õîîëíû ãàçðóóäàä,

ñ¿¿ çàéðìàãíû ¿éëäâýð¿¿äýä бэлэн бүтээгдэхүүний түүхий эд хэлбэрээр голчлон õýðýãëýæ áàéíà. Õóóðàé ñ¿¿ã

òîñëîãèéí áàéäëààð íü 5% áóþó òîñëîãã¿é, 10%-ийн 20%-ийн, 25%-ийн, 32%-ийн, 35%-ийн тослогтой гэж

ангилдаг.

440

660

тослогтой

тослоггүй

Зураг 2: Хуурай сүүнд агуулагдаж байгаа тослогийн хэмжээнээс шалтгаалсан борлуулалтын хэмжээ /тн-оор/.

Зºâõºí Óëààíáààòàð õîòûí õýìæýýíä 23 ñ¿¿íèé ¿éëäâýð, 115 çàéðìàãíû ¿éëäâýð àæèëëàæ áàéíà.

Òîñëîãòîé ñ¿¿íèé òóõàéä èõýâ÷ëýí øèíãýí ñ¿¿, òóõàéëáàë Òåòðàïàê ñàâëàãààòàé, ýëåêñòð áîëîí àðèóòãàñàí

ñ¿¿, òàðàã, ààðö ¿éëäâýðëýõýä àøèãëàäàã áîë òîñëîãã¿é ñ¿¿ã çàéðìàãíû, íàðèéí áîîâíû ¿éëäâýð¿¿äýä àøèãëàæ áàéíà.

5%- 15%-òàé áîëîí òîñëîã áàãàòàé ñ¿¿ãýýð çàéðìàã õèéõäýý 10 ë øèíãýíä 2 êã õóóðàé ñ¿¿ã õýðýãëýí 100

øèðõýã çàéðìàã ¿éëäâýðëýæ áàéíà. ªâºë çóíû áîðëóóëàëòûí áàéäëààñ øàëòãààëàí íýã æèæèã öåõ ñàðä äóíäæààð

5000 ø çàéðìàã ¿éëäâýðëýæ áàéíà.

Ñ¿¿ ÕÊ ºäºðò 6-12 òîíí ñ¿¿, 5-12 òîíí òàðàã ¿éëäâýðëýæ áàéíà. 25-35%-èéí òîñëîãòîé õóóðàé ñ¿¿ã íýã òîíí

øèíãýíä 128.4 êã-èéí õàðüöààòàé íàéðóóëäàã. Çóíû óëèðàëä буюу ө өрө өр хэлбэл ид саамны үеэр áîðëóóëàëò

áàãàñäàã.

Ìîíôðåø ÕÕÊ-íèé õóâüä 25%-èéí õàéðöàãòàé ñ¿¿ ¿éëäâýðëýõäýý 25%-èéí òîñëîãòîé õóóðàé ñ¿¿ãýýð äýýðõ

õýìæýýòýé àäèë õàðüöààãààð íàéðóóëäàã. ªýë¿í ýõ ñ¿¿íèé õóâüä 35%-èéí õóóðàé ñ¿¿ã àøèãëàæ áàéíà.

3.1.2 Дэлхийн хэрэглээ, цаашдын хандлага

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä äýëõèéí çàõ çýýë äýýð ñ¿¿ ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèé ýðýëò õýðýãöýý òàñðàëòã¿é ºñºõ

õàíäëàãàòàé áàéãàà áºãººä äýëõèéí óëñ îðíóóä æèë á¿ð 12 ñàÿ ãàðóé òîíí ñ¿¿ ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèéã õóäàëäààëæ

áàéãààãèéí ãîëëîõ áàéð ñóóðèéã õóóðàé ñ¿¿, öºöãèé, áÿñëàã ýçýëæ áàéíà. Äýëõèéí çàõ çýýë äýýð õóóðàé ñ¿¿íèé

ãîë ýêñïîðòëîã÷ îðíóóä íü Øèíý Çåëàíä, ÀÍÓ, Åâðîïûí õîëáîîíû îðíóóä, Àðãåíòèí, Àâñòðàëè çýðýã îðíóóä áàéäàã. Äýëõèéí

ýäèéí çàñãèéí ñåêòîðò ñ¿¿, ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèé çàõ çýýë òîìîîõîí áàéð ñóóðèéã ýçýëäýã áºãººä äîòðîî õýä õýäýí

ñåãìåíò¿¿äýñ á¿ðääýã. Òóõàéëáàë , øèíãýí ñ¿¿íèéõ, òîñëîãã¿é õóóðàé ñ¿¿ (SMP), òîñëîãòîé õóóðàé ñ¿¿ (WMP),

êàçåèíèé çàõ çýýë ãýæ àíãèëàãääàã áàéíà. Ýäãýýð íü á¿ãä áýëýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëä çîðèóëàãääàã.

Зураг 3. Голланд улсын сүүний чиглэлийн үнээний ферм

Ò¿¿õèé ñ¿¿ний зах зээл

Äýëõèéí ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë 2002 îíä 226 ñàÿ ¿íýýíýýñ 56 ñàÿ òîíí ñ¿¿ õ¿ëýýí àâ÷ýý. Ýíý íü íýã ¿íýýíýýñ äóíäæààð

2.2 òîíí ñ¿¿ àâñàí áàéíà. 1998-2002

îíä ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë çóðãààí õóâü íýìýãäæýý. 2002 îíä ÅÕ-íû 15 îðíû ä¿íãýýð 24% , ÀÍÓ-ûí ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëò ºññºí

áàéíà. Ñ¿¿ëèéí 5 æèëä ÅÕ-íû îðíóóäûí ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëò áàãà õýìæýýíèé ººð÷ëºëòòýé áàéãàà íü ò¿¿íä

õÿçãààðëàëò / êâîò/ õèéæ áàéñàíòàé õîëáîîòîé þì. ÀÍÓ íýã ¿íýýíýýñ ãàðàõ ñ¿¿íèé õýìæýýã íýìýãä¿¿ëæ ÷àäñàíû ¿ð ä¿íä

¿éëäâýðëýë íàéìàí õóâü ºñ÷ýý. 2002 îíä Ýíýòõýãèéí ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëò äîëîîí õóâü ºñ÷ 38 ñàÿ ¿íýýíýýñ 35 ñàÿ òîíí

ñ¿¿ ¿éëäâýðëýñýí áàéíà. Òóñ óëñàä ¿õðèéí òîî ÀÍÓ-òàé õàðüöóóëàõàä 4 äàõèí èõ áîëîâ÷, íýã ¿íýýíýýñ ñààñàí ñ¿¿íèé

õýìæýý Àìåðèêèéí ¿ç¿¿ëýëòèéí 1/8-èéã ýçýëæ áàéíà. Äýëõèéí ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëä Îðîñ 6-8 õóâèéã ýçýëäýã. 1998-

2002 îíä Áðàçèë óëñàä ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë 17 õóâü ºññºíèé ä¿íä ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèé õýìæýý 30 õóâü ºñ÷ ôåðìåðèéí

àæ àõóéä îðóóëàõ õóâèéí õºðºí㺠îðóóëàëò íýìýãäæýý. Ñ¿¿, ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîìîîõîí ¿éëäâýðëýã÷ áîëîõ Óêðàéí,

Ïîëüø óëñ äýëõèéí ñ¿¿íèé ãàðãàëòûí 5%-èéã ýçýëäýã áàéíà. 1998-2002 îíä ýäãýýð îðíóóäàä ñ¿¿íèé ¿õðèéí òîëãîéí òîî

áàãàññàí áîëîâ÷ ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý ºññºí áàéíà. Óêðàéíä 1998-2002 îíä íýã ¿íýýíýýñ ñààñàí ñ¿¿íèé õýìæýý 30

õóâèàð íýìýãäæýý. Õÿòàä óëñàä ýíý òàâàí æèëä ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëèéí õýìæýý õî¸ð äàõèí íýìýãäæýý. 2002 îíä Øèíý

Çåëàíä 14 ñàÿ òîíí ñ¿¿ ¿éëäâýðëýñýí íü äýëõèéí ¿éëäâýðëýëòèéí áàðàã ãóðавны нэг õóâü õóâèéã ýçýëæ áàéíà.

Òîñëîãã¿é õóóðàé ñ¿¿íèé (SMP) çàõ çýýë

SMP-èéí äýëõèéí ¿éëäâýðëýë 1998-2002 îíä 3.1-3.5 ñàÿ òîíí áîëæ ºñ÷ энэ нь цººõºí óëñын ¿éëäâýðëýëд

төвлөрчээ. Үүнд ÅÕ SMP-èéí äýëõèéí ¿éëäâýðëýëä 31 õóâü, ÀÍÓ 21, Øèíý Çåëàíä, Àâñòðàëи, Îðîñ 22 õóâèéã тус тус

ýçýëäýã буюу ө өрө өр хэлбэл дýëõèéí SMP-èéí ¿éëäâýðëýëèéí áàðàã äºðºâíèé ãóðâàí õóâèéã äýýðõ îðíóóä бий

болгож байна. Ǻâõºí àðàâõàí îðîí äýëõèéí ¿éëäâýðëýëèéí 90 õóâèéã ýçýëäýã. ÅÕ-íû îðíóóäàä SMP-èéí ¿éëäâýðëýë

1998-2002 îíä õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé , æèëä äóíäæààð íýã ñàÿ òîííûã ¿éëäâýðëýæ áàéгаа ба Øèíý Çåëàíäын

бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтийн ө сөлтийн хувь 35, Àâñòðàëи, Ïîëüø 20 õóâиар тус тус ө счээ. ÀÍÓ ñ¿¿íèé

¿éëäâýðëýëèéã òîãòâîðòîé õàíãàõ ¿¿äíýýñ ¿íèéí уян õàòàí áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëñíýýñ ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëò íýìýãäæýý.

