Biologynsp.wordpress.com

1 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

เรยบเรยงโดย คณครองสนา แสนเยย

เรอง อวยวะรบสมผส

นกเรยนอาจสงสยวาสมองสามารถแปลความรสกไดอยางไรกระแสประสาทมา จากอวยวะรบความรสกชนดใดกตามเปนสญญาณทางไฟฟาทางเคมทงสน ปจจบนนกวทยาศาสตรยงไมทราบแนชดวาสมองแปลสญญาณเหลานอยางไร แตทสมองแปลความรสกไดแตกตางกนนน เกดจากสมองมบรเวณจ าเพราะหนาทรบกระแส

ประสาทจากอวยวะรบความรสกชนดตางๆ กน นกเรยนทราบไหมวาอวยวะรบความรสกรบความรสกไดอยางไร

ภาพท 1-1 โครงสรางของนยนตา

เอกสารประกอบการสอน

นยนตากบการมองเหน

Biologynsp.wordpress.com

2 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

นยนตาของคนมรปรางคอนขางกลม อยภายในเบาตามขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 2.5 เซนตเมตร ผนงลกตาเรยงจากดานนอกเขาไปดานในตามล าดบ คอ สเคลอรา (sclera) โครอยด (choroid) และเรตนา (retina)

สเคลอรา เปนชนทเหนยวแตไมยดหยน ตอนหนาสดของเยอนจะโปรงใสและนนออกมา เรยกวา กระจกตา(cornea)กระจกตามความส าคญมากเพราะถาเปนอนตรายหรอพการ เชนเปนฝาทบจะมผลกระทบตอการมองเหน

โครอยด เปน ชนทมหลอดเลอดมาเลยง และมสารสแผกระจายอยเปนจ านวนมาก เพอปองกนไมใหแสงสวางทะลผานชนเรตนาไปยงดานหลงของนยนตาโดย ตรง ถานกเรยนดภาพท 8-30ซงแสดงรปดานขางของนยนตา จะเหนวาดานหลงของเลนสตาม มานตา (iris) ยนลงมาจากดานบนและดานลางของผนงโครอยดคลายเปนกบผนงกนบางสวนของ เลนส สวนชองกลางทเหลอใหแสงผานเขานนมลกษณะกลม เรยก รมานตา (pupil) ถานกเรยนสองกระจกดนยนตาของตนเองหรอจองนยนตาเพอนใกลๆ จะเหนสวนทเปนสด าอยตรงตาสวนน คอ รมานตา ขนาดของรมานตาจะแคบหรอกวางขนอยกบมานตา ซงประกอบดวยกลามเนอวงและกลามเนอทเรยงตวตามรศม มานตาควบคมปรมาณแสงทผานเขาสนยนตา นกเรยนคดวามานตาเทยบไดกบสวนใดของกลองถายรปหรอกลองจลทรรศน

เรตนา เปนบรเวณทมเซลลรบแสง แบงไดเปน 2 ชนด ตามรปรางลกษณะของเซลล คอ เซลลรปแทง (rod cell) ซงไวตอการรบแสงสวาง แมในทมแสงสวางนอย เซลลชนดนไมสามารถแยกความแตกตางของสได สวนเซลลอกประเภทหนงเปน เซลลรปกรวย (cone cell) เปนเซลลทแยกความแตกตางของสตางๆไดแตตองการแสงสวางมากจงจะบอกส ของวตถไดถกตอง เรตนาในนยนตาขางหนงจะมเซลลรปแทงประมาณ 125 ลานเซลลและเซลลรปกรวย 7 ลานเซลล นอกจากนชนเรตนาจะมเซลลทไวตอแสงแลวยงมเซลลประสาทอนอกทรบ กระแสประสาท สงไปยงใยประสาทของ เสนประสาทสมองคท 2 ซง อยรวมกนเปนมด ดงนนเมอกระตนเซลลรบแสงจะเกดกระแสประสาทและถายทอดสญญาณดงกลาว ไปยงเสนประสาทคท 2 แลวยงสงไปยงสมองสวนเซรบรมเพอแปลเปนภาพตามทตามองเหน

