ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

ΝΟΜΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

Προγράµµατα Σχολικών ∆ραστηριοτήτων

Αγωγής Υγείας • Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης • Πολιτιστικών Θεµάτων

Καστοριά 2012

«µόνο ό,τι δέχεσαι µε την ψυχή σου, αυτό µόνο µαθαίνεις και αυτό ενσωµατώνεις

στη ζωή σου και το χαρακτήρα σου»

J. Dewey

Επιµέλεια Έκδοσης: Ελένη ΑναστασοπούλουΑλίκη ΚαζταρίδουΣάββας ΠαντζαρίδηςΧρήστος ΠαστελάςΠαναγιώτης Κώττας

Χρηµατοδότηση:

Σχεδίαση:

Ειδικός φορέας 181 Κ.Α.Ε. 5274οικ. έτους 2012 για κάλυψηδαπανών σχολικών δραστηριοτήτων

ISBN 978-618-80289-0-6

© Γραφείο Σχολικών Συµβούλων Π.Ε. Ν. Καστοριάς

3

Με µεγάλη µου χαρά χαιρετίζω την έκδοση του παρόντος τόµου, ο οποίος περιλαµβάνει µια συλλογή

από προγράµµατα που υλοποιήθηκαν στα πλαίσια των σχολικών δραστηριοτήτων.

Τα προγράµµατα αυτά αναδεικνύουν την καινοτοµία στην εκπαιδευτική διαδικασία αφού

εµπεριέχουν και προωθούν νέες αντιλήψεις για την εκπαίδευση που έχουν σχέση µε την αλλαγή

αρχών και πεποιθήσεων, την εφαρµογή νέων διδακτικών προσεγγίσεων και τη χρήση νέων

διδακτικών µέσων. Με τον τρόπο αυτό η µαθησιακή διαδικασία από αποµνηµονευτική – ατοµική

γίνεται διερευνητική – οµαδοσυνεργατική, η γνώση προσεγγίζεται ολιστικά, αναπτύσσονται σε βάθος

θεµελιώδεις δεξιότητες που δεν συνδέονται µε κανένα ξεχωριστό αντικείµενο και καλλιεργούνται

θετικές στάσεις και συµπεριφορές στους µαθητές.

Σήµερα που το σχολείο καλείται να ανταποκριθεί στις σύγχρονες παιδαγωγικές, διδακτικές,

πολιτιστικές και πολιτισµικές απαιτήσεις καθώς και στις κοινωνικοοικονοµικές και τεχνολογικές

εξελίξεις τα προγράµµατα σχολικών δραστηριοτήτων συµβάλλουν προς την κατεύθυνση αυτή.

Θα ήταν παράλειψη αν δεν γινόταν αναφορά στο σηµαντικό ρόλο των δασκάλων οι οποίοι ως

εµψυχωτές – καθοδηγητές στέκουν πλάι στους µαθητές αναβαθµίζοντας το ρόλο τους (των

µαθητών) σε ενεργητικά µέλη µιας συνεργατικής οµάδας στη διαδικασία οικοδόµησης της γνώσης µε

µοναδικό κίνητρο το ενδιαφέρον να δοκιµάσουν παιδαγωγικές και διδακτικές καινοτοµίες.

Γεώργιος Μασλάρης∆ιευθυντής Π.Ε. Ν. Καστοριάς

Νικόλαος ΑλχασίδηςΥπεύθυνος Σχολικών ∆ραστηριοτήτων 2012-2015∆ν/σης Π.Ε. Ν. Καστοριάς

Με την παρούσα έκδοση, µικρή µεν σε µέγεθος αλλά θέλουµε να ελπίζουµε καλαίσθητη και άρτια, στοχεύουµε να παρουσιάσουµε ένα µικρό δυστυχώς, λόγω περιορισµένων δυνατοτήτων, µέρος από τις πλούσιες σχολικές δράσεις που υλοποιήθηκαν στα Νηπιαγωγεία και τα ∆ηµοτικά Σχολεία του νοµού Καστοριάς στο πλαίσιο των προγραµµάτων Α.Υ., Π.Ε. και Π.Θ. για τη χρονική περίοδο που αυτά εφαρµόζονται στην Πρωτοβάθµια Εκπαίδευση. Επιθυµούµε κυρίως να αναδείξουµε την προσπάθεια που καταβάλλουν οι µαθητές και οι µαθήτριες που εµπλέκονται στα προγράµµατα µε την πολύτιµη συνδροµή των εκπαιδευτικών που τους καθοδηγούν, προσδοκώντας ότι το σχολείο µέσω αυτών των δραστηριοτήτων προετοιµάζει ενεργούς και υπεύθυνους πολίτες που θα οδηγήσουν την κοινωνία σε ένα καλύτερο αύριο.Εκτιµούµε ότι είναι σηµαντικό τέτοιου είδους δραστηριότητες να γίνονται γνωστές πέρα από τη σχολική µονάδα, στην ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και την τοπική κοινωνία. Ευελπιστούµε, λοιπόν, το ταπεινό έντυπο που κρατάτε στα χέρια σας να υπηρετεί αυτόν το σκοπό, να µπορεί να λειτουργήσει ενηµερωτικά και αλληλοτροφοδοτικά και να αποτελέσει ένα χρήσιµο εκπαιδευτικό υποστηρικτικό υλικό σε ανάλογες µελλοντικές σχολικές δράσεις.

Με βάση τα παραπάνω και παρά το γεγονός ότι το έντυπο αυτό φιλοξενεί έναν πολύ µικρό αριθµό σχολικών προγραµµάτων θέλουµε να εκφράσουµε τα θερµά µας συγχαρητήρια σε όλους τους µαθητές και τις µαθήτριες που συµµετέχουν µε ενεργό ενδιαφέρον σε προγράµµατα σχολικών δρασ-τηριοτήτων αλλά και τους/τις εκπαιδευτικούς που παρά τις δυσκολίες που αντιµετωπίζουν καθηµερινά στο σχολείο έχουν τη διάθεση και το µεράκι να υλοποιούν µε υπευθυνότητα τέτοια προγράµµατα. Να εκφράσουµε επίσης τις ευχαριστίες µας στους διευθυντές και τις διευθύντριες, τους προϊσταµένους και τις προϊσταµένες και σε όλους τους/τις εκπαιδευτικούς των σχολείων της Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Καστοριάς για τη συνεργασία µας, τη στήριξη αυτής της προσπάθειας και τη συµβολή τους στη συλλογή και την επεξεργασία του υλικού. Θέλουµε να επισηµάνουµε ότι τα παρόντα προγράµ-µατα, όπως και πολλά άλλα που δεν συµπεριλαµ-βάνονται στον παρόντα τόµο υλοποιήθηκαν µε τη στήριξη όλων όσων χρηµάτισαν, Σχολικοί Σύµβουλοι, ∆/ντές Εκπ/σης, υπεύθυνοι Π.Ε., Α.Υ. και Π.Θ., τα προηγούµενα χρόνια. Τέλος εκφράζουµε τις ευχαριστίες µας σε όλους τους φορείς του τόπου µας και όχι µόνο, οι οποίοι µε οποιονδήποτε τρόπο συνεργάστηκαν µε τα σχολεία και υποστήριξαν την υλοποίηση των προγραµµάτων.

Λίγα λόγια για την έκδοση…

3

4

Οι σχολικές δραστηριότητες που υλοποιούνται στο πλαίσιο των προγραµµάτων Αγωγής Υγείας (Α.Υ.), Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Π.Ε.) και Πολιτιστικών Θεµάτων (Π.Θ.) προωθούν την ενεργητική µάθηση αξιοποιώντας και εφαρµόζοντας καινοτόµες διδακτικές πρακτικές. Οι διδακτικές αυτές πρακτικές αναπτύσσουν στους µαθητές και τις µαθήτριες την έµφυτη τάση για διερεύνηση, προάγουν τη δηµιουργική διάθεση, ενισχύουν την ανάληψη πρωτοβουλιών, καλλιεργούν δεξιότητες, υποστηρίζουν τη συλλογική-οµαδική προσπάθεια, τη συνεργασία, την κριτική σκέψη και εποµένως συντελούν στην αναβάθµιση της ποιότητας του παρεχόµενου εκπαιδευτικού έργου. Στα παραπάνω προγράµµατα η προσέγγιση της γνώσης γίνεται διαθεµατικά. Με την υλοποίηση διαθεµατικών σχεδίων εργασίας και διαθεµατικών δραστηριοτήτων στο χρόνο της Ευέλικτης Ζώνης αλλά και στο «διαθεµατικό» χρόνο, που αποτελεί το 10% του διδακτικού χρόνου κάθε γνωστικού αντικειµένου, αναµορφώνεται και αξιοποιείται καλύτερα ο σχολικός χρόνος και το ωρολόγιο πρόγραµµα και προωθείται αποτελεσµατικότερα η ενιαία και ολιστική προσέγγιση της γνώσης. Τα προγράµµατα σχολικών δραστηριοτήτων µέσω της διαθεµατικής προσέγγιση της γνώσης και των βιωµατικών δράσεων συµβάλλουν στο άνοιγµα του σχολείου στο φυσικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η σύνδεση της σχολικής γνώσης µε τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες και τις εµπειρίες των παιδιών µε επακόλουθο την ενίσχυση των µαθησιακών τους κινήτρων. Επιπρόσθετα, τα προγράµµατα σχολικών δραστηριοτήτων στοχεύουν όχι µόνο στην απόκτηση γνώσεων αλλά κυρίως στην ευαισθητοποίηση και την υιοθέτηση θετικών στάσεων και προτύπων συµπεριφοράς, προς τον εαυτό, την κοινωνία και το φυσικό περιβάλλον. Συµβάλλουν έτσι καθοριστικά στη διαµόρφωση µιας άλλης αντίληψης για το σχολείο και το παιδαγωγικό του περιβάλλον. Επιδιώκεται µε βάση την αντίληψη αυτή, ένα σχολείο διαφορετικό, ένα σχολείο, το οποίο από χώρος ξερής µετάδοσης και παθητικής αποδοχής αποσπασµατικών γνώσεων µπορεί και πρέπει να µετατραπεί σε χώρο ευχάριστο για τα παιδιά, χώρο χαράς, ζωής και δηµιουργίας. Στην προσπάθεια αυτή είναι επόµενο να διαφοροποιείται και να διευρύνεται και ο ρόλος του/της εκπαιδευτικού. Στα προγράµµατα αυτά ο εκπαιδευτικός δεν περιορίζεται στα στενά όρια του διδακτικού ρόλου αλλά έχει τη δυνατότητα να ενεργοποιείται δηµιουργικά, να αξιοποιεί την περισσότερη ελευθερία που του παρέχεται, να αναλαµβάνει πρωτοβουλίες, να έχει ρόλο καθοδηγητή, συντονιστή, εµψυχωτή.

Αλίκη ΚαζταρίδουΣχολική Σύµβουλος ∆ηµοτικής Εκπαίδευσης ης1 Εκπαιδ. Περιφ. Ν. ΚαστοριάςΠρόεδρος Επιτροπής Σχολικών ∆ραστηριοτήτωνΣάββας ΠαντζαρίδηςΣχολικός Σύµβουλος ∆ηµοτικής Εκπαίδευσης

ης2 Εκπαιδ. Περιφ. Ν. ΚαστοριάςΧρήστος ΠαστελάςΣχολικός Σύµβουλος ∆ηµοτικής Εκπαίδευσηςης3 Εκπαιδ. Περιφ. Ν. Καστοριάς

5

«΄Oταν ένας µαθητής αποκτά µόνος του ορισµένες γνώσεις µέσα από την ελεύθερη

έρευνα, τον πειραµατισµό, την ανακάλυψη και την αυθόρµητη προσπάθεια, τις

συγκρατεί πάντοτε περισσότερο. Με τον τρόπο αυτό ο µαθητής κατακτά κυρίως µια

µέθοδο που θα του χρησιµεύσει σε όλη του τη ζωή και που θα αυξάνει συνεχώς την

περιέργειά του χωρίς να την εξαντλεί.” (J. Piaget, 1971)

Οι καινοτόµες δράσεις στην εκπαίδευση αποτελούν εργαλείο εκπαιδευτικής

µεθοδολογίας. Αποτελούν διεργασία αλληλεπίδρασης, διαλόγου, ανατροφοδότησης,

επίλυσης συγκρούσεων, τροποποίησης στόχων και επαναδιατύπωσης µε συνεργατικό

πνεύµα κι εµπλοκή όλων των µελών του εκπαιδευτικού συστήµατος: µαθητών,

εκπαιδευτικών, γονέων και τοπικών κοινωνιών. Η συλλογικότητα και συνεργατικότητα

που αναπτύσσεται κατά την υλοποίηση των καινοτόµων δράσεων αποτελούν τη

γέφυρα µεταξύ της ανάπτυξης του εκπαιδευτικού και της ανάπτυξης της σχολικής

µονάδας στο σύνολό της (Hargreaves, 1994).

Τα καινοτόµα προγράµµατα δίνουν την ευκαιρία στους µαθητές να µαθαίνουν

βιωµατικά και ν’ αποκτούν συναισθηµατική νοηµοσύνη, αυτεπίγνωση σε µαθησιακό

και κοινωνικό επίπεδο καθώς και µαθησιακή αυτονοµία. Στηρίζονται στις ανάγκες του

παιδιού για παιχνίδι και το βοηθούν να µάθει µε το δικό του τρόπο, να συνεργαστεί, να

αναρωτηθεί, να δοκιµάσει, να επιχειρηµατολογήσει, να προτείνει…

Προετοιµάζουν τον αυριανό ενήλικα που θα µπορεί να κάνει επιλογές ζωής µε βάση

τις αξίες, τις ανάγκες του και την προσωπικότητα που τον ξεχωρίζει.

∆ηµιουργούν τον ενεργό πολίτη σε µια σύγχρονη πολυπολιτισµική,

παγκοσµιοποιηµένη, δηµοκρατική, ευαίσθητη περιβαλλοντικά κοινωνία του αύριο.

Οι νηπιαγωγοί έχουν εντάξει τη µεθοδολογία των καινοτόµων προγραµµάτων στο

σύνολο της διδακτικής πρακτικής τους και υποστηρίζουν µε τις δράσεις τους την

επικοινωνία και την παιδαγωγική της ολιστικής προσέγγισης του µαθητή και της

«γνώσης».

Με την επιστηµονική και παιδαγωγική τους συγκρότηση δηµιουργούν µαθησιακές

διαδικασίες και σχολικό περιβάλλον όπου τα νήπια νιώθουν αποδοχή, ασφάλεια και

µαθησιακό ενδιαφέρον. Αποκτούν επίγνωση της ιδιαιτερότητάς τους και αναπτύσσουν

κριτική και δηµιουργική σκέψη, την προσωπική και κοινωνική τους επάρκεια.

Ελένη Αναστασοπούλου Σχoλική Συµβουλος

ης33 Περιφέρειας Προσχολικής Αγωγής

6

Για πάνω από 15 χρόνια η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, και περίπου για 10 χρόνια η Αγωγή Υγείας και τα Πολιτιστικά Προγράµµατα, αρχικά ως καινοτόµες δράσεις, και σήµερα ως σχολικές δραστηριότητες, έχουν σηµαντικότατο ρόλο στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση της χώρας µας.Οι σύγχρονες απαιτήσεις της ζωής θέλουν το σχολείο:α) Να κατανοεί και να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες του µαθητή,β) Να αντιµετωπίζει τις προκλήσεις (π.χ. µόλυνση περιβάλλοντος, εθισµό στο διαδίκτυο) να διαγιγνώσκει τις ανεπάρκειες (διαχείριση κρίσεων, απώλειες στη ζωή του παιδιού) να προετοιµάζει κατάλληλα και έγκαιρα το µαθητή για την ενήλικη ζωή του και παράλληλαγ) Να λειτουργεί σε ένα υποστηρικτικό πλαίσιο ανάπτυξης σχέσεων και επικοινωνίας µε την οικογένεια και την τοπική κοινωνία.Ως µέσα επίτευξης των στοχεύσεων αυτών, η Αγωγή Υγείας, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και τα Πολιτιστικά προγράµµατα στο σχολείο επιστρατεύουν εναλλακτικές, διαδραστικές µορφές µάθησης, επιµένουν στη συνεχή επιµόρφωση των εκπαιδευτικών και επενδύουν στις συνεργασίες και την αλληλεπίδραση µε κοινωνικούς φορείς, Πανεπιστήµια, Κ.Π.Ε. και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) σε κοινούς τοµείς ενδιαφέροντος.Υπηρετώντας την εκπαίδευση, όλα αυτά τα χρόνια, από τη θέση του υπευθύνου Αγωγής Υγείας, έως πέρυσι, και πλέον του Υπευθύνου Σχολικών ∆ραστηριοτήτων τη σχολική χρονιά 2011-2012, θα ήθελα να συγχαρώ και να ευχαριστήσω όλο το διδακτικό προσωπικό της δ/νσης Π.Ε. Ν. Καστοριάς, τους Σχολικούς Συµβούλους, καθώς και όλους τους Φορείς, Συλλόγους, Μ.Κ.Ο., το Κέντρο Πρόληψης «∆ιέξοδος», το Κ.Π.Ε. Καστοριάς καθώς και όλα τα Κ.Π.Ε. της χώρας µας για την άψογη συνεργασία µας.

Παναγιώτης ΚώτταςΥπεύθυνος Σχολικών ∆ραστηριοτήτων 2011-2012∆ν/σης Π.Ε. Ν. Καστοριάς

Νηπιαγω

γεία

7

που γράψαµε, ζητώντας του να τα βάλει σε µια γωνιά της βιβλιοθήκης ώστε να τα διαβάζουν τα παιδάκια που θα την επισκέπτονται. ∆ιαβάσαµε στο χώρο της βιβλιοθήκης ένα παραµύθι της κ.Βαρελλά, που µας κινητοποίησε να γράψουµε ένα ακόµη παραµύθι και να της το στείλουµε.

Επισκεφθήκαµε το ταχυδροµείο, για να στείλουµε το παραµύθι µας στην κ. Βαρελλά.

Φιλοξενήσαµε στο σχολείο µας τη συγγραφέα Λήδα Βαρβαρούση. Γνωρίσαµε το έργο της. Τα παραµύθια της, στάθηκαν η αφορµή για να ασχοληθούµε µε τα Μαθηµατικά: Ολοκληρώ-σαµε την αριθµοσειρά µε το παραµύθι (ένα σκουλήκι που δεν ήταν σκουλήκι). Γλώσσα: Παίξαµε παιχνίδια οµοιοκαταληξίας. Εικαστικά: Χρησιµοποιώντας υλικά όπως (φτερά, κορδέλες, πούλιες, υφάσµατα, οδοντογλυ-φίδες, κορδέλες, χαρτόνια) το κάθε παιδί έφτιαξε το «αγαπηµένο του σπιτάκι», αφού πρώτα διαβάσαµε το παραµύθι της κ. Βαρβαρούση µε τον οµώνυµο τίτλο.

Παρακολουθήσαµε τη συγγραφέα Αθηνά Μπίνιου να αφηγείται παραµύθια της.

Χρησιµοποιώντας υλικά όπως: ζάχαρη, κανέλα, γαρύφαλλα και πλαστελίνη, πλάσαµε µαζί της, τους ήρωες των παραµυθιών της.

Τα δύο τµήµατα του νηπιαγωγείου µας συνεργάστηκαν και έγραψαν ένα παραµύθι µε τίτλο «Ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια»

Επικοινωνήσαµε µε τη συγγραφέα Λιάνα ∆ενεζάκη για να της ζητήσουµε να εικονογ-ραφήσει το εξώφυλλο ενός παραµυθιού µας.

Καλέσαµε στο σχολείο µας τον κ. Αβραµίδη, πρόεδρο του πολιτιστικού συλλόγου, «ΟΡΕΣΤΙ∆Α».

ΑφορμήΈνα νήπιο, η Ελένη, µέσα σε τρεις ηµέρες, κατά τη διάρκεια των ελεύθερων δραστηριοτήτων, έγραψε το πρώτο παραµύθι µε τίτλο «Τα µυρµηγκάκια στην άγρια φύση» και το παρουσίασε στους συµµαθητές της. Το παράδειγµά της ακολούθησαν τα υπόλοιπα νήπια µε αποτέλεσµα στο τέλος της χρονιάς να έχουµε µία συλλογή περισσοτέρων από σαράντα παραµυθιών.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησηςΙανουάριος έως Ιούνιο 2009

∆ραστηριότητες Βασικότερη δραστηριότητα για µας υπήρξε η

συγγραφή των παραµυθιών. Μέσα από αυτή όµως γεννήθηκε η ανάγκη να κατανοήσουµε οτιδήποτε αφορά το χώρο του παραµυθιού, όπως το τι είναι: Συγγραφέας, Τυπογράφος - τυπογραφείο, Εικονογράφος, Βιβλιοδεσία, Εκδόσεις, Εξώφυλλο, Οπισθόφυλλο, Σελιδο-ποίηση.

Επισκεφθήκαµε τη δανειστική βιβλιοθήκη του Άργους. Γνωρίσαµε το βιβλιοθηκονόµο. ∆ώσαµε στο βιβλιοθηκονόµο τα παραµύθια

4ο Νηπ/γείο

Άργους Ορεστικού

Αθηνά Τουμανίδου

Αικατερίνη Νακοπούλου

Σχ. Έτος: 2008-09

Τίτλος προγράμματος:

«Τα παραμύθια του 4ου νηπ/γείου ΄Αργους Ορεστικού»

8

Αιτιολόγηση Η καινοτοµία του προγράµµατος βρίσκεται στο

ότι προτάθηκε από τα παιδιά, εξελίχθηκε µέσα από τα θέλω, τις επιθυµίες και τις ανάγκες τους και ολοκληρώθηκε όταν τα ίδια τα παιδιά το επέλεξαν. Ένα µεγάλο µέρος του ολοκληρώθηκε στο χρόνο των ελεύθερων δραστηριοτήτων, χωρίς να εµποδίσει την οµαλή ροή του προγράµµατος.

Η υλοποίησή του έγινε τµηµατικά και κάθε φορά που υπήρχε λόγος να ασχοληθούµε ιδιαίτερα.

Ευτυχής συγκυρία ο ερχοµός των συγγραφέων. Τα παιδιά χάρηκαν από τη επικοινωνία µαζί τους. Έγιναν γι’ αυτά οικεία και αγαπητά πρόσωπα.

Κοινωνικοποιήθηκαν είτε φιλοξενώντας στο νηπ/γείο επαγγελµατίες και µαθαίνοντας από αυτούς είτε επισκεπτόµενα χώρους όπως η βιβλιοθήκη, το ταχυδροµείο κ.ά. και συνο-µιλώντας µε τους επαγγελµατίες του κάθε χώρου.

Καλλιεργήθηκε ο λόγος τους, αναπτύχθηκε η φαντασία τους και διασκέδασαν ερχόµενα σε επαφή µε το έργο πολλών ελλήνων λογοτεχνών «παραµυθάδων».

Τονώθηκε η αυτοπεποίθηση και η αυτοεκτίµησή τους όταν είδαν τυπωµένο στην τοπική εφηµερίδα το παραµύθι τους.

Περιγραφή δραστηριότηταςΚατά τη διάρκεια της επίσκεψής µας στη δανειστική βιβλιοθήκη διαβάσαµε ένα παραµύθι της κ. Βαρελλά το οποίο στο τέλος µας προέτρεπε να γράψουµε ένα παραµύθι για ένα ζευγάρι παπούτσια και να της το στείλουµε. Αποφασίσαµε λοιπόν ότι θέλουµε να το κάνουµε, αλλά αυτή τη φορά όλοι µαζί. Μετά από ψηφοφορία καταλήξαµε ότι το παραµύθι µας θα αφορούσε ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια. Και ο τίτλος ήταν «Ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια».

Ωφέλειες μαθητών Κοινωνικοποιήθηκαν. Τα νήπια επικοινώνησαν,

εκφράστηκαν, συµφώνησαν, διαφώνησαν, αποφάσισαν. Ήταν ικανά να δεχθούν την απόρριψη της δικής τους πρότασης χειροκροτώντας την ιδέα κάποιου άλλου.

Με αφορµή το παραµύθι τους επισκέφθηκαν τη δανειστική βιβλιοθήκη και επικοινώνησαν µε το βιβλιοθηκονόµο.

Κάλεσαν στο νηπ/γείο τον πρόεδρο της «ΟΡΕΣΤΙ∆ΑΣ», ο οποίος µίλησε στα παιδιά για τη εφηµερίδα, την ιστορία της, το όνοµά της, καθώς και για την ιστορία του τόπου τους. Τέλος του ζήτησαν να συµπεριλάβει στην ύλη της εφηµερίδας και το δικό τους παραµύθι.

Επισκέφθηκαν το ταχυδροµείο, για να στείλουν το παραµύθι στην κ. Βαρελλά. Έτσι γνώρισαν το ταχυδροµείο και τους υπαλλήλους του και τη διαδικασία αποστολής γραµµάτων.

Καλλιεργήθηκε ο λόγος τους. Αναπτύχθηκε η φαντασία τους. Επικοινώνησαν µε την εικονογράφο κ.

∆ενεζάκη, διεκδικώντας την εικονογράφηση του βιβλίου τους από επαγγελµατία εικονογ-ράφο, µια και µέχρι τώρα εικονογραφούσαν τα βιβλία µόνα τους.

Ένιωσαν περήφανα από το αποτέλεσµα της δουλειάς τους.

Το πρόγραµµα ολοκληρώθηκε στις αρχές Ιουνίου, γι’ αυτό δεν υπήρχε χρόνος να επαναληφθεί.

Τέλος, εποπτικό υλικό για µας ήταν τα βιβλία όλων των συγγραφέων στους οποίους αναφερθήκαµε, η εφηµερίδες και η αναζήτηση στο internet.

9

ΑφορμήΤο µεγάλο ενδιαφέρον και ο ενθουσιασµός των παιδιών µας όπως αυτός εκδηλώθηκε µέσα από τις ερωτήσεις τις παρατηρήσεις τους προς τους ξεναγούς, ύστερα από ένα περίπατο που κάναµε στον παλαιολιθικό Λιµναίο Οικισµό ∆ισπηλιού, όπου εδρεύει και το σχολείο µας.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησηςΟκτώβριος 2008 - Φεβρουάριος 2009

∆ραστηριότητες Μιµητικά παιχνίδια αναπαράστασης της ζωής

των κατοίκων του Λιµναίου Οικισµού (βοσκών, ψαράδων, γεωργών)

Παιχνίδι µαντέµατος µε αντικείµενα καθηµε-ρινής χρήσης µιας καλύβας

Κατασκευή επιτραπέζιου παιχνιδιού ανάγ-νωσης µε αντικείµενα καθηµερινής χρήσης της καλύβας

Σύνθεση λέξεων µε δεύτερο συνθετικό τη λέξη σπίτι π.χ. λουλουδόσπιτο, αραχνόσπιτο, µακαρονόσπιτο κ.λ.π.

∆ηµιουργία αυτοσχέδιου χάρτη του ∆ισπηλιού και παιχνίδι προσανατολισµού (οδηγώ το φίλο µου να βρεί το σπίτι µου στο χάρτη)

Κατασκευή µακέτας του Λιµναίου Οικισµού ∆ισπηλιού

Κατασκευή εργαλείων και σκευών της εποχής του Λιµναίου Οικισµού (µε κόκκαλα, πέτρα, σχοινί, πηλό)

Επίσκεψη στο Λαογραφικό Μουσείο Κασ-τοριάς και σε έκθεση µακετών παλιών αρχοντικών της Καστοριάς

ΑιτιολόγησηΤο πρόγραµµα ήταν καινοτόµο γιατί τα νήπια ήρθαν σε επαφή µε ένα πολιτισµό µιας πολύ µακρινής, προϊστορικής εποχής, ένοιωσαν τη συνέχεια που υπάρχει στη ζωή των κατοίκων που έζησαν και ζουν δίπλα στη λίµνη και ιδιαίτερα στο χωριό τους.Μια δραστηριότητα που υλοποιήθηκε και την θεωρούµε καινοτόµα είναι η κατασκευή της µακέτας, των σκευών και των εργαλείων. Αυτή η δραστηριότητα θεωρήθηκε καινοτόµα γιατί τα νήπια προτίµησαν να προµηθευτούν τα υλικά κατασκευής από το χώρο του Λιµναίου Οικισµού και του χώρου γύρω από αυτόν. Επισκέφτηκαν µε τους γονείς τους το χώρο, παρατήρησαν, εντόπισαν τα κατάλληλα υλικά και τα συνέλεξαν. Επίσης δούλεψαν µε βάση τις αρχές τις οµοδοσυγκεντρωτικής διαδικασίας µάθησης.

Νηπ/γείο

∆ισπηλιού

∆έσποινα Τσακίρη

∆έσποινα Καλαφάτη

Παναγιώτα Ντάλλα

Ευσεβία Ασβεστά-Κων/δου

Σχ. Έτος: 2008-09

Τίτλος προγράμματος:

«Λιμναίος Οικισμός, σπίτια παλιά και νέα»

10

Περιγραφή μιας δραστηριότηταςΤα νήπια αφού συγκέντρωσαν τα απαραίτητα υλικά (πέτρες, λάσπη, καλάµια, χόρτα, ξύλα κ.λπ.), χωρίστηκαν σε οµάδες και η κάθε οµάδα ανέλαβε το έργο της κατασκευής. Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας τα νήπια πολλές φορές βρέθηκαν σε καταστάσεις προβληµατισµού (π.χ. πώς να στερεώσουµε τις πέτρες και τα κόκκαλα στα ξύλα) και χρειάστηκε να δώσουν λύσεις. Ήταν µια δραστηριότητα που τα ενθουσίασε, ένιωσαν ικανοποίηση από το αποτέλεσµα και µε υπερηφάνεια επιδείκνυαν το έργο τους στους γονείς και σε όσους επισκέπτονταν το σχολείο. Μετά την έκθεση του προγράµµατος στους γονείς χρησιµοποιήθηκαν η µακέτα και τα εργαλεία για παιχνίδι ρόλων.

Ωφέλειες μαθητώνΣτο πρόγραµµα αρχικά ασχοληθήκαµε µε τον προϊστορικό Λιµναίο Οικισµό στη συνέχεια επεκταθήκαµε στις σύγχρονες κατοικίες καθώς και στις κατοικίες άλλων λαών όπως αυτές εξελίχθηκαν στο πέρασµα των χρόνων. Τα νήπια κατανόησαν τη διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου για κατοικία, συνειδητοποιώντας παράλληλα την επίδραση του περιβάλλοντος στην µορφή και τα υλικά αυτής. ∆ιεύρυναν τις γνώσεις τους για το κοινωνικοϊστορικό περιβάλλον τους, συζήτησαν, έµαθαν να συνεργάζονται, να αυτοσχεδιάζουν, να παρατη-ρούν.

11

∆ραστηριότητες - ∆ιεπιστημονική εξακτίνωση Παρουσίαση της σκακιέρας, των πεσσών και των

θέσεών τους ∆ηµιουργούµε σκακιστική γωνιά (µε σκακιέρες

από το σπίτι, βιβλία, φωτογραφίες) Παίζουµε µε τους πεσσούς. (Βρες ποιος λείπει,

βρες που τον έκρυψα, µάντεψε ποιόν πιάνεις, όταν κλείνεις τα µάτια σου, κ.λπ.)

Μαθαίνουµε τις κινήσεις του κάθε πεσσού. (Βιωµατικά, τα παιδιά είναι οι πεσσοί πάνω στη σκακιέρα.)

