Αφήγηση

Αφήγηση

Οδηγίες για το δάσκαλο

Αφηγηματικό κείμενο

Το αφηγηματικό κείμενο που επιλέχθηκε είναι ένα απόσπασμα από το βιβλίο της Άλκης Ζέη « Ο ψεύτης παππούς».Απευθύνεται σε μαθητές της Στ τάξης.

Διδακτικοί στόχοι

- Συνειδητοποίηση της δομής αφηγηματικών κειμένων (δραστηριότητες 1 και 2).

- Παραγωγή περίληψης (δραστηριότητα 1 α).

- Ιστορικός ενεστώτας (δραστηριότητα 3 α ).

- Ευθύς και πλάγιος λόγος (δραστηριότητα 3 β ).

- Χρονικοί προσδιορισμοί ( δραστηριότητα 4).

54

Αφήγηση

Ο ψεύτης παππούςΕίχε, λέει, τελειώσει ο παππούς το σχολείο λίγο πιο αργά απ’ ό, τι έπρεπε, γιατί ήταν Κατοχή και τα σχολεία μια έκλειναν, μια άνοιγαν. Μόλις όμως έγινε η απελευθέρωση, δηλαδή τον Οκτώβρη του 1944, έδωσε εξετάσεις στη θεατρική σχολή του Ωδείου Αθηνών – τότε δεν μπορούσες να παίξεις στο θέατρο αν δεν είχες πτυχίο ηθοποιού.Πέτυχε στις εξετάσεις κι ήταν πολύ χαρούμενος γι’ αυτό, όπως και για το ότι η Ελλάδα είχε ελευθερωθεί από τους Γερμανούς και όλοι πίστευαν πως θα άρχιζε μια καινούρια ζωή, χωρίς πολέμους και πείνα. Οι γονείς του του έδιναν λεφτά για να σπουδάζει, μα δεν του έφταναν και βρήκε δουλειά φροντιστή σ’ ένα θέατρο. Ήξερε πως ο Αντώνης θα τον ρωτούσε τι είναι φροντιστής και του εξήγησε πριν κάνει την ερώτηση:- Φροντιστής είναι αυτός που φροντίζει για τα αντικείμενα που θα χρειαστεί να χρησιμοποιήσουν οι ηθοποιοί σε κάθε σκηνή. Ας πούμε, ένα φλιτζάνι, ποτήρια, μια ομπρέλα, κι οτιδήποτε άλλο. Οι όμορφες όμως μέρες της απελευθέρωσης δεν κράτησαν πολύ κι άρχισε ένας καινούριος πόλεμος, με τους Εγγλέζους αυτή τη φορά.Ο Αντώνης μπερδεύτηκε πάλι.- Βρε παππού, εσύ δεν είχες πει πως οι Εγγλέζοι ήταν σύμμαχοι και πολεμούσαν τους Γερμανούς, κι εσύ άκουγες κρυφά στο ραδιόφωνο το BBC;- Ήταν, μα ξεγίνανε, και μας πολεμούσαν.Όχι βέβαια όλους, αλλά αυτούς που την πλήρωναν κάθε φορά επειδή αγωνίζονταν με πείσμα για τις ιδέες τους, που δεν άρεσαν, φαίνεται, στους Εγγλέζους. Θα μου πείτε, τι γύρευαν οι Εγγλέζοι στη χώρα μας. Ε, λοιπόν, στους Εγγλέζους πάντα άρεσε να μπλέκονται στα πόδια μας. Από τότε, από το 1821 ακόμα.- Πολύ μπερδεμένα μας τα λες.- Ήταν μπερδεμένα. Μας κυνηγούσαν λοιπόν οι Εγγλέζοι κι όσοι από τους Έλληνες συμμαχούσαν μαζί τους.» Ήμαστε στο Δεκέμβρη του 1944. Όλη η χαρά μας για την απελευθέρωση είχε χαθεί. Πάλι μας κυνηγούσαν. Ποιοι ποιους άντε να βγάλεις άκρη, κι άντε να σου εξηγήσω τώρα και να καταλάβεις. Όλη η Ελλάδα ανάστατη πάλι. Πέρασα από το θέατρο να δω τι γίνεται, μα το είχαν κάνει ρημαδιό. Βλέπεις, οι πιο πολλοί ηθοποιοί είχαν πάρει μέρος στην αντίσταση ενάντια στους Γερμανούς.- Και οι Εγγλέζοι γιατί δεν τους θέλανε; ρώτησε όλο απορία ο Αντώνης.Η Λάρα είχε ξαναγυρίσει στην κατσαρόλα της. Ίσως δεν έβρισκε την ιστορία συναρπαστική σαν σίριαλ.- Αυτή την ιστορία θα σου τη μάθω όταν πας στο γυμνάσιο, απάντησε ο παππούς στον Αντώνη. Κάτσε τώρα να δεις πώς βρέθηκα στην Αφρική. » Αφού λοιπόν βρήκα το θέατρο ρημαδιό, τριγύριζα στους δρόμους μήπως καταλάβω τι γινόταν. Λίγο πιο κάτω από την Ομόνοια με σταμάτησαν δύο με πολιτικά- μα από τις φάτσες τους κατάλαβα πως ήταν της αστυνομίας- κι ένας Εγγλέζος κοκκινομάλλης με τη στολή του και το όπλο του.» Μου ζήτησαν ταυτότητα, την έδειξα ύστερα ο Εγγλέζος τους έγνεψε να με ψάξουν. Άρχισαν να με ψάχνουν, μου αναποδογύρισαν τις τσέπες και βρήκαν ένα τσαλακωμένο χαρτί. Ένας με τα πολιτικά άρχισε να το διαβάζει, και όσο το διάβαζε τα μάτια του γουρλώνανε. Κι εγώ ακόμη απόρησα τι τόσο τρομαχτικό μπορούσε να γράφει αυτό το χαρτί. Ύστερα το έδωσε στον άλλο με τα πολιτικά και μένα μ’ άρχισε στις βρισιές και όλο ρωτούσε πού έχω τα όπλα. Εγώ δεν καταλάβαινα λέξη.» “Ποια όπλα;” έκανα απορημένος.» Μου κόλλησε το χαρτί στη μούρη.» “Αυτά που γράφει εδώ”.» Κοίταξα το χαρτί και κόντευα να βάλω τα γέλια. Ήταν ένα σημείωμα του σκηνοθέτη που ήθελε να

