ӨМЧИЙН ЭРХ ЗҮЙ

1. ӨМЧ, ТҮҮНИЙ ТӨРӨЛ ХЭЛБЭР2. ӨМЧЛӨЛИЙН ЗҮЙЛ3. ӨМЧӨХ ЭРХ ҮҮСЭХ 4. ӨМЧЛӨХ ЭРХЭЭ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ5. ӨМЧЛӨХ ЭРХ ДУУСГАВАР БОЛОХ6. ӨМЧЛӨХ ЭРХИЙГ ХАМГААЛАХ

1. ӨМЧ , ТҮҮНИЙ ТӨРӨЛ ХЭЛБЭРҮҮД

ӨМЧ /АНГЛИ-OWNERSHIP, PROPERTY, ОРОС-СОБСТВЕННОСТЬ/

ТОДОРХОЙ ЭТГЭЭД БОЛОХ ХУВЬ ХҮН БУЮУ ХАМТ ОЛОНД ТОДОРХОЙ НӨХЦӨЛ, ХЭЛБЭРЭЭР ЭД ХӨРӨНГӨ ХАМААРАХЫГ ИЛЭРХИЙЛСЭН ХУУЛЬ ЗҮЙН УХАГДАХУУН ЮМ.

МУ-ЫН ҮНДСЭН ХУУЛЬ БОЛОН ИРГЭНИЙ ХУУЛЬД ЗААСНЫ ДАГУУ ТӨР НЬ НИЙТИЙН БОЛОН ХУВИЙН ӨМЧИЙН АЛИВАА ХЭЛБЭРИЙГ ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРЧ, ӨМЧЛӨГЧИЙН ЭРХИЙГ ХУУЛИАР ХАМГААЛНА.

МУ-ЫН ИРГЭНИЙ ХУУЛЬД ӨМЧЛӨГЧ НЬ ТӨР, АЙМАГ, НИЙСЛЭЛ, СУМ, ДҮҮРЭГ, ИРГЭН БОЛОН ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД БАЙНА.ӨМЧЛӨГЧ НЬ БУСАД ЭТГЭЭДЭД ХУУЛЬ БУЮУ ГЭРЭЭГЭЭР ОЛГОГДСОН ЭРХИЙГ ЗӨРЧИХГҮЙГЭЭР, ХУУЛИАР ТОГТООСОН ХЭМЖЭЭ ХЯЗГААРЫН ДОТОР ӨМЧЛӨЛИЙН ЗҮЙЛЭЭ ӨӨРИЙН ҮЗЭМЖЭЭР ЧӨЛӨӨТЭЙ ЭЗЭМШИЖ, АШИГЛАЖ, ЗАХИРАН ЗАРЦУУЛАХ БӨГӨӨД АЛИВАА ХАЛДЛАГААС ХАМГААЛАХ ЭРХТЭЙ.

2. ӨМЧЛӨЛИЙН ЗҮЙЛ

ӨМЧЛӨЛИЙН ЗҮЙЛИЙГ

А. БИЕТ БУЮУ ЭД ЮМСБ. БИЕТ БУС БУЮУ ОЮУНЫ ӨМЧВ. ЭД ХӨРӨНГИЙН ЭРХ ГЭЖ АНГИЛНА.

Төрийн нийтийн зориулалттай өмч

• Иргэдэд өмчлүүлснээс бусад газар

• Газрын хэвлий түүний баялаг

• Ус түүний доторх баялаг

• Ой, түүнийг дагалдах баялаг

• Ургамал, ан амьтны нөөц

• Түүх соёлын үнэт цогцолбор, хөшөө дурсгал

• Археологи болон палентологийн олдвор

• Хуулиар нийтийн зориулалттай ашиглахаар заасан бусад зүйлс

Төрийн өөрийн өмч

• Төрийн баййууллага, албан газарт эзэмшүүлсэн хөрөнгө

• ТӨҮГ эзэмшүүлсэн хөрөнгө

• Төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуй нэгжийн төрд ногдох хувь хөрөнгө

• Улсын төвлөрсөн төсвийн хөрөнгө болон төрийн бусад тусгай сан

• Төрийн тусгай хэрэгцээний бусад нөөц

• Хуульд заасан бусад

Төрийн өмчлөлийн зүйл

3. ӨМЧЛӨХ ЭРХ ҮҮСЭХ

ӨМЧЛӨХ ЭРХ ҮҮСЭХ 2 АРГА БАЙНА.