Φτιάχνουµε µια µεγάλη σκακιέρα στην αυλή ∆ιαλέγω το πιόνι που προτιµώ και φτιάχνω ένα

καπέλο. Το φορώ και παίζω σκάκι στην αυλή Ζωγραφίζουµε πολύχρωµες σκακιέρες, σαν τον

PAUL KLEE, στο καβαλέτο Κατασκευάζω τη δική µου σκακιέρα (πλέκοντας

χάρτινες λωρίδες) Γράφουµε και διαβάζουµε τα ονόµατα των

πεσσών Κάνουµε µαθηµατικά µε το σκάκι (σειροθετούµε

τους πεσσούς, τους µετράµε, τους οµαδοποιούµε, µετράµε τα κουτάκια της σκακιέρας)

∆ιαβάζουµε παραµύθια για το σκάκι Γράφουµε το δικό µας παραµύθι Καλέσαµε τον κύριο Μέλλιο, µέλος του

σκακιστικού συλλόγου Καστοριάς και µας µίλησε για το σκάκι

Παίζουµε σκάκι στον υπολογιστή της τάξης Εκτυπώσαµε από τον υπολογιστή χάρτινα πιόνια

για τις σκακιέρες µας Βρήκαµε εικόνες από το ζατρίκιο, το κυκλικό

σκάκι των βυζαντινών ∆ιαβάσαµε το βιβλίο “ΟΙ ∆ΡΑΠΕΤΕΣ ΤΗΣ

ΣΚΑΚΙΕΡΑΣ”, του Ευγένιου Τριβιζά Ακούσαµε όπερα, τις άριες από τους δραπέτες της

σκακιέρας Η καλοκαιρινή µας γιορτή είχε θέµα τους

δραπέτες της σκακιέρας

ΑφορμήΤα παιδιά στο νηπιαγωγείο µας είναι εξοικειωµένα µε την παρουσία ζωγραφικών πινάκων µέσα στην τάξη. Οι πίνακες ζωγραφικής έχουν σταθερή παρουσία µέσα στο χώρο µας, καθ΄όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Υπάρχουν πίνακες στο ηµερολόγιό µας, πίνακες για τους µήνες του χρόνου, για τις εποχές και για διάφορα θέµατα που διαπραγµατευόµαστε. Επίσης αρκετές φορές τα παιδιά φέρνουν από το σπίτι τους εικόνες από πίνακες ζωγραφικής. Έτσι λοιπόν, ένα πρωί στον πίνακα της τάξης παρατήρησαν τον παρακάτω πίνακα. Ο πίνακας ονοµάζεται «Μεγάλη σκακιέρα» τον έχει δηµιουργήσει ο ζωγράφος Πάουλ Κλεε (Paul Klee), το 1937, και σκεφτήκαµε ότι θα ήταν η κατάλληλη αφορµή για να κάνουµε τα παιδιά να ενδιαφερθούν για το σκάκι. Ο πίνακας περιέχεται στον τόµο 21 της σειράς «Μεγάλοι ζωγράφοι» της Βιβλιοθήκης Τέχνης της εφηµερίδας Καθηµερινή, 2006, από όπου και τον αναπαραγάγαµε.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησηςΑπρίλιος- Ιούνιος 2011

6ο Νηπ/γείο

Καστοριάς

Αγνή Βασιλειάδου

Αικατερίνη Ναούμ

Σχ. Έτος: 2010-11

Τίτλος προγράμματος:

«Μαθαίνοντας σκάκι στο νηπ/γείο»

12

Πήγαµε εκδροµή στο δασάκι της Μεσο-ποταµίας και εκεί στη µεγάλη σκακιέρα, γίναµε εµείς πιόνια, παίξαµε σκάκι µε τους γονείς µας, και περάσαµε πολύ ωραία

AιτιολόγησηΤο παραπάνω πρόγραµµα µε τον τρόπο που υλοποιήθηκε στο Νηπιαγωγείο µας, θεωρούµε ότι είναι καινοτόµο γιατί ξεκινώντας από την παρατήρηση ενός έργου τέχνης τα παιδιά κατάφεραν να έρθουν σε επαφή µε ένα εντελώς καινούργιο κόσµο για αυτά, σε ένα κόσµο που συνήθως έχουν θέση µόνο οι “µεγάλοι”, απέκτησαν γνώσεις και εµπειρίες µέσα από ένα πνευµατικό παιχνίδι, ανέπτυξαν τη φαντασία τους, καλλιέργησαν τη µνήµη τους, την αναλυτική τους σκέψη, την αυτοσυγκέντρωσή τους. Επίσης µπορέσαµε να αναπτύξουµε δραστηριότητες που εντάχθηκαν σε όλους τους τοµείς του αναλυτικού µας προγράµµατος, κάνοντας τα παιδιά να αποκτήσουν µια σφαιρική γνώση για το σκάκι που ελπίζουµε να γίνει ένας “φίλος ζωής” για αυτά.

Περιγραφή μιας δραστηριότηταςΜια από τις πιο αγαπηµένες δραστηριότητες των παιδιών ήταν αυτή που τα παιδιά έπαιρναν το ρόλο των πεσσών και συµµετείχαν σε µια παρτίδα σκάκι υπακούοντας στις εντολές των παιδιών - παικτών. Από την πρώτη φορά που την πραγµατοποιήσαµε µέσα στην τάξη, µαθαίνοντας τις κινήσεις του κάθε πεσσού, έπειτα στο χώρο της αυλής, πάνω στη σκακιέρα που ζωγραφίσαµε, µέχρι και την τελευταία φορά στην εκδροµή µας, που την παρουσιάσαµε στους γονείς µας, τα παιδιά ήταν ενθουσιασµένα, ακολουθούσαν κατά γράµµα τις εντολές, διόρθωναν κάποιες λάθος κινήσεις των παικτών και φυσικά στο τέλος πανηγύριζαν µε τη νίκη χορεύοντας το τραγούδι του σκακιού “Τετράγωνο - τετράγωνο - τετρα - τετραγωνάκι…”

Ωφέλειες μαθητώνΜε βιωµατικό τρόπο έβαλαν κανόνες στους οποίους υπάκουσαν δίοτι αυτή η διαδικασία απέκτησε νόηµα γι' αυτούς. Αυτενέργησαν επαναλαµβάνοντας το παιχνίδι πολλές φορές και µάλιστα χωρίς τη δική µας συµµετοχή ή προτροπή. Τροποποίησαν τη στάση τους αποκτώντας συνήθειες συνεργατικής συµπερι-φοράς.

Εποπτικό υλικό - ΒιβλιογραφίαΠ. Κλέε: Μεγάλοι ζωγράφοι, Βιβλιοθήκη τέχνης, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 2006. Σκάκι για νεαρούς παίχτες: Στέφαν Κίντερµαν - Άννε Φράνκε, εκδόσεις Οιωνός, 2007. Μια φορά κι έναν καιρό ήταν το σκάκι, Κώστας Γιουβαντσιούδης - Ειρήνη Μουσιάδου, εκδόσεις Κλειδάριθµος, 2000. Οι δραπέτες της σκακιέρας: Ευγένιος Τριβιζάς, εκδόσεις ΚΑΛΕΝΤΗΣ, 2009. Kidipedia: τόµοι 4 και 8 και διαδίκτυο.

13

Ο νικητής της διατροφής είναι... (Όποιο νήπιο καταφέρει να φτάσει στο τέρµα του επιδαπέδιου παιχνιδιού της διατροφής ακολουθώντας τις οδηγίες είναι νικητής)

Ένα δώρο για σένα (Τα νήπια έκαναν σουπλά µε την τεχνική του κολάζ, έγραψαν συµβουλές και ρίµες για τη διατροφή και τα αντάλλαξαν µεταξύ τους)

Πιο δοντάκι µου πονεί; Η οδοντίατρος επισκέπτεται το νηπιαγωγείο και µας δίνει συµβουλές. Τα νήπια ρωτούν και λύνουν τις απορίες τους

Ο χορός του Κινέζικου δράκου Μάντεψε ποιο… (ακούνε παραδοσιακά µουσικά

όργανα και προσπαθούν να αναγνωρίσουν τις φωτογραφίες τους)

Οι µικροί δηµιουργοί (κατασκευάζουν µουσικά όργανα µε διάφορα υλικά)

Έλληνες, Κινέζοι, Αφρικάνοι, τσιγγάνοι, Ινδιάνοι (µουσικά ακούσµατα από διάφορες χώρες)

Στα πολύ παλιά τα χρόνια σαν µικρό παιδί κι εγώ… (Οι γιαγιάδες και οι παππούδες µας αφηγούνται τις εµπειρίες τους από τα πανηγύρια της παλιάς εποχής)

Όταν θα πάω κυρά µου στο πανηγύρι… (γνωριµία µε τα επαγγέλµατα που συναντώ)

Ότι είναι πιο βαρύ, θα κοστίζει πιο πολύ (ζυγίζουµε µε καντάρι)

Όταν µεγαλώσω θέλω να γίνω… (Επαγγέλµατα καινούργια και παλιά)

Ανοίξαµε και σας περιµένουµε. Το Σούπερ - Μάρκετ στο Νηπιαγωγείο. Ψωνίζουµε - πληρώνουµε

Μετράω - πληρώνω. Παιχνίδια συναλλαγών Μάντεψε τη χώρα. Παρατηρούν εικόνες και

βρίσκουν τις χώρες

ΑφορμήΤο πανηγύρι του Άργους Ορεστικού. Κατά τη διάρκειά του, τα νήπια έφερναν στο Νηπιαγωγείο αντικείµενα και µιλούσαν για τις εµπειρίες τους. Το ενδιαφέρον όλων µονοπώλησε ένα παλιό αντικείµενο µέτρησης βάρους, το καντάρι.

Χρονοδιάγραμμα ΥλοποίησηςΣεπτέµβριος 2010 - Μάιος 2011

∆ραστηριότητες - ∆ιαθεματική εξακτίνωση Ακολουθώντας τους βασικούς άξονες του

Ενιαίου ∆ιαθεµατικού Πλαισίου Προγραµ-µάτων Σπουδών (∆ΕΠΠΣ) που περιλαµβάνουν σχεδιασµό και ανάπτυξη δραστηριοτήτων στη Γλώσσα, τα Μαθηµατικά, τη Μελέτη Περιβάλλοντος, ∆ηµιουργία και έκφραση (µουσική, εικαστικά, πληροφορική, δραµατική τέχνη, φυσική αγωγή)

Το ταξίδι των αισθήσεων (µε το βιβλίο συντροφιά γνωρίζω τις αισθήσεις)

Το πιο νόστιµο φρουτάκι (παιχνίδια µε τις αισθήσεις)

Το υγιεινό πρωινό κάνει το σώµα µου γερό! (εβδοµάδα υγιεινού πρωινού στο Νηπια-γωγείο)

7ο Νηπ/γείο

Καστοριάς

Όλγα Αντωνίου

Βασιλική Μαλέα

Σχ. Έτος: 2010-11

Τίτλος προγράμματος:

«Το πανηγύρι των παιδιών»

14

Ταξίδια στον κόσµο. Γνωριµία µε τις χώρες µέσα από τις παρουσιάσεις Power point.

Η µεγάλη υδρόγειος σφαίρα µας χωράει όλους. Τα νήπια κατασκευάζουν την υδρόγειο σφαίρα (σύνθετη τεχνική)

Θεατρικά παιχνίδια Η γειτονιά µου το Ντολτσό. ∆ηµιουργία

τουριστικού οδηγού της περιοχής Ο πρώτος µου χάρτης

ΑιτιολόγησηTo πρόγραµµα είναι καινοτόµο σε σχέση µε άλλα προγράµµατα γιατί: ήταν πρωτοποριακό ως ιδέα διεύρυνε τα όρια του νηπιαγωγείου έτσι ώστε

να συµµετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία φορείς, γονείς, επιστήµονες, επαγγελµατίες

τα νήπια µέσα από συνεργατικές δραστη-ριότητες έµαθαν να συνεργάζονται και να επιλύουν προβλήµατα σε δύσκολες συνθήκες

Ανέπτυξαν δεξιότητες οργάνωσης, ανάλυσης, έκφρασης, επικοινωνίας των ιδεών τους

Ωφέλειες μαθητώνΟι µαθητές κέρδισαν µεγάλη ικανοποίηση γιατί υλοποιήθηκαν οι ιδέες τους και απόλαυσαν το αποτέλεσµα, έµαθαν να συνεργάζονται, να αντιµετωπίζουν µε σεβασµό τη διαφορετικότητα, έµαθαν τρόπους καλής συµπεριφοράς.

ΣυνεργασίεςΓονείς - Παππούδες - Γιαγιάδες, ΚΠΕ Καστοριάς, Επιχειρηµατία της περιοχής, Σύλλογος γονέων - κηδεµόνων του Σχολείου, ∆ιευθυντής και εκπαιδευτικοί του Σχολείου, Ξεναγό - αρχαιολόγο, επιστήµονες.

15

∆ραστηριότητες Επίσκεψη σε παλιές Κωσταραζινές κατοικίες Επίσκεψη στο Λαογραφικό µουσείο του

Νεράντζη Αϊβάζη στην Καστοριά ∆ηµιουργία γωνιάς λαϊκής παράδοσης Κατασκευή παραδοσιακών παιχνιδιών (κούκ-

λες, αργαλειούς σε κεραµίδες, πάνινες µπάλες κ.ά.)

Εικονογράφηση παραδοσιακού κλιµακωτού παραµυθιού «Η γιαγιά, ο παππούς και ο αετός» και δηµιουργία του πρώτου µας βιβλίου µε τη βοήθεια του ηλεκτρονικού υπολογιστή µας

Αναβίωση εθίµων µε τη βοήθεια κατοίκων του χωριού (κόλιαντα, άναµµα κλαδαριάς, χάσκαρι κ.ά.)

Εκτέλεση παραδοσιακών συνταγών όπως µποµπότα, κατσαµάκι, πιτλίδες, φουρνιτάρες, κρασόζουµο κ.ά.

Εκµάθηση παραδοσιακών τραγουδιών, ποιηµάτων, χορών, παραµυθιών, λαχνισµάτων κ.ά.

ΑιτιολόγησηΤο πρόγραµµα είναι καινοτόµο γιατί τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να αντλήσουν πληροφορίες δουλεύοντας οµαδοσυνεργατικά και οδηγή-θηκαν στη γνώση βιωµατικά µέσα από µαθησιακές περιοχές (Ιστορία - Λαογραφία, Μελέτη Περιβάλλοντος, Γλώσσα, Μαθηµατικά, Εικαστικά).Πραγµατοποιήθηκαν πολλές επισκέψεις. Τα παιδιά ήρθαν σε επαφή µε την κοινωνία, αλλά και το σχολείο άνοιξε την πόρτα του να δεχτεί γονείς, παππούδες, γιαγιάδες και κατοίκους του χωριού οι οποίοι ήταν οι πολύτιµοι βοηθοί µας στην υλοποίηση του προγράµµατος.

ΑφορμήΟι αφηγήσεις των παππούδων για το παλιό χωριό (παλιό Κωσταράζι), η νοσταλγία που µεταδίδουν στα παιδιά καθώς αναπολούν τα περασµένα, τις ξένοιαστες στιγµές που έζησαν σαν παιδιά εκεί, αλλά και τις φοβερές στιγµές του πολέµου µια που ήταν αιτία να καεί δύο φορές το χωριό και να αναγκαστούν να το εγκαταλείψουν. Αυτές οι µνήµες διέγειραν το ενδιαφέρον των παιδιών και δηµιουργήθηκαν τα ερωτήµατα και η ανάγκη για διατήρηση της ιστορίας και την αναβίωση της παράδοσης του παλιού χωριού. Τα παιδιά ρωτήθηκαν τι θα θέλανε να µάθουν, καταγράφηκαν οι ερωτήσεις σε ιστόγραµµα, και χωρίστηκαν σε οµάδες για τη συγκέντρωση των πληροφοριών και την επεξεργασία τους.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησηςΟκτώβριος 2001 έως Ιούνιο 2002

Νηπ/γείο

Κωσταραζίου

Όλγα Γεωργοπούλου

Σχ. Έτος: 2001-02

Τίτλος προγράμματος:

«Το παλιό χωριό Κωσταράζι Καστοριάς»

16

Περιγραφή μιας δραστηριότηταςΗ δηµιουργία γωνιάς λαϊκής παράδοσης θεωρώ ότι ήταν αγαπηµένη δραστηριότητα την οποία τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να τη «στήσουν» όλα µαζί ανοίγοντας παλιά µπαούλα και αναµνήσεις των οικογενειών τους.Εκεί λοιπόν γνώρισαν την ιστορία του χωριού, άκουσαν λαϊκά παραµύθια, έπαιξαν παραδοσιακά παιχνίδια (µπζιόχα, νταουσιάντς, κ.ά.) µέσα από παλιές φωτογραφίες γνώρισαν τον τρόπο ενδυµασίας, ετοίµασαν και γεύτηκαν παραδο-σιακές υγιεινές συνταγές, ύφαιναν µικρά υφαντά, κατασκεύασαν µε διχαλωτά ξύλα κούκλες, µίλησαν για τα παλιά επαγγέλµατα, βίωσαν τον καθηµερινό τρόπο ζωής και κατανόησαν τις δυσκολίες που αντιµετώπιζαν, αλλά και τις χαρές που έπαιρναν από λιγοστά πράγµατα σε αντίθεση µε το σήµερα. Από τότε κάθε χρόνο µε την ευκαιρία της επετείου της 25ης Μαρτίου στήνουµε την γωνιά λαϊκής παράδοσης.

Ωφέλειες μαθητών Τα παιδιά γνώρισαν τη γεωγραφική θέση του

παλιού χωριού Την ιστορία του και την παράδοση Τον τρόπο ζωής των κατοίκων, τις ασχολίες, τις

κατοικίες και τα οικιακά σκεύη τα ατοµικά και τα οµαδικά παιχνίδια τους

Τους ιδιωµατισµούς της γλώσσας τους Έµαθαν να επικοινωνούν, να συνεργάζονται να

εκφράζονται δηµιουργικά Εξασκήθηκαν στην περιγραφή και την

παρατήρηση και βίωσαν το περιβάλλον µε όλες τους τις αισθήσεις

Εποπτικό υλικό - Πηγές Παλαιό Κωσταράζι Ιστορία - Λαογραφία

Ιωάννη Θ. Τόλιου Κασέτες παραδοσιακών τραγουδιών από

χορωδία γυναικών του Κωσταραζίου Παλιές φωτογραφίες Προβολή βιντεοταινίας µε θέµα: Οδοιπορικό

στο παλιό χωριό

17

σελιδοδεικτών ως δώρο, καθώς και δηµιουργία παραµυθιών και από τα δύο τµήµατα του Νηπιαγωγείου

∆εύτερη επίσκεψη στο ∆ηµοτικό: παρουσίαση των δικών µας παραµυθιών, ανάγνωση παραµυθιού από τα παιδιά της Α΄ τάξης, τραγούδι από τα «πρωτάκια» µε συνοδεία µουσικού οργάνου, αποδοχή βιβλίου – δώρο για κάθε νήπιο

∆ραµατοποίηση µε θέµα το ∆ηµοτικό Σχολείο Προετοιµασία για τη δεύτερη επίσκεψη των

παιδιών του ∆ηµοτικού στο Νηπιαγωγείο: κατασκευή πασχαλινών καλαθιών και παρασκευή λαµπριάτικων κουλουριών

∆εύτερη επίσκεψη των παιδιών της Α΄ τάξης στο Νηπιαγωγείο: βάψιµο αυγών, «πασχαλινή γιορτή» µε τραγούδια πασχαλινά και κουλουράκια, παιχνίδι -το κυνήγι του σοκολατένιου αυγού- στην αυλή του Νηπιαγωγείου και προσφορά των δώρων στα παιδιά και τις δασκάλες της Α΄ τάξης.

Κατασκευή αφίσας από τα νήπια, ως πρόσκληση για σχετική ηµερίδα, που θα πραγµατο-ποιούνταν στο χώρο του Νηπιαγω-γείου

Ηµερίδα στο Νηπιαγωγείο µε θέµα: «Το νηπιαγωγείο γέφυρα για το ∆ηµοτικό Σχολείο» µε εισηγήτριες τη Σχολική Σύµβουλο Προσχολικής αγωγής κα Φανούλη Καλλιόπη και την ψυχολόγο κα Κόλκα Αλεξάνδρα και

ΑφορμήΗ αφορµή δόθηκε ύστερα από τυχαίες επισκέψεις στο σχολείο παιδιών της Α΄ ∆ηµοτικού (που την προηγούµενη χρονιά φοιτούσαν στο Νηπια-γωγείο µας).

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησηςΙανουάριος - Ιούνιος 2008

∆ραστηριότητες Συζήτηση και καταγραφή σκέψεων, απόψεων

και συναισθηµάτων των νηπίων για το ∆ηµοτικό Σχολείο

Αποτύπωση µε ιχνογράφηµα της εικόνας που έχουν για το ∆ηµοτικό

Καταγραφή του τι γνωρίζουν και του τι θέλουν να µάθουν για το ∆ηµοτικό

Προετοιµασία για την πρώτη επίσκεψη στο ∆ηµοτικό Σχολείο, ζωγραφική των ερωτήσεων που θέλουν να θέσουν και κατασκευή του δώρου που επέλεξαν να προσφέρουν (οµαδικό αποκριάτικο παζλ)

Επίσκεψη στο ∆ηµοτικό, γνωριµία µε όλους τους χώρους του σχολείου, καθώς και µε τα παιδιά και τις δασκάλες της Α΄ τάξης. Υποβολή ερωτήσεων στους µαθητές της πρώτης

Επεξεργασία των δεδοµένων της επίσκεψης, συζήτηση και καταγραφή των εντυπώσεων µε ιχνογράφηµα

Κατασκευή Αρλεκίνου από χαρτόνι ως δώρο για κάθε µαθητή της Α΄ τάξης

Επίσκεψη στο ταχυδροµείο Μεσοποταµίας, για αποστολή του δώρου στο ∆ηµοτικό Σχολείο µαζί µε πρόσκληση να επισκεφθούν το Νηπιαγωγείο

Επίσκεψη της Α΄ τάξης στο Νηπιαγωγείο, οµαδική ζωγραφιά σε χαρτί του µέτρου από όλα τα παιδιά και παιχνίδι στις γωνιές των τάξεων

Προετοιµασία για τη δεύτερη επίσκεψη στο ∆ηµοτικό Σχολείο: µε αφορµή την Παγκόσµια ηµέρα παιδικού βιβλίου, έγινε κατασκευή

2ο Νηπ/γείο

Μεσοποταμίας

Χρυσούλα Γιδά

Ελένη Καμάρη

Μαρία Μπούσιου

Αγνή Σιμώτα

Σχ. Έτος: 2007-08

Τίτλος προγράμματος:

«Να πάω ή να μην πάω στο Δημοτικό Σχολείο;»

18

προσκεκληµένους -µεταξύ άλλων- τους γονείς των νηπίων αλλά και των µαθητών του ∆ηµοτικού

Κατασκευή µακέτας: «Το ∆ηµοτικό Σχολείο» Πραγµατοποίηση τρίτης επίσκεψης στο

∆ηµοτικό Σχολείο: παιχνίδια στην αυλή του ∆ηµοτικού µε το γυµναστή του σχολείου

Κατασκευή κονκάρδας από πηλό για τα νήπια και για τα παιδιά της πρώτης

Κατασκευή σκηνικού καλοκαιρινής γιορτής (βασισµένο στο ποίηµα του Οδυσσέα Ελύτη «Το τρελοβάπορο» και επηρεασµένο από πίνακες του Γαΐτη )

Συζήτηση - αξιολόγηση: «Να πάω ή να µην πάω στο ∆ηµοτικό Σχολείο;». Καταγραφή των απόψεων των παιδιών και σύγκριση µε τις αρχικές απόψεις

Καλοκαιρινή γιορτή στην αυλή του Νηπια-γωγείου µε προσκεκληµένα τα παιδιά και τις δασκάλες της πρώτης: τραγούδια και παιχνίδια µε τη συµµετοχή και των γονέων

ΑιτιολόγησηΤο πρόγραµµα είναι καινοτόµο διότι παρόλο που κρίνεται απαραίτητη η ισότιµη ενσωµάτωση της προσχολικής αγωγής στον ενιαίο σχεδιασµό της εκπαίδευσης, στην Ελλάδα υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία που αφορούν τη µετάβαση από το Νηπιαγωγείο στο ∆ηµοτικό Σχολείο. Η συγκεκριµένη παρέµβαση εντάχθηκε σε χρηµατοδοτούµενο πρόγραµµα της Ε.Ε, διήρκησε µεγάλο χρονικό διάστηµα, ενέπλεξε ενεργά τους γονείς καθώς και τους εκπαιδευτικούς του ∆ηµοτικού σχολείου. Η συνεργασία ανάµεσα στα δύο σχολεία ήταν εποικοδοµητική και συνεχίστηκε και στα επόµενα σχολικά έτη.

Περιγραφή δραστηριότηταςΠρος το τέλος της σχολικής χρονιάς αποφασίστηκε από τα νήπια να καλέσουν τα παιδιά της Α΄ τάξης του ∆ηµοτικού στην καλοκαιρινή γιορτή του Νηπιαγωγείου, η οποία

περιλάµβανε κοινά παιχνίδια και τραγούδια µε τη συµµετοχή των γονέων. Τα παιχνίδια που επιλέχθηκαν ήταν: Ψάρεµα στη λιµνούλα Ποιος θα φέρει πιο γρήγορα το καράβι κοντά

του; Ποιος θα µαζέψει τα περισσότερα λουλούδια; Μ΄ ένα αερόστατο πετάµε τη µπάλα ψηλά

Σκυταλοδροµία Τραγούδια : «Σας ευχαριστώ» (Στίχοι-Μουσική: Χαρούλα

Αλεξίου) «Σ’ αγαπώ σ' αγαπώ» (Στίχοι: Λευτέρης

Παπαδόπουλος, Μουσική: Μάνος Λοΐζος) «Καλοκαίρι µου µυρίζει» (Στίχοι - Μουσική:

Μαρίζα Κωχ) «Μαθαίνω ν' αγαπάω» (Στίχοι - Μουσική:

Μαρίζα Κωχ) Το πρόβληµα που υπήρχε στην εφαρµογή της

συγκεκριµένης δραστηριότητας ήταν ο µεγάλος αρ ιθµός των πα ιδ ιών κα ι αντιµετωπίστηκε µε τη βοήθεια και τη συνεργασία των γονέων.

Ωφέλειες μαθητώνΤα νήπια είχαν την ευκαιρία να προετοιµάσουν και να οργανώσουν τη γιορτή, να επιλέξουν τραγούδια και παιχνίδια και να δηµιουργήσουν τα απαραίτητα.

19

20

Δημοτικά

21

∆ημ. Σχολείο

Αγίας Κυριακής

Καστοριάς

Παναγιώτης Κοκκαλένιος

Σχ. Έτος: 2009-10

Τίτλος προγράμματος:

«Το διαστημικό τυρί»

ΑφορμήΠρόκειται για µία δράση Παραγωγής έντυπης εικονογραφηµένης ιστορίας (κόµικς) από όλους τους µαθητές ενός ολιγοθέσιου σχολείου. Η δράση περιλαµβάνει όλα τα στάδια της διαδικασίας παραγωγής ενός εντύπου Κόµικς, από την αρχική σύλληψη της ιδέας της ιστορίας,

το σχεδ ιασµό της υλοποίησής της, την υλοποίηση και την τελική µορφή. Η όλη διαδικασία περιλαµ-βάνει ποικίλες µορφές γνωστικών πεδίων και δ ε ξ ι ο τ ή τ ω ν π ο υ εφαρµόστηκαν από τους µαθητές µε την κ α θ ο δ ή γ η σ η τ ο υ δασκάλου. Αφορµή δόθηκε στη διάρκεια συνδιδασκαλίας µε

τους µαθητές της Β΄ τάξης και συγκεκριµένα το µάθηµα της Γλώσσας, Α΄ τεύχος, Κεφάλαιο 3, σελίδες 28-30 «Ταξίδι στη Χωχαρούπα» το οποίο είναι ένα κόµικς.

Χρόνος υλοποίησης∆εκέµβριος 2009 - Μάιος 2010

Αιτιολόγηση Έγινε ευρεία χρήση των νέων τεχνολογιών στη

µαθησιακή διαδικασία Έγινε ανασχεδιασµός µιας καθιερωµένης

διδακτικής προσέγγισης Έγινε διαθεµατική προσέγγιση (Γλώσσα,

Μαθηµατικά, Μελέτη, Ιστορία, Ζωγραφική)

Αναλυτική παρουσίασηΣτάδιο 1ο: Θα σου πω μια ιστορία, (4 ώρες)Όλοι οι µαθητές συζητούν και καταθέτουν τις ιδέες τους. Μετά από ψηφοφορία επιλέγονται οι 2 δηµοφιλέστερες τις οποίες θα πρέπει να

αναπτύξουν οι εµπνευστές τους µπροστά σε όλους. Οι ιστορίες µας παίρνουν µορφή. Ψηφοφορία για την τελική κρίση. Στο δεύτερο δίωρο, µε τη βοήθεια του δασκάλου γίνεται προσαρµογή της ιστορίας στις απαιτήσεις των κόµικς, εντοπίζονται τα ακριβή σηµεία που θα εικονογραφηθούν.Στάδιο 2ο: Τι είναι επιτέλους αυτό το κόμικς; (4 ώρες)Οι µαθητές γνωρίζουν πολύ καλά τα καρτούν της τηλεόρασης αλλά αγνοούν σχεδόν στο σύνολό τους την έντυπη µορφή. Στο δίωρο τους µοιράζεται ποικιλία τευχών, διαφόρων τεχνοτροπιών και επιχειρείται µια επαφή µε την αισθητική και φιλοσοφία. ∆ίνεται προσοχή στα επιµέρους στοιχεία (σελιδοποίηση, καρέ, πλάνο, συννεφάκια, γραµµατοσειρές κ.ά.). Στάδιο 3ο: Ας ζωγραφίσουμε, (2 ώρες)Οι µαθητές βγαίνουν στον προαύλιο χώρο όπου επιλέγονται οι 3 τοποθεσίες που θα χρησιµοποιηθούν ως φόντο. Γενικό σχολείου, το κιόσκι, το γήπεδο µπάσκετ.Όλοι σκιτσάρουν τους χώρους. Μέσα στην αίθουσα όλοι χρωµατίζουν τα σκίτσα. Γίνεται ψηφοφορία για την τελική επιλογή. Απορ-ρίπτονται όλες οι ζωγραφιές, ακόµη και του δασκάλου. Στάδιο 4ο: Μα δεν είμαστε ζωγράφοι, Κύριε !!!, (4 ώρες)Μετά την αποτυχία των νεαρών ζωγράφων σειρά έχει η τεχνολογία. Οι µαθητές φωτογραφίζουν τις 3 τοποθεσίες που θα χρησιµοποιηθούν ως φόντο, µεταφέρουν στον υπολογιστή τις φωτογραφίες, µέσω του PHOTOSHOP (µε το φίλτρο που υποδεικνύει ο δάσκαλος), µετατρέπουν τις φωτογραφίες σε σκίτσα και εκτυπώνουν.Τα σκίτσα φωτοτυπούνται, αντιγράφονται από όλους τους µαθητές (πατιτούρα) και χρωµατίζονται. Γίνεται ψηφοφορία για την τελική επιλογή.Στάδιο 5ο: Ουάου! Εμεις θα είμαστε οι ήρωες του κόμικς!! (4 ώρες)∆ύο µήνες µετά την έναρξη του προγράµµατος και το ενδιαφέρον έχει αρχίσει να ατονεί, κυρίως από τους µικρότερους µαθητές. Έτσι ήρθε η ώρα

22

για την αποκάλυψη του µυστικού που θα αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον. Οι ήρωες του κόµικς δεν θα είναι σκίτσα αλλά οι ίδιοι οι µαθητές. Για ανατροφοδότηση το επόµενο δίωρο αφιερώνεται στη σχέση κόµικς µε τον κινηµατογράφο και τη λογοτεχνία, µε επίκεντρο το έργο του Ιουλίου Βερν «Από τη γη στη σελήνη» προβολή ταινιών, ανάγνωσης αποσπασµάτων, αναζητήσεις στη WIKIPEDIA, στο GOOGLE SKY και στο YOUTUBE. Τέλος προβολή ντοκιµαντέρ για τα ειδικά εφέ στον κινηµατογράφο (blue screen). Ακολουθεί το δίωρο της φωτογράφισης. Οι µαθητές σε ρόλο ηθοποιού. Φωτογράφιση σε εξωτερικό περιβάλλον, φωτογράφιση σε εσωτερικό περιβάλλον µε τη χρήση ουδέτερου φόντου.Στάδιο 6ο: Αχ! αυτό το Photoshop ΣΤΑ∆ΙΟ (8 ώρες)Μετά από ένα µίνι εργαστήριο για τα βασικά κλειδιά του PHOTOSHOP αρχίζει η επίπονη επεξεργασία των φωτογραφιών. Ο αρχικός ενθουσιασµός γρήγορα φεύγει µπροστά στον όγκο της δουλειάς, έτσι βρίσκεται η λύση ο κάθε µαθητής να επεξεργαστεί τις δικές του φωτογραφίες και ο δάσκαλος τα υπόλοιπα.Στάδιο 7ο: Λεζάντες - διάλογοι - τίτλος - εξώφυλλα (6 ώρες)Σειρά είχαν οι λεζάντες και οι διάλογοι που µοιράστηκαν για συγγραφή σε δύο οµάδες και κατόπιν επεξεργάστηκαν από το σύνολο των µαθητών, ενώ οι παρεµβάσεις του δασκάλου ήταν αναφορικά µε τη χωροταξία και οικονοµία των λέξεων. Ακολούθησαν δοκιµές σε συννεφάκια του REVELATION NATURAL ART.Η ψηφοφορία επιλέχθηκε για µία ακόµη φορά για την ανάδειξη του τίτλου από τους 17 που πρότειναν οι µαθητές. Αναδροµή στα παλιά έντυπα, προσπάθειες αποµίµησης µερικών εξ αυτών, αλλά η επιλογή έγινε από γραµµατοσειρές του WORD. Για το οπισθόφυλλο η λύση δόθηκε από το GOOGLE EARTH.Στάδιο 8ο: Τελική επεξεργασία, (6 ώρες)Η τελική επεξεργασία έγινε από το δάσκαλο µε

τους µαθητές να παρεµβαίνουν επικουρικά και δηµιουργικά στη διαδικασία. Χρειάστηκαν επιπλέον ώρες οι οποίες έγιναν εκτός ωραρίου του σχολείου.Στάδιο 9ο: Το ταξίδι ολοκληρώθηκεΗ τελική µορφή προήρθε από φωτογραφείο της περιοχής µε τη µορφή φωτογραφιών Α4. Ακολούθησε η ανάρτησή τους σε ειδικό χώρο στη διάρκεια της γιορτής λήξης του σχολικού έτους.