ภาพท 1-2 โครงสรางและต าแหนงของเซลลในชนเรตนา

Biologynsp.wordpress.com

3 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

นกเรยนอาจทดสอบดวาแตละบรเวณของเรตนาสามารถเหนความชดเจนเทากนหรอไม จากกจกรรมท 8.1

กจกรรมท 8.1 การหาต าแหนงของจดบอดและโฟเวย

วสดอปกรณ

1.กระดาษ

2.ไมบรรทด

3.ปากกาหรอดนสอ

วธการทดลอง

ตอนท 1 การหาต าแหนงของจดบอด

1.ท าเครองหมาย + และ • ลงในกระดาษขาวในแนวระดบ ใหมขนาดและระยะหางระหวางเครองหมายทงสองน 10 cm ดงภาพ

2.หลบตาซายเหยยดมอขวาทจบกระดาษใหตรง และยกกระดาษทมเครองหมาย + ตรงกบนยนขวา

3. ใหนยนตาขวาจบนงกบเครองหมาย + ตลอดเวลา คอยๆ เคลอนกระดาษเขามาใกลตาอยางชาจนกระทงมองไมเหนเครองหมาย •

4.ท าขนตอนท 2 และ3 ซ า แตหลบตาขวาและใหนยนซายจบทเครองหมาย • แทน

-เพราะเหตใดจงมองไมเหนเครองหมายจทงๆ ยงมเครองหมายอย

-จาการทดลองพอจะบอกไดหรอไมวาจดบอดอยเยองไปทางใดของนยนตา

ตอนท 2 การหาต าแหนงของโฟเวย

1.ใหนกเรยนยนแขนไปขางหลงเพอรบวตถทมสสดๆ และระบสไดชดเจนจากเพอน เชน ดนสอ ปากกา โดยนกเรยน ไมทราบมากอนวาวตถนนมสอะไร

Biologynsp.wordpress.com

4 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

2.มองตรงขางหนาคอยๆ เคลอนแขนเหลองมองวตถในมอ เมอใดทนกเรยนเรมเหนวตถใหบอกสวตถนน

-สงเกตวาเกดอะไรขน ลวจะอธบาย

โดยปกตแลวชนเรตนาจะมเซลลรปแทง หนาแนนกวาเซลลรปกรวยแตบรเวณตรงกลางของเรตนาท เรยกวา โฟเวย (fovea) นนจะมเซลลรปกรวยหนาแนนกวาบรเวณอน ดงนนแสงทตกบรเวณนจงเกดเปนภาพไดชดเจน สวนบรเวณเรตนาทมแตแอกซอนออกจากนยนตา เพอเขาสเสนประสาทตาจะไมมเซลลรปแทงและเซลลรปกรวยอยเลย ดงนนแสงทตกบรเวณนจงไมเกดเปนภาพเรยกบรเวณนวา จดบอด (blind spot)

จากกจกรรมและขอมลขางตน นกเรยนคงสามารถตอบค าถามไดวาเหตใดขณะอานหนงสอจะมองเหนอกษรทอย ตรงหนาของเราไดชดเจนกวาอกษรทอยขางๆ

เลนสตา (lens) เปนเลนสนนอยคอนมาทางดานหนาของนยนตา ถดจากกระจกตาเขาไปเลกนอย เลนสตามลกษณะใส และกนนยนตาเปน 2 สวน คอชวงหนาเลนสและชองหลงเลนสภายในชองทงสองมของเหลวบรรจอย ของเหลวดงกลาวชวยท าใหลกตาเตงคงสภาพได และชวยในการหกเหของแสงทผานเขามา

-ถาของเหลวนมความดนมากกวาปกตจะกระทบกระเทอนตอการเกดภาพอยางไร

ใน การเกดภาพ แสงจากวตถเขาสกระจกตา โดยมเลนสตาท าหนาทรวมแสง ดงนนการหกเหของแสงจงขนอยกบความโคงของกระจกตาและเลนสตา ปกตความโคงของกระจกตาคงทเสมอ สวนความโคงของเลนสตาอาจเปลยนแปลงไดดวยสาเหตใด นกเรยนสามารถศกษาการเปลยนแปลงสวนโคงของเลนสตาไดจากภาพท 8-32

