บอลขาน - ยโรป - โลกสถานะ โอกาส แนวโนม และผลกระทบตอไทย

จตตภทร พนข�ำ

กรมยโรป กระทรวงการตางประเทศ

คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2557

ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาตNational Library of Thailand Cataloging in Publication Data

จตตภทร พนข�ำ. บอลขำน-ยโรป-โลก : สถำนะ โอกำส แนวโนม และผลกระทบตอไทย.-- กรงเทพฯ :

โรงพมพแหงจฬำลงกรณมหำวทยำลย, 2557. 114 หนำ.

1. ไทย--กำรคำกบตำงประเทศ--ยโรป. I. ชอเรอง.

382.959304 ISBN 978-974-466-724-3

พมพครงท 1 มกรำคม 2557

บอลขาน-ยโรป-โลก: สถานะ โอกาส แนวโนม และผลกระทบตอไทยจตตภทร พนข�ำ

บรรณาธการ จตตภทร พนข�ำกองบรรณาธการ เกลดดำว บญมณ องคณำ แกวเกอกลกจ พชำมญช ศรคณะซำย

จดท�าโดยโครงกำรตดตำมพฒนำกำรของรสเซยและยโรปตะวนออก(Russia/Eastern Europe Watch)

กรมยโรป กระทรวงกำรตำงประเทศเลขท 443 ถนนศรอยธยำ แขวงพญำไท เขตรำชเทว กรงเทพฯ 10400

คณะรฐศำสตร มหำวทยำลยธรรมศำสตรเลขท 2 ถนนพระจนทร แขวงพระบรมมหำรำชวง เขตพระนคร กรงเทพฯ 10200โทร. 0-2613-2316

พมพทโรงพมพแหงจฬำลงกรณมหำวทยำลย [5703-141/400]ถนนพญำไท แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330โทร. 0-2215-3612, 0-2218-3563, 0-2218-3549-50http://www.cuprint.chula.ac.th

ค�ำน�ำ

หนงสอเลมนเปนสวนหนงของโครงกำรศกษำล ทำงแสวงหำ

ควำมรวมมอดำนเศรษฐกจและวชำกำรระหวำงไทยกบประเทศตลำดใหม

ในยโรปหรอกำรตดตำมพฒนำกำรของรสเซยและยโรปตะวนออก (Russia/

Eastern Europe Watch) ซงเปนโครงกำรศกษำวจยทไดรบกำรสนบสนน

จำกกรมยโรป กระทรวงกำรตำงประเทศ โดยมวตถประสงคเพอท�ำควำม

เขำใจและตดตำมพฒนำกำรกำรเปลยนแปลงของกลมประเทศเปำหมำย

ในยโรปตะวนออกและรสเซยทงทำงกำรเมอง ควำมมนคง เศรษฐกจและ

สงคมวฒนธรรม อยำงลกซง รอบดำนและเปนระบบ ทงในแงองคควำมร

ทำงวชำกำรในสงคมไทย และองคควำมรในเชงนโยบำยหรอในเชงปฏบต

โดยเฉพำะอยำงยง ส�ำหรบกรมยโรป กระทรวงกำรตำงประเทศซงเปน

หนวยงำนทมภำรกจหลกในกำรสงเสรมควำมสมพนธทวภำคระหวำงไทย

กบประเทศตำง ๆ ในภมภำคยโรป เพอสงเสรมและสนบสนนกำรสรำงเวท

ทำงวชำกำรและเครอขำยตดตอประสำนงำนทงภำควชำกำร ภำครฐและ

ภำคเอกชน ส�ำหรบแลกเปลยนควำมร ประสบกำรณและขอมลทเปน

ประโยชนระหวำงกนตอไปในอนำคตอนใกล เพอพฒนำองคควำมรดำนน

ตอสำธำรณชน และใหผเขำรวมเสวนำสำมำรถน�ำควำมรทไดรบไปตอยอด

และปรบใชกบบรบทกำรเปลยนแปลงในยคโลกำภวตน ซงสำมำรถชวย

ตอบสนองตอกำรสงเสรมกำรทตเพอประชำชน (public diplomacy) และ

เพอจดท�ำขอเสนอแนะเชงนโยบำยในกำรกระชบควำมสมพนธกบประเทศ

เปำหมำย โดยอำศยเครองมอทำงกำรทตและกำรเมองตำงๆ

โครงกำรฯ ไดเลงเหนถงควำมส�ำคญของกำรสรำงองคควำมรเชง

วเครำะหเกยวกบประเทศเปำหมำยและนยยะทมตอประเทศไทย จงจด

โครงกำรศกษำวจยและกำรเสวนำวชำกำรระดมควำมคดเหนเกยวกบ

พฒนำกำรและกำรเปลยนแปลงของประเทศเปำหมำยขำงตน ซงเปน

ตลำดใหม (emerging markets) ทมศกยภำพของยโรปในปจจบน โดยเปน

กำรประชมหำรอและแลกเปลยนควำมร มมมองและประสบกำรณระหวำง

ผเกยวของทงภำครฐ ภำคเอกชน ภำควชำกำรและภำคประชำสงคม เพอให

ไดมำซงควำมตระหนกรและควำมเขำใจทตรงกนและทำททสอดคลองกน

โดยประโยชนทคำดวำจะไดรบคอจะชวยใหเกดกำรบรณำกำรองคควำมร

และขอมลตำงๆ ซงจะเปนประโยชนในฐำนะทเปนขอเสนอแนะเชงนโยบำย

รวมทงกำรมสวนในกระบวนกำรก�ำหนดทศทำง เปำประสงคและเครองมอ

ของนโยบำยตำงประเทศของไทยตอประเทศเปำหมำยเปนไปไดอยำงม

ประสทธภำพและประสทธผลตอไปในอนำคต

โครงกำรฯ ประกอบไปดวยชดของกำรศกษำวจยและกำรเสวนำ

ระดมควำมคดเหนทงหมด 4 เรองอนประกอบไปดวยกลมประเทศบน

คำบสมทรบอลขำน รสเซย ตรกและยโรปกลำงและตะวนออก ภำยใต

กรอบเวลำทจ�ำกด ผวจยหวงเปนอยำงยงวำกำรศกษำวจยขนตน และ

ผลลพธจำกกำรเสวนำระดมควำมคดเหนทไดประมวลเอำไวในหนงสอเลมน

จกเปนประโยชนตอผสนใจเกยวกบเศรษฐกจกำรเมองในปจจบนของ

ประเทศเปำหมำยเหลำน และเหนอสงอนใดนำจะเปนประโยชนในฐำนะ

ทเปนขอเสนอแนะเชงนโยบำยตอกำรก�ำหนดนโยบำยตำงประเทศของไทย

ทมตอประเทศเปำหมำยดงกลำวขำงตนนไดไมมำกกนอย

ผวจยขอขอบพระคณทำนอธบดกรมยโรป กระทรวงกำรตำงประเทศ

และคณเอกพล พลพพฒน ผอ�ำนวยกำรกองยโรป 3 ทกรณำไววำงใจและ

ใหโอกำสในกำรท�ำโครงกำรฯ น รวมทงชวยประสำนงำนท�ำใหโครงกำรฯ

บรรลผลอยำงลลวงดวยด ขอขอบคณ รศ.ดร.จลชพ ชนวรรโณ และ

อ.ดร. ณฐนนท คณมำศ ทปรกษำของโครงกำรฯ ซงกรณำใหขอคดเหน

และค�ำแนะน�ำตำงๆ ทเปนประโยชนยง ขอบคณทำนวทยำกรทกทำน

จำกภำคสวนตำงๆ ทใหควำมรและแลกเปลยนประสบกำรณ ซงชวยท�ำให

หนงสอเลมนสมบรณมำกยงขน ขอขอบคณคณเกลดดำว บญมณ

ผประสำนงำนโครงกำรฯ และผชวยวจยทชวยตดตอประสำนงำนโครงกำรฯ

ดวยควำมท มเทอยำงดเยยม และชวยคนควำวจยหำขอมล รวมทง

คณองคณำ แกวเกอกลกจ และคณพชำมญช ศรคณะซำย ซงชวยคนควำ

วจยหำขอมล และชวยอำนตนฉบบ และขอบคณนกศกษำคณะรฐศำสตร

มหำวทยำลยธรรมศำสตรทมำชวยจดงำนเสวนำในแตละครงอยำงเตมท

อนง ควำมผดพลำดและขอบกพรองใดๆ ในหนงสอเลมน ผเขยนขอนอมรบ

แตเพยงผเดยว

จตตภทร พนข�ำ

หวหนำโครงกำร Russia / Eastern Europe Watch

คณะรฐศำสตร

มหำวทยำลยธรรมศำสตร

สารบญ

บทน�า โครงกำรตดตำมพฒนำกำรของรสเซยและยโรปตะวนออก i

บทท 1 ประเทศบนคำบสมทรบอลขำน: ภำพรวมทำงเศรษฐกจ 1

และกำรเมอง

บทท 2 สำระส�ำคญของกำรเสวนำระดมควำมคดเหน 31

เรอง “บอลขำน-ยโรป-โลก: สถำนะ โอกำส แนวโนม

และผลกระทบตอไทย”

บทท 3 สรปและขอเสนอแนะเชงนโยบำย 65

บทน�ำโครงกำรตดตำมพฒนำกำรของรสเซยและยโรปตะวนออก

1. ความเปนมาและวตถประสงค

ภมภำคยโรปตะวนออกเปนอำณำบรเวณทอยใจกลำงระหวำงยโรป

และเอเชย ซงมนยยะส�ำคญตอเศรษฐกจกำรเมองและควำมมนคงระหวำง

ประเทศมำโดยตลอด ในโครงกำรศกษำลทำงแสวงหำควำมรวมมอดำน

เศรษฐกจและวชำกำรระหวำงไทยกบประเทศตลำดใหมในยโรปหรอ

กำรตดตำมพฒนำกำรของรสเซยและยโรปตะวนออก (Russia/Eastern

Europe Watch) น ภมภำคยโรปตะวนออก หมำยถง กลมประเทศเปำหมำย

ซงประกอบดวย

(1) รสเซย

(2) ประเทศในยโรปกลำง หรอกลมประเทศ Visegrád Group

ประกอบดวย โปแลนด เชก สโลวำเกยและฮงกำร

(3) ประเทศบนคำบสมทรบอลขำน ประกอบดวย สโลวเนย โรมำเนย

บลแกเรย โครเอเชย เซอรเบย บอสเนย-เฮอรเซโกวนำ มอนเตเนโกร และ

มำซโดเนย

(4) ประเทศในยโรปตะวนออกและคอเคซส ไดแก ยเครน มอลโดวำ

เบลำรส อำรเซอรไบจน อำรมำเนย และจอรเจย

(5) ตรก

กำรสนสดลงของสงครำมเยนในปลำยทศวรรษท 1980 ท�ำให

ประเทศเหลำน (ยกเวนตรก) เปลยนแปลงรปแบบกำรเมองกำรปกครองและ

ระบบเศรษฐกจจำกระบบสงคมนยมมำสระบบประชำธปไตยทมระบบ

ii

เศรษฐกจแบบตลำดเสร รวมทงกำรสรำงระบบธรรมำภบำลและกำรบรหำร

จดกำรทดภำยในประเทศ ประเทศในภมภำคยงคงอยในกระบวนกำร

เปลยนผำนทยงเปนไปอยำงไมเตมทนก อำจจะเรยกวำเปนระบอบกำรเมอง

ประชำธปไตยทยงไมพฒนำเทำทควร หรอระบอบกงประชำธปไตย (semi-

democracy) รำยงำนเรอง Nations in Transit 2012 ของ Freedom House

ซงเปนผจดอนดบกระบวนกำรพฒนำประชำธปไตยและธรรมำภบำลของ

ประเทศในภมภำคยโรปตะวนออกมำอยำงตอเนอง เสนอวำ ตงแตกำร

เปลยนผำนทำงเศรษฐกจกำรเมอง เรำสำมำรถพจำรณำภมภำคนออกเปน

3 กลมใหญๆ ตำมกระบวนกำรพฒนำประชำธปไตย ดงตอไปน คอ

กลมแรกเปนประเทศทมระบอบประชำธปไตยใหมทคอนขำงประสบควำม

ส�ำเรจ อนประกอบไปดวยประเทศในยโรปกลำงและกลมประเทศบนชำยฝง

ทะเลบอลตก ซงปจจบนเขำไปเปนสมำชกของสหภำพยโรปแลว กลมทสอง

คอประเทศทมควำมหวงทจะพฒนำปรบปรงประชำธปไตยอยำงคอยเปน

คอยไป อนประกอบไปดวยประเทศบนคำบสมทรบอลขำน และกลมทสำม

คอประเทศทมระบอบกำรเมองแบบกงประชำธปไตยหรอกงเผดจกำร

ในบรเวณยเรเชยหรออดตสหภำพโซเวยต ซงแมวำจะมกำรปรบเปลยน

โครงสรำงทำงเศรษฐกจกำรเมองใหมควำมเสรมำกขน กยงคงรกษำกำร

ควบคมอ�ำนำจทำงกำรเมองและเศรษฐกจเอำไว โดยยกเวนกรณของ

มอลโดวำ จอรเจยและยเครนทดเหมอนวำจะมควำมพยำยำมในกำรพฒนำ

สถำบนทำงกำรเมองในระบอบประชำธปไตยอยพอสมควร (โปรดด ตำรำง

ท 1)1 อำจกลำวไดวำ ในเชงกำรพฒนำประชำธปไตยแลว ภมภำคยโรป

ตะวนออกยงคงอยในชวงกระบวนกำรเปลยนผำน หรอเปนรฐประชำธปไตย

1 Freedom House, Nations in Transit 2012: Democratization from Central

Europe to Eurasia (New York: Rowman & Littlefield Publishers, 2012).

iii

เปลยนผำนอยในปจจบน โดยมระบอบกำรเมองทเปน “ลกผสม” (hybrid

regimes) ทผสมผสำนกำรเมองแบบประชำธปไตยกบวฒนธรรมกำรเมอง

แบบอ�ำนำจนยมไมมำกกนอย

ตารางท 1: คะแนนประชำธปไตย (ป ค.ศ. 2012)

ประชาธปไตยแบบเขมขน (Consolidated Democracies)

(1.00-2.99)

สโลวเนย 1.89

เอสโทเนย 1.93

ลตเวย 2.11

โปแลนด 2.14

สำธำรณรฐเชก 2.18

ลทวเนย 2.29

สโลวำเกย 2.50

ฮงกำร 2.86

ประชาธปไตยแบบกงเขมขน (Semi-Consolidated Democracies)

(3.00-3.99)

บลแกเรย 3.14

โรมำเนย 3.43

โครเอเชย 3.61

เซอรเบย 3.64

มอนเตเนโกร 3.82

มำซโดเนย 3.89

iv

ตารางท 1: คะแนนประชำธปไตย (ป ค.ศ. 2012) (ตอ)

ระบอบแบบลกผสม (Hybrid Regimes) (4.00-4.99)

แอลเบเนย 4.14

บอสเนย-เฮอรเซโกวนำ 4.36

ยเครน 4.82

จอรเจย 4.82

มอลโดวำ 4.89

ระบอบเผดจการแบบกงเขมขน (Semi-Consolidated

Authoritarian Regimes) (5.00-5.99)

โคโซโว 5.18

อำรมำเนย 5.39

ระบอบเผดจการแบบเขมขน (Consolidated Authoritarian

Regimes) (6.00-7.00)

ครกซสถำน 6.00

ทำจกสถำน 6.18

รสเซย 6.18

คำซคสถำน 6.54

อำรเซอรไบจน 6.57

เบลำรส 6.68

เตอรกเมนสถำน 6.93

อซเบกสถำน 6.93

หมายเหต: กำรจดอนดบจะมตงแต 1 ถง 7 ซงล�ำดบท 1 แสดงใหเหนถง

ระดบกำรเปนประชำธปไตยมำกทสด และล�ำดบท 7 นอยทสด

ทมา: Freedom House (2012)

v

ในอกดำนหนง ภมภำคยโรปตะวนออกนนกยงไดรบกำรพจำรณำ

จำกแวดวงวชำกำร หนวยงำนภำครฐ และภำคเอกชนวำมลกษณะเปน

“ตลำดใหม” หรอ emerging markets/ economies ซงมศกยภำพ โอกำส

และแนวโนมทำงเศรษฐกจทนำจบตำตอกำรเขำไปแสวงหำควำมรวมมอ

ทำงเศรษฐกจทงทำงดำนกำรคำ กำรลงทนและกำรบรกำรตำงๆ ศกยภำพ

ทำงเศรษฐกจของประเทศตลำดใหมทส�ำคญ ไดแก ตวชวดทำงดำนเศรษฐกจ

มหภำคตำงๆ เชน ผลตภณฑมวลรวมภำยในประเทศ อตรำกำรเตบโตทำง

เศรษฐกจ รำยไดประชำชำตตอหว อตรำเงนเฟอ อตรำกำรจำงงำนและ

อตรำกำรวำงงำน รวมทงโครงสรำงกำรน�ำเขำและสงออกของประเทศ

โดยเฉพำะอยำงยงกบประเทศไทย (โปรดด ตำรำงท 2)

แมวำนกวชำกำรหลำยทำนจะเหนวำค�ำนเปนค�ำทลำสมยไปแลว

แตกยงไมมมโนทศนใหมทสำมำรถใชเรยกหนวยทำงเศรษฐกจทมศกยภำพ

ดงกลำวไดอยำงเขำใจรวมกนด ในโครงกำรศกษำนจงขอใชค�ำนไปพลำงกอน

อนง มกำรพดถงภมภำคยโรปตะวนออกวำเปนตลำดใหมในประเทศไทยมำ

นำนมำกพอสมควรแลวกตำมท แตควำมสมพนธและควำมรวมมอ

ตำงประเทศในดำนตำงๆ โดยเฉพำะปฏสมพนธและกำรเจำะตลำดทำง

เศรษฐกจกบประเทศตลำดใหมในยโรปนนกยงเปนไปคอนขำงนอย เมอเทยบ

กบอำณำบรเวณอนๆ ในโลก แมกระทงในดำนวชำกำรเอง องคควำมร

วำดวยภมภำคยโรปตะวนออกกยงคงมอยอยำงจ�ำกด2

2 โปรดด นธนนท วศเวศวร, “กำรขยำยสมำชกภำพของสหภำพยโรปกบโอกำส กำรลงทนของประเทศไทย: กรณศกษำเปรยบเทยบประเทศโปแลนด ฮงกำรและ สำธำรณรฐเชค”, รำยงำนวจยฉบบสมบรณ, ส�ำนกงำนกองทนสนบสนนกำรวจย (สกว.), พฤศจกำยน 2551; จตตภทร พนข�ำ และณฐนนท คณมำศ, “รำยงำนวจยขอเสนอแนะเชงนโยบำยในกำรพฒนำควำมสมพนธไทย-ประเทศตลำดใหมในยโรป (อดตประเทศสงคมนยม)”, ภำยใตโครงกำรตดตำมพฒนำกำรในยโรป, กรมยโรป กระทรวงกำรตำงประเทศ, มนำคม 2552.

vi

ตารา

งท 2

: ตวช

วดท

างดา

นเศ

รษฐก

จทส�า

คญใน

ยโรป

ตะวน

ออก

(201

2)

ประ

เทศ

อตรา

การเ

ตบโต

ของ

GD

P

(รอย

ละ)

รายไ

ดมวล

รวม

ประ

ชาชา

ตตอห

ว

(ดอล

ลารส

หรฐ

ฯ)

อตรา

เงน

เฟอ

(รอย

ละ)

สดสว

นกา

รสงอ

อกตอ

GD

P

(รอย

ละ)

สดสว

นกา

รน�าเ

ขาตอ

GD

P

(รอย

ละ)

ปรม

าณกา

รลงท

นโด

ยตรง

จากต

างป

ระเท

ศ

(ลาน

เหรย

ญสห

รฐฯ)

ประ

ชากร

(ลาน

คน)

รสเซ

ย3.

412

,700

8.5

2922

51

,416

143.

53

โปแล

นด

1.8

12,6

602.

5 46

46

2,97

038

.54

เชก

-1.3

18,1

301.

5 78

73

10,5

8110

.51

สโลว

าเกย

2

17,1

801.

4 96

91

3,65

85.

41

ฮงกา

ร-1

.712

,370

3.1

9587

8,

494

9.94

สโลว

เนย

-2.5

22,8

100.

3 76

71

-10

2.06

โรม

าเน

ย0.

48,

150

5.2

4045

2,

557

21.3

3

บลแ

กเรย

0.

86,

870

2.2

6770

2,

046

7.3

โครเ

อเชย

-213

,290

2.1

4343

1,

275

4.27

เซอร

เบย

-1.7

5,28

05.

5 38

54

2,70

07.

22

บอส

เนย-

เฮอร

เซโก

วนา

-0.7

4,65

01.

8 44

67

633

3.83

มอน

เตเน

โกร

0.5

6,94

02.

3 40

66

558

0.62

มาซ

โดเน

ย-0

.34,

700

0.4

5376

32

52.

11

ยเคร

น

0.3

3,50

07.

9 51

59

7,

207

45.5

9

มอล

โดวา

6.

42,

250

0.3

44

84

169

3.56

เบลา

รส

1.5

6,53

074

.882

77

1,

442

9.46

อาเซ

อรไบ

จน

4.5

6,03

0-0

.751

23

5,

293

9.3

อารม

าเน

ย 7.

13,

720

-1.6

2449

489

2.97

จอรเ

จย6

3,28

01.

338

5878

84.

51

ตรก

2.2

10,8

306.

8 26

32

12

,555

74

ทมำ:

Wor

ld D

evel

opm

ent I

ndic

ator

s da

taba

se, a

vaila

ble

at h

ttp://

data

.wor

ldba

nk.o

rg/d

ata-

cata

log/

coun

try-p

rofile

s

vii

ดงนน กำรท�ำควำมเขำใจและตดตำมพฒนำกำรกำรเปลยนแปลง

ของกลมประเทศเปำหมำยในยโรปตะวนออกทงทำงกำรเมอง ควำมมนคง

เศรษฐกจและสงคมวฒนธรรม อยำงลกซง รอบดำนและเปนระบบยอมเปน

สงทจ�ำเปนตอองคควำมรทำงวชำกำรในสงคมไทย และองคควำมรในเชง

นโยบำยหรอในเชงปฏบต โดยเฉพำะอยำงยง ส�ำหรบกรมยโรป กระทรวง

กำรตำงประเทศซงเปนหนวยงำนทมภำรกจหลกในกำรสงเสรมควำมสมพนธ

ทวภำคระหวำงไทยกบประเทศตำงๆ ในภมภำคยโรปไมอำจปฏเสธได

โครงกำรกำรศกษำลทำงแสวงหำควำมรวมมอดำนเศรษฐกจและวชำกำร

ระหวำงไทยกบประเทศตลำดใหมในยโรปหรอกำรตดตำมพฒนำกำรของ

รสเซยและยโรปตะวนออก (Russia/Eastern Europe Watch) จงม

เปำประสงคส�ำคญ เพอ

(1) เสรมสรำงองคควำมร กำรรบทรำบขอมลและแลกเปลยน

ประสบกำรณเกยวกบควำมสมพนธไทย-ประเทศเปำหมำย ใหกบหนวยงำน

ภำครฐ ภำคเอกชนและภำคประชำสงคมของไทย

(2) เพอสงเสรมและสนบสนนกำรสรำงเวททำงวชำกำรและ

เครอขำยตดตอประสำนงำนทงภำควชำกำร ภำครฐและภำคเอกชน ส�ำหรบ

แลกเปลยนควำมร ประสบกำรณและขอมลทเปนประโยชนระหวำงกน

ตอไปในอนำคตอนใกล

(3) เพอพฒนำองคควำมรดำนนตอสำธำรณชน และใหผเขำรวม

เสวนำสำมำรถน�ำควำมร ทไดรบไปตอยอดและปรบใชกบบรบทกำร

เปลยนแปลงในยคโลกำภวตน ซงสำมำรถชวยตอบสนองตอกำรสงเสรม

กำรทตเพอประชำชน (public diplomacy)

(4) เพอจดท�ำขอเสนอแนะเชงนโยบำยในกำรกระชบควำมสมพนธ

กบประเทศเปำหมำย โดยใช soft diplomacy

viii

โครงกำรน ไดเลงเหนถงควำมส�ำคญของกำรสรำงองคควำมรเชง

วเครำะหเกยวกบประเทศเปำหมำยและนยยะทมตอประเทศไทย จงจด

โครงกำรศกษำและเสวนำวชำกำร รวมทงกำรประชมระดมควำมคดเหน

เกยวกบพฒนำกำรและกำรเปลยนแปลงของประเทศเปำหมำยขำงตน

ซงเปนตลำดใหมทมศกยภำพของยโรปในปจจบน โดยเปนกำรประชมหำรอ

และแลกเปลยนควำมร มมมองและประสบกำรณระหวำงผ เกยวของ

ทงภำครฐ ภำคเอกชน ภำควชำกำรและภำคประชำสงคม เพอใหไดมำ

ซงควำมตระหนกร และควำมเขำใจทตรงกนและทำททสอดคลองกน

โดยประโยชนทคำดวำจะไดรบคอจะชวยใหเกดกำรบรณำกำรองคควำมร

และขอมลตำงๆ ซงจะเปนประโยชนในฐำนะทเปนขอเสนอแนะเชงนโยบำย

รวมทงกำรมสวนในกระบวนกำรก�ำหนดทศทำง เปำประสงคและเครองมอ

ของนโยบำยตำงประเทศของไทยตอประเทศเปำหมำยเปนไปไดอยำงม

ประสทธภำพและประสทธผลตอไปในอนำคต

2. โจทยวจยและกรอบการศกษา

ค�ำถำมหลกของกำรศกษำวจยภำยใตโครงกำรน คอ ประเทศไทย

โดยเฉพำะอยำงยง กรมยโรป กระทรวงกำรตำงประเทศ จะแสวงหำ สงเสรม

และพฒนำควำมรวมมอดำนเศรษฐกจและกำรเมองกบประเทศตลำดใหม

ในยโรปตะวนออกไดอยำงไร? เพอจะตอบค�ำถำมหลกน มค�ำถำมส�ำคญ

ของกำรศกษำวจยอย 3 ประกำรส�ำคญ คอ (1) ประเทศเปำหมำยคออะไร

และเปนอยำงไร (2) ประเทศเปำหมำยในสำยตำ มมมองและกำรรบร

ของไทยเปนอยำงไร และ (3) ทำทและบทบำทของประเทศไทยควรจะเปน

เชนไร และจะแสวงหำควำมรวมมอกบประเทศเปำหมำยไดอยำงไร

ix

โจทยวจยแรก คอ ประเทศเปาหมายคออะไร และเปนอยางไร

โดยมประเดนยอยๆ ไดแก

- ขอมลและลกษณะโดยรวมของประเทศเปำหมำย

- ภมศำสตรและทตงทำงยทธศำสตรของประเทศเปำหมำย

- ศกยภำพทำงเศรษฐกจ (โดยเฉพำะอยำงยง กำรน�ำเขำ-สงออก)

