бүтээлч даалгавар

Хичээлийг багаар зохион байгуулах нь:

МФ-4 Э.Туяасайхан 1

Агуулга

Удиртгал.....................................................................................................................2-4

Нэгдүгээр бүлэг. Хичээлийг багаар зохион байгуулах нь:

1.1. Сургалтын зохион байгуулалтын хэлбэр......................................................5-8

1.2. Сурагчдыг багаар ажиллуулах аргачлал...............................................................8-10

Хоёрдугаар бүлэг. Судалгааны боловсруулалт

2.1 Судалгаа хийх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө...........................................................11-12

2.2 Багш нараас авсан судалгааны боловсруулалт........................................................13-19

2.3 Сурагчдаас авсан судалгааны боловсруулалт..........................................................20-25

2.4 Хичээлийн талаарх санал сэтгэгдэл .........................................................................26-28

Дүгнэлт.........................................................................................................................29

Ном зүй.........................................................................................................................30

Хавсралт



Асуудал: Хичээлийг багаар зохион байгуулалтыг сүүлийн үед багш нар нилээд

хэрэглэж бүлгээр ажиллуулах оролдлого хийж байгаа боловч, анги дүүргэлтийн

хэмжээ, хичээлийн танхим, сандал ширээний хийц бүтцээс болж багш хичээлийг багаар

зохион байгуулж чадахгүй байгаагаас сурагчдын багаар ажиллах чадвар сул, хамтран

мэдлэг бүтээх төлөвшил дутмаг, хүүхэд болгоныг хичээлд татан оруулах нөхцөл

боломж муу байна.

Асуулт:

1. Хичээлийг багаар зохион байгуулахын давуу тал нь юу вэ?

2. Хичээлийг багаар зохион байгуулахад танд ямар ямар бэрхшээл тохиолддог вэ?

3. Хичээлийг багаар зохион байгуулснаар сурагчдад ямар ямар өөрчлөлт гардаг

вэ?

Зорилго: Хичээлийг багаар зохион байгуулахын давуу тал, ач холбогдол сурагчдад

илрэх өөрчлөлт багш нарт тохиолддог бэрхшээл зэргийг судлан илрүүлж дүгнэлт

гаргах.

Анги

дүүргэлтийн

хэмжээ их

Сандал

ширээний хийц

бүтэц

Хичээлийн

танхимын зай

багтаамж муутай

Техник

технологийн

хангамж муу

Хүүхэд болгоныг

хичээлд татан

оруулж чадахгүй

байна.

Санаа бодлоо

чөлөөтэй

илэрхийлж

чадахгүй байна

Хамтран

мэдлэг бүтээх

төлөвшил

дутмаг

Сурагчдын

багаар ажиллах

чадвар сул

байна

Хичээлийг багш

багаар зохион

байгуулах нөхцөл

бүрдэхгүй байна.



Зорилт:

1. Хичээлийг багаар зохион байгуулах хэлбэрийн талаар онолын мэдээлэлтэй

танилцах

2. Хичээлийг багаар зохион байгуулахын ач холбогдол сурагчдад илрэх

өөрчлөлтийг судлах асуулга боловсруулах

3. ЕБС-ийн багш, сурагчдаас судалгаа авах

4. Судалгааны үр дүнг боловсруулах

5. Хичээлийг багаар зохион байгуулж туршилтад хичээл дээр турших.

Судлах зүйл: Хичээлийг багаар зохион байгуулахын давуу тал, ач холбогдол

сурагчдад илрэх өөрчлөлт багш нарт тохиолддог бэрхшээлийг судлах.

Судалгааны арга:

- Ном эх материал судлах арга

- Асуулгын арга

- Туршилтын арга

Ач хобогдол: Хичээлийг багаар зохион байгуулах нь сурагчдын сурч боловсрох

хүсэл тэмүүллийг төрүүлж, сурагчдад илүү сонирхолтой илүү үр өгөөж өгдөг гэдгийг

судалж ойлгосон.

Хамрах хүрээ: Чингэлтэй дүүргийн “Олонлог-төв” сургуулийн 5 багш 20 сурагч

Сүхбаатар дүүргийн 11-р сургуулийн 5 багш 20 сурагч, Хан-Уул дүүргийн 32-р

сургуулийн 5 багш 20 сурагч, Сүхбаатар дүүргийн 31-р сургуулийн 5 багш



Судалгааны аргачлал:

Асуулгын арга:

Он

, са

р, өд

өр:

Асу

улгы

н

сэд

эв:

Асу

улгы

н

зори

лгт

Асу

улга

авса

н

хүм

үүси

йн

тухай

Хэд

эн х

үн

ээс

авах

Асу

улты

н т

оо

Судалгааны үр

дүнгийн

боловсруулалт

2012-0

2-0

7

Хичээлийг

багаар

зохион

байгуулах

нь:

-Хичээлийг багаар

зохион байгуулахын ач

холбогдлыг судлах

асуулт бэлдэх

-Асуулгаа авна.

Багш 20 1-7

Тоон

боловср

уулал

т

Чан

ары

н

боловср

уулал

т

Сурагч 60 1-5

Туршилтын арга:

Он

,сар

,өд

өр

Судлах зүйл Хэрхэн судлах

Туршилтад

хичээл зохион

байгуулсан анги

Зохион

байгуулсан

хичээлийн

сэдэв

2012

-03-1

6 Багаар зохион байгуулж

заасан хичээл сурагчдын

сонирхол идэвхийг

төрүүлж буйг судлана.

Хичээлийн дараа тойрог

ба түүний элементүүд

хичээл сонирхолтой

болсон талаар

сурагчдаас судалгаа авч

илрүүлнэ.

