Σύγχρονες διδακτικές & παιδαγωγικές προσεγγίσεις:

στη διδασκαλία των φυσικών επιστημών στο Νηπιαγωγείο

παπαδόπουλος πάρης

Ο κύκλος του νερού

Έχουν την ετοιμότητα τα παιδια της προσχολικής ηλικίας να ανταποκριθούν στις εννοιες των φυσικών επιστημών και

να δράσουν ερευνητικά;

Ερώτημα

Αναλυτικό Πρόγραμμα Νηπιαγωγείου (2003)

• Να εξοικειώνονται με βασικές ερευνητικές διαδικασίες

• Να αναπτύσσουν τη γλώσσα και την επικοινωνία και να αξιοποιούν την τεχνολογία

• Κατάλληλες διδακτικές παρεμβάσεις τόσο στο χώρο του Νηπιαγωγείου, που θα πρέπει να προκαλεί την περιέργεια των παιδιών και να ικανοποιεί την ανάγκη τους για δράση και πειραματισμό, όσο και στο ευρύτερο περιβάλλον

• Να αρχίσουν να κατανοούν τη σημασία της παρατήρησης,

των «πειραμάτων» και της περιγραφής για τη μελέτη υλικών & φαινομένων

(Α.Π.Ν.) Έννοιες Φυσικών Επιστημών (2003)

• Υλικά (Δομή & Ιδιότητες των Σωμάτων)

• Τεχνολογία

• Μαγνήτες

• Ανθρώπινο Σώμα

• Ζωικοί οργανισμοί

• Πηγές Ενέργειας

• Μετεωρολογικά Φαινόμενα

Κριτική στο Αναλυτικό Πρόγραμμα

Οι Φυσικές Επιστήμες προσεγγίζονται ευρύτερα με θεματικούς τομείς Βιολογίας, Γεωγραφίας, Ιστορίας, Θρησκευτικών εννοιών και Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής.

Έτσι όμως δε μετασχηματίζεται μέσα από την ολιστική γνώση ο αδιαφοροποίητος τρόπος με τον οποίο βλέπουν και ερμηνεύουν τα παιδιά τον κόσμο, σ’ ένα σύνολο συγκροτημένων ιδεών, θέασης κι ερμηνείας των φαινομένων.

PISA* & TIMMS**

*Program International Student’s Assessment **Trends in International Mathematics and Science Study

Θεματικές Ενότητες & έννοιες των Φυσικών Επιστημών στο ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

1.Υγεία

2.Φυσικές πηγές

3.Περιβάλλον

4.Τεχνολογία

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ

Η ποικιλία των ζωντανών οργανισμών

Η διαδικασία της ζωής και ο κύκλος ζωής των φυτών και των ζώων

Η αλληλεπίδραση των ζωντανών οργανισμών με το περιβάλλον τους

Τα είδη και η χρήση διαφόρων υλικών

Ο αέρας η ατμόσφαιρα και ο καιρός

Το νερό και η αλληλεπίδρασή του με άλλα υλικά

Το φως, ο ήχος και η μουσική

Τα αποτελέσματα της ψύξης, θέρμανσης

Η κίνηση και οι δυνάμεις

Ο ουρανός, το ηλιακό σύστημα

Ο μαγνητισμός και ο ηλεκτρισμός

Ποιος είναι ο σκοπός μας;

Ερμηνεία των μυστηρίων της φύσης μέσα από την άσκηση των παιδιών στις

επιστημονικές διαδικασίες, ώστε μέσα από αυτή να ανακαλύπτουν τη γνώση για τον

εαυτό τους, ενώ παράλληλα θα ασκούνται στη λύση προβλημάτων..

Ανάπτυξη επιστημονικών διαδικασιών

1. Παρατήρηση (Προσοχή στη λεπτομέρεια και ικανότητα διάκρισης στοιχείων)

2. Υποθέσεις3. Προβλέψεις 4. Χειρισμός υλικών5. Μετρήσεις6. Επικοινωνία με τη χρήση επιστημονικού

λεξιλογίου7. Υποβολή ερωτημάτων που μπορούν να

απαντηθούν μέσω έρευνας;

Ερωτήματα που μπορούν να απαντηθούν μέσω έρευνας

Ποια από τις παρακάτω προτάσεις αποτελεί επιστημονικό ισχυρισμό;

• Α. Το φεγγάρι αποτελείται από πράσινο τυρί.

• Β. Λογικά όντα υπάρχουν κάπου αλλού στο Σύμπαν.