55

βρω για την παράσταση- γιατί έπαιζαν ένα έργο σχετικά με την αντίσταση των Γερμανών- πέντε χειροβομβίδες, τρία αυτόματα και σταυρωτά φισεκλίκια.» Άρχισα να τους εξηγώ πως είμαι φροντιστής στο θέατρο, μα ΄ντε να καταλάβουν, αστυνόμοι και Εγγλέζος, και φυσικά νόμιζαν πως τους πουλάω παραμύθια.» Αφού λοιπόν δεν … ομολογούσα, με πλάκωσαν στις καρπαζιές κι ύστερα με πήγαν σ’ ένα φορτηγό που ήταν παρκαρισμένο σ’ ένα στενό, γεμάτο με λογής λογής κόσμο. Το φορτηγό ξεκίνησε και μας πήγε στο λιμάνι του Πειραιά απ’ όπου μας φόρτωσαν σ’ ένα πλοίο, στο αμπάρι του φυσικά, και ύστερα από ένα μακρύ ταξίδι μας ξεφόρτωσαν στην Αφρική.Ψεύτη παππού! φώναξε ο Αντώνης και πετάχτηκε από την καρέκλα του.Παραμύθια λέει κύριο παππού, είπε και η Λάρα, που είχε τελειώσει το μαγείρεμα, έσβησε το μάτι της κουζίνας και πήγε να καθίσει μαζί τους.Ο παππούς κούνησε το κεφάλι του, ρούφηξε αργά αργά μια γουλιά ούζο και συνέχισε:- Ναι, μας πήγαν σε στρατόπεδο στην Αίγυπτο, σ’ ένα