Олонлог

сургуулийн 8а

ангийн 24 сурагч

Тойрог ба

түүний

элементүүд

2012-0

4-2

3 Багаар зохион байгуулж

заасан хичээл сурагчдын

сонирхол идэвхийг

төрүүлж буйг судлана.

Туршилтад хичээл

зохион байгуулах үед

ажиглалт хийн дүгнэлт

гаргана.

11-р сургуулийн

10б ангийн 32

сурагч

Цахилгаан

соронзон

индукцийн

үзэгдэл



НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ: ХИЧЭЭЛИЙГ БАГААР ЗОХИОН БАЙГУУЛАХ НЬ:

1.1 Сургалтын зохион байгуулалтын хэлбэр. Суралцагчид өөрийгөө

илэрхийлэх, сурлагын амжилтаа ахиухан дүгнүүлэхийн төлөө хоорондоо өрсөлдөх бус

харин хамтдаа үр дүнгээ ахиулж амжилт гаргахаар зорилгоо нэгтгэсэн хамтран

сурахуйн хэлбэрээр зохион байгуулах явдал сүүлийн үед нилээд газар авах болжээ.

Үүний анхны санааг Ж.Дьюи гаргасан гэх бөгөөд тэрээр суралцагчид иргэний үүрэг

хариуцлагаа хамтран ажиллах замаар илүү ухамсарладаг гэсэн байна. Түүний хэлснээр

сургууль дээр хамтран ажиллаж харилцах нь ардчилалтай амьдарч сурна гэсэн үг ажээ.

Хамтран сурахуйн хэлбэрээр сургалтыг зохион байгуулснаар суралцагчдын үр дүн

муутай өрсөлдөөн хумигдаж, атгаг санаа арилж, ялгаварласан нэг маягийн хандлагыг

өөрчилж болдог байна. Сургалт нь нэг талаас багш, нөгөө талаас суралцагчдын гэсэн

үйл ажиллагааны нэгдэл юм. Идэвхитэй сургалтын нэн чухал хэсэг бол хичээлийг

багаар зохион байгуулах явдал юм. 1

Багш сургалтаа амжилттай явуулах нэг гол нөхцөл нь суралцагчдаа оновчтой зохион

байгуулж, тэдний зан үйлийг үр дүнтэй удирдаж (Managing Behaviour For Learning)

чадахын төлөө явах хэрэгтэй. Сургалтын явцыг удирдан хянаж чадахгүй бол багшийн

бэлтгэл хичнээн сайн, хичээлийн төлөвлөлтийг хичнээн оновчтой хийгээд сайн амжилт

олохгүй.2

Албан боловсролын салбарт суралцагчдыг захиргааны шинжтэй анги гэсэн хэлбэрээр

бүлэглэхээс гадна нас, сэтгэхүйн онцлог зарим тохиолдолд чадварын түвшингээр нь

бүлэглэн зохион байгуулдаг. Нэг анги дунджаар ихэвчлэн 25-30 хүнтэй байдаг боловч

түүнээс бага, илүү байх нь амьдралд бишгүй тохиолддог зүйл. Үүний анги дүүргэлт,

нэг багшид ноогдох суралцагчийн тоо гэсэн үзүүлэлтээр эдийн засгийн үр ашгийг

дээшлүүлэх зорилгоор төлөвлөлт санхүүжилтэд ашиглана. Сургалтын талаас бол дээрх

үзүүлэлт хичнээн бага байх тутам сайн бөгөөд багш хүүхэд бүртэй ажиллах боломж

бүрддэг давуу талтай. Бага сургуулийн багш өдрийн турш нэг ангид дагнан ажиллаж

сурагчид мэргэжлийн сургалтанд орохын тулд өдөрт 1-2 цаг өөр багштай байдаг бол,

дунд сургуульд хичээл тус бүрийг өөр өөр мэргэжлийн багш нар удирдан явуулж, нэг

өдөрт 6-7 багш хичээл заадаг энэхүү зохион байгуулалтын онцлог бага, дунд

сургуулийн хоорондох менежментийн ялгаанд ихээхэн үүрэг гүйцэтгэдэг.Суралцагчдыг

1 Багшлахуйн менежмент 278-р нүүр 2 Багшлахуйн менежмент 273-р нүүр



анги бүлгээр зохион байгуулах үндсэн хоѐр хэлбэрийн нэг нь: Бага бүлгээр зохион

байгуулах: Сургалтын үр дүнг сайжруулахын тулд суралцагчдыг анги дотор дунджаар

5-8 гишүүнтэй байхаар хэсэгчлэн ажиллуулахыг бага бүлгээр зохион байгуулах гэдэг.

Танхим дахь зохион байгуулалтын ийм хэлбэр суралцагчдын идэвхийг өрнүүлэх,

тэдний мэдлэг зохиомжлон бүтээх үйл явцыг багшийн зүгээс удирдан дэмжихэд

ихээхэн дөхөмтэй болгоно. Бага бүлгээр ажиллуулах зохион байгуулалтыг сүүлийн үед

манай багш нар нилээд хэрэглэж “бүлгээр ажиллуулах” гэсэн ухагдахуунаар илэрхийлж

байгаа боловч, анги дүүргэлтийн хэмжээ, хичээлийн танхим, сандал ширээний хийц

бүтцээс болж хязгаарлагдмал байдалд орох явдал гардаг. Зүй нь бүлгээр ажиллуулах

сургалтыг хичээлийн танхимын талбай хүрэлцэхүйц хэмжээтэй, сандал ширээ бусад

тоног төхөөрөмжийг зөөн байрлуулах боломжтой байвал илүү тохиромжтой байдаг.