ภาพท 1-3 ก. การเปลยนแปลงของเลนสตา ขณะมองวตถขณะใกล

ข.การเปลยนแปลงของเลนสตา ขณะมองวตถขณะไกล

เลนสตาถกยดดวย เอนยดเลนส (suspensory ligament)โดยเสนเอนดงกลาวจะอยตดกบ กลามเนอยดเลนส (ciliary muscle)ดงนนการหดตวและคลายตวของกลามเนอยดเลนสจงมผลท าใหเอนท ยดอยหยอนหรอตงได หากกลามเนอยดเลนสหดตวเอนยดเลนสหยอนลงท าใหเลนสโปงออก ผวของเลนสจงโคงนนมากขนท าใหจดโฟกสใกลเลนสมากขน จงเหมาะส าหรบการมองภาพในระยะใกล ขณะเดยวกนถาวตถ

Biologynsp.wordpress.com

5 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

นนอยไกล เลนสตาจะตองมความนนลดลงซงเกดจากการคลายตวของกลามเนอยดเลนสนน เอง จากหลกการนกเรยนสามารถตอบไดวา ท าไมเวลาอานหนงสอนานๆจงรสกเมอยตา แตถาหากมองภาพววจะมองไดนาน

ภาพท 1-4 การแกไขสายตาสนโดยเลนสเวา (ก.) และแกไขสายตายาวดวยเลนสนน (ข.)

ใน กรณของคนสายตาเอยงทเกดจากความโคงของกระจกตาในแนวตางๆไมเทากน ท าใหเหนเสนในแนวหนงแนวใดไมชดเจนดงภาพท 1-4 แกไขไดโดยใช เลนสทรงกระบอก (cylindrical lens)ซงมดานหนาเวาดานหลงนน ดงภาพท 1-5

ภาพท 1-5 การแกไขสายตาเอยงโดยใชเลนสทรงกระบอก

ภาพท 1-6 แผนภาพแสงสด าตามแนวตางๆ เพอใชทดสอบสายตาเอยง

Biologynsp.wordpress.com

6 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

เมอเรตนารบภาพแลวรางกายมกลไกรบรภาพทเรตนารบไดอยางไร

นกเรยนรหรอเปลา โรคตาจากจอคอมพวเตอร(computer vision syndrome) คอ ภาวะอาการปวด เคองตาภายหลงจาการใชจอคอมพวเตอรเปนเวลานาน เกดจากการเพงใชสายตดตดตอกนยาวนาน ท าใหมอาการเมอยลาจากการใชสายตา ขอแนะน า คอ ควรมการหยดพกสายตาเปนระยะ โดยทกๆ 20 นาท นาท30 นาทควรพกสายตาจากคอมพวเตอรโดยมองไปบรเวณกวางหรอนอกหนาตาง เพอลดการเพงของสายตาประมาณครงถงหนงนาทกอนกลบมาเรมท างานกบจอ คอมพวเตอรตอไปนอกจากนนภาวะเคองตาจากการใชจอคอมพวเตอร อาจเกดจากการใชสมาธในการท างาน ท าใหมการกะพรบตานอยกวาปกต (ประมาณ 10ครงตอนาท) ดงนน จงควรมการกะพรบ หรอหลบตา3-5วนาทเปนระยะ เพอปองกนภาวะเคองตาจากตาแหงดงกลาว

กลไกการมองเหน

เยอหมเซลลรปแทงจะมสารสมวงแดงชอ โรดอปซน (rhodopsin) ฝงตวอย สารชนดนประกอบดวยโปรตนออปซน (opsin) รวมกบสาร เรตนอล (retinol) ซงไวตอแสงจะมการเปลยนแปลง ดงแผนภาพท

ภาพท 1-7 การเปลยนแปลงโรดอปซนในเซลลรปแทง

เมอแสงมากระตนเซลลรปแทง โมเรกลของเรตนอลจะเปลยนแปลงไปจนเกาะกบโมเลกลของออปซนไมได ขณะนเองจะเกดกระแสประสาทเดนทางไปยงเสนประสาทสมองคท 2 เพอสงไปยงสมองใหแปลเปนภาพ ถาไมมแสงออปซนและเรตนอลจะรวมตวเปนโรดอปซนใหม

ส าหรบเรตนอลเปนสารทรางกายสงเคราะหขนไดจากวตามนเอ ถารางกายขาดวตามนเอจะท าใหเกดโรคตาฟางในชวงเวลาทมแสงสวางนอย เชน ตอนพลบค า เมอเรามองภาพหรออานหนงสอ ในขณะทมแสงสวางจาหรอใชสายตามากจะรสกตาพรามวทเปนเพราะเชนนนเพราะเหตใด