รวมทงศกยภำพในเชงภมรฐศำสตร (เชน บทบำทของประเทศเปำหมำย

ในเวทภมภำคและเวทโลก)

- โครงสรำงทำงเศรษฐกจกำรเมองภำยในของประเทศเปำหมำย

(เชน ควำมสมพนธเชงอ�ำนำจของชนชนน�ำทำงเศรษฐกจกำรเมองทงทเปน

ทำงกำรและไมเปนทำงกำร เปนตน) (ถำเปนไปได)

- ระดบของกำรเปดรบของประเทศเปำหมำยตอระบบเศรษฐกจ

โลก (economic liberalization/ openness)

- ภำพรวมของควำมสมพนธตำงประเทศของประเทศไทยกบ

ประเทศเปำหมำย

โจทยวจยทสอง คอ ประเทศเปาหมายในสายตา มมมองและการ

รบรของผมสวนไดสวนเสยของไทยเปนอยางไร โดยมประเดนยอยๆ ไดแก

- ผมสวนไดสวนเสย (stakeholders) ของไทยมองประเทศเปำหมำย

อยำงไร

- ประเทศเปำหมำยมองประเทศไทยอยำงไร (ถำเปนไปได)

- ผมสวนไดสวนเสยไดท�ำอะไรไปแลวบำงในประเทศเปำหมำย

(เชน กำรคำ กำรลงทน กำรศกษำ เปนตน) และควำมรเรมทจะด�ำเนนกำร

ในอนำคต

- โอกำส ขอจ�ำกด จดแขง และจดออนของประเทศเปำหมำย

- แนวโนมและทศทำงในกำรพฒนำควำมสมพนธกบประเทศ

เปำหมำย

- ขอเสนอแนะในเชงนโยบำยจำกผมสวนไดสวนเสย

x

โจทยวจยทสาม คอ ทาทและบทบาทของประเทศไทยควรจะ

เปนเชนไร และจะแสวงหาความรวมมอกบประเทศเปาหมายไดอยางไร

โดยโจทยวจยทสำมนสบเนองและตอยอดมำจำกโจทยขอแรกและขอทสอง

ซงนนคอกำรตอบค�ำถำมส�ำคญทวำ ศกยภำพของประเทศเปำหมำยคอ

อะไร และไทยมองประเทศเปำหมำยอยำงไร (และในทำงกลบกน ประเทศ

เปำหมำยมองไทยอยำงไรดวย) ค�ำถำมในสวนสดทำยอำจประกอบไปดวย

ประเดนส�ำคญยอยๆ ดงตอไปน

- ค�ำถำมวำดวยกำรตดสนใจวำจะเจำะตลำดใหมของประเทศ

เปำหมำยหรอไม

- ค�ำถำมวำดวยกำรเขำหำใครในประเทศเปำหมำย (ถำเปนไปได)

- ค�ำถำมวำดวยกำรตดสนใจวำจะเจำะตลำดอยำงไร ดวยเครองมอ

ทำงกำรเมองกำรทตอะไร (ไดแก กำรทตแบบเครอขำย กำรทตแบบทำงกำร

กำรทตแบบไมเปนทำงกำรหรอกำรทตสวนตว กำรทตทใชอ�ำนำจแบบออน

(soft power) และอ�ำนำจแบบชำญฉลำด (smart power) เปนตน ซงจะได

กลำวถงตอไป)

หลงจำกกำรวเครำะหและสงเครำะหปจจยศกยภำพทำงเศรษฐกจ

และภมรฐศำสตร ทงในแงของโอกำส ขอจ�ำกด จดแขงและจดออนของ

ประเทศแลว กำรศกษำนจะไดน�ำเสนอขอเสนอแนะเชงนโยบำย ซงจะ

ครอบคลมลกษณะสทธประโยชนทประเทศไทยจะไดรบ และผลกระทบทม

ตอควำมสมพนธตำงประเทศของไทย เพอน�ำไปสกำรสรปเปนทำทและ

ต�ำแหนงแหงทของกำรด�ำเนนนโยบำยตำงประเทศของไทยตอประเทศ

เปำหมำยในยโรปตะวนออกตอไป

xi

ตารางท 3: โจทยวจย ระเบยบวธวจยและผลลพธ

โจทยวจย ระเบยบวธวจย ผลลพธ

โจทยวจย 1. ประเทศ

เปำหมำยคออะไร และ

เปนอยำงไร

- กำรทบทวนงำน

วรรณกรรมทำงวชำกำร

และกำรจดเกบขอมล

เบองตน

- กำรทำบทำมนกวชำกำร

ใหน�ำเสนอบทควำม

วชำกำร

- ขอมลพนฐำนของ

ประเทศเปำหมำย

- บทควำมวชำกำร

(ถำเปนไปได)

โจทยวจย 2. ประเทศ

เปำหมำยในสำยตำ

มมมองและกำรรบร

ของไทยเปนอยำงไร

กำรจดเสวนำและกำร

ระดมควำมคดเหนจำกผม

สวนไดสวนเสยในภำคสวน

ตำงๆ ของไทย

กำรประชมสมมนำระดม

ควำมคดเหน

โจทยวจย 3. ทำทและ

บทบำทของประเทศไทย

ควรจะเปนเชนไร และจะ

แสวงหำควำมรวมมอกบ

ประเทศเปำหมำยได

อยำงไร

กำรวเครำะหและ

สงเครำะห เพอก�ำหนด

กรอบ วธกำร และเครองมอ

ทำงกำรเมองและกำรทต

รำยงำนผลกำรประชม

(proceedings) และ

ขอเสนอแนะเชงนโยบำย

(policy recommendation)

3. ระเบยบวธวจย

ดวยควำมพยำยำมทจะตอบค�ำถำมส�ำคญทงสำมประกำรคอ

(1) ประเทศเปำหมำยคออะไร และเปนอยำงไร (2) ประเทศเปำหมำย

ในสำยตำ มมมองและกำรรบรของไทยเปนอยำงไร และ (3) ทำทและ

บทบำทของประเทศไทยควรจะเปนเชนไร และจะแสวงหำควำมรวมมอกบ

ประเทศเปำหมำยไดอยำงไร กำรศกษำนจะใชระเบยบวธวจยเชงคณภำพ

โดยแบงระเบยบวธวจยเปน 5 สวนส�ำคญ ดงตอไปน

xii

(1) กำรทบทวนงำนวรรณกรรมทำงวชำกำรเกยวกบพฒนำกำร

ควำมเปนมำทำงเศรษฐกจกำรเมองและนโยบำยส�ำคญของประเทศ

ในภมภำคยโรปตะวนออกโดยสงเขป

(2) กำรจดเกบขอมลเบองตนของประเทศเปำหมำย ซงครอบคลม

ขอมลพนฐำน ศกยภำพทำงเศรษฐกจและภมรฐศำสตร รำยกำรสนคำ

น�ำเขำและสงออก และนโยบำยเศรษฐกจและกำรลงทน เปนตน โดยอำศย

แหลงขอมล ไดแก

(2.1) เวบไซตของหนวยงำนระหวำงประเทศ ไดแก IMF,

World Bank, CIA, Eurostat เปนตน

(2.2) เวบไซตของหนวยงำนภำครฐของประเทศเปำหมำย (ถำ

เปนไปได)

(2.3) หนวยงำนภำครฐของไทย ไดแก กระทรวงกำรตำงประเทศ

กระทรวงพำณชย เปนตน

(3) กำรน�ำเสนอผลงำนศกษำทำงวชำกำรหรอวจย และกำรระดม

ควำมคดเหนจำกผมสวนไดสวนเสยกบภมภำคยโรปตะวนออก ในรปแบบ

ของกำรเสวนำทำงวชำกำร

(4) กำรวเครำะหและสงเครำะห ขอมลจำกเอกสำรและวรรณกรรม

ทำงวชำกำร รวมกบกำรประชมเสวนำระดมควำมคดเหนเพอใหไดขอมล

เชงลก

(5) กำรจดท�ำรำยงำนผลกำรประชม (proceedings) เพอสรปผล

กำรศกษำทงหมดของโครงกำร และจดท�ำขอเสนอแนะเชงนโยบำย (policy

recommendation) เพอจะไดน�ำไปใชประโยชนในทำงปฏบตตอไป

xiii

4. แนวความคดและสมมตฐานของโครงการ

ไมมยทธศำสตรหรอนโยบำยตำงประเทศใดทจะประสบควำม

ส�ำเรจและมประสทธภำพได หำกปรำศจำกเสยซงกำรพจำรณำระหวำง

เปำประสงค (ends) เขำกบวธกำร (means) ใหไดอยำงถถวนและลงตว

นยำมของค�ำวำ “ยทธศำสตร” (strategy) อยำงงำยทสด คอ ควำมสมพนธ

ทมกำรคดค�ำนวณอยำงดระหวำงเปำประสงคกบวธกำร (the calculated

relationship of ends and means)3 โดยเปนกระบวนกำรทวธกำร

สอดประสำนกบเปำประสงค ขดควำมสำมำรถสอดคลองกบเจตนำรมณ

และทรพยำกรสอดรบกบวตถประสงค ในกำรศกษำนกจะอำศยกรอบกำร

วเครำะหดงกลำวเปนพนฐำนในกำรมงไปสขอเสนอแนะเชงนโยบำย

ตำงประเทศตอไป โดยมแนวควำมคดและสมมตฐำนวำดวยลกษณะรวม

พนฐำนบำงประกำรของกลมประเทศเปำหมำยในยโรปตะวนออกและ

เครองมอ/วธกำรทำงกำรเมองกำรทต เพอใหสอดคลองเขำกนกบเปำประสงค

ในกำรแสวงหำควำมรวมมอทำงเศรษฐกจและวชำกำรระหวำงไทยกบ

ประเทศตลำดใหม หรอกำรเจำะตลำดใหมนนเอง

ในประกำรแรก กลมประเทศในยโรปตะวนออกมลกษณะรวม

พนฐำนบำงประกำร ดงตอไปน คอ

(1) ในทำงเศรษฐกจกำรเมองระหวำงประเทศ ประเทศเหลำน

ยงคงเปนประเทศเปลยนผำน (states in transit) ทกระบวนกำรพฒนำ

ประชำธปไตย ธรรมำภบำลและกำรเขำสเศรษฐกจแบบเสรทยงไมพฒนำ

เตมท มควำมลกลน คลมเครอและไมชดเจน มกำรผสมผสำนระหวำง

รปแบบทำงกำรเมองทเปนทำงกำรแบบประชำธปไตยทมกำรเลอกตง และ

3 John Lewis Gaddis, Strategies of Containment, Revised and Expanded

Edition (2005), 271.

xiv

รปแบบทำงกำรเมองทไมเปนทำงกำรทยงคงองกบวฒนธรรมทำงกำรเมอง

ทเปนเผดจกำรหรอไมเปนประชำธปไตย และอำศยระบบเครอขำยเสนสำย

อปถมภไมมำกกนอย เรำอำจจะเรยกระบบ “ลกผสม” (hybrid system) น

ไดวำเปนระบอบกงประชำธปไตย (semi-democracy) หรอระบอบกง

เสรนยมทำงเศรษฐกจ (semi-liberalism) ในดำนเศรษฐกจ ประเทศเหลำน

หลำยประเทศเปนประเทศทมำลำชำ (laggards) ในกระบวนกำรเปดเสร

ทำงเศรษฐกจและกำรพฒนำทำงเศรษฐกจภำยใน โดยมงเนนเศรษฐกจ

พนฐำน เชน กำรสงออกทรพยำกรธรรมชำตเปนส�ำคญ4 ระบบเศรษฐกจ

กำรเมองในลกษณะนอำจจะเปนทงขอจ�ำกดและโอกำสส�ำหรบตำงประเทศ

ในกำรเขำไปปฏสมพนธ และแสวงหำลทำงทำงเศรษฐกจและกำรเมองได

ในดำนขอจ�ำกดคอ ประเทศทด�ำเนนนโยบำยตำงประเทศตำมบรรทดฐำน

แบบตะวนตกกจะเผชญกบระเบยบวธคดและแนวปฏบตทแตกตำงออกไป

และควำมไมค นชนกบกำรปฏสมพนธกบระบบเศรษฐกจกำรเมองทม

ควำมลกลนและไมชดเจนในหลำยประเทศในภมภำคน แตในอกดำนหนง

หำกมองในแงของโอกำสในกำรเขำสตลำดใหมกยงเปดกวำงอย ทงน

ขนอยกบระดบของกำรเปดเสรทำงเศรษฐกจของประเทศนนๆ ระดบของ

ควำมตองกำรสนคำและบรกำรใหมๆ จำกตำงประเทศ ระดบของควำม

ตองกำรกำรลงทนโดยตรงจำกตำงประเทศ และในประกำรส�ำคญทสดคอ

กำรแสวงหำพนธมตรหรอหนสวนทำงยทธศำสตรภำยในประเทศเหลำนน

ซงหมำยถงกำรสรำงสำยสมพนธกบชนชนน�ำทำงเศรษฐกจกำรเมอง

4 Ivan T. Berend, From the Soviet Bloc to the European Union: The

Economic and Social Transformation of Central and Eastern Europe since

1973 (Cambridge: Cambridge University Press, 2009); Jan Drahokoupil,

Globalization and the State in Central and Eastern Europe (London and

New York: Routledge, 2009).

xv

ในประเทศตลำดใหมในรปแบบทงทเปนทำงกำรและไมเปนทำงกำร

ซงควำมไมเปนทำงกำร (informality) เปนองคประกอบส�ำคญของนโยบำย

ตำงประเทศของประเทศเปำหมำย

(2) ประเทศในภมภำคยโรปตะวนออกโดยสวนใหญเปนประเทศ

ทมทรพยำกรพนฐำนเปนจ�ำนวนมำก (resource-abundant countries)

และมงเนนนโยบำยสงเสรมกำรสงออกสนคำ (export-oriented countries)

รวมทงยงมควำมตองกำรน�ำเขำสนคำอปโภคบรโภคทงภำคเกษตรกรรม

และอตสำหกรรม ภำคบรกำร รวมทงกำรลงทนโดยตรงจำกตำงประเทศ

ในปรมำณคอนขำงสง ซงนยอมเปนโอกำสในกำรแสวงหำควำมรวมมอกบ

ประเทศตลำดใหมอยำงแนนอน

(3) ประเทศในภมภำคยโรปตะวนออกโดยสวนใหญเปนประเทศ

ทมควำมทำทำยหรอปญหำกำรเมองภำยในททบซอนและตงเครยด

(overlapping and intense domestic challenges and conflicts) ไมมำก

กนอย เชน ปญหำชนกลมนอย ปญหำเชอชำตชำตพนธ ปญหำศำสนำ

ปญหำเขตแดน ปญหำกำรแบงแยกดนแดน ปญหำกำรกอกำรรำย เปนตน

ซงเปนสวนหนงของกระบวนกำรสรำงรฐชำตสมยใหมของรฐเกดใหมทยงไม

ยตอยำงชดเจน หลำยประเดนปญหำยงเปนประเดนขำมชำต (transnational

issues) ในระดบภมภำคทสงผลกระทบตอควำมมนคงและสนตภำพของ

ระบบระหวำงประเทศดวย ยกตวอยำงเชน กรณโคโซโว เปนตน

(4) ประเทศในภมภำคยโรปตะวนออกตองกำรไดรบกำรยอมรบ

จำกประชำคมระหวำงประเทศ (a search for international recognition)

ทงทเปนทำงกำรและไมเปนทำงกำร เชน กำรยอมรบในเวททำงเศรษฐกจโลก

กำรสนบสนนขอเสนอหรอหลกกำรบำงประกำรในเวทระหวำงประเทศ หรอ

กำรรบรองเอกรำชและอธปไตยของประเทศ เปนตน

xvi

(5) ในเชงปทสฐำนระหวำงประเทศ อำจแบงประเทศในภมภำค

ยโรปตะวนออกไดเปนสองกลมใหญๆ ไดแก กลมประเทศทสนบสนน

ปทสฐำนระหวำงประเทศ (norms promoters) และกลมประเทศทไม

สนบสนนปทสฐำนระหวำงประเทศ (norms dissenters) ในกลมแรกเปน

กลมทสงเสรมและสนบสนนปทสฐำนระหวำงประเทศใหมๆ ไดแก หลกกำร

ประชำธปไตย สทธมนษยชน และกำรแทรกแซงทำงมนษยธรรม เปนตน

ไดแกประเทศในยโรปกลำง ในขณะทกลมทสองเปนทกลมทคอนไปในขำงท

ไมสนบสนนปทสฐำนระหวำงประเทศใหมๆ เหลำน โดยเฉพำะกำรตอตำน

กำรสงออกปทสฐำนตำงๆ เหลำนหรอนโยบำยกำรเปลยนแปลงระบอบจำก

ตำงประเทศ เชนจำกสหรฐอเมรกำหรอสหภำพยโรป เปนตน ในหลำยกรณ

ควำมส�ำเรจของกำรด�ำเนนนโยบำยตำงประเทศกบประเทศตลำดใหม

เหลำนสวนหนงจงขนอยกบกำรหลกเลยงไมกลำวถงประเดนเชงปทสฐำน

ระหวำงประเทศเหลำนโดยตรง หรอเปนกำรทตทไมเนนประเดนเชงคณคำ

เมอพจำรณำเรองลกษณะพนฐำนรวมกนของภมภำคนแลว

ประเดนตอมำทตองศกษำคอ เครองมอหรอวธกำรทำงกำรเมองและกำรทต

ทส�ำคญในกำรแสวงหำลทำงควำมรวมมอทำงเศรษฐกจและกำรเจำะ

ตลำดใหมในยโรปตะวนออก ในเชงทฤษฎควำมสมพนธระหวำงประเทศ

อำจจะใชแนวควำมคดเรอง “อ�านาจแบบชาญฉลาด” หรอ “smart power” 5

ของศำสตรำจำรย Joseph S. Nye, Jr. แหงมหำวทยำลย Harvard เพอเปน

พนฐำนเบองตนอยำงงำยๆ ในกำรพจำรณำและเสนอแนะเครองมอหรอ

วธกำรทำงกำรเมองและกำรทตได “อ�ำนำจแบบชำญฉลำด” หมำยถง

กำรรจกใชอ�ำนำจทงแบบแขง (hard power) และแบบออน (soft power)

ในแตละกำละและเทศะ เพอใหไดมำซงผลลพธทพงปรำรถนำ (preferred

outcomes) โดยอ�ำนำจแบบแขงนนหมำยถงอ�ำนำจทำงกำรทหำรและ

5 Joseph S. Nye, Jr., The Future of Power (New York: Public Affairs, 2011).

xvii

อ�ำนำจทำงเศรษฐกจ ซงเปนอ�ำนำจทำงวตถทสำมำรถจบตองได ในขณะท

อ�ำนำจแบบออนหมำยถงอ�ำนำจในกำรโนมนำวชกจง ซงเปนอ�ำนำจทำง

ควำมคดทไมสำมำรถจบตองได อนไดแก กระแสควำมคด คณคำ ปทสฐำน

วฒนธรรม เปนตน โดยอ�ำนำจแบบชำญฉลำดนนนมลกษณะเปนควำม

สมพนธเชงอ�ำนำจระหวำงตวแสดงอยำงนอยสองตวแสดง ซงชวยตงกรอบ

กำรเจรจำและวำระส�ำคญ ชกจงโนมนำว ประสำนนโยบำย แลกเปลยน

ควำมร และประสบกำรณ กอใหเกดฉนทำมตและสรรสรำงปทสฐำน

ระหวำงกน เพอทจะสำมำรถบรรลผลลพธทตวแสดงตองกำรไดอยำงม

ประสทธภำพและประสทธผล

ภำยใตโครงกำรศกษำน กำรแปรเปลยนอ�ำนำจดงกลำวใหกลำย

เปนผลลพธทพงปรำรถนำ ตวแสดงหรอรฐพงทจะเลอกใชเครองมอหรอ

วธกำรทำงกำรเมองและกำรทตใหเหมำะสมหรอสอดคลองกบยทธศำสตร

ทมตอภมภำคยโรปตะวนออก สมมตฐำนหรอขอเสนอแนะในชนตนของ

โครงกำรนเสนอวำ “อ�ำนำจแบบชำญฉลำด” ในกระบวนกำรก�ำหนดนโยบำย

ตำงประเทศและกำรทตตอภมภำคยโรปตะวนออก พงอำศยกำรทตทน�ำโดย

รฐบำลและกระทรวงกำรตำงประเทศ โดยมองคประกอบส�ำคญดงตอไปน

คอ

(1) การทตแบบเครอขาย (network diplomacy) ดวยประเทศตำงๆ

ในภมภำคนสวนใหญเปนประเทศในชวงเปลยนผำน หรอมระบอบกำรเมอง

แบบกงประชำธปไตยทแมจะมกำรเลอกตงแตยงคงองกบวฒนธรรม

ทำงกำรเมองทเปนเผดจกำร และอำศยระบบเครอขำยเสนสำยอปถมภ

ไมมำกกนอย กำรทตทมประสทธภำพจงพงเปนกำรทตทเขำถงระบบ

เครอขำยควำมสมพนธทำงอ�ำนำจทงทำงกำรเมองและเศรษฐกจในประเทศ

ตำงๆ โดยอำศยกำรสรำงสำยสมพนธทำงกำรเมองและกำรทตกบชนชนน�ำ

ภำยในเปนส�ำคญ เพอใหสำมำรถบรรลกำรแสวงหำพนธมตรหรอหนสวน

xviii

ทำงยทธศำสตรภำยในประเทศเหลำนนได กลำวอกนยหนงคอเปนกำรทต

แบบเครอขำยทเขำถงกลมพลงทำงสงคมตำงๆ ภำยในประเทศเปำหมำย

ทงหนวยงำนภำครฐ ภำคเอกชนและภำคประชำสงคมอยำงรอบดำน

(2) การทตแบบไมเปนทางการ (informal diplomacy) โดยผสม

ผสำนเขำกบกำรทตแบบเปนทำงกำร ภำยใตระบอบกำรเมองดงกลำว

ขำงตน โครงสรำงสถำบนและต�ำแหนงทเปนทำงกำรอำจจะไมไดสะทอน

ถงควำมสมพนธเชงอ�ำนำจทแทจรงภำยในประเทศในยโรปตะวนออก

ทงหมดเสยทเดยว รปแบบควำมสมพนธเชงอ�ำนำจแบบไมเปนทำงกำร

มควำมส�ำคญไมยงหยอนไปกวำกนดวย เชน คนใกลชดหรอคนสนทของ

ผน�ำประเทศ หรอชนชนน�ำทำงเศรษฐกจนอกโครงสรำงอ�ำนำจรฐ เปนตน

ในกรณของรสเซย คนใกลชดของ Vladimir Putin ไดแก กลม Siloviki

(Silovarch) ซงเปนผทอยหรอเคยอยในหนวยงำนดำนควำมมนคงและ

กำรขำวกรองโดยเฉพำะอยำงยงพวกอดต KGB และกลมเซนตปเตอรเบรก

(St. Petersburger) ทเคยท�ำงำนใกลชดกบเขำทท�ำเนยบนำยกเทศมนตร

แหงนครเซนตปเตอรเบรก มบทบำทและอทธพลทำงกำรเมองและเศรษฐกจ

รวมทงอำจจะมบทบำทในกำรโนมนำวชกจงผน�ำประเทศในแบบไมเปน

ทำงกำรไดมำกกวำผทอยในต�ำแหนงทเปนทำงกำร เชน รฐมนตร เสยอก6

คนใกลชดคนหนงของ Putin ไดแก Yuri Kovalchuk กงสลกตตมศกด

ของไทย ณ นครเซนตปเตอรเบรก เปนตน กำรทตทจะประสบควำมส�ำเรจ

ในภมภำคนพงจะใชทงกำรทตทงทเปนทำงกำรและไมเปนทำงกำรอยำง

เหมำะควร

6 โปรดด Richard Sakwa, The Crisis of Russian Democracy: The Dual State,

Factionalism and the Medvedev Succession (Cambridge: Cambridge

University Press, 2011).

xix

(3) การทตแบบผน�า (leader-to-leader diplomacy) ในภมภำค

ยโรปตะวนออก กำรปทำงไปสควำมรวมมอระหวำงประเทศจะเรมตน

ไดอยำงสะดวกมำกขนโดยอำศยควำมสมพนธสวนตวทดและแนบแนน

ระหวำงผน�ำประเทศกอนทจะเกดกลไกของกำรพฒนำควำมรวมมอทวภำค

ระหวำงกนไดตอไป ไดแก คณะกรรมำธกำรรวมในระดบผน�ำหรอระดบ

รฐมนตร เปนตน ยกตวอยำงเชน ควำมสมพนธทดระหวำงสหรฐฯ กบ

รสเซยเกดขนจำกควำมสมพนธสวนตวทแนบแนนระหวำงประธำนำธบด

ในบำงหวงเวลำ ไดแก George W. Bush กบ Vladimir Putin ในชวงป

ค.ศ. 2000-2003 หรอ Barack Obama กบ Dmitri Medvedev ในชวงป

ค.ศ. 2008-2012 เปนตน ซงตอมำจะมกำรจดตงกลไกพเศษขนมำเพอ

ขบเคลอนกำรกระชบควำมสมพนธระหวำงประเทศทงสอง ไดแก คณะ

กรรมำธกำรของประธำนำธบด (Presidential Commission) ระหวำง

ประธำนำธบด Obama กบ Medvedev เปนตน ซงจะสำมำรถชวยขบเคลอน

ประเดนควำมรวมมอและแกไขประเดนปญหำขอพพำทระหวำงกน

(4) การทตแบบบรณาการ (integrated diplomacy) หมำยถง

กำรทตทมกำรตดตอประสำนงำนกนอยำงเปนระบบและเปนองครวม

ระหวำงหนวยงำนภำครฐและภำคเอกชนตำงๆ ในประเทศเปำหมำย โดยอำจ

จะมเอกอครรำชทตเปนผน�ำหรอผประสำนงำน เพอใหประเทศไทยสำมำรถ

บรรลเปำประสงคทพงปรำรถนำอยำงมประสทธภำพมำกทสด ซงกระทรวง

กำรตำงประเทศไดรเรมด�ำเนนกำรไปเปนทเรยบรอยแลวในรปแบบของ

ทมประเทศไทย บทบำทส�ำคญทสดประกำรหนงของกำรทตแบบบรณำกำร

คอ กำรทตน�ำพำณชยสมพนธ ซงหมำยถงกำรทตทชวยเอออ�ำนวยควำม

สะดวกและปทำงใหภำคเอกชนของไทยสำมำรถเขำไปเปดตลำดกำรคำ

กำรบรกำรและกำรลงทนกบประเทศเปำหมำย ซงนนหมำยควำมวำ บทบำท

ของนกกำรทตในกำรเสรมสรำง พฒนำและขบเคลอนกำรทตแบบเครอขำย

xx

และกำรบรณำกำรกำรทตแบบทำงกำรเขำกบกำรทตแบบไมเปนทำงกำร

รวมทงกำรสงเสรมสนบสนนกำรทตแบบผน�ำใหแนนแฟนมำกขน

(5) การทตทไมมงเนนประเดนเชงคณคา (non-normative diplo-

macy) ประเทศไทยในฐำนะทเปนประเทศทสงเสรมและสนบสนนประเดน

เชงคณคำและศลธรรมตำงๆ ในเวทระหวำงประเทศ ทงหลกกำรประชำธปไตย

สทธมนษยชน และกำรแทรกแซงทำงมนษยธรรม เปนตน ยอมไมอำจ

หลกเลยงกำรทตเชงคณคำไปไดในกำรเมองโลกปจจบน อยำงไรกตำม

ภมภำคยโรปตะวนออกนนมทง กลมประเทศทสนบสนนปทสฐำนระหวำง

ประเทศ (norms promoters) และกลมประเทศทไมสนบสนนปทสฐำน

ระหวำงประเทศ (norms dissenters) กำรจะบรรลกำรแสวงหำลทำงและ

ควำมรวมมอระหวำงประเทศในระยะสนและระยะกลำงนน อำจจะจ�ำเปน

ตองอำศยกำรทตทไมมงเนนประเดนเชงคณคำในเบองแรก ซงในระยะยำว

กระบวนกำรเรยนรปทสฐำนระหวำงประเทศในประเทศเปำหมำยนนๆ

ยอมจะเปลยนแปลงไปตำมกระบวนกำรภำยในประเทศเปนส�ำคญ

(6) การทตเพอประชาชน (public diplomacy) ไดแก กำรบรกำร

ดำนกำรทตและกำรกงสลแกประชำชน กำรคมครองและดแลผลประโยชน

ตำงๆ ของคนไทยในตำงประเทศทงในยำมปกตและในยำมสถำนกำรณ

ควำมไมสงบหรอประสบภยพบตตำงๆ และกำรเผยแพรควำมรดำนกำร

ตำงประเทศ โดยเฉพำะอยำงยง กำรใหขอมลและกำรสรำงควำมรทเกยวของ

ภมภำคยโรปตะวนออกเพมมำกขนแกประชำชน

5. รปแบบของกจกรรมและแผนการท�างาน

รปแบบของกจกรรมจะเปนกำรจดเสวนำและกำรประชมระดม

ควำมคดเหนเกยวกบพฒนำกำรและกำรเปลยนแปลงของประเทศ

xxi

ตลำดใหมทมศกยภำพของยโรปตะวนออกในปจจบน เพอใหไดขอมล

เชงลก โดยเชญวทยำกรผเชยวชำญ และผมสวนไดสวนเสยกบประเทศ

ตลำดใหม ทงภำครฐ ภำควชำกำร ภำคเอกชนและภำคประชำสงคม

ของไทยมำรวมกำรประชมระดมควำมคดเหน โดยจดเสวนำดงตอไปน คอ

(ตำมตำรำงท 4)