Цөөн суралцагч бүхий бүлгээр зохион байгуулахад тэд хамтран ажиллах, хүүхдийн

оролцоо нэмэгдэх, хүүхдийн чадвар боломжид нийцүүлэн хандах, үнэлгээг хэд хэдэн

хэлбэрээр явуулах олон давуу тал бий. Сургалтын үр дүнгээс хамааруулан, холимог

бүлгийг дахин задалж, шинээр бүлэглэх, нэг бүлэгтэй ажиллаж байхдаа өөр бүлэгт бие

даан ажиллах даалгавар өгч ажиллуулах, бүлэг бүртэй өөр өөр аргаар ажиллах зэрэг

багшид янз янзын боломж нэмэгддэг байна. Бүлгээр ажиллах явцад багш зааж

сургахаас илүү суралцагчдыг чиглүүлэх, дэмжих, үйл явцыг удирдах, мэдээлэл,

аргазүйгээр зөвлөх явдал голлох учраас сургалтад гүйцэтгэх үүрэг багшаас сурагчид

руу шилжсэн хандлагатай болдог. Үүнийг бид багш төвтэй сургалтаас суралцагч төвтэй

рүү шилжих гэсэн ойлголтоор илэрхийлсээр ирлээ.3 Сурагчдыг багаар ажилуулах арга

зүй нь сурагчид тодорхой асуудлыг хамтран хэлэлцэж шийдвэр гаргах дүгнэлт хийх

үйлдлүүд юм.

Анги зохион байгуулалт нь сургалтыг идэвхитэй байдлаар явуулахад тус болохоос

гадна саад бэрхшээл учруулах тохиолдолч байдаг. Чухам ямар нөлөө үзүүлэх нь

гагцхүү хэрхэн зохион байгуулж чадсан эсэхээс хамаарна. Бүхэнд тохирох туйлын сайн

арга гэж байхгүй ч гэсэн тэдгээрээс сонголт хийх боломж их байдаг гэдгийг мартаж

болохгүй. Сургалтыг идэвхтэй байдлаар явуулахыг хүсч байгаа бол та ангиа,

хүүхдүүдийг сурах хөдөлмөрт уриалан дуудсан, тэднийг аль болохоор чөлөөтэй

ажиллах нөхцөл боломжийг бүрдүүлсэн байхуйц засаарай. Зарим тохиолдолд ширээ,

сандал хийгээд бусад тавилга сав цөөн, сэлүүхэн байх нь илүү оновчтой хувилбар байж

ч болно. Та ширээ сандлаа дахин өөрөөр байрлуулахад аль болох хялбар байхуйцаар

3 Багшлахуйн менежмент 276,277-р тал



засахыг хичээхийн зэрэгцээ ийнхүү өөрчилж байрлуулах шаардлага гарвал

сурагчдаасаа тусламж хүсээрэй. Энэ нь тэднийг идэвхижүүлэхэд өчүүхэн ч атугай

түлхэц үзүүлдэг сайн талтайг үгүйсгэх аргагүй.

1/ U Хэлбэр: Бүх сурагч нийтлэг, нэгэн зорилготой ажиллаж байгаа үед хэрэглэхэд илүү

тохиромжтой энэхүү хэлбэрийн давуу тал нь

- Сурагчдын уншиж бичиж буй үйл ажиллагаа танд ил харагдана.

- Үзүүлэн таниулах материалыг сурагчдын гол дунд байрлуулах боломжтой.

- Сурагчид өөр хоорондоо харилцах боломжтой.

- Сурагчид хосоороо ажиллаж болно.

- Тараах материалаа сурагчдад хурдан түгээх боломжийг танд олгоно.

- Та аль ч сурагчид хүрч ажиллах боломжтой

Та бас дугуй юмуу тэгш өнцөгт хэлбэрийн ширээнүүдийг U дотроо хагас тойрог

байдлаар, эсвэл морины тах хэлбэрээр засч болно.

2/ Багийн хэлбэр:Сурагчид ширээндээ хагас тойргоор суухаар ч байрлуулж болно. Энэ

тохиолдолд бүх сурагч самбар руу чөлөөтэй харах боломжтой.



3/Хурлын ширээний хэлбэр: Дугуй, эсвэл квадрат хэлбэрийн ширээнүүдтэй бол

суудлын зохион байгуулалтын энэхүү хэлбэрийг ашиглахад илүү тохиромжтой. Эл

зохион байгуулалт нь багшийн үүргийг багасгаж, харин хэсгүүдийн гүйцэтгэх үүргийг

нэмэгдүүлдэг.Ярилцлагыг удирдаж байгаа хүн сурагчдын дунд суувал албархуу байдал

арилна.

4/ Тойрог хэлбэр: Сандлаа тойрог хэлбэрээр байрлуулан , ширээгүй суух нь сурагчдад

өөд өөдөөсөө харж /элдэв хаалтгүй /, шууд харьцах боломжийг олгодог. Энэхүү

тойргийн хэлбэрийг асуудлыг нийтээрээ хэлэлцэх шаардлагатай үед хэрэглэвэл нэн

тохиромжтой. 4

Шавь нарынхаа цэлмэг саруул оюун ухааны хүч нөөцийг зөв чиглэл рүү хандуулж

өндөр бүтээмжид хүргэхэд багшийн зохион байгуулах мэргэжлийн ур чадвар, эв дүй их

үүрэгтэй юм.

1.2 Сурагчдыг багаар ажиллуулах аргачлал.

1/ Сурагчдыг багаар ажиллуулахад тохиромжтой сэдвийг оновчтой сонгож авна.