1. АНХДАГЧ АРГА. ӨМНӨХ ӨМЧЛӨГЧИЙН ХҮСЭЛ ЗОРИГООС ГАДУУР ШИНЭ

ӨМЧЛӨГЧИД ӨМЧЛӨХ ЭРХ ҮҮСЭХИЙГ ХЭЛНЭ.

А/ ЭЗЭНГҮЙ ЭД ЮМСЫГ ОЛЖ АВАХ - ӨМЧЛӨГЧГҮЙ, ЭСХҮЛ ӨМЧЛӨГЧ НЬ ӨМЧЛӨХ ЭРХЭЭ

ДУУСГАВАР БОЛГОХ ЗОРИЛГООР ЭЗЭМШЛЭЭСЭЭ ТАТГАЛЗСАН ЭД ХӨРӨНГИЙГ ЭЗЭНГҮЙ ЭД

ЮМС ГЭЖ ҮЗНЭ.

Б/ ГЭЭГДЭЛ ЭД ХӨРӨНГӨ /ҮҮНД АЛДУУЛ МАЛ ОЛОХ ХАМААРНА./

В/ ДАРАГДМАЛ МӨНГӨ , ҮНЭТ ЗҮЙЛ-ӨМЧЛӨГЧИЙГ БУЮУ ЭРХ БҮХИЙ ЭТГЭЭДИЙГ ТОГТООХ

БОЛОМЖГҮЙ БОЛТОЛ УДААН ХУГАЦААГААР ГАЗАРТ БУЛАГДСАН, ЭСХҮЛ ДАРАГДАЖ

ОРХИГДСОН ҮНЭТ ЗҮЙЛ /ДАРАГДМАЛ ҮНЭТ ЗҮЙЛ/ ОЛДСОН БОЛ ТҮҮНИЙГ ОЛСОН БОЛОН

ТУХАЙН ЗҮЙЛ ОЛДСОН ГАЗАР БУЮУ ЭД ХӨРӨНГИЙН ӨМЧЛӨГЧ НАР ХООРОНДОО ӨӨРӨӨР

ТОХИРОЛЦООГҮЙ БОЛ ТЭНЦҮҮ ХЭМЖЭЭГЭЭР ХУВААЖ ӨМЧЛӨХ ЭРХТЭЙ.

Г/ ЭД ХӨРӨНГӨ НИЙЛЭХ ХОЛИЛДОХ - ХОЁР БУЮУ ТҮҮНЭЭС ДЭЭШ ЭТГЭЭДИЙН ТУС ТУСЫН ӨМЧЛӨЛИЙН ЗҮЙЛ БОЛОХ ХӨДЛӨХ ЭД ХӨРӨНГӨ НИЙЛСЭН, ХОЛИЛДСОНЫ ҮР ДҮНД САЛГАХ БОЛОМЖГҮЙ ЭД ХӨРӨНГӨ ШИНЭЭР БИЙ БОЛСОН БОЛ ТЭДГЭЭР ӨМЧЛӨГЧИД НЬ ШИНЭЭР БИЙ БОЛСОН ЭД ХӨРӨНГИЙН ХАМТРАН ӨМЧЛӨГЧ БАЙНА.

Д/ ЭД ХӨРӨНГИЙГ ДАХИН БОЛОВСРУУЛАХ- БУСДЫН ЭД ХӨРӨНГИЙГ ЗАСАН САЙЖРУУЛАХ, ДАХИН БОЛОВСРУУЛАХ ЗАМААР ШИНЭ ХӨДЛӨХ ЭД ХӨРӨНГӨ БИЙ БОЛГОСОН БОЛ УГ ЭТГЭЭД БОЛОН ЭД ХӨРӨНГИЙН ӨМЧЛӨГЧ ШИНЭЭР БИЙ БОЛСОН ЭД ХӨРӨНГИЙГ ДУНДАА ХЭСГЭЭР ӨМЧЛӨХ БӨГӨӨД ТЭДЭНД НОГДОХ ХЭСГИЙГ МАТЕРИАЛЫН ӨРТӨГ, ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ЗАРДАЛТАЙ ХУВЬ ТЭНЦҮҮЛЭН ТОДОРХОЙЛНО.