(1) กำรจดเสวนำระดมควำมคดเหนเรองกลมประเทศในภมภำค

บอลขำน ใชเวลำครงวน (ประมำณเดอนตลำคม 2556)

(2) กำรจดเสวนำเรองควำมสมพนธไทย-รสเซย ใชเวลำ 1 วน

(ประมำณเดอนพฤศจกำยน 2556)

(3) กำรจดเสวนำเรองกลมประเทศในยโรปกลำงและยโรปตะวนออก

และตรก ใชเวลำ 1 วน (ประมำณเดอนธนวำคม 2556)

ตารางท 4: ตำรำงเวลำกำรเสวนำและกำรระดมควำมคดเหน

การเสวนา เดอน สถานท

1. กำรเสวนำระดมควำมคดเหน

เรองประเทศบนคำบสมทร

บอลขำน

ตลำคม 2556 หองประชม กรมยโรป

กระทรวงกำรตำงประเทศ

2. กำรเสวนำเรองรสเซย

ในมมมองของไทย

พฤศจกำยน 2556 โรงแรมโซฟเทล สขมวท

3. กำรเสวนำเรองยโรปกลำง

และยโรปตะวนออก และตรก

ธนวำคม 2556 โรงแรมเดอะ สโกศล

กรงเทพฯ

4. กำรจดท�ำหนงสอรวม

บทควำมและผลกำรประชม

(proceedings) และขอเสนอ

แนะเชงนโยบำย

มกรำคม 2557

xxii

ภำยหลงจำกกำรจดเสวนำทงสำมครงดงกลำวขำงตน โครงกำรน

จะไดจดท�ำหนงสอรวมบทควำมและผลกำรประชม (proceedings)

เพอวเครำะหและสงเครำะหขอมลและองคควำมร โดยจะประมวลจำก

กำรศกษำทำงวชำกำรและกำรรบฟงควำมคดเหนจำกผมสวนไดสวนเสย

(ในฐำนะทเปนปจจยน�ำเขำ) และน�ำเสนอเปนขอเสนอแนะเชงนโยบำย

(policy recommendation) ตอกรมยโรป กระทรวงกำรตำงประเทศจ�ำนวน

300 ชดภำยในระยะเวลำททงสองฝำยเหนสมควร โดยคำดหวงวำผลลพธ

ดงกลำวนนจะมสวนชวยแปรเปลยนและพฒนำไปสผลสมฤทธเชงนโยบำย

ตำงประเทศของรฐบำลไทยตอไป ซงนนหมำยถงกำรสำมำรถบรรลควำม

รวมมอทำงเศรษฐกจและวชำกำร และกำรเจำะตลำดใหมในยโรปตะวนออก

อยำงมประสทธภำพ (ตำมตำรำงท 5)

ตารางท 5: ปจจยน�ำเขำและผลลพธของกจกรรม

ปจจยน�าเขา (input) ผลลพธ (output) ผลสมฤทธเชงนโยบาย

(policy outcome)

- องคควำมร

- กำรเสวนำและกำร

ระดมควำมคดเหน

- ขอเสนอแนะเชง

นโยบำย

- ควำมรวมมอทำง

เศรษฐกจและวชำกำร

- กำรเจำะตลำดใหม

ในยโรปตะวนออก

อยำงมประสทธภำพ

บทท 1

ประเทศบนคำบสมทรบอลขำน : 

ภำพรวมทำงเศรษฐกจและกำรเมอง

1. ขอมลทวไป

• ประเทศบนคำบสมทรบอลขำน (The Balkans) หรอภมภำคยโรป

ตะวนออกเฉยงใต (Southeast Europe: SEE) เปนพนททำงภมศำสตร

ซงตงอย บรเวณตะวนออกเฉยงใตของยโรประหวำงทะเลด�ำกบทะเล

อำเดรยตก โดยในปจจบนประกอบดวยประเทศบนคำบสมทรบอลขำน

ตะวนตก (Western Balkans: WB) – แอลเบเนย บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

โครเอเชย มำซโดเนย เซอรเบย โคโซโว1 มอนเตเนโกร และสโลวเนย 2– และ

1 โคโซโวไดประกาศเอกราชจากเซอรเบยเมอวนท17กมภาพนธ2008โดยมประเทศจ�านวนหนงประกาศรบรองเอกราชของโคโซโวแลวแตกยงมประเทศอกจ�านวนหนงทยงไมยอมรบสถานะความเปนรฐชาตของโคโซโวในปจจบน(เดอนตลาคม2013)มประเทศ106ประเทศจากประเทศสมาชกทงหมด193ประเทศในสหประชาชาตทใหการรบรองโคโซโวอยางเปนทางการหรอคดเปนรอยละ 54.9 โดยมประเทศสมาชกสหภาพยโรป23ประเทศทประกาศรบรองโคโซโวแลว(ประเทศทยงไมให การยอมรบโคโซโว ไดแก ไซปรส กรซ โรมาเนย สโลวาเกยและสเปน) ในเดอนกนยายน2013รฐบาลไทยไดมมตอนมตหลกการใหรบรองโคโซโวโดยการด�าเนนการสถาปนาความสมพนธทางการทตระหวางไทยกบโคโซโวเพอสงเสรมความสมพนธและความรวมมอทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม ทงในกรอบทวภาคและเวทระหวางประเทศตามทกระทรวงการตางประเทศเสนอ

2 ในหลำยโอกำส ประเทศสโลวเนยไดรบกำรจดใหอยในกลมประเทศยโรปกลำง และกลมประเทศบอลตก ซงเปนประเทศในกลมทเขำเปนสมำชกของสหภำพยโรปเปนทเรยบรอยแลว แตในบำงครง สโลวเนยกอยในกลมประเทศบนคำบสมทร บอลขำนดวย เนองจำกเคยเปนสวนหนงของอดตประเทศยโกสลำเวย

2 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

บลแกเรยและโรมำเนย

• ประชำกรในคำบสมทรบอลขำนมควำมหลำกหลำยทำงดำน

ศำสนำและเชอชำต และมจ�ำนวนประชำกรมำกกวำ 60 ลำนคน (ในป ค.ศ.

2012)

• ประเทศ 4 ประเทศในคำบสมทรบอลขำนซงเปนสมำชกของ

สหภำพยโรป (EU) ไดแก บลแกเรย สโลวเนย โรมำเนย และโครเอเชย

ทงน มอนเตเนโกร เซอรเบย และมำซโดเนยอยในกระบวนกำรบรณำกำร

เขำเปนสมำชกสหภำพยโรป ประเทศในบรเวณคำบสมทรบอลขำนตะวนตก

(Western Balkans) อนไดแก แอลเบเนย ไดสงใบสมครเขำเปนสมำชก

ในขณะทบอสเนยและเฮอรเซโกวนำ และโคโซโวกไดรบสถำนะเปนประเทศ

ทมศกยภำพจะเขำรวมเปนสมำชกสหภำพยโรปได

• ประเทศ 5 ประเทศในคำบสมทรบอลขำนซงเปนสมำชกของ

องคกำรสนธสญญำแอตแลนตกเหนอ (NATO) ไดแก บลแกเรย สโลวเนย

โรมำเนย แอลเบเนย และโครเอเชย

• ประเทศ 7 ประเทศในคำบสมทรบอลขำนทเปนสมำชกของ

องคกำรกำรคำโลก (WTO) ไดแก บลแกเรย แอลเบเนย โรมำเนย สโลวเนย

โครเอเชย มำซโดเนย มอนเตเนโกร โดยบอสเนยและเฮอรเซโกวนำ และ

เซอรเบยเปนรฐสงเกตกำรณ สวนโคโซโวก�ำลงอยในกระบวนกำรกำรเขำ

เปนรฐสงเกตกำรณหรอสมำชก

2. ลกษณะพนฐานรวมกน

ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนมคณลกษณะรวมกนหลำยประกำร

ดวยกน ดงตอไปน คอ

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 3

ประกำรแรก ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนมพนฐำนทำง

ประวตศำสตรรวมกนภำยใตระบอบเศรษฐกจกำรเมองแบบสงคมนยม

ในชวงสงครำมเยน เมอก�ำแพงเบอรลนลมสลำยลงในเดอนพฤศจกำยน 1989

ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนประกอบดวยประเทศ 4 ประเทศส�ำคญ

ไดแก แอลเบเนย บลแกเรย โรมำเนย และยโกสลำเวย ซงทงสประเทศ

เรมตนกระบวนกำรเปลยนผำนทำงเศรษฐกจ และจดกำรเลอกตงแบบ

ประชำธปไตยเปนครงแรกในชวงป 1989-1990 โดยยโกสลำเวยเปน

ประเทศเดยวทไมไดเปนสวนหนงของ COMECON (Council for Mutual

Economic Assistance: CMEA) และมประสบกำรณกบกำรปฏรปทำง

เศรษฐกจแบบตลำดมำอยำงยำวนำนมำกทสด โดยเฉพำะนโยบำยทม

ลกษณะเฉพำะของยโกสลำเวยคอ นโยบำยกำรบรหำรจดกำรตนเองของ

แรงงำน ในขณะทอกสำมประเทศทเหลอตำงไมคอยมประสบกำรณกบระบบ

เศรษฐกจแบบตลำดในชวงสงครำมเยน รฐบำลยโกสลำเวยไดเปลยนแปลง

ทำงเศรษฐกจไปสระบบทนนยมอยำงฉบพลนทนใด ซงท�ำใหเกดควำม

ตงเครยดภำยในประเทศ และน�ำไปสกำรลมสลำยของประเทศยโกสลำเวย

ในชวงกลำงป 1991 โดยมประเทศเกดใหมทงสน 5 ประเทศอนไดแก

บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ โครเอเชย มำซโดเนย สโลวเนย และยโกสลำเวย

(ซงประกอบดวยเซอรเบยและมอนเตเนโกร รวมทงสองจงหวดไดแก

โคโซโวและวอยโวดนำ) กำรลมสลำยของอดตประเทศยโกสลำเวยไดชะลอ

กระบวนกำรเปลยนผำนทำงเศรษฐกจนไป

ประกำรทสอง ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนไดรบผลกระทบและ

มรดกตกทอดจำกควำมขดแยงควำมรนแรงทำงชำตพนธในชวง 10 ปแรก

ของกำรเปลยนผำน ซงยงคงทงรองรอยของประเดนทำทำยแกประเทศตำงๆ

ตรำบจนกระทงปจจบน กลำวคอ ตลอดชวงทศวรรษท 1990 ประเทศบน

4 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

คำบสมทรบอลขำนเผชญกบควำมขดแยงทน�ำไปสกำรใชควำมรนแรงและ

กำรฆำลำงเผำพนธภำยในภมภำค โดยมควำมขดแยงทส�ำคญทงสน 5 ครง

ไดแก ควำมขดแยงในสโลวเนย (1991) โครเอเชย (1990-1991) บอสเนย

และเฮอรเซโกวนำ (1992-95) โคโซโว (1998-99) และ มำซโดเนย (2001)

สภำพปญหำควำมขดแยงในภมภำคกอใหเกดควำมไรเสถยรภำพทำง

กำรเมองอยำงรนแรง และเปนประเดนปญหำระหวำงประเทศ ทประชำคม

ระหวำงประเทศจบตำอยำงใกลชด อยำงไรกตำม สโลวเนย ซงเปนประเทศ

ทมกำรปฏรปเศรษฐกจกำวหนำและเตบโตอยำงรวดเรวทสดในอดตประเทศ

ยโกสลำเวย เขำไปเกยวของกบควำมขดแยงในภมภำคในชวงเวลำสนๆ

เทำนน และสำมำรถเปลยนผำนเศรษฐกจไปสระบบทนนยมทรฐมบทบำท

น�ำในกำรพฒนำไดอยำงประสบควำมส�ำเรจ

ประกำรตอมำซงสบเนองมำจำกควำมไรเสถยรภำพทำงกำรเมอง

ของภมภำค ท�ำใหประเทศบนคำบสมทรบอลขำน (ยกเวนประเทศสโลวเนย)

มกระบวนกำรเปลยนผำนทำงเศรษฐกจทคอนขำงยำกล�ำบำก และไมประสบ

ควำมส�ำเรจในชวงทศวรรษแรกของกำรเปลยนแปลงระบอบเศรษฐกจ

กำรเมองจำกสงคมนยมมำสระบอบทนนยมประชำธปไตย เมอเทยบกบ

ประเทศในยโรปกลำงอยำงฮงกำร โปแลนด เชกและสโลวำเกยแลว แมวำ

จะมกำรแปรรปรฐวสำหกจเกดขนบำงในชวงทศวรรษแรก แตกเปนกำรขำย

ใหแกผใกลชดทำงกำรเมองเปนส�ำคญ จนกระทงเมอควำมขดแยงไดคลคลำย

ไปในทศทำงทดขน ประเทศในภมภำคนจงมกระบวนกำรเปลยนผำนทำง

เศรษฐกจอยำงจรงจง ทงกำรเปดเสรทำงเศรษฐกจ กำรปรบโครงสรำงทำง

เศรษฐกจมหภำค และกำรแปรรปรฐวสำหกจ อำจกลำวไดวำ ประเทศบน

คำบสมทรบอลขำนเปนประเทศทมระบอบทนนยมทมำลำชำ (delayed

capitalism) อนง ประเทศในภมภำคนเองกมระดบของกำรเปลยนผำนทำง

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 5

เศรษฐกจไมเทำกน โดยอำจจะแบงออกไดเปนสองกลมใหญๆ ดงตอไปน

คอ กลมแรกเปนประเทศทมกำรปฏรปมำกอนหนำ (early reformers) ทงน

เปนผลมำจำกกำรเขำไปพวพนกบควำมขดแยงควำมรนแรงนอยกวำ ซงไดแก

แอลเบเนย โครเอเชยและมำซโดเนย ในขณะทกลมทสองเปนประเทศ

ทมกำรปฏรปทตำมมำทหลง (late reformers) ทงนเปนผลมำจำกกำร

เขำไปพวพนกบควำมขดแยงควำมรนแรงมำกกวำ ซงไดแก บอสเนยและ

เฮอรเซโกวนำ และยโกสลำเวย (เซอรเบย มอนเตเนโกร และโคโซโว)

โดยทงสองประเทศเรมกำรปฏรปทำงเศรษฐกจหลงป 2000-2001 ไปแลว

เทำนน3 อนง ในกรณของยโกสลำเวยไดเปลยนชอประเทศเปน State Union

of Serbia and Montenegro ในวนท 4 กมภำพนธ 2003 และเซอรเบย

และมอนเตเนโกรไดแยกประเทศเปนสองประเทศในเดอนมถนำยน 2006

ตอมำ โคโซโวกไดประกำศเอกรำชจำกเซอรเบยในเดอนกมภำพนธ 2008

ซงยงคงเปนประเดนระหวำงประเทศของกำรรบรองรฐเกดใหม ซงประเทศ

จ�ำนวนหนงยงไมใหกำรรบรองโคโซโว

ในประกำรสดทำยคอ ภำยหลงป 2001 เปนตนมำ ประเทศบน

คำบสมทรบอลขำนเรมเขำสกระบวนกำรบรณำกำรทำงเศรษฐกจอยำง

คอนขำงใกลชดกบสหภำพยโรป (EU) โดยมประเทศในภมภำคนทเขำเปน

สมำชกของสหภำพยโรปแลวอนประกอบไปดวยสโลวเนย (2004) บลแกเรย

และโรมำเนย (2007) และโครเอเชย (2013) และประเทศอนๆ ในภมภำค

กมทำทและแนวโนมในกำรสมครเขำเปนสมำชกภำพของสหภำพยโรป

อยำงคอนขำงแขงขน โดยพยำยำมปรบโครงสรำงทำงเศรษฐกจกำรเมอง

3 William Barlett, Europe’s Troubled Region: Economic Development,

Institutional Reform and Social Welfare in the Western Balkans (London

and New York: Routledge, 2008).

6 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

และปฏบตตำมเงอนไขของกำรเขำเปนสมำชกภำพของสหภำพยโรป ทงน

มอนเตเนโกร เซอรเบย และมำซโดเนยอยในกระบวนกำรบรณำกำรเขำเปน

สมำชกสหภำพยโรป สวนแอลเบเนยไดสงใบสมครเขำเปนสมำชก ในขณะท

บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ และโคโซโวกไดรบสถำนะเปนประเทศทม

ศกยภำพจะเขำรวมเปนสมำชกสหภำพยโรปได4

อำจกลำวไดวำ โดยรวมแลว ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนม

ลกษณะรวมกนบำงประกำรทนำสนใจ โดยตำงมพฒนำกำรทำงประวตศำสตร

ในชวงสงครำมเยนรวมกนมำ และเผชญกบประเดนปญหำควำมขดแยง

ควำมรนแรงและควำมไมมเสถยรภำพทำงกำรเมองรวมกนของภมภำคน

ซงกเปนสวนหนงของกระบวนกำรสรำงรฐชำตสมยใหมของประเทศเกดใหม

เหลำนทแตกตวมำจำกอดตประเทศยโกสลำเวยดวย กระบวนกำรดงกลำว

ท�ำใหกำรเปลยนผำนทำงเศรษฐกจไปสระบบทนนยมแบบตลำดเปนไป

อยำงลำชำ ประเทศบนคำบสมทรบอลขำน (ยกเวนสโลวเนย) เพงพฒนำ

กำรปฏรปทำงเศรษฐกจอยำงจรงจงภำยหลงควำมขดแยงภำยในภมภำคน

สนสดลงแลวในชวงตนทศวรรษท 2000 นเอง พรอมๆ กนกบกระบวนกำร

บรณำกำรทำงเศรษฐกจทเขมขนมำกขนกบสหภำพยโรปนนเอง

3. การเปลยนผานทางเศรษฐกจของประเทศบนคาบสมทรบอลขาน

แมวำตลอดชวงทศวรรษแรกของกำรเปลยนผำนทำงเศรษฐกจ

ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนไดเผชญกบควำมขดแยงและควำมรนแรง

ภำยในภมภำค จนท�ำใหกำรเปลยนผำนทำงเศรษฐกจเปนไปอยำงชะงกงน

อยำงไรกตำมตงแตกำรยตควำมขดแยงทำงกำรเมองชำตพนธหลงป 2001

4 Richard Whitman, and Ana Juncos, “Stasis in Status: Relations with the

Wider Europe”, Journal of Common Market Studies, Vol. 51 (2013), p. 156.

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 7

เปนตนมำ เศรษฐกจกำรเมองของบอลขำนกมกำรปรบตวและเปลยนแปลง

ไปในทศทำงทดขน ทงในแงของกำรปฏรปทำงเศรษฐกจทเปนแบบตลำดเสร

มำกขน กำรไหลเขำของกำรลงทนโดยตรงจำกตำงประเทศทเพมมำกขนกวำ

ในชวงทศวรรษแรก และกำรบรณำกำรทำงเศรษฐกจภำยในของประเทศ

บนคำบสมทรบอลขำนเอง ซงท�ำใหชองวำงระหวำงประเทศทมกำรปฏรป

มำกอนหนำน (ซงไดแก แอลเบเนย โครเอเชยและมำซโดเนย) กบประเทศ

ทมกำรปฏรปตำมมำทหลง (ซงไดแก บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ เซอรเบย

มอนเตเนโกร และโคโซโว) ดเหมอนจะลดนอยลงไป5

กำรเปลยนผำนทำงเศรษฐกจทส�ำคญในชวงทศวรรษท 2000

เปนตนมำมลกษณะส�ำคญ ดงตอไปน คอ

(1) ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนสำมำรถปฏรปทำงเศรษฐกจท

ส�ำคญได เชน กำรเปดเสรทำงดำนรำคำ กำรเปดเสรทำงกำรคำ กำรปฏรป

ระบบอตรำแลกเปลยน และกำรแปรรปรฐวสำหกจขนำดเลก เปนตน

(2) ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนมแนวโนมของกำรเตบโตทำง

เศรษฐกจทดขนกวำในชวงทศวรรษท 1990 ซงเปนชวงภำวะตกต�ำทำง

เศรษฐกจของภมภำคน แตประเทศเหลำนกเผชญกบวกฤตกำรณทำง

เศรษฐกจทงในระดบโลกและในระดบภมภำคหรอวกฤตกำรณยโรโซนดวย

ท�ำใหเกดภำวะชะลอตวไป ทงนเพรำะประเทศบนคำบสมทรบอลขำน

พงพงเศรษฐกจระหวำงประเทศคอนขำงมำก6

5 European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) (2009).6 โปรดด Will Barlett, and Milica Uvalic, eds., The Social Consequences of

the Global Economic Crisis in South East Europe (London: London School

of Economics and Political Science – Research on South Eastern Europe

(LSEE), 2013).

8 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ตารางท 1: อตราการเตบโตของ GDP (รอยละ)

ทมา: World Development Indicators database < http://data.world

bank.org/data-catalog/country-profiles>

(3) ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนไดปรบใชนโยบำยกำรเงนทเขม

งวดมำกขน ซงชวยแกไขภำวะเงนเฟออยำงรนแรงในชวงทศวรรษท 1990

ไดพอสมควร ยกเวน กรณแอลเบเนยทมกำรใชนโยบำยกำรเงนทเขมงวด

มำตงแตป 1992 แลว7 ประเทศทไมมประเดนควำมขดแยงควำมรนแรง

ภำยในประเทศ เชน โครเอเชยและมำซโดเนย ด�ำเนนนโยบำยกำรเงน

ทเขมงวดไดเรวกวำประเทศทมควำมขดแยงรนแรง เชน บอสเนยและ

7 ในกรณแอลเบเนย รฐบำลไดด�ำเนนนโยบำยกำรปฏรปเศรษฐกจแบบฉบพลนทนใด

ในป 1992 โดยกำรสนบสนนจำกกองทนกำรเงนระหวำงประเทศ (IMF) ซงท�ำให

อตรำเงนเฟอลดนอยลง แตกเผชญกบปญหำ “pyramid schemes” ซงท�ำให

เงนออมระยะยำวของชำวแอลเบเนยสญเสยไป และน�ำมำสวกฤตกำรณกำรเงน

ในป 1997 แตกสำมำรถฟนตวกลบมำไดในป 1999 โปรดด Ivan T. Berend, From

Soviet Bloc to the European Union (Cambridge: Cambridge University

Press, 2009), pp. 80-81.

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 9

เฮอรเซโกวนำ เซอรเบย มอนเตเนโกร และโคโซโว อำจกลำวไดวำ

ในปจจบนน ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนมแนวโนมทจะบรหำรจดกำร

ภำวะเงนเฟอไดดขน แตในขณะเดยวกนกท�ำใหคำเงนของประเทศ

ในภมภำคนแขงคำขน ซงมแนวโนมท�ำใหปรมำณกำรน�ำเขำสนคำ

จำกตำงประเทศเพมมำกขนดวย ซงเปนปรำกฏกำรณรวมของทงภมภำค

อนง ประเทศทมอตรำแลกเปลยนทยดหยน ไดแก ประเทศทลอยตวคำเงน

(เชนแอลเบเนย) หรอลอยตวแบบมกำรจดกำร (เชน โครเอเชยและเซอรเบย)

มศกยภำพในกำรสงออกไดมำกกวำประเทศทมอตรำแลกเปลยนทผกตด

คำเงนทงทเปน currency board และผกตดกบคำเงนยโร8

ตารางท 2: ระบบอตราแลกเปลยนในประเทศบนคาบสมทรบอลขาน

ประเทศ ระบบอตราแลกเปลยน ชวงเวลา สกลเงน

แอลเบเนย ผกตดคำเงน 1990-1991 Lek (ผกกบสกลเงนดอลลำรสหรฐฯ)

ลอยตวอยำงเปนอสระ 1992-ปจจบน Lek

บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

ไมมระบบชดเจน 1992-1996 BiH Dinar, new BiH Dinar, Croatian Dinar (ตอมำ Kuna), Republika Srpska Dinar และ Yugoslav Dinar

ผกตดคำเงนของ BiH Dinar สงหำคม 1994

Currency board 1997-ปจจบน Marka ทสำมำรถปรบได โดยผกตดกบสกลเงนยโร

8 Milica Uvalic, “Transition in Southeast Europe: Understanding Economic

Development and Institutional Change”, Working Paper No. 2010/41, World

Institute for Development Economics Research, United Nations University

(UNU-WIDER), May 2010, p. 9.