2/ Сурагчдыг сайн дурын үндсэн дээр баг болгоно. Энд хүүхдэд хэнтэй хамтарч

ажиллах талаар сонголт хийх боломж олгох нь сэтгэл зүйн хувьд чухал /цаашид дараа

4 Идэвхитэй сургалтын зуун нэгэн арга ”Цуврал 1” 5-10-р тал



дараагийн хичээл дээр багуудын бүрэлдэхүүнийг өөрчилж байх нь зүйтэй. Жишээ нь

нэг ангийн 30 сурагчийг 5 хүний бүрэлдэхүүнтэй нийт 6 баг болгоѐ гэвэл:

a) Сурагчид өөрсдөө шууд бие биенийгээ сонгож нэг хэсэг болох.

b) Багш 2х2 гэсэн хэмжээний хатуу 30 ширхэг цаасны нэг тал дээр 1,2,3,4,5,6 гэсэн

тоо тус бүрийг 5 удаа бичиж тоог нь доош харуулж тавин сурагчдаар

сугалуулах. Ингээд 1 гэсэн тоог сугалсан хүүхдүүд нэг хэсэг болох жишээтэй.

Мөн бусад ижил тоо сугалсан хүүхдүүд нэг хэсэг болж ажиллана.

c) Багш эсвэл ямар нэг сурагч нийт сурагчдыг 1,2,3,4,5,6 гэж тоолоод дараа нь

ижил дугаартай хүүхдүүд нэг хэсэг болох гэх зэрэг аргаар сурагчдыг хэсэг

болгож болно.

3/ Сурагчид багаар яаж ажиллах үндсэн зарчмуудыг ярилцаж тохирох нь амжилтын

үндэс байдаг. Энд багш санаачлага гаргаж хэсгийн ажлыг амжилттай болгоход

чиглэсэн зарчмуудыг урьдчилан боловсруулж түүнийгээ сурагчдад танилцуулж

хэлэлцэж цаашид мөрдөхөөр тохиролцоно. Жишээ нь:

- Хүн болгонд санаа бодлоо илэрхийлэх боломж олгох

- Бие биенийхээ санаа бодлыг дуустал нь сонсох

- Бусдын санаа бодлыг шүүмжлэхгүй байх

- Хүн бүр санаагаа товч, тодорхой илэрхийлэх

- Цөөнхийн саналыг хүндэтгэх

- Цаг хугацаагаа үр өгөөжтэй ашиглах

- Сурагч бүр хэсгийн ажилд бодитой хувь нэмэр оруулах

- Ажил хэрэгч уур амьсгал бүрдүүлэх

4/ Баг дотроо сурагчдын хэн нь юу хийх талаар ажил үүргийн хуваарийг багш тэдэнд

санал болгон тэд нараар юу хийхийг нь сонгуулах явдал хүүхэд идэвхтэй суралцахын

үндэс болдог. Жишээлбэл сурагчдад ажил үүргийн дараах хуваарийг санал болгож

болно.

1. Хэсгийн ахлагч

2. Тэмдэглэл хөтлөгч

3. Шинийг санаачлагч

4. Илтгэгч

5. Урамшуулагч дэмжигч



6. Сурвалжлагч

7. Шүүмжлэгч

8. Зураглаач гэх зэрэг

5/ Сурагчдыг ийнхүү багаар ажиллуулахад тэдний хийх үйл ажиллагааг багш

урьдчилан сайтар төлөвлөх, мөн тэдний хийх ажлын үе шат, эдгээрийн дараалал,

зарцуулах цаг хугацааг хуваарилна.

6/ Сурагчид багаар ажиллах явцад багш зүгээр суух бус багуудад туслан зөвлөх, тэдний

асуултад хариулах үе шат болгонд тэдний хийх зүйлийг тайлбарлан хийлгэх, зааварлах

зэрэг үүрэгтэй байна.

7/ Багууд ажлаа хийж дуссаны дараа хийсэн ажлаа нийтэд танилцуулна. Энэ ажлын

төгсгөлд багууд өөрийн үнэлгээ, бусад багийн ажилд үнэлгээ өгч болно.5

5 Ш. Ичинхорлоо Сургалтын аргазүйн шинэчлэл 68,69-р тал



ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ: СУДАЛГААНЫ БОЛОВСРУУЛАЛТ

2.1 Судалгаа хийх үйл ажиллагааны төлөвлөгөө

№ Хийх ажил Хугацаа Хамтран

ажиллах

Хэрэглэх

материал

1 Сэдэв 2011-10-02 Судлаач

2 Асуудал дэвшүүлэх 2011-10-02 ББҮ хичээлийн

багш Ном эх материал

3 Зорилго

2011-10-02

ББҮ хичээлийн


4 Зорилт

2011-10-04

ББҮ хичээлийн


5 Мэдээлэл цуглуулах 2011-10-06 Судлаач Цаас, бал, ном эх

материал

6 Цуглуулсан мэдээлэлээ

боловсруулах 2011-10-20 Судлаач Notebook

7 Сурагчдаас авах судалгааны

асуултаа боловсруулах 2011-11-10 Судлаач Notebook

8

Багш нараас авах

судалгааны асуултаа

боловсруулах

2011-11-15 Судлаач Notebook

9 Судалгаагаа авна 2011-11-23 Багш, сурагч Багш, сурагчийн

тоогоор хэвлэнэ

10

Судалгаанд тоон болон

чанарын боловсруулалт

хийнэ

2011-12-17 Судлаач

Notebook,

судалгаа авсан

материал

11 Туршилтад хичээлийн

төлөвлөөгөө боловсруулна 2012-02-13

Дадлага

удирдсан

математикийн

багш

Notebook, дэвтэр,

бал, ном

12 Туршилтад хичээл заана 2012-03-16

Дадлагын 2

оюутан, сурагч,

багш

Хичээлд

хэрэглэгдэх зүйлс

13 Туршилтад хичээлийн 2012-04-02 Дадлага Notebook, дэвтэр,



төлөвлөгөө боловсруулна удирдсан

физикийн багш

бал, ном

14 Туршилтад хичээл заана 2012-04-23

Дадлагын 2

оюутан, сурагч,

багш

Хичээлд

хэрэглэгдэх зүйлс

15

Судалгааны ажлын

материалуудаа нэгтгэж

шивнэ

2012-04-27 Судлаач Notebook

16 Судалгааны ажлаа хэвлэнэ 2012-05-02 Судлаач

17 Судалгааны ажлын талаар

багшаас зөвлөгөө авна 2012-05-14 Судлаач



2.2 Багш нараас авсан судалгааны боловсруулалт

Хүснэгт 2.1.1

№ Асуулт Багаар Анги нийтээр Хосоор

а б в

1 Та хичээлдээ зохион

байгуулалтын ямар хэлбэрүүдийг

хэрэглэдэг вэ?

