თბილისის ივანე ჯავახიშვილის

სახელმწიფო უნივერსიტეტის

ეკონომიკისა და ბიზნესის

ფაკულტეტი

პრეზენტაცია თემაზე: სახელმწიფო ხარჯები

საგანი: ეკონომიკური პოლიტიკა

საგნის ხელმძღვანელი : ლალი ხურცია

სტუდენტი : ნანა ხიდეშელი

კარგია თუ არა დიდი ბიუჯეტი?

ხშირად დაისმის რიტორიკული კითხვა: კარგია თუ არა დიდი ბიუჯეტი? მიუხედავად იმისა, რომ ამ კითხვაზე მოკლე დადებითი ან უარყოფითი პასუხი არ არსებობს, ერთი რამ ცხადია, რომ ქვეყნისათვის დიდი ბიუჯეტი, ძირითადად, ნიშნავს მაღალ გადასახადებს, რომლებიც ისევ იმავე ქვეყნის ბიზნეს სექტორს თუ თითოეულ მოქალაქეს ეხება.

1998 წელს სამმა ამერიკელმა მეცნიერმა - ჯეიმს გვარნეიმ, რობერტ ლაუსონმა და რანდოლ ჰობოქმა - შეერთებული შტატების კონგრესს წარუდგინა საკუთარი კვლევის შედეგები, რომელიც, ზოგადად, სახელმწიფო ხარჯების საკითხებს შეეხებოდა. მათი დასკვნის თანახმად, საჭირო იყო სახელმწიფოში არსებული ხარჯების მინიმუმი, რათა სახელმწიფოს მისი ძირითადი ფუნქციები განეხორციელებინა. 

სახელმწიფო ხარჯები სხვადასხვა

კრიტერიუმებით შეიძლება დავყოთ:

თუ ამოვალთ ამოცანათა სფეროდან

მთავრობის პრიორიტეტებს

მიხედვით

ფუნქციონალური კლასიფიკაციის

მიხედვით

მაღალბიუჯეტიანი სახელმწიფო უწყებების დაფინანსება, მილიონ

ლარებში

უწყებები 2014წელი(გეგმა) 2015წელი(გეგმა) სხვაობა

ჯანდაცვის სამინისტრო 2658.0 2775.0 117.0

რეგიონალური განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო 875.0 1000.0 125.0

განათლების სამინისტრო 754.3 853.9 99.6

თავდაცვის სამინისტრო 616.0 640.0 24.0

შინაგან საქმეთა სამინისტრო 600.0 615.0 15.0

სოფლის მეურნეობის სამინისტრო 263.5 291.0 27.5

სასჯელაღსრულების სამინისტრო 154.0 155.0 1.0

ენერგეტიკის სამინისტრო 114.6 125.0 10.4

ეკონომიკის სამინისტრო 131.0 120.0 -11.0

ფინანსთა სამინისტრო 96.0 100.0 4.0

საგარეო საქმეთა სამინისტრო 90.0 100.0 10.0

იუსტიციის სამინისტრო 60.5 68.5 8.0

პარლამენტი 59.5 60.5 1.0

საერთო სასამართლოები 47.4 50.0 2.6

საზოგადოებრივი მაუწყებელი 38.0 40.8 2.8

მთავრობის ადმინისტრაცია 20.0 32.5 12.5

საპატრიარქო 25.0 25.0 0.0

პრეზიდენტის ადმინისტრაცია 9.0 9.0 0.0

სახელმწიფო ბიუჯეტი ფუნქციონალური კლასიფიკაციის მიხედვით, მილიონ ლარებში

ფუნქციები 2014 წელი (გეგმა)