10 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ตารางท 2: ระบบอตราแลกเปลยนในประเทศบนคาบสมทรบอลขาน

(ตอ)

ประเทศ ระบบอตราแลกเปลยน ชวงเวลา สกลเงน

โครเอเชย ผกตดคำเงน 1992-1993 Croatian Dinar (ตอมำ Kuna)

ลอยตวแบบมกำรจดกำร 1993-ปจจบน Kuna

มำซโดเนย ผกตดคำเงน 1992-1995 คปอง กอนทจะเปลยนเปน Macedonian Dinar

ผกตดคำเงนทวไป 1995-ปจจบน Macedonian Dinar (ผกกบสกลเงนยโร)

เซอรเบย ผกตดคำเงน 1992-2000 Yugoslav Dinar

ลอยตวแบบมกำรจดกำร 2000-ปจจบน

มอนเตเนโกร Euroization 1998-ปจจบน ยโร

โคโซโว Euroization 1999-ปจจบน ยโร

ทมา: ปรบจำก Uvalic 2010, 6.

(4) โดยรวมตงแตป 2001 เปนตนมำ ประเทศบนคำบสมทร

บอลขำนมปรมำณกำรสงออกเพมมำกขน ในขณะทปรมำณกำรน�ำเขำกเพม

มำกขนดวย แตปรมำณกำรน�ำเขำโดยรวมกมมำกกวำปรมำณกำรสงออก

โดยรวม ซงสงผลท�ำใหเกดบญชกำรคำขำดดลมำอยำงตอเนอง และสงผล

ตอกำรขำดดลบญชเดนสะพดของภมภำคดวย อนง กำรสงออกทไมมำกนก

สวนหนงมำจำกกำรทภำคเศรษฐกจของประเทศจ�ำนวนมำกในภมภำคน

(โดยเฉพำะบอสเนยและเฮอรเซโกวนำ มอนเตเนโกร เซอรเบย และโคโซโว)

มสดสวนของภำคบรกำรทไมสำมำรถสงออกไดในระดบทสงมำก ไดแก

กำรคำปลก กำรธนำคำรและกำรสอสำรโทรคมนำคม เปนตน ในขณะท

สดสวนในภำคเกษตรกรรมลงนอยลงอยำงมำก และภำคอตสำหกรรมเอง

กลดลง ยกเวนประเทศแอลเบเนยเทำนนทยงคงเรยกไดวำเปนประเทศทม

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 11

มงเนนเกษตรกรรมและอตสำหกรรมในภมภำคน9 กลำวอกนยหนง ในขณะท

ประเทศเหลำนยงไมมกำรพฒนำทำงเศรษฐกจทดเพยงพอ ประเทศบน

คำบสมทรบอลขำนกลบมแนวโนมสดสวนของภำคบรกำรทมขนำดใหญมำก

พอๆ กบสดสวนของภำคบรกำรของประเทศในสหภำพยโรปโดยรวม

ตารางท 3: สดสวนการสงออกตอ GDP (รอยละ)

ทมา: World Development Indicators database < http://data.world

bank.org/data-catalog/country-profiles>

9 Milica Uvalic, “Transition in Southeast Europe: Understanding Economic

Development and Institutional Change”, Working Paper No. 2010/41, World

Institute for Development Economics Research, United Nations University

(UNU-WIDER), May 2010, p. 14.

12 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ตารางท 4: สดสวนการน�าเขาตอ GDP (รอยละ)

ทมา: World Development Indicators database < http://data.world

bank.org/data-catalog/country-profiles>

(5) ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนมอตรำกำรวำงงำนสงมำก

โดยมอตรำกำรวำงงำนสงมำกทสดในยโรป ทงนสวนหนงเนองมำจำก

ปรมำณกำรลงทนโดยตรงจำกตำงประเทศมนอย และในอกสวนหนงนน

แรงงำนจ�ำนวนหนงไปอยในระบบเศรษฐกจทไมเปนทำงกำรดวย โดยเฉพำะ

ประเทศโคโซโว อตรำวำงงำนอยทรอยละ 45 มำซโดเนย รอยละ 31

บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ รอยละ 28 และเซอรเบย รอยละ 2310

(6) ในดำนปรมำณกำรลงทนโดยตรงจำกตำงประเทศ (Foreign

Direct Investment: FDI) สโลวเนย โรมำเนยและบลแกเรยสำมำรถดงดด

กำรลงทนไดมำตงแตในชวงทศวรรษแรกของกำรเปลยนผำน ในขณะท

10 Saul Estrin and Milica Uvalic, “Foreign Direct Investment into Transition

Economies: Are the Balkans Different?” LSE ‘Europe in Question’ Discussion

Paper Series (LEQS), No. 64/ 2013, July 2013, p. 36.

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 13

ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนตะวนตกมกำรลงทนโดยตรงจำกตำงประเทศ

นอยมำกในชวงทศวรรษแรก โดยสวนใหญอยในรปแบบของเงนชวยเหลอ

ทน�ำเอำไปใชในโครงกำรฉกเฉน ควำมชวยเหลอทำงมนษยธรรม และอำหำร

มำกกวำมงเนนกำรลงทนทมประสทธผล แตกำรลงทนมปรมำณเพมมำกขน

ในชวงทศวรรษท 2000 เปนตนมำ โดยประเทศทมปรมำณกำรลงทนโดยตรง

จำกตำงประเทศมำกทสดในภมภำคนคอ โครเอเชย รองลงมำคอ เซอรเบย

บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ และแอลเบเนย อยำงไรกด ปรมำณกำรลงทน

โดยตรงจำกตำงประเทศของภมภำคบอลขำนกยงคงมปรมำณนอยอยด

เมอเทยบกบภมภำคยโรปกลำง กำรไหลเขำทยงจ�ำกดอยของเงนลงทน

โดยตรงจำกตำงประเทศในภมภำคบอลขำนสวนหนงนำจะเปนผลมำจำก

ขนำดของตลำดทมขนำดเลกของประเทศโดยสวนใหญของภมภำคน

ควำมหำงไกลจำกศนยกลำงทำงกำรคำและกำรลงทนส�ำคญในยโรป

แนวโนมทยงไมแนนอนในกำรเขำเปนสมำชกภำพในสหภำพยโรป และ

ปจจยภำยในของประเทศบนคำบสมทรบอลขำน ประเทศผลงทนรำยใหญ

ทเขำมำในภมภำคน ไดแก ออสเตรย กรซ เนเธอรแลนด เยอรมน และ

ฮงกำรตำมล�ำดบ

14 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ตารางท 5: ปรมาณการลงทนโดยตรงจากตางประเทศ (ลานเหรยญสหรฐฯ)

ทมา: World Development Indicators database < http://data.world

bank.org/data-catalog/country-profiles>

ตารางท 6: ปรมาณการลงทนโดยตรงจากตางประเทศตามประเทศ

ผเขามาลงทน (2012)

ประเทศ ประเทศผลงทนรายใหญ 5 อนดบแรก (สดสวนคดเปนรอยละของปรมาณการลงทนทงหมด)

แอลแบเนย กรซ (27.4) อตำล (15.2) ออสเตรย (13.7) แคนำดำ (10.6) ตรก (10.6)

บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

ออสเตรย (19.7) เซอรเบย (18) โครเอเชย (14.1) สโลวเนย (11.2) รสเซย (9.6)

บลแกเรย เนเธอรแลนด (21.9) ออสเตรย (16.5) กรซ (7.7) สหรำชอำณำจกร (6.6) ไซปรส (5.7)

โครเอเชย ออสเตรย (21.2) ฮงกำร (13.9) เยอรมน (13.7) เนเธอรแลนด (8.6) ลกเซมเบอรก (5.4)

มำซโดเนย เนเธอรแลนด (16.5) กรซ (12.9) สโลวเนย (12.4) ออสเตรย (11.1) ฮงกำร (10.3)

มอนเตเนโกร รสเซย (15.4) อตำล (11.8) สวสเซอรแลนด (9) ฮงกำร (8.4) ไซปรส (8.2)

โรมำเนย เนเธอรแลนด (20.7) ออสเตรย (17.8) เยอรมน (12.2) ฝรงเศส (8.3) กรซ (5.7)

เซอรเบย ออสเตรย (17.1) เนเธอรแลนด (10.1) กรซ (9.6) เยอรมน (9.1) นอรเวย (8.4)

ทมา: Estrin and Uvalic 2013, 24.

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 15

(7) กำรใหควำมชวยเหลอจำกสหภำพยโรป ภำยหลงควำมขดแยง

ในโคโซโวยตลงในป 1999 สหภำพยโรปไดรเรมโครงกำรกำรปรบเสถยรภำพ

และสมำคม (Stabilization and Association Process: SAP) ส�ำหรบ

ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนเปนกรณพเศษ ซงประกอบดวยมำตรกำร

ตำงๆ ทจะชวยกระบวนกำรเปลยนผำนและกำรบรณำกำรทำงเศรษฐกจ

ของภมภำคน ไดแก กำรใหสทธพเศษทำงกำรคำโดยทวไป ควำมเปนไปได

ในกำรกอตงควำมสมพนธเชงสญญำกบสหภำพยโรปผำนกำรลงนำมใน

ขอตกลงกำรปรบเสถยรภำพและสมำคม (Stabilization and Association

Agreements: SAA) (โปรดดตำรำงท 7) และโครงกำรใหควำมชวยเหลอ

ทำงกำรเงน รวมทงยงมขอตกลงเสถยรภำพส�ำหรบภมภำคยโรปตะวนออก

เฉยงใต (Stability Pact for South Eastern Europe) เพอฟนฟและเยยวยำ

เศรษฐกจประเทศเหลำนหลงควำมขดแยงทำงกำรทหำรในป 1999 อกดวย

ตารางท 7: ขอตกลงการปรบเสถยรภาพและสมาคมระหวางสหภาพ

ยโรปกบประเทศบนคาบสมทรบอลขาน

ประเทศ วนทลงนาม วนทมผลบงคบใช

มำซโดเนย 9 เมษำยน 2001 1 เมษำยน 2004

โครเอเชย 29 ตลำคม 2001 1 กมภำพนธ 2005

แอลเบเนย 12 มถนำยน 2006 1 เมษำยน 2009

มอนเตเนโกร 15 ตลำคม 2007 กระบวนกำรใหสตยำบนยงไมเรยบรอย

เซอรเบย 29 เมษำยน 2008 กระบวนกำรใหสตยำบนยงไมเรยบรอย

บอสเนยและ

เฮอรเซโกวนำ

16 มถนำยน 2008 กระบวนกำรใหสตยำบนยงไมเรยบรอย

ทมา: Milica Uvalic 2010, p. 21.

16 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

4. ศกยภาพโดยรวมของประเทศบนคาบสมทรบอลขาน

4.1 ทตง

ทตงทำงยทธศำสตรของคำบสมทรบอลขำนถอวำเปนบรเวณทม

ศกยภำพทจะเปนจดศนยกลำงทำงดำนกำรคำทส�ำคญระหวำงทวปยโรป

และเอเชย เพรำะเนองจำกจะแวดลอมไปดวยทะเล สนำมบนและทำเรอ

บนคำบสมทรบอลขำนกเรมไดรบกำรพฒนำและกลำยมำเปนจดเชอม

กระจำยสนคำโลจสตกสทส�ำคญตอกำรขนสงสนคำทำงเรอของยโรป

ในปจจบน ทงน ยงมกำรพฒนำกำรรถไฟเพอใหสำมำรถน�ำเขำและสงออก

สนคำผำนทำงเรอไดสะดวกขน และกำรเชอมตอกบโครงขำยระบบกำร

คมนำคมของสหภำพยโรป อนไดแก Pan-European Corridor จะชวย

พฒนำระบบกำรคมนำคมอนเปนปจจยส�ำคญในกำรพฒนำในคำบสมทร

บอลขำนอกดวย

แอลเบเนย: มทำเรอ Durres และมทำงออกส Strait of Otranto

ซงเชอมทะเลอำเดรยตกกบทะเลไอโอเนยนและทะเลเมดเตอรเรเนยน

โดยชองแคบดงกลำวแยกอตำลออกจำกแอลเบเนย

บอสเนยและเฮอรเซโกวนา: ไมมทำงออกสทะเล

บลแกเรย: มทำงออกสทะเลด�ำและมทำเรอ Varna และ Burgas

โครเอเชย: มทำงออกสทะเลอำเดรยตก และมทำเรอน�ำลก

Rijeka ซงเปนทำเรอเกำแกแตกไดรบกำรพฒนำเพมศกยภำพใหรองรบ

คอนเทนเนอรขนำดใหญไดมำกขน

มาซโดเนย: ไมมทำงออกสทะเล แตเปนแนวพนทกำรขนสง

(transportation corridor) จำกยโรปตะวนตกและยโรปกลำงไปสทะเล

อเจยน และจำกยโรปตอนใตสยโรปตะวนตก

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 17

เซอรเบย: ตงอยระหวำงมำซโดเนยและฮงกำร ไมมทำงออกสทะเล

โคโซโว: ตงอยระหวำงเซอรเบยและมำซโดเนย ไมมทำงออกสทะเล

มอนเตเนโกร: มทำงออกสทะเลอำเดรยตก และมเสนทำงขนสง

ทำงรถไฟทเชอมตรงไปยงเซอรเบยและแอลเบเนยได

สโลวเนย: มทำงออกสทะเลอำเดรยตกและมทำเรอ Koper

ซงสำมำรถขนสงสนคำออกไปสทะเลเมดเตอรเรเนยนได ทำเรอดงกลำว

เปนทำเรอน�ำลกขนำดใหญ และรฐบำลไดจดตงเขตปลอดภำษในทำเรอ

โดยกำรยกเวนภำษเงนไดนตบคคลใหแกนกลงทนประเทศทมกำรขนถำย

สนคำผำนทำเรอดงกลำวมำกทสด มกำรปรบปรงระบบกำรขนสงและ

อปกรณททนสมยในกำรขนถำยสนคำท�ำใหมควำมเหมำะสมในกำรเปน

ศนยกลำงกำรขนสงและกระจำยสนคำ

โรมาเนย: มทำงออกสทะเลด�ำและมทำเรอ Constanta ซงเปน

ทำเรอทมควำมส�ำคญตดอนดบ 1 ใน 10 ของยโรป เพรำะเปนทำเรอน�ำลก

ทใหญทสดในทะเลด�ำ ประกอบกบมเสนทำงกำรคมนำคม 2 เสนทำงหลก

คอ ทำงบก (ซงจะเชอมโยงเขำกบโครงขำยเสนทำงกำรขนสง Pan-European

Corridor IV ของสหภำพยโรป) และทำงน�ำซงเชอมตอผำนแมน�ำดำนบ

(Pan-European Corridor VII) ซงจะท�ำใหกำรขนสงสนคำไปยงภมภำค

ตำง ๆ ในยโรปเปนไปอยำงสะดวกและรวดเรว ทงน กำรขนสงทำงเรอจำก

เอเชยมำยงทำเรอดงกลำวจะมระยะทำงสนกวำกำรเดนทำงไปยงทำเรอ

Rotterdam ประเทศเนเธอรแลนด ประมำณ 3,400 ไมลทะเล และใชเวลำ

ประมำณ 20 วนในกำรเดนทำงจำกไทยมำยงทำเรอดงกลำว

18 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

4.2 ทรพยากรธรรมชาต

แอลเบเนย: น�ำมนดบ กำซธรรมชำต ถำนหน บอกไซต โครไมต

ทองแดง พลงน�ำ

บอสเนยและเฮอรเซโกวนา: ถำนหน แรเหลก บอกไซต คอปเปอร

ตะกว สงกะส โครไมต

บลแกเรย: บอกไซต ทองแดง ตะกว ถำนหน แรเหลก โครเมยม

แมงกำนส ทองค�ำ และไม

โครเอเชย: น�ำมน บอกไซต แรเหลก แคลเซยม ไมกำ เกลอ

มาซโดเนย: แรเหลกคณภำพต�ำ ทองแดง ตะกว สงกะส โครไมต

แมงกำนส นกเกล

เซอรเบย: น�ำมน กำซธรรมชำต ถำนหน เหลก ทองแดง ตะกว

สงกะส โครไมต ทองค�ำ เงน

โคโซโว: ลกไนต สงกะส ตะกว โลหะผสมเฟอรโรนกเกล และ

พชผลทำงกำรเกษตร

มอนเตเนโกร: บอกไซต ไฟฟำพลงน�ำ

สโลวเนย: ถำนหนลกไนต ตะกว สงกะส หนกอสรำง พลงงำนน�ำ

ปำไม

โรมาเนย: น�ำมนดบ (ปรมำณส�ำรองก�ำลงลดลง) ปำไม กำซธรรมชำต

ถำนหน แรเหลก เกลอ

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 19

4.3 นโยบายทางเศรษฐกจและการลงทน

ในปจจบนซงคำบสมทรบอลขำนไดรบกำรพฒนำทงทำงอปโภค

สำธำรณปโภค กำรคมนำคมขนสง พนฐำนทำงเศรษฐกจทขยำยตว

และกำรเมองทมกำรเปลยนผำนและมเสถยรภำพมำกขน รำยไดทใชจำย

ไดจรงทเพมขน และกำรพฒนำระบบกำรคมนำคมสงผลใหมกำรลงทนจำก

ตำงประเทศเพมขนโดยเฉพำะอยำงยงจำกประเทศสมำชกสหภำพยโรป

ซงปจจบนมควำมตองกำรกำรจดจำงบคคลภำยนอกและฐำนกำรผลตทม

ศกยภำพซงตงอยใกลๆ กบประเทศของตน ประเทศบนคำบสมทรบอลขำน

จงจ�ำเปนตองพฒนำประเทศเพออ�ำนวยควำมสะดวกในกำรลงทนใหแก

นกลงทนตำงชำตมำกยงขน ทงน กำรเขำเปนสมำชกของสหภำพยโรป

กสงผลอยำงมำกในกำรท�ำใหประเทศสมำชกตองปรบเปลยนระบบระเบยบ

ตำงๆ ใหสอดคลองกบสหภำพยโรปอกดวย

แอลเบเนย: รฐบำลมนโยบำยในกำรปฏรปทำงกำรคลงและ

กฎหมำยของประเทศเพอสงเสรมกำรลงทนจำกตำงชำต ภำคเกษตรกรรม

ยงลำสมยเพรำะสวนมำกเปนกำรเพำะปลกขนำดเลกภำยในครวเรอน

ทงยงขำดเทคโนโลยททนสมยในกำรผลตพลงงำนไฟฟำ ไฟฟำรอยละ 98

ทใชในประเทศมำจำกพลงงำนน�ำ ระบบสำธำรณปโภคทยงลำหลงสงผล

ใหกำรลงทนจำกตำงชำตมนอยมำก ประสบปญหำกำรวำงงำนทสง

กำรฉอรำษฎรบงหลวง และอำชญำกรรม อยำงไรกตำม ดวยควำมชวยเหลอ

จำกสหภำพยโรป รฐบำลแอลเบเนยไดเรมพฒนำระบบกำรคมนำคม

ทงทำงบกและทำงรถไฟใหมควำมทนสมยมำกยงขน ซงจะเปนประโยชน

และเออตอกำรพฒนำทำงเศรษฐกจในอนำคต

บอสเนยและเฮอรเซโกวนา: รฐบำลมนโยบำยเรงกำรเขำเปน

สมำชกของสหภำพยโรป และสมำชกองคกำรกำรคำโลก มกำรปรบปรง

20 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ระบบกำรเงน ปฏรปกำรบรหำรรฐกจ อยำงไรกตำม ภำคเศรษฐกจของ

ประเทศพงพำสนคำจ�ำพวกโลหะและกำรไดรบควำมชวยเหลอจำกองคกร

ระหวำงประเทศและนำนำประเทศเปนจ�ำนวนมำกในกำรฟนฟประเทศ

โดยเฉพำะอยำงยงจำกสหภำพยโรป บอสเนยและเฮอรเซโกวนำถอเปน

ตลำดใหมทมควำมเสยงในกำรลงทนแตมควำมตองกำรสนคำสง โดยภำค

ธรกจทนำสนใจในปจจบน ไดแก สนคำส�ำหรบกำรบรโภคเพรำะยงคงม

ไมเพยงพอ โดยเฉพำะอยำงยงอำหำร รวมถงอำหำรฮำลำล เพรำะภำค

กำรเกษตรแมจะเปนของภำคเอกชนแตกมขนำดเลกและลำหลง ทงน สนคำ

ประเภทเสอผำ รองเทำ ของใชจ�ำเปนในครวเรอน และผลตภณฑพลำสตก

กเปนทตองกำรของตลำด

บลแกเรย: บลแกเรยยงคงประสบปญหำเงนเฟอ อตรำกำรวำง

งำนสง กำรขำดเสถยรภำพและควำมโปรงใสทำงกำรเมอง และปญหำ

อำชญำกรรม อยำงไรกตำม กำรเขำเปนสมำชกสหภำพยโรปท�ำใหรฐบำล

ตองปรบเปลยนกฎระเบยบและมำตรกำรทงดำนกำรคำและกำรลงทน

ใหสอดคลองกบสหภำพยโรป ซงเออตอโอกำสกำรท�ำธรกจทเกยวของกบ

อำหำร กำรคมนำคมทสะดวกขน ทศนยภำพทสวยงำม และคำครองชพ

ทไมสงมำกท�ำใหคำดวำนกทองเทยวจะเดนทำงมำทองเทยวบลแกเรย

มำกขน ประกอบกบกำรไดรบเงนสนบสนนจำกสหภำพยโรปภำยใตนโยบำย

เกษตรรวม มสวนท�ำใหประชำชนมอ�ำนำจในกำรใชสอยมำกขน แนวโนม

ดงกลำวจงเออตอกำรท�ำธรกจโรงแรมและรำนอำหำร อตสำหกรรมกำรผลต

อำหำรกเปนภำคสวนทนำลงทนเพรำะสวนใหญอตสำหกรรมอำหำรภำยใน

ประเทศยงไมไดมำตรฐำนตำมทสหภำพยโรปก�ำหนดโดยเฉพำะในเรอง

ควำมปลอดภยของอำหำร ท�ำใหผผลตภำยในประเทศหลำยรำยตองปด

กจกำรไปเพรำะไมสำมำรถปรบเปลยนใหสอดคลองกบมำตรฐำนดงกลำวได

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 21

ทงน ตำมระเบยบของสหภำพยโรป บลแกเรยตองปรบปรงเกณฑกำรลงทน

ในประเทศใหเปดกวำงมำกขน อำท กำรยกเวนภำษทดน และภำษเงนได

โครเอเชย: รฐบำลมนโยบำยกำรปฏรปเศรษฐกจใหเปนระบบ

เศรษฐกจแบบเสร สงเสรมใหเอกชนเขำมำมบทบำทมำกขน มกำรออก

กฎหมำยเพอสงเสรมกำรคำและกำรลงทนจำกตำงประเทศ เพมอตรำ

กำรเจรญเตบโตทำงเศรษฐกจ ทงน โครเอเชยเปนประเทศทมศกยภำพ

ในดำนกำรทองเทยว กำรประมง และศนยกลำงทำงดำนโลจสตกสทำงเรอ

โดยในดำนกำรทองเทยวนนโครเอเชยประสบควำมส�ำเรจในกำรพฒนำ

อตสำหกรรมกำรทองเทยวทยงยน ทงยงเปนแหลงทองเทยวทถอวำไมแพง

ส�ำหรบยโรปอกดวย ดงนนภำคธรกจทนำสนใจในกำรลงทนในโครเอเชย

คอ ภำคกำรขนสงโลจสตกส และภำคบรกำร เชน กำรเปดรำนอำหำรไทย

นวดแผนไทย เปนตน

มาซโดเนย: เศรษฐกจของมำซโดเนยถอวำเปนตลำดใหมทยง

ไมมนคงนกและไมคอยเปนทร จก รฐบำลจงด�ำเนนนโยบำยสนบสนน

กำรลงทนจำกตำงประเทศ เชน อตรำภำษเงนไดอตรำเดยว (Flat Rate)