12 17 2

Диаграмм 2.1.1

Судалгаанд оролцсон багш нар хичээлээ дийлэнхдээ анги нийтээр болон багаар

зохион байгуулдаг гэдэг нь судалгаанаас харагдаж байна.

39%

56%

5%

Багаар

Анги нийтээр

Хосоор



Хүснэгт 2.1. 2

№ Асуулт

Сон

ирхлоор н

ь

Сурлаг

аар н

ь

Дэс

дар

аага

ар

тоолуулж

хуваа

даг

Тоо т

оолуулж

Нэр

сий

н д

араа

ллаа

р

Сан

алаа

р н

ь

Ши

рээ

гээр

нь

Иж

ил д

үрсү

үд

хам

тдаа

арга

ар

Ид

эвхи

тэй

ба

ид

эвхи

гүй

гээр

нь

хүч

тэн

цүү

хуваа

даг

Хи

чээ

ли

йн

агу

улга

д

ни

йц

үүлэн

аль

тохи

ром

жто

йго

ор н

ь

хуваа

на.

2 Та хичээлээ багаар

зохион

байгуулахдаа багаа

хэрхэн бүрдүүлдэг

вэ?

4 14 1 1 1 2 1 1 3 1


Судалгаанд оролцсон багш нар хичээлээ багаар зохион байгуулахдаа багш нарын

дийлэнх нь сурлагаар нь болон сонирхлоор нь зохион байгуулдаг гэдэг нь харагдлаа.

Үүнээс үзвэл багийн гишүүдийг сурлагаар нь болон сонирхлоор нь баг болгож

бүрдүүлвэл тэр хичээл илүү их үр бүтээлтэй болдог байна.

14%

48%

4%

4%

4%

7%

3%3% 10%

3%

Сонирхлоор нь

Сурлагаар нь

Дэс дараагаар нь тоолуулж

хуваадаг

Тоо тоолуулж

Нэрсийн дарааллаар

Саналаар нь

Ширээгээр нь

Ижил дүрсүүд хамтдаа аргаар

Идэвхитэй ба идэвхигүйгээр нь

хүч тэнцүү хуваадаг

Хичээлийн агуулгад нийцүүлэн

тохиромжтойгоор нь хуваана.




№ Асуулт Бүх сурагчид

идэвхи

санаачлагатай

оролцдог

Ангийн

идэвхи

санаачлагатай

л сурагчид л

оролцдог

Баг багаараа

идэвхитэй

оролцдог

а б в

3 Таны багаар зохион байгуулсан

хичээлд бүх сурагчид анхааралтай

идэвхитэй оролцдог уу?

7 8 10


Судалгаанд оролцсон багш нарын багаар зохион байгуулсан хичээлд сурагчид баг

багаараа идэвхи санаачлагатай оролцдог. Хичээлийг багаар зохион байгуулахад багийн

гишүүдийг адил тэгш хувиарлавал багууд хичээлд идэвхитэй оролцдог байна.

Графикаас харахад бүх сурагчид идэвхи санаачлагатай оролцдог гэдэг нь арай бага хувь

эзлэж байна.

28%

32%

40%Бүх сурагчид идэвхи

санаачлагатай оролцдог

Ангийн идэвхи санаачлагатай л

сурагчид л оролцдог

Баг багаараа идэвхитэй оролцдог




№ Асуулт

Зам

бар

аагү

й б

айдал

үүсд

эг

Ид

эвхгү

й с

ураг

чи

д а

рд

үлд

дэг

Э

д м

атер

иал

ын

дута

гдал

тай

бай

даг

Бэр

хш

ээл г

ардаг

гүй

Цаг

бар

им

тлах

ад х

эцүү

Ан

ги д

үүргэ

лти

йн

тоо х

эт

их

Үн

элэх

эд х

эцүү

Ид

эвх

итэ

й с

ураг

чи

д л

оролц

дог

Баг

ий

нхаа

ги

шүүд

ий

н д

үн

г

зари

м н

эг с

ураг

чи

д т

атд

аг

Зар

им

сураг

чд

ын

үзэ

л

бод

ол т

аарах

гүй

гээс

зөрчи

л

гардаг

Баг

ий

н г

иш

үүд

үүргэ

э

ухам

сарлад

аггү

й

Та хичээлээ

багаар зохион

байгуулахад ямар

ямар бэрхшээл

тохиолддог вэ?

2 4 7 2 1 1 1 1 2 1 1


Судалгаанд оролцсон багш нарын судалгаанаас харахад дийлэнх багш нар эд

материалын дутагдал, анги дүүргэлтийн тооноос болоод хичээлийг багаар зохион

байгуулахад хэцүү байдаг гэж хариулсан байгаа нь багш нар хичээлээ багаар зохион

байгуулахад эд материал хомсдол их гардаг гэдэг нь харагдаж байна.