Îðîñò 1998-2000 îíä SMP-èéí ¿éëäâýðëýëä îíöûí ººð÷ëºëò ãàðààã¿é áàéíà. SMP-èéí ¿íäñýí ¿éëäâýðëýã÷ ýäãýýð

îðíóóäàä á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàðò òîìîîõîí àõèö ãàðãàæýý.Дэлхийн нийт хэрэглэгчдийн 47 хувийг АНУ, ЕХ, 14

хувийг ОХУ, Япон, 5 хувийг Австрали, Шинэ Зеланд зэрэг улсуудын хэрэглэгчид эзэлж байна. Ñ¿¿í

á¿òýýãäýõ¿¿íèé îëîí óëñûí

õóäàëäààíä SMP ºðòãèéí ¿ç¿¿ëýëòýýð áÿñëàã, òîñëîãòîé õóóðàé ñ¿¿, WMP-èéí äàðàà ãóðàâäóãààðò îðäîã. SMP-èéí

ýêñïîðò 2002 îíä 1998 îíòîé õàðüöóóëàõàä 27 õóâü ºñ÷ 1.2 ñàÿ òîííä õ¿ðñýí áàéíà. Ãàäààä çàõ çýýëä àðâàí óëñûí

íèéë¿¿ëýëò á¿õ õàíãàëòûí 86 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. Øèíý Çåëàíä, Àâñòðàëиä ýêñïîðòûí èâýýí òýòãýëò áàéõã¿é áîëîâ÷

íèéò ýêñïîðòîä 46 õóâèéã ýçýëæ áàéíà. SMP-èéí äýëõèéí ýêñïîðòîä ÅÕ-íû îðíóóäûí ýçëýõ õýìæýý 13 õóâü áàéíà. Èâýýí

òýòãýëòèéí àðãà õýìæýýã äýìæèæ áàéñàí áîëîâ÷ ÄÕÁ-ûí ãýðýýíä çààñàí õýìæýýíä çîõèöóóëàí ñ¿¿ëèéí ¿åä õóâü

õýìæýýã áóóðóóëæýý. ÀÍÓ-ûí SMP-èéí ýêñïîðò 90-ýýä îíû ýöñýýñ õºíãºëºëòèéí õóâèéã õîðîãäóóëñàí ó÷ðààñ

áóóðñàí áàéíà. SMP-èéí òîìîîõîí áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷èéí òîîíä Ïîëüø, Êàíàä, Óêðàéí, ×åõ, Áåëîðóññ, Àðãåíòèí îðäîã. SMP-

èéã îëîí îðîí õóäàëäàí àâäàã áîëîâ÷ õºãæèæ áàéãàà 10 îðîí äýëõèéí èìïîðòûí ãóðàâíû õî¸ð õóâèéã ýçýëæ áàéíà. 2002 îíä

ýíý á¿òýýãäýõ¿¿íèé õàìãèéí òîìîîõîí èìïîðòëîã÷ íü Ìåêñèê óëñ áàéâ. Ýíý íü òýð ¿åä óã áàðààã ãàëèéí òàòâàðã¿é îðóóëæ

áàéæýý. Äýëõèéí èìïîðòîä Àëæèð óëñ õî¸ðäóãààðò îðæ áàéâ. Ýíý á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîìîîõîí èìïîðòëîã÷ íü Ôèëèïïèí,

Òàéëàíä, Èíäîíåç, Ñèíãàïóð, Õÿòàä, çàðèì ÅÕ-íû îðíóóä îðæ áàéíà.

Òîñëîãòîé õóóðàé ñ¿¿íèé (WMP) çàõ çýýë

Äýëõèéí WMP ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýë 1998-2000 îíä òîñëîãã¿é õóóðàé SMP ñ¿¿íèé îéðîëöîî áàéñàí. 2002 îíä 2.7 ñàÿ

òîíí áîëæ ºññºí. ¯éëäâýðëýëòèéí íèéò ºñºëòèéí 26 õóâèéã ÅÕ-íû 15 îðîí , 20 õóâèéã Øèíý Çåëàíä ýçýëæ áàéâ. Ýäãýýð

îðíóóä äýýð Áðàçèë,Àâñòðàë, Àðãåíòèí óëñûã îðîëöóóëáàë òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé íèéë¿¿ëýëòèéí ãóðàâíû äºðºâèéã

õàíãàæ áàéíà ãýñýí ¿ã. 1998-2000 îíä WMP-èéí ¿éëäâýðëýëò ÅÕ-íû 15 îðîíä 13 õóâèàð áóóð÷ áÿñëàãíû ¿éëäâýðëýëä

ñ¿¿ äóòàãäàæ , ¿íý ºññºí áàéíà. WMP-èéí ãàðãàëò ÀÍÓ, Àðãåíòèíä áàðàã ãóðàâíû íýãýýð áóóðñàí áàéíà. ͺ㺺 òàëààð

ò¿¿íèé ¿éëäâýðëýëò Øèíý Çåëàíäàä ãó÷èí çóðãààí õóâü , Áðàçèë áàðàã òàâèí õóâü, Àâñòðàëèä áàðàã 2 äàõèí

íýìýãäñýí áàéíà. Ýêñïîðòûí ¿íäñýí çàõ çýýë áîëîõ ç¿¿í ºìíºä àçèéí îðîí, ëàòèí àìåðèêò ýðýëò íýìýãäñýíýýñ ¿éëäâýðëýëò

ºñ÷ýý. WMP-èéí òîìîîõîí õýðýãëýã÷ íü Áðàçèë áºãººä äýëõèéí õýðýãëýýíèé 20%-èéã ýçýëäýã. WMP-ã èõýýõýí

õýðýãëýäýã îðíóóäàä ÅÕ-íû îðíóóä îðäîã. ¯¿íèé òîìîîõîí õýðýãëýã÷ íü Ìåêñèê, Àëæèð, Îðîñ ìºí Õÿòàä Øðèëàíê, ×èëè

îðäîã. ÀÍÓ WMP-ýýð äýëõèéí ¿éëäâýðëýëòèéí íýã õóâüä õ¿ðäýãã¿é áºãººä òîìîîõîí õýðýãëýã÷ 10 орны тоонд ч

ордоггүй áàéíà. WMP-èéí äýëõèéí ýêñïîðòîä Øèíý Çåëàíä, ÅÕ, Àâñòðàëè äàâàìãàéëäàã. 2002 îíä ãàäààä çàõ çýýëä

1.7 ñàÿ òîíí á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëñíèé äîòîð Øèíý Çåëàíä 529 ìÿíãàí òîíí, ÅÕ-íèé 15 îðîí

481 ìÿíãà, Àâñòðàë 245 ìÿíãà þì. WMP-èéí äýëõèéí ýêñïîðòûí 72 õóâèéã ýäãýýð îðíóóä íèéë¿¿ëæ áàéíà. Òýð÷ëýí

Àðãåíòèí,ÀÍÓ òóõàéí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ýêñïîðòîëäîã. 1998-2002 îíä WMP-èéí äýëõèéí ýêñïîðò 23 õóâü ºññºíèé äîòîð

Øèíý Çåëàíä 48 õóâü, Àâñòðàë 67 õóâèàð íèéë¿¿ëýëò ºðãºæñºí áàéíà. ÅÕ, ÀÍÓ-èéí ýêñïîðò 18 õóâü áóóð÷ýý. WMP-

èéí èìïîðò æèëäýý 1.1-1.2 ñàÿ òîíí áàéäàã. Äýëõèéí WMP-èéí èìïîðòûí áàðàã õàãàñ õóâèéã äýýðõè 10 îðîí ýçýëäýã. Ýíý

á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîìîîõîí õóäàëäàí àâàã÷èä Àëæèð îðäîã áºãººä ýíý á¿òýýãäýõ¿¿íèé íººöèéí áàðàã 10 õóâèéã õóäàëäàí

àâäàã. 2000 îí õ¿ðòýë ýíý á¿òýýãäýõ¿¿íèé øèëäýã èìïîðòëîã÷ íü Áðàçèë áàéâ.

Зураг4. 2002 оны дэлхийн томоохон экспортлогчид мян.тонн

2002 îíä WMP-èéí Áðàçèëèéí èìïîðò 96 ìÿíãàí òîíí, Àëæèðûíõ 120 ìÿíãà áàéâ. Òýð÷ëýí 2002 îíû òîìîîõîí èìïîðòëîã÷èä

Õÿòàä /76 ìÿí.òí/ Ìàëàéç / 64 ìÿíãà/, Ñàóäûí Àðàб /52 ìÿíãà/, Øðèëàíêà /50 ìÿíãà/ îðæ áàéíà.

3.2 Түүхий эд

Ò¿¿õèé ýäèéí ¿íý óëèðëûí ÷àíàðтайгаас øàëòãààëàí тодорхой õýëáýëçэлтэй áºãººä çóíäàà ëèòð ñ¿¿ã 180¥,

öààøèä ºâëèéí óëèðàëä 400¥-ººð õóäàëäàí àâàõ áºãººä ò¿¿õèé ýäèéí áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷ íàðòàé óðò õóãàöààíû

ãýðýý áàéãóóëàí áàòàëãààòàé ò¿¿õèé ýä ñîíãîí àâíà.