ธนำคำรกลำงของมำซโดเนยมนโยบำยตรงคำเงนดนำรกบเงนยโรเพอเปน

กำรปองกนควำมผนผวนของคำเงนอนจะกระทบโดยตรงตอนกลงทน จงเปน

โอกำสดทนกลงทนชำวไทยจะเขำไปลงทนในมำซโดเนย

เซอรเบย: เศรษฐกจของเซอรเบยก�ำลงอยในชวงกำรเปลยนผำน

ไปสกำรคำเสร โดยมกำรลดภำษ และยกเลกมำตรกำรทมใชภำษ แตภำครฐ

กยงมบทบำทมำก โดยเฉพำะในกำรไฟฟำ บรษทโทรคมนำคม บรษท

กำซธรรมชำต เปนตน จงจ�ำเปนจะตองปฏรประบบทงระบบเศรษฐกจ

และกำรเมอง เศรษฐกจของเซอรเบยพงพำอยกบอตสำหกรรมกำรผลต

และกำรสงออกซงสวนมำกเปนกำรลงทนจำกตำงประเทศ อตรำกำรวำงงำน

22 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

อยในระดบทสงและรำยไดในครวเรอนกถอวำซบเซำ อยำงไรกตำมคำจำง

แรงงำนทมฝมออยในระดบทไมสงมำกนก

โคโซโว: รฐบำลมนโยบำยเปดเสรทำงกำรคำ กำรแปรรปรฐวสำหกจ

สงเสรมกำรลงทนจำกตำงชำต และสงเสรมกำรแขงขนของภำคธรกจภำยใน

ประเทศ ในขณะเดยวกนกสงเสรมกำรสงออกเพอลดกำรขำดดลทำงกำรคำ

อยำงไรกตำม เศรษฐกจของโคโซโวยงถอวำใหมแตกมพลวตทเกดขนจำก

กำรพฒนำศกยภำพและกำรเตรยมกำรเขำเปนสมำชกของสหภำพยโรป

มอนเตเนโกร: รฐบำลมนโยบำยสงเสรมกำรลงทนจำกตำงชำต

โดยเปดกวำงอยำงไมมขอจ�ำกด ยกเวนกำรลงทนในภำคควำมมนคงและ

อำวธ ทงน รฐบำลยงสงเสรมใหมอนเตเนโกรเปนศนยกลำงทำงดำน

กำรคมนำคมขนสงในบรเวณน เนองจำกมโครงสรำงพนฐำนทดทงเสนทำง

รถไฟและทำเรอ อตสำหกรรมกำรผลตอำหำรภำยในประเทศโดยเฉพำะ

ภำคเกษตรกรรมยงลำสมย อยำงไรกตำม รฐบำลกสนใจทจะสงเสรม

ภำคกำรเกษตรมำกยงขน อตสำหกรรมอำหำร กำรประมงและกำรแปรรป

ผลตภณฑประมงเปนภำคธรกจทนำลงทนเพรำะมอนเตเนโกรยงตองน�ำเขำ

อำหำรถงรอยละ 80 และแมมอนเตเนโกรจะตดทะเลและมปลำในปรมำณ

มำกแตกยงไมมระบบกำรจดกำรหองเยนทด และยงตองน�ำเขำอำหำรทะเล

ภำคสวนอนๆ ทมศกยภำพและนำลงทนเชนกน ไดแก ธรกจกำรทองเทยว

และกำรโรงแรม เหมองแรบอกไซตและถำนหน และโรงงำนผลตไฟฟำ

โดยเฉพำะพลงน�ำ

สโลวเนย: มพฒนำกำรทำงเศรษฐกจสงกวำประเทศยโรปตะวนออก

อนๆ เศรษฐกจของสโลวเนยพงพำภำคบรกำรและกำรคำระหวำงประเทศ

เปนหลก รฐบำลมนโยบำยสงเสรมกำรลงทน และกำรปฏรปทำงเศรษฐกจ

โดยเฉพำะกำรปฏรปรฐวสำหกจซงไดรบกำรสนใจจำกนกลงทนตำงชำต

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 23

อยำงมำก ทงน ยงมนโยบำยลดกำรขำดดลงบประมำณเพอรกษำเสถยรภำพ

ทำงเศรษฐกจ ประกอบกบคำจำงแรงงำนทมฝมออยในระดบทไมสงมำก

เมอเทยบกบประเทศสมำชกสหภำพยโรป

โรมาเนย: ถอเปนแหลงดงดดกำรลงทนจำกตำงชำต โดยเฉพำะ

อยำงยงในภำคอตสำหกรรมอำหำรและเกษตร ซงสวนใหญเปนกำรลงทน

ในอตสำหกรรมเครองดมเบยร อำหำร นมและเนย ผลตภณฑและกำร

แปรรปเนอสตว อตสำหกรรมกำรผลตอำหำรภำยในประเทศยงลำสมยและ

มขอจ�ำกดทำงดำนเทคโนโลย เนองจำกมพนฐำนเปนประเทศเกษตรกรรม

มำกอน อตสำหกรรมอำหำรและกำรแปรรปจงเปนภำคธรกจทนำลงทน

เพรำะโรมำเนยมศกยภำพในกำรผลตวตถดบทงในดำนพชผก ผลไม และ

ปศสตว ประกอบกบคำจำงแรงงำนอยในระดบทไมสงมำกเมอเปรยบเทยบ

กบประเทศโดยรอบ กำรเขำเปนสมำชกสหภำพยโรปท�ำใหโรมำเนยตอง

ด�ำเนนนโยบำยทจะสงผลดตอผประกอบกำรของไทยทสำมำรถปรบปรง

กำรผลตใหเปนไปตำมมำตรฐำนของสหภำพยโรปได โดยเฉพำะธรกจกำร

สงออกอำหำรทะเล และรำนอำหำรไทย ซงมแนวโนมจะขยำยตวสง

ในโรมำเนย

4.4 สนคาน�าเขาและสงออกระหวางไทย-บอลขาน

ในปจจบน ประเทศไทยยงมปรมำณกำรคำกบประเทศบนคำบสมทร

บอลขำนคอนขำงนอย ปรมำณกำรคำโดยรวมกบภมภำคนอยท 78 ลำน

เหรยญสหรฐฯ ในป 2012 โดยโครเอเชยเปนคคำอนดบท 129 เซอรเบย

อนดบท 156 บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ อนดบท 176 แอลเบเนย อนดบ

ท 181 มอนเตเนโกร อนดบท 184 และมำซโดเนย อนดบท 186 ตำมล�ำดบ

24 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ตารางท 8: การคาระหวางไทย-บอลขาน (ลานเหรยญสหรฐฯ)

ทมา: ส�ำนกเทคโนโลยสำรสนเทศและกำรสอสำร ส�ำนกงำนปลดกระทรวง

พำณชย

แอลเบเนย: สนคำน�ำเขำจำกไทย ไดแก น�ำตำลทรำย กระดำษ

และผลตภณฑกระดำษ อำหำรกระปองและแปรรป ผลตภณฑยำง

ผลตภณฑพลำสตก ตเยน ตแชและสวนประกอบ ขำว สวนสนคำสงออก

จำกแอลเบเนย ไดแก เสอผำส�ำเรจรป เครองบน เครองรอน อปกรณ

กำรบนและสวนประกอบ รองเทำ เครองจกรกลและสวนประกอบ เคมภณฑ

เครองใชเบดเตลด และผลตภณฑสงทออนๆ

บอสเนยและเฮอรเซโกวนา: สนคำน�ำเขำจำกไทย ไดแก อำหำร

ทะเลกระปองและแปรรป ผลตภณฑเหลกและเหลกกลำ ผลตภณฑยำง

สงทอ และผลไมกระปอง สวนสนคำสงออกจำกบอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

ไดแก เครองใชไฟฟำในบำน แรและผลตภณฑ เสอผำส�ำเรจรป เครองจกร

ไฟฟำและสวนประกอบ และรองเทำ

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 25

บลแกเรย: สนคำน�ำเขำจำกไทย ไดแก ยำงพำรำ วงจรพมพ

เมดพลำสตก รถยนตและสวนประกอบ เสนใยประดษฐ เครองคอมพวเตอร

และสวนประกอบ กระดำษและผลตภณฑ ผลตภณฑยำง ผลตภณฑเหลก

และเหลกกลำ สวนสนคำสงออกจำกบลแกเรย ไดแก เคมภณฑ สนแรโลหะ

อนๆ เศษโลหะ ผลตภณฑเวชกรรมและเภสชกรรม เครองจกรกลและ

สวนประกอบ เครองมอเครองใชทำงดำนกำรแพทย เครองจกรไฟฟำและ

สวนประกอบ เสอผำส�ำเรจรป เครองดนตรและของเลน ขำวและผลตภณฑ

จำกแปง ปย

โครเอเชย: สนคำน�ำเขำจำกไทย ไดแก อำหำรทะเลกระปอง

และส�ำเรจรป คอมพวเตอร ขำว เครองปรบอำกำศและสวนประกอบ

ผลไมแปรรป สวนสนคำสงออกจำกโครเอเชย ไดแก เครองจกรไฟฟำและ

สวนประกอบ เครองจกรและสวนประกอบ ปนซเมนต นำฬกำ เรอ ไมซง

ไมแปรรปและผลตภณฑ

มาซโดเนย: สนคำน�ำเขำจำกไทย ไดแก อำหำรทะเลกระปองและ

แปรรป ตเยน ตแชแขงและสวนประกอบ เตำอบไมโครเวฟ ผลไมกระปอง

และแปรรป ผำผน เฟอรนเจอรและชนสวน รถยนต อปกรณและ

สวนประกอบ ผลตภณฑยำ ผกกระปองและแปรรป สวนสนคำสงออกจำก

มำซโดเนย ไดแก เสอผำส�ำเรจรป ผลตภณฑโลหะ เครองจกรกลและ

สวนประกอบ ผลตภณฑสงทออนๆ เหลก เหลกกลำและผลตภณฑ

เซอรเบย: สนคำน�ำเขำจำกไทย ไดแก อำหำรทะเลกระปองและ

แปรรป รองเทำและชนสวน เครองคอมพวเตอร อปกรณและสวนประกอบ

เสอผำส�ำเรจรป ผลไมกระปองและแปรรป อญมณและเครองประดบ

ตำขำยจบปลำ ขำว เครองจกรกลและสวนประกอบ เฟอรนเจอรและชนสวน

เครองใชบนโตะอำหำร ในครว และบำนเรอน สงทออนๆ เครองใชส�ำหรบ

26 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

เดนทำง และผลตภณฑเซรำมกส สวนสนคำสงออกจำกเซอรเบย ไดแก

กระดำษและผลตภณฑ เครองจกรกลและสวนประกอบ เสอผำส�ำเรจรป

ผก ผลไมและของปรงแตงทท�ำจำกผลไม ผลตภณฑทท�ำจำกพลำสตก

ยทธปจจย สงพมพ เหลก เหลกกลำและผลตภณฑ วสดท�ำจำกยำง

เครองมอเครองใชเกยวกบวทยำศำสตร กำรแพทย เครองดนตร ของเลน

เครองกฬำและเครองเลน สอบนทกขอมล ภำพ เสยง รองเทำ และเคมภณฑ

โคโซโว: ยงไมปรำกฏแนชด เนองจำกไทยเพงมกำรสถำปนำควำม

สมพนธทำงกำรทตอยำงเปนทำงกำรกบโคโซโวเมอเดอนกนยำยน 2556

ทผำนมำ

มอนเตเนโกร: สนคำน�ำเขำจำกไทยเปนผลมำจำกกำรตดตอ

คำขำยผำนนกธรกจโดยตรง สวนมำกเปนกำรน�ำเขำปลำกระปองจำกไทย

แตกถอวำยงมปรมำณนอยมำก

สโลวเนย: สนคำน�ำเขำจำกไทย ไดแก ผลตภณฑยำงพำรำ

รถยนตและสวนประกอบ เครองจกร โพลเมอร ผลตภณฑเหลกและ

เหลกกลำ สวนสนคำสงออกจำกสโลวเนย ไดแก เภสชภณฑ เครองจกร

อเลกทรอนกส มอลต แปง ขำวสำล เครองจกร และผลตภณฑยำง

โรมาเนย: สนคำน�ำเขำจำกไทย ไดแก อำหำรทะเลกระปองและ

แปรรป วงจรพมพ คอมพวเตอร เครองจกรและสวนประกอบส�ำหรบกำร

แปรรป ผลตภณฑยำง แผงวงจรไฟฟำ หมอแปรงไฟฟำและสวนประกอบ

เหลก ผลตภณฑเหลกและเหลกกลำ อญมณและเครองประดบ สวนสนคำ

สงออกจำกโรมำเนย ไดแก เครองจกรกลและสวนประกอบ เครองจกรไฟฟำ

และสวนประกอบ ผลตภณฑโลหะ ผลตภณฑเจำะจงซอ เครองไมเครองมอ

ทำงดำนเคม ไมแปรรปและผลตภณฑไม

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 27

5. โอกาสและศกยภาพของประเทศบนคาบสมทรบอลขาน

• ทตงทำงยทธศำสตรทมศกยภำพ เปนจดเชอมทำงเศรษฐกจ

ระหวำงยโรปและเอเชย โดยเฉพำะจดเชอมกระจำยสนคำโลจสตกส

ทส�ำคญตอกำรขนสงสนคำทำงเรอ (ผำนทำเรอน�ำลกตำงๆ ในภมภำคน

ไดแก ทำเรอ Constanta ของโรมำเนย ทำเรอ Koper ของสโลวเนย ทำเรอ

Rijeka ของโครเอเชย เปนตน) และทำงบก (ผำน Pan-European Corridor)

• มทรพยำกรธรรมชำตจ�ำนวนมำก โดยเฉพำะอยำงยง ถำนหน

และแรธำต และตองกำรเทคโนโลยและนวตกรรมจำกตำงประเทศในกำร

พฒนำอยำงมำก

• มกำรใชพลงงำนจำกพลงน�ำ ในหลำยประเทศในภมภำคน เชน

แอลเบเนย มอนเตเนโกร เปนตน

• โครงสรำงของภำคเศรษฐกจของภมภำคบอลขำน ทมงเนนกำร

น�ำเขำสนคำอปโภคบรโภคและบรกำรจำกตำงประเทศ โดยเฉพำะอยำงยง

ภำคเกษตรกรรมและอตสำหกรรม กลำวคอ ควำมตองกำรสนคำประเภท

เกษตรและอำหำรมสงมำก รวมทงอำหำรฮำลำลในประเทศมสลม เชน

บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

• มนโยบำยสงเสรมกำรลงทนโดยตรงจำกตำงประเทศ โดยมสดสวน

ของ FDI ตอ GDP สงมำก

• อตสำหกรรมกำรผลตอำหำรภำยในประเทศยงลำสมย มขอจ�ำกด

ทำงเทคโนโลย และไมไดมำตรฐำนของสหภำพยโรป ประเทศไทยมโอกำส

ใน 3 ดำนดวยกน นนคอ (1) กำรสงออกอำหำร ประเภทอำหำรแชแขงและ

แชเยอกแขง และอำหำรแปรรป (2) กำร (รวม) ลงทนในอตสำหกรรมกำรผลต

และแปรรปอำหำรในประเทศบนคำบสมทรบอลขำน และ (3) กำรเปดธรกจ

รำนอำหำรไทยในประเทศในภมภำคน

28 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

• กำรประมงและอำหำรทะเลมจ�ำนวนมำก แตยงขำดเทคโนโลย

และกำรบรหำรจดกำรทด เชน มอนเตเนโกรยงไมมระบบกำรจดกำรหองเยน

ทด อตสำหกรรมกำรแปรรปผลตภณฑประมงมศกยภำพทสนใจในกำรลงทน

• แรงงำนรำคำถก

• แนวโนมของกำรเปนสมำชกภำพในสหภำพยโรปของประเทศ

บนคำบสมทรบอลขำนในอนำคต ซงท�ำใหรฐตำงๆ ตองปรบเปลยนระเบยบ

และกฎหมำยใหสอดคลองกบมำตรฐำนของสหภำพยโรป

6. ขอจ�ากดของประเทศบนคาบสมทรบอลขาน

• ภำครฐมบทบำทน�ำในกำรพฒนำเศรษฐกจ โดยเฉพำะภำค

เศรษฐกจยทธศำสตรของประเทศ เชน กำรไฟฟำ บรษทโทรคมนำคม บรษท

กำซธรรมชำต เปนตน

• ปญหำในเชงภำพลกษณของภมภำค ซงถกมองวำเปนบรเวณ

ของสงครำมและควำมขดแยง มำกกวำดนแดนแหงโอกำสกำรลงทนและ

ศกยภำพทำงเศรษฐกจเทำใดนก11

• ตลำดภำยในทมขนำดเลก เมอเปรยบเทยบกบบรเวณอนๆ ของ

ยโรป

11 Christopher Cviic, and Peter Sanfey, In Search of the Balkan Recovery:

The Political and Economic Reemergence of South-Eastern Europe

(New York: Columbia University Press, 2010), p. 124. อำงใน Saul Estrin

and Milica Uvalic, “Foreign Direct Investment into Transition Economies:

Are the Balkans Different?” LSE ‘Europe in Question’ Discussion Paper

Series (LEQS), No. 64/ 2013, July 2013.

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 29

• ควำมหำงไกลในเชงทตงภมศำสตรจำกยำนเศรษฐกจทมควำม

เจรญหรอพฒนำอยำงกำวหนำกวำ

• ควำมเปนชำตนยมของประเทศบนคำบสมทรบอลขำน

บทท 2

สำระส�ำคญของกำรเสวนำระดมควำมคดเหน

เรอง “บอลขำน-ยโรป-โลก : สถำนะ โอกำส แนวโนม 

และผลกระทบตอไทย”

วนพธท 9 ตลำคม พ.ศ. 2556 

เวลำ 13.00-16.00 น.

ณ หองประชมกรมยโรป กระทรวงกำรตำงประเทศ

เมอวนท 9 ตลำคม 2556 โครงกำรตดตำมพฒนำกำรของรสเซย

และยโรปตะวนออก (Russia/Eastern Europe Watch) ไดจดเสวนำระดม

ควำมคดเหนระหวำงผบรหำรและเจำหนำทของกระทรวงกำรตำงประเทศ

กบหนวยภำครฐ ภำคเอกชนและภำควชำกำร เพอใหไดขอมลเชงลกเกยวกบ

ศกยภำพ โอกำสและแนวโนมของกลมประเทศบนคำบสมทรบอลขำน

เพอเสนอแนะแนวทำงกำรก�ำหนดแนวทำงด�ำเนนนโยบำยตำงประเทศ

ของไทยตอประเทศในภมภำคน โดยสรปสำระส�ำคญได ดงน

1. นายไกรโชค อรณไพโรจนกล รกษาการผอ�านวยการกองยโรป 3 กรมยโรป กลาวตอนรบ และบรรยายสรปเรองการด�าเนนงานและทศทางของการด�าเนนงานของไทยตอประเทศบนคาบสมทรบอลขาน

1.1 กำรเสวนำในวนนเปนสวนหนงของชดโครงกำรศกษำลทำง

แสวงหำควำมรวมมอทำงดำนเศรษฐกจและวชำกำรระหวำงไทยกบประเทศ

ตลำดใหมในยโรป หรอกำรตดตำมพฒนำกำรของรสเซย และยโรป

ตะวนออก ซงเปนโครงกำรทกรมยโรป กระทรวงกำรตำงประเทศด�ำเนนกำร

32 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

รวมกบ คณะรฐศำสตร มหำวทยำลยธรรมศำสตร โดยมอำจำรยจตตภทร

พนข�ำ เปนหวหนำโครงกำร

1.2 บอลขำนนนเปนภมภำคทไทยยงมปฏสมพนธดวยคอนขำงนอย

และกยงขำดขอมลเชงลกในกำรด�ำเนนควำมสมพนธระหวำงกน เมอตนเดอน

กนยำยนทผำนมำ นำยกรฐมนตรไดเดนทำงไปเยอนมอนเตเนโกร พรอมทง

น�ำคณะนกธรกจรวมเดนทำงไปดวย กถอวำเปนครงแรกในประวตศำสตร

กำรทตของเรำทนำยกรฐมนตรเดนทำงไปเยอนภมภำคน กำรเยอนครงน

กท�ำใหภำครฐ กบเอกชนไทย ใหควำมสนใจกบภมภำคบอลขำนมำกขน

และกำรเสวนำควำมคดเหนเรอง “บอลขาน-ยโรป-โลก : สถานะ โอกาส

แนวโนม และผลกระทบตอไทย” เปนโอกำสทเรำจะไดสรำงควำมเขำใจ

ประเมนศกยภำพของประเทศในภมภำคน รวมทงก�ำหนดผลประโยชน

ของไทยในกำรทจะด�ำเนนกำรพฒนำควำมสมพนธ แลวกควำมรวมมอกบ

ประเทศเหลำนตอไป

1.3 ประเดนส�ำคญคอ โอกำสทำงดำนเศรษฐกจ ในฐำนะทประเทศ

เหลำนเปนตลำดใหม ทเรำสำมำรถรวมกนประเมนโอกำส ปญหำและอปสรรค

ทเรำตองหำทำงแกไข รวมทงควำมสมพนธในเชงอ�ำนำจของภำคสวนตำงๆ

ทงกำรทตในประเทศบอลขำน และควำมสมพนธระหวำงประเทศเหลำนน

กบประเทศมหำอ�ำนำจตำงๆ โดยทกประเทศมเปำหมำยรวมกนคอ กำรเขำ

เปนสมำชกของสหภำพยโรป และ NATO โดยมกำรด�ำเนนกำรปฏรป

ทำงกำรเมองและเศรษฐกจ เพอใหเขำกบกฎเกณฑกำรเปนสมำชก

1.4 พฒนำกำรลำสดของไทยในกำรด�ำเนนควำมสมพนธกบ

ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนกคอ คณะรฐมนตรไดอนมตใหไทยด�ำเนนกำร

สถำปนำควำมสมพนธทำงกำรทตกบโคโซโว ภำยหลงจำกทโคโซโวไดประกำศ

เอกรำชฝำยเดยว มำตงแตป 2008 เพรำะฉะนน โคโซโวจงเปนประเทศใหม

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 33

ทไทยตองประเมน และกก�ำหนดยทธศำสตร ในกำรด�ำเนนกำรควำมสมพนธ

ตอไป

1.5 ภมภำคบอลขำนกไมไดใหมกบประเทศไทยเสยทเดยว เพรำะ

เดมทประเทศเหลำนรวมตวกนอยภำยใตชอ “ยโกสลำเวย” และไทยกเคย

มสถำนทตอยทกรงเบลเกรด ตอมำกปดลง เนองจำกสงครำมกลำงเมอง

ในยโกสลำเวย ประเทศเขำเองกเคยมสถำนทตทไทยเหมอนกน ตอนหลง

กปดไป และในสมยกอนมสำยกำรบน JAT Yugoslavia เปดใหบรกำร

ในเมองไทยดวย เพรำะฉะนน จงเปนประเทศหรอภมภำคทไมไดใหมส�ำหรบ

ไทยโดยสนเชง เพยงแตวำขำดชวงไปในชวงทเกดสงครำมกลำงเมอง

2. ชวงการเสวนาน�าการระดมความคดเหน

2.1 อาจารยจตตภทร พนข�า หวหนาโครงการ Russia/

Eastern Europe Watch คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

เปนผด�าเนนการเสวนา และกลาวน�าถงภาพรวมทางเศรษฐกจและ

การเมองของภมภาคบอลขาน อนประกอบดวยบอลขานตะวนตก

หรอ Western Balkans ไดแก แอลเบเนย บอสเนย เฮอรเซโกวนำ

โครเอเชย มำซโดเนย เซอรเบย โคโซโว มอนเตเนโกร รวมทงสโลวเนย

(ซงในหลำยโอกำสกถกนบรวมไปอยในยโรปกลำง และมพฒนำกำรทำง

เศรษฐกจคอนขำงเตบโตมำกกวำประเทศในบอลขำนน) และประเทศ

บลแกเรย และ โรมำเนย โดยชใหเหนถงลกษณะรวมบำงประกำร

• ประกำรแรก ภมภำคบอลขำนคอเปนทตงทเชอมยโรปกบ

เอเชยเขำไวดวยกน มเสนทำงโลจสตกสตำงๆ ทงทำงดำนทำงบกผำน

Pan-European Corridor ทำงดำนทำงทะเลมทำเรอน�ำลกอยหลำยสวน

ดวยกน

34 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

• ประกำรทสอง โครงสรำงทำงกำรเมองในภมภำคนดเหมอน

จะมกำรเปลยนผำนจำกระบอบสงคมนยมไปสระบอบประชำธปไตยทมกำร

เลอกตง แตกยงเปนประชำธปไตยในลกษณะทมกำรเปลยนผำนอยมำก

พอสมควร (ยกเวนกรณสโลวเนย) มวฒนธรรมกำรเมองทยงคงองอยกบ

อ�ำนำจนยม และกเนนชนชนน�ำ และมกลมมำเฟยตำงๆ

• ประกำรทสำม ภมภำคนมพนฐำนทำงประวตศำสตรรวมกน

ในชวงสงครำมเยนภำยใตระบอบสงคมนยม โดยเกอบทกประเทศแยกตว

มำจำกประเทศยโกสลำเวย ซงเขำไปมปฏสมพนธกบระบบเศรษฐกจแบบ

ตลำดเสรในยโรปมำกอน

• ประกำรตอมำ บอลขำนเผชญกบมรดกตกทอดทำง

ประวตศำสตรควำมขดแยงรวมกนในชวงทศวรรษ 1990 น�ำมำซงควำมไร

เสถยรภำพทำงกำรเมองภำยในภมภำคน และชะลอกำรเปลยนผำนไปส

ระบบเศรษฐกจแบบเสร ไมวำจะเปนกำรแปรรปรฐวสำหกจ กำรเปดเสร

ทำงดำนกำรเงน กำรคำ และกำรลงทนตำงๆ โดยมควำมขดแยงอยำงนอย

5 ครงดวยกนในกรณของสโลวเนย โครเอเชย บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

โคโซโว และมำซโดเนย ตำมล�ำดบ ขอสงเกตส�ำคญคอ หำกประเทศใด

ทหลดออกจำกควำมขดแยงไดเรวกวำกจะมแนวโนมของพฒนำดำน

เศรษฐกจ กำรลงทนไดดกวำประเทศทมำทหลง

• โดยภำพรวมแลวประเทศในภมภำคนอำจจะเรยกไดวำ

เปนกำรเปลยนผำนระบบทนนยมเศรษฐกจทมำลำชำมำก เมอเทยบกบ

ยโรปกลำง และยโรปตะวนออกอนๆ (ยกเวนกรณสโลวเนย) ตองรอจนกระทง

ประมำณหลงป 2001 ไปแลว จงมกำรแปรรปรฐวสำหกจ กำรเปดเสร

ทำงเศรษฐกจ กำรคำกำรลงทน รวมถงกำรเปลยนนโยบำยทำงดำนเศรษฐกจ

มหภำค ซงสำมำรถดงดดเงนลงทนจำกตำงประเทศไดเพมมำกขน อยำงไร

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 35

กตำมเงนลงทนจำกตำงประเทศกยงคงนอยอยในภมภำคน เมอเทยบกบ

กรณยโรปกลำง และยงมระบบเศรษฐกจทไมเปนทำงกำรอยมำกพอสมควร

• ประกำรสดทำยคอ กำรเขำเปนสมำชกของสหภำพยโรป

ซงเปนเปำหมำยสงสดของประเทศในภมภำคน มประเทศในภมภำคน

อยำงนอย 4 ประเทศทเขำไปเปนสมำชกสหภำพยโรปแลว สโลวเนย

ในป 2004 บลแกเรย โรมำเนย ในป 2007 และ โครเอเชยลำสดในป 2013

แลวกมประเทศอนๆ ทอยในกระบวนกำรของกำรสมครเปนสมำชกแลว

หลำยๆ ประเทศ เชน มอนเตเนโกร เซอรเบย และ มำซโดเนย และผทยน

ใบสมครแลวกมแอลเบเนย ในขณะทบอสเนยและเฮอรเซโกวนำ และโคโซโว

กเปนประเทศทมศกยภำพในกำรสมครเขำเปนสมำชกของ EU ซงกำรสมคร

เขำเปนสมำชกของ EU กมขอดในแงหนง คอ ประเทศเหลำนจะตองปรบ

โครงสรำงเศรษฐกจและกำรเมองใหเปนไปตำมมำตรฐำนแบบตะวนตก

อาจารยจตตภทรไดตงโจทยน�ำส�ำหรบกำรเสวนำระดมควำม

คดเหน ดงตอไปน คอ

(1) เรำรจกภมภำคนหรอไม และมำกนอยอยำงไร เขำม

จดแขงจดออน มศกยภำพ และขอจ�ำกดอะไรบำง?