∆ραστηριότητεςΖωγραφική - Χειροτεχνία - Κολάζ, Νέες Τεχνολογίες, Θεατρική Αγωγή, Έρευνα - Παρατήρηση, Παραγωγή γραπτού λόγου.

Ωφέλειες μαθητώνΜικροί και µεγάλοι µαθητές ανταποκρίθηκαν µε χαρά και ενθουσιασµό. Ευνοήθηκε η έννοια της διδακτικής διαπλοκής και η διασύνδεση πλήθους γνωστικών αντικειµένων και επιστηµονικών περιοχών. Παρακινήθηκαν να ασχοληθούν, να συνεργαστούν, να αναζητήσουν πληροφορίες, να δηµοσιεύσουν και να υποστηρίξουν τις απόψεις τους µέσω του υπολογιστή και άλλων νέων τεχνολογιών. Επίσης ενθαρρύνθηκαν να ανταλλάξουν υλικό, ιδέες, προβληµατισµούς, να παρουσιάσουν εργασίες ή να εκπονήσουν από κοινού δραστηριότητες και γενικά να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις δυνατότητες που προσφέρει η Ευέλικτη Ζώνη.

23

2ο & 3o

∆ημ. Σχολείο

Άργους Ορεστικού

Γιώργος Μπεροπουλης

Γιώργος Μπίζιος

Σχ. Έτος: 2010-11

Τίτλος προγράμματος:

«Ονείρου Ελλάδα»∆ιαθεµατική γνωριµία µε την Ελλάδα και το περιβάλλον της

ΣτόχοιΑπόρροια των παραπάνω στόχων είναι και η ανάπτυξη θετικών στάσεων για την πατρίδα µας, ώστε να κατανοήσουν την ανάγκη προστασίας, προβολής και αξιοποίησης του φυσικού και πολιτισµικού περιβάλλοντος της χώρας µας. ∆εν πρέπει επίσης να διαφεύγει πως η εργασία απευθύνεται σε όλα τα µέλη της οικογένειας για την ανάπτυξη γνωστικών και συναισθηµατικών σχέσεων, αφού δίνει τη δυνατότητα µε ευχάριστο, διαδραστικό και παιγνιώδη τρόπο, το κάθε µέλος της οικογένειας, χωριστά ή οµαδικά, να έρθει σε επαφή µε τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και µε τις διάφορες θεµατικές ενότητες που η εργασία περιλαµβάνει. Σε ότι αφορά τους στόχους κοινωνικής αλληλεπίδρασης, τέθηκαν από την αρχή στόχοι για συνεργασία, συλλογικότητα, οµαδικό πνεύµα, αλληλεγγύη, τόνωση της αυτοεκτίµησης και διαχείριση των προβληµάτων που θα προέκυπταν στις οµάδες.

Μέθοδος εργασίαςΜαθητοκεντρική - Οµαδοσυνεργατική

∆ομή Ανάδειξη θέµατος µε συζήτηση Επιλογή επιµέρους θεµάτων Οργάνωση οµάδων έρευνας Παρουσίαση υλικού οµάδων Βιωµατικές δραστηριότητες Αξιολόγηση προγράµµατος Παρουσίαση-διάχυση προγράµµατος

Σκοπός Να γνωρίσουν οι µαθητές µας γεωµορ-

φολογικά στοιχεία, αλλά και να µπορούν να τα κατατάξουν σε αντίστοιχους τόπους

Να συγκεντρώσουν πληροφορίες από διάφορες πηγές (διαδίκτυο, εγκυκλοπαίδειες, περιοδικά κ.λπ.) σχετικές µε την ανθρωπο-γεωγραφία

Να συσχετίσουν τις πληροφορίες ώστε να αναπτύξουν κριτική ικανότητα

Να ερευνήσουν για σχετικό φωτογραφικό υλικό

Να αναπτύξουν δεξιότητες σχετικές µε τη συλλογή πληροφοριών, την ταξινόµηση, την αξιολόγηση και τη συσχέτιση, ώστε να µπορούν να γενικεύουν

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησης ∆εκαπενθήµερη παρουσίαση υλικού οµάδων Έναρξη, 3 δεκαήµερο Οκτώβρη Παρουσίαση προγράµµατος µε τη λήξη

σχολικής χρονιάς στις υπόλοιπες τάξεις του σχολείου

Επισκέψεις ειδικών επιστηµόνων

24

Προγραμματισμός δραστηριοτήτων Έρευνα από οµάδες σε βιβλία, διαδίκτυο Παρουσίαση υλικών έρευνας Ελεύθερη έκφραση παιδιών (ζωγραφική, παιχνίδι ρόλων) Παρουσίαση προγράµµατος Ότι αναδυόµενο προκύψει από το πρόγραµµα

Πιθανά πεδία σύνδεσης με αναλυ-τικό πρόγραμμαΒάση αποτέλεσε το γνωστικό αντικείµενο της Γεωγραφίας, µε προεκτάσεις:Στη Γλώσσα, µέσα από την παραγωγή κειµένων ύστερα από αξιολόγηση των διάφορων πληροφοριών, αλλά και την παραγωγή ελεύθερων κειµένωνΣτα Εικαστικά, µέσα από τη συλλογή και ανάδειξη φωτογραφικού υλικού και τη δηµιουργία αντικειµένων ελεύθερης έκφρασηςΣτην Ιστορία, µέσα από την επαφή µε τις πληροφορίες που συνέλεξανΣτη Μουσική, µέσα από την αναζήτηση, ταξινόµηση και ανάδειξη της προσωπικής µουσικής επιλογής, για την αντίστοιχη µουσική επένδυσηΣτις νέες τεχνολογίες, αφού τόσο η καταγραφή του υλικού, όσο και η ανάδειξη, αλλά και η όλη διαχείριση στηρίζονται στη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, του διαδικτύου, του βιντεοπροβολέα και την αποστολή ηλεκτρονικών µηνυµάτων

Αξιολόγηση του προγράμματοςΗ αξιολόγηση των γνωστικών στόχων επιτυγχάνεται από τη χρήση ειδικών φύλλων εργασίας και ειδικών τεστ, που είναι ενσωµατωµένα και οδηγούν ανάλογα µε το ποσοστό επιτυχίας, σε διαφορετικές ηχητικές και οπτικές επιβραβεύσεις, συµβάλλοντας στην αυτογνωσία.

Συνεργασίες3ο ∆ηµοτικό Σχολείο Άργους Ορεστικού2ο ∆ηµοτικό Σχολείο Άργους Ορεστικού

25

3ο ∆ημ. Σχολείο

Άργους Ορεστικού

Αναστάσιος Ξανθόπουλος

Σχ. Έτος: 2005-06

Τίτλος προγράμματος:

«Μνημεία και προτομέςτης πόλης του Άργους Ορεστικού»

Να ασκηθούν στη γλυπτική και σε άλλες σχετικές τεχνοτροπίες

Να εξοικειωθούν µε τη χρήση ψηφιακών µέσων (π.χ. φωτογραφικών µηχανών, Η/Υ)

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησηςΤο πρόγραµµα υλοποιήθηκε τη σχολική χρονιά 2005 - 2006. Το πρόγραµµα παρουσιάστηκε δηµόσια στις 15/6/2011 στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου και µέρος της εργασίας έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα http://axanth.blogspot.com/

∆ραστηριότητεςΟι µαθητές επισκέφτηκαν όλα τα µνηµεία και τις προτοµές της πόλης µας µε σκοπό να τα φωτογραφίσουν, να µετρήσουν τις επιφάνειες πάνω στις οποίες εδράζονται, να καταγράψουν ό,τι γραπτό υπήρχε πάνω στην προτοµή, να καθαρίσουν τον περιβάλλοντα χώρο, να ζωγραφίσουν το µνηµείο, και να γνωρίσουν µε βιωµατικό τρόπο το που βρίσκεται το κάθε µνηµείο. Ακόµη κατασκεύασαν ερωτηµατολόγια, συγκέντρωσαν και επεξεργάστηκαν τα αποτελέσµατα και τα παρουσίασαν δηµόσια ηλεκτρονικά µε πρόγραµµα παρουσίασης (PowerPoint).

Πού συνίσταται η καινοτομίαΜε το πρόγραµµα αυτό η τάξη συµµετείχε στα Πολιτιστικά - Καλλιτεχνικά προγράµµατα της ∆ιεύθυνσης Πρωτοβάθµιας Καστοριάς. Η καινοτοµία συνίσταται στο διαθεµατικό - διεπιστηµονικό χαρακτήρα της δραστηριότητας, στο ότι υλοποιήθηκε µε τη µέθοδο της συνθετικής εργασίας (project) και στο ότι οι µαθητές εργάστηκαν πολλές ώρες εκτός της σχολικής τάξης και επισκέφτηκαν για ερευνητικούς και ενηµερωτικούς λόγους όλα τα δηµοτικά σχολεία

ΕισαγωγήΤη σχολική χρονιά 2005 - '06 η ∆΄ τάξη του 3ου ∆ηµοτικού Σχολείου Άργους Ορεστικού επέλεξε στα πλαίσια του Προγράµµατος της Ευέλικτης Ζώνης να ασχοληθεί µε το θέµα: «Μνηµεία και προτοµές της πόλης του Άργους Ορεστικού». Παράλληλα, συµµετείχε µε το ίδιο θέµα στα Πολιτιστικά - Καλλιτεχνικά προγράµµατα της ∆ιεύθυνσης Πρωτοβάθµιας Καστοριάς των οποίων προΐσταται ο κ. Νικόλαος Αλχασίδης.

ΣτόχοιΑ. Γνωστικοί Να γνωρίσουν οι µαθητές το βιογραφικό των

ηρώων της τοπικής και της εθνικής µας ιστορίας που αναπαριστώνται στις προτοµές

Να ενηµερωθούν για τα γεγονότα που οδήγησαν στη δηµιουργία των µνηµείων και το τι αυτά µνηµονεύουν

Να µάθουν πτυχές της τοπικής ιστορίας που σχετίζονται µε τα υπό µελέτη µνηµεία καθώς και της ευρύτερης εθνικής ιστορίας

Να αποκτήσουν εποπτεία της πόλης και να προσανατολίζονται σε αυτή µε βάση τα µνηµεία

Β. Συναισθηματικοί Να εκτιµήσουν την ιστορική και αξία των

µνηµείων και να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στην προστασία και την ανάδειξή τους

Να εξοικειωθούν µε τις διάφορες τεχνοτροπίες των εικαστικών τεχνών που σχετίζονται µε την κατασκευή των µνηµείων και των προτοµών

Να µάθουν να εργάζονται ως µέλη µιας οµάδας Να εξασκηθούν στην ερευνητική - ανακαλυπ-

τική επιστηµονική µεθοδολογίαΓ. Ψυχοκινητικοί Να εξασκηθούν στη µέτρηση µηκών και

επιφανειών

26

της πόλης. Παράλληλα, έγινε εκτεταµένη χρήση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι Νέες Τεχνολογίες, καθώς χρησιµοποιήσαµε τόσο γενικά όσο και εκπαιδευτικά λογισµικά προκειµένου να επεξεργαστούµε και να παρουσιάσουµε στο σχολείο και την τοπική κοινωνία τα αποτελέσµατα της δράσης µας.

Περίληψη του προγράμματοςΟι µαθητές εργάστηκαν µε τη µέθοδο της συνθετικής εργασίας (project). Αναλυτικότερα, επέλεξαν το θέµα, συγκρότησαν οµάδες, συγκέντρωσαν υλικό, επισκέφτηκαν επιτόπου όλα τα µνηµεία και τις προτοµές της πόλης και παρουσίασαν τα αποτελέσµατα των ερευνών τους (powerpoint, blog). Το πρόγραµµα πρόσφερε ποικίλες ευκαιρίες διασύνδεσης µε άλλα µαθήµατα του Αναλυτικού Προγράµµατος, όπως η Γλώσσα, αφού προϋπέθετε τη συγγραφή

και ανάγνωση ποικίλων κειµενικών ειδών (π.χ. βιογραφικά, σύνταξη ε ρ ω τ η µ α τ ο λ ο γ ί ο υ , πρόσκλησης), η Ιστορία (βιογραφίες ηρώων), η Μελέτη του Περιβάλ-λοντος (σχέδιο πόλης), τα Μαθηµατικά (υπολο-γισµοί περιµέτρων, επιφανειών και απλές στατιστικές αναλύσεις), η Αισθητική Αγωγή

(τεχνοτροπία και σχέδιο µνηµείων) και εξασκή-θηκαν στη χρήση των νέων τεχνολογιών.

Ωφέλειες μαθητώνΑντί να αναφέρουµε τι κέρδισαν (γνωριµία τοπικής και ευρύτερης ιστορίας, καλλιέργεια κοινωνικών δεξιοτήτων κτλ. βλ. και στόχους του

προγράµµατος) αναφέρουµε πώς αξιολόγησαν οι ίδιοι οι µαθητές το πρόγραµµα παραθέτωντας κάποιες απόψεις τους παρακάτω:

“Tώρα γνωρίζουµε πως ό,τι φαίνεται ασήµαντο γύρω µας, τελικά, είναι πολύ σηµαντικό”Ιωάννα Γιαννοπούλου

“Mου άρεσε πολύ, γιατί έµαθα πολλά πράγµατα” Στέργιος Κανδύλης

“Θέλω να το ξανακάνουµε”Βασίλης Κοντόπουλος

“Από όλες αυτές τις επισκέψεις µάθαµε τους ήρωες του Άργους Ορεστικού”Αριστοτέλης Ζίας

“Εµένα, γενικά, µου άρεσε το θέµα γιατί ήταν διασκεδαστικό και εκπαιδευτικό”Ευθύµης Σαχινίδης

“Μάθαµε να ξεχωρίζουµε τα αγάλµατα, να συνεργαζόµαστε και πολλά άλλα. Θα θέλαµε και του χρόνου να έχουµε κάτι τόσο ενδιαφέρον να κάνουµε”Μαρία Μουτζίκη

27

4ο ∆ημ. Σχολείο

Άργους Ορεστικού

∆έσποινα Σπυροπούλου

Λεωνίδας Οικονομίδης

Φώτιος Γιάντσος

Ιωάννης Καραγεωργίου

Σχ. Έτος: 2005-06

Τίτλος προγράμματος:

«Νερό, πηγή ζωής»

Ωφέλειες μαθητώνΓνώρισαν: το φυσικό κύκλο του νερού, την αναγκαιότητά του για τον άνθρωπο, το δρόµο του νερού από τη φύση στο σπίτι, το φυσικό ρόλο των υγρότοπων, την αλήθεια σχετικά µε την άνιση κατανοµή νερού τόσο στην Ελλάδα όσο και άλλες χώρες.Ερεύνησαν, κατανόησαν και κατέγραψαν: τις πιο δαπανηρές χρήσεις του νερού, τον ιστορικό - πολιτιστικό χαρακτήρα του νερού, την ιδιαίτερη σηµασία του νερού για τους φυτικούς και ζωικούς οργανισµούς, τις αρνητικές επιδράσεις των εντοµοκτόνων και των φυτοφαρµάκων.Ανέπτυξαν: ευαισθησία για την υδατοοικονοµία, δηµιουργήθηκε κλίµα φιλίας, συνεργασίας και διαλόγου µε όσους συνεργάστηκαν.Προσέγγισαν: βιωµατικά τον υγρότοπο του ΑλιάκµοναΥποκινήθηκαν και ενθαρρύνθηκαν: στην εκπόνηση οµαδικών εργασιών, τη συλλογή πληροφοριών, τη χρήση ηλεκτρονικής και έντυπης βιβλιογραφίας.

Περιγραφή της δραστηριότητας που αποτελεί καινοτομίαΣυγγραφή, έκδοση και διανοµή βιβλίου, διακοσίων είκοσι εννέα σελίδων, µε θέµα: «Νερό, πηγή ζωής» (συγγραφή-επιµέλεια: ∆έσποινα Γεωρ. Σπυροπούλου) Επισκέψεις: Στον ποταµό Αλιάκµονα για αναγνώριση της

µόλυνσης από την κατάληξη του αποχετευ-τικού αγωγού της πόλης και της καταστροφής της κοίτης από τις παράνοµες αµµοληψίες

Στο Λιµναίο Οικισµό στο ∆ισπηλιό Στο πεδίο βολής, για αναγνώριση της

µόλυνσης από την ανεξέλεγκτη διαρροή λυµάτων από παρακείµενο εργαστήριο

Σε εγκαταλελειµµένες βρύσες - πάρκα και

ΑφορμήΟι συχνές και πολύωρες διακοπές νερού, που είχαν µετατραπεί σε εφιάλτη.

ΜαθήματαΗ προσέγγιση έγινε διαθεµατικά, µέσα από τα µαθήµατα της Γλώσσας, των Μαθηµατικών, της Μελέτης Περιβάλλοντος, των Θρησκευτικών, της Ιστορίας, της Μουσικής, των Εικαστικών και της Θεατρικής Αγωγής της Τετάρτης τάξης.

ΣυνεργασίεςΜε τους γονείς-κηδεµόνες των µαθητών και την αρµόδια υπηρεσία του δήµου Άργους Ορεστικού

∆ραστηριότητες Έκδοση και διακίνηση βιβλίου µε θέµα «Νερό,

πηγή ζωής» Έκθεση ζωγραφικής - χειροτεχνίας Επισκέψεις Εκδήλωση µε θεατρικά δρώµενα Έρευνα - Σφυγµοµέτρηση, κωδικοποίηση

απαντήσεων και ανακοίνωση αποτελεσµάτων Συγγραφή και διανοµή έντυπου υλικού στην

πόλη µε οδηγίες-παραινέσεις για οικονοµία στο νερό

Ψυχαγωγικά παιχνίδια

28

«ανενεργά» και «µεταλλαγµένα» λόγω της χρήσης τους σιντριβάνια της πόλης

Στο ∆ηµαρχείο για την αναζήτηση ευθυνών σχετικά µε τα θέµατα της αρµοδιότητάς τους

Εκδήλωση µε τη λήξη του έτους που περ ιελάµβανε θεατρ ική παράσταση , παρουσίαση της εργασίας µε τη µορφή δηµοσιογραφικών σχολίων, Μονόπρακτο, Χορωδιακό τραγούδι, αφηγηµατικό παραµύθι, ανακοίνωση, των αποτελεσµάτων της έρευνας-σφυγµοµέτρησης, αναπαράσταση επαγγελµάτων µε παντοµίµα, παρουσίαση στη νοηµατική γλώσσα λέξεων σχετικών µε το νερό

∆ιεξαγωγή Έρευνας-Σφυγµοµέτρησης στους γονείς-κηδεµόνες

∆ηµιουργία ψυχαγωγικών παιχνιδιών: σταυρό-λεξα, ακροστιχίδες, αινίγµατα, ψυχαγωγικά προβλήµατα, ρητά, γρίφοι, ανέκδοτα, οικογένειες λέξεων, πειράµατα - κατασκευές, κ.λπ.

Αξιολόγηση ∆ιανεµήθηκε, στους µαθητές φυλλάδιο µε

τίτλο «Πώς πέρασες;», που περιείχε επιρρήµατα που εξέφραζαν θετικά και αρνητικά συναισθήµατα. Σε ποσοστό 100% οι µαθητές «κύκλωσαν µόνο θετικά συναισθήµατα» για τη δραστηριότητα που εκπόνησαν (αριθµός µαθητών που συµµετείχαν 60)

∆ιερεύνηση των απόψεων των γονέων-κηδεµόνων µε ερωτηµατολόγιο για το εάν τροποποιήθηκε η συµπεριφορά των µαθητών. ∆ιαπιστώθηκε ότι η συµπεριφορά των παιδιών διαφοροποιήθηκε ικανοποιητικά και η ευαισθητοποίησή τους εκφράστηκε και µέσα από παραινέσεις, προς το οικογενειακό περιβάλλον, για την υιοθέτηση σωστής στάσης τόσο απέναντι στο πολύτιµο αγαθό που λέγεται νερό, όσο και απέναντι στο περιβάλλον

γενικότερα Οι µαθητές απόλαυσαν το πρόγραµµα και

ζήτησαν να το επαναλάβουν όπερ και εγένετο την επόµενη σχολική χρονιά

29

∆ημ. Σχολείο

Ασπροκκλησιάς

Στεργιανή Αναστασοπούλου

Βασίλειος Βασιλείου

Στεργιανή Λουδοβάρη

Σχ. Έτος: 2008-09

Τίτλος προγράμματος:

«Η ανακύκλωση πάει… σχολείο»

Έγιναν επισκέψεις σε διάφορους χώρους που έχουν σχέση µε διάφορα υλικά που ανακυκλώνονται ή όχι (π.χ. SUPER MARKET) καθώς και σε χώρους που έχουν σχέση µε τη συλλογή απορριµµάτων και την ανακύκλωση (∆Ι.Α.∆Υ.ΜΑ)

Κατασκεύασαν αφίσες, παιχνίδια, κολάζ και σήµατα ανακύκλωσης

Ανακύκλωσαν χαρτί µέσα στην τάξη Στο τέλος της σχολικής χρονιάς παρουσίασαν

σε εκδήλωση όλο το υλικό που έφτιαξαν, έδωσαν φυλλάδια µε οδηγίες για τη σωστή διαχείριση των απορριµµάτων και πα-ρουσίασαν θεατρικό µε τίτλο: «Η κυρία Ανακύκλωση»

ΣυνεργασίεςΣυνεργαστήκαµε µε το Σύλλογο Γονέων του ∆ηµοτικού Σχολείου Ασπροκκλησιάς, µε τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ασπροκκλησιάς, µε το ∆ήµο του Άργους Ορεστικού καθώς και µε τη ∆Ι.Α.∆Υ.ΜΑ- Σ.Μ.Α. Άργους Ορεστικού.

∆ραστηριότητες Έρευνα στο διαδίκτυο. Μελέτη πεδίου στο SUPER MARKET. Επίσκεψη σε ανεξέλεγκτη χωµατερή. Επίσκεψη στη ∆Ι.Α.∆Υ.ΜΑ Άργους Ορεστικού. Ανακύκλωση χαρτιού στην τάξη. Κατασκευή αφισών - παιχνιδιών - κολάζ -

σηµάτων ανακύκλωσης. Μελέτη πεδίου στον οικογενειακό χώρο και

συµπλήρωση ερωτηµατολογίου. Παρουσίαση θεατρικού µε θέµα: «Η κυρία

Ανακύκλωση» και τραγούδι: «Ο χορός της ανακύκλωσης».

ΑφορμήΗ αφορµή για την υλοποίηση του προγράµµατος ήταν µια ανεξέλεγκτη χωµατερή σε ένα µέρος του νοµού µας. Οι ερωτήσεις των παιδιών που ακολούθησαν σχετικά µε το τι µπορούµε να κάνουµε για τα απορρίµµατα ήταν η αφορµή για την υλοποίηση του προγράµµατος.

ΧρονοδιάγραμμαΤο σχέδιο εργασίας αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του 3ου τριµήνου

Περίληψη προγράμματος Αφού καθορίστηκαν οι πηγές πληροφόρησης

(εφηµερίδες, περιοδικά, διαδίκτυο κτλ.) έγινε συλλογή πληροφοριών από τις οµάδες έρευνας (καθορίστηκαν 2 οµάδες έρευνας)

Έγινε δειγµατοληπτική έρευνα σε κάδους απορριµµάτων στο σχολείο και στο σπίτι. Οι µαθητές µετρούσαν επί µια εβδοµάδα πόσα κιλά απορρίµµατα πετούσαν οι γονείς τους και τι είδους απορρίµµατα ήταν (χαρτιά, σακούλες, µπουκάλια από γυαλί, κουτάκια αναψυκτικών κ.λπ.)

Ακολούθησε συζήτηση για την κατανάλωση και τη σπατάλη. Οι µαθητές έδωσαν ένα ερωτηµατολόγιο στους γονείς τους σχετικά µε τα απορρίµµατα του σπιτιού

30

Καινοτομία προγράμματος Το πρόγραµµα αυτό πραγµατοποιήθηκε για πρώτη φορά στο σχολείο µας και ήταν πρωτόγνωρο για τους µαθητές γιατί φέραµε την «ανακύκλωση… στο σχολείο». Οι µαθητές έµαθαν την ανακύκλωση ως ένα σηµαντικό παράγοντα µείωσης των απορριµµάτων καθώς και ως διαδικασία διατήρησης καθαρότερου περιβάλ-λοντος. Έµαθαν να αγοράσουν ανακυκλώσιµα είδη στη θέση αυτών που δεν ανακυκλώνονται. Συγκρίνανε τα ποσοστά ανακύκλωσης σε διάφορες χώρες. Αναγνωρίσανε τους κάδους ανακύκλωσης ανακυκλώσιµων υλικών. Το πιο σηµαντικό όµως ήταν ότι ανακυκλώσανε χαρτί µέσα στην τάξη µε απλά υλικά µε αποτέλεσµα να συνειδη-τοποιήσουν ότι η ανακύκλωση είναι µια απλή και παράλληλα χρήσιµη διαδικασία.

Περιγραφή δραστηριότηταςΟι µαθητές σχηµατίσανε 2 οµάδες και φέρανε η κάθε µια οµάδα από το σπίτι τους από έναν κοπτήρα πολλαπλών λειτουργιών (µπλέντερ), εφηµερίδες, ένα ορθογώνιο ταψί και πλέγµα από λεπτές ίνες. Κόψανε τις εφηµερίδες σε πολύ µικρά κοµµάτια και βάλανε τα κοµµάτια σε ένα ταψί µε νερό µέχρι να µουσκέψουν καλά. Έπειτα το υλικό το τοποθέτησαν µέσα στον κοπτήρα µέχρι που έγινε πολτός. Τοποθετήσανε το πλέγµα από λεπτές ίνες µέσα στο ορθογώνιο ταψί και ρίξανε το χάρτινο πολτό. Με έναν µικρό κύλινδρο απλώσανε καλά το πολτό πάνω στο πλέγµα και τον αφήσανε λίγο να στεγνώσει. Στο τέλος κρεµάσανε το πλέγµα έξω από το σχολείο για να στεγνώσει καλά. Μόλις στέγνωσε καλά βγάλανε το πλέγµα και έµεινε το ανακυκλωµένο χαρτί.

Ωφέλειες μαθητώνΗ δραστηριότητα αυτή αφύπνισε τους µαθητές στο θέµα της ανακύκλωσης. Κατάλαβαν ότι η ανακύκλωση είναι σηµαντικός παράγοντας προστασίας φυσικών πόρων (δέντρα) της γης. Η διαδικασία της ανακύκλωσης του χαρτιού που έκαναν µόνοι τους, τους ενθουσίασε. Κατάλαβαν τη χρησιµότητα της ανακύκλωσης διαφόρων υλικών σε συνδυασµό µε την προστασία τόσο του περιβάλλοντος όσο και των φυσικών πόρων της γης. Η συµπεριφορά τους σε ότι έχει σχέση µε το περιβάλλον και την ανακύκλωση αυτόµατα άλλαξε. Ζήτησαν κάδους ανακύκλωσης για το σχολείο τους αλλά και για το χωριό τους, κάτι το οποίο έγινε. Πέρασαν τα ανάλογα µηνύµατα και στους γονείς τους. Έφτιαξαν ένα φυλλάδιο µε οδηγίες για τη σωστή διαχείριση των απορριµµάτων και τη χρησιµότητα της ανακύκλωσης και το µοίρασαν στην έκθεση όλων των εργασιών τους που έγινε στο σχολείο. Το αποτέλεσµα όλων αυτών είναι να τοποθετηθούν κάδοι ανακύκλωσης στην πλατεία του χωριού όπου υπάρχει ζωγραφισµένο και ένα τεράστιο σήµα της ανακύκλωσης.

31

∆ημ. Σχολείο

∆ισπηλιού

Γεώργιος Ευαγγελίδης

Ιωάννης Βάσκος

Νικόλαος Κύρου

Νικόλαος Μπίτης

Ιωάννης Καραγεωργίου

Σχ. Έτος: 2010-11

Τίτλος προγράμματος:

«Συντροφιά με τα βιβλία της Άλκης Ζέη»

Καινοτομία του προγράμματοςΒάσει των νέων κατευθύνσεων του Υπουργείου Παιδείας και µε τη συµβολή του ΕΚΕΒΙ (τριετές πρόγραµµα φιλαναγνωσίας µε χρηµατοδότηση ΕΣΠΑ), η φιλαναννωσία εντάσσεται επίσηµα στο πρόγραµµα των µαθητών δηµοτικών σχολείων µε την παραχώρηση µίας διδακτικής ώρας την εβδοµάδα από το γλωσσικό µάθηµα, ενώ υπάρχει δυνατότητα επέκτασης στις ώρες της ευέλικτης ζώνης.

ΣτόχοςΣκοπός του προγράµµατος είναι η ενεργοποίηση της φιλαναγνωστικής διάθεσης των παιδιών και η καλλιέργεια της φιλικής σχέσης τους µε τη λογοτεχνία. Το πρόγραµµα δίνει αφορµή και κίνητρο στον εκπαιδευτικό να εργαστεί µε την οµάδα του διαθεµατικά, να καθοδηγήσει τα παιδιά να εξετάσουν το θέµα από πολλές πλευρές, να ερευνήσουν, να µοιραστούν και να ανταλλάξουν σκέψεις και απόψεις, να αναπτύξουν διάλογο µε στόχο να γίνουν ενεργητικοί αναγνώστες. Επιπλέον, δίνει στους µαθητές τη δυνατότητα γνωριµίας µε µια συγγραφέα, της οποίας το έργο αποτελεί σταθµό στην ιστορία της σύγχρονης νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Περίληψη του προγράμματος ∆όθηκαν τα τρία βιβλία στις τάξεις και οι

µαθητές τα µελέτησαν οµαδικά για 15 ηµέρες. (Γλώσσα – Λογοτεχνία)

Έγινε παρουσίαση κατά τάξη του κάθε βιβλίου, µε άξονα το ιστορικό πλαίσιο των κοινωνικών ζητηµάτων που θίγονται στο βιβλίο

Οι µαθητές εικονογράφησαν σε φύλλο Α4 σκηνές από το βιβλίο οι οποίες τους κέντρισαν το ενδιαφέρον. (Αισθητική Αγωγή)

Οι µαθητές κατέγραψαν κατά τάξη προβληµα-

Εισαγωγή - Επιλογή του θέματοςΑφορµή για την επιλογή του προγράµµατος στάθηκε η πρόσκληση του σχολείου προς τη συγγραφέα Άλκη Ζέη σε συνεργασία µε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.

ΧρονοδιάγραμμαΤο πρόγραµµα ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2011 και τελείωσε το Μάιο του 2011 µε ανοιχτή για το κοινό εκδήλωση, παρουσία της συγγραφέως, στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του σχολείου µας.

Τίτλοι δραστηριοτήτων Μελέτη του βιβλίου «Ο θείος Πλάτων» ∆΄ τάξη

Μελέτη του βιβλίου «Ο µεγάλος περίπατος του Πέτρου» Ε΄ τάξη

Μελέτη του βιβλίου «Το καπλάνι της βιτρίνας» Στ΄ τάξη

Εικονογράφηση σκηνών των λογοτεχνικών

έργων (όλες οι τάξεις) ∆ηµιουργία αφίσας (αναµνηστικής) κάθε τάξης

στη συγγραφέα Προβολή video από την τηλεοπτική µεταφορά

του έργου «Το καπλάνι της βιτρίνας». Στ΄ τάξη ∆ραµατοποίηση αποσπασµάτων από το βιβλίο

«Το καπλάνι της βιτρίνας» Στ΄ τάξη

32

τισµούς και απορίες που γεννήθηκαν στο διάστηµα µελέτης του βιβλίου, προκειµένου να αναφερθούν και να συζητηθούν µε τη συγγραφέα. (Γλώσσα)

Οι µαθητές εργαζόµενοι στο εργαστήριο πληροφορικής, µέσω διαδικτύου αναζήτησαν, κατέβασαν και αποθήκευσαν στους Η/Υ τηλεοπτικές µεταφορές του έργου της. (Το καπλάνι της βιτρίνας) (Πληροφορική)

Συνέκριναν το λογοτεχνικό λόγο µε τον τηλεοπτικό λόγο και τις δυσκολίες που προκύπτουν από ένα τέτοιο εγχείρηµα

Συντάχτηκε από τους µαθητές της Στ΄ τάξης θεατρικό µονόπρακτο βασισµένο πάνω στο βιβλίο «Το καπλάνι της βιτρίνας». Το θέµα του µονόπρακτου στεφόταν γύρω από τους προβληµατισµούς των παιδιών σχετικά µε τη χρήση των βιβλίων επικαλούµενα και τα βιώµατα της «Μέλλιας» της πρωταγωνίστριας του παραπάνω έργου της συγγραφέως, βιώµατα που αποτυπώνονταν µε την προβολή σχετικών αποσπασµάτων βίντεο από την τηλεοπτική µεταφορά του έργου. (Η εκδήλωση άνοιξε µε το µονόπρακτο. Ερωτήσεις και προβληµατισµοί βρήκαν απάντηση από την ίδια τη «Μέλλια» - κ. Άλκη Ζέη η οποία καλωσορίστηκε από τα ίδια τα παιδιά και της δόθηκε ο λόγος)

∆ηµιουργία αφίσας µε κεντρικά πρόσωπα, τους πρωταγωνιστές των βιβλίων και τα ονόµατα των µαθητών της κάθε τάξης. Οι αφίσες δόθηκαν στη συγγραφέα ως αναµνηστικό της επίσκεψής της στο σχολείο. (Αισθητική Αγωγή, Πληροφορική)

Στην εκδήλωση µαθητές ανέγνωσαν αποσπάσµατα έργων της. (Γλώσσα)

Την επόµενη µέρα η συγγραφέας συζήτησε εξολοκλήρου µόνο µε τα παιδιά κι έκλεισε, διαβάζοντας η ίδια στους µαθητές κοµµάτια του έργου της

33

∆ημ. Σχολείο

∆ισπηλιού

Καλλιόπη Κράτσιου

Ιωάννης Καραγεωργίου

Σχ. Έτος: 2010-11

Τίτλος προγράμματος:

«Χοροί της Ελλάδας... και όχι μόνο»

οποίοι βοµβαρδίζονται από ξένα ακουστικά, χορευτικά πρότυπα. Μεγάλο ρόλο παίζει και το οικογενειακό περιβάλλον το όποιο έχει αποξενωθεί από τον τόπο καταγωγής τους λόγω εργασίας. Συνέπεια όλων αυτών, η αποµάκρυνση των νέων από τις παραδόσεις, τα ήθη και έθιµα. Η επαφή των παιδιών µε ακούσµατα άλλων χωρών (Ιταλίας, Ισπανίας, Κίνας ), η προσπάθεια να µιµηθούν τα βήµατα των χορών, το ότι έµαθαν ιστορικά στοιχειά των χορών και των χωρών σίγουρα ήταν µια εµπειρία πρωτόγνωρη.