9%

18%

31%9%

4%

4%

4%

4%9%

4%

4%

Замбараагүй байдал үүсдэг

Идэвхигүй сурагчид ард үлддэг

Эд материалын дутагдалтай байдаг

Бэрхшээл гардаггүй

Цаг баримтлахад хэцүү

Анги дүүргэлтийн тоо хэт их

Үнэлэхэд хэцүү

Идэвхитэй сурагчид л оролцдог

Багийнхаа гишүүдийн дүнг зарим

нэг сурагчид татдаг

Зарим сурагчдын үзэл бодол

таарахгүйгээс зөрчил гардаг

Багийн гишүүд үүргээ

ухамсарладаггүй




№ Асуулт

Дав

уу т

алта

й

Зар

им

хи

чээ

лд

дав

уу т

алта

й

Хүүхэд

болго

ны

г хи

чээ

лд

тата

н о

руулах

болом

жто

й

Дав

уу т

ал а

жи

глаг

ддаг

гүй

Хам

тарч а

жи

ллах

чад

вар

сууд

аг

Сураг

чд

ыг

идэв

хж

үүлд

эг

Сан

алаа

соли

лц

ох

болом

жто

й

Үр

дүн

ихтэ

й

Агу

улга

асаа

шал

тгаа

лд

аг

Олон

сураг

ч х

амруулах

болом

жто

й

5 Хичээлийг багаар

зохион байгуулах нь

анги нийтээр зохион

байгуулахаас ямар

давуу талтай вэ?

13 1 8 2 1 5 1 1 1 1


Сургалтыг багаар зохион байгуулах нь давуу талтай. Сурагчдыг идэвхижүүлдэг,

саналаа солилцох боломжтой, хамтарч ажиллах чадвар суулгадаг, хүүхэд болгоныг

хичээлд татан оруулах боломжтой гэж багш нар үзсэн байна.

38%

3%

23%

6%3%

15%

3% 3% 3% 3%

Давуу талтай

Зарим хичээлд давуу талтай

Хүүхэд болгоныг хичээлд татан

оруулах боломжтой Давуу тал ажиглагддаггүй

Хамтарч ажиллах чадвар суудаг

Сурагчдыг идэвхжүүлдэг

Саналаа солилцох боломжтой

Үр дүн ихтэй

Агуулгаасаа шалтгаалдаг

Олон сурагч хамруулах

боломжтой




№ Асуулт

Чад

даг

Зар

им

даа

Зар

им

сураг

чд

ыг

л

ид

эвхи

жүүлд

эг

Хи

чээ

ли

йг

илүү и

х ү

р

бүтэ

элтэ

й б

айлга

вал

Сураг

чд

ыг

ид

эвхи

жүүлд

эг

Хи

чээ

ли

йн

агу

улга

ас и

х

шал

тгаа

лд

аг

Баг

ш я

аж з

охи

он

бай

гуулах

аас

шал

тгаа

лд

аг

Сураг

чд

ын

хэр

эгц

ээ

сон

ирхолд

ни

йц

эж

бай

гааг

аас

шал

тгаа

лн

а.

6 Хичээлийг багаар зохион

байгуулахад сурагчдын

сурах хүсэл тэмүүлэл,

сэдлийг бий болгож чаддаг

уу?

15 1 1 3 2 1 1 2


Судалгаанд оролцсон багш нарын судалгааны үр дүнгээс үзвэл хичээлийг багаар

зохион байгуулахдаа сурагчдын сурах хүсэл тэмүүллийг бий болгож чаддаг нь

судалгаанаас харагдаж байна.

58%

4%

4%

11%

7%

4%4%

8%

Чаддаг

Заримдаа

Зарим сурагчдыг л идэвхижүүлдэг

Хичээлийг илүү их үр бүтээлтэй

байлгавал

Сурагчдыг идэвхижүүлдэг

Хичээлийн агуулгаас шалтгаалдаг

Багш яаж зохион байгуулахаас

шалтгаалдаг

Сурагчдын хэрэгцээ сонирхолд

нийцүүлж байгаагаас шалтгаална.




№ Асуулт

Сураг

чи

д м

эдлэг

ий

г

бүтэ

эдэг

Мэд

лэг

ээ с

оли

лц

он

о.

Баг

аар а

жи

ллаж

сурн

а.

Боги

но х

уга

цаа

нд

их

мэд

ээлэл

өгд

өг

Бусд

ааса

а су

рал

цах

Өөри

йгө

ө и

лэр

хи

йлж

сурн

а.

Хар

илц

ан т

усл

алц

даг

Хи

чээ

лд

ид

эвхтэ

й о

ролц

ох

Хүүхэд

бүрт

хүрд

эг

Цаг

хуга

цаа

хэм

нэд

эг

Сураг

чд

ын

ид

эвхи

оролц

оо

нэм

эгдэх

Хүүхд

эд н

ий

тэч з

ан

төлөвш

дөг

Цаа

ши

д а

сууд

лы

г б

ие

даа

н

ши

йд

вэр

лэх

эд н

ь д

өхөм

болд

ог

7 Хичээлийг багаар

зохион

байгуулснаар

ямар ямар үр дүн

гардаг вэ?

2 3 2 1 5 2 5 7 2 2 1 1 1


Судалгаанд оролцсон багш нар хичээлийг багаар зохион байгуулснаар дараах үр

дүн гарна гэж үзсэн. Үүнээс сурагчид хичээлд идэвхитэй оролцдог, бусдаасаа

суралцдаг, харилцан туслалцдаг гэдгийг илүүд үзсэн байна.