529

481245

446Шинэ Зеланд

Европ

Австрали

бусад

Õóóðàé ñ¿¿ ¿éëäâýðëýõ ¿íäñýí ò¿¿õèé ýä áîëîõ ¿íýýíèé ñ¿¿ã õîò îð÷ìûí íèéò ôåðìåð¿¿äèéí 47% îð÷ìîîñ íü áàéíãûí

ãýðýý áàéãóóëæ íèéë¿¿ëíý. Òîîí ¿ç¿¿ëýëò õ¿ñíýãòýíä харуулбал: 2004 îíû 12-ð ñàðûí 7íû óëñûí ìàë òîîëëîãûí

áàéäëààð:

Óëààíáààòàð õîòûí îéðîëöîîõ сүүний

чиглэлийн ¿íýýíèé òîî

Õ¿ñíýãò1

Ñàëáàðûí áàéðøèë Á¿ãä ¯éëäâýðò ñ¿¿

íèéë¿¿ëýõ ¿íýý ¿íýý ôåðì

1 Õàí-Óóë ä¿¿ðýã 250 11 150

2 Ñîíãèíî õàéðõàí 1980 101 670

3 Áàÿíç¿ðõ 510 38 240

4 Áîðíóóð 400 13 140

5 Áàòñ¿ìáýð òºâ àéìàã 410 15 260

6 Äàðõàí-Óóë 210 16 120

Íèéò 3760 194 1580

Òîîëëîãûí óëñûí êîìèññûí ä¿í ìýäýýíýýñ àâàâ.

1 ¿íýýíèé ºäðèéí íèéò ãàðö / ñààìàíä/ äóíäæààð 20 ë ãýâýë ºäºðò 30600ë ñ¿¿ õ¿ëýýí àâàõ áîëîìæòîé áàéãàà íü ìàíàé

¿éëäâýðèéí õ¿÷èí ÷àäàëä õàíãàëòòàé íººö þì.

3.2.1 Түүхий эд бэлтгэл, хэтийн төлөв

Ìàíàé õóóðàé ñ¿¿ ¿éëäâýðëýõ ¿éëäâýðèéí öààøäûí çîðèëò íü 2005 îíû 1-р óëèðëààñ Ìîíãîë óëñûí ìàëûí óäìûí ñàíòàé

õàìòðàí õîò îð÷ìûí ä¿¿ðã¿¿äèéí ãýðýýò ôåðìåð¿¿äèéíõýý ¿íýýã ºíäºð àøèã øèìò ¿¿ëäðèéí ã¿í õºë人ñºí ¿ðýýð çîõèîìëîîð

õýýëò¿¿ëæ ºâëèéí óëèðàëä ñààëü àâàõ áîëîìæèéã õàíãàõ ÿâäàë þì. Ү¿íèé ãîë çîðèëãî íü:

1. Æèëèéí 4 óëèðàëä ò¿¿õèé ýäýýð òàñðàëòã¿é ¿éëäâýðëýëýý õàíãàõ

2. Ìàëûí àøèã øèì ãàðöûã íýìýãä¿¿ëýõ

3. Çàõ çýýëèéí ýð¿¿ë áóñ ãàæ ¿çýãäëèéã àðèëãàõ: Ó÷èð íü ºíººãèéí áàéäëààð ¿íýýí¿¿ä íü áàéãàëèéí õýâèéí

ìº÷ëºãººðºº òóãëàæ áàéãàà íü çóíû öàãò ñ¿¿íèé èë¿¿äýë ãàð÷ ¿¿íýýñ ¿¿äýí ñ¿¿ õýðýãëýã÷èääýý õ¿ðýõýýñ ºìíº

ãàøèëæ ìóóäàõ, ¿íý íü õýò óíàõ õàðèí ºâëèéí öàãò õîìñäîëä îðæ ¿íèéí õººðºãäºë ¿¿ñýõ çýðýã ñºðºã ¿çýãäýë

àæèãëàãäàæ áàéíà. Ýíý øàëòãààíààð ºâëèéí öàãò ¿íäýñíèé ¿éëäâýðëýã÷èä áàðàã çîãñîíãè áàéäàëä îðæ çàõ

çýýëèéã á¿õýëä íü èìïîðòûí ñ¿¿ ýçýëäýã íü íóóö áèø.

4. Малчдын орлогыг нэмэгдүүлэх: Ìàë÷èд, ôåðìåð¿¿ä ìààíü ÷ çóíäàà õýò èõ ñ¿¿ ñààæ àøèã áàãàòàé, эрсдэл

ихтэй õºäºëìºðëºñíººñ ºâºë人 àõèóõàí ñ¿¿ ñààõ ñîíèðõîëòîé áàéíà. Èéìä ¿ðæëèéí ìº÷ëºãèéã çîõèöóóëñíààð

ìàë÷äûí îðëîãûã íýìýãä¿¿ëæ ºðõèéí àìüæèðãààã äýýøë¿¿ëýõýä èõýýõýí õóâü íýìýð áîëíî.

5. Ìîíãîë óëñûí ìàëûí öºì ñ¿ðãèéí ãåíèéí õºãæèëä íºëººëºõ: ªì÷ õóâü÷ëàëààð ºìíº íü õýâèéí àæèëëàæ áàéñàí ñààëèéí

ìåõàíèêæñàí ôåðì¿¿ä ¿íäñýíäýý óíàëòàä îðæ ¿ðæèë, óäìûí ñàíãèéí àñóóäàë ÷ ìºí îðõèãäñîí áºãººä ¿¿íèé ¿ð

äàãàâàð íü ìàëûí ¿¿ëäýð óãñàà ÷àíàðã¿éæиõ, àøèã øèì áóóðñàí.

зÇураг5. Монгол улсын мал

сүргийн бүтэц

3.2.2 Түүхий эдийн эрүүл ахуй, стандартын шаардлага

1. Óëñûí ìàë ýìíýëãèéí ãàçàðòàé õàìòðàí á¿õ ¿íýýí¿¿äèéã øààðäëàãàòàé âàêöèí ïаðàçèòèéí ýñðýã ýì÷èëãýýíä

áàéíãà õàìðóóëíà.

256.7 1968.9 1792.8

10756.4

10652.9

тэмээ

адуу

үхэр

хонь

ямаа

2. Ìàë÷èä ñààëü÷äàä ñààëèéí ¿åèéí ýð¿¿ë, àõóé ìàëûí äýëýíãèéí ýð¿¿ë àõóé, ñààëèéí ñàâ áèäîíû ýð¿¿ë àõóéí

ñóðãàëò ñóðòàë÷èëãààã ººðèéí ãýðýýò ìàëûí ýì÷ ìàë ç¿é÷ýýð äàìæóóëàí ñèñòåìòýé ÿâóóëàõ ò¿¿íä õÿíàëò

òàâèõ

Ñ¿¿ã öàã àëäàëã¿é íèéë¿¿ëýõ íü ñ¿¿ã èñýõ íÿãòøèëä îðîõîîñ ñýðãèéëæ á¿òýýãäýõ¿¿íèé öààøäûí ÷àíàðò íºëººëºõ ãîë

õ¿÷èí ç¿éë.

3.3 Өрсөлдө гч

3.3.1 Импортын хуурай сүүний тухай

Нийт сүү сүүн бүтээгдэхүүний импортын 25 орчим хувийг эзлэх ойролцоогоор 2100,0 мянган

ам.доллартай тэнцэх хуурай сүү нь нэгэнт манай зах зээлд ө өрийн

байр сууриа олж нэвтэрч чадсан бө гө өд тодорхой байнгын хэрэглэгчидтэй болсон. Гэтэл энэхүү импортын

барааг зах зээлээс шахах буюу түүний зах зээл дээрх байр суурийг эзэлнэ гэдэг нь биднээс нөр их хөдөлмөр,

бүтээгдэхүүний чанарын дээд зэргийн баталгаа, ажлын өндөр хариуцлага шаардах нь дамжиггүй.