Περίληψη του προγράμματος Στα παιδιά δόθηκε η δυνατότητα να γνωρίσουν όχι µόνο χορούς αλλά και µουσική και τόπους µε την ιστορία τους τα ήθη και τα έθιµα, τις τοπικές ενδυµασίες και τα τοπικά µουσικά όργανα και τις ιστορίες - µύθους σχετικές µε την παράδοση και τα παραδοσιακά δρώµενα και τα λόγια των τραγουδιών. Μαθήµατα στα όποια έγινε επέκταση: γλώσσα, ιστορία, γεωγραφία, θρησκευτικά, αισθητική αγωγή, φυσική αγωγή, πληροφορική.

ΣυνεργασίεςΥπήρξε συνεργασία µε όλους τους δασκάλους των τάξεων, τον εκπαιδευτικό της πληροφορικής και των καλλιτεχνικών και µε τον υπεύθυνο του προγράµµατος κ. Αλχασίδη Νικόλαο .

Περιγραφή της δραστηριότητας Με τη λήξη του σχολικού έτους τα παιδιά αποφάσισαν να παρουσιάσουν επιλεκτικά κάποιους παραδοσιακούς ελληνικούς χορούς και ξένους. Η Α΄& Β τάξη παρουσίασαν το “Συρτό στα Τρία” ελληνικός παραδοσιακός χορός και την “Ταραντέλα” παραδοσιακός χορός της Κάτω Ιταλίας, µε ρίζες όµως Αρχαίες Ελληνικές. Η Γ΄& ∆΄ τάξη παρουσίασαν τα “Παλαµάκια “ και το “Ποδαράκι” ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί που χορεύονται στην Ήπειρο και στη Θράκη

ΑφορμήΗ παράδοση αποτελεί ένα πολύ σηµαντικό στοιχειό του πολιτισµού όχι µόνο ενός συγκεκριµένου τόπου αλλά ολόκληρης ηπείρου, χώρας. Η γνωριµία των µαθητών µε τους χορούς της Ελλάδας και όχι µόνο ήταν µια καλή ευκαιρία να γνωρίσουν, ήθη και έθιµα, ιστορικά στοιχειά, τοπικές ενδυµασίες, λαϊκές παραδόσεις, µυθοπλασίες, που συνοδεύουν και συνδέονται µε τους χορούς και τη µουσική ενός τόπου.

ΧρονοδιάγραμμαΤο πρόγραµµα ξεκίνησε αρχές Οκτωβρίου 2010 και τέλειωσε µε τη λήξη της σχολικής χρονιάς 13-06-2011 όπου πραγµατοποιήθηκε επιλεκτική παρουσίαση των χορών στον προαύλιο χώρο του σχολειού .

Τίτλοι δραστηριοτήτων∆ραστηριότητες που αφορούν:Εθνογραφικά στοιχεία: ονοµασία ή ονοµασίες του χορού, περιοχή όπου χορεύεται, έθιµα µε τα οποία συνδέεται, χώρος και ατµόσφαιρα µέσα στην οποία εκτελείται.Λειτουργικά στοιχεία: τελετουργικό, κανόνες, απαγορεύσεις, σχηµατισµοί, αυτοσχεδιασµοί, ορολογία.Μουσικά στοιχεία: τραγούδια, µελωδίες, µουσικά όργανα ρυθµός, αγωγή.Ενδυματολογικά στοιχεία: φορεσιά, περιγραφή και ονοµασία των στοιχείων της φορεσιάς κατασκευή και συντήρηση, τρόπος που φοριέται.

Καινοτομία του προγράμματοςΗ εκµάθηση ελληνικών παραδοσιακών χορών από πολλούς µπορεί να µη θεωρηθεί καινοτόµος. Τα τελευταία χρόνια όµως παρατηρείται µια µη συστηµατική ενασχόληση µε τους παραδο-σιακούς χορούς στα σχολεία, είτε λόγω της µη γνώσης ή δυνατότητας του εκπαιδευτικού, της άρνησης των µαθητών λόγω <<ντροπής>> και οι

34

αντίστοιχα. Η Ε΄& ΣΤ΄ τάξη παρουσίασαν το “Συρτάκι - Χασαποσέρβικο” χορός της Μακεδονίας και Θράκης, αργότερα µε την προβολή της ταινίας “Ζορµπάς” καθιερώθηκε ως χορός µε πανελλήνιες διαστάσεις και ο “Χορός του ∆ράκου” παραδοσιακός χορός της Κίνας.

∆υσκολίες που εμφανίστηκαν∆υσκολίες εµφανίστηκαν στο συντονισµό των κινήσεων, παρόλο που οι πρόβες ήταν αρκετές. Αυτό όµως που πρέπει να µας ενδιαφέρει είναι το ταξίδι και όχι ο προορισµός.

Ωφέλειες μαθητώνΠροσέφερε ακουστικές, οπτικές, µιµητικές, κινητικές εµπειρίες και γνώσεις. Ακόµη και αν άµεσα δε χρειαστεί να αναπαράγουν κάποιο από τα ερεθίσµατα που δέχτηκαν, κάποια στιγµή η γνώση αυτή θα τους είναι γνωστή και οικεία. Γενικά τα έφερε πιο κοντά στην παράδοση, όσον αφορά τους χορούς, τη µουσική, τα τραγούδια, τα λόγια, τα ήθη και τα έθιµα της περιοχής τους αλλά και άλλων περιοχών.

Πόσο τους άρεσεΟι αρχικές τους αρνήσεις αντικαταστάθηκαν σιγά σιγά από ένα κλίµα θετικής αντιµετώπισης όταν είδαν και τα ίδια τα παιδιά το αποτέλεσµα των προσπαθειών τους.

Παραγωγή υλικούΚατασκευές, ζωγραφιές, εργασίες µε θέµατα παρµένα από την παράδοση (χορός, µουσικά όργανα, ενδυµασίες). Εποπτικό υλικό (βιβλία, µουσική, εικόνες) ”Ελληνικοί χοροί” Α. Μαλκογιώργος, Φ. Μαυροβουνιώτης, Ε. Αργυριάδου. Εκδοτική Αιγινίου. Σηµειώσεις ειδικότητας παραδοσιακών χορών Τ.Ε.Φ.Α.Α. ∆.Π.Θ. 1989 - 1990. Παραδοσιακές στολές και ενδυµασίες. CDs παραδοσιακής µουσικής και DVDs από χορευτικές εκδηλώσεις. Χρήση

ηλεκτρονικού υπολογιστή και internet ώστε τα παιδιά να δουν τους “Χορούς της Ελλάδας... και όχι µόνο” στην αυθεντική τους εκτέλεση.

Απόσπασμα από τα κείμενα των δραστηριοτήτων“Ένας δαίµονας είναι µέσα µου και φωνάζει και κάνω ότι µου πει, κάθε που πάω να πλαντάξω, µου φώναζε “Χόρεψε” και χορεύω. Ξεπλαντάζω. Μια φορά, που πέθαινε το παιδί µου ο ∆ηµητράκης µου στη Χαλκιδική, έτσι σηκώθηκα πάλι και χόρεψα. Οι συγγενείς και οι φίλοι που θωρούσαν να χορεύω µπροστά στο λείψανο, χύθηκαν να µε πιάσουν “τρελάθηκε ο Ζορµπάς, φώναξαν, τρελάθηκε ο Ζορµπάς”. Μα εγώ τη στιγµή εκείνη, αν δε χόρευα, θα τρελαινόµουν από τον πόνο”. Ν. Καζαντζάκης.

35

1ο ∆ημ. Σχολείο

Καστοριάς

Σοφία Καμπούρη

Σχ. Έτος: 2005-06

Τίτλος προγράμματος:

«Το νερό στη ζωή μας»

Ορολογία Φυσικών Επιστηµών. Συνέντευξη. Κατάρτιση εννοιολογικού χάρτη. Παραγωγή γραπτού λόγου (ποιήµατα, κείµενα), γλωσσικά παιχνίδια (κρυπτόλεξο ακροστιχίδες, αντιστοιχίσεις), σύνταξη ερωτηµατολογίου

Θρησκευτικά - Λαογραφία: Το νερό στην ορθόδοξη χριστιανική λατρεία, τις παραδόσεις και τα έθιµα (Βάπτιση, Θεοφάνεια, Αγιασµός, Κλήδονας, Περπερούνα)

Μουσική: Σχετικά τραγούδια Γεωγραφία: ∆ιάφορες χαρτογραφήσεις,

κατασκευή ανάγλυφου χάρτη Μαθηµατικά: Επίλυση προβληµάτων

τεσσάρων πράξεων Θεατρική Αγωγή: Υπόδυση ρόλων, θεατρικά

δρώµενα, δραµατοποιήσεις Αισθητική Αγωγή: Εικαστική απόδοση

παραµυθιών, πρόσκληση ζωγράφου στην τάξη, επίσκεψη µαθητών σε εργαστήρια ζωγρα-φικής. Ζωγραφική και κολάζ των εννέα ειδών ψαριών της λίµνης. Οµαδικές εργασίες - κατασκευές της λίµνης, της χερσονήσου, της παραλίµνιας περιοχής

Περιγραφή δραστηριοτήτωνΗ εργασία πεδίου και οι επισκέψεις εκτός σχολείου ήταν ίσως το πιο ευχάριστο κοµµάτι του προγ/τος αλλά η ουσιαστικότερη δραστηριότητα ήταν η τελική παρουσίαση - δηµοσιοποίηση προγράµµατος σε γονείς και µαθητές, (παρουσίαση Power Point, θεατρικά και χορευτικά δρώµενα, χορωδία µε τραγούδια για το νερό) και η διάχυση των αποτελεσµάτων στην ευρύτερη κοινότητα. Αναλυτικότερα: Πραγµατοποιήθηκε άµεση επαφή µε την τοπική

χλωρίδα και πανίδα Έγινε συλλογή και καταγραφή φύλλων από τη

βλάστηση της παραλίµνιας ζώνης Φωτογραφήθηκαν και καταγράφηκαν τα

ΑφορμήΑφορµή υλοποίησης του προγ/τος στάθηκε το µοναδικό υδάτινο περιβάλλον της πόλης µας και η συµµετοχή µας στο Πανελλήνιο ∆ίκτυο «Λίµνες: Πηγές έµπνευσης για Προγ/τα Περ/κής Εκ/σης» το οποίο συντονίζει το ΚΠΕ Καστοριάς.

ΧρονοδιάγραμμαΟκτώβριος 2005 - Ιούνιος 2006

Εξακτίνωση διαθεματική Συγκέντρωση στοιχείων και πληροφοριών,

θεωρητική προσέγγιση θέµατος Φυσική: Βασικές έννοιες (υδρολογικός κύκλος,

εξάτµιση, συµπύκνωση κ.λπ.) ΜτΠ: Μελέτη µικροκλίµατος, διασύνδεση

υγρού στοιχείου µε τοπική οικονοµία, ανθρώπινες ασχολίες, επαγγελµατικές, αθλητικές δραστηριότητες.

∆ιοργάνωση γιορτής κωπηλασίας στο σχολείο. Φροντίδα ενυδρείου στην τάξη

Πρόσκληση της ιχθυολόγου, αλλά και της δασολόγου του ∆ήµου Καστοριάς

Συµµετοχή στην Παγκόσµια Ηµέρα Περ/ντος στο ΚΠΕ, περ/κά παιχνίδια

Γλώσσα: Ανάγνωση, ακρόαση, κατανόηση, αφήγηση παραµυθιών, λογοτεχνικών κειµένων, άρθρων περιοδικών, βιβλίων. Απαγγελία ποιηµάτων. Εµπλουτισµός λεξιλογίου.

36

πτηνά της λίµνης Αµφίβια. Έγινε συλλογή αυγών βατράχου και

παρακολούθηση µέσα στην τάξη του κύκλου µεταµόρφωσης του βατράχου σε γυρίνο και τέλειο βάτραχο

Έγιναν µετρήσεις ph στη λίµνη µε την ιχθυολόγο του ∆ήµου Καστοριάς

Έγιναν επισκέψεις στο Λιµναίο οικισµό ∆ισπηλιού, τη ∆ηµοτική Βιβλιοθήκη, το ΚΠΕ Καστοριάς (µια φορά για πρόγ/µα, µία φορά την ηµέρα Περ/ντος)

Εφαρµόστηκαν τρόποι πρακτικής εξοικο-νόµησης νερού στο άµεσο οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον

ΣυνεργασίεςΣυνεργαστήκαµε µε ΚΠΕ Καστοριάς, υπεύθυνο ΠΕ, σχολικό σύµβουλο, δ/ντή σχολείου, δασκάλα Μουσικής κ. Τανοπούλου, λοιπούς συναδέλφους, Σύλλογο Γονέων του σχολείου µας, ΝΟΚ Καστοριάς, καστοριανή ζωγράφο κ. Μερ. Σωτηροπούλου, ιχθυολόγο και δασολόγο του ∆ήµου Καστοριάς, ΜΚΟ Αction Aid και Μεσόγειος SOS.

Αιτιολόγηση της καινοτομίαςΤο πρόγραµµα ήταν καινοτόµο, καθότι υλοποιήθηκε µε τη µέθοδο project, στο πλαίσιο της διαθεµατικής και διεπιστηµονικής προσέγγισης της ύλης. Αξιοποιήθηκαν οι νέες τεχνολογίες, παρήχθη εκπαι-δευτικό υλικό (ψηφιακό και άλλου τύπου). Αξιολο-γήθηκαν οι γνωστικοί , συναισθηµατικοί στόχοι και οι στόχοι δεξιοτήτων τόσο προφορικά όσο και γραπτά. Οργανώθηκε εορταστική παρουσίαση - κοινοποίησή του.

Ωφέλειες μαθητώνΟι µαθητές µέσα από τη βιωµατική µάθηση κατέκτησαν πολλά σε γνωστικό επίπεδο, τροποποίησαν τη συµπεριφορά τους, απέκτησαν οικολογική συνείδηση, εργάστηκαν οµαδο-συνεργατικά. Καλλιεργήθηκαν δεξιότητες, αναδείχτηκαν ιδιαίτερες ατοµικές κλίσεις και ικανότητες, αναλήφτηκαν πρωτοβουλίες και ενισχύθηκε η αυτοεκτίµησή τους.

Εποπτικό υλικόΒιβλία µαθητή ΜτΠ και Γλώσσας Β΄ τάξης, Ανθολόγια Λογοτεχνικών κειµένων, πληρο-φοριακό υλικό από έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, Βιβλιοθήκες, εκπ/κό υλικό από ΚΠΕ, εκπ/κό πακέτο Action Aid «Παράθυρο στον κόσµο», διαδίκτυο, µηχανές αναζήτησης, Google Earth, χάρτες, υδρόγειος σφαίρα, H/Y, βιντεο-προβολέας, υλικά Αισθητικής Αγωγής.

37

2ο ∆ημ. Σχολείο

Καστοριάς

Σοφία Τζουτζίδου

Σχ. Έτος: 2008-09

Τίτλος προγράμματος:

«Ενέργεια»

Περιγραφή δραστηριοτήτωνΗ οµάδα θα έπρεπε να προετοιµάσει και να εφαρµόσει µε συνέπεια σχέδια ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης των υπόλοιπων παιδιών του σχολείου για τη µείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας και νερού. Ειδικότερα, οι µαθητές της οµάδας αποφάσισαν τα εξής: µόλις τα παιδιά µπαίνουν στις τάξεις για µάθηµα, ένα από αυτά να µένει για ένα λεπτό έξω και να σβήνει τα φώτα των διαδρόµων, µέχρι το επόµενο διάλειµµα και να βρεθούν πόροι για αντικατάσταση των λαµπτήρων πυρακτώσεως. Επίσης, κάτι αντίστοιχο έκαναν για τους νιπτήρες στις τουαλέτες µε στόχο τη µείωση της κατανάλωσης νερού.Όσον αφορά στους γνωστικούς στόχους, το πρόγραµµα συνδέθηκε διαθεµατικά µε τα ακόλουθα µαθήµατα: γλώσσα, µαθηµατικά, γεωγραφία, ιστορία και αισθητική αγωγή.Ειδικότερα, οι µαθητές παρουσίασαν και συζήτησαν για τις πηγές ενέργειας, ανανεώσιµες και µη, τα θετικά και αρνητικά αυτών, τη δυνατότητα τρόπων παραγωγής ενέργειας στη χώρα µας φιλικών προς το περιβάλλον, συνέταξαν ερωτηµατολόγιο, επεξεργάστηκαν τα δεδοµένα και τα παρουσίασαν µε πίτες και γραφήµατα.Μελέτησαν την παραγωγή ενέργειας στην υπόλοιπη χώρα, ενώ παράλληλα συνέλεξαν λαογραφικό υλικό, όπως αινίγµατα, παραµύθια για τον ήλιο, ποιήµατα και τραγούδια.Τέλος, ζωγράφισαν, έκαναν κατασκευές και δραµατοποίηση των δρώµενων. Το θεατρικό δρώµενο αποκάλεσαν: «Η Σπαταλούπολη και η Οικονοµούπολη» και το παρουσίασαν στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων σε όλο το σχολείο και µετέφεραν στη σκηνή πολύ παραστατικά τις έννοιες της σπατάλης και της οικονοµίας.

ΕισαγωγήΟι µαθητές της Ε' τάξης του 2ου ∆ηµοτικού Σχολείου Καστοριάς αποφάσισαν να ασχοληθούν µε το θέµα «Ενέργεια» µε αφορµή την επικαιρότητα της εποχής για εξοικονόµηση ενέργειας και αποφυγή της σπατάλης.

ΧρονοδιάγραμμαΤο πρόγραµµα υλοποιήθηκε κατά το Α΄ εξάµηνο του διδακτικού έτους 2008 - 09 και διήρκησε από τα µέσα Οκτωβρίου έως και αρχές ∆εκεµβρίου.

Αιτιολόγηση της καινοτομίαςΤο θέµα του προγράµµατος είναι διαχρονικό και επίκαιρο και η καινοτοµία της δράσης αυτής έγκειται στην προσπάθεια της οµάδας για ένα αειφόρο σχολείο. Η εφαρµογή µέτρων για τη µείωση της κατανάλωσης ενεργειακών πόρων στο σχολείο και η ευαισθητοποίηση των µαθητών, αποτέλεσε τον κύριο στόχο της.

Εποπτικό υλικόΩς εποπτικό υλικό χρησιµοποιήθηκαν σχετικά βιβλία από τη Σχολική Βιβλιοθήκη, εικόνες και άρθρα από περιοδικά και εφηµερίδες, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και διαδίκτυο, θεατρικά κουστούµια φτιαγµένα από τους ίδιους τους µαθητές και διάφορα υλικά χειροτεχνίας για τις κατασκευές.

38

Αξιολόγηση του προγράμματοςΤο πρόγραµµα υλοποιήθηκε µε πολλή προθυµία από τους µαθητές, οι οποίοι πήραν σοβαρά το ρόλο του συντονιστή της οικονοµίας της ενέργειας στο σχολείο. Επωφελήθηκαν οι ίδιοι αλλά και οι υπόλοιποι µαθητές του σχολείου, καθώς συµµετείχαν στην εφαρµογή των κανόνων «οικονοµικής» διαχείρισης της ενέργειας και επιπλέον παρακολούθησαν τη θεατρική παράσταση που αποτέλεσε τον επίλογο και ένα είδος ανακοίνωσης των τελικών συµπερασµάτων της ενασχόλησης µε το περιβαλλοντικό πρόγραµµα. Οι λαµπτήρες δεν αλλάχθηκαν αλλά τουλάχιστον επισηµάνθηκε η αναγκαιότητα ενός τέτοιου εγχειρήµατος για το µέλλον. Φυσικά, οι µαθητές του σχολείου ευαισθητοποιήθηκαν για τη σπατάλη.

39

3ο ∆ημ. Σχολείο

Καστοριάς

Ευαγγελία Καραμανίδου

Σχ. Έτος: 2009-10

Τίτλος προγράμματος:

«Ταξίδι στη βυζαντινή Καστοριά»

Χρονοδιάγραμμασχολικό έτος 2009 - 2010Εργασία στο πλαίσιο του µαθήµατος της Βυζαντινής Ιστορίας

Γενικός στόχοςΓνωριµία των Βυζαντινών µνηµείων της πόλης της Καστοριάς

Υποθέματα - περιεχόμενο Εκκλησίες Τείχη Βυζαντινό Μουσείο Μητρόπολη

Επιμέρους στόχοικατά την υλοποίηση Να γνωρίσουν οι µαθητές/τριες τις τοποθεσίες

των µνηµείων Να µελετήσουν ιστορικά στοιχεία των

µνηµείων

Αναλυτικό χρονοδιάγραμμαυλοποίησης προγράμματος Επισκέψεις και φωτογράφιση των µνηµείων Συγκέντρωση του υλικού

40

Χωρισµός οµάδων και επεξεργασία του υλικού Παρουσίαση του υλικού κάθε οµάδας στις

υπόλοιπες Επισκέψεις στο Βυζαντινό Μουσείο, στα τείχη

και στη Μητρόπολη Έκθεση φωτογραφικού υλικού

Μεθοδολογία Μεθοδος Project - Έρευνα πεδίου

Συνεργασίες - φορείς Αρχαιολόγο: Σκρέκα Ανδροµάχη Αγιογράφο Σύλλογος ιεροψαλτών, ιερωµένοι

Πεδία Σύνδεσης με τα Προγράμματα Σπουδών Τοπική ιστορία Γλώσσα: Κείµενα σχετικά µε το Βυζάντιο Μαθηµατικά: Γεωµετρικά στοιχεία των

µνηµείων Θρησκευτικά: Η λατρεία στο Βυζάντιο Εικαστικά: φωτογραφίες, τρόπος εκµάθησης

λήψης φωτογραφικών πλάνων Μουσική: Βυζαντινά κάλαντα, ύµνοι

∆ιαδικασία Αξιολόγησης - Φάσεις παρακολούθησηςΑξιολόγηση µε βάση το φωτογραφικό υλικό που θα παρουσιάσουν οι µαθητές και την παρουσίαση των θεµάτων που ανέλαβαν οι οµάδες

41

4o ∆ημ. Σχολείο

Καστοριάς

∆έσποινα Χούτου

Έτος: 2011

Τίτλος προγράμματος:

«Ψυχική Υγεία και Διαπροσωπικές Σχέσεις»

βία και τον αυτισµό Θεατρ ική Αγωγή : Πα ιχν ίδ ια ρόλων

(κουκλοθέατρο, δακτυλόκουκλες), µιµητικά παιχνίδια (παντοµίµα)

Μελέτη Περιβάλλοντος: Η σωστή λειτουργία της τάξης. Η τάξη σαν οµάδα του κοινωνικού συνόλου

ΠεριεχόμεναΑ. "Είµαι µοναδικός"Β. "Είµαι ένας ανάµεσα σε άλλους "Γ. "Σεβασµός στη διαφορετικότητα"∆. "Κοινωνικός αποκλεισµός- ίσες ευκαιρίες"Ε. "Φιλία – επίλυση διαφωνιών "

Περιγραφή δραστηριοτήτων Αφορµή ήταν µια συζήτηση µε τα παιδιά : - Πώς ένιωσες την πρώτη µέρα στο σχολείο; «

Χάλια, φοβόµουν» - Πώς ένιωσες το πρωί που σηκώθηκες για να

έρθεις στο σχολείο; «Καλά, βαριόµουν, νύσταζα, δεν ήθελα»

- Πώς θα ένιωθες αν σου έλεγα πως σου έχω µ ία έκπληξη ; «Χαρά» , «Προσµονή» , «Ενδιαφέρον», «Περιέργεια», «Απορία»

- Πώς εκφράζεις αυτά που νιώθεις τώρα; «Χαµογελάω», «Κουνάω τα χέρια µου», «Έχω αναστατωθεί, δε µπορώ να ηρεµήσω», «Είµαι ανυπόµονος, θέλω να µάθω την έκπληξη»

- Πότε προσπαθείς να κρύψεις τα συναισθήµατά σου; «Όταν ντρέποµαι», «'Οταν φοβάµαι ότι µπορεί να µε τιµωρήσουν γι' αυτά, δε θέλω να τα ξέρουν οι άλλοι γιατί µπορεί να µην είναι τόσο καλά αυτά που νιώθω»

Έπειτα παρατηρήσαµε εικόνες µε πρόσωπα που εκφράζουν διάφορα συναισθήµατα. Είπαµε ότι µάλλον ένιωθαν: φόβο, χαρά, λύπη, αγωνία, τρόµο, έκπληξη, αηδία, επιθετικότητα,

ΑφορμήΑφορµή για την υλοποίηση αυτού του προγρ/τος στάθηκε η λειτουργία παράλληλης στήριξης στην τάξη και η αναγκαιότητα ενίσχυσης των δεξιοτήτων επικοινωνίας των παιδιών και των κοινωνικών δεξιοτήτων τους.

ΧρονοδιάγραμμαΜάρτιος 2011 – Ιούνιος 2011

Κυριότερες δραστηριότητες Συγκέντρωση στοιχείων και πληροφοριών,

θεωρητική προσέγγιση του θέµατος Γλώσσα: Καλλιέργεια προφορικού και γραπτού

λόγου µέσα από συζητήσεις, διάβασµα και αφήγηση ιστοριών, κοινωνιόγραµµα. Εµπλουτισµός του λεξιλογίου

Εικαστικά: Ζωγραφική, χάρτινες κατασκευές. Eικαστική απόδοση παραµυθιών

Μουσική: Τραγούδια που αναφέρονται στις διαπροσωπικές σχέσεις (η µικρή Ελένη, γύρω- γύρω όλοι, αν όλα τα παιδιά της γης)

Μαθηµατικά: Προβλήµατα πρόσθεσης και αφαίρεσης σχετικά µε διαπροσωπικές σχέσεις

Φιλαναγνωσία: Παρακολούθηση παραµυθιών µέσω βιντεοπροβολέα σχετικά µε την σχολική

42

βία, νευρικότητα, ευχαρίστηση, ηρεµία, χαλάρωση, ευτυχία

Το πιο ευχάριστο κοµµάτι του προγράµµατος ήταν τα παιχνίδια για τα συναισθήµατα

- Η δασκάλα ψιθυρίζει στο αυτί του εκπροσώπου της µιας οµάδας και στα µέλη της ένα συναίσθηµα. Έπειτα χορεύουν και σταµατούν όταν κλείνει η µουσική. Αναπαριστούν σαν αγαλµατάκ ια το συναίσθηµα και η άλλη οµάδα καλείται να το µαντέψει.

- Ένα παιδί πρέπει να βάλει µια µάσκα και αφού ακούσει από τη δασκάλα ένα συναίσθηµα π.χ. χαρά, να το δείξει µε το σώµα του. Τα παιδιά καλούνται να ανακαλύψουν το συναίσθηµα που εκφράζει.

Το σώµα µας επηρεάζεται από τα συναισθήµατα και τα εκφράζει.

- Ζωγραφίσαµε σε χρωµατιστό κυκλικό χαρτόνι ένα χαρούµενο πρόσωπο από τη µια µεριά και ένα λυπηµένο από την άλλη. Σε κάθε πλευρά γράψαµε αντίστοιχες λέξεις: χαρούµενος, ευδιάθετος, γελαστός, πρόσχαρος, λυπηµένος, στενοχωρηµένος, αδιάθετος, απογοητευµένος, δυστυχισµένος.

- Γράψαµε προτάσεις που ν' αρχίζουν µε τα γράµµατα της λέξης ΧΑΡΟΥΜΕΝΟΣ.

- Πώς νιώθετε αυτή τη στιγµή; Σηκώσαµε ψηλά τα χαµογελαστά πρόσωπα, για να δείξουµε πόσο µας άρεσε το µάθηµα.

Στο τέλος των δραστηριοτήτων επισηµαίνεται ότι:

Το σώµα µας πολλές φορές λέει περισσότερα από ότι τα λόγια ή οι εκφράσεις µας.

Πολλές φορές το σώµα µας «µαρτυρά» αυτό που πραγµατικά νιώθουµε ακόµα και αν αυτό είναι κάτι που δεν µπορούµε να εκφράσουµε µε τα λόγια.

Ωφέλειες μαθητών Με την ολοκλήρωση του προγράµµατος

φάνηκε ότι στα παιδιά ενισχύθηκε η αυτοεκτίµησή τους, καθώς διαπίστωσαν πόσο µοναδικά και ξεχωριστά άτοµα είναι

Αναπτύχθηκε µεταξύ τους πνεύµα συνεργασίας µέσα σε κλίµα εµπιστοσύνης και ασφάλειας

Βελτιώθηκαν οι διαπροσωπικές σχέσεις µεταξύ των µαθητών /τριών, αλλά και µε τη δασκάλα.

Μπορούν ως ένα βαθµό να αναγνωρίζουν τα συναισθήµατά τους και να αντιµετωπίζουν τις συγκρούσεις τους µε σύµπνοια και κατανόηση και µε τεχνικές επίλυσης διαφωνιών που ανακάλυψαν

Μπορούν να αποδέχονται τη διαφορετικότητα ως ένα βαθµό και ότι είναι έτοιµα να στηρίξουν, όσο µπορούν, άτοµα που χρειάζονται βοήθεια

Στους γονείς δεν παρατηρήθηκε αρνητική αντίδραση παρά µόνο θετικά σχόλια για τη βελτίωση της συµπεριφοράς των παιδιών

ΣυνεργασίεςΥπεύθυνο αγωγής υγείας κ. Παναγιώτη Κώττα και τον δάσκαλο ειδικής αγωγής Νικόλαο Χατζούλη

Εποπτικό υλικόΨυχική υγεία και διαπροσωπικές σχέσεις (τετράδιο µαθητή), Μελέτη Α΄ Τάξης, παραµύθια, β ιντεοπροβολέας , κασετόφωνο, υλικά Αισθητικής Αγωγής.

43

5ο ∆ημ. Σχολείο

Καστοριάς

Αγγελική Σταυροπούλου

Στεργιανή Ζιάκα

Σχ. Έτος: 2009-10

Τίτλος προγράμματος:

«Παιδικά ατυχήματα - Πρώτες βοήθειες Οργάνωση φαρμακείου»

ΧρονοδιάγραμμαΤο πρόγραµµα υλοποιήθηκε από το Μάρτιο έως τον Ιούνιο του 2010.

Κυριότερες δραστηριότητες Συζητήσεις µε τα παιδιά σχετικές µε τα

ατυχήµατα, την πρόληψη, τη θεραπεία. ∆ηµιουργία οµάδων µεταξύ των παιδιών για

να αναλάβουν διαφορετικές δραστηριότητες. Καταγραφή ατυχηµάτων στο χώρο του

σχολείου. Καταγραφή ατυχηµάτων στο σπίτι . Καταγραφή ατυχηµάτων στο δρόµο καθώς

ερχόµαστε στο σχολείο. Επίδειξη πρώτων βοηθειών από την υπεύθυνη

του Ερυθρού Σταυρού. Οργάνωση φαρµακείου στο σχολείο, στο σπίτι,

στο αυτοκίνητο µε τη βοήθεια των γονέων τους.

Κατασκευή αφισών µε συνθήµατα προτρεπτικά ή απαγορευτικά σε ενέργειες για την αποφυγή ατυχηµάτων και ανάρτηση αυτών σε διάφορα σηµεία του σχολείου.