(2) เรำจะเขำหำภมภำคนไดอยำงไร มประเทศไหนทนำสนใจ

เปนพเศษทเรำควรจะตองจบตำมองดวยเครองมอ หรอกลไกอะไรบำง

เรำจะตองพจำรณำควำมสมพนธเชงอ�ำนำจในภมภำคนอยำงไร ทำงดำน

กำรเมองมผลกระทบมำกนอยแคไหน

(3) มขอควรระวงอะไรบำงเกยวกบภมภำคน

2.2 อาจารย ดร.จนจรา สมบตพนศร คณะรฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร: ในเรองของมมมองทางวฒนธรรม ภมภำค

บอลขำนรบรตวเองวำคอใครในภมภำคยโรป? บอลขำนรสกวำตวเองเปน

36 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ตะวนออกของตะวนตก เรำรจกเขำมำกนอยแคไหน? ส�ำหรบคนทมำจำก

ภมภำคตะวนออกอยำงเอเชยอยำงเรำ เมอไปอยแลวจะรสกคนมำกกวำ

กำรไปอยประเทศตะวนตก คอบอลขำนมทวงท�ำนองชวตประจ�ำวนทใกลเคยง

กบเรำ เชน ควำมไมคอยมระเบยบ ควำมรสกสบำยๆ ควำมเปนกนเอง

ไมคอยเปนทำงกำรเทำไหร เขำรสกวำตวเขำตำงกบยโรปตะวนตก และ

บำงท ในทำงกำรเมอง แมเขำอยำกจะเขำไปในสหภำพยโรป แตวำในทำง

วฒนธรรมแลว บอลขำนกรสกวำตวเขำคอยโรปตะวนออก สงทท�ำใหพวกเขำ

ตำงจำกภมภำคตะวนตกกคอ ศำสนำครสตออรโธดอกซ โดยมโบสถเปน

ศนยกลำงของวฒนธรรม คลำยกบวดในบำนเรำ นอกจำกนยงมประวตศำสตร

ของบอลขำนทเคยตกเปนเมองขนของจกรวรรดใหญๆ กคอ ออตโตมำนกบ

ออสเตรย-ฮงกำร ซงท�ำใหมควำมตงเครยดบำงอยำงกบประเทศมหำอ�ำนำจ

ในภมภำค

ภมภำคบอลขำนประกอบกลมคนทแตกตำงกน ในเชงศาสนา

มคน 3 กลมซงเปนคนสวนใหญในประเทศเหลำนกคอ ครสตออรโธดอกซ

ในเซอรเบย โรมำเนย และ บลแกเรย สวนคำทอลกจะเปนคนสวนใหญ

ในโครเอเชย และสโลวเนย และชำวมสลมจะอยในบอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

แอลเบเนย และโคโซโว ประเทศเหลำนกมคนสวนนอย ไดแก ชำวยว โรมำ

หรอยปซ วลำกหรอชำวเชก คนเยอรมน เปนตน โดยชำวเซรบเปนคนสวนใหญ

ในภมภำค และในทำงศำสนำ ครสตออรโธดอกซเปนคนสวนใหญในภมภำค

เพรำะฉะนน สถำบนทำงศำสนำคอนขำงมบทบำทส�ำคญ ไมใชแคในชวต

ทำงสงคม แตยงเรองกำรเมองดวย แตกำรท�ำส�ำมะโนประชำกร (census)

ในหลำยๆ ทยงคงเปนเรองล�ำบำก ทงนเนองมำจำกสงครำม

ชวงหลงสงครำมเยน ประเทศหลำยประเทศในยโรปตะวนออกกได

เขำไปสระบบตลำด เขำไปสระบบกำรปกครองแบบประชำธปไตย แตสงท

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 37

เกดขนในยโกสลำเวย กคอสงคราม ซงน�ำมำสกำรแตกสลำยของรฐ

ยโกสลำเวย และท�ำใหมผเสยชวต ตวเลขเฉพำะในบอสเนย กขนหลก

200,000-300,000 รวมสงครำมในคำบสมทรบอลขำน ในรอบ 100 ป

เนองจำกมสงครำมประมำณเกอบ 10 ครง ในชวง 100 ป ตงแตสงครำม

บอลขำนกอนสงครำมโลกครงท 1 จนถงป 1999 มผเสยชวตประมำณ

11 ลำนคน เนองจำกสงครำมมนเกดขนทงระยะไมหำงกนมำก กำรเปลยน

ผำนของบำนเมอง โครงสรำงเศรษฐกจ สงคม กำรเมอง ยงไมคอยหยงรำก

เทำไหร สถำบนอยำงทอำจำรยจตตภทรไดพดไปวำ คนยงรสกวำมเจำพอ

มกลมมำเฟย อนนนสะทอนใหเหนวำสงคมมนถกสงครำมพำไป คอไดรบ

ผลกระทบจำกสงครำมหลำยระลอกมำก ท�ำใหผคนมควำมหวงกบอนำคต

นอยมำก โดยทวๆ ไป ประเทศเหลำนกเปนประชำธปไตยครงใบบำงเตมใบบำง

ในปจจบน รฐบำลเซอรเบยถอวำเปนรฐบำลฝำยขวำ เปนรฐบำลทขนมำ

ตอจำก Slobodan Milosevic ทกอสงครำมในชวงป 1990 แตวำเนองจำก

เซอรเบยตองกำรเขำสหภำพยโรป กเลยท�ำใหรฐบำลทเปนอนรกษนยม

มำกๆ ตองปรบเปลยนอะไรหลำยๆ อยำง ทนำสนใจวำในกำรเจรจำกบ

โคโซโว ประเดนสนตภำพทลลวงได เกดขนในชวงรฐบำลอนรกษนยม

ทตองกำรจะเอำใจ EU และจะไดเขำไปอยในสหภำพยโรปในทสด

ความสมพนธระหวางประเทศในอดตยโกสลาเวยกบ

มหาอ�านาจ เนองจำกประเทศในกลมนเปนสงคมนยมมำกอน ควำมสมพนธ

กบประเทศอดตคอมมวนสตหรอปจจบนทเปนคอมมวนสตอยกจะดกวำ

ประเทศอนๆ เชนอยำงจน และรสเซย รสเซยมควำมรวมกนทำงวฒนธรรม

ดวยคอ นบถอครสตออรโธดอกซเหมอนกน โดยยโกสลำเวยเองกแปลวำ

“สลำฟใต” คนสลำฟทำงใตเขำถอวำรสเซยกคอชำวสลำฟเหมอนกน เปน

พนองกน เพรำะฉะนนควำมสมพนธในระดบวฒนธรรมดมำก ส�ำหรบจน

ในชวงทไดเดนทำงไปเซอรเบย มคนจนอยเปนชมชน และเกอบทกเมองใหญๆ

38 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ท�ำกำรคำ ในสมยทยโกสลำเวยหรอเซอรเบยถกคว�ำบำตรจำกสหประชำชำต

ชวงป 1993-1995 เพรำะวำกอสงครำม รฐบำลจนเปนเพอนคนหนงทยงคบ

เซอรเบยอย และสงคนจนเขำไปอยในเซอรเบยเปนจ�ำนวนมำก โดยตอนน

เดกรนท 2 คนจนในเซอรเบยนน ก�ำลงเรยนภำษำเซรบ และในขณะเดยวกน

เดกเซอรเบยกก�ำลงเรยนภำษำจน ดวยควำมทวำเขำเปนประเทศเลก เขำจง

ตองเลนเกมคำนอ�ำนำจกนระหวำงตะวนตก อเมรกำ รสเซย และจน แตใน

แงวฒนธรรม คนเซรบทวๆ ไปยงยอมรบคนจนไดล�ำบำก เพรำะวำมนไมม

กำรแลกเปลยนวฒนธรรมกบคนเอเชยมำนำน ตรกกมควำมตงเครยดในแง

ประวตศำสตรกบบอลขำน ตรกในฐำนะอดตเจำอำณำนคมมควำมสมพนธ

กบเซอรเบยไมดเทำกบแอลเบเนย และประเทศทเปนมสลมอยำงบอสเนย

และโคโซโว

เพรำะฉะนน ในแงทำทของคนไทย ทงรฐบำลหรอกลมนกธรกจไทย

ทจะเขำไปในภมภำคบอลขำน อำจจะตองรเรองควำมขดแยงของกลมคน

ตำงๆ ทอยในภมภำคพอสมควร ซงเปนประเดนออนไหว เชน ถำคณอยใน

เซอรเบย เวลำทคณจะพดถงชำวตรกหรอชำวอเมรกำ อำจจะตองระมดระวง

หรอกำรพดถงประเดนควำมเปนอสระของโคโซโวในประเทศเซอรเบยนน

เปนประเดนออนไหวส�ำหรบคนเซรบ เพรำะวำในทำงวฒนธรรม คนเซรบ

ยงรสกวำโคโซโวเปนหวใจของเซอรเบย

โครเอเชย กบเซอรเบยมควำมตงเครยดกนตงแตสงครำมโลก

ครงท 2 ไลมำจนถงชวงสงครำมป 1991-1992 ควำมตงเครยดนมำจำก

มหำอ�ำนำจทใชแตละฝำยเปนฐำนในกำรสรบ ในชวงสงครำมโลกครงท 2

นำซเยอรมนใชคนโครเอเชย สกบชำวเซรบ คนเซอรเบยกเลยรสกเปนศตร

กบคนโครเอเชย เมลดพนธนสงผำนไปสชวงสงครำมทแบงประเทศในชวง

ป 1991-1992 เลย คนบอสเนยจะรสกวำเซรบเปนผกอสงครำม และเปน

ผใชควำมรนแรง เปนตน

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 39

2.3 อาจารยภญญ ศรประภาศร คณะรฐศาสตร มหาวทยาลย

ธรรมศาสตร: ตวแบบส�ำคญในระดบโลกทเขำไปเจำะตลำดในแตละภมภำค

ม 2 ตวแบบหรอโมเดลหลกๆ คอ โมเดลของ EU (Europeanization) กบ

โมเดลของ US (Americanization) ถงแมวำทง EU และ US จะมหลกกำร

ทคลำยกนกคอ มกำรคำเสร เปนเศรษฐกจแบบตลำด และประชำธปไตย

แตในรำยละเอยดจะไมเหมอนกน โดยเฉพำะอยำงยง EU มกจะเนนเรอง

สทธมนษยชนเขำไปมำกกวำสหรฐฯ สหรฐฯ จะเนนในเชงรปแบบของ

ทำงกำรทหำรหรอทรฐศำสตรเรยกวำ Hobbesian ซงมลกษณะของควำม

เปนพอทเขำไป

ส�ำหรบโมเดลของ EU ประเทศใน Western Balkan มจดมงหมำย

ทจะเขำสประชำคมยโรป ซง Europeanization ประกอบดวยกำรปฏรป

ทำงกำรเมอง กำรปฏรปทำงเศรษฐกจ ควำมพยำยำมแกไขปญหำควำม

ขดแยงทำงชำตพนธทงหลำย และกมควำมคบหนำในกำรปรบโครงสรำง

ตำมหลกเกณฑเงอนไขหรอ Convergence Criteria ตำงๆ ทประเทศ

ในบอลขำนตองท�ำตำม ค�ำวำ Europeanization เปนคณคำของประเทศ

ในสหภำพของยโรป โดยหลงสงครำมเยนค�ำวำ Europeanization ขอบขำย

ขยำยไปถงกำรทกระบวนกำรเขำสสหภำพยโรป ท�ำใหประเทศตำงๆ เปลยน

พฤตกรรม เปลยนมมมอง เปลยนในโครงสรำงตำงๆ ท�ำใหกลำยเปนประเทศ

ประชำธปไตย เปนเศรษฐกจแบบตลำด และเขตกำรคำเสรระหวำงประเทศ

โดยกรณศกษำเชนในสเปน โปรตเกสและกรซ

หลกเกณฑในกำรปรบนนประกอบดวยกำรเมองทตองมเสถยรภำพ

เศรษฐกจทตองเปนแบบตลำด ลมลำงสงคมนยม และกยอมรบกฎเกณฑ

กตกำหลกของประชำคมยโรป รวมทง Stabilization and Association

Process ซงสหภำพยโรปไดตงกองทนเพอรองรบกำรเขำมำของประเทศ

40 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

เหลำน โดยเนนทำงเศรษฐกจ ไดแก กำรสรำงงำนและโครงสรำงทำงกำรเงน

ซง Stabilization and Association Process กไดด�ำเนนมำปนเปนปสดทำย

เรมตงแตป 2007-2013 Instrumental Pre-accession Assistance (IPA)

อนนกเปนมตของโมเดล EU ทใชกบประเทศในบอลขำนตะวนตก และยงม

people-to-people contract ซงเปนกำรลดคำธรรมเนยมกำรท�ำวซำจำก

60 ยโร เปน 35 ยโร เปนตน EU ตองพจำรณำรฐทมศกยภำพเขำมำเปน

สมำชกในสหภำพยโรป วำมกำรพฒนำภำคประชำสงคมหรอมธรรมำภบำล

หรอไม ซงนถอเปนควำมทำทำยอนหนงของ EU ทงน EU ยงชวยเตรยม

ควำมพรอมใหกบประเทศในบอลขำนตะวนตกเขำส WTO ดวย

ในเรองปญหำกำรรบรองโคโซโว มบำงประเทศใน EU ทยง

ไมรบรองสถำนะโดยมควำมมงหวงใหโคโซโวมควำมเขมแขงมำกยงขน

โดยเฉพำะประเดนนตธรรม และกำรพฒนำทำงเศรษฐกจ รวมทงชวยจดกำร

เกยวกบควำมเรยบรอยภำยในทเกดจำกสงครำมกลำงเมอง

ส�ำหรบประเทศไทย นำจะไดประโยชนจำกกำรท EU อตสำหชวย

เตรยมตวประเทศในบอลขำนใหเรยบรอย แตในเชงกำรจดกำรภำยในหรอ

ในรำยละเอยดจรงๆ แลวนน ประเทศเหลำนยงไมพรอมเทำทควร ทงทำง

ดำนกำรเงน ปญหำชำตพนธ และกระบวนกำรประชำธปไตย และสถำนะ

ทแตกตำงกนอยำงมำกระหวำงประเทศภำยในภมภำคนเอง

ยโรปมกใชค�ำวำ Partnership ในกำรเขำไปยงภมภำคตำงๆ ของ

โลก รวมทงในบอลขำนดวย ซงแสดงใหเหนถงควำมเสมอภำคของ EU กบ

บอลขำน แตจรงๆ แลวกไมสำมำรถปดบงไดวำ ควำมสมพนธระหวำง EU

กบบอลขำนกเปนแบบทำงเดยว (one way) และกเปนผอปถมภของประเทศ

เหลำน ซงไมคลำยกบค�ำวพำกษวจำรณทใชกบสหรฐอเมรกำทเขำไป

ในละตนอเมรกำ

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 41

โมเดลแบบ US เหนไดชดเจนในเรองของควำมมนคง เชนรปแบบ

ของ NATO กำรเขำมำและยงคงอยในภมภำคบอลขำนน นกวชำกำร

บำงคนกบอกวำเปนเพยงสทธมนษยชน ไมใชผลประโยชนหลกทเขำมำอย

ในภมภำค อกสำยหนงกจะมองวำบอลขำนนนเปน burden sharing หรอ

ภำระทสองมหำอ�ำนำจตองชวยกนแกไข จดกำร และพฒนำใหมนดยงขน

แตดวยวธทเขำไปกคอนขำงแตกตำงกน ผลประโยชนทเขำไปตงแตแรก

กตำงกนและผลประโยชนแอบแฝงกแตกตำงกน สหภำพยโรปเขำมำเพรำะ

เปนประเทศเพอนบำน ในขณะทสหรฐฯ เขำมำเพรำะควำมมนคงมำกกวำ

ดงนน เรำจะเปรยบเทยบกนไดระหวำงผลกระทบ หรอผลลพธทไดมำจำก

กำรเขำมำทำงทหำรของสหรฐฯ กบกำรเขำมำแบบเพอสทธมนษยชน

แบบกำรคำของ EU ในเชงอ�ำนำจทำงเศรษฐกจ

ในปจจบน ประเทศไทยยงมปรมาณการคากบประเทศบน

คำบสมทรบอลขำนคอนขำงนอย ปรมำณกำรคำโดยรวมกบภมภำคนอยท

78 ลำนเหรยญสหรฐฯ ในป 2012 โดยโครเอเชยเปนคคำอนดบท 129

เซอรเบยอนดบท 156 บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ อนดบท 176 แอลเบเนย

อนดบท 181 มอนเตเนโกร อนดบท 184 และมำซโดเนย อนดบท 186

จดออน-จดแขง และขอควรระวง แนนอนวำบอลขำนเปน

ตลำดใหม (emerging market) เปนแหลงศนยรวมของกำรลงทนเลย

ประเทศทงหลำยจะมองหำกำรลงทน จดทมำลงทน จดทเปดใหมกนำสนใจ

มำกทสด สนคำของเขำกบของไทยคอนขำง complementary คอไม

ขดแยงกน สนคำพวกหนงและชนสวนรถยนต ซงสวนใหญสงออกใหตลำด

ในสหภำพยโรป ซงไมไดมำแขงขนกบประเทศไทย

จดออนกมเรองทประเทศเหลำนเคยเปนสงคมนยมมำกอน บรษท

สวนใหญกจะเปนบรษททรฐเปนเจำของ (state-owned enterprises) และ

42 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ถงแมวำจะมกำรแปรรปรฐวสำหกจแลว แตกยงมวธคดทคอนขำงจะเปน

แบบเดม ยงไมมแนวคดแบบเปนเอกชนอยำงเตมตวเทำไหร และภำคเอกชน

กคอนขำงออนแอ ในเรองของสถำนภำพทำงกำรเมองกยงไมคอยเขมแขง

สงผลมำใหเปนระบบธรรมำภบำลทออนแอ (weak governance) ไมมหลก

นตรฐหรอควำมโปรงใสทำงกำรเมองตำงๆ

โอกำส กำรเขำเปนสมำชกของ WTO และ EU กท�ำใหเรำสำมำรถ

คำขำยไดสะดวกยงขน จดเดนของประเทศเกดใหมกคอ มอตรำภำษ

โดยเฉลยต�ำ และกเปนจดศนยรวมของกำรลงทนโดยตรงจำกตำงประเทศ

(FDI) กลำวคอ ประเทศเหลำนพยำยำมเปดรบกำรลงทน แตควำมทำทำย

จรงแลวคอ FDI ทเขำไป กลบไมไดเขำไปเพอกระตนใหเกดกำรสงออก

ดงนนเรำยงไมเหนตวเลขกำรสงออกมำกขนำดนน ทเขำไปสวนมำกเปน

โครงสรำงพนฐำน

ปญหำควำมขดแยงทำงชำตพนธ และปญหำควำมขดแยงภำยใน

รวมทงปญหำในเชงภำพลกษณ (Image problem) เพรำะเวลำเรำพดถง

ภมภำคบอลขำน กมกจะมแนวควำมคดเชงลบ เหนแตควำมขดแยง และ

ควำมเปนสงคมนยม อนนกถอวำเปนควำมทำทำยของภมภำค และเปน

ขอควรระวงทจะเขำไปในภมภำคนเอง

2.4 อาจารยจตตภทร: ประเดน FDI ในภมภำคน ถงแมวำ

จะเพมขนจำกในชวงทศวรรษแรกของ 1990 แตกยงมปรมำณทนอยอย

ไมมำกเทำไหรนก และไมไดน�ำไปใชในเรองของกำรพฒนำอตสำหกรรม

เพอกำรสงออกเทำใดนก แตกลบเปนเรองกำรใหควำมชวยเหลอ และ

กำรพฒนำภำคบรกำรมำกกวำ แทนทจะเปนกำรสรำงอตสำหกรรม ซงเปน

พนฐำนของประเทศทเกดใหม FDI ทเขำไปลงทนในภมภำคนมำกทสด

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 43

นำจะเปน โครเอเชย รองลงมำกจะเปนเซอรเบย บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

แอลเบเนยตำมล�ำดบ

ขอมลทำงเศรษฐกจโดยทวไป นโยบายทางดานการเงนของ

ภมภำคนมควำมเขมงวดและเขมขนมำกขน ซงท�ำใหภำวะเงนเฟอของ

ภมภำคนลดลงภำยหลงป 2001เปนตนมำ ในเชงปรมาณการสงออกและ

การน�าเขา ถงแมวำกำรสงออกเพมขนมำกกจรง แตยงนอยกวำกำรน�ำเขำ

พดงำยๆ คอ ประเทศในภมภำคนน�ำเขำมำก ท�ำใหประเทศขำดดลบญช

เดนสะพดมำตลอด สดสวนของกำรสงออกของประเทศอยำงบอสเนยและ

เฮอรเซโกวนำ มอนเตเนโกร เซอรเบย และโคโซโวมสดสวนของภำคบรกำร

สงมำก โดยเปนภำคบรกำรทไมไดสงออกไปนอกประเทศ เชน กำรคำปลก

ภำยใน กำรธนำคำร กำรโทรคมนำคมกำรสอสำร ในขณะทสดสวนของ

ภำคเกษตรกรรมในภมภำคนนอย มแคเพยงแอลเบเนยเทำนนทพอจะเปน

ประเทศทมศกยภำพทำงกำรเกษตรพอสมควร เพรำะฉะนน ภมภำคบอลขำน

น�ำเขำภำคเกษตรกรรม และอำหำรมำก ซงเปนโอกำสของเรำทจะสงออก

สนคำเหลำน รวมไปถงบอลขำนมทรพยำกรมำก แตยงขำดเทคโนโลย เชน

กำรประมง ประเทศเหลำนยงไมมเทคโนโลย เชน ระบบหองเยนทยงไมด

เทำทควร ซงกำรลงทนในเชงอตสำหกรรมกำรประมงนำสนใจ

อตราการวางงานของภมภำคนสงมำกๆ สวนหนงอำจเปนเพรำะ

ปญหำเรองของกำรเกบขอมลทำงดำนประชำกรศำสตรยงไมคอยดเทำทควร

อยำงในกรณโคโซโวนน หำขอมลไมได สวนหนงเปนเพรำะปรมำณกำรลงทน

ตำงประเทศทเขำมำนอย และอกสวนหนงอำจเปนเพรำะแรงงำนจ�ำนวนหนง

ไมไดอยในภำคเศรษฐกจทเปนทำงกำรมำกพอสมควร โคโซโวมอตรำกำร

วำงงำนรอยละ 45 มำซโดเนยรอยละ 31 บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

