Оюуны өмч ба түүнийг зүй зохистой ашиглах нь

Илтгэгч: Э.Цэнгэл

АгуулгаОршилОюуны өмч, зохиогчийн эрхийн

тухайЗохиогчийн эрхийн зөрчилОюуны өмчийн зүй зохистой

ашиглалтДүгнэлтАшигласан материалууд

Оршил• Монгол улсын Үндсэн хуулийн

7.2т “Иргэний бүтээн туурвисан оюуны үнэт зүйл бол зохиогчийнх нь өмч мөн, Монгол улсын үндэсний баялаг мөн” гэж заасан байдаг нь тухайн хүний оюуны хөдөлмөр бүтээл бол зөвхөн тухайн хүний л өмч гэдгийг илтгэж байгаа юм. 

ОршилОюуны өмч нь ихэнхдээ хуулиар хамгаалагдсан байдаг бөгөөд эдгээр хууль нь тухайн бүтээлтэй холбоотойгоор түүнийг ашиглах, тэр дундаа арилжааны зориулалттайгаар ашиглах байдалд хяналт тавихаас гадна, ирээдүйн бүтээн туурвих үйл ажиллагааг хөхиүлэн дэмжих зорилгоор эд хөрөнгийн эрх бий болгодог онцлогтой.

Оюуны өмч

Үйлдвэрийн

Зохиогчийн эрх

Оюуны өмч

Зохиогчийн эрх Шинжлэх ухаан утга зохиолын

бүтээл буюу аман бүтээл Уран зохиол, утга зохиол,

хүний хэлсэн үг Өдрийн тэмдэглэл Захидал Сурвалжлага маргаан Компьютерийн программ

Зохиогчийн эрх Хөгжмийн урлагийн үгтэй буюу үггүй бүх

төрлийн бүтээл Дүрслэх урлагийн бүх бүтээл Хавсарга урлаг /Хөөмөл, наамал, сийлбэр,

зүүмэл/ Гэрэл зураг фото бүтээл – Тухайн хүний

дүрс бол хамгаалагдсан бөгөөд дараах тохиолдолд түүнээс зөвшөөрөл авалгүйгээр хэрэглэнэ. Үүнээс бусад үед дүрслүүлэгчийн зөвшөөрлийг заавал авна.

Гэмт хэрэгт эрэн сурвалжлагдаж байгаа хүний зураг

Дүрслүүлэгч өөрөө төлбөр авсан бол болно.

Зохиогчийн эрх Архитехтурын бүтээл уран баримал ,

уран барилга Бүжгийн урлагийн бүх төрлийн

бүтээл /Уран нугаралт, пантомим/ Жүжиг хөгжимт жүжиг , тайзны

урлагийн бүх төрлийн бүтээл Дуу авиа бүхий дүрст бүтээл Кино клип Үүсмэл бүтээл – эмхтгэл орчуулга

/анхдагч бүтээл дээр суурилж бүтээсэн бүтээл/

Зохиогчийн эрхээр хамгаалахгүй бүтээл

Ардын урлагийн бүтээлХууль тогтоомж шийдвэрТөрийн бэлгэ тэмдэг, туг далбаа, сүлд

дуу, мөнгөн тэмдэгШүүхийн шийдвэр, шүүх хуралдаан

дээр хэлсэн үгБаримт бичгийн орчуулгаСонордуулгын шинжтэй аливаа

мэдээлэлАливаа санаа, үйл ажиллагааны арга,

шинжлэх ухааны нээлт, математикийн үзэл баримтлал

Уламжлалт соёлын бүтээл

• Уламжлалт соёлын бүтээл нь ихэнхдээ олон үе дамжсан нийгмийн үргэлжилсэн бүтээлч үйл ажиллагаа байх бөгөөд тухайн нэг бүлэг хүмүүсийн түүх, нийгэм, соёлын онцлог болон үнэт зүйлсийг шингээсэн байдаг.

Уламжлалт соёлын бүтээл

Биет:Ардын урлагын бүтээл, зураг, уран

зураг, сийлбэр баримал г.мГар урлалын бүтээгдэхүүнХөгжмийн зэмсэгАрхитектурын хэв маягБиет бусАрдын үлгэр, шүлэг, найраглалАрдын дуу, хөгжим зэрэг хөгжмийн

бүтээлАрдын бүжиг жүжиг

Уламжлалт соёлын бүтээл

• Ямар тохиолдолд уламжлалт соёлын бүтээлийг ашиглах нь хууль ёсны бүтээлч үйл ажиллагаа байж, харин ямар тохиолдолд энэ нь зүй бус өөрчлөн найруулалт хуулбарлалт болох вэ?

• Ерөнхий зарчмаар бол аливаа бүтээлийн зохиогч өөрийн бүтээлийг өөрчлөн найруулахад хяналт тавих онцгой эрхтэй.