เซลลรปกรวยแบงตามความไวตอชวงความยาวคลนของแสงได 3 ชนด คอ เซลลรปกรวยทไวตอแสงสน าเงน เซลลรปกรวยทไวตอแสงสแดง และเซลลรปกรวยทไวตอแสงสเขยว

Biologynsp.wordpress.com

7 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

การทสมองสามารถแยกสตางๆ ได มากกวา3 ส เพราะมการกระตนเซลลรปกรวยแตละชนดพรอมๆ กนดวยความเขมของแสงสตางกน จงเกดการผสมของแสงสตางๆ ขน เชน ขณะมองวตถสมวงเกดจากเซลลรปกรวยทมความไวตอแสงสแดงและแสงส น าเงนถกกระตนพรอมกน ท าใหเหนวตถนนเปนสมวง เปนตน ดงภาพท

ภาพท 1-8 การมองเหนแสงสตางๆ

ความบกพรองของเซลลรปกรวยทไวตอแสงสใดกตามยอมท าใหเกดอาการตาบอดส ขน ดงนนตาบอดสจงเปนลกษณะทเกยวกบการบกพรองในการแยกแยะความแตกตาง ของส ตาบอดสทพบมากทสด คอ ตาบอดสแดงและสเขยว อยางไรกตามตาบอดสยงไมจดเปนความปกตรายแรง แตเปนลกษณะทถายทอดไดทางพนธกรรม และพบในเพศชายมากกวาเพศหญง

เอ แลวเราจะทราบไดอยางไรวาเราเปนตา

บอดสหรอไมนะ นกเรยนมวธการอยางไร

บางคะ ? ถาไมรท ากจกรรมตอไปไดเลย

ถาไมรลองท ากจกรรมนดนะคะ

Biologynsp.wordpress.com

8 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

กจกรรมท 8.2 ทดสอบตาบอดส

วสดอปกรณ

แผนภาพทดสอบตาบอดส

วธการทดลอง

ใหนกเรยนทดสอบตาบอดส โดยใชแผนภาพทดสอบตาบอดส ใหยนหางจากแผนภาพในระยะทสามารถมองเหนไดชดเจน

แผนภาพทดสอบตาบอดส

จากภาพนนกเรยนมองเหนตวเลขอะไรบางคะ

1. เลข ...............................................และ..........................................

2. นกเรยนคนใดเหนตวเลขทแตกตางจากเพอนบางคะ ?

Biologynsp.wordpress.com

9 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

หเปนอวยวะรบสมผสทท าหนาททงการไดยนเสยง และการทรงตว หของคนแบงไดเปน 3 สวน คอหสวนนอก หสวนกลางและหสวนใน ดงภาพท 2.1

ภาพท 2-1 โครงสรางของภายในของหคน

หสวยนอก ประกอบ ดวยใบหและชองหซงน าไปสหสวยกลางใบหมกระดกออนค าจนอย ภายในหมตอมสรางไขมาเคลอบไวท าใหผนงชองหไมแหง และปองกนอนตรายไมใหแมลงและฝนละอองเขาสภายใน ตานการตดเชอแบคทเรยและเชอราได เมอมมากจะสะสมกลายเปนขหซงจะหลดออกมาเอง จงไมควรใหชางตดผมแคะหให เพราะอาจเปนอนตราย ท าใหเยอแกวหขาดและกลายเปนคนหหนวก ตรงรอยตอระหวางหสวนนอกกบหสวนกลาง มเยอบางๆกนอยเรยกวา เยอแกวห (ear drum หรอ tympanic membrane) ซงสามารถสนไดเมอไดรบคลนเสยง เชนเดยวกบหนงหนากลองเมอถกตหสวนนอกจงท าหนาทรบคลนเสยงและ เปนชองใหคลนเสยงผาน