μέρος που μάθαμε μετά πως λεγόταν Ελ Ντάμπα. Άμμο βλέπαμε και τίποτ’ άλλο. Εμένα με είχαν πιάσει για ένα κομμάτι χαρτί που έγραφε δέκα λέξεις και άλλους για πιο σοβαρό βέβαια λόγο. Τους πιο « επικίνδυνους» - ανάμεσά τους κι εμένα, γιατί είχα βλέπεις τα…όπλα, και ας μην τα βρίσκανε- μας βάλαν τον καθένα μόνο του σε σκηνές με συρματόπλεγμα γύρω γύρω. Σαν σε κλουβιά, λες και ήμασταν μαϊμούδες. Αλήθεια λέω πως δεν είδα κανένα ζώο στην Αφρική. Ούτε καν παπαγάλο. Τα μόνα ζώα ήμασταν εγώ κι οι σύντροφοί μου στην περιπέτεια.» Λέγαμε πως θα πεθάνουμε εκεί, μέσα στην έρημο. Το Μάρτιο όμως μας ξαναβάλανε στο βαπόρι και μας γύρισαν πίσω. Φτάνοντας στο λιμάνι του Πειραιά ξεχώρισα τους δικούς μου στην προκυμαία και είπα πως τέλειωσαν οι περιπέτειες κι οι δυστυχίες και πως θα άρχιζα μια καινούρια ζωή. Αμ δε. Εδώ ο παππούς σταμάτησε και ήπιε μια γουλιά ούζο.-Παππού, είσαι μεγάλος παραμυθάς. Εγώ δεν το πιστεύω πως σε βάλανε σε κλουβί.

- Έχεις δίκιο, σαν απίστευτο είναι. Κι όλα όσα ζήσαμε παρακάτω απίστευτα ήταν, έκανε ο παππούς και κατέβασε μονομιάς όσο ούζο είχε μείνει στο ποτηράκι.

1. α. Θέλετε να διηγηθείτε στον παππού σας την περιπέτεια του «ψεύτη παππού» που διαβάσατε σήμερα στο σχολείο. Επειδή του αρέσουν οι διηγήσεις με όλες τις λεπτομέρειες πείτε του την ιστορία αναλυτικά.Χρειάζεται να πείτε:

Ποιος είναι ο ήρωας της ιστορίας

Πού συμβαίνει (χρόνος)

Πότε συμβαίνει (χώρος)

Αφήγηση56

Στο πλαίσιο της θεατρικής αγωγής, η ομάδα σας αναλαμβάνει να δραματοποιήσει το κείμενο του «ψεύτη παππού»

Από ποια και πόσα επεισόδια θα αποτελείται;

Ποιοι θα είναι οι ρόλοι του έργου σας;

Πώς θα εκφράζονται τα συναισθήματα των ηρώων του έργου;

Φτιάξτε κι άλλους διαλόγους αν χρειάζεται.

Τι ακριβώς συμβαίνει

Τι γίνεται μετά

Πως καταλήγει η ιστορία

Τι αισθάνεται ο ήρωας και τι σκέφτεται για όλα όσα συνέβησαν

β. Διηγηθείτε την τώρα στον αδελφό σας, που είναι ανυπόμονος και του αρέσουν οι σύντομες ιστορίες, με πιο συνοπτικό τρόπο. Θα πρέπει να συμπεριλάβετε όλες τις παραπάνω πληροφορίες αλλά με λιγότερα λόγια.

2.