Εφαρµογή των γνώσεών τους υπό την επίβλεψη της δασκάλας ή της γυµνάστριας σε τραυµατίες - συµµαθητές τους κ.λπ.

Παρουσίαση του προγράµµατος στην τελετή λήξης της σχολικής χρονιάς.

Αιτιολόγηση καινοτομίαςΤο πρόγραµµα είναι καινοτόµο διότι προσφέρει διαφορετική προσέγγιση της γνώσης µε νέες εναλλακτικές διδακτικές µεθόδους που προάγουν το γενικό σκοπό της εκπαίδευσης, γνώσεις - δεξιότητες - στάσεις - αξίες - συµπεριφορές - ενισχύουν την υπευθυνότητα των πα ιδ ιών κα ι τους βοηθούν να αντιµετωπίσουν προβλήµατα της καθηµερι-νότητας, π.χ. παροχή πρώτων βοηθειών, οργάνωση φαρµακείου κ.ά.. Το πρόγραµµα έγινε

Σύντομη περιγραφήΣκεφτήκαµε στα πλαίσια της Ευέλικτης Ζώνης να ασχοληθούµε µε ένα πρόγραµµα αγωγής υγείας. Επειδή συχνά στην αυλή του σχολείου γίνονταν ατυχήµατα, όπως και στα παιχνίδια τους στην παιδική χαρά ή στο σπίτι. Επίσης τα παιδιά επισκέφτηκαν µια εκδήλωση της Τροχαίας Καστοριάς όπου ενηµερώθηκαν από αστυνοµικό για τα τροχαία ατυχήµατα και ξεναγήθηκαν σε

έκθεση φωτογραφίας µε σήµατα του Κ.Ο.Κ, πρόληψη ατυχηµάτων, συµπεριφορά οδηγών, πεζών, ποδηλατών στο δρόµο. ∆ιαπιστώθηκε πως συχνά γινόµαστε θύµατα ή µάρτυρες ατυχηµάτων και δεν ξέρουµε τι πρέπει να κάνουµε. Μετά από συζήτηση µε τα παιδιά και συγκέντρωση των

ιδεών τους, αποφασίσαµε να ασχοληθούµε µε το παραπάνω θέµα. Στη συνέχεια στο πρόγραµµα εντάξαµε και την ενότητα 10 - Ατυχήµατα - του β΄ τεύχους της Γλώσσας.

44

για να ασχοληθούν τα παιδιά µε τα παιδικά ατυχήµατα που είναι γεγονότα της καθηµερι-νότητάς τους, να ευαισθητοποιηθούν και να αλλάξουν τρόπους συµπεριφοράς. Είναι απαραίτητο να γνωρίζουµε µερικά βασικά πράγµατα είτε για την πρόληψη είτε για την θεραπεία των.Τα µαθήµατα που επεκτάθηκε το πρόγραµµα ήταν η Γλώσσα: το 10 κεφάλαιο του β΄ τεύχους της Γλώσσας, τα Μαθηµατικά: το κεφάλαιο γραφήµατα, οι ΤΠΕ: για την δηµιουργία στατιστικών πινάκων και γραφηµάτων, τα εικαστικά: για την κατασκευή αφισών, η Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή: Συνεργάστηκαν µε συµµαθητές των άλλων τάξεων, τους γονείς, τους φαρµακοποιούς, τη γυµνάστρια, την υπεύθυνη του Ε.Σ. Καστοριάς κ.ά..

Περιγραφή μιας δραστηριότηταςΘεωρούµε ότι η πιο ενδιαφέρουσα και η πιο εποικοδοµητική δραστηριότητα ήταν η πρακτική επίδειξη πρώτων βοηθειών από την υπεύθυνη του Ερυθρού Σταυρού Καστοριάς. Οι µαθητές γνώρισαν από κοντά αντικείµενα και φάρµακα που χρησιµοποιούµε για να παράσχουµε τις πρώτες βοήθειες. Γνώρισαν µε ποιο τρόπο µπορεί να γίνει αυτό σε κάθε περίπτωση. Κατάλαβαν ότι δεν µπορούµε να αντιµετωπίσουµε µε τον ίδιο τρόπο όλες τις καταστάσεις. Έµαθαν πώς να παίρνουν µέτρα προφύλαξης πριν δώσουν την βοήθεια σ' αυτόν που τη χρειάζεται. Έµαθαν πως γίνεται η τεχνητή αναπνοή και σε ποιες περιπτώσεις είναι απαραίτητη. Παρακολου-θούσαν µε πολύ ενδιαφέρον την υπεύθυνη και ζητούσαν να τους πει και άλλα πράγµατα. Ζητούσαν να επαναλάβουν τις πρακτικές εφαρµογές που τους δίδασκε για δεύτερη και τρίτη φορά. ∆υστυχώς λόγω έλλειψης χρόνου από µέρους της δε στάθηκε δυνατόν να γίνουν και περισσότερα από ότι έγιναν µαθήµατα.

Ωφέλειες μαθητώνΟι µαθητές συνειδητοποίησαν τους κινδύνους στους χώρους συναναστροφής και διαβίωσης, άλλαξαν στάση και συµπεριφορά για προσωπική ασφάλεια και αποφυγή ατυχηµάτων, ασχο-λήθηκαν µε τη δηµιουργία φαρµακείου, πρόσφεραν πρώτες βοήθειες σε συµµαθητές τους. Πολλοί από αυτούς κατάφεραν άριστα να παρέχουν πρώτες βοήθειες και άλλοι λιγότερο ικανοποιητικά. Σηµασία έχει ότι όλοι βίωσαν τη συνέπεια ενός ατυχήµατος και συνειδητοποίησαν την αξία της πρόληψης. Γεγονός που είχε σαν αποτέλεσµα να τροποποιήσουν τη συµπεριφορά τους για αποφυγή ατυχηµάτων και να κάνουν συστάσεις - κατά την οµολογία γονιών - στους γονείς τους για να αποφύγουν ατυχήµατα. Ζητούσαν από τους γονείς να ελέγξουν τα φαρµακεία των σπιτιών τους µη τυχόν χρειαστούν κάτι και δεν το έχουν.

* Η εργασία έχει βιβλιοδετηθεί, χωρίς όλες τις λεπτοµέρειες και υπάρχει και φωτογραφικό υλικό από την εκτέλεση του προγράµµατος.

45

6ο ∆ημ. Σχολείο

Καστοριάς

Βασιλική Βλαχοπούλου

Μαρία Λύτη

Σχ. Έτος: 2001-02

Τίτλος προγράμματος:

«Μαθαίνω για τα δάση μας - Το δέντρο»

Αιτιολόγηση καινοτομίαςΈγινε προσέγγιση του θέµατος διαθεµατικά (Γλώσσα, Μαθηµατικά, Μελέτη, Ιστορία, Ζωγραφική). Απόσπασµα: «Πέντε νάνοι µικροί –ούτε µια σπιθαµή- ζούσαµε ξένοιαστοι σε µια καλύβα µικρή. Μες στο δάσος κάθε µέρα ψάχναµε να βρούµε καρπούς, µανιταράκια, ξύλα και λαγούς. Όµως µια µέρα κάποιο χέρι, µας πήρε όλη τη χαρά, γιατί µας άναψε φωτιά. Θα ρθει ο βαρύς χειµώνας και το χιόνι θα πέφτει λευκό κι εµείς πρέπει κάτι να κάνουµε, για να διορθώσουµε το κακό..»

Αναλυτική παρουσίασηΤο δέντρο στη Μυθολογία. Οι µαθητές συγκέντρωσαν µύθους που είχαν σχέση µε τα δένδρα και γενικότερα τα φυτά (Οι κλαίουσες ιτιές, Η ∆άφνη και ο Απόλλωνας, Ο ∆ιόνυσος και το αµπέλι, Αθηνά και Ποσειδώνας, Η µηλιά της Ήρας, Οι βελανιδιές του Ορφέα, Οι Ακακίες, Η λεύκα και η βερυκοκιά, Το δένδρο της γης). Έγινε δραµατοποίηση και εικονογράφηση των µύθων. Με αφορµή τη συγκεκριµένη διδακτική ενότητα της Ιστορίας κάναµε το γενεαλογικό δέντρο των θεών και το κάθε παιδί το δικό του γενεαλογικό δέντρο.Το δέντρο στη λογοτεχνία. Ανάγνωση και παρουσίαση των εξής λογοτεχνικών βιβλίων: «Φιλενάδα, Φουντουκιά µου» Α. Βαρελά, «Το δένδρο που έδινε» Σελ Σίλβερσταιν, «Πέντε πράσινα παράθυρα» Ζωή Σπυροπούλου, «Τα ψηλά βουνά» του Ζαχαρία ΠαπαντωνίουΤο δασοπαραμύθι. Είναι ένα παραµύθι που ξεκίνησαν οι µαθητές του Γ1 και Γ3 τµήµατος του 21ου ∆ηµοτικού Σχολείου Κερατσινίου και συνεχίστηκε από µας. Το παραµύθι έστειλε σε µας η Ελληνική Εταιρία Προστασίας Φύσης και στη συγγραφή του συµµετείχαν σχολεία που συµµετείχαν στο πρόγραµµα.

Σύντομη περιγραφήΤα δάση και γενικότερα η βλάστηση αποτελούν µέρος της φύσης δεµένο µε τον άνθρωπο από τη στιγµή της εµφάνισης του πάνω στη γη, καθώς είναι πηγή ζωής και δύναµης, γιατί τρέφουν ανθρώπους και ζώα. Η ευθύνη για τη διαφύλαξη του δασικού µας πλούτου βαραίνει τόσο τις αρµόδιες κρατικές αρχές, όσο και τον κάθε µεµονωµένο πολίτη. Οι άνθρωποι πρέπει να µάθουν από µικροί να αγαπούν το πράσινο, να αναγνωρίζουν τις ευεργετικές συνέπειες των δασών στην ανθρώπινη ζωή και επιπλέον να µαθαίνουν να διαφυλάσσουν το δάσος από κάθε επίδοξο καταστροφέα. Επειδή όλα αυτά είναι θέµα αγωγής από µικρή ηλικία, δόθηκε η αφορµή να υλοποιηθεί το συγκεκριµένο πρόγραµµα.

Χρονοδιάγραμμα∆εκέµβριος 2001- Μάιος 2002

Στόχοι προγράμματος Ευαισθητοποίηση των παιδιών απέναντι στα

δέντρα και τη φύση. Γνωριµία µε τη χλωρίδα της περιοχής. Καλλιέργεια της αγάπης για τα δάση και το

περιβάλλον γενικότερα. Επαφή µε την παράδοση και τη µυθολογία. Ανάπτυξη συνεργατικότητας. ∆ιασκέδαση - Ψυχαγωγία - Απόκτηση

γνώσεων.

46

Παροιμίες - Φράσεις - Τραγούδια - Το γλωσσάρι του δάσους. Συγκέντρωση παροιµιών, φράσεων, τραγουδιών. Σχηµατισµός οικογένειας λέξεων µε σκοπό τον εµπλουτισµό του λεξιλογίου και τη χρήση τους στον προφορικό και το γραπτό λόγο.Η χρησιμότητα του δέντρου από την επεξεργασία του ξύλου. Ζητήθηκε από τους µαθητές να καταγράψουν οτιδήποτε βρίσκεται στο σπίτι τους και είναι επεξεργασµένο από ξύλο.Επίσκεψη στο ΚΠΕ Καστοριάς. Οι µαθητές παρακολούθησαν ένα παιχνίδι που αφορούσε τα είδη των δασών στη χώρα µας, τα ζώα που ζουν σ' αυτά, την τροφική αλυσίδα και την αποικοδόµηση. Έπαιξαν το παιχνίδι «Ζώα του δάσους». Την επόµενη µέρα, µετά από εκτενή συζήτηση στην τάξη, έλυσαν την ακροστιχίδα του «αποικοδοµητή». Επίσης µοιράστηκε σε κάθε µαθητή φωτοτυπία του Ν. Καστοριάς και ένα φύλλο εργασίας στο οποίο έπρεπε να σηµειώσει τα χωριά του Νοµού που έχει εντοπίσει στο χάρτη και τα ονόµατά τους είχαν σχέση µε δέντρα ή φυτά.∆εντροφύτευση. Έγινε δεντροφύτευση σε πάρκο της περιοχής.Ημέρα ∆ασοπυρόσβεσης. Στις 15 Μαΐου, Ηµέρα ∆ασοπυρόσβεσης οι µαθητές επισκέφτηκαν το άλσος της Καλλιθέας, όπου υπάλληλοι της ∆ασικής Υπηρεσίας τους µίλησαν για τα δέντρα και στη συνέχεια ο υποδιοικητής της Π.Υ. µίλησε για την πρόληψη και την καταστροφή των πυρκαγιών. Μοιράστηκαν σε όλα τα παιδιά ενηµερωτικά έντυπα.Γνωριμία με τα δάση μας. Πραγµατοποιήθηκε επίσκεψη στην περιοχή της Κοτύλης και του Νεστορίου. Στη διάρκεια της διαδροµής έγινε αναφορά στους όρους «∆ρυµός, δασικό οικοσύστηµα, βιότοπος, χλωρίδα, µύκητες). Οι µαθητές ένιωσαν τις µυρωδιές, άκουσαν τους ήχους του δάσους, υπολόγισαν την ηλικία των

δέντρων µε τρόπο που τους υποδείχτηκε, παρατήρησαν τη βλάστηση, συγκέντρωσαν υλικά τα οποία αξιοποίησαν στο «εργαστήρι ζωγραφικής και χειροτεχνίας» που στήθηκε στις όχθες του Αλιάκµονα. Χωρίστηκαν σε οµάδες. Ζωγραφικής: Το δάσος όπως είναι σήµερα. Το δάσος όπως το φαντάζοµαι µετά από 50 χρόνια. Κολάζ: Το δάσος την ηµέρα. Το δάσος τη νύχτα. Κατασκευών: Με χαρτί κι φύλλα. Με υλικά από το δάσος. Ιχνοαπολιθώµατα φύλλων (µε γύψο και νερό).

Τα θέματα που επεξεργαστήκαμε Το δέντρο στη µυθολογία. Το δέντρο στη λογοτεχνία. Το δέντρο στην παράδοση. Τα δέντρα της πόλης µας. Τα δέντρα της περιοχής µας. Το οικοσύστηµα της περιοχής µας. Οι ωφέλειες του δάσους.

Ωφέλειες των μαθητώνΟι µαθητές υλοποίησαν το πρόγραµµα µε ευχαρίστηση. Αν και µικροί, ανταποκρίθηκαν

ικανοποιητικά στα θέµατα που τους δι-ν ό τ α ν γ ι α επεξεργασία. Σ΄ αυτό ίσως συνετέλεσε το ό,τι δεν ήταν κάποια πρόσ-θετη εργασία,

αποκοµµένη από τη διδακτέα ύλη και από το ότι τα παιδιά δεν επιβαρύνθηκαν µε επιπλέον δουλειά στο σπίτι. Επίσης, από την αρχή της επόµενης σχολικής χρονιάς ζητούσαν να γίνει κάτι ανάλογο.

47

7ο ∆ημ. Σχολείο

Καστοριάς

Κωνσταντίνος Τσιάρας

Σχ. Έτος: 2010-11

Τίτλος προγράμματος:

«Βυζαντινή Καστοριά και Βυζάντιο»

Αιτιολόγηση καινοτομίαςΤο συγκεκριµένο πρόγραµµα µπορεί να χαρακτηριστεί καινοτόµο, γιατί είχαµε την ευκαιρία να εµβαθύνουµε στη µελέτη της πόλης µας και γενικότερα στη βυζαντινή εποχή και κυρίως στην τέχνη, που ακόµα και σήµερα µας εντυπωσιάζει. Επίσης µέσα από το πρόγραµµα είχαµε τη µοναδική εµπειρία να επισκεφτούµε την Κωνσταντινούπολη σαν τάξη και να δούµε από κοντά όλα αυτά τα οποία αναφέρονται στα σχολικά βιβλία και που µερικές φορές µοιάζουν µε µακρινό παραµύθι. Τα µνηµεία της εποχής που είδαµε (κάστρα, τείχη, ναοί ), η θέση της Πόλης, το άρωµα Ελλάδας που αναδύονταν από κάθε γωνιά της είναι εικόνες που θα µας συνοδεύουν και θα µας συγκινούν για την υπόλοιπη ζωή µας.

∆ιαθεματικές προεκτάσειςΣτο πρόγραµµα είχαµε την ευκαιρία να καλύψουµε διαθεµατικά όλα τα µαθήµατα του σχολείου. Γλώσσα: Στη γλώσσα ασχοληθήκαµε µε ανάγνωση κειµένων και παραγωγή λόγου, γραπτού και προφορικού. Μαθηµατικά: Στα µαθηµατικά κάναµε υπολογισµούς χρονικούς, γεωµετρικούς. Γεωγραφία: Στη γεωγραφία διαβάσαµε χάρτες, εντοπίσαµε περιοχές σε χάρτες, προσπαθήσαµε να σχεδιάσουµε τη βυζαντινή Καστοριά σε σχέση µε την πόλη, που υπάρχει σήµερα. Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή: Στην Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή µιλήσαµε για την καθηµερινότητα και τις αρµοδιότητες των κοινωνικών στρωµάτων της πόλης.Εικαστικά: Στα εικαστικά δηµιουργήσαµε κατασκευές (ψηφιδωτά, αγ ιογραφίες) χαρακτηριστικές της περιόδου.

ΕισαγωγήΤο πρόγραµµα επιλέχτηκε µε αφορµή το γεγονός πως τη συγκεκριµένη χρονιά η τάξη που θα το πραγµατοποιούσε ήταν η Ε΄ τάξη, που διδάσκεται Βυζαντινή Ιστορία και κυρίως, γιατί η πόλη στην οποία ζούµε χαρακτηρίζεται ως βυζαντινή, λόγω των πολλών βυζαντινών µνηµείων, που µας ήταν κατά γενική οµολογία «άγνωστα». Έτσι λοιπόν θελήσαµε να γνωρίσουµε την πόλη µας, την τόσο µεγάλη και σηµαντική ιστορία της και τα πολλά µνηµεία της. Το πρόγραµµα ξεκίνησε να υλοποιείται στα τέλη Ιανουαρίου και ολοκληρώθηκε στη λήξη του σχολικού έτους. Ασχοληθήκαµε µε ανάγνωση κειµένων για να καταλάβουµε πόσο εξαιρετική ήταν για τη βυζαντινή αυτοκρατορία η θέση της πόλης µας, πώς οι πόλεις οχυρώνονταν για να αντέξουν τις επιδροµές των πολυάριθµων εχθρών, πώς ήταν οργανωµένος ο βυζαντινός στρατός, ποια ήταν η καθηµερινή ζωή των απλών κατοίκων, των στρατιωτών και των τοπικών αρχόντων, πώς δηµιουργήθηκαν οι τόσοι πολλοί βυζαντινοί ναοί και ποιοί ήταν οι κτήτορές τους, ποιά η βυζαντινή τέχνη.

ΧρονοδιάγραμμαΣχολικό έτος 2010 - 2011

48

ΣυνεργασίεςΓια την πραγµατοποίηση του προγράµµατος υπήρχε στενή συνεργασία µε τον υπεύθυνο πολιτιστικών προγραµµάτων της Α/θµιας Εκπ/σης κ. Αλχασίδη Νικόλαο, ο οποίος µας προµήθευσε µε έντυπο υλικό και ήταν παρών κάποιες φορές µέσα στην τάξη, κατά τα πρώτα στάδια υλοποίησης του προγράµµατος, αλλά και στις ξεναγήσεις στους βυζαντινούς ναούς της πόλης. Επίσης σηµαντική ήταν η βοήθεια που προσέφεραν δύο αγιογράφοι καταγόµενοι από τη Ρουµανία, που έφτιαξαν το πρόσωπο του Χριστού και της Παναγίας, για να µπορέσουµε να δηµιουργήσουµε τις δικές µας αγιογραφίες.

Περιγραφή μιας δραστηριότηταςΕίναι δύσκολο να αποµονώσουµε και να επιλέξουµε µια δραστηριότητα ως καινοτόµα, γιατί θεωρούµε πως όλο το πρόγραµµα µε τον τρόπο που υλοποιήθηκε ήταν γενικά καινοτόµο. Επιλέγουµε όµως ως πιο καινοτόµα δράση τις αγιογραφίες που δηµιουργήσαµε, γιατί χρειάστηκε και η βοήθεια και συνεργασία ανθρώπων εκτός εκπαιδευτικής κοινότητας, γεγονός που δείχνει πόσο το σχολείο έχει ανάγκη να ανοίξει τις πόρτες του και σε άλλους φορείς και ανθρώπους. Οι αγιογράφοι δηµιούργησαν το περίγραµµα του προσώπου του Χριστού και της Παναγίας, το οποίο φωτοτυπήθηκε και µοιράστηκε στους µαθητές. Από κει και πέρα ο καθένας µαθητής και η καθεµιά µαθήτρια είχαν τη δυνατότητα να επιλέξουν το πώς θα ολοκληρώσουν το έργο τους. Παρατηρώντας βυζαντινές εικόνες, προσπαθούσαν να χρωµατίσουν τις αγιογραφίες τους ώστε να µοιάζουν µε αυτές των αγιογράφων και βοηθώντας ο ένας τον άλλο όποτε υπήρχε ανάγκη. Η ολοκλήρωση των έργων τους τους γέµισε µε χαρά και κράτησε δύο δίωρα της

Ευέλικτης Ζώνης. Στη διάρκεια υπήρξαν και κάποιες δυσκολίες (µουτζούρες, άσχηµες αποχρώσεις), οι οποίες ξεπεράστηκαν µε τη συνεχή προσπάθεια και την επιµονή των παιδιών για επιτυχή ολοκλήρωση του έργου.

Ωφέλειες μαθητώνΤα οφέλη για τους µαθητές από το συγκεκριµένο πρόγραµµα ήταν πολλαπλά. Είχαν την ευκαιρία να αναπτύξουν τη δηµιουργικότητα και το ταλέντο τους, να συνεργαστούν, να δουν την τάξη σαν χώρο όπου µπορούν και µόνοι τους να ανακαλύψουν τη γνώση, να γίνουν πιο υπεύθυνοι, να αποκτήσουν µεγαλύτερη αυτοεκτίµηση (κυρίως οι λιγότερο επιµελείς µαθητές) και να συνεργαστούν µε ανθρώπους έξω από το χώρο του σχολείου.

Αξιολόγηση του προγράμματοςΗ όλη διαδικασία άρεσε πολύ στα παιδιά. ∆ηµιούργησε ένα ιδιαίτερα ευχάριστο κλίµα στην τάξη, η οποία θύµιζε εργαστήριο βυζαντινής τέχνης, αναπτύχθηκε το αίσθηµα της αλληλοβοήθειας, της συνεργασίας και της δηµιουργικότητας και τα παιδιά µπόρεσαν να αναδείξουν ένα ιδιαίτερο ταλέντο που είχαν. Οι δηµιουργίες τους κοσµούν τους τοίχους της τάξης και οµορφαίνουν το χώρο. Τα παιδιά και σήµερα απολαµβάνουν τις δηµιουργίες τους, αφού πρόκειται για δικά τους έργα.

49

9ο ∆ημ. Σχολείο

Καστοριάς

Ολυμπία Φιλίππου

Σχ. Έτος: 2010-11

Τίτλος προγράμματος:

«Φιλαναγνωσία»

∆ραστηριότητες Ανάγνωση βιβλίων από τη δασκάλα στην τάξη

και αξιοποίηση αυτών στα γνωστικά

αντικείµενα: Γλώσσα, Μαθηµατικά, Μελέτη

Περιβάλλοντος

∆ηµιουργία Παραµυθοσαλάτας

Εικαστική έκφραση των παιδιών εµπνευσµένη

από τα βιβλία

∆ηµιουργία ποιήµατος µε µουσική επένδυση

∆ραµατοποίηση του βιβλίου «Άλλα τα µάτια

της µαϊµούς και άλλα της κουκουβάγιας»

Παρουσίαση ενός πίνακα του Πικάσο. Τα παιδιά

γράφουν τι «βλέπουν». Το καθένα βλέπει τα

πράγµατα µε τα δικά του µάτια. (Εµπνευσµένο

από το βιβλίο της Μαντούβαλου µε τίτλο «Άλλα

τα µάτια της µαϊµούς και άλλα της

κουκουβάγιας»)

Ελεύθερη ανάγνωση στο χώρο της

βιβλιοθήκης

Αγωγή Υγείας: «Μεσογειακή διατροφή»

∆ηµιουργία σταυρόλεξου, αινιγµάτων, αφίσας

Σύντομη περιγραφήΤο πρόγραµµα προέκυψε ύστερα από την

απόφαση να συµµετάσχουµε σε πρόγραµµα του

ΕΚΕΒΙ. Η προοπτική του να έχουµε µε αυτόν τον

τρόπο τη δυνατότητα να συναντήσουµε και να

επικοινωνήσουµε µε κάποιον αγαπηµένο

συγγραφέα των παιδιών ήταν δελεαστική και

καθοριστική της απόφασης. Επιλέξαµε το

πρόσωπο της Σοφίας Μαντούβαλου γιατί

θεωρούµε ότι ο τρόπος γραφής της είναι

ιδιαίτερα ευχάριστος για µικρά παιδιά. Άµεσα

επικοινωνήσαµε µαζί της και ανταλλάξαµε

απόψεις για τη διάρκεια και τις δραστηριότητες

του προγράµµατος. Ωστόσο τίποτα δεν θα

ΕισαγωγήΤο πρόγραµµα Φιλαναγνωσία πραγµατο-

ποιήθηκε το σχολικό έτος 2010 - 2011 και

διήρκησε από τον Οκτώβριο µέχρι τις αρχές

Μαΐου. Αφορµή της υλοποίησης του

προγράµµατος υπήρξε η συµµετοχή του Σχολείου

σε πρόγραµµα του ΕΚΕΒΙ. Τα παιδιά αγαπούν

πολύ τα βιβλία και στη συγκεκριµένη τάξη (Β΄

τάξη), στην οποία εκπονήθηκε το πρόγραµµα,

υπήρχε έκδηλο το ενδιαφέρον των παιδιών για

ανάγνωση βιβλίων, καθώς και για τη συνάντησή

τους µε έναν συγγραφέα. Η συγγραφέας η οποία

επισκέφθηκε το Σχολείο µας ήταν η κυρία

Μαντούβαλου, µε την οποία είχαµε επικοινωνία

καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράµµατος.

ΧρονοδιάγραμμαΣχολικό έτος: 2010 - 2011

50

γινόταν αν δεν υπήρχε ενδιαφέρον από τα ίδια τα

παιδιά. Εδώ αξίζει να σηµειωθεί πως τα παιδιά σ’

αυτή την ηλικία αγαπούν πολύ τα βιβλία και δη τα

ποιηµατάκια. Έτσι µε την πρώτη ανάγνωση στην

τάξη τα παιδιά λάτρεψαν τα βιβλία της

συγγραφέως. Οι ήρωες των βιβλίων έγιναν

αγαπηµένοι τους ήρωες και γρήγορα θέλησαν κι

αυτά να δηµιουργήσουν ποιήµατα. Τα βιβλία

αξιοποιήθηκαν σε όλα τα γνωστικά αντικείµενα:

Γλώσσα, Μαθηµατικά, Εικαστικά, Μουσική,

Μελέτη Περιβάλλοντος.

Στη Γλώσσα βρήκαµε πλούσιο λεξιλόγιο,

αλλάξαµε το τέλος µιας ιστορίας, φτιάξαµε µία

«παραµυθοσαλάτα», γράψαµε αινίγµατα και

ποιήµατα, δηµιουργήσαµε ακροστιχίδες και

σταυρόλεξα, φτιάξαµε αφίσες που πρόβαλλαν το

χώρο της βιβλιοθήκης του Σχολείου.

Στα Μαθηµατικά φτιάξαµε προβλήµατα

πρόσθεσης και αφαίρεσης εµπνευσµένα από τα

βιβλία που διαβάσαµε. (Από το βιβλίο της

Μαντούβαλου «Ο Μυρµηγκοφάγος και η

Αρχοντοκόρη».

Στη Μελέτη Περιβάλλοντος µιλήσαµε για τη

Μεσογειακή ∆ιατροφή και τη ∆ιατροφική

Πυραµίδα. Προσπαθήσαµε για µία εβδοµάδα να

αλλάξουµε τις διατροφικές µας συνήθειες και να

τρώµε υγιεινά. Συµπληρώσαµε σε πίνακα την

καθηµερινή µας διατροφή για µία εβδοµάδα και

µαζεύοντας πόντους βρήκαµε το νικητή στον

οποίο απονείµαµε το µετάλλιο της «Υγιεινής

∆ιατροφής». (Από το έργο της Μαντούβαλου «Η

κολοτούµπα και η ∆ιατροφική Πυραµίδα».)

Στα Εικαστικά εκφραστήκαµε ζωγραφίζοντας

σκηνές από τα αγαπηµένα µας βιβλία και στη

Μουσική σε συνεργασία µε τον µουσικό του

σχολείου επενδύσαµε µε µουσική ένα ποιηµατάκι

που γράψαµε.

Αιτιολόγηση καινοτομίαςΗ πιο σηµαντική δραστηριότητα ήταν η

δραστηριότητα της ελεύθερης ανάγνωσης, η

οποία πραγµατοποιήθηκε στο χώρο της

Βιβλιοθήκης στην ώρα της Ευέλικτης Ζώνης. Τα

παιδιά έψαξαν και βρήκαν βιβλία που θέλησαν να

διαβάσουν. ∆ιάβασαν κι απόλαυσαν τη χαρά της

ανάγνωσης, έµαθαν να σέβονται τους κανόνες

συµπεριφοράς του χώρου. Εδώ πρέπει να

τονιστεί πως ακόµη και παιδιά που δεν

αγαπούσαν ιδιαίτερα το διάβασµα, παρακι-

νήθηκαν βλέποντας άλλους συµµαθητές τους,

εµπνεύστηκαν από το χώρο και τα ράφια τα

φορτωµένα µε θησαυρούς και τελικά

ανακάλυψαν ότι τα βιβλία είναι ένα ευχάριστο

ταξίδι και γνωριµία µε καινούρια πρόσωπα και

καταστάσεις. Έτσι από µόνα τους αποφάσισαν να

δηµιουργήσουν αφίσες που θα οδηγούσαν και

τους άλλους µαθητές στο χώρο της Βιβλιοθήκης.

Οι αφίσες έµοιαζαν µε αινίγµατα από τα

αγαπηµένα τους Βιβλία. Όπως για παράδειγµα σε

µία που έγραφε: «Στον Ταύρο Ζαχαρία, αρέσουν

τα βιβλία. Σε εσάς αρέσουν;» Στη συνέχεια τα

παιδιά από όλα τα βιβλία που διάβασαν έφτιαξαν

µία «παραµυθοσαλάτα». Κάθε παιδί έγραψε ένα

κοµµάτι από το βιβλίο που διάβασε και το

ζωγράφισε. Η παραµυθοσαλάτα ήταν χωρισµένη

σε κοµµάτια και καθώς άνοιγες για να διαβάσεις,

µπερδεύονταν εικόνες και κείµενο. Έτσι

δηµιουργούσε αστείες ιστορίες. Όλα είναι

γραµµένα και ζωγραφισµένα από τα ίδια τα

παιδιά.

51

∆ημ. Σχολείο

Κολοκυνθούς

Αντιγόνη Παπαδοπούλου

Αναστασία Λιάσου (µε συµµετοχή)

Σχ. Έτος: 2005-06

Τίτλος προγράμματος:

«Ο τόπος μου, το χωριό μου»

Αιτιολόγηση καινοτομίαςΤα παιδιά κατοικούν σε ένα χωριό -το χωριό της Κολοκυνθούς- που είναι κοµµάτι ενός µεγαλύτερου τόπου (νοµού), αυτού της Καστοριάς. Το χωριό αυτό απαρτίζεται τόσο από τους κατοίκους του, όσο και από το φυσικό και τεχνητό περιβάλλον του. Η καλύτερη λοιπόν γνώση και κατανόηση του χώρου στον οποίο ζουν και κινούνται τα παιδιά, θα συµβάλλει στην περισσότερη αγάπη και φροντίδα του, από µέρους τους. Επίσης θα γίνουν ικανότερα στο να δίνουν λύσεις σε τωρινά αλλά και µελλοντικά προβλήµατα του χωριού τους. Είναι ένα θέµα µε πολλές δηµιουργικές απασχολήσεις (κολάζ, ζωγραφική, µουσική) αλλά και επισκέψεις (πάρκο, εκκλησία, εργαστήριο γούνας, ∆ήµος, δασάκι, Νηπιαγωγείο, παλιό σχολείο, περιπάτους στο χωριό), γεγονός που κρατάει αµείωτο το ενδιαφέρον των παιδιών, καθ' όλη τη διάρκεια του προγράµµατος.

Περίληψη προγράμματος Επισκέψεις σε εκκλησία, πάρκο, εργαστήριο

γούνας, ∆ήµο, δασάκι. ∆ιαθεµατική προσέγγιση µέσα από τη Γλώσσα,

τα Μαθηµατικά, τη Μελέτη και την Αισθητική Αγωγή.