2015 წელი (გეგმა) სხვაობა

ეკონომიკური საქმიანობა 1000 1155 155 საერთო დანიშნულების სახელმწიფო მომსახურება

1897 2019122

განათლება 769 851 82

ჯანმრთელობის დაცვა 674 740 66

სოციალური დაცვა 2117 2160 43

დასვენება, კულტურა და რელიგია 158 200 42

საზოგადოებრივი წესრიგი და უსაფრთხოება 890 928 38

თავდაცვა 634 650 16

გარემოს დაცვა 36.3 46 9.7

საბინაო-კომუნალური მეურნეობა 98 84 -14

saqarTvelos saxelmwifo biujetis gadasaxdelebi:

xarjebi saqoneli da momsaxureba

Sromis anazRaureba

sxva xarjebi

sufsidiebi

procenti

grantebi

სocიალური uzrunvelyofa

“სხვა ხარჯები”, როგორც სახელმწიფო ბიუჯეტის ხერხემალი

დასახელება 2009 წლის

ფაქტი 2010 წლის

ფაქტი 2011 წლის

გეგმა

მათ შორის

საბიუ ჯ ეტო სახსრები

დონორების დაფინანსება

ხარჯ ები 5,367,210.1 5,466,466.8 5,966,182.8 5,698,203.6 267,979.2

შრომის ანაზ ღაუ რება 941,632.6 993,483.9 1,080,143.1 1,080,143.1 0.0

საქონელი და მომსახუ რება 879,897.3 881,586.6 821,510.2 821,510.2 0.0

პროცენტი 167,177.4 200,663.3 339,420.3 339,420.3 0.0

სუ ბსიდიები 447,327.9 196,306.9 221,352.2 145,973.7 75,378.5

გრანტები 861,218.7 1,099,637.0 1,042,121.5 1,037,621.5 4,500.0

სოციალუ რი უ ზ რუ ნველყოფა 1,419,901.8 1,481,067.6 1,574,631.4 1,574,631.4 0.0

სხვა ხარჯ ები 650,054.4 613,721.6 887,004.1 698,903.4 188,100.7

2011 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტში თითქმის 900 მილიონის ოდენობით არის ხარჯვითი ნაწილის ყველაზე გაუმჭვირვალე და ბუნდოვანი პუნქტი – სახელწოდებით - “სხვა ხარჯები”.

2015wlis biujeti:სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯები სხვა დანარჩენი პროგრამები და უწყებები

ჯანდაცვის სამინისტრო; 2785; 29%

მუნიციპალიტეტების დაფინანსება; 1154.8; 12%

ინფრასტრუქტურის სამინისტრო; 1000;

10%სახ. ვალების მომსახურება; 754; 8%

განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო;

853.9; 9%

თავდაცვის სამინისტრო; 640; 7%

შსს; 638.7; 7%

სოფლის მეურნეობის სამინისტრო; 292.9; 3%

სასჯელაღსრულების სამინისტრო; 155; 2%

სხვა დანარჩენი ხარჯები; 1300.7; 14%

ენერგეტიკის სამინისტრო; 125; 10%

ფინანსთა სამინისტრო; 100;

8%

საგარეო საქმეთა სამინისტრო; 100;

8%

ეკონომიკის სამინისტრო; 120;

9%

კულტურის სამინისტრო; 95;

7%ბიუჯეტის ფონდები; 75; 6%

იუსტიციის სამინისტრო; 68.5; 5%

სპორტის სამინისტრო; 70; 5%

დევნილთა სამინისტრო; 70;

5%

გარემოს დაცვის სამინისტრო; 39;

3%

სხვა დანარჩენი ხარჯები; 438.2;

34%

საზოგადოებაში ხარჯების შესახებ მიმდინარე დისკუსიაში დიდი მნიშვნელობა აქვს სახელმწიფო ქვოტას, რომელიც მშპ_ში სახელმწიფო ხარჯების წილს წარმოადგენს.

ერთ სულ მოსახლეზე სახელმწიფო ხარჯებისა და სახელმწიფო ქვოტების გამოთვლა მიმდინარე ფასებით ხდება.

სახელმწიფო ქვოტების საერთაშორისო მასშტაბით შედარებისას ჩანს, რომ ზიმბამბვე და შვედეთი უფრო მაღალ წილებს ავლენენ, სინგაპური კი ყველაზე დაბალს.

Turq

eTi

aSS

zim

b...

didi

brit...

