Подела народне књижевностиПодела народне књижевности

Nikola Stojoski I Maja Pralica VIII-4

Narodna poezijaNarodna poezija LIRSKE PESMELIRSKE PESME OBREDNE PESMEOBREDNE PESME MITOLOŠKE PESMEMITOLOŠKE PESME OBIČAJNE PESMEOBIČAJNE PESME PORODIČNE PESMEPORODIČNE PESME POSLENIČKE ILI PESME O RADUPOSLENIČKE ILI PESME O RADU LJUBAVNE PESMELJUBAVNE PESME ŠALJIVE I PODRUGLJIVE PESMEŠALJIVE I PODRUGLJIVE PESME EPSKE – JUNAČKE PESMEEPSKE – JUNAČKE PESME PRETKOSOVSKI CIKLUSPRETKOSOVSKI CIKLUS КОСОВСКИ ЦИКЛУСКОСОВСКИ ЦИКЛУС LIRSKO – EPSKE PJESMELIRSKO – EPSKE PJESME POKOSOVSKI CIKLUSPOKOSOVSKI CIKLUS CIKLUS PESAMA O MARKU KRALJEVCIKLUS PESAMA O MARKU KRALJEV

IĆUIĆU HAJDUČKI CIKLUSHAJDUČKI CIKLUS CIKLUS OSLOBODJENJA SRBIJECIKLUS OSLOBODJENJA SRBIJE USKOČKI CIKLUSUSKOČKI CIKLUS

Narodna prozaNarodna proza

BajkeBajke

LegendeLegende

Narodne pričeNarodne priče

Narodne basneNarodne basne

Narodne pripovijetkeNarodne pripovijetke

LIRSKE PESMELIRSKE PESME

--Sve što narodni život čini životom, sva ljudska osećanja i Sve što narodni život čini životom, sva ljudska osećanja i raspoloženja: i radost i bol, i nada i očekivanja, i sreće i raspoloženja: i radost i bol, i nada i očekivanja, i sreće i nesreće, i rad i običaji, i verovanja i strah od nepoznatih nesreće, i rad i običaji, i verovanja i strah od nepoznatih nebeskih sila opevani su i u lirskim narodnim pjesmama. nebeskih sila opevani su i u lirskim narodnim pjesmama. Dobile su ime po grčkom muzičkom instrumentu liri a Dobile su ime po grčkom muzičkom instrumentu liri a Vuk Stefanović Karadžić nazivao ih je još i ženskim, jer Vuk Stefanović Karadžić nazivao ih je još i ženskim, jer su ih pevale mlade žene i devojke i jer se u njima, kako je su ih pevale mlade žene i devojke i jer se u njima, kako je već rečeno, opevaju osećanja /sreća, tuga, radost, žalost/.već rečeno, opevaju osećanja /sreća, tuga, radost, žalost/.

--Lirske pesme su raznovrsnog stiha, od četverca /četiri sloga Lirske pesme su raznovrsnog stiha, od četverca /četiri sloga u stihu/ do četrnaesterca. Dogadja se da neka lirska u stihu/ do četrnaesterca. Dogadja se da neka lirska pjesma ima različitu dužinu stihova /različit broj slogova pjesma ima različitu dužinu stihova /različit broj slogova u stihu/.u stihu/.

Obredne pesmeObredne pesme

--U određenim prilikama u životu ljudi, uz određene promene U određenim prilikama u životu ljudi, uz određene promene u prirodi vezane za godišnja doba, dolazak Nove godine, u prirodi vezane za godišnja doba, dolazak Nove godine, proleća, leta, jeseni, zime, povodom verskih praznika i proleća, leta, jeseni, zime, povodom verskih praznika i običaja narodnih, pevane su uvek iste pesme. One su običaja narodnih, pevane su uvek iste pesme. One su poznate u našoj narodnoj lirskoj poeziji kao obredne: poznate u našoj narodnoj lirskoj poeziji kao obredne: božićne, uskršnje /velegradske/, đurđevdanske, ivanjske, božićne, uskršnje /velegradske/, đurđevdanske, ivanjske, kalendarske, dodolske, lazaričke, kraljičke i pesme na kalendarske, dodolske, lazaričke, kraljičke i pesme na ranilu /uranku/.ranilu /uranku/.