Συνεντεύξεις - σύνταξη ερωτηµατολογίων και άντληση πληροφοριών, από τον Ιερέα, τον ∆ήµαρχο, τους γονείς των παιδιών, τον πολιτιστικό σύλλογο, την Νηπιαγωγό και από βιοτέχνες.

Συζήτηση και ανάλυση όλων των θεµάτων µέσα στην τάξη.

∆ιάφορες κατασκευές - ζωγραφική - κολάζ - δηµιουργία ταυτοτήτων.

Παραγωγή γραπτού λόγου µε «Σκέφτοµαι και Γράφω» σχετικά µε το χωριό τους.

Σύνταξη προβληµάτων στα Μαθηµατικά σχετικά µε τον τόπο τους.

Αφορμή Αφορµή για τη συζήτηση του θέµατος στάθηκε η δυσφορία των παιδιών την ώρα του µαθήµατος της Μελέτης Περιβάλλοντος. Η δυσφορία εξελίχθηκε σε συζήτηση και η συζήτηση στο συµπέρασµα ότι γνωρίζοντας τον τόπο µας - µια και τα µαθήµατα της Μελέτης Περιβάλλοντος κάνουν συχνές αναφορές σ' αυτόν - µαθαίνουµε να τον αγαπούµε και να τον φροντίζουµε περισσότερο. Συµφωνήσαµε λοιπόν το θέµα µας να είναι: Ο τόπος µου (το χωριό µου)

ΧρονοδιάγραμμαΗ υλοποίηση του προγράµµατος ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2005 και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2006

∆ραστηριότητες Γεωγραφική θέση του χωριού µας Ιστορία του χωριού µας Το σχολείο µας Επίσκεψη στο δασάκι Το πάρκο µας Η παιδική χαρά Η εκκλησία µας Το πανηγύρι του χωριού µας Το καρναβάλι Ύµνος της οµάδας Επίσκεψη στο ∆ηµαρχείο Επίσκεψη σ' ένα εργαστήριο γούνας

52

Επέκταση στα εξής μαθήματαΓλώσσα: Κείµενα και ποιήµατα σχολικών βιβλίων, Καταγραφή συνεντεύξεων - εντυπώσεων από επ ισκέψεις , ∆ηµιουργία ποιηµάτων - ακροστιχίδων.Μαθηµατικά: ∆ηµιουργία προβληµάτων τεσσάρων πράξεων σχετικά µε το χωριό.Μελέτη περιβάλλοντος: Γνωρίζοντας τον τόπο µας, Άλλοι τόποι, Παρασταίνουµε τον τόπο µας. ∆ήµος - ∆ήµαρχος. Επίσκεψη στο ∆ηµαρχείο: Με τα παιδιά επισκεφτήκαµε το ∆ηµαρχείο όπου έθεσαν ερωτήσεις στον ∆ήµαρχο και πήραν τις απαντήσεις στις απορίες τους. Επίσης ξεναγήθηκαν στους χώρους του ∆ηµαρχείου και µίλησαν µε τους υπαλλήλους και για την αρµοδιότητα του καθένα. Στο τέλος δεξιωθήκαµε, τα παιδιά ικανοποιήθηκαν και χάρηκαν πολύ και ζήτησαν να το επαναλάβουµε.

Ωφέλειες μαθητών Γνώρισαν το τοπικό περιβάλλον (φυσικό και

τεχνητό). Γνώρισαν τα παιδιά τον τρόπο ζωής των

κατοίκων σήµερα και τον σύγκριναν µε αυτόν του παρελθόντος.

Αντιλήφθηκαν τη θέση στην οποία βρίσκεται το χωριό τους µέσα στα όρια του νοµού της Καστοριάς αλλά και τα κοινά σύνορα µε άλλα χωριά του νοµού.

Υπολόγισαν την απόσταση του τόπου τους από την πρωτεύουσα του νοµού ή από την κοντινότερη πόλη και έβγαλαν συµπεράσµατα.

Ανακάλυψαν τις ρίζες των κατοίκων και την πολιτιστική κληρονοµιά που κουβάλησε ο καθένας στο νέο τόπο εγκατάστασής τους (ήθη, έθιµα του χωριού τους).

Ανέφεραν τα επαγγέλµατα-ασχολίες των ανθρώπων του χωριού.

53

∆ημ. Σχολείο

Κολοκυνθούς

Καίτη Καζακλάρη

Γεώργιος Μπίζιος

Σχ. Έτος: 2001-02

Τίτλος προγράμματος:

«Ρατσισμός»

Αιτιολόγηση καινοτομίαςΗ συγκεκριµένη δραστηριότητα µπορεί να θεωρηθεί καινοτόµα γιατί ήταν βιωµατική, αναφέρθηκε ίσως για πρώτη φορά έως τότε το πρόβληµα του ρατσισµού στα σχολεία, υιοθέτησε στους µαθητές νέα µοντέλα συµπεριφοράς και τρόπου σκέψης και τους έκανε να αντιληφθούν τι σηµαίνει να δείχνεις αλλά και να δέχεσαι ρατσιστική συµπεριφορά.

Περιγραφή της δραστηριότηταςΟι µαθητές χωρίστηκαν σε 2 οµάδες σύµφωνα µε τις τάξεις στις οποίες φοιτούσαν. Έτσι, οι µαθητές της Ε΄ τάξης ανέλαβαν να φτιάξουν αφίσες, συνθήµατα, αντιρατσιστικά παιχνίδια και σταυρόλεξα ενώ οι µαθητές της ΣΤ΄ τάξης έφτιαξαν ερωτηµατολόγια και τα µοίρασαν στους συγχωρ ιανούς τους ώστε να σφυγµοµετρήσουν τις απόψεις τους για το ρατσισµό. Τέλος, όλοι µαζί κάλεσαν τον σχολικό σύµβουλο κ. Γεώργιο Αλεξίου και του πήραν συνέντευξη. Επεκταθήκαµε στα µαθήµατα της Γλώσσας, των Θρησκευτικών, της Ιστορίας και της Γεωγραφίας ενώ χρησιµοποιήσαµε πλούσιο εποπτικό υλικό όπως βιβλία, µουσική, ταινίες, εικόνες.

ΕισαγωγήΗ επιλογή του θέµατος δεν ήταν τυχαία. Συχνά ακούµε ή γινόµαστε µάρτυρες περιπτώσεων, όπου άνθρωποι διαφορετικοί γίνονται αιτία αποκλεισµού. Αυτό δεν ήταν δυνατό να µας αφήσει αδιάφορους καθώς πεποίθησή µας είναι πώς η διαφορετικότητα είναι ο πλούτος της κοινωνίας. Πάνω σε αυτά τα “πιστεύω” εργασθήκαµε και διερευνήσαµε το µεγάλο θέµα του ρατσισµού.

ΧρονοδιάγραμμαΤο πρόγραµµα υλοποιήθηκε καθ΄όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Οι ώρες που αφιερώθηκαν σε αυτό ήταν τρεις την εβδοµάδα

∆ραστηριότητεςΟι δραστηριότητες που ακολουθήσαµε παρουσιάζονται επιγραµµατικά παρακάτω: Συλλογή πληροφοριών για τις διάφορες

µορφές ρατσισµού Συνέντευξη από τον σχολικό σύµβουλο της

περιφέρειας ∆ηµιουργία πανό, σκίτσων, παιχνιδιών και

σταυρολέξων ∆ιεξαγωγή έρευνας µε την παράθεση

ερωτηµατολογίων σε µερίδα κατοίκων του χωριού

54

Ωφέλειες μαθητώνΗ διαδικασία ωφέλησε κατά πολύ τους µαθητές γιατί τους ώθησε στο να αποβάλλουν πρώτα οι ίδιοι ρατσιστικές τάσεις και συµπεριφορές και να δουν τη διαφορετικότητα που υπάρχει στον κόσµο από µια τελείως διαφορετική οπτική γωνία. Ο τρόπος αντιµετώπισης απέναντι σε συµµαθητές τους διαφορετικής εθνικότητας ή θρησκεύµατος, βελτιώθηκε σηµαντικά και τους καλλιεργήθηκε το αίσθηµα της κοινωνικής ισότητας και του σεβασµού των ανθρωπίνων δικαιωµάτων! Το πρόγραµµα τους άρεσε ακριβώς επειδή τους ευαισθητοποίησε και ζήτησαν να το επαναλάβουν µε ακόµα µεγαλύτερο φάσµα δραστηριοτήτων.

“Είμαστε όλοι διαφορετικοί… και όλοι ίσοι”

55

∆ημ. Σχολείο

Κορησού

Φωτεινή Τζέλη

Σχ. Έτος: 2010-11

Τίτλος προγράμματος:

«Οι τέσσερις εποχές»

Μαθήματα που «απασχόλησαν» την εργασίαΟ βασικός κορµός των εργασιών δοµήθηκε στις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης και έγινε διαθεµατική αξιοποίηση στις ώρες των Θρησκευτικών, της Γλώσσας, της Ιστορίας, της Μουσικής και των Εικαστικών.

Ωφέλειες μαθητώνΤο κέρδος που αποκόµισαν οι µαθητές είναι πολύπτυχο. ∆όθηκε η ευκαιρία να γνωρίσουν σηµαντικά στοιχεία του λαϊκού πολιτισµού του τόπου τους. Έµαθαν να ερευνούν και να αξιοποιούν στοιχεία, να τα συνθέτουν και να τα δοµούν µε τρόπο, ώστε να αποτελούν αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης. Η ενασχόληση µε την έρευνα προϋπέθετε οµαδοσυνεργατικό πνεύµα µε σεβασµό στους κανόνες λειτουργίας της οµάδας και στη διαφορετική άποψη, ώστε να συντεθούν κατά τον καλύτερο τρόπο οι συνιστώσες πληροφορίες και απόψεις. Επιπλέον η εκτύπωση της εργασίας σε τρεις τόµους, προσέφερε ηθική ικανοποίηση στους µαθητές και ενδυνάµωσε την πεποίθησή τους ότι στο µέλλον µπορούν να συνεχίσουν να εργάζονται δηµιουργικά και παραγωγικά.

Θεωρητικά στοιχεία Η Εργασία αυτή έγινε για πρώτη φορά στα

χρονικά του Σχολείου µε το συγκεκριµένο τρόπο εργασίας και υπ' αυτήν την έννοια µπορεί να θεωρηθεί ως καινοτόµα. Εκτυπώθηκε σε τρία βιβλία µε χορηγίες επαγγελµατιών και διανεµήθηκε σε γονείς και κηδεµόνες.

Παρουσίαση του τρίτου µέρους της εργασίας µε τίτλο: «άνοιξη - καλοκαίρι».

Σύντομη περιγραφή της εργασίαςΗ εργασία περιγράφει τα κλιµατικά χαρακ-τηριστικά της κάθε εποχής, τους µήνες από τους οποίους αποτελείται η καθεµιά, και πώς αυτές επιδρούν και διαµορφώνουν τα κοινωνικά, θρησκευτικά και εργασιακά ήθη της τοπικής κοινωνίας.

ΧρονοδιάγραμμαΣχολικό έτος 2010 - 2011. Η εργασία αυτή ολοκληρώθηκε σε βάθος χρόνου ενός διδακτικού έτους µε τους µαθητές της Γ΄ Τάξης του Σχολείου

Πηγές πληροφοριώνΟι εποχές αποτέλεσαν πηγή έµπνευσης στους ανθρώπους του πνεύµατος και της Τέχνης και διάνθισαν το λαϊκό µας πολιτισµό µε πλήθος ηθογραφικών στοιχείων. Αυτά προσπαθεί και καταγράφει η ερευνητική οµάδα της Τάξης, ανατρέχοντας στο ∆ιαδίκτυο, σε βιβλιογραφία λογοτεχνίας, τοπικής Ιστορίας, Θρησκευτικών, Μουσικής, Εικαστικών κ.ά.. Σπουδαία πηγή πληροφοριών αποτέλεσαν οι σχετικές διηγήσεις των µεγαλυτέρων κατοίκων του χωριού.

56

57

∆ημ. Σχολείο

Κορομηλιάς

Πηνελόπη Καλλιαροπούλου

Χαράλαμπος Κατσίκας

Σχ. Έτος: 2005-06

Τίτλος προγράμματος:

«Το ποτάμι της Κορομηλιάς»

Οργάνωση και πραγµατοποίηση ηµερήσιας εκπαιδευτικής εκδροµής στο φράγµα της Νεράιδας στην Κοζάνη και στους καταρράκτες στην Έδεσσα.

∆ραµατοποίηση ιστορίας που εµπνεύστηκαν οι µαθητές και αναπαρέστησαν το δρώµενο στην αυλή του σχολείου

Σύνθεση κολάζ, αφισών, εντύπων και διανοµή στους κατοίκους του χωριού για την ευαισθητοποίησή τους σε θέµατα περιβάλ-λοντος.

Αιτιολόγηση καινοτομίαςΤο πρόγραµµα θεωρείται καινοτόµο γιατί η προσέγγιση και η ανάλυσή του έγινε για ένα µέρος δεδοµένο, προσφιλές, γνωστό και κοντινό στα παιδιά µας ουσιαστικά τόσο άγνωστο σ΄ αυτά. Από την αρχική ύπαρξη µιας καθηµερινής εικόνας, επετεύχθη η αποκωδικοποίηση και η εξερεύνηση της βαθύτερης γνώσης και η βιωµατική ανακάλυψη.

Περίληψη του προγράμματος - μαθήματα Ανάπτυξη του θέµατος διαθεµατικά σε

θεωρητικό επίπεδο και βιωµατικά µέσω των εκπαιδευτικών δράσεων κι επισκέψεων που πραγµατοποιήθηκαν εντός κι εκτός νοµού Καστοριάς. Έτσι οι µαθητές έκαναν τις συγκρίσεις του Λιβαδοπόταµου µε το οικοσύστηµα άλλων υγροβιότοπων κι έβγαλαν τα συµπεράσµατά τους.

∆ηµιουργήθηκαν παραµύθια, ποιήµατα, ανθολόγια λέξεων, αφίσες, ενηµερωτικά φυλλάδια.

Κατεγράφησαν ήθη, έθιµα, τοπικές παραδόσεις και θρησκευτικές τελετουργίες. (Φώτα - Σταυρός)

ΕισαγωγήΗ αφορµή δόθηκε από τις απορίες και την ελλειπή πληροφόρηση των µαθητών που κατοικούσαν στην Κοροµηλιά, για το ποτάµι τους, που είναι σηµαντικός παραπόταµος του Αλιάκµονα, που τον ζούσαν όλη τους τη ζωή αλλά δε γνώριζαν λεπτοµέρειες γι΄ αυτόν.

ΧρονοδιάγραμμαΤο πρόγραµµα υλοποιήθηκε από τον Οκτώβρη του 2005 έως τον Ιούνιο του 2006, λόγω της δυσκολίας και της έλλειψης χρόνου και ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν σε ολιγοθέσια σχολεία.

∆ραστηριότητες Αναπτύχθηκε και αναλύθηκε διαθεµατικά σε

όλα τα µαθήµατα του ωρολογίου προγράµ-µατος µέσα στη σχολική τάξη.

Πραγµατοποιήθηκαν διδακτικές επισκέψεις στο Λιβαδοπόταµο, στον παραπόταµο του Αλιάκµονα στην Ποριά και στο δάσος της Μεσοποταµίας.

Συζήτηση του θέµατος µε ηλικιωµένο κάτοικο της περιοχής που διηγήθηκε στους µαθητές το θρύλο που ακούγεται στο χωριό για το Λιβαδοπόταµο.

58

Υπήρξε αγαστή συνεργασία µε το Κ.Π.Ε Καστοριάς.

Ενεπλάκη η τοπική κοινωνία του χωριού κι έγινε άνοιγµα του σχολείου στους κατοίκους της περιοχής.

Ωφέλειες μαθητώνΓνώσεις, Αφύπνιση, ∆ιασκέδαση, Περιπέτεια, Ευαισθητοποίηση σε θέµατα περιβάλλοντος, Χαρά της ανακάλυψης, κατανόηση της πολυτιµότητας του κοντινού µα και µακρινού περιβάλλοντός τους.

Περιγραφή της δραστηριότητας Ενσωµάτωση των δραστηριοτήτων µέσα σε

όλα τα µαθήµατα κι όχι µόνο στις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης.

Παρουσιάστηκαν δυσκολίες στις εκπαιδευτικές επισκέψεις εκτός Κοροµηλιάς.

Οι µαθητές ενθουσιάστηκαν γιατί γνώρισαν τον τόπο τους το ποτάµι τους το χωριό τους.

Κατέγραψαν τη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής τους.

Συνειδητοποίησαν, αφού αξιολόγησαν, τη χρησιµότητα του ποταµού τους για το χωριό τους κι όλη την ευρύτερη περιοχή.

Συνέδεσαν τις ανθρώπινες δραστηριότητες µε την ύπαρξη του Λιβαδοπόταµου.

Παρήγαγαν υλικό κι εµφάνισαν τις καλλιτεχνικές τους τάσεις και ταλέντα.

Έλυσαν προβλήµατα µαθηµατικών µε δεδοµένα οικολογικού περιεχοµένου.

Έγραψαν ιστορίες θεατρικά, ποιήµατα και εκθεσούλες κι ανέπτυξαν τη φαντασία τους.

Χόρεψαν µουσικά κοµµάτια µε ήχους και κελαρύσµατα νερού και γνώρισαν συνθέτες κλασικής µουσικής.

Αποτύπωσαν τις εµπειρίες τους µε ζωγραφιές και κατασκευές.

Εποπτικό υλικόΕγκυκλοπαίδειες, Λογοτεχνικά Βιβλία, Εικόνες, Φωτογραφίες παλιές και νεότερες, Ντοκιµαντέρ για την ιστορία του Λιβαδοπόταµου από την ΕΤ3, Πληροφοριακό υλικό από το διαδίκτυο, Παρακολούθηση DVD µε σχετικά θέµατα, Προφορικές διηγήσεις κατοίκων, άκουσµα CD κλασικών δηµιουργών.

Μετά το τέλος του προγράµµατος οι µαθητές εκδήλωσαν την επιθυµία να ασχοληθούν µε συγγενικά θέµατα στα επόµενα διδακτικά έτη.

59

2ο ∆ημ. ΣχολείοΜανιάκων

Μαρία ΚυρκοπούλουΣχ. Έτος: 2005-06

Τίτλος προγράμματος:

«Ο Ήλιος. Ζέστη - Φως - Καιρός»

πληροφορία . Γνωριµία µε το ηλιακό σύστηµα και τα καιρικά

φαινόµενα.

ΜεθοδολογίαΟµαδοσυνεργατική, το θέµα ανέλαβε όλη η Α΄τάξη σαν µεγάλη οµάδα και τα τρία υποθέµατα ανέλαβαν από ένα οι τρεις οµάδες , αποτελούµενες από τέσσερις µαθητές η καθεµία, ανεξάρτητα από φύλο και επίδοση.Συνολικά συµµετείχαν 12 µαθητές της Α΄τάξης του 2ου ∆.Σ. Μανιάκων.Τα παιδιά βρήκαν ένα όνοµα για την οµάδα τους και το έγραψαν σε χαρτόνια στα θρανία τους.Επίσης δουλέψαµε και το εταιρικό σχήµα για την σηµείωση του καιρού σε αναρτηµένο πίνακα για βιωµατική εµπειρία και επικοινωνιακή συνεργασία.

∆ιαθεματική προσέγγισηΓλώσσα: Προφορικός λόγος, γραφή, λέξεις µε αντίθετο νόηµα, σχετικό λεξιλόγιο, ποίηµα, παραµύθι, γλωσσάριΜαθηµατικά: Έννοιες µέσα στο χώρο, συγκρίσεις, ταξινοµήσεις, χωροχρονικές έννοιες, σχήµατα, αρίθµησηΕµείς και ο κόσµος: Το ταξίδι του ήλιου, ο καιρός αλλάζει, εποχές, µήνες, προσανατολισµόςΜουσική: Σχετικά τραγούδια σε µαγνητοταινίες και CDΘεατρική Αγωγή: Ο ήλιος ο ηλιάτορας του Οδυσσέα Ελύτη και δρώµενο: ήλιος-γη (κινούµαι - σταµατώ)Αισθητική Αγωγή: Ζωγραφιές και κατασκευέςΠαιχνίδι: Προσανατολισµός στο χώρο (µέσα στην αίθουσα και έξω από αυτήν) και το παιχνίδι των σκιών µας σε χαρτί του µέτρου

∆ραστηριότητες Ανάγνωση και σχολιασµός παραµυθιών

σχετικών µε το θέµα µας: «∆ε φοβάµαι το σκοτάδι» η νύχτα και η µέρα. «Ο Μπλε Ήλιος και

ΑφορμήΟι προβληµατισµοί και οι ερωτήσεις των παιδιών: Γιατί δεν βγαίνουµε στην αυλή όταν βρέχει; Γιατί πρέπει να φοράµε µπουφάν ή ζακέτα όταν

βγαίνουµε έξω και δεν έχει ήλιο; Γιατί ο καιρός είναι κρύος όταν ο ήλιος

κρύβεται πίσω από τα σύννεφα και την οµίχλη; Γιατί ανάβουµε το φως στην αίθουσα όταν έχει

συννεφιά;

ΧρονοδιάγραμμαΠερίπου έξι µήνες ( Σεπτέµβρη έως Φλεβάρη )

Καθορισμός υποενοτήτωνΣε χαρτί του µέτρου που έχει στο κέντρο του τον ήλιο και γράφει «Τι ξέρετε για τον ήλιο». Στις ακτίνες του γράφουµε τις λέξεις που λένε τα παιδιά: κίτρινος, στρόγγυλος, ζεσταίνει, λαµπερός, φωτίζει, λιώνει πάγους, βγαίνει την ηµέρα, µας αγαπάει, πειράζει τα µάτια, έχει ακτίνες, είναι δυνατός κ.ά.. Από όλα αυτά διαλέγουµε ποια µας ενδιαφέρουν περισσότερο και µε ποια θέλουµε να ασχοληθούµε. Έτσι καταλήξαµε σε τρία υποθέµατα: Ζέστη - Φως - Καιρός. Πώς µπορούµε να µάθουµε περισσότερα;

Οργάνωση υλικώνΒιβλία, περιοδικά, εφηµερίδες, ιστορίες, παραµύθια, παρατηρήσεις, φωτογραφίες, πα ι χν ίδ ια , υδρόγε ιο σφα ίρα , φακός , µαγνητοταινίες, CD-Rom.

Στόχοι Προφορική επικοινωνία. Εµπλουτισµός της γνωστικής περιοχής των

παιδιών . Ανάπτυξη δυνατότητας να γίνουν σωστοί

ακροατές και οµιλητές . Ελεύθερη διατύπωση της γνώµης τους . Να αποκτήσουν δυνατότητα πρόσβασης στην

60

οι έγχρωµοι ∆ράκοι» ο κρύος Ήλιος Ποιήµατα: «Ο ήλιος» Ελένη ∆ράγαση , «Ο ήλιος

και το νερό» Λότη Πέτροβιτς, «Κυνηγώ µιαν ηλιαχτίδα» Ντίνα Χατζηνικολάου

Ελεύθερη ζωγραφική όπου βάζουµε τον ήλιο ψηλά και γράφουµε τη λέξη ΗΛΙΟΣ ή ήλιος καθώς και το όνοµα

Σε λευκό χαρτί που έχει έναν µεγάλο κύκλο στη µέση, τα παιδιά, µετατρέπουν τον κύκλο µε τους µαρκαδόρους σε ήλιο όπως αυτά τον φαντάζονται

Κατασκευή το ταξίδι του ήλιου µε πλαστικά πιατάκια και δαχτυλοµπογιές, τα τοποθετούµε ψηλά σε ηµικύκλιο και γράφουµε πρωί – µεσηµέρι- βράδυ.

Ζωγραφική για τον ήλιο και τον ρόλο του στο κύκλο του νερού.

Κατασκευή ηλίανθου της τάξης µε φωτογράφηση των παιδιών µέσα στην τάξη όπου στα πέταλα του ηλίαν-θου γράφουν το όνοµά τους και ζωγραφίζουν ό,τι θέλουν ακόµα στη

µέση κολλάνε τους σπόρους. Ανάρτηση πίνακα καταγραφής καιρικών

φαινοµένων (ο καιρός αλλάζει…) µε καθηµερινή σηµείωση από τα παιδιά µαθαίνοντας : εποχές, µήνες, ηµέρες, ονόµατα, αριθµούς.

Προσανατολισµός στο χώρο. Γράφουµε σε καρτέλες τα τέσσερα σηµεία του ορίζοντα και τις τοποθετούµε όπως πρέπει δείχνοντας µε το δεξί µας χέρι την Ανατολή, µέσα στην αίθουσα και έξω στην αυλή.

Η «ταυτότητα» του ήλιου µε διάφορα στοιχεία του ήλιου, των παιδιών και των οµάδων τους.

Παρακολούθηση CD-Rom «παρατήρηση του

ήλιου» στην αίθουσα των υπολογιστών. Παιχνίδι µε τις σκιές µας. Στον εξωτερικό τοίχο

του Σχολείου και σε χαρτί του µέτρου σχηµατίζουµε µε µαρκαδόρους το περίγραµµα των σκιών µας παίρνοντας διάφορες στάσεις µε το σώµα µας και τα χέρια.

∆ρώµενο: Εταιρικά, αναπαράσταση της κίνησης της γης και του ήλιου: (σταµατώ - ξεκινώ) και ξεχωρίζω που έχουµε ηµέρα και που νύχτα.

Θεατρικό: «Ο ήλιος ο ηλιάταρας» του Οδυσσέα Ελύτη και µελοποιηµένο από τον ∆ηµήτρη Λάγιο (Νταλάρας, Βιτάλη, ∆ηµητράτος, χορωδία Λαµίας).

ΑξιολόγησηΞεκινώντας το θέµα µας, οι στόχοι της εργασίας µας ανακοινώθηκαν στα παιδιά µέσα στην τάξη πιστεύοντας πως είναι σηµαντικό να γνωρίζουν για ποιο λόγο κάνουν τις συγκεκριµένες δραστηριότητες και τι µπορούν να µάθουν από αυτές. Το οµαδοσυνεργατικό σχήµα λειτούργησε αποτελεσµατικά, οι τρεις οµάδες δούλεψαν και συνεργάστηκαν σε ικανοποιητικό βαθµό και αποκτήθηκαν αρκετές εµπειρίες. Πέρα από τις πολλές δραστηριότητες που κάναµε, το πιο όµορφο κοµµάτι της εργασίας µας για τον ήλιο ήταν το έργο του Οδυσσέα Ελύτη «Ο ήλιος ο ηλιάτορας». Στην αίθουσα διαβάσαµε όλη τη συλλογή των ποιηµάτων, φανταστήκαµε τις εικόνες, µοιραστήκαµε τους ρόλους (Αφηγητής, ήλιος, άνεµοι, κορίτσι, γυναίκες, άνδρες) και τις τραγουδήσαµε µε το CD που έχει τον ίδιο τίτλο.

61

∆ημ. Σχολείο

Μαυροχωρίου

Σόνια Ευθυμιάδου

Σχ. Έτος: 2010-11

Τίτλος προγράμματος:

«Τα μουσικά μας όργανα, οι φίλοι της καρδιάς μας»

Γρηγοριάδου-Σουρέλη και στη συνέχεια, διάλεξαν, επιχειρηµατολογώντας, αυτόν που τους άρεσε περισσότερο.

Καλέσαµε τον παππού µαθήτριάς µας κ. Β. Χριστόπουλο στην τάξη και µας έδειξε πώς κατασκευάζεται η φλογέρα.

Στεκόµαστε ιδιαίτερα στην αρχαιότερη φλογέρα της Ευρώπης, την κοκάλινη φλογέρα που βρέθηκε στο Λιµναίο Οικισµό του ∆ισπηλιού.

Το καστοριανό παραµύθι της κ. Μ. Σωτηροπούλου-Μάγγελ «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν και κάπου ήταν…» µας βοήθησε να προετοιµαστούµε για την επίσκεψή µας στο Μουσείο Κέρινων Οµοιωµάτων του χωριού µας. Εκεί, χορεύοντας, ζωντανέψαµε παραδοσιακό γάµο, µε κέρινους οργανοπαίχτες και τα παραδοσιακά τραγούδια που εµείς τραγουδήσαµε.

Επειδή και τα ξερά φθινοπωρινά φύλλα παράγουν µουσική, αλλά συνήθως δεν την ακούµε, βγήκαµε στην αυλή του Σχολείου µας και τα ακούσαµε µε φανερή ευχαρίστηση µάλιστα.

Το τελειότερο µουσικό όργανο είναι η ανθρώπινη φωνή. Καθένας µας λοιπόν τραγούδησε το αγαπηµένο του τραγούδι, µ ιλήσαµε γ ια τους αφανείς-κακώς- συντελεστές τους (συνθέτες, στιχουργούς) και διαπιστώσαµε πως ο δηµοφιλέστερος συνθέτης στην τάξη µας είναι ο Μ. Χατζιδάκις. Τον γνωρίσαµε καλύτερα µέσ' από το «Χάρτινο φεγγαράκι» του (τραγούδι και βιβλίο).

Ο διάδροµος του Σχολείου µας είναι γεµάτος µε εικόνες που έχουν σχέση µε τη µουσική, αλλά δεν το είχε προσέξει κανείς µας ως τώρα. Παίξαµε, λοιπόν, το κυνήγι της κρυµµένης µουσικής και τις ανακαλύψαµε όλες.

«Η µάχη των αιώνων» του ∆. Αβούρη λέει πως ο πιο σηµαντικός πολεµιστής είναι αυτός που εµψυχώνει τους συµπολεµιστές του µε τη µουσική. Έτσι, προσεγγίσαµε την ιστορία του

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησηςΌλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 2010 - 2011. Το πρόγραµµα είχε ξεκινήσει να υλοποιείται στο δεύτερο µισό της προηγούµενης χρονιάς 2009 - 2010 (Β΄ τάξη), σε συνεργασία µε τη δασκάλα Όλγα Παπαγιαννοπούλου.

ΑφορμήΕίναι αλήθεια πως πάντα ονειρευόµουν να ασχοληθώ µε το συγκεκριµένο θέµα µε όποια τάξη κι αν είχα µε αφορµές που έδιναν πάντα τα παιδιά, καθώς, ακούγοντας κάποιο τραγούδι, έκαναν πάντοτε τις «µαντεψιές» τους -άλλοτε πετυχηµένες, άλλοτε όχι- σχετικά µε τα µουσικά όργανα που το συνόδευαν. Οπότε…Αφορµή, όµως, να ασχοληθούµε µε τη συγκεκριµένη τάξη, τη Β', ήταν µια άγνωστη λέξη µες στο απόσπασµα του βιβλίου της Γλώσσας µας «Η Σερενάτα για το Κανταδοχώρι» της Μάρως Θεοδωράκη (από το οµώνυµο βιβλίο της), η λέξη µαντολίνο. Αυτό ήταν και το έναυσµα για τη δράση µας.

∆ραστηριότητεςΑφού ξεκαθαρίσουµε το αυτονόητο, πως η γνωριµία κάθε µουσικού οργάνου σήµαινε επαφή και µε την εικόνα, αλλά και µε τον ήχο του, σηµειώνουµε πως οι κυριότερες από τις δράσεις του προγράµµατός µας ήταν: Καθώς τα παιδιά δε γνώριζαν το µαντολίνο,

αλλά κι επειδή στην τάξη µας είχαµε την Αδριάνα, γνωρίσαµε το τραγούδι «Η Ωραία Αδριάνα» (που λέει στο µαντολίνο το µεράκι της) και στη συνέχεια, το ζωγράφο µας Θεόφιλο, αφού το τραγούδι στο συγκεκριµένο του πίνακα αναφέρεται.

Τα παιδιά ήρθαν σ' επαφή µε τρεις µύθους που εξηγούν πώς κατασκευάστηκε η πρώτη φλογέρα: το µύθο των Ινδιάνων Νάβαχο, το µύθο του Πάνα και της Σύριγγας και την ιστορία «Ο αγέρας παίζει φλογέρα» της Γαλάτειας

62

Μακεδονικού Αγώνα και της 28ης Οκτωβρίου µέσω των τραγουδιών τους.

Το ακορντεόν µάς φέρνει σε επαφή µε το πρόβληµα των παιδιών που ζητιανεύουν παίζοντάς το και, κατ' επέκταση, µε το πρόβληµα της παιδικής εργασίας.

Ο Εγωιστής Γίγαντας του βιβλίου της Γλώσσας µας αλλάζει εξαιτίας ενός κελαηδισµού. Τα παιδιά γράφουν τις δικές τους ιστορίες όπου άλλες µουσικές προκαλούν άλλες αλλαγές. Ο γενικός τίτλος της συγκεκριµένης προσπάθειας των παιδιών δίνεται από τον Παναγιώτη: «Η µουσική αλλάζει τα πάντα!».

Τα παιδιά κατασκευάζουν χριστουγεννιάτικες κάρτες εµπνευσµένες από τη χριστου-γεννιάτικη ιστορία του Χ. Μπουλώτη «Η χρυσή τροµπέτα και το πράσινο σκουφί» και στολίζουν µ' αυτές το χριστουγεννιάτικο δέντρο της τάξης µας.