หสวนกลาง มลกษณะเปนโพรง ตดตอกบโพรงจมกและมทอตดตอกบคอหอย ทอนเรยกวา ทอยสเตเชยน (Eustachian tube)ปกตทอนจะตบ แตในขณะเคยวหรอกลนอาหารทอนจะขยบเปดเพอปรบความดน 2 ดานของเยอแกวหใหเทากน นอกจากนเมอความดนอากาศภายนอกลดลงหรอสงกวาความดนในหสวนกลางอยาง รวดเรว ความแตกตางระหวางความดนอากาศภายนอกและภายในหสวนกลางอาจท าใหเยอแกว หถกดนใหโปงออกไป หรอถกดนเขา ท าใหการสนและการน าเสยงของเยอแกวหลดลง เราจะรสกวาหออ หรอปวดห จงมการปรบความดนในชองหสวนกลางโดยผานแรงดนอากาศบางสวนไปทางทอย สเตเชยน นอกจากนภายในหสวนกลางประกอบดวยกระดก 3 ชน ไดแก กระดกคอน (milieus) กระดกทง (incurs) และ กระดกโกลน (stapes) ยดกนอยเมอมการสนสะเทอนเกดขนทเยอแกวหจะถายทอดมายง กระดกคอนและกระดกทง ท าใหกระดกห 2 ชนนเคลอนและเพมแรงสนสะเทอนและสงแรงสนสะเทอนนตอไปยง กระดกโกลนเพอเขาสหสวนในตอไป คลนเสยงทผานเขามาถงหสวนในจะขยายแอมพลจดของคลนเสยงเพมจากห สวนนอกประมาณ 22 เทา

หกบการไดยน

Biologynsp.wordpress.com

10 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

รหรอเปลา

หของคนปกตสามารถรบฟงเสยงทมความถของเคลอนเสยงตงแต 20-20,000เฮรตซขณะทสตวบางชนด เชนสนขสามารถรบคลนเสยงทมความถสงกวานไดหของคางคาวสามารถ รบเคลอนเสยงทมความถสงมาก

หสวนใน ประกอบดวย โครงสรางทท าหนาทแตกตางกน2 ชด คอ ชดทใชฟงเสยงและชดทใชในการทรงตว

ชดทใชฟงเสยง อยทางดานหนาเปนทอทมวนตวลกษณะคลายกนหอย ประมาณสองรอบครง เรยกวา คอเคลย (cochlea) ภายในมของเหลวบรรจอย เมอคลนเสยงผานเขามาจนถงคอเคลยจะท าใหของเหลวภายในคอเคลยสน สะเทอน ท าหนาทเปลยนสญญาณเสยงเปนกระแสประสาท โดยกระตนเซลลเสยงใหสงกระแสประสาทไปยง<b>เสนประสาทรบ เสยง</b> (auditory nerve) ซงเปนเสนประสาทสมองคท 8 เพอเขาไปสสมองสวนเซรบรมทเปนศนยควบคมการไดยนเพอจะแปลผลตอ ไป

ชดทใชในการทรงตว อย ดานหลงของหสวนใน ท าหนาทรบรเกยวกบการเอยงและการหมนของศรษะตลอดการทรงตวของราง กาย มลกษณะเปนครงวงกลม 3 หลอดวางตงฉากกนเรยกวา เซมเซอรควลารแคแนล (semicircular canal) ภายในหลอดมของเหลวบรรจอย ทโคนหลอดมสวนโปงพองออกมา เรยกวา แอมพลลา (impala) ภายในม เซลลความรสกทมขน (hair cell)ซงไวตอการไหลของของเหลวภายในหลอดทเปลยนแปลงตามต าแหนงของศรษะ และทศทางการวางตวของรางกาย ขณะทรางกายเคลอนไหวจะกระตนเซลลทท าหนาทรบรเกยวกบการทรง ตว ใหสงกระแสประสาทไปตามเสนประสาททออกจากเซมเซอรควลารแคแนลไปรวมกบ เสนประสาทของคอเคลยและออกไปรวมกบเสนประสาทรบเสยงเพอน ากระแสประสาทไป ยงสมองสวนเซรบรมตอไป