• Γ. Ο Αϊνστάιν είναι ο μεγαλύτερος φυσικός του 20ου αιώνα.

Μόνο η πρώτη πρόταση είναι επιστημονική γιατί όχι μόνο θα μπορούσε να αποδειχτεί αλλά έχει ήδη αποδειχτεί ότι είναι λανθασμένη. Η δεύτερη πρόταση λογική ή όχι, είναι υποθετική. Η τρίτη είναι δογματική και δεν υπάρχει τρόπος να ελεγχθεί το λάθος της.

Απάντηση

Χρήση επιστημονικού λεξιλογίου• Θα βοηθήσει η σωστή χρήση του όρου το παιδί να κατανοήσει;

• Πειράζει αν δε χρησιμοποιηθεί η σωστή λέξη;

Η απάντηση είναι ΝΑΙ αν θέλω να διακρίνω ένα γεγονός από ένα φαινόμενο.

SOS Δημιουργία σύγχυσης

π.χ. η ζάχαρη διαλύεται, δεν εξαφανίζεται δε λιώνει

Δόμηση της μάθησης στις Φυσικές Επιστήμες

Πληροφορίες Γνώση

Γνωστική διαδικασία κοινωνικά προσδιορισμένη

Μαθητής

Μάθηση στις Φυσικές Επιστήμες

• Γνωστική ανάπτυξη στο επίπεδο του ατόμου Μαθαίνω μέσω δράσης πάνω στα αντικείμενα

• Κοινωνιο-γνωστική θεώρηση Μαθαίνω μέσα από τη συμμετοχή σε πρακτικές δραστηριότητες με τη

διαμεσολάβηση πολιτισμικών εργαλείων όπως η γλώσσα και οι οπτικές αναπαραστάσεις

• Κονστρουκτιβισμός-Επικοδομητισμός

Ζ.Ε.Α.

Προσωπικές, πρώιμες αντιλήψεις των παιδιών

• Διαμορφώνονται μέσα στο:

Πρώιμες βιολογικές γνώσεις• Ένταξη των φυτών στους ζωντανούς οργανισμούς με την πάροδο του

χρόνου

• Απουσία αέρα σε κλειστά δωμάτια, δοχεία ή ανιμιστική θεώρηση του ανέμου

• «Εξαφάνιση» του νερού κατά το βρασμό

• Σύννεφα ως τεχνητά στερεά σώματα

• Η βροχή θεωρείται ως ανθρώπινη ή θεϊκή κατασκευή

• Αντιλαμβάνονται το ηλεκτρικό ρεύμα ως στατικό

• Πώς ξέρει το θερμόμετρο ότι είμαι άρρωστη;

Γενικεύσεις

• Τα βαριά αντικείμενα βυθίζονται ενώ τα ελαφριά επιπλέουν

• Όλα τα ξύλα επιπλέουν

• Ο μαγνήτης έλκει όλα τα μέταλλα

• Ο ηλεκτρισμός είναι επικίνδυνος

• Αδυναμία διάκρισης φωτός από τις φωτεινές πηγές

Επιδόσεις Ελλήνων μαθητών & μαθητριών στις φυσικές επιστήμες

• Τα παιδιά ξεκινούν με έντονο ενδιαφέρον στην προσχολική ηλικία, το οποίο και χάνεται σε

πολύ μεγάλο βαθμό στη διάρκεια του δημοτικού και κυρίως στη φοίτησή τους στη

δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Αξιολογείται

Ο επιστημονικός αλφαβητισμός

Η ικανότητα δηλαδή να χρησιμοποιεί κάποιος την επιστημονική γνώση

& να βγάζει συμπεράσματα, για να κατανοεί τον κόσμο γύρω του.

20002000 2525ηη θέση ανάμεσα σε 31 χωρες θέση ανάμεσα σε 31 χωρες

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ PISA Program International Student Assessment

2009 30η θέση ανάμεσα σε 65 χώρες

2003 30η θέση ανάμεσα σε 40 χώρες

2006 38η θέση ανάμεσα σε 57 χώρες

Παράδειγμα ερώτησης

Για ποιο λόγο δε φαίνονται

τ’ αστέρια το πρωί;