Ο Αρπιστής της Κέρου από το βιβλίο της Ιστορίας µας, που µας συστήνεται ο ίδιος (Σ. Γιαλουράκη «Τα κυκλαδικά ε ιδώλια ζωντανεύουν»), γίνεται η αφορµή να γνωριστούµε µε την άρπα.

25η Μαρτίου: Γνωρίζουµε το κανονάκι µέσ' από το τραγούδι «Το φίληµα» των Ν. Ξυδάκη - Θ . Γκόνη (αναφέρετα ι σ τον ήρωα Παπαφλέσσα).

Γνωρίζουµε το βιολί µέσα από το γνωστό πείραµα του διάσηµου βιολιστή Joshua Bell, αλλά και το µανιάτικο παραµύθι «Άνθρωπος πρώτα να γενείς», της Α. Μπίνιου.

Με την καθοδήγηση της γυµνάστριας του Σχολείου µας κ. Α. Χριστοπούλου, στην επέτειο της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισµού γίνεται αφιέρωµα στους ποντιακούς χορούς και στη συνέχεια, γνωριζόµαστε καλύτερα µε την ποντιακή λύρα.

Με αφορµή το ποίηµα «Ύµνος στην (ποντιακή) λύρα» του Π. Χαϊτά, η µαθήτρια Νάντια Παπασταύρου γράφει ποίηµα για την κρητική λύρα. Το ποίηµά της γίνεται αφορµή να

γνωρίσουµε καλύτερα το όργανο αυτό. Με την καθοδήγηση της δασκάλας τους στην

Αισθητική Αγωγή κ. Θ. Μαυρίδου τα παιδιά κατασκευάζουν το καθένα τη δική του κουδουνίστρα.

Με αφορµή το έτος Παπαδιαµάντη η τάξη µας γνωρίζεται µαζί του, ζωντανεύοντας το σπουδαίο του διήγηµα «Ο ξεπεσµένος δερβίσης». Εδώ η φλογέρα κρατάει στη ζωή τον ήρωα, που παίζει για να µην πεθάνει από το κρύο.

Τα παιδιά βρίσκουν τραγούδια µε αναφορές σε µουσικά όργανα. Τα νικάει όµως όλα το τραγούδι που µιλάει για όλα τα όργανα: «Οι ξύλινοί µας σύντροφοι».

Τέλος, χωρίς φυσικά να έχει εξαντληθεί το θέµα, που είναι ανεξάντλητο, κλείνουµε µε τη γιορτή του κλαρίνου στο Σχολείο µας, όπου µε σχετικά σπουδαία αποσπάσµατα από λογοτεχνικά κείµενα τιµούµε το βασιλιά των ελληνικών λαϊκών µουσικών οργάνων, αλλά και όλους τους µουσικούς στο πρόσωπο του συγχωριανού µας κλαριτζή κ. ∆. Χαλκιά.

Μετά απ' όλα όσα κάναµε για το θέµα µας, τα παιδιά έχουν καταλήξει πως: «Η µουσική είναι χαρά , συγκ ίνηση , αγάπη , φάρµακο , παρηγοριά…».

63

∆ημ. Σχολείο

Mεσοποταμίας

Ωραιοζήλη Παυλίδου

Σχ. Έτος: 2008-09

Τίτλος προγράμματος:

«Μάνος Χατζηδάκις»

µελόντικες και µε τη χορωδία. Σεργιανίσαµε στη µουσική του Χατζηδάκι ακούγοντας κοµµάτια του, περπατήσαµε στους δρόµους που περπάτησε κι αυτός, µαθαίνοντας για τη ζωή του, νιώσαµε πόσο διαφορετικά σκέφτεται ένας µουσικός και πώς βλέπει τη ζωή µε άλλα µάτια, τις δυσκολίες που αντιµετωπίζει αλλά συνεχίζει να κυνηγά το στόχο του, το όνειρό του. Στη συνέχεια δραµατοποιήσαµε τα τραγούδια, κάναµε χορευτικά, τυπώσαµε ένα βιβλίο µε όλες τις δραστηριότητες. Περάσαµε ώρες ατελείωτες µέσα σε µια βάρκα που αρµένιζε στη θάλασσα της µουσικής. Παρουσιάσαµε τη δουλειά µας στις 14 Ιουνίου στον κόσµο µε µεγάλη επιτυχία.

∆ραστηριότητες Επιλογή των τραγουδιών από τους µαθητές µε

τη δική µου επίβλεψη Γνώση του νοήµατος των τραγουδιών Εκµάθηση της µουσικής µε µελόντικες (ΣΤ΄

τάξη) Ζωγραφιά µε το νόηµα κάθε τραγουδιού (Β΄1

τάξη) ∆ραµατοποίηση των τραγουδιών Χορευτικές κινήσεις µε τη µουσική του Μάνου “Πώς έζησε ο µεγάλος µουσικός” “Ζωγραφίζω το πορτραίτο του” Κάνω αφίσες υπό µορφή παζλ µε λόγια και

εικόνες του µουσικού π.χ. Τα σύννεφα πυκνά-πυκνά µαζεύονται κι

απειλούν την ισορροπία µου σ΄ έναν αβέβαιο κόσµο. Άν µπορούσα να τα σταµατήσω.... Άν µπορούσα να διαφύγω µέσα από µια στενή λουρίδα ουρανού. Πού θα µε πήγαινε και ποιον θα συναντούσα εκεί; ......

Όλες οι ζωγραφιές και τα τραγούδια µαζί µε σχόλια τυπώθηκαν σ΄ ένα βιβλίο µε τίτλο:

ΕισαγωγήΠιστεύω ακράδαντα πως η µουσική έχει µαγικές ικανότητες να γαληνεύει τις ψυχές όταν έχουν τρικυµία και τις ενθουσιάζει όταν πληµµυρίζουν από χαρά. Ο Μάνος Χατζηδάκις είναι ένας απ' τους πιο σπουδαίους µουσικούς της χώρας µας. Ξεκινώντας απ' τις παραδοσιακές βάρκες που ψαρεύουν οι καστοριανοί στη λίµνη, φτάσαµε στο τραγούδι “Μες σ΄ αυτή τη βάρκα είµαι µοναχή” του Μάνου. Θεώρησα απαραίτητο να τον γνωρίσω στα παιδιά µέσα απ΄τα τραγούδια του. Συνεργάστηκαν όλοι οι µαθητές της Στ΄ τάξης παίζοντας µελόντικες και τραγουδώντας µε τους µαθητές Β΄1 Τάξης που έκαναν άλλες δραστηριότητες. Ήρθαµε σ΄ επαφή µε τον εκπρόσωπο του ιδρύµατος “Μάνος Χατζηδάκις” µε τη βοήθεια της σχολικής συµβούλου, ο οποίος ανταποκρίθηκε στέλνοντας αναµνηστικά δώρα στα παιδιά και τα συγχαρητήρια του γι' αυτό το πρόγραµµα.

ΧρονοδιάγραμμαΣχολική χρονιά 2008-2009

Περίληψη του προγράμματοςΑφού διαλέξαµε τα πρώτα τραγούδια ξεκινήσαµε να καταλαβαίνουµε το νόηµά τους ζωγρα-φίζοντας ο καθένας όπως τα ένιωθε. Ακολούθησε η εκµάθηση της µουσικής µε τις

64

“Είσαι πάντα µαζί µας” ∆ηµιουργία πλαστικοποιηµένων καρτών µε τα

λόγια του τραγουδιού και την ανάλογη ζωγραφιά

Ωφέλειες μαθητώνΤο πρόγραµµα ήταν πρωτόπυπο γιατί τα παιδιά πλησίασαν µ' έναν απλό τρόπο έναν γίγαντα της µουσικής και κέρδισαν πολλά: Έµαθαν να συνεργάζονται, ν' ακούν διαφορετική µουσική, τα µεγάλα παιδιά να βοηθούν τα µικρότερα, να σέβονται το διαφορετικό και να προσπαθούν να το γνωρίσουν πρώτα και µετά να το καταλάβουν. (π.χ. “Χορός µε τη σκιά µου”, “Το χαµόγελο της Τζοκόντα”). Ένιωσαν πως η µουσική δεν είναι µόνο διασκέδαση, είναι και χορός και συναίσθηµα, είναι ζωγραφική, είναι θέατρο.... ε ίναι ζωή! Τις ώρες που δουλεύαµε ζωγραφίζοντας ακούγοντας τη µουσική του Χατζιδάκι, τα παιδιά χρωµάτιζαν τα όνειρα τους σιωπηλά µ' ένα χαµόγελο ικανοποίησης. Κάθε φορά που µαζευόµασταν για µια διαφορετική δραστηριότητα ήταν τόσο χαρούµενα και υπάκουα που ένιωθες έντονα πόσο τους άρεσε αυτό που έκαναν. Κι όταν ήρθε η µέρα της παράστασης, λίγο πριν βγούµε στη σκηνή, αυτά τα µάτια που τόσα χρόνια µε µάγευαν στην τάξη µε κοίταξαν µε παράπονο: «Αυτό ήταν; τώρα τελειώσαµε;»

Ένα δείγµα δουλειάς από τη µαθήτρια της Β΄1 τάξης Θεοδοσία ΚεραµιδοπούλουΘέµα: Γράφω ένα παραµύθι για το µεγάλο µουσικό.Μια φορά και έναν καιρό σε µια άλλη πόλη µακρινή όπου δε ζούσαν µόνο Έλληνες αλλά και µουσουλµάνοι γεννήθηκε ένα παιδάκι. Η καλή νεράιδα το χτύπησε µε το ραβδάκι της και είπε:

«Θα γίνεις ένας µεγάλος µουσικός». Η κακή νεράιδα του είπε χαµογελώντας σατανικά: «Θα περιπλανιέσαι στον κόσµο έχοντας συντροφιά την κατάρα της µουσικής». Το παιδάκι µεγάλωσε και πράγµατι έγινε µεγάλος µουσικός που άλλαξε την κατάρα σε ευχή και µας έκανε να χαµογελάµε µε τη µουσική του. Αυτός ήταν ο Μάνος Χατζηδάκις.

ΑξιολόγησηΑυτό το πρόγραµµα ήταν για µένα µια όµορφη περιπλάνηση στα µονοπάτια της µουσικής, του χορού, του θεάτρου. Ήταν µια αγκαλιά που µε τη θέρµη της σε µάθαινε τη ζωή και σ΄ έκανε να γευτείς το όνειρο. Τι άλλο χρειάζεται ένα παιδί για να' ναι ευτυχισµένο και προετοιµασµένο για τη φουρτούνα της επιβίωσης που έρχεται!....

65

Τίτλος προγράμματος:

«Οι περιπέτειες του μεταξοσκώληκα»

Περιγραφή δραστηριοτήτων Από την Κίνα στο Βυζάντιο: Το ταξίδι ξεκίνησε

µε τα µυθολογικά στοιχεία της προέλευσης, της παραγωγικής αξιοποίησης του θαυµαστού προϊόντος και της µεταφοράς του στην Ευρώπη

Από το Βυζάντιο στο Σουφλί: Έγινε αναφορά στη ραγδαία εξάπλωση της σηροτροφίας στο Βυζάντιο και στη ευδοκίµησή του στο Σουφλί, στη µοναδική πια σηροτροφική περιοχή της Ελλάδας. Επισηµάνθηκε η οικονοµική, κοινωνική και πνευµατική ανάπτυξη της περιοχής του Σουφλίου και η ανάδειξή του στο σηµαντικότερο εµπορικό κέντρο της Θράκης µετά την Αδριανούπολη

Ακµή και παρακµή: Αναφέρθηκε ότι η υποκατάσταση του µεταξιού από το συνθετικό µετάξι περιόρισε σηµαντικά τη ζήτηση του φυσικού προϊόντος, εκµηδένισε σχεδόν την παραγωγή και έφερε την παρακµή στην περιοχή

Η σηροτροφία σήµερα: Η αναγνώριση της ποιότητας του φυσικού προϊόντος και των µοναδικών ιδιοτήτων του, σε συνδυασµό µε την παραδοχή ότι η ποιότητα του µεταξιού που παράγεται στο Σουφλί είναι απαράµιλλη, έδωσε νέα ώθηση στη σηροτροφία και προϋποθέσεις οικονοµικής ανάκαµψης και εξωστρέφειας

Τα στάδια εξέλιξης του µεταξοσκώληκα: Έγινε αναφορά στις «µαγικές» µεταµορφώσεις του µεταξοσκώληκα οι οποίες γοήτευσαν τους µαθητές και τους συµφιλίωσαν ακόµα περισσότερο µ' αυτό το αδηφάγο, µα συνάµα και πολύ παραγωγικό και µη αλλεργιογόνο σκουλήκι

Στάδια εκτροφής του µεταξοσκώληκα: Περιγράφηκαν τα στάδια της παραγωγής και εκκόλαψης των αυγών, του κλαδώµατος, του ξεκλαδώµατος, της απόπνιξης. Εντυπωσίασαν οι αριθµοί που σχετίζονται µε την παραγωγική

ΧρονοδιάγραμμαΗ εργασία ολοκληρώθηκε σε βάθος χρόνου δύο µηνών µε τους µαθητές όλων των τάξεων του σχολείου το σχολικό έτος 2010-2011

Πηγές πληροφοριών Περιβαλλοντικό Κέντρο Σουφλίου, το

πρόγραµµα του οποίου παρακολούθησε ο δάσκαλος, Αντώνης Παπαδόπουλος, ο οποίος ενέταξε το Σχολείο στο ∆ίκτυο Περιβαλ-λοντικής Εκπαίδευσης: «Το Μετάξι»

H πλούσια βιβλιοθήκη του Περιβαλλοντικού Κέντρου Σουφλίου, (Το βαλιτσάκι του µεταξοσκώληκα που χορηγήθηκε στο σχολείο µε σχετικά ενηµερωτικά έντυπα και τα εποπτικά εργαλεία και υλικά της αναπήνισης - νηµατοποίησης των κουκουλιών)

Tο ∆ιαδίκτυο H Βιβλιοθήκη του Σχολείου

Μαθήματα που «απασχόλησαν» την εργασίαΟ βασικός κορµός των εργασιών δοµήθηκε στις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης και έγινε διαθεµατική αξιοποίηση στις ώρες της Μελέτης του Περιβάλλοντος, της Γλώσσας, της Ιστορίας, της Μουσικής, των Εικαστικών και της Γεωγραφίας.

Αιτιολόγηση καινοτομίαςΗ εργασία αυτή έγινε για πρώτη φορά στο Σχολείο και εξ αντικειµένου µπορεί να θεωρηθεί καινοτοµική. Η σηροτροφία είναι µια αειφόρος ενασχόληση και ως διδακτικό αντικείµενο εντάσσεται στα πλαίσια της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και της Επιχειρηµατικότητας των Νέων. Παρότι ως επαγγελµατική ενασχόληση δεν αφορά την παραγωγική δραστηριότητα της περιοχής µας, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον ως αντικείµενο διδασκαλίας.

∆ημ. Σχολείο

Νέου Οικισμού

Αντώνης Παπαδόπουλος

Ευρύκλεια Σταματιάδου

Φωτεινή Καρρά

∆έσποινα Μανίκα

Σχ. Έτος: 2010-11

66

δραστηριότητα αυτού του άοκνου εργάτη Επεξεργασία του προϊόντος: Μέρος της

διαδικασίας επεξεργασίας (αναπήνιση, νηµατοποίηση), έγινε στο σχολείο µε τα πειραµατικά εργαλεία που χορηγεί στα σχολεία που συµµετέχουν στο ∆ίκτυο του Μεταξιού, το Κ.Π.Ε. Σουφλίου. Το ξετύλιγµα του κουκουλιού έγινε από τους ίδιους τους µαθητές και ο παιγνιώδης χαρακτήρας της διαδικασίας την κατέστησε άκρως ενδιαφέρουσα

Οι χρήσεις του µεταξιού και οι µεγάλες αγορές του κόσµου τότε και σήµερα: Αναφέρθηκαν οι χρήσεις και τα µεγάλα εµπορικά κέντρα του µεταξιού από το 2000 π.Χ. ως σήµερα

Η σηροτροφία στην Ελλάδα: Έγινε ενηµέρωση σχετικά µε το ρόλο της σηροτροφίας στην ελληνική παραγωγική δραστηριότητα και την οικονοµία και αναφέρθηκαν οι λόγοι για τους οποίους παρήκµασε η µεταξοκαλλιέργεια. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε η πληροφορία ότι προπολεµικά η σηροτροφία ανθούσε στα χωριά της περιοχής µας, Γέρµας και Εράτυρα

∆υσκολίες και πώς προέκυψαν: Πέρα από τις τυπικές δυσκολίες, (προγραµµατισµός έρευνας, συγκέντρωση και αξιολόγηση υλικού, συντονισµός δράσεων οµάδων εργασίας κ.λπ.) δεν κατέστη δυνατόν να γίνει καλλιέργεια και παραγωγή προϊόντος στο σχολείο, λόγω του ότι το τελευταίο στάδιο της διατροφικής περιόδου του µεταξοσκώληκα συνέπιπτε µε την περίοδο των θερινών διακοπών και δεν υπήρχε δυνατότητα να διασφαλιστεί η καθηµερινή διατροφική φροντίδα

Ωφέλειες μαθητών Οι µαθητές είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν

την έννοια της σηροτροφίας και την επίδραση που ασκεί στην οικονοµική, κοινωνική και πνευµατική ζωή των περιοχών που ενασχολούνται µε το µετάξι

Γνώρισαν τη σηροτροφία ως µοντέλο αειφό-

ρου ανάπτυξης και εξ' αυτού διαµόρφωσαν θετικότερη στάση απέναντι στο περιβάλλον

Ανέπτυξαν δεξιότητες εις το να καταγράφουν, να ταξινοµούν, να µετρούν να συνεργάζονται, να εκφράζονται εικαστικά, ποιητικά, θεατρικά, δηµοσιογραφικά

Πόσο άρεσε στους μαθητέςΗ ενασχόληση µε το µεταξοσκώληκα προκαλεί εξ αντικειµένου το ενδιαφέρον του µαθητή γιατί τόσο η διανθισµένη µε µυθολογικά στοιχεία ιστορία, όσο και τα στάδια της βιολογικής του εξέλιξης σε συνδυασµό µε την «αρχιτεκτονική» του δεινότητα, προκαλούν το ενδιαφέρον και το θαυµασµό των µαθητών. Το κύριο µέρος του ενδιαφέροντος εστιάζεται στην πειραµατική απόδοση της διαδικασίας αναπήνισης και νηµατοποίησης και στους εντυπωσιακούς αριθµούς που έχουν σχέση µε τη δραστηριότητα αυτού του εκπληκτικού εργάτη.

Υλικό που παρήγαγανΠαρήγαγαν εργασίες γραπτού λόγου σχετικές µε το αντικείµενο, (παραµύθια, ποιήµατα, κουίζ, σταυρόλεξα), εικαστικές εργασίες, ατοµικές και οµαδικές (ζωγραφιές, κατασκευές κουκουλιών, κατασκευές κοµπολογιών από κουκούλια) και οργάνωσαν έκθεση µεταξωτών αντικειµένων.Η Εργασία εστάλη στο Κ.Π.Ε. Σουφλίου. Μέρος αυτής είναι αναρτηµένο στο ∆ιαδίκτυο και έχει δηµοσιευτεί στο περιοδικό που εκδίδει το ανωτέρω Κ.Π.Ε., µε τίτλο : «Το µετάξι».

67

Τίτλος προγράμματος:

«Παίζοντας με την καφέ αρκούδα»

Παρακολουθήσαµε βίντεο από το βαλιτσάκι της καφέ αρκούδας, σχετικά µε τα βασικά χαρακτηριστικά της καφέ αρκούδας, τη µελέτη της από τον άνθρωπο, τον χώρο στον οποίο εντοπίζεται.

Ακούσαµε τις εµπειρίες των παιδιών όσον αφορά την καφέ αρκούδα, οι οποίες πραγµατικά ήταν εντυπωσιακές.

Κάποιος γονέας µε τον οποίο συνερ-γαζόµασταν έφερε στον σχολείο µια ψόφια αρκούδα από τροχαίο δυστύχηµα µε αυτοκίνητο δίνοντας την ευκαιρία στα παιδιά να έρθουν σε άµεση επαφή µε την αρκούδα.

Εντοπίσαµε ίχνη αρκούδας στην αυλή του σχολείου, η οποία αποτελεί και ένα από τα κυριότερα περάσµατα της καφέ αρκούδας στο χώρο του Νεστορίου.

Οργανώσαµε παιχνίδι δράσης, για την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας του µηχανισµού της χειµερίας νάρκης.

Πραγµατοποιήσαµε «ηµέρα µε αρκου-δάκια» κατά την οποία τα παιδιά έφεραν αρκουδάκια.

Μιλήσαµε για την εγκυµοσύνη η οποία ξεκινά από την προηγούµενη άνοιξη. Ιδιαίτερη έµφαση δώσαµε στην γέννηση του µικρού της και το ελάχιστο µέγεθος του. Στο τελευταίο δεδοµένο φτάσαµε µε δραµατοποίηση και ψηφοφορία για την ανακάλυψη του πραγµατικού µεγέθους του µικρού της αρκούδας το οποίο επέλεξαν µέσα από διάφορα µεγέθη.

Αναζητήσαµε την τροφή της αρκούδας κινούµενοι µέσα σε ένα φανταστικό δάσος µε φιστίκια, κουκουνάρια και αγελάδες από τα οποία οι µικροί εξερευνητές έπρεπε να ανακαλύψουν ποιά αποτελούν τροφή της αρκούδας.

Ηµέρα «χορού σαν την αρκούδα» κατά τη διάρκεια αυτής της ηµέρας µιλήσαµε για την

ΧρονοδιάγραμαΤο πρόγραµµα πραγµατοποιήθηκε µε τους µαθητές όλων των τάξεων του δηµοτικού σχολείου Νεστορίου, οι οποίοι είναι 29 σε αριθµό. Το θέµα το επεξεργαστήκαµε καθ' όλη την διάρκεια του σχολικού έτους 2009-2010.

ΑιτιολόγησηΑσχοληθήκαµε µε το συγκεκριµένο θέµα καθώς το σχολείο του Νεστορίου βρίσκεται σε γεωγραφική περιοχή όπου εµφανίζονται συχνά αρκούδες. Επιπλέον, άτοµα από το διδακτικό προσωπικό του σχολείου έχουν επισκεφτεί παλαιότερα τον χώρο προστασίας των αρκούδων στο Νυµφαίο της Φλώρινας. Ακόµα, δύο γονείς παιδιών εργάζονται στην θυγατρική οργάνωση του Aρκτούρου, Καλλιστώ και προσφέρθηκαν από την αρχή να µας βοηθήσουν στην εξέταση του θέµατος. Τέλος, ο σχολικός χώρος αποτελεί πέρασµα της καφέ αρκούδας στον ορεινό όγκο του Γράµµου.

Γενικοί στόχοι• Να µάθουν οι µαθητές για την καφέ αρκούδα που κινδυνεύει να εξαφανιστεί και να συλλέξουν πληροφορίες για αυτήν.• Να κατανοήσουν ότι όλοι οι οργανισµοί είναι χρήσιµοι στην αλυσίδα της ζωής και την ισορροπία της φύσης.• Να εισαχθούν σε ερευνητικές διαδικασίες, να αποκτήσουν περαιτέρω γνώσεις για τα ζώα µέσα από διάφορες δραστηριότητες, να βελτιώσουν τις περιγραφικές τους ικανότητες.

∆ράσεις Στην αρχή συµπληρώσαµε φόρµες συµµετοχής

στην έρευνα για την καφέ αρκούδα. Στολίσαµε τις τάξεις µε αφίσες από αρκούδες.

∆ημ. Σχολείο

Νεστορίου

Βασίλης Καραμανίδης

Αθανασία Πατσιούρα

Κωνσταντίνα Τσαρούχα

Σχ. Έτος: 2009-10

68

µέθοδο µε την οποία «διδάσκεται» η αρκούδα πώς να χορεύει πατώντας σε αναµµένα κάρβουνα ενώ ταυτόχρονά ακούει τον ρυθµικό ήχο ενός ντεφιού. Έπειτα αφαιρούµε τα κάρβουνα κρατώντας τον ήχο του ντεφιού και η αρκούδα επαναλαµβάνει τις κινήσεις πόνου που πραγµατοποιούσε όταν ακόµη βρίσκονταν επάνω στα κάρβουνα.

Αναλύσαµε τον τρόπο προστασίας του ανθρώπου σε περίπτωση που θα έρθει σε επαφή µε τον κίνδυνο µιας πεινασµένης καφέ αρκούδας. Αφού ακούσαµε τις απόψεις των παιδιών για πιθανούς τρόπους αντίδρασης, τους παρουσιάσαµε παίζοντας παντοµίµα.

Η γονέας - µέλος της οργάνωσης Καλλιστώ πραγµατοποίησε οµιλία µε πιο συγκεκριµένες πληροφορίες σχετικά µε την καφέ αρκούδα. Παρουσίασε οστό από την ωµοπλάτη µίας αρκούδας που πέθανε από σκάγια κυνηγού τα οποία ήταν εµφανή πάνω στο κόκκαλο. Ακόµα τους έδειξε δύο νύχια αρκούδας µαζί µε το οστό τους, και µας µίλησε για τον τραγικό τρόπο µε τον οποίο µέχρι πρόσφατα αφαιρούνταν τα νύχια την αρκούδας.

Προβλήθηκε βίντεο της οργάνωσης Καλλιστώ το οποίο περιλάµβανε εικόνες από την παγίδευση αρκούδας µε σκοπό την µελέτη της από τους ερευνητές της Καλλιστώ. Και την τοποθέτηση σε αυτήν κολάρου ανίχνευσης της θέσης της. Ακόµα στο βίντεο προβλήθηκε ο τρόπος αναισθησίας και η διαδικασία της εξέτασής της.

Πριν την ολοκλήρωση του προγράµµατος ζητήσαµε από τους µαθητές να δηµιουργήσουν µε τη φαντασία τους από ένα παραµύθι έχοντας σαν βασική πρωταγωνίστρια την καφέ αρκούδα. Το project ολοκληρώθηκε µε ζωγραφιές και κολάζ µε φακές από τους µαθητές του σχολείου.

∆ιαθεματική προσέγγισηΓλώσσα: Πραγµατοποιήθηκαν γλωσσικές ασκήσεις χρονικής αντικατάστασης µε θέµα την αρκούδα. (Α' τάξη). ∆όθηκε το αρκουδάκι των καταλήξεων για την κατανόηση των καταλήξεων των ρηµάτων. (Α΄Β΄τάξη)Μαθηµατικά: Λύθηκαν προβλήµατα µαθηµα-τικών που αφορούν τα κιλά µιας οικογένειας αρκούδων. (πρόσθεση και αφαίρεση) (Α' Β' τάξη). Ζητήθηκε µέτρηση του κυκλικού περιγράµµατος (µέτρηση µήκους κύκλου) και ακτίνας του κύκλου από την πορεία µιας αρκούδας σε έναν χάρτη µε κλίµακα. (Ε΄ΣΤ' τάξη)Γεωγραφία: Μελέτη των ορεινών περιοχών στις οποίες κατοικεί η καφέ αρκούδα κατά τη διάρκεια του έτους. (Ε΄Στ΄τάξη). Σε ποια γνωστά βουνά της Ελλάδας εντοπίζεται η καφέ αρκούδα. (Ε΄Στ τάξη)Μελέτη περιβάλλοντος: Βασικά χαρακτηριστικά του ζώου καθώς και γνώσεις των παιδιών για τα µέρη στα οποία ζει. (Α΄Β΄Γ΄τάξη). Τροφικό πλέγµα. (Α΄Β΄Γ΄τάξη). ∆ιατροφικές συνήθειες. (Α΄Β΄Γ΄τάξη). Περιγραφή των βουνών όπου ζουν οι αρκούδες. (Α΄Β΄Γ΄τάξη)Αισθητική Αγωγή - Γυµναστική: Ζωγραφική και κολάζ µε φακές µε θέµα την αρκούδα και τα αρκουδάκια. (Α΄,Β΄,Γ΄, Ε΄, ΣΤ΄ τάξη). Μίµηση βαδίσµατος της αρκούδας µε τα 4 πόδια. Στάσεις σώµατος µιµούµενοι τις στάσεις της αρκούδας.

69

Τίτλος προγράμματος:

«Κομματιάζοντας... την Ευρώπη»

µπορούν ανά πάσα στιγµή να ελέγχουν τη δραστηριότητα και την επικοινωνία του παιδιού τους. Τους κωδικούς του κάθε e-mail τους γνώριζε και ο δάσκαλος, ώστε να µπορεί να ελέγχει και αυτός τη χρήση από τους µαθητές του. Στη συνέχεια αγοράστηκαν από το σχολείο τα πριονάκια της ξυλοκοπτικής και το πεπιεσµένο ξύλο τύπου κόντρα πλακέ. Επειδή ο αριθµός των µαθητών της τάξης ήταν αρκετά µικρός (7 µαθητές), η εργασία δεν έγινε σε οµαδικό επίπεδο, αλλά σε ατοµικό. Φυσικά, σε τάξη µε µεγαλύτερο αριθµό µαθητών, το πρόγραµµα θα λειτουργούσε και σε οµαδικό επίπεδο.∆όθηκαν στους µαθητές οι παρακάτω ηλεκτρονικές διευθύνσεις: Πληροφορίες για τις χώρες της Ευρώπης:http://europa.eu/abc/european_countries/index_el.htmhttp://www.buildings.gr/greek/kilomiters/countries.htmhttp://news.pathfinder.gr/countries/europeΧάρτες Ευρώπης:http://4.bp.blogspot.com/_QMD3uDrxxgM/S47Mbd9KkqI/AAAAAAAAHSY/Dqn6PTf308w/s1600h/%CE%95%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B7.jpghttp://www.sae-europe.eu/enimerosi/xartis-europisΜεταφραστής λέξεων:h t t p : / / t r a n s l a t e . g o o g l e . g r / ? h l = e l & i e = U T F -8&tab=wT#el|en|Αναλυτική παρουσίαση του τρόπου εργασίας των µαθητών:Κάθε µαθητής (µετά από κλήρωση) αναλάµβανε µια χώρα της Ευρώπης. Η αρχή έγινε µε τις χώρες της Βαλκανικής χερσονήσου, αργότερα της Ιταλικής-Ιβηρικής χερσονήσου, στη συνέχεια της κεντρικής Ευρώπης και µε αυτόν τον τρόπο σε όλη την Ευρώπη. Για τη χώρα που αναλάµβανε έπρεπε να συµπληρώσει (µε τη βοήθεια του διαδικτύου και όποιας άλλης βοήθειας).Πριν το επόµενο µάθηµα, ο κάθε µαθητής έπρεπε τον πίνακα αυτόν (αφού τον είχε συµπληρώσει) να τον αποστείλει ηλεκτρονικά (µέσω του e-mail) στο δάσκαλο αλλά και σε όλους τους συµµαθητές του. Στο επόµενο µάθηµα ο µαθητής αυτός (έχοντας τον συµπληρωµένο πίνακα µαζί του) έπρεπε να αναφέρει όλα τα στοιχεία στους συµµαθητές του. Στην αρχή η αναφορά γινόταν σε έναν κανονικό χάρτη της Ευρώπης, Τη δεύτερη φορά έπρεπε να αναφέρει και πάλι τα

ΑφορμήΣτα πλαίσια της συζήτησης µε τους µαθητές για τη λειτουργία του σχολείου τα παλαιότερα χρόνια, µια µαθήτρια προθυµοποιήθηκε να µας φέρει από το σπίτι της τις εργασίες αισθητικής αγωγής που είχε δηµιουργήσει η µητέρα της στα µαθητικά της χρόνια και που τις είχε κρατήσει µέχρι και σήµερα. Όταν, λοιπόν, τις έφερε στην τάξη, υπήρχε και µια δηµιουργία στην ξυλοκοπτική. Εκεί γεννήθηκε και η ιδέα να φτιάξουµε το χάρτη της Ευρώπης µε τη βοήθεια της ξυλοκοπτικής. Να γίνει, δηλαδή, µια µορφή παζλ. Το πρόγραµµα συνδύασε τη χειρωνακτική εξάσκηση µε τη χρήση των νέων τεχνολογιών και οδήγησε τους µαθητές στη γνωριµία µε την ήπειρό µας, µε ευχάριστο και δηµιουργικό τρόπο.

Χρονοδιάγραμμα υλοποίησηςΤο πρόγραµµα υλοποιήθηκε κατά το 2ο τρίµηνο του διδακτικού έτους 2010-2011.

Στόχοια) αισθητική προσέγγιση της µορφολογίας και του ευρωπαϊκού ανάγλυφου.β) εντοπισµός χωρών και πρωτευουσών.γ) γνωριµία µε τον ευρωπαϊκό πολιτισµό.