-ลกษณะของใบหทแผกวางตดตอกบรหทเปนทอยาวไปจรดเยอแกวหนน มสวนชวยในการไดยนหรอไมอยางไร

-ขหเปนของเสยทเกดจากการขบถายหรอไม

-ถานกเรยนขนภเขาหรอด าน าทะเลลกจะรสกปวดแกวหเพราะเหตใด

-ทอยสเตเชยนท าหนาทอยางไร

-หากไดยนเสยงดงมาตดตอกนในเวลานานๆ จะมผลตอการรบฟงอยางไร

Biologynsp.wordpress.com

11 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

นกเรยนอาจสงสยวาเรารบรกลนตางๆ ไดอยางไร นกชววทยาอธบายวาเพราะในเยอบจมกม เซลลประสาทรบกลน (olfactory neuron) ทสามารถเปลยนสารทท าใหเกดกลนเปนกระแสประสาทแลวสงตอไปตาม เสนประสาทรบกลน (olfactory nerve) ซงเปนเสนประสาทสมองคท 1 ผานออลแฟกทอรบลบ เพอสงตอไปยงสมองสวนเซรบรมใหแปลเปนกลนตอไปดงภาพท 8-39

ภาพท 3-1 โครงสรางภายในของจมก

จมกกบการดมกลน

Biologynsp.wordpress.com

12 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

ถานกเรยนสงเกตลนจากกระจกจะเหนวาดานบนของผวลนจะมปมเลกๆ มากมาย ปมเหลาน คอ ปมลน (papilla) ซงทปมลนม ตมรบรส (taste bud) หลายตมท าหนทรบรส ดงภาพท8-40

ภาพท 4.1โครงสรางของลน (ก.) ดานบนของลนจะแสดงปมลน

(ข.) ภาพตดขวางของปมลน (ค.) ตมรบรสขยายใหเหนเซลลรบรส

แตละตมรบรสจะม เซลลรบรส (gustatory cell) ซงตอกบใยประสาท เมอตมรบรสไดรบการกระตนจะเกดกระแสประสาทสงไปตาม เสนประสาทสมองคท 7 และเสนประสาทสมองคท 9 ไป ยงเซรบรมบรเวณศนยรบรส เพอใหสมองสวนนแปลผลวาเปนรสอะไร ตมรบรสม 4 ชนด ไดแก ตมรบรสหวาน รสขม รสเปรยวและรสเคม ซงกระจายอยบนลน ดงภาพท 4-2

ภาพท 4-2 บรเวณของลนทมตมรบรสตางๆ กระจายอย

ลนกบการรบรส

Biologynsp.wordpress.com

13 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

อยางไรกตาม เมอรบประทานอาหารแตละมอจะรสกถงความอรอยในรสอาหารแตกตางกน นกเรยนคดวาความอรอยเกดจากอะไร

การรบรรสอาหารเกดจากการท างานของอวยวะหลายสวนเขามาเกยวของ เชน ถาดมน ามะนาวเยน ไดรสเปรยวจากลน ไดกลนมะนาวจากจมก รสกเยนจากผวลนทสมผส

-เพราะเหตใดในชวงทเปนหวด นกเรยนจงรบประทานอาหารไดไมอรอย

นอกจากผวหนงเปนอวยวะทหอหมรางกายแลวยงจดเปนอวยวะรบความรสกทกวางกวาอวยวะรบความรสกอนอกดวย

ภาพท 5-1 ปลายประสาททท าหนาทรบความรสกตางๆ บรเวณผวหนง

เมอพจารณาภาพท 5-1 จะสงเกตไดวาผวหนงมหนวยรบความรสกซงไวตอการกระตนเฉพาะอยาง เชน หนวยรบความดน มลกษณะคลายหวหอมผาซก มปลายประสาทเดนไดรตอยตรงกลางและมเนอเยอเกยวฟนหมปลาย ประสาทอยรอบๆหนวยรบความรสกชนดนฝงลกอยในผวหนงบรเวณของหนง (dermis)หนวยรบความรสกเจบปวดจะเปนปลายประสาทเดนไดรตทแทรกอยใน ชนหนงก าพรา (epidermis) หนวยรบสมผสบางหนวยอาจอย

ผวหนงกบการรบความรสก

Biologynsp.wordpress.com

14 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

อสระ บางหนวยพบอยรอบเสนขน ดงภาพท 5-1 ดงนนเมอลบเสนขนเบาๆ กจะรบรการสมผสไดเชนกน นอกจากนยงมหนวยรบความรสกเกยวกบอณหภม ซงประกอบดวยปลายประสาททรบความรสกรอนและเยน