2. ҮҮСМЭЛ АРГА. ӨМНӨХ ӨМЧЛӨГЧИЙН ХҮСЭЛ ЗОРИГИЙН

ДАГУУ ШИНЭ ӨМЧЛӨГЧИД ӨМЧЛӨХ ЭРХ ҮҮСЭХИЙГ ХЭЛНЭ.

ГОЛ ТӨЛӨВ ГЭРЭЭ БАЙГУУЛАХ, ГЭРЭЭСЛЭЛ БИЧИХ ЗЭРГЭЭР

ЭНЭ АРГА ИЛЭРНЭ. МӨН ӨМЧ ХУВЬЧЛАЛЫН АРГААР

ДАРААГИЙН ӨМЧЛӨГЧИД ӨМЧЛӨХ ЭРХ ҮҮСДЭГ.

ӨМЧЛӨХ ЭРХ ҮҮССЭН ҮЕИЙГ ТОГТООХДОО ХУУЛЬ БУЮУ ГЭРЭЭНД

ЗААГААГҮЙ БОЛ ХӨДЛӨХ ЭД ХӨРӨНГИЙГ ӨМЧЛӨХ ЭРХ ОЛЖ АВЧ

БАЙГАА ЭТГЭЭДИЙН ЭЗЭМШИЛД ШИЛЖҮҮЛСЭН ҮЕЭС ШИНЭ

ӨМЧЛӨГЧИД ӨМЧЛӨХ ЭРХ ҮҮССЭН ГЭЖ ҮЗНЭ.

ДАРААХ ТОХИОЛДОЛД ӨМЧЛӨХ ЭРХ ШИЛЖҮҮЛСЭНД ТООЦНО.

1. ӨМЧЛӨХ ЭРХ ОЛЖ АВЧ БАЙГАА ЭТГЭЭДИЙН ЭЗЭМШИЛД

ШИЛЖҮҮЛСЭНЭЭХР

2. ӨМЧЛӨХ ЭРХ ОЛЖ АВЧ БАЙГАА ЭТГЭЭДИЙН ЭЗЭМШИЛД ТУХАЙН

ЭД ХӨРӨНГӨ БАЙГАА БОЛ ӨМЧЛӨХ ЭРХ ШИЛЖҮҮЛЭР ТУХАЙ ГЭРЭЭ

БАЙГУУЛСАНААР

3. ЭД ХӨРӨНГӨ НЬ 3-ДАГЧ ЭТГЭЭДЭД БАЙГАА БОЛ ӨМЧЛӨГЧ

ШААРДАХ ЭРХЭЭ ӨМЧЛӨХ ЭРХИЙГ ОЛЖ АВЧ БАЙГАА ЭТГЭЭДЭД

ШИЛЖҮҮЛСЭН ГЭРЭЭ БАЙГУУЛСАНААР

ТАЛУУД ШИЛЖҮҮЛЖ БАЙГАА ЭД ХӨРӨНГИЙН ҮНИЙГ БҮРЭН ТӨЛСНӨӨР ТУХАЙН ЭД ХӨРӨНГИЙН ӨМЧЛӨХ ЭРХ ШИЛЖИНЭ ГЭЖ ТОХИРОЛЦСОН БОЛ ҮНИЙГ БҮРЭН ТӨЛСНӨӨР ӨМЧЛӨХ ЭРХ ШИНЭ ӨМЧЛӨГЧИД ҮҮСНЭ.

ЗӨВШӨӨРЛИЙН ҮНЭТ ЦААСААР ГЭРЧЛЭГДЭХ ЭРХИЙН ӨМЧЛӨХ ЭРХ УГ ҮНЭТ ЦААСАНД БИЧИЛТ ХИЙСНЭЭР ҮҮСНЭ.

МЭДҮҮЛГИЙН ҮНЭТ ЦААСААР ГЭРЧЛЭГДЭХ ЭРХИЙГ УГ ҮНЭТ ЦААСЫГ БУСДАД ГАРДУУЛАХ ЗАМААР ШИЛЖҮҮЛНЭ.