รอยละ 28 เซอรเบยรอยละ 23

44 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

2.5 อาจารยจนจรา: ประเดนกำรคำ ถำมองในแง demand-

supply วำคนขำงลำงอยำกไดอะไร และกมก�ำลงมำกนอยแคไหน อาหาร

เปนชองทำงทดส�ำหรบเรำ หลำยประเทศเปนประเทศทไมมทำงออกทะเล

(land locked) อำหำรทะเลมนอยมำก คนสวนใหญทำนเนอเปนหลก คอ

เปนเนอหมและไก โดยเฉพำะเนอหมนนทำนเปนหลก ทนอำหำรทะเลทม

อยตำมทองตลำดนนถอวำแพงมำก โอกำสของไทยคอ อำหำรทะเล และ

พชผกตำงๆ เนองจำกประเทศแถบนท�ำเกษตรกรรมไดนอยมำก ซงจ�ำเปน

ตองน�ำเขำพชผกคอนขำงมำก

ปญหาเรองการแลกเปลยนเงนตรา เชน คำเงนของเซอรเบย

เปนดนำ ซงเปนคำเงนทองถน เวลำทอยทนนกำรทตองโอนเงนขำมพรมแดน

ตองมคำธรรมเนยมโอนมำก ดงนนส�ำหรบผทลงทน จะตองจำยคำธรรมเนยม

เพมขน เปนสวนเกนของเรำจำกกำรลงทนทตองจำยเพมไป และปญหา

ระบบราชการทมประสทธภาพนอย บรษทตำงชำตทจะเขำไปเปดท�ำ

กำรคำในประเทศเหลำนใชเวลำเปดท�ำกำรนำน อยำงเชน เซอรเบย ธรกจ

ทเขำไปเปด ใชเวลำเปดเกอบเดอน ถงจะเรมงำนทเกยวกบ paper work

งำนทเกยวของกบระบบรำชกำรนนยำกมำก ระบบรำชกำรมปญหำเรอง

ควำมโปรงใส และกำรคอรรปชนคอนขำงแพรหลำย และตำมมำดวยระบบ

เสนสำย เพรำะฉะนนถำเรำเปนนกลงทนทเลอกเขำไปด�ำเนนธรกจในนน

กจะมปญหำเรองเรำมเครอขำยมำกนอยแคไหน คนทสรำงเครอขำยกบ

กลมผมอทธพลในพนทไดมำก มแนวโนมทจะม access ทจะเขำไปเปด

ธรกจในนน เพรำะฉะนนมนกจะเกดปญหำ อยำงตอนนมกำรไตสวนคดท

นกกำรเมองอนญำตใหกลมทเปนพวกพองตนเองเขำไปเปดธรกจ ปญหำน

เชอมโยงกบปญหำกำรแปรรปรฐวสำหกจ (privatization) พอจะเขำ EU

กตองพยำยำมท�ำใหองคกรของรฐใหเปนของเอกชนใหมำกทสด แตปรำกฏวำ

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 45

บรษทเอกชนทเขำไปซอหนวยตำงๆ จำกรฐ กยงมเครอขำยกบนกธรกจ

ดงนนมนจงแยกไมออกระหวำงเอกชนกบรฐบำล อนนกเปนปญหำหนง

อตรำกำรวำงงำนมำกนน สวนหนงมเมดเงนทไมเปนทำงกำร

หลำยอยำง เชนคนทเปนคนรนใหมจะท�ำงำนนอกประเทศ เชนในยโรป

ตะวนตกและสหรฐฯ และสงเงนกลบไปยงบอลขำน ในสหรฐฯ มคนอพยพ

ไปอยจ�ำนวนมำก ดงนนคนในประเทศคอนขำงมก�ำลงซอ แตปญหำคอ

ประเทศมนเพงเปด นกลงทนคดวำกำรเรมธรกจในประเทศเหลำนล�ำบำก

และมตนทนมำก รวมทง transaction ตำงๆ มำกมำย และ ระบบกำรเมอง

ไมเอออ�ำนวย เพรำะฉะนน ยงไงซะมนมตลำด มนมชองทำง แตระหวำงทำง

ทจะไปถงตรงนนขนตอนคอนขำงมำก ทนไมรวำ ทำงฝำยรฐบำลหรอหนวย

ธรกจตำงๆ หำเวทอะไรใหจะคยหรอลดอปสรรคทจะเขำไปเปดธรกจในนน

หรอไม

3. ชวงระดมและแลกเปลยนความคดเหน

3.1 นางเอกธดา วงศก�าแหง (กรมเจรจาการคาระหวาง

ประเทศ): มลคำกำรคำของบอลขำนอยทประมำณ 78 ลำนเหรยญสหรฐฯ

ถำมองเปน Market share จะแคเพยงรอยละ 0.016 เทำนนเอง แบงเปน

มลคำกำรสงออก 62 ลำนเหรยญสหรฐฯ และมลคำกำรน�ำเขำ 15 ลำน

เหรยญสหรฐฯ สวนสนคำสงออกส�ำคญของไทยไปยงกลมประเทศบอลขำน

ในปจจบนมอำหำรทะเลกระปอง และแปรรป เครองปรบอำกำศ และวสด

ประกอบ กระดำษและผลตภณฑกระดำษ และผลตภณฑยำง สวนสนคำ

น�ำเขำส�ำคญของไทยทไปบอลขำนกมเครองจกรไฟฟำและสวนประกอบ

เครองจกรกลและสวนประกอบ และเครองใชเบดเตลด

46 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

เรองกำรเขำเปนสมำชกของ WTO ในตอนนม 4 ประเทศในบอลขำน

ตะวนตก ไดแก โครเอเชย และแอลเบเนย เขำเมอป 2000 มำซโดเนย

เขำรวมในป 2003 และมอนเตเนโกรเขำรวมป 2012 โดยขณะน เซอรเบย

เปนประเทศผสงเกตกำรณ ในกำรวเครำะห SWOT สงทเรำพอจะชวยได

ในภำครฐ เหนวำเรองควำมรวมมอทำงกำรคำระหวำงกนอยำงเชน กำร

จดท�ำควำมตกลงทำงกำรคำ (trade agreement) กเปนอกทำงหนงทพอจะ

ชวยได มำซโดเนยแจงควำมประสงคทจะจดท�ำ FTA กบไทย เทำทพจำรณำ

ดแลว มำซโดเนยมมลคำกำรคำยงนอยมำกอย จงแนะน�ำวำอำจใชเวลำน

ในกำรจดตง Joint trade สนคำตำงๆ มำพดคยกนในเรองของกำรคำและ

กำรลงทนได และในขณะนไทยกท�ำ FTA กบ EU อยแลว ซงมำซโดเนย

ก�ำลงพยำยำมเขำเปน EU และมแนวโนมจะเขำเปนสมำชกของ EU ใน

อนำคตดวย

3.2 นางสาวพรรณ เซงสทธา (BOI): ตงค�ำถำมวำมคนไทยเขำไป

ลงทนในกลมประเทศบอลขำนบำงหรอไม และประเดนเรองตรกทพยำยำม

จะขอเขำเปนสมำชกสหภำพยโรป และกำรรเรมด�ำเนนกำรท�ำ FTA ระหวำง

ไทยกบตรก

นางเอกธดาฯ: ส�ำหรบเรอง FTA กบตรก ในกรมเจรจำฯ คอ

ณ ขณะนอยในชวงของกำรศกษำควำมเปนไปไดระหวำงไทยกบตรก คอก

ตดตอ เนองจำกทำนนำยกฯ มกำรไปเยอน และไดมกำรออกแถลงกำรณวำ

จะด�ำเนนกำร แตตองมำดผลกำรศกษำ ซงเรำกไดประชมกบฝำยตรกไปแลว

ครงหนง เมอเดอนสงหำคม และครงท 2 จะจดทประเทศไทย อำจจดในชวง

ตนปหนำ

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 47

อาจารยจตตภทร: ตวเลขกำรลงทนยงไมเหนชดเจนมำก นกลงทน

เองยงนำจะไมม แตนำจะมคนไทยอยบำง

อาจารยจนจรา: ในขณะนนกมคนไทยทไปๆ มำๆ คนทอยเลยเกน

สำมเดอนมไมถงสบ ชำวอนโดนเซย คอชำวเอเชยทใหญทสดในเซอรเบย

ประมำณ 80-90 คน อนโดนเซยเองมควำมสมพนธเกำกบยโกสลำเวย

ในทำงกำรเมอง ชำวอนโดนเซยสวนใหญเขำมำศกษำ แลวกเปนนกธรกจ

เซอรเบยมหนวยงำนสงเสรมกำรลงทนในประเทศ ซงเปนสวนหนง

ของกระทรวงตำงประเทศ รฐบำลประสบปญหำเรองงบประมำณ ลำสด

มมำตรกำรรดเขมขดออกมำ เพมภำษสนคำทวๆ ไปจำกรอยละ 8 เปน

รอยละ 10 ลดเงนเดอนขำรำชกำรทวๆ ไป รวมถงตดคำใชจำยภำครฐ

จ�ำนวนมำก เพรำะฉะนนรฐค�ำนงถงกำรลงทน แตไมมก�ำลงลงทนมำก

เพยงพอ และหนของประเทศตอนนประมำณ 19 ลำนยโร เปนหนตำงชำต

ทเปนของ EU และมกำรขำดดลงบประมำณรอยละ 6.5 ของ GDP

เพรำะฉะนนรฐมนตรกระทรวงกำรคลงถงกบประกำศวำถำไมมมำตรกำร

รดเขมขดอยำงเรงดวน อก 2-3 ปขำงหนำอำจเกดกำรลมละลำย เพรำะฉะนน

ในชวง 2-3 ปทผำนมำเศรษฐกจคอนขำงถดถอย อยำงทบอกวำรฐบำล

เหมอนจะตระหนก แตถกพดไปโดยวกฤตเศรษฐกจของโลก และจะกตวเอง

กล�ำบำก

นางสาวพรรณฯ: วตถประสงคของกระทรวงกำรตำงประเทศ

ในกำรตงโครงกำรศกษำน เพอเปดตลำดใหมใหภำคเอกชนดวย แลวเพอ

สรำงควำมสมพนธและขยำยควำมสมพนธในดำนตำงๆ แตเนองจำกวำ

ในบอลขำนกมหลำยประเทศ หำกใหมกำรจดเรยง Priority คดวำประเทศ

ไหนทเปน Priority อนดบแรก

48 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

อาจารยจตตภทร: ประเทศทเขำเปนสมำชกของ EU แลวมแนวโนม

นำสนใจ ในเชงของเสถยรภำพ ในเชงของตลำดนนนำสนใจ ซงอนนอำจจะ

เปนแนนอนวำคอ โครเอเชย แตถำลองด ควำมสอดคลองของขอมลกำรคำ

ระหวำงภมภำคนกบเรำ ส�ำหรบโครเอเชยกเปนอนดบ 1 รองลงมำกคอ

เซอรเบย ดงนน ปจจยหนงเลยกคอ ขนำดของเศรษฐกจของประเทศ รวมถง

ปฏสมพนธทมตอไทยทเรำควรจบตำเปนพเศษ ปจจยทสองคอ กำรบรณำกำร

Europeanization ประเทศเหลำนกบยโรป

3.3 นายไกรโชคฯ: ควำมเหนของหนวยงำนทำงภำคเอกชน

โดยเฉพำะหำกทำนมประสบกำรณคำขำยกบกลมประเทศเหลำน หรอวำ

มแผนทจะขยำยกำรคำกำรลงทนกบประเทศเหลำน ตอนททำนนำยกฯ

เดนทำงไปเยอนมอนเตเนโกร กมตวแทนภำคเอกชนไปดวย ทำนอธบด

กรมยโรปเลำใหฟงวำ ตวแทนของภำคเอกชนมควำมเหนวำ ภมภำคนหรอ

มอนเตเนโกรเปนประเทศทมศกยภำพส�ำหรบเรำ เนองจำกวำกำรน�ำเขำ

อำหำรและเกษตรคอนขำงมำก เนองจำกวำไมสำมำรถพงพำตนเองได

เตมท และประเทศเหลำนเพงเปดประเทศไดไมนำน และมระดบกำรพฒนำ

ทนอย เพรำะฉะนน เหนวำเปนโอกำสส�ำหรบภำคเอกชนไทย จงอยำกให

ผแทนภำคเอกชนทมำรวมกนเสวนำในวนน ชวยขยำยมมมองใหกบเรำ

รวมทงหำกทำนสำมำรถระบสนคำหรอรำย sector ได กจะเปนประโยชน

ตอกำรก�ำหนดยทธศำสตร หรอนโยบำยของเรำใหปรบใชตอไป

3.4 นายทกษ ศรรตโนภาส (กรรมการยโรป สภาหอการคา

แหงประเทศไทย): กำรไปลงทนตลำดใหม ควรมองกำรคำกอนกำรลงทน

ซงมควำมเสยงมำกกวำ โดยเรมจำกจดแขงของเรำ ไดแก อำหำร อปกรณ

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 49

อเลกทรอนกส เครองปรบอำกำศตำงๆ กำรเขำไปคำขำยโดยตรงเลย

อำจจะยำก บำงครงเรำอำจจะขำยผำนประเทศหนงทเปนตวกลำงอย

หรออกหนทำงถำหำกทำงกระทรวงกำรตำงประเทศ หรอรฐบำลหำชองทำง

ใหตดตอตรง แลวกท�ำใหหนวยธรกจสำมำรถขำยตรงไปเลยได เชน Business

matching หรอเขำไปหำ distributor ทเปนตวหลกของเขำ เปนตน ถำให

เอกชนไปเอง เอกชนทจะไปกเปนเอกชนรำยใหญทมศกยภำพอยแลว แตถำ

เรำจะใหเกดกำรคำทมนใหญโตและแพรกระจำย กตองลงไประดบ SMEs

ซงตองกำรควำมชวยเหลอจำกรฐ ไมวำจะเปนกระทรวงพำณชย หรอ

กระทรวงกำรตำงประเทศ โดยสำมำรถชวยจบคภำคเอกชนไทยเขำกบคคำ

ทเชอถอได

อกประกำรหนงคอ เรองควำมล�ำบำกในเรองคำเงน เมอมกำรคำแลว

จะมกำรจำยเงนกนอยำงไร ประเทศเหลำนเปนประเทศเลกทใชสกลเงน

ทองถน ทไมมใครทเชอถอ และอำจจะไมมคำดวย หรอมกำรแลกเปลยน

สกลเงนทมหลำยอตรำ เรองกำรเงนตองท�ำอยำงไรซงอำจตองฝำกสมำคม

ธนำคำรชวยคดโมเดลในเรองของกำรคำ และกำรเงน

ควรมงเนนประเทศทเปน priority ไดแก ประเทศทเขำเปนสมำชก

ของ EU หรออยในกระบวนกำรเขำเปนสมำชกของ EU เปนฐำน ถำไป

เรมตรงนกอนกอำจเจบตวนอย เพรำะใชเงนสกลยโรได แตกมปญหำทวำ

ก�ำลงซอมำกนอยเพยงใด หรออำจจะใชรสเซยเปนฐำนของเรำ ซงประเทศ

หลำยประเทศมสำยสมพนธทแนบแนนกบรสเซย ในแงศกยภำพกำรลงทน

เรำมตวแบบทดมำกในยโรปกลำงนนคอ ส.ขอนแกนในโปแลนด เพรำะเขำ

เหนโอกำสในโปแลนด ตนทนในกำรผลตถก และสำมำรถกระจำยไปยง

ยโรปได เรำอำจจะใชตวแบบนประยกตกบบอลขำนได กำรลงทนในบอลขำน

ใหมมำก เปน Greenfield investment และกำรเจำะตลำดจ�ำเปนตองอำศย

50 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

การกรยทางจากภาครฐ เชน กำรคำแบบ G2G โดยอำจไมไดเปนกำรคำ

แบบมงเนนก�ำไร แตเปนกำรหำประสบกำรณ หรอทดลองกอน แลวดวำ

ของเขำมำเปนอยำงไร กำรคำแบบนเปนกำรคำแบบสองทำงหรอ two way

เพอแสดงควำมสนใจของสนคำเขำดวย มนจะไดเปน win-win แตสนคำ

เรำ win หรอไมกขนอยกบนวตกรรม หรอศกยภำพของเรำเอง เขำเปนยโรป

กจรง ใกลยโรปกจรงแตก�ำลงซอของประเทศบนคำบสมทรบอลขำนคงไม

สำมำรถซอสนคำทเปนของ EU เองไมไดสงเพรำะวำ ทำงนนกมมำตรฐำน

ดงนน นคอโอกำสของประเทศไทยกอนทบอลขำนจะรวยและพฒนำไปไกล

แลวเรำอำจจะหมดโอกำสไป ดเหมอนวำบอลขำนมควำมคลำยกบ CLMV

ซงสนคำไทยนำจะมโอกำส

นางเอกธดาฯ: เรอง G2G ขำวมศกยภำพในกำรสงออกไปได

และในเรองกำรเงน เรำอำจจะใชกำรคำแบบหกบญช (Account trade)

เหมอนทท�ำกบพมำ ซงอำจจะเปนโมเดลหนงได

3.5 นายชนนทร ศรกรกล (ธนาคารธนชาต): ธนำคำรมบทบำท

ส�ำคญในกำรชวยบรหำรควำมเสยง และกเปนคนกเงนคคำจำกธนำคำร

ตำงประเทศ ในแงของนกลงทนของไทย ถำมองเปน 2 แงคอ เปนกำร

ลงทนกบกำรคำ กำรคำตองไปกอน ทนในแงของกำรคำ ปกตแลวในโลก

สกลกำรคำทใหญๆ จะมใชเงนตรำทเปนสกลหลกเดยว อยำง ดอลลำร

สหรฐฯ ยโร อำจจะมเยนบำง แตกำรจำยเงนกจะอยในลกษณะสกลเงน

พวกน เพรำะฉะนน ในเรองของกำรคำ และกำรช�ำระเงนตองหนเขำไปหำ

สกลเงนหลกใหญๆ ในชวงตนของกำรคำ สงทส�ำคญอกตวหนงคอ เรำรบ

ควำมเสยงกบประเทศคคำเหลำนไดแคไหน กำรรบควำมเสยงกจะม 2 แบบ

คอ รบควำมเสยงโดยตรงของคคำ และหำตวกลำงมำเปนคนรบควำมเสยงให

โดยธนำคำรของไทยสำมำรถดแลธรกจพวกนได โดยถำมธนำคำรคคำทอย

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 51

อกดำนหนง แลวเรำสำมำรถตดตอเขำได สำมำรถรบควำมเสยงเขำได

เรำกจะสำมำรถดแลรบมอกบควำมเสยงพวกนได หรออกกรณหนง คอ

เมอธนำคำรในประเทศนนๆ ไมสำมำรถรบควำมเสยงนนๆ ได องคกร

ระหวำงประเทศบำงองคกร อยำงเชน IFC หรอ ADP กสำมำรถเขำมำรบ

ควำมเสยงในเรองของกำรคำแทนธนำคำรได

กรณ ส.ขอนแกน ทเขำไปลงทนในโปแลนด นนนบวำเปนตวอยำง

ทด สงทภำคธรกจพยำยำมหำทำงคอ พยำยำมหำทำงขยำยตลำดออก

นอกประเทศในเรองกำรลงทน แตทงนทงนน มนขนอยกบระเบยบกฎเกณฑ

ของประเทศนนๆ ดวย ในขณะเดยวกน ประเทศในบอลขำนกม 4 ประเทศ

ทอยใน EU อยแลว ดงนนกำรคำทสำมำรถตงโรงงำน แลวสำมำรถขำย

สนคำอนเขำไปใน EU ซงกมโอกำส รวมทงคำแรงตำงๆ และแหลงวตถดบ

ตำงๆ ประเทศพวกน ขอจ�ำกดคอ โครงสรำงพนฐำนตำงๆ อำจยงไมแขงแรง

มำกนก

3.6 นายทกษ: สำระส�ำคญอยทกำรรเรมของทำงรำชกำร โดย

ธนำคำรทเปนกลไกของรำชกำรมอยมำก (เชน ธนชำต ธนำคำรกรงเทพ

กรงไทยหรอ Exim Bank) ควรจะใหเปนรถแทรกเตอร ลยเขำไปกอน

ภำคเอกชน ในขณะทกระทรวงกำรตำงประเทศ หรอพำณชยกชวยดเรอง

กำรคดกรองคคำให ขอดกคอประเทศบนคำบสมทรบอลขำนกมกำรใช

หรอเกยวของกบกำรแลกเปลยนเงนยโรอยแลว

3.7 อาจารยจตตภทร: ประเดนเรองอตรำแลกเปลยน เกอบทก

สกลเงนผกตดอยกบยโร มแคเพยงกรณของบลแกเรยทยงผกตดกบดอลลำร

สหรฐฯ กรณของโครเอเชยทเขำไปเปนสมำชก EU แลวนน แนวโนม

52 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

กำรเขำไปสกำรใชเงนยโรคงสงทสดในภมภำคน ในขณะทมอนเตเนโกร

และโคโซโวเขำใชสกลเงนยโรอยแลว ทงนเพรำะเขำไดเงนชวยเหลอ และ

เงนส�ำหรบกำรด�ำเนนกำรของรฐบำลกมำจำกสหภำพยโรปในชวงเวลำหนง

อกดำนหนง พอแลกเปลยนจรงๆ แลว กมหลำยชองทำงมำกมำย อนนกตอง

ศกษำกนตอไปโดยเฉพำะอยำงยงในภำคธนำคำร ในดำนตวเลขกำรน�ำเขำ

ขำวของไทย ประเทศทน�ำเขำขำวจำกไทยหลกๆ กม โครเอเชย เซอรเบย

แอลเบเนย ในประเดนเรองของกำรคำในภมภำคน ขอจ�ำกดของภมภำคน

อนหนงคอ อำหำร อตสำหกรรมกำรผลตอำหำรของเขำยงคอนขำงลำสมย

ยงตองน�ำเขำจ�ำนวนมำก และกมขอจ�ำกดทำงดำนเทคโนโลย หลำยแหง

ไมไดมำตรฐำนของสหภำพยโรป ซงเพงปดตวไปมำกเหมอนกน เรำสำมำรถ

เจำะตลำดได 3 สวนดวยกนคอ (1) กำรสงออกอำหำรเขำไปในภมภำคน

คอ กำรคำน�ำกำรลงทน อนนแนนอนโดยเฉพำะอยำงยงอำหำรแชแขง

แชเยอกแขง รวมทงอำหำรแปรรปในภมภำคน (2) กำรลงทน ซงอนนจะม

ควำมเสยง จงตองมกำรศกษำใหรอบคอบ อำจจะรวมลงทน หรอลงทน

ในอตสำหกรรมกำรผลตและแปรรปอำหำร ในภมภำคบอลขำนน และ (3)

เปดธรกจรำนอำหำรไทยในภมภำคน

อาจารยจนจรา: ธรกจรำนอำหำรไทยมอยบำง แตรสชำตเปนแบบ

คนทนนท�ำเอง ซงสวนใหญแลวเปนคนทเดนทำงมำเมองไทย แลวชอบ

อำหำรไทย และกลบไปกเปดรำนอำหำรไทยเลกๆ อำหำรเอเชยทโดงดง

ทสดคอ อำหำรจน เพรำะมคนจนอย แตถำลองเปรยบเทยบกนระหวำง

ภำพลกษณอำหำรจน กบอำหำรไทยแลว ภำพลกษณอำหำรไทยดกวำ

เขำใจวำหำกมคนไทยไปเปดรำนอำหำรไทยกมทำงไปได

เสอผำ โดยเฉพำะเสอผำหนำหนำว นำจะเปนตลำดทนำสนใจ

เพรำะวำเสอผำทนนเปนเสอผำแพง มแตเสอผำแบรนด ทงทคนไมสำมำรถ

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 53

จำยใหได เนองจำกวำคนทสงเขำมำคอ ยโรปตะวนตก เรำอำจสำมำรถเจำะ

ตลำดเสอผำหนำหนำว และสำมำรถท�ำใหรำคำมนถกกวำเสอผำแบรนด

ทมำจำกยโรปตะวนตก แตคณภำพดกวำจน

3.8 นายธรภทร ตรงคธรรมกล (กองยโรป 1 กรมยโรป):