ªíººãèéí áàéäëààð ìàíàé çàõ çýýë äýýð õóäàëäààëàãäàæ áóé õóóðàé ñ¿¿ íü õóâàíöàð óóò, õóâàíöàð ñàâ áîëîí

òºìºð ñàâàíä ñàâëàãäñàí, àìò ¿íýð ÷àíàðûí õóâüä èìïîðòëîãäîí èðñýí óëñààñàà õàìààð÷ ÿíç á¿ð áàéäàã. ¯¿íèéã äàãààä

çàõ çýýëä áîðëóóëàãäàæ áàéãàà ¿íý íü áàãà çýðýã çºð¿¿òýé ÷ åðºíõèé人 1 êã õóóðàé ñ¿¿íèé ¿íý íü 2800-3600

òºãðºãèéí õîîðîíä õýëáýëçýæ áàéíà. Ìàíàé óëñûí îíöëîãîîñ õàìààð÷ ñ¿¿ ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿íý íь улиралаас хамааран

нэлээд хэлбэлзлэлтэй байдаг. Õóóðàé ñ¿¿íèé çàõ çýýë äýýðõ ¿íèéã õ¿ñíýãò 2-ä õàðóóëáàë:

Õóóðàé ñ¿¿íèé ìîíãîëûí çàõ çýýë äýýðõè

¿íèéí ñóäàëãàà

Õ¿ñíýãò2

¯éëäâýðëýãäñýí îðîí Ñàâëàãàà Òîñëîãèéí

õýìæýý (%)

Áººíèé ¿íý

(1 êã)

Æèæèãëýíãèéí

¿íý (1 êã)

ÎÕÓ 25 êã-èéí áîð

öààñàí óóò

35 3400 3600

ÎÕÓ 25 êã-èéí áîð

öààñàí óóò

25 3000 3500

Ôèíëÿíä 25 êã-èéí áîð

öààñàí óóò

35 3600 3800

Ñîëîíãîñ 1 êã-èéí

ãÿëãàð óóò

22 2800 3000

Ñîëîíãîñ 1 êã-èéí 25 2850 3100

ãÿëãàð óóò

Ñèíãàïóð 25 êã-èéí áîð

öààñàí óóò

35 3400 3600

Øâåéöàðи 25 êã-èéí áîð

öààñàí óóò

35 3600 3800

2005 îíû 1-ð ñàðûí áàéäëààð Óëàíáààòàð õîòûí Ẻíèé õóäàëäààíû áàéãóóëàãóóäàä õóäàëäààëàãäàæ áóé ¿íèéã

¿íäýñëýâ

3.3.2 Дотоодын үйлдвэрлэгчдийн тухай

Зºâõºí Óëààíáààòàð õîòûí õýìæýýíä 23 ñ¿¿íèé ¿éëäâýð, 115 çàéðìàãíû ¿éëäâýð àæèëëàæ áàéíà.Эдгээрээс

зөвхөн “Сүү” ХК ө өрийн хуурай сүү үйлдвэрлэлийн цехтэй бө гө өд одоогоор энэ нь ажиллахгүй зогсонги

байдалд байгаа. Харин дээр дурдсан бусад үйлдвэрүүд манай түүхий эд худалдан авалтын гол өрсөлдө гчид

юм. Гэвч нө гө ө тэйгүүр сүүн бүтээгдэхүүний гол түүхий эд нь хуурай нунтаг хэлбэрт боловсруулсан сүү учир

эдгээр үйлдвэрүүд манай ирээдүйн хэрэглэгчид болно.

4. Үйлдвэрлэлийн төлөвлө гө ө , тооцоо

¯éëäâýðèéí áàéð

300 ì2-ààñ áàãàã¿é òàëáàé á¿õèé õîòûí çàõàä áàéðëàõ ò¿ðýýñèéí áàéðàíä ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëíà. Óã áàéð

íü õ¿íñíèé ¿éëäâýðèéí àæëûí áàéðíû ñòàíäàðòûí øààðäëàãàä íèéöñýí,ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà õàíãàñàí ¿éëäâýðèéí

¿íäñýí öåõ, áýëýí á¿òýýãäõ¿¿íèé ñêëàä, ò¿¿õèé ýäèéí ñêëàä ãýñýí ¿íäñýí 3 õýñãýýñ á¿ðäýíý. Èéì øààðäëàãà õàíãàñàí

áàéðûã îëîõîä òºâºãòýé áèø áºãººä ò¿ðýýñëýí àâñàí òîõèîëäîëä çàðèì çàñâàðûã õèéæ ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëýõ á¿ðýí

áîëîìæòîé.

4.1 . Үйлдвэрлэлийн процесс

¯éëäâýðëýëèéí òåõíîëîãè

Äýëõèéí óëñ îðîíä õóóðàé ñ¿¿ã ¿éëäâýðëýäýã 2 технологи áàéäàã. ¯¿íä: òîîñðóóëàí õàòààõ, õàëüñàëæ

õàòààõ. Ýíý 2 àðãà íü ººð ººðñäèéí äàâóó áîëîí ñóë òàëòàé. Ìàíàé ¿éëäâýð òîîñðóóëàí õàòààõ áîëîí ¿ëýýëãýí õàòààõ

òåõíîëîãèéã õîñëóóëàí õýðýãëýíý. ¯¿íèéã õîñëóóëàí õýðýãëýõèéí äàâóó òàë íü ñ¿¿íèé óóñàõ ÷àíàð íü õàðüöàíãóé

èë¿¿ áàéäàã. Ãýõäýý ñóë òàë íü çàðäàë õàðüöàíãóé ºíäºð áàéäàã. Ãýõäýý ìàíàé ¿éëäâýðèéí õóâüä èìïîðòîîð îðæ èðæ

áàéãàà ºíäºð ÷àíàðòàé á¿òýýãäýõ¿¿íòýé ºðñºëäºõ ó÷èð ÷àíàðûã ãîëëîí àíõààð÷ ¿çýõ çîðèëãîòîé áàéãàà áèëýý.

- Íèéë¿¿ëýã÷ýýñ èðæ áóé øèíãýí ñ¿¿ã äооðõ áàãàæíóóäûí òóñëàìæòàé /ººðñäèéí ñîíãîëòîîð/ ýð¿¿ë àõóéí

øèíæèëãýýãýýð îðóóëæ æèíëýæ õ¿ëýýí àâíà.

çóраг 6. ëàêòîìåòð, òåðìîìåòð ãýõ ìýò ãàð àæèëëàãààòàé ñ¿¿íèé àíàëèçàòîð.

çóраг 7. Ñ¿¿íèé íÿãòøèë, óóðàã, õàòóóëàã, ëàêòîç òîäîðõîéëîã÷ ýëåêòðîí àíàëèçàòîð.

- Ñ¿¿ã òåõíîëîãèéí äàðààëëûí äàãóó áýлòãýæ àðèóòãàñíû äàðàà ºòãºð¿¿ëýõ ïðîöåññ ÿâàãäàíà. Ñ¿¿íèé

÷èéãèéã óóðøóóëæ ºòãºð¿¿ëýýä ºòãºð¿¿ëñýí ñ¿¿ã ÷èõýðòýé, àðèóòãàñàí ãýæ ÿëãàíà. ªòãºð¿¿ëýõ àæèëáàðûã ãîë

òºëºâ ñèéðýãæ¿¿ëñýí àãààðòàé îð÷èíä íàì õýìä ñ¿¿íèé ÷èéãèéã óóðøóóëàõ çàìààð õýðýãæ¿¿ëíý. Ñ¿¿ã ºòãºð¿¿ëýõýä

îãöîì áà äàâòàí ºòãºð¿¿ëýõ òºõººðºìæèéã àøèãëàíà.

зураг8. Танк Модель ОМГ 4,0 зураг9. Хөргүүр Модель МКТ-45

Тоног тө хө өрөмжийн үзүүлэлт

Хүснэгт3

Модель Багтаамж /хүчин

чадал/

Тоо ширхэг Нэгж үнэ

/ам.доллар/

Нийт

өртө г

ОМГ 4,0 4000 л 1 17,0 17 000

МКТ-45 1000л/цаг 2 56,0 112,0

зураг10. Тоосруулан хатаагч

- Өòãºð¿¿ëñýí ñ¿¿ã 120-160 ì/ñ õóðäòàéãààð öàöàõ ÿâöàä íü õàëóóí àãààðààð ¿éë÷ëýí ÷èéãèéã

óóðøóóëíà. 1 ë ñ¿¿íýýñ îéðîëöîîãîîð 50ìêì õýìæýýòýé 1500 øèðõýã äóñàë ¿¿ñýõ áà ýäãýýð äóñëóóäûí ãàäàðãóóãèéí

íèéò òàëáàé äóíäæààð 100-150 ì2 áàéíà. Õàëóóí àãààðòàé ø¿ðãýëöýõ ÿâöàä ñ¿¿íèé ãàäàðãóóãûí õýìæýý èõñýæ

õàðüöàíãóé áîãèíî õóãàöààíä ÷èéã óóðøèõ íºõöºë á¿ðäýíý.Ñ¿¿ã õàòààõ àãààðûí òåìïåðàòóð òîîñðóóëàí õàòààõ

òºõººðºìæèä îðîõ ¿åä 180-2150Ñ ãàðàõ ¿åäýý 80-850Ñ áàéõàä òîõèðîìæòîé.

- Òîîñðóóëàí õàòààñíû äàðàà ¿ëýýëãýí õàòààõ äàìæëàãàä øèëæèíý. Òîîñðóóëàí õàòààñàí ñ¿¿ã ÷èéãëýæ ¿ðýë

õýëáýðòýé áîëãîí, ¿ðýë áîëîí áàðüöàëäñàí ñ¿¿ã 100-110 0Ñ òåìïåðàòóðò ¿ëýýëãýí õàòààíà. Óã àðãààð ñ¿¿íèé ¿ðëèéã

õàëóóí àãààðààð ¿ëýýëãýí áóöëàõ òºëºâò ÷èéãèéã íü óóðøóóëäàã îíöëîãòîé.

- Õºðãºõ ¿å øàò . Ñ¿¿ã õàòààñíû äàðàà äàðóé õºðãºõ øààðäëàãàòàé.

Òîîñðóóëàí áîëîí ¿ëýýëãýí õàòààõ àðãûã õîñëóóëàí ¿éëäâýðëýñýí õóóðàé ñ¿¿íèé óóñàõ ÷àíàð õàðüöàíãóé èë¿¿òýé

þì. Õуурай ñ¿¿íèé òºðºë:

- Õóóðàé õýâèéí ñ¿¿:

Хàòààñàí õýâèéí ñ¿¿ã òîñã¿é, 20 áà 25% òîñòîé áàéäëààð ¿éëäâýðëýíý. Óã ñ¿¿íèé òåõíîëîãèéã ºìíº ºã¿¿ëñýí áîëíî.