Αφήγηση57

Αφήγηση

3.α. Η ιστορία μας συμβαίνει στο παρελθόν. Αν θέλατε να τη διηγηθείτε σαν να συμβαίνει σήμερα πώς θα τη γράφατε ;

« Λίγο πιο κάτω απ’ την Ομόνοια ……….. που έχω τα όπλα»

Τι χρόνο χρησιμοποιήσατε; Πώς σας φαίνεται τώρα η ιστορία;

β. Φανταστείτε ότι την ιστορία την διηγείται ο Αντώνης στους φίλους του. Πώς θα διηγηθεί τη σκηνή της σύλληψης του παππού από τους Άγγλους; Σε ποιο πρόσωπο;

« Ύστερα ρούφηξε αργά αργά μια γουλιά……………….είκοσι χρονών»

4.Στις αφηγήσεις, όπως το κείμενο που διαβάσαμε παραπάνω, υπάρχουν πάντα χρονικά επιρρήματα για να δείξουν το χρόνο.

Υπενθυμίζουμε:

Χρονικά επιρρήματα είναι άκλιτες λέξεις που συνοδεύουν τα ρήματα και τα προσδιορίζουν δίνοντάς μας πληροφορίες για το χρόνο. Επίσης, χωρίς να είναι σύνδεσμοι, συνδέουν προτάσεις.

Πότε, τώρα, πριν, μετά, σήμερα, αύριο, χθες, μεθαύριο, πέρ[υ]σι, φέτος, αργά, νωρίς, άλλοτε, κάποτε, ύστερα, έπειτα, επιτέλους, κιόλας, αμέσως, σπάνια, συχνά, τακτικά, όποτε κ. ά.

Συχνά στις αφηγήσεις, εκτός απ’ τα χρονικά επιρρήματα, για να δείξουμε το χρόνο χρησιμοποιούμε ουσιαστικά που λειτουργούν ως επιρρήματα (π.χ. το πρωί ) αλλά και χρονικές φράσεις που εισάγονται με τους χρονικούς συνδέσμους όταν, ώσπου, ενώ, μόλις, αφού, μετά που κ.ά.

Προσπαθήστε τώρα να βρείτε τα χρονικά επιρρήματα, τα ουσιαστικά που λειτουργούν ως χρονικά επιρρήματα και τις χρονικές φράσεις του κειμένου μας.

58

Αφήγηση

5. Το σχολείο σας, σε λίγες μέρες, θα φιλοξενήσει δασκάλους και μαθητές από σχολεία τεσσάρων διαφορετικών χωρών στο πλαίσιο ενός ευρωπαϊκού προγράμματος. Αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί μια γιορτή καλωσορίσματος και η τάξη σας(Στ) ανέλαβε να γράψει μια ιστορία που θα δραματοποιηθεί από την Ε΄τάξη. Θα πρέπει να περιέχει όλα τα στοιχεία που θα την κάνουν ενδιαφέρουσα ώστε να έχει επιτυχία η δραματοποίηση της.

Θα πρέπει να πείτε :

Ποιος ή ποιοι είναι οι ήρωες και τα υπόλοιπα πρόσωπα της ιστορίας, πού και πότε συμβαίνει η ιστορία, πώς αρχίζει, πώς συνεχίζεται, πώς καταλήγει και τι σκέφτονται και τι αισθάνονται οι πρωταγωνιστές της.

6.Ο πολιτιστικός σύλλογος της περιοχής σας, που συνεργάζεται με το σχολείο σας, διοργανώνει μια εκδήλωση αφιερωμένη στους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας του δήμου σας.

Γράψτε μια ιστορία απ’ τη ζωή του παππού σας ή της γιαγιάς σας.

Όλες αυτές οι ιστορίες μαζί με τις φωτογραφίες τους, που θα φέρετε, και τα σκίτσα, που θα φτιάξετε, θα εκτεθούν στην αίθουσα των εκδηλώσεων του συλλόγου. Φροντίστε να γράψετε: ποιος ή ποιοι, πού, πότε, τι έγινε, πώς έγινε και το τέλος.

59