กำรเขำเปนสมำชก EU ประเทศในบอลขำนมแนวโนมทเขำเปนสมำชก

ภำยในป 2020 ซงอยในประเทศเหลำนอยในกระบวนกำรบรณำกำรทจะเปน

สมำชก EU มำนำนแลวในรปของ SAA (Stabilization and Association

Agreements) ซงกอใหเกดกำรเสวนำทำงกำรเมอง และกำรพฒนำกำรคำเสร

ตำงๆ แมวำบำงประเทศจะตดขดเรองประเดนปญหำตำงๆ เชน มำซโดเนย

เรองกำรคำสนคำ IPR นโยบำยกำรสงเสรมกำรแขงขน และนโยบำยกำรเงน

มอนเตเนโกรเผชญปญหำเรองสงแวดลอม เซอรเบยกมเรองสงแวดลอม

และปญหำเรองกระบวนกำรยตธรรมและกำรศำล แตระดบกำรบรณำกำร

ของประเทศเหลำนกบ EU มอยแลว และมควำมผกพนกนไมใชเฉพำะเรอง

ผลประโยชนทำงเศรษฐกจ แตยงเปนหลงบำนของ EU ทกระทบตอเสถยรภำพ

ของ EU ดวย ภำยหลงวกฤตเศรษฐกจ กำรบงคบกฎเกณฑตำงๆ ของ EU

คงจะมมำกขน แตกำรเกยวพน (Engagement) ของประเทศ EU ยงมำกอย

โดยเฉพำะตวแสดงส�ำคญในภมภำคน เชน เยอรมน ฝรงเศส อตำล องกฤษ

และออสเตรย โดยเรำอำจจะอำศยหนสวนทเรำรจกแลวเปนเครอขำยเขำไป

ในภมภำคบอลขำนได

ตวอยำงของ ส.ขอนแกน เสนอใหเรำควรเขำไปบอลขำนกอนทจะ

มกำรขยำยรบสมำชกภำพของ EU ขอดอยำงหนงของประเทศเหลำน คอ

เรองประชำกร เมอประเทศมกำรพฒนำมำกขน ประชำชนทเคยไปท�ำงำน

นอกประเทศกไหลกลบมำพฒนำประเทศตนเอง ประกำรทสอง เรองของ

54 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

โลจสตกส ประเทศเหลำนไดรบเงนชวยเหลอจำก EU เชน Trans European

Network ซงชวยสรำงเครอขำยทำงดำนโลจสตกส ประกำรตอมำ ควำมม

เสถยรภำพของระบบกำรเงนและ convertibility ของคำเงนยโร ประเทศ

EU ใหมกจะมภำรกจทจะตองปรบใชคำเงนยโรไมชำกเรว หลำยประเทศ

กไดผกเงนกบคำเงนของยโรอยแลว เพรำะวำกนำจะใชเงนยโรไดไมนำม

ปญหำ และประกำรสดทำย กำรเขำสหภำพยโรปในขณะทโครงสรำงของ

วสำหกจคอนขำงจะเลก โดยเฉพำะทำงดำนเกษตร มแนวโนมทจะท�ำให

วสำหกจดำนเกษตรมขนำดใหญขน เนองจำกเงนอดหนนทำงกำรเกษตร

จำก EU ในกำรเจรจำ EU-Thai FTA เรำอำจเนนเรองลงทนมำกจนเกนไป

แตภำคกำรทองเทยว ภำคบรกำรตำงๆ อำหำร และเกษตรยงมศกยภำพ

รวมทงมโครงสรำง SMEs มำกซงคงไมยำกเกนไปทเรำจะรวมมอกนได

กำรเขำไปในภมภำคบอลขำนจ�ำเปนตองเขำใจประวตศำสตร

พอสมควร ควำมแตกตำงทำงศำสนำ วฒนธรรม เชอชำต และประวตศำสตร

ของคนบอลขำน กคอประวตศำสตรทเปนของปจจบนและอนำคต ซงคนใน

บอลขำนน�ำเอำประวตศำสตรมำใชในเชงสญลกษณมำกมำย อกดำนหนง

ประวตศำสตรทมหำอ�ำนำจอยำงตรก และออสเตรย-ฮงกำรเคยเขำมำ

ปกครองท�ำใหเกดควำมแตกแยกทำงชำตพนธ โดยบอสเนยซงกเคยเปน

อภสทธชนในสมยจกรวรรดออตโตมำนทคนเตรกเปลยนเขำใหกลำยเปน

มสลม

ประเดนเรองของ Europeanization เรำอำจเปรยบเทยบกรณของ

บอลขำนกบประเทศใหมทเขำ EU ในป 2004, 2007 และ 2013 ถอวำ

ประเทศเหลำนไดรบกำรเปลยนผำน และเปนกรณศกษำทประสบควำม

ส�ำเรจหรอไม

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 55

3.9 รอยต�ารวจเอก พเชษฐ เสมด (สมาคมผผลตและผสงออก

สนคาฮาลาลไทย): สมำคมฯ ดแลเรองกำรผลต และสงเสรมกำรสงออก

อำหำรฮำลำลอย อำหำรฮำลำลเปนอำหำรททกคนทวโลกทำนไดหมด

แตถำเรำสงอำหำรทไมใชฮำลำลเขำไปในกลมคนมสลม ทมประมำณ

รอยละ 30 ในภมภำคน กจะทำนไมได ในกำรผลตอำหำรนน อำหำรฮำลำล

นำจะขำยไดทงกลม ถำมนไมใชฮำลำลจะขำยไดเพยงสวนเดยว ภำยหลง

เขำไปเปนสงคมนยมรสเซย ควำมเปนอสลำมมนกยอหยอนลงไปบำงสวน

ในปจจบนคนมำเลยหรอคนอนโดนเซยเขำไปลงทนเปดตลำดฮำลำลได

นายทกษฯ: อำหำรฮำลำล อำจท�ำกำรส�ำรวจวำฮำลำลแบรนดใด

เปนทยอมรบ ซงตองลงรำยละเอยดถงในระดบนน มนจะไดพฒนำกนได

ถกทำง ซงจะชวยท�ำใหเรำเจำะตลำดไดดขน

ร.ต.อ. พเชษฐฯ: ฮำลำลนอกจำกจะเปนอำหำรแลว ผลตภณฑ

กอยในสวนของฮำลำลดวย เชนเครองใชในชวตประจ�ำวน อยำงลปสตก

ทำปำก หรอเครองส�ำอำงบำงอยำง มนกตองมเรองของกำรรบรองฮำลำล

เพรำะวำเขำจะตองดวตถดบวำมำจำกไหนสวนไหน นอกจำกกำรคำแลว

ยงมเรองควำมเดอดรอนทำงศำสนำ โดยกลมประเทศพวกนเพงฟนตว

จำกกำรออกมำจำกรสเซย เรองควำมยอหยอนทำงศำสนำมนกนอยลง

เรองผลตภณฑ เรองแบรนดตำงๆ นำจะพอรบได แบรนดฮำลำลของ

มำเลเซยและอนโดนเซยเปนควำมเชอถอเพรำะเขำเปนประเทศมสลม แต

ของไทย กรรมกำรกลำงอสลำมของประเทศไทย กดแลเรองกำรรบรอง

ฮำลำลอย ของเรำไมใชวำไมมมำตรฐำน ของเรำมมำตรฐำนทเรยกวำ

ทกองคกรกยอมรบเรองกำรรบรองฮำลำล เพรำะฉะนนถำหำกกรมยโรปฯ

สงเสรมผลตภณฑหรอผลกดนอำหำรฮำลำลเขำไปไดทงหมดในตลำด

จะท�ำใหตลำดมนเปดขนหรอกวำงขน

56 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

3.10 นางสาวฐาปน ภานโสภณ (กรมสงเสรมการคาระหวาง

ประเทศ): กรมฯ มงบประมำณตวหนงทจะไปบกตลำดนได เรยกวำ SMEs

Proactive โดยผำนสภำหอกำรคำ สภำอตสำหกรรม และสภำผสงออกทำงเรอ

หำกวำมแนวโนมวำผประกอบกำรสนใจทจะไปบกตลำดน สกประมำณ

10-15 รำย ผำนสภำหอฯ กจะไปบก เรำกมองวำจะไปบกประเทศไหน กอำจ

จะเปนโครเอเชย และสนคำกนำจะเปนสนคำแชเยอกแขง ชนสวนยำนยนต

สนคำอเลกทรอนกส โดยสำมำรถท�ำในรปแบบของ B2B Matching ได

3.11 นายทกษฯ: เรองทองเทยว นอกจำกรำนอำหำรไทยแลว

กลมโรงแรมอำจมศกยภำพและโอกำส อำจตองใหกำรบำนกรมสงเสรม

กำรสงออกเพมใหชวยไปดวำมงำนแฟรทไหนบำงในบอลขำน และมระยะ

เวลำเตรยมกำรพอสมควรใหกบภำคเอกชน หรอ SMEs โดยใชงบประมำณ

โครงกำร SMEs Proactive ซงอำจจะได Business Matching กอนทจะไป

กตองมกำรท�ำ pre-work กนกอน เรำกตองประชมและอำจตองพงทำง

กรมยโรป กระทรวงกำรตำงประเทศ และสถำนกงสล สถำนทต กงสล

กตตมศกด ใหไปหำหนสวนทถกคน ตรงนขนตอนอำจจะมำกพอสมควร

แตถำวำงแผนไดลวงหนำ ท�ำ working team มำแลว เสำะหำมำวำมงำนแฟร

เปนแบบลกษณะไหน แลวเรำจะเจำะแบบไหน ออกก�ำหนดกำรมำ อยำงน

จะไดผล

นางสาวฐาปนฯ: ภมภำคนจะมงำนแฟรมนอยมำกหรอแทบจะ

ไมม แตถำเกดไมมกจะเปน business matching เรำกอำจจะใหส�ำนกงำน

ของกรมฯ รวมกบทำงสถำนทตชวยดวำจะเอำทไหนด แลวกผน�ำเขำจะเปน

รำยไหน ในกรณตลำดทยำกๆ อยำงน เรำเคยมประสบกำรณทจำงคน

ในพนท ตงงบประมำณขนมำ เพอท�ำ Matching ใหถกกบหนสวนทถกคน

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 57

โดยจบคระหวำงผน�ำเขำตวจรงกบผสงออกทกลำสเขำตลำด โดยยอมตอง

มกลมทตองกำรน�ำรองกอน

นายทกษฯ: ถำหำงำนแฟรไดนำจะดกวำ เพรำะบำงครงน�ำเสนอ

Matching ไปแลวพอไปถงอำจจะไมมอะไร แตถำเปนงำนแฟร ไปเดนด

กอำจจะไดไอเดย คอถำไปแลวมนมอะไรทนำดกพำไปดตลำด รำยละเอยด

เปนอยำงไร เหนภำพจรงขนมำ

3.12 นายไกรโชคฯ: ประสบกำรณทเคยประจ�ำกำรอยทตรก

และเดนทำงไป 4 ประเทศในบอลขำน (สโลวเนย โครเอเชย เซอรเบย

และมำซโดเนย) มโอกำสส�ำรวจตลำดกพบสนคำไทยขำยอยเหมอนกน

ทงๆ ทคนไทยในประเทศเหลำนกมอยคอนขำงนอย เชน เสนหม บะหม ซอว

เครองแกง ซอส เปนตน ซงแสดงถงวำยงมควำมตองกำรอยในระดบหนง

ทมอยทนน อนง เรำเองกไมสำมำรถรจ�ำนวนคนไทยทแนนอนได ทงน

สวนหนงเพรำะเรำเองกไมมสถำนทตทประจ�ำอยในประเทศพวกน แตอำศย

กำรใชครอบคลมจำกสถำนทตอนๆ ทใกลเคยง อยำงตรกกไปถงมำซโดเนย

ในขณะทคนทองถนทเคยมำเมองไทย แลวกชนชอบอำหำรไทยกเลยมควำม

ตองกำร หรออกในสวนหนงอำจเปนชำวตำงชำตทเดนทำงไปท�ำงำนประเทศ

เหลำน เชนโคโซโว พอดมคนไทยไปตดตอขอสถำนทตเพอขอควำมชวยเหลอ

กไดสอบถำมขอมลเขำวำมคนไทยอยประมำณ 30-40 คน สวนใหญพวกน

กจะแตงงำนกบชำวตำงชำต และกสำมเขำรวมกองก�ำลงรกษำสนตภำพ

ของ UN ไปรวมรกษำสนตภำพทนน บำงคนกเปดธรกจรำนอำหำร เวลำซอ

สนคำไทยกจะไปซอทมำซโดเนย กเจรญกวำโคโซโว เพรำะฉะนนท�ำใหเกด

ควำมตองกำรของสนคำอำหำรไทย

58 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

สนคำฮำลำล อยำงทเรำทรำบกนวำ ประเทศทมมสลมมำกทสด

ในกลมนคอ แอลเบเนย ดตำมสดสวนของประชำกร รองลงมำคอบอสเนย

และเฮอรเซโกวนำ โคโซโว และมำซโดเนย จำกประสบกำรณในมำซโดเนย

ซงคนสวนใหญนบถอครสต คนมสลมทองถนบอกวำอำหำรทน�ำเขำไมจ�ำเปน

ตองเปนฮำลำล โดยควำมเครงของเขำไมเทำกบมสลมอนๆ โดยกมเนอวว

ทเขำเฉอดในชมชนของเขำเอง โดยเปนโรงเฉอดทมกระบวนกำรผลตทไมได

ทนสมยเชนในบำนเรำ นกอำจเปนโอกำสอนหนง เพรำะอำหำรฮำลำลของเรำ

กไดมกำรพฒนำใหมมำตรฐำนขนมำจนเปนทยอมรบในระดบกวำงขวำง

เรองธรกจโรงแรม โดยเฉพำะโครเอเชย เพรำะเปนจดหมำยปลำยทำงในกำร

ทองเทยวของภมภำคนพอสมควร

3.13 นายพฤทธพงษ ปณฑรโกมล (กองยโรป 3 กรมยโรป):

ประสบกำรณทเคยประจ�ำกำรทสถำนทตกรงบดำเปสต ฮงกำร ซงครอบคลม

บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ โครเอเชยและมอนเตเนโกร เรองงำนแฟรตำงๆ

ปกตประเทศเหลำนจะมฤดจดงำนแฟรใกลเคยงกน กำรทน�ำคณะผแทนไป

เพอทจะประหยดคำใชจำยมำกทสด อำจตองท�ำเปน road show ทไป

รวมงำนแสดงสนคำประเทศหนง แลวไปอกประเทศหนง ซงอำจจะตองมำ

ศกษำกนวำงำนไหนควรจะเขำรวม กรณบอสเนย มงำนแสดงสนคำฮำลำล

ทบอสเนยซงจดเปนครงแรก แลวกเชญบคคลส�ำคญในวงกำรฮำลำล เชน

ดร.มหำเธร เพอทจะสรำง profile ของเขำ อนนกเปนงำนหนงทนำสนใจ

ของโครเอเชยเองกมงำนทนำสนใจคอ Spring Festival ทจดทกป ทศนย

แสดงสนคำของเขำ อนนเปนงำนเกำแกทจดมำหลำยปแลว สถำนทตเคย

เขำรวมดวย แตไมประสบควำมส�ำเรจมำกเทำไหร เพรำะพฤตกรรมผบรโภค

กเปลยนไป และคนทมำเดนในงำนแสดงสนคำไมใชเปนคนกลมเปำหมำย

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 59

ของเรำ ฉะนนกำรเขำรวมงำนแสดงสนคำ อำจจะท�ำควบคไปกบเรอง B2B

ไปดวย กนำจะเปนประโยชน

ลกษณะรวมๆ ของประเทศเหลำนกมควำมเหมอนและควำมตำง

จำกประสบกำรณ โครเอเชยกบบอสเนยมระดบกำรพฒนำตำงกนมำก

ลกษณะสนคำและกำรลงทนของไทยทจะเขำไปกตองค�ำนงถงควำมเหมำะสม

โครเอเชยนนเปนประเทศทมกำรพฒนำมำตงแตไหนแตไร ตงแตสมยทเขำ

ยงเปนยโกสลำเวย เปนจงหวดของยโกสลำเวยทมรำยไดสงทสด และคน

นยมไปทองเทยวมำกทสด ในขณะทบอสเนย ตอนทไปซำรำเยโว บำนเมอง

เขำกมกำรพฒนำระดบหนง แตกเหมอนตำงจงหวดของบำนเรำ ยงถำเทยบ

กบมอนเตเนโกร เมองหลวงพอตกอรตซำ (Podgorica) ยงเหมอนตำงจงหวด

ของบำนเรำมำกๆ

สนคำทนำสนใจกคอ อำหำร ผก ผลไม สนคำเกษตร สวนใหญ

เปนผประกอบกำรไทย ไปท�ำรำนนวด หรอรำนอำหำร สวนใหญจะตองม

Partner เปนคนทองถน ดวยควำมทลกษณะเหมอนของประเทศเหลำน

สวนใหญคนทท�ำธรกจประเภทเหลำน คอคนทผำนกำรสรบ เคยเปนทหำร

อยในประเทศนนๆ มำ แลวเขำกจะม connection ในสมยทเขำเปนทหำร

เพรำะฉะนนเรองกำรสรำง connection เปนเรองส�ำคญคอนขำงมำก

ในมมมองของผม ธรกจมนขบเคลอนดวย connection ทเรำม ควำมโปรงใส

ของภำครฐกยงมค�ำถำมอย นอกเหนอจำกนนเรำอำจจะตองพจำรณำควำม

สมพนธดำนอนๆ ดวย ในกำรทจะก�ำหนดยทธศำสตรตำงๆ กบภมภำค

บอลขำน เรำอำจจะพจำรณำถงกำรทองเทยว กำรด�ำเนนควำมสมพนธเชง

วฒนธรรม กอำจจะมอะไรทเปนสะพำนเชอมโยงระหวำงไทยกบประเทศ

เหลำน

60 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

อาจารยจนจรา: กำรทองเทยว มคนบอลขำนอยำกมำเมองไทย

จ�ำนวนหนง แตปญหำคอวซำ เชนเดยวกบคนไทยทเผชญปญหำวซำตลอด

เพรำะวำเรำไมมสถำนทตทนน มคนเซอรเบย รวมถงคนชำตอนๆ เขำมำตง

รกรำกในเมองไทย และท�ำธรกจ มกำรแลกเปลยน บำงทมกำรสงของจำก

เมองไทยไปขำยทประเทศตวเอง แตปญหำคอเขำตองไป renew วซำของ

เขำอยเรอยๆ อยไดสกพกกตดสนใจไดวำไมไหว และตดสนใจกลบประเทศ

ตรงนกเหมอนตดขำดโอกำสในแงหนง

นายไกรโชคฯ: ตอนนเรำมกำรด�ำเนนกำรตงสถำนกงสลกตตมศกด

ในประเทศทไมมผแทนทำงกำรทตอย เชน มอนเตเนโกร สวนประเทศอนๆ

เชน โครเอเชย สโลวเนยและแอลเบเนยมกงสลกตตมศกดแลว ซงตอไป

กจะมกำรตงสถำนกงสลอยำงแนนอน เพออ�ำนวยควำมสะดวกไปไดถง

ระดบหนงในเรองของวซำ

3.14 นายทกษฯ: ภำคธรกจสขภำพ เกยวกบสปำ และพวก

ยำอำยวฒนะ กดสวำเรำสำมำรถรวมมออยำงไร อกอยำงหนงทไปไดด

กคอ โรงพยำบำล ซงอำจเจำะตลำดคนรวย โดยพวกทรวยมำกกอำจจะบน

ไปยโรปเพอรบกำรรกษำ แตพวกทรวยลงมำหนอย หรอพวกชนชนกลำง

ระดบสงกอำจจะบนมำหำหมอทเมองไทย เปนกำรทองเทยวเพอกำรแพทย

(Medical tourism)

ผเขำรวมประชมแลกเปลยนควำมคดเหนเรองกำรท�ำบนทกควำม

ตกลงรวมกน (MOU) ระหวำงประเทศไทยกบประเทศตำงๆ ในภมภำค

หลำยทำนเหนวำกำรลงนำมเปนเชงของสญลกษณเทำนน แตในแนวทำง

ปฏบตอำจจะยงไมม และ MOU ไมไดเปนขอผกมดทำงกฎหมำยเลย

มนเปนควำมเขำใจ 2 ฝำย ผน�ำ 2 ฝำย เปนภำพธรกจ 2 ฝำยมควำมประสงค

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 61

อยำงน แตกเปนแนวโนมทดในกำรพฒนำควำมสมพนธและควำมรวมมอกน

ในดำนตำงๆ ตอไป

4. ขอสรปและขอเสนอแนะ

4.1 อาจารยจตตภทร:

(1) มโจทยและกำรบำนเกยวกบกำรเจำะตลำดภมภำค

บอลขำนใหกบหนวยงำนทงภำครฐและเอกชนไมมำกกนอย ทงกระทรวง

กำรตำงประเทศและกระทรวงพำณชย

(2) ภมภำคนคงมควำมนำสนใจ มโอกำส มศกยภำพใน

ระดบหนง แตเรำกคงตองใชพละก�ำลงมำกกวำภมภำคเดมๆ ทเรำคนชน

อยแลว ในกำรเจำะตลำดภมภำคบอลขำนนน บทบำทของภำครฐมส�ำคญ

มำกทสด ในกำรน�ำภำคเอกชน หนวยงำนภำครฐจะตองมบทบำทน�ำ

โดยอำศยกำรทตเชงเครอขำย (Network Diplomacy) เขำไปสรำงสำยสมพนธ

ในรปแบบตำงๆ ไมใชเฉพำะเสนทำง หรอชองทำงกำรตดตอ แตหมำยรวม

ถงควำมสมพนธสวนบคคลดวย แตกตองพงระวง โดยเฉพำะเรองของ

governance ของภมภำคน มเชนนนเรำอำจจะตกรำงแหเขำไปพวพนกบ

กำรฟองรองอะไรเปนเรองเปนรำว โดยยอ รฐคงตองใช Network diplomacy

ในกำรเจำะเขำไปภมภำคน ผน�ำ หนวยงำนกระทรวงกำรตำงประเทศหรอ

กระทรวงพำณชย กคงตองเขำไปกรยทำงใหกบกำรคำ กำรลงทน และ

ภำคบรกำร

(3) เรองของกำรคำและกำรลงทน โดยเฉพำะอยำงยงกำรคำ

ควรเขำไปกอน กรยทำงเขำไปโดย อำหำร สนคำเกษตรกรรม พชผกตำงๆ

และรวมถงอำหำรฮำลำลในประเทศเหลำน ไมจ�ำเพำะแตกลมมสลมอยำงเดยว

62 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

กำรลงทนนอำจจะล�ำบำกมำกกวำ โดยอำจตองใช G2G หรอ B2B ตำงๆ

ซงกมแนวโนมทนำสนใจ ภำคธรกจทมศกยภำพอำจหมำยรวมถงภำคบรกำร

ดำนตำงๆ กำรทองเทยว Medical tourism สปำ เปนตน

(4) ดำนศกยภำพและโอกำส ประเทศบนคำบสมทรบอลขำน

ในฐำนะทเปน “เพอนใหม”

• ทตงทำงยทธศำสตร นำจะมศกยภำพเปนจดเชอม

ในเชงของกำรกระจำยสนคำโลจสตกสทส�ำคญภำยในภมภำคน โดยเฉพำะ

ทำเรอตำงทอยใน โรมำเนย โครเอเชย และสโลวเนย อนนสวนรอบนอก

ทตดกบทะเล และอำจมศกยภำพในดำนกำรประมง

• มทรพยำกรธรรมชำตจ�ำนวนมำก และแรธำตตำงๆ

• มกำรใชพลงงำนน�ำคอนขำงมำกในภมภำคน ในกำร

ผลตใชไฟฟำตำงๆ โดยเฉพำะอยำงยงในแอลเบเนย และมอนเตเนโกร

ทใชพลงน�ำในกำรผลตพลงงำน

• เศรษฐกจในภมภำคมงเนนกำรน�ำเขำสนคำอปโภค

บรโภคเปนอยำงมำก อนนเปนโอกำสของเรำ โดยเฉพำะสนคำเกษตรและ

อำหำร ทผลตไมเพยงพอในภมภำคน

• มนโยบำยสงเสรมกำรลงทนจำกตำงประเทศพอสมควร

และกสดสวนของ FDI ตอ GDP ประเทศนสงมำก พดงำยๆ คอ เขำพงพำ

ภำยนอก แตปรมำณมนยงนอยอย ตรงนนำสนใจ

• โมเดลสงออกอำหำรแชแขง แชเยอกแขง อำหำรแปรรป

กำรรวมลงทนในอตสำหกรรมกำรผลตและกำรแปรรปอำหำรตำงๆ กำรเปด

ธรกจรำนอำหำรไทยอตสำหกรรมกำรประมงอำจจะมศกยภำพในบำงประเทศ

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 63

• แรงงำนมรำคำถก สวนหนงของ EU ทเขำไปในภมภำค

นเพรำะแรงงำนรำคำถก

• แนวโนมกำรเปนสมำชกสหภำพยโรป จะท�ำใหแตละ

ประเทศตองปรบเปลยนระบบ กฎหมำยตำงๆ ใหสอดคลองกบมำตรฐำน

สหภำพยโรป ในเรองของระบบอตรำแลกเปลยนดวยสวนหนง

(5) ในดำนขอจ�ำกด อำจประกอบไปดวย ดงตอไปน

• ภำครฐมบทบำทน�ำในกำรพฒนำเศรษฐกจ โดยเฉพำะ

อยำงยง ภำคเศรษฐกจทเปนยทธศำสตรของประเทศ อนนไมมนใจวำเปน

โอกำส หรอ ขอจ�ำกดของไทย อยำงในบำงประเทศ อยำงโมเดลทเตบโต

อยำงเรวๆ เชน สโลวเนยทเขำเปนสมำชกของ EU ในป 2004 กนำสนใจ

ทเขำใชรฐเปนตวน�ำในดำนกำรพฒนำเศรษฐกจ เศรษฐกจเขำโตในชวง

เวลำหนง แตพอเผชญวกฤตเศรษฐกจกฟบไปเหมอนกน อนนอำจจะเปน

โอกำสส�ำหรบเรำกได

• ปญหำในเชงภำพลกษณของภมภำค ดเหมอนจะเปน

ดนแดนแหงควำมขดแยงในระดบหนง ภำพลกษณยงคงเกำะตดเปนมรดก

ตกทอดอยในระดบหนง

• ตลำดภำยในขนำดเลกถำเทยบกบกรณของยโรป

มควำมหำงไกลจำกทตงภมศำสตรจำกยำนเศรษฐกจทส�ำคญนะครบ ในยโรป

• อำจมกระแสชำตนยมในภมภำคนและประเดน

ออนไหว อยำงทอำจำรยจนจรำไดกลำวไปวำ ถำอยในเซอรเบย กไมควร

ไปพดเรองโคโซโว สงตำงๆ เหลำนกเปนขอจ�ำกดในระดบหนง

(6) กำรจดเสวนำระดมควำมคดเหนในวนน เปนสวนหนงของ

โครงกำรตดตำมพฒนำกำรรสเซยและยโรปตะวนออก ซงจะมกำรจดเสวนำ

ในรปแบบนอก 3 ครง ซงประกอบดวยควำมสมพนธไทย-รสเซย

64 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ในวนท 28 พฤศจกำยนน ทโรงแรมโซฟเทล สขมวท เรองยโรปกลำง

และยโรปตะวนออก และปดทำยดวยเรองตรกในชวงเดอนธนวำคม

***************

นำยเฉลมพล บญแกวประพำฬ

ผจดบนทก

14 ตลำคม 2556

บทท 3

สรปและขอเสนอแนะเชงนโยบำย

ประเทศบนคำบสมทรบอลขำน (The Balkans) หรอภมภำคยโรป

ตะวนออกเฉยงใต (Southeast Europe: SEE) เปนประเทศตลำดใหมของ

ยโรปและของโลก ภำยหลงกำรลมสลำยของประเทศยโกสลำเวย และควำม

วนวำยทำงกำรเมองภำยในภมภำคนในชวงทศวรรษท 1990 ไดคลคลำย

ลงไป ในปจจบน ประเทศเหลำนยงคงอยในกระบวนกำรเปลยนผำนทำง

เศรษฐกจแบบตลำด และกระบวนกำรสมครเขำเปนสมำชกของสหภำพ

ยโรป ซงมบำงประเทศไดเขำเปนสมำชกของสหภำพยโรปแลว ไดแก บลแกเรย

สโลวเนย โรมำเนย และโครเอเชย ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนจงเปน

ตลำดใหมทมศกยภำพและนำจบตำ โดยเฉพำะอยำงยงกำรเปนตลำดทม

ทรพยำกรธรรมชำตและมแรงงำนรำคำถก ซงเหมำะแกกำรคำและกำรลงทน

จำกตำงประเทศ ในเชงภมเศรษฐศำสตร ประเทศบนคำบสมทรบอลขำน

ตงอยระหวำงเอเชยกบยโรป ซงนำจะมศกยภำพในฐำนะทเปนจดเชอมตอ

ในเชงกำรกระจำยสนคำและบรกำรทส�ำคญในภมภำคน

ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนเปนประเทศคคำกบไทยทยงม

ปรมำณกำรคำและกำรลงทนคอนขำงนอย โดยปรมำณกำรคำโดยรวมกบ

ภมภำคนอยทเพยง 78 ลำนเหรยญสหรฐฯ ในป ค.ศ. 2012 โดยโครเอเชย

เปนคคำอนดบท 129 เซอรเบยอนดบท 156 บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

อนดบท 176 แอลเบเนย อนดบท 181 มอนเตเนโกร อนดบท 184 และ

มำซโดเนย อนดบท 186 ตำมล�ำดบ โดยสนคำน�ำเขำจำกไทย ไดแก อำหำร

และผลไมกระปองและแปรรป ผลตภณฑเหลกและเหลกกลำ ผลตภณฑยำง

รถยนตและสวนประกอบ เครองคอมพวเตอรและสวนประกอบ เปนตน

66 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนมศกยภำพและโอกำสทมนยยะ

ส�ำคญตอประเทศไทย อนไดแก ประกำรแรก โครงสรำงของภำคเศรษฐกจ

ของภมภำคบอลขำน ทมงเนนกำรน�ำเขำสนคำอปโภคบรโภคและบรกำร

จำกตำงประเทศ โดยเฉพำะอยำงยงภำคเกษตรกรรมและอตสำหกรรม

กลำวคอ ควำมตองกำรสนคำประเภทเกษตรและอำหำรมสงมำก รวมทง

อำหำรฮำลำลในประเทศมสลม เชน บอสเนยและเฮอรเซโกวนำ

ประกำรทสอง อตสำหกรรมกำรผลตอำหำรภำยในประเทศยงลำสมย

มขอจ�ำกดทำงเทคโนโลย และไมไดมำตรฐำนของสหภำพยโรป ประเทศไทย

มโอกำสใน 3 ดำนดวยกน นนคอ (1) กำรสงออกอำหำร ประเภทอำหำร

แชแขงและแชเยอกแขง และอำหำรแปรรป (2) กำร (รวม) ลงทนในอตสำหกรรม

กำรผลตและแปรรปอำหำรในประเทศบนคำบสมทรบอลขำน และ (3)

กำรเปดธรกจรำนอำหำรไทยในประเทศในภมภำคน

ประกำรทสำม กำรประมงและอำหำรทะเลมจ�ำนวนมำก แตยงขำด

เทคโนโลยและกำรบรหำรจดกำรทด เชน มอนเตเนโกรยงไมมระบบกำร

จดกำรหองเยนทด อตสำหกรรมกำรแปรรปผลตภณฑประมงมศกยภำพ

ทสนใจในกำรลงทน ประเทศไทยสำมำรถสงออกตแชแขงและสวนประกอบ

ไปยงประเทศเปำหมำย หรอรวมลงทนในอตสำหกรรมประมงกบประเทศ

เปำหมำยได

ประกำรทส ศกยภำพและโอกำสของประเทศบนคำบสมทรบอลขำน

ทยงไมเขำเปนสมำชกของสหภำพยโรป นนหมำยควำมวำประเทศเปำหมำย

นนยงมระเบยบและกฎเกณฑทไมมควำมเขมงวดมำกนก และตลำดยงไม

อมตวตอกำรคำและกำรลงทนจำกตำงประเทศ กำรเจำะตลำดและแสวงหำ

ควำมรวมมอทำงเศรษฐกจอำจจะเปนไปไดงำยมำกกวำเมอประเทศเหลำน

สำมำรถบรรลกำรเปนสมำชกภำพของสหภำพยโรปในชวงทศวรรษขำงหนำ

บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย 67

อยำงไรกตำม ประเทศบนคำบสมทรบอลขำนยงมขอจ�ำกดและ

ควำมทำทำยอยมำกพอสมควร ทงนเนองมำจำกขนำดเศรษฐกจทคอนขำง

เลก เมอเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ ของยโรป ประกอบกบระบบเศรษฐกจ

กำรเมองและวฒนธรรมทยงมควำมเปนชำตนยมอยมำก รวมทงปญหำ

ในเชงภำพลกษณของภมภำคโดยรวม ในแงทถกมองวำเปนบรเวณของ

ควำมขดแยงทำงชำตพนธ

ขอเสนอแนะเชงนโยบำยของประเทศไทยตอประเทศบนคำบสมทร

บอลขำน ประกอบไปดวย ดงตอไปน คอ

1. สงเสรมและขยำยควำมสมพนธทำงกำรคำและกำรลงทนกบ

ประเทศบนควำมสมทรบอลขำน เพอใหประเทศเปำหมำยเปนตลำดสนคำ

เกษตรกรรม อำหำรและผลตภณฑฮำลำล สนคำอตสำหกรรม ชนสวน

ยำนยนต และชนสวนคอมพวเตอร และเปนแหลงกระจำยสนคำของ

ประเทศไทยไปยงยเรเชย

2. สงเสรมและสนบสนนกำรด�ำเนนกำรทตเศรษฐกจในเชงรก

โดยรฐบำลและกระทรวงกำรตำงประเทศมบทบำทน�ำในกำรเจำะตลำดและ

แสวงหำลทำงกำรคำและกำรลงทนใหมในประเทศบนคำบสมทรบอลขำน

รวมกบภำคเอกชนของไทย ประเทศไทยพงทจะอำศยกำรทตแบบเครอขำย

กำรทตแบบผน�ำ กำรทตแบบไมเปนทำงกำรผสมผสำนกบกำรทตแบบ

ทำงกำร กำรทตแบบบรณำกำร และกำรทตเพอประชำชน เพอบรรล

เปำประสงคดงกลำวขำงตน

3. สงเสรมควำมสมพนธกบประเทศบนคำบสมทรบอลขำน ในดำน

กำรศกษำ วทยำศำสตรเทคโนโลย สงคมวฒนธรรม และกำรทองเทยว

เพอสงเสรมกำรตดตอและเสรมสรำงควำมเขำใจอนดระหวำงประชำชน

ใหมำกยงขน

68 บอลขาน-ยโรป-โลก:สถานะโอกาสแนวโนมและผลกระทบตอไทย

4. สงเสรมและผลกดนใหมกำรจดตงสถำนกงสลในภมภำคน

เพมมำกขน และอำจจะยกระดบเปนสถำนเอกอครรำชทตในประเทศทม

ศกยภำพ ไดแก เซอรเบย ซงอำจจะเปนศนยกลำงของกำรบรกำรรวมแบบ

ครบวงจร (one-stop service center) ของภมภำคนโดยรวมไดในอนำคต