Svei

caria

sing

apur

i

iapo

nia

norv

egia

safran

...

germ

a...

saqa

rT...

braz

ilia

Sved

eTi

0.0%20.0%40.0%60.0%80.0%

100.0%120.0%

საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის ასიგნებები (2010-2015 წლები)

2010 ფ 2011 ფ 2012 ფ 2013 ფ 2014 გეგმა 2015 პროექტი0.0

2,000.0

4,000.0

6,000.0

8,000.0

10,000.0

12,000.0

27%

28%

29%

30%

31%

32%

33%

34%

6,972.37,459.3

7,806.88,104.2

9,080.09,575.0

34%

31%

30%30%

31%

30%

სახელმწიფო ბიუჯეტის ასიგნებები %-ულად მშპ-სთან

მლნ

ლარი

% მშპ

დასახელება 2013 წლის

ფაქტი 2014 წლის

გეგმა 2015 წლის პროექტი

საბიუჯეტო სახსრები

დონორების დაფინანსება

ხარჯები 6,545,615.2 7,539,613.4 8,005,443.2 7,715,123.2 290,320.0

შრომის ანაზღაურება

საქონელი და მომსახურება

პროცენტი

სუბსიდიები

გრანტები

სოციალური უზრუნველყოფა

სხვა ხარჯები

1,187,569.5 1,318,303.6 1,407,933.4 1,407,483.4 450.0

765,801.2 853,835.5 963,727.4 963,487.4 240.0

233,042.9 305,046.7 364,106.0 364,106.0 0.0

242,552.1 241,373.3 247,914.0 223,234.0 24,680.0

1,083,320.4 1,111,779.3 1,172,687.3 1,172,687.3 0.0

2,083,043.6 2,581,394.0 2,687,682.0 2,687,682.0 0.0

950,285.5 1,127,881.0 1,161,393.2 896,443.2 264,950.0

საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯები, არაფინანსური აქტივები და მათი ფუნქციონალური კლასიფიკაცია

მუხლი 7. საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯები

განისაზღვროს საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯები 8,005,443.2 ათასი ლარის ოდენობით, თანდართული რედაქციით:

დასახელება 2012 წლის 11 თვის ფაქტი

2014 წლის 11 თვის ფაქტი

სხვაობა

თანამდებობრივი სარგო659.6 841.0 181.4

წოდებრივი სარგო10.6 73.5 62.9

პრემია და დანამატი252.3 228.0 -24.3

კომპენსაცია (კვების და ფორმის)10.5 11.3 0.8

სულ შრომის ანაზღაურება 933.0 1,153.8 220.8

შრომის ანაზღაურება

2012-2014 წლების 11 თვის ფაქტების შედარება (მლნ ლარი)

• 2012 წლის 11 თვესთან შედარებით შრომის ანაზღაურებაზე 2014 წელს გაწეულია 220,8 მლნ ლარით მეტი;

• ძირითადად გაზრდილია ძალოვანი უწყებების ხელფასები და წოდებრივი სარგოები;

• პრემიები და დანამატები 2012 წელთან შედარებით შემცირებულია 24,3 მლნ ლარით,

აღნიშნული მიდგომა უფრო გამჭირვალეს ხდის ბიუჯეტიდან გაწეულ ხარჯებს;

გარდა კულტურის სამინისტროსი შრომის ანაზღაურების ფონდი იზრდება შემდეგ ორგანიზაციებში: შინაგან საქმეთა სამინისტრო - 16,2 მლნ ლარი, რაც დაკავშირებულია პოლიციელების კონტიგენტის ზრდასთან და

სასაზღვრო პოლიციაში ხელფასების მოწესრიგებასთან; თავადაცვის სამინისტრო - 13,3 მლნ ლარი; უსაფრთხოებისა და კრიზისების მართვის საბჭოს და ეკონომიკური საბჭოს აპარატები - 4,4 მლნ ლარი; გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტრო - 4,1 მლნ ლარი, რაც გამოწვეულია გარემოს ზედამხედველობის

სამსახურში ბრიგადების დამატებასთან და სატყეო სააგენტოს ხელფასების სრულად დაფინანსებასთან (2014 წელს ნაწილი ფინანსდებოდა საკუთარი შემოსავლებიდან);

საერთო სასამართლოები - 2,3 მლნ ლარი; შრომის ანაზღაურების ფონდი ასევე გაზრდილია 2014 წლის განმავლობაში შექმნილ ორგანიზაციებში;

საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო

, შრომის ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო

2014 წლის

გეგმა

2015 წელი სხვაობა

საპენსიო უზრუნველყოფა 1,326.1 1,390.0 63.9

სოციალური დახმარებები 624.8 631.0 6.2

სოციალური რეაბილიტაცია და ბავშვზე ზრუნვა 19.6 20.0 0.4

ჯანმრთელობის დაზღვევა და საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა

478.1 470.0 -8.1

ჯანმრთელობის დაცვის სხვა პროგრამები 127.7 186.2 58.5

სამედიცინო დაწესებულებების რეაბილიტაცია დააღჭურვა

29.3 31.3 2.0

შრომის საკითხების რეგულირება 3.4 4.0 0.6

სხვა დანარჩენი ხარჯები 49.0 52.5 3.5

სულ ჯამი 2,658.0 2,785.0 127.0

2012ფაქტი

2013ფაქტი

2014გეგმა

2015 პროექტი

1,000.0

1,200.0

1,400.0

1,600.0

1,800.0

2,000.0

2,200.0

2,400.0

2,600.0

2,800.0

15.0%

16.0%

17.0%

18.0%

19.0%

20.0%

21.0%

22.0%

23.0%

24.0%

25.0%

26.0%

27.0%

28.0%

29.0%

30.0%

31.0%

32.0%

33.0%

34.0%

35.0%

1,793.9

2,126.5

2,658.0

2,785.0

23.0%

26.2%

29.3%

29.1%

სამინისტროს დაფინანსება

% ბიუჯეტის მთლიან გადასახდელებთან

მლნ

ლარ

ი

%

ბიუჯე

ტის

გად

ასახ

დელ

ებთ

ან

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო

**სამეცნიერო კვლევით მიმართულებების დაფინანსება ასევე განხორციელდება საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს ასიგნებების ფარგლებში (33.5 მლნ ლარი)

2012 2013 2014 2015

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

700.0

800.0

900.0

5.0%

5.5%

6.0%

6.5%

7.0%

7.5%

8.0%

8.5%

9.0%

9.5%

10.0%

627.3673.2

754.3

853.9

8.0% 7.7%8.3%

9.0%

სამისტროს დაფინანსება % მთლიან ბიუჯეტთანმლ

ნ ლ

არი

% მ

თლ

იან

ბიუჯე

ტთ

ან

2015 წლის ბიუჯეტის პროექტის საქართველოს პარლამენტში პირველი წარდგენისას სამინისტროსათვის გათვალისწინებული იყო 828.9 მლნ ლარი

დასახელება2014

წლისგეგმა

2015 წელი სხვაობა

სკოლების ვაუჩერული დაფინანსება 380.0 430.0 50.0

საგანმანათლებლო დაწესებულებების რეაბილიტაცია და აღჭურვა 68.7 70.6 1.9

პირველკლასელების კომპიუტერებითუზრუნველყოფა 19.3 20.0 0.7

მოსწავლეების წიგნებით უზრუნველყოფა 9.0 15.8 6.8

პროფესიული სასწავლებლების დაფინანსება 28.7 26.5 -2.2

სტუდენტების სასწავლო და სამაგისტროგრანტები 76.5 82.7 6.2

მეცნიერების ხელშეწყობა 49.7 60.5 10.8

MCA ათასწლეულის გამოწვევის პროგრამა 34.3 48.8 14.5

სხვა დანარჩენი პროგრამები 88.1 99.0 10.9

სულ ჯამი 754.3 853.9 99.6

საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტრო

შენიშვნა: 2012 წლის ნოემბრისათვის საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს დაფინანსება შეადგენდა 148.0 მლნ ლარს, ახალი ხელისფლების მთავრობაში მოსვლის შემდეგ 2012 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტში განხორციელებული ცვლილებებით, სამინისტროს დაემატა 81.1 მლნ ლარი, რაც ძირითადად მოხმარდა სასოფლო-სამეურნეო ტექნიკის განახლებას, წარმოების ინტენსიფიკაციასა და სამელიორაციოს სისტემების მოდერნიზებას