- Õóðäàí óóñäàã õóóðàé ñ¿¿:

Òîîñðóóëàí õàòààñàí ñ¿¿ã çîðèóëàëòûí òºõººðºìæèä îðóóëàí ¿ðýë õýëáýðòýé áîëãîí óëìààð õàòààõ àæèëáàðûã

ÿâóóëíà.Óã òºõººðºìæèéí ýõíèé ñåêöýíä õàòààñàí ñ¿¿ã 65-80 ãðàäóñûí òåìïåðàòóðò ¿ðýë áîëãîí áàðöàëäóóëíà.

Äàðààãèéí ñåêöýíä 100-110 ãðàäóñûí òåìïåðàòóðò ¿ëýýëãýí õàòààæ óëìààð óäààõ ñåêöýíä 25 ãðàäóñûí

òåìïåðàòóð õ¿ðòýë õºð㺺ä ñàâëàíà. Õóðäàí óóñäàã ñ¿¿ã àçîòîò îð÷èíä ñàâëàñàí íºõöºëä 0-10 ãðàäóñ

òåìïåðàòóðò 12 ñàð õàäãàëíà.

-Îãöîì óóñäàã õóóðàé ñ¿¿:

Хàðüöàíãóé èõ ÷èéãòýé õóóðàé ñ¿¿ã ¿ðýë õýëáýðòýé áîëãîí ãàäàðãóóãûí èäýâò áîäèñîîð á¿ðõýæ, óã òºðëèéí

á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýíý.Ãàäàðãóóãûí èäýâõò áîäèñûí áýëäìýëýýð ìåòàðèí áà õàéëñàí òîñíû õîëüö ýñâýë øàð

áóóðöàãíû ôîñôàòûí áàÿæìàë áàòîñíû õîëüöíû àëü íýãèéã õýðýãëýíý.Ñ¿¿ã 7-9%-èéí ÷èéãòýé áîëòîë õàòààõ, ¿ðýë

¿¿ñãýõ, ¿ðëèéã õàòààõ àæèëáàðûã õóðäàí óóñäàã ñ¿¿íèéõòýé èæèë çàð÷ìààð õýðýãæ¿¿ëíý.

Õýâèéí áà õóðäàí óóñäàã хуурай ñ¿¿íèé õàðüöóóëñàí

¿ç¿¿ëýëò /òîñã¿é хуурай ñ¿¿íèé ¿ç¿¿ëýëò /

Хүснэгт4

¯ç¿¿ëýëò Õýâèéí Õóðäàí

Øèðõýãèéí õýìæýý, ìêì 20-80 300-500

×èéãøèлт, ñåê >10000 <100

Óóñàõ ýð÷èì, % 60-70 88-96

Óóñàëòûí èíäåêñ >8.2 0.2-0.5

4.2 Тоног тө хө өрөмжийн сонголт, түүний үзүүлэлтүүд

Холбоо тогтоож тоног тө хө өрөмжийн талаарх судалгаа хийсэн нийлүүлэгч компаниуд:

Kolding gruppen.Handels-og ingenierfirma A/S 5, Toldbodgade, DK-6000 Kolding, Denmark

“Прогрессивные Технологий”141006,г Мытищи, Московская обл.,Олипийский пр-т., д. 38 стр.5

Тел.:+0007-/095/ 933-60-63, Факс:007-/095/-933-60-64, email: protex@co.ru

Niro A/S Gladsaxevej 305, P.O.Box 45 2860 Soeborg Denmark email: niro@niro.dk

А/О “АНГИДРО” Дания, 2860 Копенгаген-Себорг, Остмаркен 8

Тайвань улсын YNB SUPPLY ASIA

¯íäñýí тоног тө хө өрөмж

Òºñëèéí ñóäàëãààíû ÿâöàä äýëõèéí óëñ îðíû õóóðàé ñ¿¿ ¿éëäâýðëýã÷äèéã òîíîã òºõºººðºìæ, ò¿¿íèé ñýëáýã

õýðýãñëýýð õàíãàäàã íýëýýä îëîí ¿éëäâýðòýé òàíèëöàж ººðèéí ¿éëäâýðèéí õ¿÷èí ÷àäàë, çàõ çýýëèéí öàð õ¿ðýýíä

òîõèðóóëàí òîíîã òºõººðºìæ ¿éëäâýðëýã÷äýýñ ìàøèíû ¿íý áîëîí õóäàëäàõ òºëáºðèéí íºõöëèéã õàðãàëçàí ¿çñýíèé ¿íäñýí

äýýð ОХУ-н “Прогрессивные Технологии” õóóðàé ñ¿¿ ¿éëäâýðëýõ òîíîã òºõººðºìæèéã сонголоо.Ýíýõ¿¿ òîíîã

òºõººðºìæèéí äàâóó òàë íü:

1. Òàëáàé áàãà ýçýëäýã

2. Õ¿÷èí ÷àäàë ºíäºð

3. 10 õ¿ðòýëõ æèëèéí ëèçèíãèéí íºõö뺺ð õóäàëäàí àâ÷ áîëîõ çýðýã áîëíî.

Прогрессивные Технологии êîìïàíè íü íèéò 45 îðîíä á¿òýýãäýõ¿¿íýý áîðëóóëäàã áºãººä ìàíàé ¿éëäâýð íü уг

êîìïàíèòàé ãýðýý áàéãóóëàí óã òîíîã òºõººðºìæèéã 10 æèëèéí õóãàöààòàé ëèçèíãèéí íºõö뺺ð õóäàëäàí àâ÷ áîëîõ

áîëîìæòîé þì. Прогрессивные Технологии êîìïàíè íü òîíîã òºõººðºì溺 àøèãëàëòûí ÿâöàä õîëáîãäîõ ñýëáýã

õýðýãñëýýð õàíãàäàã òºäèéã¿é ¿éëäâýðëýë ýõëýõ 2 ñàðûí õóãàöààíä òîíîã òºõººðºìæèí äýýð àæèëëàõ àæèë÷äûã

ìýðãýæèëòýí ÿâóóëæ ñóðãàëòàíä õàìðóóëäàã çýðýã ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã àæýý.

Ìàíàé ¿éëäâýðèéí ¿íäñýí õºðºíãèéí ¿íèéí ä¿íãèéí 98.2%-èéã õóóðàé ñ¿¿íèé ¿éëäâýðèéí òîíîã òºõººðºìæ ýçýëæ áàéíà.

à) Õóóðàé ñ¿¿íèé ¿éëäâýðèéí òîíîã òºõººðºìæ

зураг11. Òос ялгагч зураг12. Жигдрүүлэгч зураг13. Ñүү ариутгагч

Тоног тө хө өрөмжийн үзүүлэлт

Хүснэгт 5

Модель Багтаамж /хүчин

чадал/

Тоо ширхэг Нэгж үнэ

/ам.доллар/

Нийт

өртө г

Ж5-ОХ2-С 10000 л/цаг 1 17 000 17 000

МКТ-45 1000л/цаг 2 56 000 112 000

¯íäñýí õºðºíãèéí ¿íý /мян.тө г /

хүснэгт6

Òîíîã òºõººðºìæèéí íýð Òîî ¯íý$ Íèéò ¯íý

øèðõýã (Òºãðºãººð)

¯éëäâýðëýëèéí òîíîã òºõººðºìæ

1 Ò¿¿õèé ýä õ¿ëýýí àâàã÷ 1 17,0 17 ,0 20 740, 0

2 Ïÿíçàí õºðãºã÷, õàëààã÷ 2 56,0 112 ,0 136 640, 0

3 ªãºëò òîõèðóóëàã÷ 1 25,0 25 ,0 30 500, 0

4 Æèãäð¿¿ëýã÷ 2 15,8 31 ,6 38 552, 0

5 Óóðøóóëàã÷ 4 15,2 60 ,8 74 176, 0

6 Ñåïåðàòîð 2 37,0 74 ,0 90 280, 0

7 Òîîñðóóëàí õàòààã÷ 1 375,0 375 ,0 457 500, 0

8 Ñàâëàãààíû àâòîìàò 1 24,0 24 ,0 29 280, 0

9 Òàíê 4 3,5 14 ,0 17 080, 0

10 Áóñàä 1 27,477 27 ,477 33 521, 94

11 Öèñòåðí /автомашин/ 1 12 000, 0

Íèéò 760 ,877 949 270, 0

¯éëäâýðëýëèéí áóñ òîíîã

òºõººðºìæ

1 Áîðëóóëàëòûí àâòîìàøèí 1 3 000, 0

2 Êîìïüþòåð 2 1 000, 0

3 Ïðèíòåð 1 380, 0

4 Áóñàä 750, 0

Íèéò 5 130, 0

Íèéò ¿íäñýí õºðºí㺠954 400, 0

Ýëýãäýë áàéãóóëàõ æèëèéí õóâüä ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëèéí òîíîã òºõººðºìæ áîëîí àâòîìàøèíûã 10 æèëýýð,

êîìïüþòåð, ïðèíòåð, áóñàä òîíîã òºõººðõºìæèéã 5 æèëýýð òîîöñîí áîëíî. Ýëýãäëèéí øóëóóí øóгàìûí àðãààð áàéãóóëñàí.