Παράδειγμα ερώτησης

Σε ποιο υλικό από τα παρακάτω θα τυλίγατε για να μεταφέρατε

ανέπαφο, ένα κομμάτι πάγο;1.Αλουμινόχαρτο 2.Γούνα 3.Πανί

Απαιτείται μια άλλη προσέγγιση

• Σύνδεση με την πραγματικότητα

• Ανάδειξη και καλλιέργεια δεξιοτήτων και ικανοτήτων

Παράδειγμα

Αναπαραγωγή του ανθρώπου

•Αμηχανία από το περιβάλλον•Η συμβολή της TV στη διαμόρφωση των πρώτων απόψεων παραγνωρίζεται

Αναπαραγωγή του ανθρώπου1ο Βήμα, Ανίχνευση των ιδεών των παιδιών

• Εγωκεντρισμός και μύθοι αρτιφισιαλισμού (artificial) πελαργός, άγγελος, Αη- Βασίλης.

• Διάφορα μέλη του σώματος που ενώνονται

• Υποψίες για το ρόλο των γονέων

• Πολλά σε μεταβατικό στάδιο (ο μπαμπάς κάτι έκανε)

• Κάποια αντικαθιστούν τους πρώτους μύθους με νέους (τεχνολογία, γιατρός, νοσοκομείο)

Αναπαραγωγή του ανθρώπου

2ο Βήμα,

1ος στόχος Διάκριση αρσενικού θηλυκού με βάση τα γεννητικά όργανα

2ος στόχος Η αναγνώριση της συμμετοχής και των δύο γονέων

SOS Από τις αναλογίες που προκύπτουν από τις αναφορές στην αναπαραγωγή φυτών και ζώων

Διδακτική πρακτική, εποικοδομισμός, με τη χρήση συζήτησης και εικόνων

Γλώσσα

Γραφή

Ανάγνωση

Παιδική Λογοτεχνία

Δημιουργία κι έκφραση

Δραματική τέχνη

Μουσική

Φυσικές Επιστήμες & …………..

Φυσικές Επιστήμες & Λογοτεχνία

«Λάδι και ξίδι, τι στριμωξίδι! Λαδόξιδο σωστό. Ξίδι και λάδι, φιλί και χάδι. Ξιλόλαδο

ωμό. Κι όταν θελήσω να’ μαι μονάχο, εγώ σαν λάδι κι εσύ σαν ξίδι, είμαι ελεύθερο κι

αποχωρώ απ’ του λαδόξιδου το συνωστισμό»

Αγγελική Θάνου (2001)

ΣΤΟΧΟΣ: Να διαπιστώσουν πως μερικά υλικά δεν αναμειγνύονται μεταξύ τους

H ωραιότερη

Μαγνήτη, μαγνητάκι

πες μου σε παρακαλώ

μπορώ η ωραιότερη

στον κόσμο να γεννώ;

Μη νοιάζεσαι καλή μου,

τους πόλους μου γυρνώ

και θα σε καθαρίσω

σ’ ένα μόνο λεπτό!

Φυσικές Επιστήμες & Λογοτεχνία

ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΣΚΙΕΣ

Δημιουργία παραμυθιού με πρωταγωνίστρια μια μαριονέτα.

Ανάδειξη εμπειριών και προηγούμενων γνώσεων

Συσκότιση. Πού είναι η σκιά της μαριονέτας;

Τεχνητές και φυσικές πηγές φωτός

Παραγωγή σκιάς σε οριζόντιο & κατακόρυφο επίπεδο

Μέγεθος της σκιάς με τη μετατόπιση της φωτεινής πηγής

ΑΛΛΑ ΘΕΜΑΤΑ

Επίδραση που ασκεί το φως στην ανάπτυξη των φυτών

ΑΛΛΑ ΘΕΜΑΤΑ

Κάτοπτρα

ΑΛΛΑ ΘΕΜΑΤΑ

Διάδοση του ήχου

Μη τυπικές μορφές μάθησης

Τα μικρά ιδίως παιδιά φαίνεται να οικοδομούν μεγάλο μέρος των γνώσεών τους για τον κόσμο, αντλώντας

πληροφορίες από πηγές εκτός σχολείου.