6%9%

6%3%

14%

6%15%

20%

6%

6%

3% 3% 3%

Сурагчид мэдлэгийг бүтээдэг

Мэдлэгээ солилцоно

Багаар ажиллаж сурна

Богино хугацаанд их мэдээлэл

өгдөг Бусдаасаа суралцах

Өөрийгөө илэрхийлж сурна

Харилцан туслалцдаг

Хичээлд идэвхитэй оролцох

Хүүхэд бүрт хүрдэг

Цаг хугацаа хэмнэдэг

Сурагчдын идэвхи оролцоо

нэмэгдэх



2.3 Сурагчдаас авсан судалгааны боловсруулалт:


№ Асуулт

Мон

гол х

эл

Ни

йгэ

м

Мат

емат

ик

Фи

зик

Хи

ми

Би

ологи

Газ

арзү

й

Тех

нологи

Ан

гли

хэл

Би

еий

н т

ами

р

Эрүүл м

энд

Түүх

1 Ямар хичээлийн багш

нар хичээлийг багаар

зохион байгуулдаг вэ?

14 13 28 28 8 8 15 4 14 10 1 1


Сурагчдын судалгаанд өгсөн хариултаас үзвэл математик, физикийн багш нар

хичээлээ арай илүү багаар зохион байгуулдаг байна.

10%

9%

19%

19%

5%

6%

10%

3%10%

7%

1%

1%

Монгол хэл

Нийгэм

Математик

Физик

Хими

Биологи

Газарзүй

Технологи

Англи хэл

Биеийн тамир

Эрүүл мэнд

Түүх




№ Асуулт Сонирхолтой

байж чаддаг

Заримдаа л

сонирхолтой

байдаг

Огт

сонирхолгүй

байдаг

2

Багаар зохион байгуулсан

хичээл чамд сонирхолтой

байдаг уу?

40 24 2


Багаар зохион байгуулсан хичээл сонирхолтой байдаг нь сурагчдын хүсэл сонирхолд

нийцсэн байж чаддаг гэдэг нь судалгаанаас харагдаж байна. Диаграммаас харахад

багаар зохион байгуулсан хичээл огт сонирхолгүй байдаг гэдэг нь бага хувь эзлэж

байна.

61%

36%

3%

Сонирхолтой байж чаддаг

Заримдаа л сонирхолтой байдаг

Огт сонирхолгүй байдаг




№ Асуулт

а б в ....... .......

Буса

дта

й с

анаа

бод

лоо

соли

лц

ох н

ь

Хи

чээ

л и

лүү

сон

ирхолто

й

болд

ог

Баг

аараа

хам

тарч

мэд

лэг

бүтэ

эх

нь

Өөри

йгө

ө

бусд

ад

тан

иулах

нь

Сон

ирхолгү

й

3 Багаар зохион байгуулсан

хичээлийн яг юу нь чамд

сонирхолтой байдаг вэ?

17 22 29 1 1


Сурагчдад багаар зохион байгуулсан хичээлийн бусадтайгаа санаа бодлоо солилцох

нь, хичээл илүү сонирхолтой болох нь, багаараа хамтарч мэдлэг бүтээх нь илүү

сонирхолтой байдаг гэж хариулжээ. Диаграммаас харахад багаар зохион байгуулсан

хичээл сонирхолгүй байдаг нь гэдэг нь бага хувь эзлэж байна.

24%

31%

42%

2% 1%

Бусадтайгаа санаа бодлоо солилцох

нь

Хичээл илүү сонирхолтой болдог

Багаараа хамтарч мэдлэг бүтээх нь

Өөрийгөө бусдад таниулах нь

Сонирхолгүй




№

Асуулт

а б в

Багийн

ахлагчийн үүрэг Туслах үүрэг

Үүрэг

гүйцэтгэдэггүй

4

Багаар зохион байгуулсан

хичээлд чи багтаа ямар

үүрэг гүйцэтгэдэг вэ?

24 38 4

Диаграмм2.2.4

Судалгаанд хамрагдсан нийт сурагчдын дийлэнх нь багтаа багийн ахлагчийн болон

туслах үүрэг гүйцэтгэдэг гэдэг нь багаар зохион байгуулсан хичээлд ихэнх сурагчид

хамрагдаж оролцдог гэдэг нь харагдаж байна.

36%

58%

6%

Багийн ахлагчийн үүрэг

Туслах үүрэг

Үүрэг гүйцэтгэдэггүй




№ Асуулт

а б в г

Санаа

бодлоо

чөлөөтэй

илэрхийлдэг

Заримдаа л

санаа

бодлоо

чөлөөтэй


Санаа

бодлыг

маань

багийн

гишүүд

сонсдоггүй

Санаа

бодлоо огт

илэрхийлж

чаддаггүй

5

Хичээлийг багаар

зохион байгуулахад чи

баг дотроо санаа

бодлоо чөлөөтэй

илэрхийлж чаддаг уу?

39 21 3 3

.


Багаар зохион байгуулсан хичээлд сурагчид санаа бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж

чаддаг болох нь харагдлаа. Санаа бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж байгаа нь багаар зохион

байгуулсан хичээл илүү их үр бүтээлтэй нээлттэй болдог гэдэг нь харагдаж байна.

59%

32%

4%

5%

Санаа бодлоо чөлөөтэй


Заримдаа л санаа бодлоо чөлөөтэй


Санаа бодлыг маань багийн

гишүүд сонсдоггүй

Санаа бодлоо огт илэрхийлж

чаддаггүй




№

Асуулт а б в г .......... ..........

Багаар

ажиллах

чадвар

төлөвшдөг

Харилцан

мэдлэгээ

хуваалцдаг

Бусдад

өөрийгөө

илэрхийлэх

чадвар

төлөвшдөг

Мэдлэг

бүтээх

чадвар

төлөвшдөг

Бусадтай

нээлттэй

харилцдаг


6

Багаар

зохион

байгуулсан

хичээл чамд

ямар үр

өгөөж өгдөг

вэ?