Περιγραφή δραστηριότηταςΠριν την έναρξη του προγράµµατος, υπήρξε συνεννόηση µε τους γονείς για ύπαρξη υπολογιστή στο σπίτι και δυνατότητα σύνδεσηςστο διαδίκτυο από όλους τους µαθητές. Αφού αυτό υλοποιήθηκε (µε ιδιαίτερο ζήλο και ενδιαφέρον από τους γονείς), προχωρήσαµε στη συνέχεια στη δηµιουργία-για κάθε µαθητή, αλλά και για το δάσκαλο- λογαριασµού ηλεκτρονικού ταχυδροµείου (e-mail). Αυτό έγινε στο εργαστήριο πληροφορικής του σχολείου. Ο λογαριασµός ανοίχτηκε µε τα στοιχεία του πατέρα του κάθε µαθητή-µαθήτριας, ώστε να µην υπάρχει ζήτηµα µε το γεγονός πως οι µαθητές είναι ανήλικοι. Επίσης, οι κωδικοί του e-mail δόθηκαν στους γονείς του µαθητή, ώστε να

∆ημ. Σχολείο

Πενταβρύσου

Τσάκονης

Καστοριάς

Αριστοτέλης Σιδέρης

Σχ. Έτος: 2010-11

70

περισσότερα από τα στοιχεία χωρίς τη βοήθεια του πίνακα και των σηµειώσεών του και µάλιστα σε έναν κενό χάρτη της Ευρώπης, Έτσι, ο µαθητής ήταν υποχρεωµένος να γνωρίζει και να έχει µάθει τα στοιχεία της χώρας αυτής, όπως την πρωτεύουσά της, τον πληθυσµό της, τις χώρες µε τις οποίες συνορεύει, κάποιες µεγαλύτερες πόλεις, κ.λπ. Μ' αυτόν τον τρόπο, στη διάρκεια του προγράµµατος ο κάθε µαθητής ασχολήθηκε µε περίπου 8 χώρες. Μέσα από την ενασχόληση µε τις χώρες αυτές προέκυψε και η γνωριµία σχεδόν και µε όλες τις υπόλοιπες. Στη συνέχεια, ερχόταν η σειρά της ξυλοκοπτικής. Μεγεθύναµε σε χαρτί όσο χρειαζόταν έναν κενό χάρτη της Ευρώπης, ώστε να είναι δυνατή η κοπή κάθε χώρας ξεχωριστά.Ο µαθητής, για τη χώρα που είχε αναλάβει έπρεπε να την κόψει από το χαρτί, να την µεταφέρει αντιγράφοντάς την πάνω στο πεπιεσµένο ξύλο και στη συνέχει να τ η ν κόψει µε το πριονάκι, Αφού αυτό έγινε για όλες τις χώρες της Ευρώπης, συναρµολογήθηκε όλη η ήπειρος και στη συνέχεια χρωµατίστηκαν οι θάλασσες και σχεδιάστηκαν-χρωµατίστηκαν τα σπουδαιότερα ποτάµια, λίµνες, πεδιάδες και βουνά. Έτσι, προέκυψε το παρακάτω ολοκληρωµένο αποτέλεσµα:Με την ολοκλήρωση του παζλ, άρχισε η ενασχόληση µε παιχνίδια (σχετικά µε τη γεωγραφία της Ευρώπης) που κυκλοφορούν ελεύθερα στο διαδίκτυο.Στη διεύθυνση:http://www.1001paixnidia.gr/paixnidia/The+Countri

es+Of+Europe έπρεπε οι µαθητές να επιλέξουν µε κλικ πού

βρίσκεται στο χάρτη η χώρα που τους ζητείται.Στη διεύθυνση:

http://www.1001paixnidia.gr/paixnidia/Europian+Capital

71

s έπρεπε οι µαθητές να επιλέξουν µε κλικ που βρίσκεται η χώρα µε τη συγκεκριµένη πρωτεύουσα.Στη διεύθυνση:http://www.1001paixnidia.gr/paixnidia/European+Countries έπρεπε οι µαθητές να τοποθετήσουν πάνω στο χάρτη της Ευρώπης το χάρτη της χώρας που τους δίνεται.* Στο παιχνίδι αυτό, τα Σκόπια αναφέρονται µε την ονοµασία Macedonia και όχι FYROM.Στις διευθύνσεις:http://www.1001paixnidia.gr/paixnidia/Mountain%2C+Seas+And+Rivers+Of+Europe http://www.1001paixnidia.gr/paixnidia/Europian+Rivers µπορούσαν οι µαθητές να εξασκηθούν στις θάλασσες, ποτάµια και βουνά της Ευρώπης.Μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία (στα χρονικά πλαίσια του 2ου διδακτικού τριµήνου), πραγµατοποιήθηκε η γνωριµία των µαθητών µε την Ευρώπη. Το αποτέλεσµα που προέκυψε ήταν εκπληκτικό. Εντυπωσιακή εκµάθηση της ηπείρου και µε τρόπο εντελώς αβίαστο. Μάλιστα, ζητήθηκε από τους ίδιους τους µαθητές να εργαστούµε έτσι και στις υπόλοιπες ηπείρους, πράγµα όµως που δεν ήταν δυνατό να συµβεί στα εναποµείναντα χρονικά όρια του διδακτικού έτους.

Τίτλος προγράμματος:

«Η ζωή της λίμνης»

Γεωγραφία: Λίµνες- Μορφολογία εδάφους, κλιµατολογικές συνθήκες, καιρός, υγρασία, ξηρασία, έδαφος, υπέδαφος, άρδευση, ύδρευση, καλλιέργειες, προϊόνταΜελέτη Περιβάλλοντος: Πανίδα, χλωρίδα, υγροβιότοπος, ο κύκλος του νερού, η σηµασία των λιµνών στην οικονοµική, κοινωνική και πολιτισµική ζωή των κατοίκωνΦυσική: Πυκνότητα νερού, εξάτµιση, πάγος, οµίχλη, υδρατµοί, θερµοκρασίες κ.λπ.Τοπική Ιστορία: Ιστορικά γεγονότα που συνδέονται µε τις λίµνες και τη γύρω περιοχήΘρησκευτικά: Εκκλησίες, αγιασµός των υδάτων, θρησκευτικές εορτές και εκδηλώσειςΚοινωνική & Πολιτ ική Αγωγή: Ρόλος Νοµαρχιακής και ∆ηµοτικής Αυτοδιοίκησης, Προστασία - Προτάσεις των κατοίκων της περιοχής, Φορέων, Οργανώσεων, Συλλόγων κ.λ.π.Εικαστικά: Εικαστικές αναπαραστάσεις, κατασκευές, ζωγραφική, κολάζ, έργα τέχνης Μουσική: Καταγραφή τραγουδιών που έχουν ως θέµα το νερό ή τη λίµνη και συνθέσεις από τα ίδια τα παιδιά

∆ράσεις του προγράμματοςΣυνοπτικά, οι δράσεις του προγράµµατος που πραγµατοποιήθηκαν από τα παιδιά ήταν πολλές, ποικίλες, καινοτόµες και ουσιαστικές. Στο πρόγραµµα συµµετείχαν µαθητές και άλλων τάξεων: Κατασκευές Ανάγνωση, συζήτηση, αφήγηση και δραµατο-

ποίηση ιστορίας µε θέµα τον “Κύκλο του Νερού” από τους µαθητές των Α΄ και Β΄ τάξεων

Πραγµατοποίηση παιχνιδιών γνώσεων, ρόλων και κίνησης, ζωγραφικής, θεατρικών δρώµενων, από τους µαθητές των Γ' και ∆'

ΣτόχοιΓνωστικοί στόχοι Γνωριµία µε τις µορφές νερού, τον κύκλο του

και το βιολογικό του ρόλο Παροχή γνώσεων για την κατανόηση της

δοµής και της λειτουργίας του υδατικού οικοσυστήµατος και των προϋποθέσεων ισορροπίας του

Γεωγραφική τοποθέτηση της λίµνης, επαγ-γέλµατα που σχετίζονται µε αυτή

Ανάπτυξη γλωσσικών δεξιοτήτωνΣυναισθηματικοί στόχοι Ευαισθητοποίηση για τη ζωή στη λίµνη (ζώα,

ψάρια, πτηνά) Συνειδητοποίηση, της σηµασίας της βιώσιµης

ανάπτυξης, µε στόχο τη δηµιουργία αξιών, στάσεων και συµπεριφορών φιλικών προς το περιβάλλον

Κοινωνικοί στόχοι Ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων Ανάπτυξη ικανοτήτων παρατήρησης, καταγ-

ραφής, ταξινόµησης της ζωής στη φύση, καθώς και δεξιοτήτων διερεύνησης και δράσης γύρω από περιβαλλοντικά θέµατα

Συµµετοχική δραστηριότητα και συνεργασία µεταξύ των µαθητών και ανάµεσα σε µαθητές και εκπαιδευτικούς, γονείς και συνδηµότες

Καλλιέργεια αισθητικών κριτηρίων, που µας διδάσκει η αρµονία της φύσης, αλλά και το ιδιαίτερο κάλλος του τοπικού περιβάλλοντος

Χρονοδιάγραμμα δράσηςΣχολικό έτος: 2008-2009, από τα µέσα Οκτωβρίου έως και αρχές ∆εκεµβρίου

∆ιαθεματικές προεκτάσειςΓλώσσα: Κείµενα - Ποιήµατα - Μύθοι - Θρύλοι - Παραδόσεις - ΛεξιλόγιοΜαθηµατικά: Έκταση, σχήµα, περίµετρος, εµβαδόν, βάθος της λίµνης, όγκος κ.λπ.

∆ημ. Σχολείο

Πολυκάρπης

Ελένη Τσιόλα

Σχ. Έτος: 2008-09

72

τάξεων ∆ηµιουργία χάρτη της συγκεκριµένης

παραλίµνιας περιοχής, αφισών και πινακίδων µε οικολογικά µηνύµατα

Τοποθέτηση αφισών στο σχολείο και σε καταστήµατα του χωριού

Πραγµατοποίηση επισκέψεων στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς και στο Κέντρο Βιολογικού Καθαρισµού της λίµνης

Επισκέψεις πεδίου και άµεσης παρατήρησης της λίµνης, του παραλίµνιου δάσους, των σηµαντικότερων ρεµάτων, των πορτών απορροής των νερών

Συνεργασία και επαφή µε τοπικούς φορείς, παράγοντες και “καθηµερινούς ανθρώπους της λίµνης”:

- Προσκλήθηκε ένας ηλικιωµένος ψαράς να µας µιλήσει για τη λίµνη και για το επάγγελµά του. Τα παιδιά ετοίµασαν ερωτήσεις σχετικές µε τη λίµνη στο παρελθόν και σήµερα. Βιντεοσκοπήθηκαν: η παρουσίαση των εργαλείων ψαρέµατος, οι αφηγήσεις του ψαρά και οι απαντήσεις που έδωσε στους µαθητές.

- Προσκλήθηκαν σε συνέντευξη ο Αντιδήµαρχος του ∆ήµου (υπεύθυνος καθαριότητας)

Κατασκευή οµοιωµάτων καστοριανού καραβιού και ψαρά

Καταγραφή, συζήτηση, σύγκριση παλιών και σύγχρονων επαγγελµάτων σχετικών µε τη λίµνη. ∆ιασύνδεση του αποχαιρετισµού της Στ' Τάξης µε το θέµα αυτό – Αναπαράσταση αγωγιού (οι µαθητές “µεταφέρονται” µε βάρκα από το ∆ηµοτικό στο Γυµνάσιο)

Καταγραφή παρατηρήσεων, συµπερασµάτων, σκέψεων και µελλοντικών προτάσεων, φωτογραφική απαθανάτιση των “εικόνων της λίµνης”, συµπεριλαµβανόµενων και εικόνων µε τα προβλήµατα της ρύπανσης, αναζήτηση

επιπλέον πληροφοριών µέσω διαδικτύου, οργάνωση των στοιχείων από τους µαθητές σε πρόγραµµα power point

Αξιολόγηση του προγράμματοςΤο πρόγραµµα επιµελήθηκε η Στ' τάξη, οι µαθητές και η δασκάλα κ. Ελένη Τσιόλα, ενώ συντονίστηκε και καταγράφηκε από την δ/ντρια του σχολείου κ. ∆ώρα Τελλίδου. Στην πραγµατικότητα, πραγµατοποιήθηκε από όλους τους µαθητές του σχολείου, δηλαδή βοήθησαν όλες οι τάξεις στην παραγωγή του τελικού προϊόντος. Γενικά, οι µαθητές ασχολήθηκαν πολύ και συστηµατικά µε το θέµα της ευέλικτης, µε όρεξη και θέληση οργάνωσαν τις δράσεις του προγράµµατος και απόλαυσαν τις επισκέψεις πεδίων. Αξίζει να επισηµάνουµε ότι οι µαθητές σχεδίαζαν οι ίδιοι τις δραστηριότητες και τις φάσεις πραγµα-τοποίησης. Για παράδειγµα, αποφάσισαν να καλέσουν έναν ψαρά και ετοίµασαν τις ερωτήσεις που θα του έκαναν, ετοίµασαν µια έκθεση φωτογραφιών και αντικειµένων που συνέλεξαν από τη λίµνη, και στο τέλος κατέγραψαν τα όσα ειπώθηκαν από τον ψαρά.

* Αφιερώνουµε την εργασία στη µνήµη της µαθήτριας Σωτηρίας Αμπαρτζή!

73

Τίτλος προγράμματος:

«Υγεία και διατροφή»

µε τις έως τώρα διατροφικές συνήθειες των παιδιών

Περίληψη του προγράμματος Ανάπτυξη του θέµατος διαθεµατικά σε

θεωρητικό επίπεδο και βιωµατικά µέσω των εκπαιδευτικών δράσεων κι επισκέψεων. Έτσι οι µαθητές έκαναν τις συγκρίσεις ανάµεσα στις ακολουθούµενες και τις σωστές διατροφικές συνήθειες

∆ηµιουργήθηκαν παραµύθια, ποιήµατα, ανθολόγια λέξεων, αφίσες, ενηµερωτικά φυλλάδια

Καταγράφηκαν ήθη, έθιµα και τοπικές παραδόσεις σε ότι αφορά τις τοπικές διατροφικές συνήθειες και τον ιδιαίτερο τρόπο παρασκευής των φαγητών (λαχανοντολµάδες, αρµιόπιτα, γουρνοχαρά κ.λπ.)

Υπήρξε αγαστή συνεργασία µε τον υπεύθυνο αγωγής υγείας

Ενεπλάκη η τοπική κοινωνία του χωριού (π.χ. υλοποιήθηκαν δια ζώσης συνταγές σπιτικές) κι έγινε άνοιγµα του σχολείου στους κατοίκους της περιοχής (∆ιανοµή έντυπου υλικού)

Ωφέλειες μαθητών Γνώσεις, Αφύπνιση, ∆ιασκέδαση, Εµπλοκή στη διαδικασία παραγωγής τροφών, ευαισθητ-οποίηση σε θέµατα διατροφής, χαρά της δηµιουργίας, κατανόηση της πολυτιµότητας του σωστού µαγειρέµατος, κατανόηση της σχέσης διατροφής και υγείας

Αναλυτική παρουσίασηΘεωρητικά στοιχείαΈγινε εµπεριστατωµένη εξέταση του θέµατος. Αναλύθηκαν πτυχές που µέχρι τώρα ήταν άγνωστες ή παραβλέπονταν η σηµασία τους

ΕισαγωγήΗ αφορµή δόθηκε: Από τις κακές διατροφικές συνήθειες που

παρατηρήθηκαν στους µαθητές Τη σχέση ανάµεσα στο είδος της διατροφής και

την απόδοση του ανθρώπου στις καθηµερινές ανάγκες-υποχρεώσεις

Την αξία λήψης πρωινού και τις επιπτώσεις στις επιδόσεις και αποδόσεις των µαθητών

Χρονοδιάγραμμα Το πρόγραµµα υλοποιήθηκε από τον Οκτώβρη του 2006 έως τον Ιούνιο του 2007. Ο χρόνος υλοποίησης επιµηκύνθηκε, ώστε να εξεταστούν οι διατροφικές συνήθειες και σε συνάρτηση µε τις εποχές του έτους (Φθινόπωρο - Χειµώνας - Άνοιξη)

∆ραστηριότητες Αναπτύχθηκε και αναλύθηκε διαθεµατικά σε

όλα τα µαθήµατα του ωρολογίου προγράµ-µατος µέσα στη σχολική τάξη

Πραγµατοποιήθηκαν διδακτικές επισκέψεις σε σπιτικό ξυλόφουρνο, στο αρτοποιείο ζαχαρο-πλαστείο του χωριού και στο σούπερ µάρκετ

Συζήτηση του θέµατος µε διατροφολόγο ∆ραµατοποίηση ιστορίας που εµπνεύστηκαν οι

µαθητές και αναπαρέστησαν το δρώµενο στην αυλή του σχολείου

Σύνθεση κολάζ, αφισών, ζωγραφιών. Αυτοσχέδιο έντυπο διανεµήθηκε στους κατοίκους του χωριού για την ευαισ-θητοποίηση τους σε θέµατα σωστής διατροφής

Αιτιολόγηση καινοτομίαςΤο πρόγραµµα θεωρείται καινοτόµο γιατί η προσέγγιση και η ανάλυσή του έγινε µε τρόπο πρωτίστως βιωµατικό και ανατρεπτικό σε σχέση

∆ημ. Σχολείο

Ποριάς

Χιλιόδενδρου

Σταυρούλα Στεφανίδου

Ιωάννα Χαραλαμπίδου

Σχ. Έτος: 2006 - 07

74

(Συστατικά προϊόντος, προέλευση κ.α.) Η προσέγγιση έγινε θεωρητικά µέσα από προβληµατισµούς και συζήτηση, ώστε να γίνει κτήµα το «ελέγχω και µετά αγοράζω ή τρώω» αλλά και µε βιωµατικό τρόπο, ώστε να εκτιµηθεί η σηµασία του τρόπου παρασκευής των τροφών

Περιγραφή δραστηριότηταςΕνσωµάτωση των δραστηριοτήτων µέσα σε όλα τα µαθήµατα κι όχι µόνο στις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης Οι µαθητές ενθουσιάστηκαν γιατί γνώρισαν τη

σηµασία της καλής διατροφής για ένα γερό οργανισµό

Επισκέφτηκαν σπιτικό ξυλόφουρνο και συµµετείχαν στην όλη διαδικασία παραγωγής ψωµιού

Επισκέφτηκαν το µπακάλικο και εξέτασαν µε άλλο «µάτι» την ποιότητα των προϊόντων, ελέγχοντας τα συστατικά παρασκευής των τροφών

Κατέγραψαν τις διατροφικές τους συνήθειες, όπως: Τι περιέχει το πρωινό τους. Ποιό κολατσιό συνηθίζουν να παίρνουν από το σπίτι.

∆ιαχώρισαν τις «καλές» από τις «κακές» συνήθειες και συνειδητοποίησαν τα διατροφικά τους «λάθη»

Συνέδεσαν την ποιότητα των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων µε τη σωστή διατροφή.

Ήρθαν σε γευστική επαφή µε διάφορες τροφές (π.χ. εξωτικά φρούτα)

Έφεραν σπιτικές συνταγές και υλοποίησαν µερικές από αυτές

Ενέπλεξαν τη γνωστική περιοχή των Μαθηµατικών µε την εφαρµογή των συνταγών (έννοια του 1/2 , του ¼ , του 2πλάσιου κ.λπ.)

Μετέτρεψαν τη σχολική τάξη σε χώρο παρασκευής φαγητών ή γλυκών

Έκαναν µικρές δραµατοποιήσεις µε «φόντο»

χώρους εστίασης. Έπαιξαν στον αύλειο χώρο παιχνίδια, όπως

αλευροµαχίες, αβγοδροµίες κ.ά. Συνέταξαν σταυρόλεξα, ακροστιχίδες και

αποτύπωσαν το ταξίδι της τροφής στο ανθρώπινο σώµα

Αποτύπωσαν τις εµπειρίες τους σε ζωγραφιές, κατασκευές και σε σύντοµα συνθήµατα

Και τέλος διαµόρφωσαν σε µεγάλο χαρτί τη διατροφική πυραµίδα

Εποπτικό υλικόΕγκυκλοπαίδειες, Λογοτεχνικά Βιβλία, Παρα-µύθια, Εικόνες, Οπτικοακουστικό υλικό σχετικό µε τη σωστή διατροφή και τις επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου, πληροφοριακό υλικό από το διαδίκτυο, παρακολούθηση DVD µε συνταγές του κόσµου, προφορικές συνταγές γυναικών του χωριού

Μετά το τέλος του προγράµµατος οι µαθητές εκδήλωσαν την επιθυµία να συνεχίσουν να ασχολούνται µε το θέµα, γιατί σχετίζεται µε την ποιότητα της ζωής κυρίως όµως γιατί έγινε κατανοητό ότι οι διατροφικές «βόµβες» πάντα παραµονεύουν και θα παραµονεύουν.

75

Τίτλος προγράμματος:

«Η Φύση αγαπά την ποικιλία»

Περιγραφή του προγράμματοςΜέσα από την υλοποίηση του συγκεκριµένου προγράµµατος έγινε προσπάθεια οι µαθητές να γνωρίσουν και να κατανοήσουν την έννοια της βιοποικιλότητας και την τεράστια σπουδαιότητά της για τη διατήρηση της ζωής στον πλανήτη. Προσεγγίζοντας θεωρητικά το θέµα έγινε αναφορά στην έννοια της βιοποικιλότητας που αναφέρεται στην ποικιλία των ειδών, των οικοσυστηµάτων, στην γενετική και πολιτιστική ποικιλία. Έγινε σύνδεση της βιοποικιλότητας µε δύο σηµαντικά ζητήµατα στη ζωή µας, την παρασκευή φαρµάκων για τη θεραπεία ασθενειών και την καλλιέργεια της γης. Μέσα από συγκριτική µελέτη του τρόπου διαχείρισης του περιβάλλοντος και της φιλοσοφίας των ανθρώπων στους παραδοσιακούς οικισµούς (πρόγραµµα Π.Ε. σχ. έτους 2003-2004) και του αντίστοιχου τρόπου από τον σύγχρονο άνθρωπο αναζητήθηκαν τα αίτια αυτής της στάσης προσδοκώντας ως αποτέλεσµα της όλης διαδικασίας να ξεκινήσει η οικοδόµηση µιας διαφορετικής κοσµοαντίληψης ως προς τη σχέση των µαθητών µε το φυσικό κόσµο.Συγκεκριµενοποιώντας το θέµα του προγράµ-µατος σε τοπικό επίπεδο οι µαθητές ασχο-λήθηκαν µε τη βιοποικιλότητα κυρίως των οικοσυστηµάτων του Ν. Καστοριάς. Μέσα από µελέτες πεδίου σε διάφορα οικοσυστήµατα (δάσος οξυάς, κωνοφόρων και µεικτό δάσος, παραλίµνιο δάσος, λίµνη, νερολίβαδα, αγροτικές εκτάσεις κ.ά.) έγινε προσπάθεια ανάδειξης της τοπικής ποικιλοµορφίας, η οποία σε πολλές περιπτώσεις είναι σπάνια και απειλείται άµεσα.

∆ραστηριότητες Θεωρητική προσέγγιση του θέµατος Επίσκεψη στο Κ.Π.Ε. Καστοριάς µε σκοπό να οι

µαθητές να ασχοληθούν µε εργαστηριακές ασκήσεις που αναδείκνυαν την ποικιλία της

∆ημ. Σχολείο

Τοιχιού

Γεώργιος Μασλάρης

Άννα Γροσδάνη

Σταμάτης Σαληκυριάκης

Σχ. Έτος: 2004-05

76

ΑφορμήΟι µαθητές της Στ΄ τάξης είχαν έρθει σε επαφή µε την έννοια της βιοποικιλότητας συγκρίνοντας τον παραδοσιακό τρόπο καλλιέργειας της γης µε κυρίαρχο στοιχείο τις ποικίλες καλλιέργειες και τον ήπιο τρόπο διαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος σε αντίθεση µε τις σύγχρονες µονοκαλλιέργειες και τη χρήση φυτοφαρµάκων και λιπασµάτων µε όλες τις αρνητικές συνέπειες στο οικοσύστηµα που χρησιµοποιούνται. (Πρόγραµµα Π.Ε. σχ. έτους 2003-2004 Παραδοσιακοί Οικισµοί και Φύση).∆ιερευνώντας µε τους µαθητές τις δυνατότητες σύνδεσης του περσινού προγράµµατος Π.Ε. µε το φετινό προτάθηκε από τους µαθητές να µελετήσουν διεξοδικότερα την έννοια της ποικιλίας στη φύση εφόσον ζουν σ΄ ένα περιβάλλον πλούσιο σε γεωµορφολογικά χαρακτηριστικά µε µεγάλη ποικιλία βιοτόπων, χλωρίδας και πανίδας. Συµφωνώντας λοιπόν ως προς το θέµα του προγράµµατος µε τους µαθητές της Στ΄ τάξης συζητήθηκε και η δυνατότητα συνεργασίας µε τους µαθητές της Ε΄ τάξης στους οποίους έγινε πρόταση για συµµετοχή τους στην υλοποίηση του και οι οποίοι τελικά την αποδέχτηκαν µε τη συµφωνία ότι οι οµάδες εργασίας θα αποτελούνται από µαθητές και των δύο τάξεων.

Χρόνος υλοποίησηςΤο πρόγραµµα υλοποιήθηκε το σχολικό έτος 2004 - 2005

ζωής και την αξία αυτής της ποικιλίας στη διατήρηση της ζωής

Ενηµέρωση των µαθητών από φαρµακοποιό για τη σχέση της βιοποικιλότητας µε την ίαση ασθενειών και την παρασκευή φαρµάκων

Ενηµέρωση των µαθητών από γεωπόνο σε σχέση µε εναλλακτικούς τρόπους καλλιέργειας της γης

Επίσκεψη σε αµπέλι βιολογικής καλλιέργειας Επισκέψεις σε περιοχές του νοµού Καστοριάς

µε σκοπό την ανάδειξη της ποικιλίας των οικοσυστηµάτων, της πανίδας και χλωρίδας του νοµού

Εργασίες πεδίου στις πηγές του Αλιάκµονα και σε παραλίµνια δάσος

Ενηµέρωση των µαθητών από τον εκπρόσωπο της Εταιρείας Περιβάλλοντος ∆. Μακεδονίας σε θέµατα προστασίας περιβάλλοντος

Επίσκεψη στο Περιβαλλοντικό Κέντρο «Αρκτούρος» και στο Κέντρο Προστασίας του Λύκου και της Καφέ Αρκούδας

Κατασκευή Χάρτη της Βιοποικιλότητας του Ν. Καστοριάς µε ζωγραφική και τεχνική του κολάζ,

Εικαστική αποτύπωση του θέµατος του προγράµµατος, Κατασκευή αφίσας µε θέµα τη Βιοποικιλότητα

Παρουσίαση του προγράµµατος στο ΚΠΕ Καστοριάς και στο ∆ηµοτικό Σχολείο

Αιτιολόγηση καινοτομίας Το πρόγραµµα υπήρξε καινοτόµο επειδή

υλοποιήθηκε µε: Έρευνα, εξέταση και ανάλυση του θέµατος µε

ολιστικό τρόπο - σε συνάρτηση µε άλλα θέµατα, κοινωνικά, οικονοµικά, ιστορικά, γεωγραφικά κ.ά.

∆ιαθεµατική προσέγγιση βασικών εννοιολο-γικών διπόλων του θέµατος του προγράµµατος όπως των εννοιών ανταγωνισµός-συνεργασία, αλληλεπίδραση-σύγκρουση, πολυπλοκότητα-

ποικιλία, µεταβολή-σταθερότητα, χώρος-χρόνος, άτοµο-σύνολο

Εφαρµογή του σπειροειδούς µοντέλου µάθησης προσθέτοντας σιγά - σιγά το καινούργιο που συναντούµε σ΄ αυτό που ήδη γνωρίζουµε

Σχέδια εργασίας για τα επιµέρους θέµατα του προγράµµατος χωρίζονται σε οµάδες, συζητούν προτεινόµενες θεµατικές ενότητες, επιλέγουν το θέµα, καθορίζουν τους στόχους του θέµατος, προτείνουν δραστηριότητες που είναι δυνατό να υλοποιηθούν στους επισκέψιµους χώρους, εργάζονται οµαδικά ή ατοµικά, παρουσιάζουν και συζητούν τα αποτελέσµατα της εργασίας τους

Εργασίες πεδίου υλοποιούν δραστηριότητες που έχουν οργανωθεί στο σχολείο (καταγραφή, φωτογράφηση, συνεντεύξεις, συζητήσεις, παιχνίδια ρόλων)

Επίλυση προβληµάτων καταρτίζουν σχέδια δράσης που έχουν σχέση µε τον προσδιορισµό του προβλήµατος, σχεδιάζουν τη µέθοδο διερεύνησής του, καταγράφουν και αξιο-λογούν τις πληροφορίες και κινητοποιούνται να βρουν ρεαλιστικές λύσεις

77

Περιεχόµεναο 1. 4 Νηπ/γείο Άργους Ορεστικού - Τα παραμύθια του 4ου νηπ/γείου Αργους Ορεστικού 8

2. Νηπ/γείο ∆ισπηλιού - Λιμναίος Οικισμός, σπίτια παλιά και νέα 10

ο 3. 6 Νηπ/γείο Καστοριάς - Μαθαίνοντας σκάκι στο νηπ/γείο 12

ο 4. 7 Νηπ/γείο Καστοριάς - Το πανηγύρι των παιδιών 14

5. Νηπ/γείο Κωσταραζίου - Το παλιό χωριό Κωσταράζι Καστοριάς 16

ο 6. 2 Νηπ/γείο Μεσοποταµίας - Να πάω ή να μην πάω στο ∆ημοτικό Σχολείο; 18

7. ∆ηµ. Σχολείο Αγίας Κυριακής Καστοριάς - Το διαστημικό τυρί 22

ο o 8. 2 & 3 ∆ηµ. Σχολείο Άργους Ορεστικού - Ονείρου Ελλάδα 24

ο 9. 3 ∆ηµ. Σχολείο Άργους Ορεστικού - Μνημεία και προτομές της πόλης του Άργους Ορεστικού 26

ο 10. 4 ∆ηµ. Σχολείο Άργους Ορεστικού - Νερό, πηγή ζωής 28

11. ∆ηµ. Σχολείο Ασπροκκλησιάς - Η ανακύκλωση πάει… σχολείο 30

12. ∆ηµ. Σχολείο ∆ισπηλιού - Συντροφιά με τα βιβλία της Άλκης Ζέη 32

13. ∆ηµ. Σχολείο ∆ισπηλιού - Χοροί της Ελλάδας... και όχι μόνο 34

ο 14. 1 ∆ηµ. Σχολείο Καστοριάς - Το νερό στη ζωή μας 36

ο 15. 2 ∆ηµ. Σχολείο Καστοριάς - Ενέργεια 38

ο 16. 3 ∆ηµ. Σχολείο Καστοριάς - Ταξίδι στη βυζαντινή Καστοριά 40

o 17. 4 ∆ηµ. Σχολείο Καστοριάς - Ψυχική Υγεία και ∆ιαπροσωπικές Σχέσεις 42

ο 18. 5 ∆ηµ. Σχολείο Καστοριάς - Παιδικά ατυχήματα - Πρώτες βοήθειες - Οργάνωση φαρμακείου 44

ο 19. 6 ∆ηµ. Σχολείο Καστοριάς - Μαθαίνω για τα δάση μας - Το δέντρο 46

ο 20. 7 ∆ηµ. Σχολείο Καστοριάς - Βυζαντινή Καστοριά και Βυζάντιο 48

ο 21. 9 ∆ηµ. Σχολείο Καστοριάς - Φιλαναγνωσία 50

22. ∆ηµ. Σχολείο Κολοκυνθούς - Ο τόπος μου, το χωριό μου 52

23. ∆ηµ. Σχολείο Κολοκυνθούς - Ρατσισμός 54

24. ∆ηµ. Σχολείο Κορησού - Οι τέσσερις εποχές 56

25. ∆ηµ. Σχολείο Κοροµηλιάς - Το ποτάμι της Κορομηλιάς 58

ο 26. 2 ∆ηµ. Σχολείο Μανιάκων - Ο Ήλιος. Ζέστη - Φως - Καιρός 60

27. ∆ηµ. Σχολείο Μαυροχωρίου - Τα μουσικά μας όργανα, οι φίλοι της καρδιάς μας 62

28. ∆ηµ. Σχολείο Mεσοποταµίας - Μάνος Χατζηδάκις 64

29. ∆ηµ. Σχολείο Νέου Οικισµού - Οι περιπέτειες του μεταξοσκώληκα 66

30. ∆ηµ. Σχολείο Νεστορίου - Παίζοντας με την καφέ αρκούδα 68

31. ∆ηµ. Σχολείο Πενταβρύσου, Τσάκονης, Καστοριάς - Κομματιάζοντας... την Ευρώπη 70

32. ∆ηµ. Σχολείο Πολυκάρπης - Η ζωή της λίμνης 72

33. ∆ηµ. Σχολείο Ποριάς Χιλιόδενδρου - Υγεία και διατροφή 74

34. ∆ηµ. Σχολείο Τοιχιού - Η φύση αγαπά την ποικιλία 76

ISBN 978-618-80289-0-6