Μουσεία, οικογενειακό περιβάλλον (μαγειρική, φροντίδα φυτών), τηλεόραση

Μουσειοπαιδαγωγική

Όχι παθητικότητα, όχι μετάδοση γνώσεων

Hands on

Από μέσα μετάδοσης αλλάζουν σε ενεργά μαθησιακά περιβάλλοντα

Βιωματική, συνεργατική μάθηση και επίλυση προβλημάτων

Το δάσοςΜπορούμε

Να πούμε

Να ζωγραφίσουμε

Να φωτογραφίσουμε

Να μάθουμε ποιήματα και τραγούδια

Να παίξουμε μουσική με ξύλινα όργανα

Να παρατηρήσουμε (Κιάλια, μεγεθυντικός φακός)

Να καταγράψουμε

Νηπιαγωγεία του Δάσους

Waldkindergarten

Ριζοσπαστικά «νηπιαγωγεία για επιστροφή στη φύση», όπου επιτρέπεται στα παιδιά να σκαρφαλώνουν στα δέντρα και να παίζουν με τη φωτιά, εξαπλώνονται σε ολόκληρη τη Γερμανία. (1500 )

Ριζοσπαστικά «νηπιαγωγεία για επιστροφή στη φύση», όπου επιτρέπεται στα παιδιά να σκαρφαλώνουν στα δέντρα και να παίζουν με τη φωτιά, εξαπλώνονται σε ολόκληρη τη Γερμανία. (1500 )

H γωνιά των Φυσικών Επιστημών

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Τα μαθηματικά της βροχής

Καιρικά φαινόμενα βροχή, χιόνι, χαλάζι, άνεμος

κύκλος του νερού

πολυεπίπεδη προσέγγιση

νερό & παιχνίδι

επηρεάζουν τη ζωή μας άμεσα

Η διερεύνηση των φυσικών εννοιών και φαινομένων από τα μικρά παιδιά, παρά τους γνωστικούς περιορισμούς, αποτελεί όχι μόνο μια συμβολή στο πεδίο της γνωστικής τους ανάπτυξης αλλά ταυτόχρονα και μια ουσιαστική προϋπόθεση για την ανάπτυξη του επιστημονικού εγραμματισμού.

Στόχος η δημιουργία μιας διδακτικής κατάστασης που θα επέτρεπε στα παιδιά να κινητοποιήσουν, να διευρύνουν και να μετασχηματίσουν τις προϋπάρχουσες γνώσεις για να ερμηνεύσουν και να μετρήσουν με τη χρήση οργάνων τη θερμοκρασία, καθώς και να μετρήσουν όπως και να συζητήσουν για την ταχύτητα και την κατεύθυνση του ανέμου.

Ο ανθρωπάκος της βροχής - Βαγγέλης Ευαγγελίου.aviΙσχυρή χαλαζόπτωση στα Ιωάννινα 31 5 2012 (

Hailstorm at Ioannina).avi

ΠΥΚΝΗ ΧΙΟΝΟΠΤΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΤΟΛΕΜΑΪΔΑ.avi

ΑΠΟΓΕΙΩΣΗ.avi

Δραστηριότητες με απλά υλικά

• Υδροστρόβιλος• Βροχόμετρο• Το νερό που βράζει……..• Ο ατίθασος φελλός• Το νερό που δε χύνεται• Ο δίσκος του Νεύτωνα• Δημιουργία ουράνιου τόξου

Θεωρία Πολλαπλής νοημοσύνης

Πολλαπλή νοημοσύνη

• γλωσσική• λογικομαθηματική• οπτική-χωρική• κιναισθητική• ενδοπροσωπική• διαπροσωπική• μουσική• νατουραλιστική• υπαρξιακή

συναισθηματική

Με το θέατρο η μάθηση γίνεται…

πιο δημιουργική

πιο ελκυστική

διασκέδαση !

αυξάνεται η εμπλοκή στη μάθηση

παντομίμα• Απουσία λεξιλογίου-Κίνηση-Ήχος

• Αποτελεί καλή εισαγωγική πρακτική και γι’ άλλες θεατρικές πρακτικές

• Αντισταθμίζει το δύσκολα κατανοητό λεξιλόγιο

• Βοηθά στην ανάπτυξη οπτικών εννοιών

Παντομίμα

η φυσική αναπαράσταση επιτρέπει

την απεικόνιση των φαινομένων

με ένα μη λεκτικό τρόπο

οι μαθητές και οι μαθήτριες αγγίζουν βλέπουν και νιώθουν εμπειρικά το νόημα των λέξεων και εννοιών των Φ.Ε.

οι εκφραστικές χειρονομίες αντισταθμίζουν τη δυσκολία που έχουν να εκφράσουν νοήματα μέσα από τη γλώσσα

Π Α

Ν Τ

Ο Μ

Ι Μ Α

Π Α

Ν Τ

Ο Μ

Ι Μ Α

Παντομίμα

Δελτίο Καιρού

Ας παίξουμε θέατρο