საქართველოს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს 2015 წლის ბიუჯეტი განსაზღვრულია 292,9 მლნ ლარით, რაც 29.4 მლნ ლარით აღემატება 2014 წლის დამტკიცებულ გეგმას

90-იანი წლების დასაწყისი

2005 წელი 2012 წელი 2014 წელი

0

50

100

150

200

250

300

350

400 380

105

40

90

გასარწყავებული ფართობები (ათასი ჰექტარი)

მცირემიწიან ფერმერთა საგაზაფხულო სამუშაოების ხელშეწყობის (50 მლნ ლარი) ფარგლებში ფიზიკური პირები, რომელთა საკუთრებაში ან ფაქტიურ მფლობელობაში გააჩნიათ 1.25 ჰა მიწის ნაკვეთი უსასყიდლოდ მიიღებენ მიწის ნაკვეთის ხვნის სერვისს ან/და სასოფლო სამეურნეო საქონელს. პროგრამის შედეგად მოხნული იქნება 200 ათას ჰექტარზე მეტი ფართობი. (2014 წელს მოიხნა 213 ათასი ჰა. 655.0 ათასზე მეტი ბენეფიციარი)

2012 2013 2014 2015 პროექტი

0.0

50.0

100.0

150.0

200.0

250.0

300.0

350.0

0.0%

1.0%

2.0%

3.0%

4.0%

5.0%

6.0%

7.0%

8.0%

9.0%

10.0%

228.4 241.0

263.5

292.9

2.9%2.8%

2.9%3.1%

სამისტროს დაფინანსება

% მთლიან ბიუჯეტთან

მლნ

ლარ

ი

% მ

თლ

იან

ბიუჯე

ტთ

ან

რეგიონული ინფრასტრუქტურა

გარდა ამისა, რეგიონულ განვითარებაზე მიიმართება:

რეგიონებში განსახორციელებელი პროექტების ფონდი - 250.0 მლნ ლარი;

სოფლის მხარდაჭერის პროგრამა -50 მლნ ლარი;

ზემოაღნიშნული პროგრამების ფარგლებში 2013-2014 წლებში განხროციელდა 7-7 ათასზე მეტი პროექტი

მუნიციპალიტეტებზე გადასაცემი ტრანსფერები - 854.8 მლნ ლარი;

2012 ფაქტი 2013 ფაქტი 2014 გეგმა 2015 პროექტი

0.0

200.0

400.0

600.0

800.0

1,000.0

1,200.0

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

12.0%

14.0%

710.1

823.6 875.0

1,000.0

9.1%

9.4%9.6%

10.5%

ინფრასტრუქტურაზე მიმართული სახსრები % მთლიან ბიუჯეტთან

მლნ

ლარ

ი

% მ

თლ

იან

ბიუჯ

ეტთ

ან

დასახელება 2014გეგმა

2015წელი სხვაობა

მ.შ. საგზაო ინფრასტრუქტურა501.7 645.2 143.5

. . მ შ მუნიციპალური ინფრასტრუქტურა და მყარინარჩენები 187.1 225.7 38.6

. . მ შ წყლის ინფრასტრუქტურა 131 119.2 -11.8

. . მ შ სხვა 5.1 6.4 1.3ჯამი 875,0 1 000.0 125.0

სხვა სამინისტროები

სამინისტროს დასახელება 2014 წლის დამტკიცებული გეგმა 2015 წელი სხვაობა

ენერგეტიკის სამინისტრო 114.6 125 10.4 გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის

სამინისტრო 31 39 8 ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო 120.5 120 -0.5

იუსტიციის სამინისტრო 60.5 68.5 8

ოკუპირებული ტერიტორიებიდან იძულებით , გადაადგილებულ პირთა განსახლებისა და

ლტოლვილთა სამინისტრო 48 70 22 სასჯელაღსრულებისა და პრობაციის სამინისტრო 157 155 -2

საგარეო საქმეთა სამინისტრო 90 100 10 ფინანსთა სამინისტრო 96 100 4

კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტრო 80 95 15 სპორტისა და ახალგაზრდობის სამინისტრო 53.9 70 16.1

თავდაცვის სამინისტრო 623 640 17შსს 600 638.7 38.7

სულ სხვა დანარჩენი სამინისტროები2,074.50 2,221.20 146.7