зураг 14. тоног тө хө өрөмжийн ерөнхий байдал

Уг тоног тө хө өрөмж цагт 3200 л сүү боловсруулан,400 кг тослогтой болон тослоггүй хуурай сүү үйлдвэрлэх

хүчин чадалтай. Бө өний хэрэглэгчдэд зориулсан 25 кг-ийн ууттай сүүг цагт 16 ширхэгийг, 1 кг-ийн ууттай сүүг

400 ширхэгийг савлан

бэлэн бүтээгдýхүүн болгох хүчин чадалтай.¯éëäâýðëýë æèëä 5 ñàð íèéò 130 ºäºð, ºäºðò 16 öàã àæèëëàõ áà

äàðààõ õýìæýýòýé õóóðàé ñ¿¿ ¿éëäâýðëýíý.

4.3 Хүний нө өцийн судалгаа

Àæëûí öàã

4 àæèë÷èí 2 ýýëæýýð ¿éëäâýðëýë ÿâóóëíà. 1 àæèë÷èí ºäºðò 8 öàã àæèëëàíà. ¯éëäâýðò ºäºðò íèéò 16 öàã

àæèëëàíà. Ñàðûí 26 àæëûí ºäºðòýé. Ñ¿¿íèé ¿éëäâýðèéí ò¿¿õèé ýäèéí õàíãàìæ íü óëèðëûí ÷àíàðòàé áîëîõûã äýýð

ºã¿¿ëñýí. Ýíý áàéäàëä òîõèðóóëàí ¿éëäâýð áàéãóóëàãäñàí ýõíèé 2 æèëäýý 5,6,7,8,9-ð ñàðä ¿éëäâýðëýë ÿâóóëàí

¿ëäñýí 7 ñàðä õóóðàé ñ¿¿ ¿éëäâýðëýõã¿é, õàðèí áîðëóóëàëòûã æèëèéí 12 ñàðä ÿâóóëàõààð òîîöñîí. Ìýðãýæëèéí

àæèë÷èäàà ¿éëäâýð àæèëëàõã¿é 7 ñàðä ñàðûí öàëèíãèéí 50%-èàð öàëèíæóóëíà. 2 ìàíàà÷ 2 ýýëæýýð àæèëëàíà.

Íèéò 12 àæèëòàíòàé.

Жилийн цалингийн тооцоо

Хүснэгт7

Ажиллах

сард/мян.тө г/

Ажиллахгүй

сард/мян.тө г/

1 Àëáàí òóøààë òîî öàëèí íèéò òîî öàëèí íèéò

2 Äàðãà 1 220, 0 220, 0 1 220, 0 220, 0

3 Åðºíõèé íÿáî 1 150, 0 150, 0 1 150, 0 150, 0

4 Íÿðàâ 1 120, 0 120, 0 1 120, 0 120, 0

5

Áîðëóóëàëòûí

ìåíåæåð 1 120, 0 120, 0 1 120, 0 120, 0

6 Æîëîî÷ 2 90, 0 180, 0 1 90, 0 90, 0

7 Ñ¿¿íèé òåõíîëîãè÷ 2 120, 0 240, 0 2 60, 0 120, 0

8 Àæèë÷èí 2 80, 0 160, 0 2 40, 0 80, 0

9 Ìàíàà÷ 2 60, 0 120, 0 2 60, 0 120, 0

Íèéò 12

1 310,

0 11 1 020, 0

Ñ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëä àæèëëàõ 4 àæèëòíû 2 íü ñ¿¿íèé òåõíîëîãè÷, 2 íü õ¿íñíèé øàòàëñàí ñóðãàëòòàé ñóðãàëò

¿éëäâýðëýëèéí òºâèéã ñ¿¿íèé ÷èãëýëýýð òºãññºí ìýðãýæëèéí àæèëòàí áàéíà.

Ìàíàé îðíû õóâüä хүнсний òåõíîëîãè÷ ìýðãýæëýýð æèëä 50-60 оюутан ØÓÒÈÑ-иар бэлтгэгдэн гарч áàéíà. Õ¿íñíèé

øàòàëñàí ñóðãàëòòàé ñóðãàëò ¿éëäâýðëýëèéí òºâèéã ñ¿¿íèé ÷èãëýëýýð 1990 оноос өмнө 80-100, 1990 оноос

хойш жилд 20-30 мэргэжлийн ажилтан тө гсгөж байна. Манай үйлдвэрийн хувьд мэргэжлийн боловсон

хүчний нө өц хангалттай.

Ò¿¿õèé ýä òàòàõ öèñòåðíèéã æîëîîäîõ æîëîî÷ Ñ àíãèëëûí, áîðëóóëàëòûí 2.5 òîííû à÷ààíû ìàøèíûã  àíãèëëûí çîõèõ

äàäëàãà òóðøëàãàòàé ìýðãýæëèéí æîëîî÷ íàð áàéíà.

Áîðëóóëàëòûí ìåíåæåð íü íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí çîõèõ ìýäëýãòýé, ºìíº íü õ¿íñíèé áàðààíû áîðëóóëàëò õèéæ áàéñàí

çîõèõ òóðøëàãàòàé õ¿í áàéíà.

4.4 Үйлдвэрлэлийн тооцоо

Жилд шаардагдах түүхий эд

Хүснэгт6

Зардлын ангилал Дүн

Øààðäàãäàõ ò¿¿õèé ýä /ëèòð/ 3,818,886

¯éëäâýðëýëèéí õýâèéí õîðîãäîë /0.5%/ 19094.43

¯éëäâýðëýëä îðîõ ò¿¿õèé ýä /ëèòð/ 3,799,887

Ò¿¿õèé ýäèéí ¿íý /¿éëäâýð íºõöºëººð//¥/ 180

Æèëä øààðäàãäàõ ò¿¿õèé ýäèéí ¿íý /¥/ 687,399,558

Түүхий эдийн зардлыг нийт зах зээлийн 35%-ийг эзлэх төлөвлө гө ө тэйгээр тооцоолсон. Үүнд жилд

манай үйлдвэр 471450 кг хуурай сүү үйлдвэрлэх бө гө өд хэрэв 1 кг хуурай сүүг хийхэд 8,06 л шингэн сүү

шаардëàгатай гэж үзвэл 471450кг хуурай сүүнд 3,818,886 л сүү орох ба үйлдвэрлэлийн явцад 0,5%-ийн

хэвийн хорогдол гарна гэж òîîöîîëîõîä хорогдол нь 19094,43 л сүү болох юм. Цэвэр үйлдвэрлэлд орох шингэн

сүүг олохдоо нийт шаардлагатай сүүнээс хэвийн хорогдлоо хасаад жилд 3,799,887 л сүү болно. Манай

үйлдвэр эхний 2 жилдээ 5,6,7,8,9-р сард буюу сүү хамгийн хямд байхад явагдах учир литр сүүг 180₮ байхаар

тооцоолсон ба жилд түүхий эдэд 687,399,558₮ зарцуулагдана.

4.4.2 Бүтээгдэхүүний өртө г

Өртө г зардлын тооцоо /мян.тө г/

Хүснэгт7

Àæèëëàõ Àæèëëàõ- Íèéò

Зардлын ангилал 5 ñàðä ã¿é 7 ñàðä

1

Öàëèíãèéí çàðäàë (¿éëäâýðèéí 4

àæèëòàí) 2 000, 0 1 400 ,0 3 400, 0

2 ÍÄØ-èéí çàðäàë 380 ,0 266, 0 646, 0

3 Çàñâàð ¿éë÷èëãýýíèé çàðäàë 480, 0

4 Ò¿ðýýñèéí çàðäàë (80%) 5 760, 0

5 Äóëààí óóð óñíû çàðäàë (80%) 1 843, 2

6 Öýâýð óñíû çàðäàë (80%) 387, 6

7 Ýð÷èì õ¿÷íèé çàðäàë (95%) 9 085, 159

8

Ýëýãäëèéí çàðäàë (¯éëäâýðèéí ÒÒ,

öèñòåðíèé ýëýãäýë) 94 027, 0

9 Ñàâëàãààíû ìàòåðèàëûí çàðäàë 33 001, 5

10 Øàòàõóóíû çàðäàë (60%) 5 781, 6

11

Ò¿¿õèé ýäèéí ìàòåðèàëûí çàðäàë (1 ë

ñ¿¿ 180¥, 0,5%-èéí õýâèéí õîðîãäîë) 687 399, 558

12 Íèéò ºðòºã 841 811, 617

13 Æèëä ¿éëäâýðëýõ õóóðàé ñ¿¿ (êã) 471, 45

Хүснэгт 7 -д

үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний

өртгийн тооцооллыг харуулж байна. Энэ тооцоололд бүтээгдэхүүн үйдвэрлэхэд орж байгаа хувьсах ба

тогтмол зардлууд орж байна. Шууд хөдөлмөрийн зардалд үйлдвэрийн 4 ажилтны цалин, НДШ-ийн зардал,

шууд материалын зардалд үйлдвэрлэлд шаардагдах шингэн сүүний үнэ, савлах материалын үнэ,

үйлдвэрлэлийн нэмэгдэл зардалд үйлдвэрлэлд хэрэглэгдэх уур ус дулаан, эрчим хүч, үйлдвэрийн талбайн

түрээсийн зардал, түүхий эдийг татах цистерний шатахуун, үйлдвэрийн тоног тө хө өрөмжийн элэгдэл, засвар

үйлчилгээний зэрэг зардлууд орж тооцогдож байна.