• Жишээ нь бүтээлийг орчуулах, шинэчлэн найруулах, болон бүтээлийг бусад хэлбэрээр өөрчлөх. Эдгээр өөрчлөгдсөн бүтээлийг нийтэд “үүсмэл бүтээл” гэж нэрлэдэг. Үүсмэл бүтээл нь хангалттай өвөрмөц байж чадаж байгаа тохиолдолд зохиогчийн эрхээр хамгаалагдаж болно.

Зохиогчийн эрхийн зөрчил

Зөвшөөрөлгүй ашиглах хэлбэрүүдСургалтанд зөвшөөрөлгүй ашиглах,Эрдэм шинжилгээ судалгааны

ажилд,Мэдээ мэдээллээс иш татаж авахадАрхитехтурын бүтээлээс бусад

төрлийн бүтээлийг амины хэрэгцээнд ашиг олох зорилгоор ашиглаж болно.

ПлажиаризмПлажиаризм (эх үүсвэрээ хаанаас авснаа

заагаагүйгээр хуулж бичих) гэдэгт юу ордог вэ?

Хэн нэгний бичснийг шууд хуулж бичихЭсвэл нэг хэсгийн хуулахБусдын бичснийг товчилж дүгнээд

өөрийн болгож бичихМөн хэн нэгний санааг ашиглаад эсвэл

боловсруулаад тавихТоо баримт, судалгааны мэдээг

ашиглах  

Зохиогчийн эрхийн зүй зохистой ашиглалт

Зарим бүтээлд зөвшөөрөл авах шаардлагагүй байдаг.

Үүнд: МэдээШүүмжлэлСанал дүгнэлтСурвалжлагаХичээлийн материалууд

Зохиогчийн эрхийг зүй зохистой ашиглах нь:

Оюуны өмчийг хэрхэн хэрэглэснээс нь хамаарч доорх байдлаар шалгана: Ашигласан зорилго нь юу байв?Ашигласан бүтээлийн онцлогоос нь

хамаарч, шинжлэх ухааны, шинжлэх ухааны бус

Хэрэглэсэн хүрээ нь ямар байв, бүтнээр нь үү эсвэл хэсэгчилж үү?

Тухайн бүтээлийн борлуулалтанд нөлөөлөхөөр байна уу?

Зорилго болон онцлог шинж чанар

Tom Forsythe

ParodyFood Chain

Barbie

Зорилго болон онцлог шинж чанар

Art Rogers

Jeff Koons

Бүтээлийн онцлогШинжлэх Ухааны

Уран сэтгэмжийн

Хэрэглэсэн хүрээ• АНУ-ийн 38дахь ерөнхийлөгч

Gerard Ford ерөнхийлөгч Ричард Никсоний талаар дурсамж ном бичсэн.

• Harper&Row-оор зохиогчийн эрхээ баталгаажуулж Time хэвлэсэн.

• Nation сэтгүүл нь уг нийтлэлээс 300-400 гаруй үгийг үг бүрчлэн зөвшөөрөлгүй хуулан нийтэлсэн.

Бүтээлийн борлуулалтанд нөлөөлөхөөр байна уу?

2 Live Crew—Luther Campbell, Fresh Kid Ice Mr. Mixx and Brother Marquis

Pretty Woman

Roy Orbison's rock ballad"Oh, Pretty Woman“

Зүй зохистой ашиглалт

• Зохиогчийн эрх эзэмшигчийн онцгой эрх нь бүтээлийг гуравдагч этгээд өөрчлөн найруулахыг зөвшөөрөх эсвэл, хориглох эрхийг агуулдаг хэдий ч бусад этгээд тухайн бүтээлээс сэдэвлэн, эсвэл тухайн бүтээлээс “зээлдэн авах”-ыг хориглоогүй байдаг. Тэгэхээр зохиогчийн эрх нь шинэ уран бүтээлчдид хуучин бүтээлээс сэдэвлэн шинэ бүтээл бий болгохыг хөхиүлэн дэмжих хандлагатай байдаг.

Дүгнэлт• Аливаа улс орны хөгжлийг

хэмжихдээ газар нутгийн хэмжээ, хөрсөн доорх  баялгаар нь бус харин тухайн улсын ард түмнийх нь бүтээн туурвисан оюуны соёлын үнэт  зүйл гайхамшигт бүтээл зэргээр хэмжиж үнэлдэг.

Ашигласан материалууд

• http://en.wikipedia.org/wiki/Barbie• http://en.wikipedia.org/wiki/Rogers_v.

_Koons• http://en.wikipedia.org/wiki/Harper_%

26_Row_Publishers_Inc_v_Nation_Enters

• http://mongol_omogshil.blog.gogo.mn/read/entry327953

• http://www.likeit.mn/news/id/2018• http://ego-emma.blogspot.com/2010/12/bl

og-post_7436.html• http://dayarmongol.com/index2.php?option

=com_content&task=emailform&id=3395

Анхаарал тавьсанд баярлалаа

2023.04.17 Санхүү Удирдлагын тэнхим

26