12 11 12 30 1 1


Судалгаанд оролцсон сурагчдын судалгааны үр дүнгээс харахад хичээлийг багаар

зохион байгуулснаар сурагчид өөрсдөө мэдлэг бүтээх боломжийг нээж өгдөг гэж

дийлэнх сурагчид үзсэн байна.

18%

16%

18%

45%

2% 1%Багаар ажиллах чадвар төлөвшдөг

Харилцан мэдлэгээ хуваалцдаг

Бусдад өөрийгөө илэрхийлэх

чадвар төлөвшдөг

Мэдлэг бүтээх чадвар төлөвшдөг

Бусадтай нээлттэй харьцдаг




2.4 Хичээлийн талаарх санал сэтгэдэл


№

Асуулт

а б в

Гоѐ

Дунд зэрэг

Онцгүй

1

Өнөөдрийн хичээлийн

тухай сэтгэгдлээ дараах

зургийн аль тохирохоор

илэрхийлээрэй /Бичсэн

үгийн доогуур зурна/

20 2 2


83%

9%

8%

Гоѐ

Дунд зэрэг

Онцгүй




№

Асуулт

Гоѐ

хи

чээ

л

боллоо

Сон

ирхолто

й

Дэл

гэрэн

гүй

гоѐ

тай

лб

арлаж

заас

ан

Хөгж

илтэ

й

бай

сан

Сан

ал с

этгэ

гдэл

бай

хгү

й

3

Өнөөдрийн хичээлийн

талаарх сэтгэгдэл саналаа

товч бичнэ үү.

14 6 1 2 1


Багаар зохион байгуулсан туршилтад хичээлийн дараа өнөөдрийн хичээлийн

талаарх санал сэтгэгдлээ дээрх зургийн дагуу илэрхийлээрэй гэхэд ихэнх сурагчид гоѐ

гэж үзсэн нь багаар зохион байгуулсан хичээл үр бүтээлтэй сурагчдын хүсэл сонирхолд

нийцсэн байдаг гэдэг нь харагдаж байна. Сурагчдаас авсан судалгаанд өнөөдрийн

хичээлийн талаар санал сэтгэгдлээ бичнэ үү гэхэд дийлэнх сурагчид хичээл гоѐ болсон

гэж үзсэн байна.

59%25%

4% 8%4%

Гоѐ болсон

Сонирхолтой

Дэлгэрэнгүй тайлбарлаж заасан

Хөгжилтэй байсан

Санал сэтгэгдэл байхгүй





Дүгнэлт

Дээрх судалгаанаас дүгнэж үзэхэд судалгаанд оролцсон багш нар хичээлээ дийлэнхдээ

анги нийтээр болон багаар зохион байгуулж, сурагчдыг сурлагын түвшингөөр нь мөн

саналаар нь багаа бүрдүүлдэг бөгөөд багш нарын багаар зохион байгуулсан хичээлд

бүх сурагчид идэвхи санаачлагатай оролцдог ч, хичээлийг багаар зохион байгуулахад

дараах бэрхшээлүүд тохиолддог эд материалын болон анги дүүргэлтийн тоо их.

Хичээлийг багаар зохион байгуулах нь анги нийтээр зохион байгуулахаас дараах давуу

талтай байдаг байна.

- Сурагчдыг идэвхижүүлдэг

- Саналаа солилцох боломж бүрддэг

- Хамтарч ажиллах чадвар суулгадаг

- Хүүхэд болгоныг хичээлд татан оруулах боломжтой гэдэг нь харагдаж байна.

Багаар зохион байгуулсан хичээл сурагчдын сурах хүсэл тэмүүллийг төрүүлж чаддаг

бөгөөд дараах үр дүнгүүд гардаг байна.

- Сурагчид хичээлд идэвхитэй оролцдог,

- Харилцан мэдлэгээ солилцдог,

- Мэдлэг бүтээх чадвар төлөвшдөг

Дадлагын хугацаанд хичээлийг багаар зохион байгуулах хэлбэрийг ашиглаж хичээл

ороход сурагчдын нас сэтгэхүйн онцлогт нийцсэн тухайн хичээлийн агуулгад

тохирохоор, зохион байгуулалт сайн байвал багаар зохион байгуулсан хичээл анги

нийтээр зохион байгуулахаас арай илүү сурагчдад үр өгөөж өгдөг гэдгийг ойлгож

авсан. Анги нийтээр зохион байгуулсан хичээлээс багаар зохион байгуулсан хичээл нь

бүх сурагчдыг татан оруулах боломжтой, харилцан сурагчид санаа бодлоо

илэрхийлсэнээр сурагчид нээлттэй өөртөө итгэх итгэлтэй мөн хамтран мэдлэг бүтээх

боломжтой гэдэг нь харагдаж байсан. Дадлагын хугацаанд хичээлийг багаар зохион

байгуулж ороход ангийн талбай муу, сурагчдын тоо их, ширээ сандлын зохимжгүй

хэлбэрээс болж ангийг багаар зохион байгуулахад бэрхшээл тохиолдож байсан.



Ном зүй

1. Ичинхорлоо. Ш., Идэвхтэй сургалтын зуун нэгэн арга “Цуврал 1” УБ., 2000 он

2. Ичинхорлоо. Ш., Идэвхтэй сургалтын зуун нэгэн арга “Цуврал 2” УБ., 2000 он

3. Пүрэвдорж.Ч., Багшлахуйн менежмент УБ., 2010 он

4. Ичинхорлоо. Ш., Сургалт УБ., 2008 он

5. Ичинхорлоо. Ш., Сургалт арга зүйн шинэчлэл УБ., 2010 он

Documents

бүтээлч даалгавар