4.5. Сав баглаа боодол

Тайвань улсын YNB SUPPLY ASIA компаниас нийлүүлэх GTL-30 ба GTL-60 савлагч машиныг сонгон авч

үйлвэрлэлдээ ашиглах ба уг машин нь доорх үзүүлэлттэй болно.

- Нэг удаа хэвлэхдээ 7 хүртэлх төрлийн өнгөний сонголлттой

- 500 гр багтаамж бүхий цаасан хайрцаг. Хэмжээ нь 480х320х320 мм

- 1000 гр багтаамж бүхий цаасан хайрцаг

- 1 цагт 500 ширхэгийг савлана 210 000 ш-г 20тн-ы контейнерт ачих боломжтой.

14 Íýãæèéí ºðòºã (¥) 1,78558

Уг тө хө өрөмжийг FOB нө хцлө өр тус компаний Шанхай хот дахь салбараас худалдан авна.

зураг15. Бө өний савлагч зураг16. жижиглэнгээр савлах

Á¿òýýãäýõ¿¿íèé íýð òºðºë

¯éëäâýð íü òîñëîãèéí õýìæýýíýýñ õàìààðàí 5%, 25%, 35% ãýñýí 3 òºðëèéí õóóðàé ñ¿¿ ¿éëäâýðëýíý. Íýð òºð뺺ñ

õàìààð÷ 1 êã-èéã íü äóíäæààð 2600- тө грө гººð çàõ çýýëä íèéë¿¿ëíý.

5. Санхүүгийн төлөвлө гө ө

Óã õóóðàé ñ¿¿íèé ¿éëäâýðèéã áàéãóóëàõàä øààðäàãäàõ õºðºíãèéí áîëîí ñàíõ¿¿æ¿¿ëòèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí õýìæýýã

õ¿ñíýãò 8-ààñ õàðíà óó. ¯¿íä 35 ñàÿ ¥-íèé ìºíãºí õºðºí㺺ð ºäºð òóòìûí çàðäàëä òóõàéëáàë øàòàõóóí òîñëîõ

ìàðòåðèàë çýðãèéã õóäàëäàí àâàõàä õýðýãëýíý. 5 ñàÿ òºãðºãíèé ò¿¿õèé ýäýýð ¿éëäâýðëýëýý ýõëýí ÿâóóëíà. Òîíîã

òºõººðºìæèéí ¿íèéí ä¿íãèéí 20%-èéã áýëíýýð òºëæ, ¿ëäñýí òºëáºðèéã 10 æèëèéí õóãàöààíä æèëèéí 3%-èéí õ¿¿ãèéí

õàìò æèëä 1 óäàà òºëºõ íºõö뺺ð àâíà. Øààðäàãäàõ 250 îð÷èì ñàÿ òºãðºãèéã õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºí㺺ð

ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý.

5.1 Эхлэлтийн баланс

¯éëäâýðèéí ýõëýëòèéí áàëàíñ /ìÿí òºã/

Õ¿ñíýãò8

À.ժЪÍê Á.ªÐ ÒªËÁªÐ ÁÀ ÝÇÝÌØÈÃ×ÄÈÉÍ ªÌ×

1.Ýðãýëòèéí õºðºí㺠3.Óðò õóãàöààò ºð òºëáºð

̺í㺠35.000.0 Ëèçèíãèéí ºð òºëáºð 742.616.0

Ò¿¿õèé ýä 5.000.0

Ñàâ áàãëàà áîîäîë 1.500.0

Ýðãýëòèéí õºðºíãèéí ä¿í 41.500.0 ªð òºëáºðèéí íèéò ä¿í 742.616.0

2.Ýðãýëòèéí áóñ õºðºí㺠4.Ýçýìøèã÷äèéí ºì÷

Ìàøèí òîíîã òºõººðºìæ 954.400.0 Õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºí㺠253.284.0

Ýðãýëòèéí áóñ õºðºíãèéí ä¿í 954.400.0 Ýçýìøèã÷äèéí ºì÷èéí ä¿í 253.284.0

Íèéò õºðºíãèéí ä¿í 995.900.0 ªð òºëáºð áà ýçýìøèã÷èéí

ºì÷èéí ä¿í 995.900.0

5.2 Орлого зарлагын төлөвлө гө ө

Орлого үр дүнгийн тооцоо

Õ¿ñíýãò9

Íèéò/мян.тө г/

1 Áîðëóóëàëò 1 225 770, 0

ͪÀÒ-ûí çàðäàë 183 865 ,5

2 ¯éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã 841 811 ,617

3 Íèéò àøèã 200 092, 883

4 ¯éë àæèëëàãààíû çàðäàë 22 451, 566

Öàëèí (ÁÓ-ûí àæèëòàí íàðò) 10 027, 5

ÍÄØ (ÁÓ-ûí àæèëòàí íàðò) 2 340 ,8

Ò¿ðýýñèéí çàðäàë (êîíòîð, àãóóëàõ) 1 440 ,0

Äóëààí óóð óñ (¿éëäâýðëýëèéí áóñ) 460 ,8

Öýâýð óñíû çàðäàë (¿éëäâýðëýëèéí áóñ) 96 ,9

Ýð÷èì õ¿÷íèé çàðäàë (¿éëäâýðëýëèéí áóñ) 478, 166

Àëáàí òîìèëîëòûí çàðäàë 1 440 ,0

¯íäñýí õºðºíãèéí ýëýãäýë (¿éëäâýðëýëèéí

áóñ) 513, 0

Çàð ñóðòàë÷èëãààíû çàðäàë 1 800, 0

Øàòàõóóíû çàðäàë 3 854 ,4

5 ¯éë àæèëëàãààíû àøèã 177 641 ,316

6 ¯éë àæèëëàãààíû áóñ çàðäàë 96 540, 08

Ëèçèíãèéí ¿íäñýí òºëáºð 74 261, 6

Ëèçèíãèéí õ¿¿ãèéí òºëáºð 22 278 ,48

7 Òàòâàð òºëºõèéí ºìíºõ àøèã 81 101, 236

8 ÎÀÒ-ûí çàðäàë (30%) 24 330 ,371

9 Öýâýð àøèã 56 770 ,866

Хүснэгт 9-д үйлдвэрийн эхний жилийн орлого үр дүнгийн тоцоог харуулсан байна. Эхний жилд 471450 кг-ийг

үйлдвэрлэх ба 1 кг хуурай сүүг 2600₮-ө өр борлуулах бө гө өд борлуулалтын үнэнд НӨ Т орсон байна.

БО-оос НӨАТ болох 183 865 ,5мян тө грө гийг хасаад гарсан дүнгээс нь үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүний өртө г

болох 841811,617мян тө грө гийг хасаад үйлдвэрийн нийт ашиг гарна. Үйлдвэрийн нийт ашгаас борлуулалт

удирдлагын зардал болох шууд бус хөдөлмөрийн зардал, шууд бус материалын зардал, болон энэ хэсэгт

хамаарагдах бусад зардлыг хасахад үйл ажиллагааны ашиг нь 177641,316 мян тө грө г болж байна. Үйл

ажиллагааны ашгаас үйл ажиллагааны бус зардал болох лизингийн үндсэн ба хүүгийн зардлыг хасаад татвар

төлө хийн өмнө х ашиг нь 81 101, 236 мян тө грө г болж байна.

Манай үйлдвэрийн борлуулалтын хэмжээ 100 сая тө грө гө ө с дээш байгаа тул ААНБОАТ-ын тухай хуульд

заасны дагуу орлогын татвар 30% төлө х бө гө өд ТТӨА-аас 30%-иар ОАТ-ыг тооцоолоход 24 330 ,371 мян

тө грө г болж байгаа юм. Ингээд ТТӨА-аас ОАТ-ын зардлыг хасаад жилийн цэвэр ашиг 56 770 ,866 мян тө грө г

болж байна.

5.3 Мөнгөн орлого ба төлбөрийн төлөвлө гө ө

Áîðëóóëàëòûí òîîöîî / Äîòîîäûí çàõ çýýëèéí 35 õóâèéã ýçëýõýýð òîîöîâ/. Õóóðàé ñ¿¿íèé õóäàëäààëàõ ¿íý 1êã íü

2600¥ áàéãàà íü ìàíàé îðíû çàõ çýýë äýýð õóäàëäààëæ áàéãàà ñ¿¿í¿¿äèéí ¿íýòýé õàðüöóóëàõàä õàðüöàíãóé õÿìä ¿íý

þì.

Æèëèéí áîðëóóëàëòûí õýìæýý / мян.тө г/

Õ¿ñíýãò10

Æèëä

Çàõ çýýëèéí 35 õóâèéã ýçëýõ ¿åä 471,450 êã

Áîðëóóëàëòûí ¿íý ¥-ººð 2,600

Íèéò áîðëóóëàëò ¥-ººð 1,225,770,0

Ëèçèíãýýðõ òîíîã òºõººðºìæèéí òºëáºð /мян.тө г/

Õ¿ñíýãò11

1 äýõ 2 äýõ æèë 3 äýõ æèë 4 äýõ æèë 5 äýõ æèë 6 äýõ

æèë æèë

¯íäñýí òºëáºð 74261,6 74261,6 74261,6 74261,6 74261,6 74261,6

Õ¿¿ãèéí òºëáºð 3% 22278,48 200506,32 178227,84 155949,36 133670,88 111392,4

Æèëä òºëºõ) 96540,08 94312,232 92084,384 89856,536 87628,688 854008,4

7 äýõ æèë 8 äýõ æèë 9 äýõ æèë

10 äýõ

æèë Íèéò

¯íäñýí òºëáºð 74261,6 74261,6 74261,6 74261,6 742616,0

Õ¿¿ãèéí òºëáºð 3% 8911,392 6683,544 4455,696 2227,848 122531,64

Æèëä òºëºõ) 83172,992 80945,144 78717,296 76489,448

Íèéò 865147,64

Ëèçèíãèéí ãýðýýãýýð àâ÷ àøèãëàõ òîíîã òºõººðºìæèéí õóâüä:

- Ò¿ðýýñëýã÷ íü ëèçèíãèéí óðüä÷èëãàà òºëáºð áîëîõ íèéò ¿íèéí ä¿íãèéí 20 õóâèéã ãýðýý õ¿÷èí

òºãºëäºð áîëæ òîíîã òºõººðºìæ õóäàëäàí àâàõûí ºìíº õóäàëäàã÷ òàëä øèëæ¿¿ëíý.