• Эзэмших эрх1

• Ашиглах эрх 2• Захиран

зарцуулах эрх3

4. ӨМЧЛӨХ ЭРХЭЭ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ

ЭЗЭМШИХ ЭРХ: ЭД ЮМСЫГ ХУУЛЬ БУЮУ ГЭРЭЭНИЙ ДАГУУ ӨӨРИЙН МЭДЭЛД АВЧ , ТҮҮНИЙ БҮРЭН БҮТЭН БАЙДАЛ, ҮНДСЭН ДҮР ТӨРХ ЧАНАРЫГ МУУТГАЖ ГЭМТЭЭЛГҮЙ ХАРАА ХЯНАЛТАНДАА БАЙЛГАХ НЬ ЭЗЭМШИХ ЭРХИЙН ГОЛ ШИНЖ ЮМ.

АШИГЛАХ ЭРХ: ЭД ХӨРӨНГӨ, ЭД ХӨРӨНГИЙН ЭРХ, ОЮУНЫ ҮНЭТ ЗҮЙЛИЙГ ХУУЛЬ БУЮУ ГЭРЭЭГЭЭР ТОХИРОЛЦСОН НӨХЦӨЛ БОЛЗЛЫН ДАГУУ ҮЙЛДВЭРЛЭЛ ҮЙЛЧИЛГЭЭ ЯВУУЛЖ, ЭЦЭСТ НЬ АШИГ ОРЛОГО ОЛЖ БАЙГАА ЭТГЭЭДИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ АШИГЛАХ ЭРХ ГЭНЭ.

ЗАХИРАН ЗАРЦУУЛАХ ЭРХ: ӨМЧЛӨГЧИЙН ҮЗЭМЖ, ЗОРИГ САНААНЫ ДАГУУ ЭД ХӨРӨНГӨ, ЭРХИЙН ЭДИЙН ЗАСАГ , ХУУЛЬ ЗҮЙН ХУВЬ ЗАЯАГ ШИЙДВЭРЛЭХ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ ЗАХИРАН ЗАРЦУУЛАХ ЭРХ ГЭНЭ.

5. ӨМЧЛӨХ ЭРХ ДУУСГАВАР БОЛОХ.

ДАРААХ ТОХИОЛДОЛД ӨМЧЛӨХ ЭРХ ДУУСГАВАР БОЛНО.

1. ӨМЧЛӨЛИЙН ЗҮЙЛ БОЛОХ ЭД ХӨРӨНГӨ, ЭРХЭЭ ХУУЛЬ

БУЮУ ГЭРЭЭГЭЭР БУСДАД ШИЛЖҮҮЛЭХ

2. ӨМЧЛӨХ ЭРХЭЭСЭЭ ТАТГАЛЗАХ

3. ХУУЛЬД ЗААСАН ҮНДЭСЛЭЛЭЭР ӨМЧЛӨХ ЭРХЭЭ АЛДАХ

4. ӨМЧЛӨГЧ БОЛОХ ИРГЭН НАС БАРАХ, НАС БАРСАН ГЭЖ

ЗАРЛАГДАХ

5. ӨМЧЛӨГЧ БОЛОХ ХУУЛИЙН ЭТГЭЭД ТАТАН БУУГДАХ

6. ХУУЛЬД ЗААСАН БУСАД ҮНДЭСЛЭЛ

1. CREATION OF OWNERSHIP RIGHTS – ӨМЧЛӨХ ЭРХ ҮҮСЭХ2. ACQUISITION OF PROPERTY WITHOUT OWNERSHIP- ЭЗЭНГҮЙ ЭД ЮМС3. LOST PROPERTY- ГЭЭГДЭЛ ЭД ХӨРӨНГӨ4. LOST LIVESTOCK- АЛДУУЛ МАЛ5. HIDDEN VALUABLES- ДАРАГДМАЛ ҮНЭТ ЗҮЙЛС6. COMMON OWNERSHIP – ДУНДАА ӨМЧЛӨХ

ГЭРИЙН ДААЛГАВАР: ИХ-Н 108, 150,151,152-Р ЗҮЙЛҮҮДИЙГ УНШИЖ ТЭМДЭГЛЭХ