นกเรยนคดวาบนผวหนงสามารถรบสมผสไดเทากนทกจดหรอไม ซงสามารถศกษาไดจากกจกรรมตอไปน

กจกรรมท 8.3 ความไวแตละบรเวณของผวหนง

วสดอปกรณ

1.ลวดหนบกระดาษ

2. ไมบรรทด

วธการทดลอง

1.ใหผถกทดลองหลบตา แลวผทดลองใชปลายลวดหนบกรดาษ ซงกางหางกนพอสมควร แตะลงบนผวหนงของผทดลอง โดยแตะดวยปลายขางเดยวบาง และแตะทงสองปลายบาง ใหผถกทดลองบอกวาถกแตะดวยปลายลวดกขาง

2.ปรบปลายลวดทง 2 ขางใหชดมาเปนระยะๆ แลวทดลองซ าตามขอ 1 เรอยๆจนกระทงผถกทดลองไมสามารถบอกความแตกตางดวยปลายลวด 1 ปลายและ 2ปลายได วดความหางของปลายลวดในขณะนนแลวบนทกไวในตาราง

3.ลองท าเชนเดยวกนตามบรเวณตางๆ ของรางกาย เชน บรเวณตนคอ ปลายนว แขน

ตารางบนทกผลการทดลอง

บรเวณของรางกาย

ทดลองครงท

ระยะหางของปลายลวดหนบกระดาษ (cm)

จ านวนปลายลวดทถกแตะ

1 ปลาย 2 ปลาย 3 ปลาย

1 2 3

นกเรยนจะสรปผลการทดลองนอยางไร

Biologynsp.wordpress.com

15 เอกสารประกอบการสอน เรอง อวยวะรบสมผส

16 ก

รกฎา

คม 25

55

จากกจกรรมดงกลาวจะเหนวา บรเวณตางๆ ของผวหนงในรางกายจะมปลายประสาทอยไมเทากน บรเวณทมความละเอยดออนนอยกจะมปลายประสาทอยนอย สวนทมความละเอยดออนมากกจะมปลายประสาทอยมาก

นกเรยนคงเคยเหนแลววารางกายเรามกลไกการท างานของระบบประสาทและ อวยวะรบสมผสทซบซอนและมความสอดคลองกนท าใหเราสามารถรบรและตอบ สนองตอสงเราได ซงมความส าคญอยางยงตอการด ารงชวต ดงนนจงควรตระหนกถงวธปองกนรกษาระบบดงกลาวนไวและใชอยางถก วธจะท าใหมชวตอยางเปนสข

การควบคมดลยภาพของรางกายโดยผานเซลลประสาทมการสงกระแสประสาท ไปตามเสนใยประสาท เพอควบคมการตดตอประสานงานเกยวกบอวยวะทอยหางไกล ท าใหมลกษณะการสงงานโดยผานสารเคมทผลตโดยตอมไรทอ ซงนกเรยนจะไดศกษาในบทตอไป

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

กจกรรมทายบทท 8

1. เหตใดผทมสมองพการมาแตก าเนดมกเปนโรคปญญาออน

2. ท าไมต ารวจจงนยมฝกสนขเอาไวส าหรบตรวจหารองรอยของอาชญากร

3. ชายคนหนงผาตดเพอแกไขปญหาหมอนรองกระดกทบเสนประสาทสมอง พบวา หลงจาก

ผาตด ผปวยแสดงความรสกทางสหนาไมไดอยระยะหนง นกเรยนคกวาการผาตดกระทบกบ

เสนประสาทสมองคใดบาง

4. กอนตรวจนยนตาผปวยมกจะไดรบการหยอดยาหยอดตาเพอใหรมานตาขยายตว จกษแพทย

จงมองเหนสวนตางๆ ไดงาย นกเรยนบอกไดไหมวา ยาหยอกตามผลตอตอระบบประสาทอยางไร

5. เมอเราจบกระทะทรอนเราจะปลอยมอทนท จงเขยนแผนภาพแสดงวงจรประสาทในการแสดง

พฤตกรรมเชนน

6. จงล าดบเหตการณทเกดขน เมอเกดกระแสประสาทในเซลลประสาทและกระแสประสาท

เคลอนทจากเซลลประสาทหนงไปยงอกเซลลประสาทหนง

7. ภายในเรตนาของชายคนหนงไมมเซลลรบแสงรปกรวยอยเลย นกเรยนคดวาเขาจะยงคงมความสามารถในการมองเหนหรอไมอยางไร