- Ëèçèíãèéí эцсийн õóãàöàà 10 æèë áà óã õóãàöààíä íýã æèëèéí õ¿¿ãèéí õýìæýý 3 õóâü áàéíà.

- Òºëáºðèéã ¿íäñýí òºëáºð õ¿¿ãèéí õàìò æèëä íýã óäàà òºëíº.

- Äýýðõ á¿õ íºõöëèéã áèåë¿¿ëñíýýð ëèçèíãèéí òîíîã òºõººðºìæ íü ò¿ðýýñëýã÷èéí ºì÷ëºëä øèëæèíý.

Ëèçèíãèéã àíõ àâàõäàà 600000¥-íèé çàðäàë ãàðãàæ, æèë á¿ð 3%-èéí õ¿¿ òºëíº.

5.4 Үр ашгийн шинжилгээ

Хөрөнгө оруулалтын тө слийн үнэлгээ

Хүснэгт12

Анхны хºðºí㺠îðóóëàëòûí ýðãýí òºëºãäºõ 4.3 æèë

õóãàöàà

Àøãèéí íîðì 5,02

Êàïèòàëûí ºðòºã

Ëèçèíãèéí ºðòºã 16,50%

Õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºíãèéí ºðòºã 9,90%

Êàïèòàë äàõü ëèçèíãèéí òºëáºðèéí ýçëýõ õóâü 75,25%

Êàïèòàë äàõü õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºíãèéí ýçëýõ

õóâü 24,75%

Êàïèòàëûí íèéò ºðòºã 14,88%

Á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºðòºã 1785.58 ¥

Áîðëóóëàõ ¿íý 2600 ¥

Àøãèéí õóâü 31,30%

Öýâýð àøãèéí 50%-òàé òýíöýõ õýìæýýíèé õóðèìòëàãäñàí àøèã хувь ниéлүүлэгчдэд îëãîíî гэж тооцоолсон.

Капиталын нийт өртө г 14.88% нь ашгийн хувь 31.3%-иас бага ó÷èð õºðºí㺠îðóóëàëò àøèãòàé.

6. Эрсдлийн судалгаа

Гадаад эрсдэë

Гадаад эрсдэл нь Үнэ бүрдэлт, Татвар оноолт, байгалийн гамшиг, Түүхий эдийн үнэ өртө г нэмэгдэх,

өрсөлдө өн хурцдах зэргээс тогтдог.

Манай үйлдвэрийн хувьд үхэр сүрэг ган, зуд, цаг уурын эрс ө өрчлөлтөд өртө х, халдварт өвчин гэх мэт нь

нэлээд нөлө өлөлтэй.

Манай үйлдвэрийн хувьд цаашид дээрх биднээс шууд бус хамааралтай эрсдлүүдийг урьдчилан

тооцоолж түүнээс зайлсхийх эрсдлийн хувийг бууруулах арга хэмжээг цаг тухайд нь авч байх болно. Түүхий

эдийн хангамжтай холбоотой

эрсдлээс сэргийлэх нэг арга зам нь ө өрийн түүхий эдийн бааз үхэр сүргийн фермийн аж ахуйг байгуулан

ажиллах болно. Энэхүү тө слийг хэрэгжүүлэгч нь уг фермийн аж ахуйг байгуулах талаар цаашдын стратеги

төлөвлө гө өндө ө тусгах хэрэгтэй.

6.2 Дотоод эрсдэл

Энэ төрлийн эрсдэлд:техник эрсдэл, эрхзүйн эрсдэл, даатгалын эрсдэл

эд хөрөнгийн шууд хохирол / тоног тө хө өрөмж, материал түүхий эд, тээврийн хэрэгслийн осол/, Шууд бус

хохирол / түрээсийн үнийн ө сөлт, тоног тө хө өрөмжинд ө өрчлөлт оруулсны зардал/, ажиллагсад / осол

гэмтлийн зардал, ажилчдыг сольж ө өрчилснө ө с гарах зардал/ зэрэг эрсдлүүд тус тус хамаарах ба уг

үйлдвэрийн тө сөлд хамгийн ихээр нөлө өлө хүйц эрсдэл нь даатгалын эрсдэл юм. Иймд байнгын тогтвортой

ажиллагаатай даатгалын компанитай хамтран ажиллавал зохино.

Ä¿ãíýëò

Òºâëºðñºí òºëºâëºãººò ýäèéí çàñãèéí ¿åä ìàíàé óëñ ñ¿¿í á¿òýýãäýõ¿¿íýý äîòîîääîî òºâëºðñºí áàéäëààð

áîëîâñðóóëæ á¿õ õýðýãöýýãýý õàíãàæ ÷àääàã áàéñàí áîë îäîî ìàíàéõ æèëäýý 8064 ìÿíãà îð÷èì àì.äîëëàðûí ñ¿¿ ñ¿¿í

á¿òýýãäýõ¿¿í èìïîðòîîð õýðýãëýæ áàéíà. Ýíý èìïîðòûí 25 îð÷èì õóâèéã õóóðàé ñ¿¿ ýçýëæ áàéãàà íü ýíý çàõ çýýëä ºðãºí

áîëîìæ áàéãààã õàðóóëæ áàéíà.

ªíººãèéí áàéäëààð ìàíàé çàõ çýýë äýýð õóäàëäààëàãäàæ áóé õóóðàé ñ¿¿ íü õóâàíöàð óóò, õóâàíöàð ñàâ áîëîí

òºìºð ñàâàíä ñàâëàãäñàí, àìò ¿íýð ÷àíàðûí õóâüä èìïîðòëîãäîí èðñýí óëñààñàà õàìààð÷ ÿíç á¿ð áàéäàã. ¯¿íèéã äàãààä

çàõ çýýëä áîðëóóëàãäàæ áàéãàà ¿íý íü áàãà çýðýã çºð¿¿òýé ÷ åðºíõèé人 1 êã õóóðàé ñ¿¿íèé ¿íý íü 2800-3400

òºãðºãèéí õîîðîíä õýëáýëçýæ áàéíà.

Манай үйлдвэр монгол улсынхаа зах зээлийн 35 хувийг хангах бүрэн боломжтой бө гө өд цаашид ч

борлуулалтаа ө сгөн гадаад зах зээл дээр гарах бүрэн боломжтой юм.

Манай үйлдвэрийн тоног тө хө өрөмж цагт 3200 л сүү боловсруулан,400 кг тослогтой болон тослоггүй

хуурай сүү үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Бө өний хэрэглэгчдэд зориулсан 25 кг-ийн ууттай сүүг цагт 16

ширхэгийг, 1 кг-ийн ууттай сүүг 400 ширхэгийг савлан бэлэн бүтээгдхүүн болгох хүчин чадалтай.¯éëäâýðëýë

æèëä 5 ñàð íèéò 130 ºäºð, ºäºðò 16 öàã àæèëëàõ áà äàðààõ õýìæýýòýé õóóðàé ñ¿¿ ¿éëäâýðëýíý.

Óã õóóðàé ñ¿¿íèé ¿éëäâýðèéã áàéãóóëàõàä øààðäàãäàõ õºðºíãèéí áîëîí ñàíõ¿¿æ¿¿ëòèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí õýìæýýã

õ¿ñíýãò -ýýñ õàðíà óó. ¯¿íä 35 ñàÿ ¥-íèé ìºíãºí õºðºí㺺ð ºäºð òóòìûí çàðäàëä òóõàéëáàë øàòàõóóí òîñëîõ

ìàðòåðèàë çýðãèéã õóäàëäàí àâàõàä õýðýãëýíý. 5 ñàÿ òºãðºãíèé ò¿¿õèé ýäýýð ¿éëäâýðëýëýý ýõëýí ÿâóóëíà. Òîíîã

òºõººðºìæèéí ¿íèéí ä¿íãèéí 20%-èéã áýëíýýð òºëæ, ¿ëäñýí òºëáºðèéã 10 æèëèéí õóãàöààíä æèëèéí 3%-èéí õ¿¿ãèéí

õàìò æèëä 1 óäàà òºëºõ íºõö뺺ð àâíà. Øààðäàãäàõ 250 îð÷èì ñàÿ òºãðºãèéã õóâü íèéë¿¿ëñýí õºðºí㺺ð

ñàíõ¿¿æ¿¿ëíý.

Тө слийн эргэн төлө гдө х хугацаа 4 жил орчим ба цаашид эдийн засгийн үр ашигтай ажиллах бүрэн

боломжтой юм.