--Pesme:Pesme: Božićne, Uskršnje, Đurdjevdanske, Ivanjske, Božićne, Uskršnje, Đurdjevdanske, Ivanjske, Koledarske, Dodolske, Lazarevačke, Kraljičke, Pjesme na Koledarske, Dodolske, Lazarevačke, Kraljičke, Pjesme na ranilu. Sve ove pesme opjevane su u lektiri za peti razred ranilu. Sve ove pesme opjevane su u lektiri za peti razred “Sunce jaše ata” – Izdavač Popović i sinovi – Požarevac“Sunce jaše ata” – Izdavač Popović i sinovi – Požarevac

Mitološke pesmeMitološke pesme

--Nastale su u pradavna vremena kada naši Nastale su u pradavna vremena kada naši preci nisu razumevali i shvatali mnoge preci nisu razumevali i shvatali mnoge prirodne pojave. Nemoćni da ih objasne, a u prirodne pojave. Nemoćni da ih objasne, a u želji da njihovu neukrotivu sliku sebi želji da njihovu neukrotivu sliku sebi potčine, ljudi su izmišljali, stvarali potčine, ljudi su izmišljali, stvarali božanstva i bogove. Obraćajući se tim božanstva i bogove. Obraćajući se tim božanstvima, naši preci su verovali da reč i božanstvima, naši preci su verovali da reč i pesma imaju magijsku moć da ih dozovu i pesma imaju magijsku moć da ih dozovu i da od njih dobiju pomoć. U svakodnevnom da od njih dobiju pomoć. U svakodnevnom životu naših predaka i u njihovoj maštiživotu naših predaka i u njihovoj mašti

Običajne pesmeObičajne pesme

--Naši narodni pevači ispevali su mnogo pesama koje Naši narodni pevači ispevali su mnogo pesama koje izražavaju raspoloženje naroda: uz običaje izražavaju raspoloženje naroda: uz običaje svadbenog veselja, kada treba nazdraviti svadbenog veselja, kada treba nazdraviti rođacima i prijateljima, kada majka uspavljuje rođacima i prijateljima, kada majka uspavljuje svoje milo čedo, čak i u tragičnim trenucima kada svoje milo čedo, čak i u tragičnim trenucima kada se treba rastati i od svojih najdražih.se treba rastati i od svojih najdražih.

--Ove životne pojave nisu verski običaji, već smisao i Ove životne pojave nisu verski običaji, već smisao i sadržaji svakodnevnog života. Prema opevanim sadržaji svakodnevnog života. Prema opevanim motivima običajne pesme se dele na: svatovske, motivima običajne pesme se dele na: svatovske, počasnice /zdravice/, uspavanke i tužbalice.počasnice /zdravice/, uspavanke i tužbalice.

--Pesme: Stane mi se svatovima nada, Domaćine Pesme: Stane mi se svatovima nada, Domaćine mudra glavo, Uspavanka, Majka, Moj Damljane.mudra glavo, Uspavanka, Majka, Moj Damljane.

Porodične pesmePorodične pesme

--U porodičnim pesmama opevani su različiti odnosi U porodičnim pesmama opevani su različiti odnosi u porodici: roditeljska ljubav i briga, a naročito u porodici: roditeljska ljubav i briga, a naročito materinska, ljubav sestre prema bratu i brata materinska, ljubav sestre prema bratu i brata prema sestri, ali ima i drugih osećanja i prema sestri, ali ima i drugih osećanja i raspoloženja koja proističu iz odnosa svekrve i raspoloženja koja proističu iz odnosa svekrve i snahe, snahe i zaove, devera i snahe.snahe, snahe i zaove, devera i snahe.

--PesmePesme: Najveća je žalost za bratom, Zastala jabuka, : Najveća je žalost za bratom, Zastala jabuka, gore za oblakom, Bolna Vida leži, Sestra bez gore za oblakom, Bolna Vida leži, Sestra bez brata, Majka, seja i ljuba, U dobrom rodu.brata, Majka, seja i ljuba, U dobrom rodu.

Posleničke ili pesme o raduPosleničke ili pesme o radu

--Pesme koje slave i veličaju rad nazivaju se Pesme koje slave i veličaju rad nazivaju se posleničke ili pesme o radu. A, da bi rad bio posleničke ili pesme o radu. A, da bi rad bio zadovoljstvo i da ne bi bio težak, čovek je pevao zadovoljstvo i da ne bi bio težak, čovek je pevao dok je radio, tako nekada, tako i sada. Mnoge dok je radio, tako nekada, tako i sada. Mnoge poslove čovek je obavljao u društvu, zajedno sa poslove čovek je obavljao u društvu, zajedno sa rođacima i komšijama a što je stvaralo uslove da rođacima i komšijama a što je stvaralo uslove da se stvore – ispevaju ove veoma lepe lirske pjesme.se stvore – ispevaju ove veoma lepe lirske pjesme.

--PesmePesme: Žetvu žela, Prele su prelje, Žito žele, : Žetvu žela, Prele su prelje, Žito žele, Nadžnjeva se momče i djevojče, Duga dana u zla Nadžnjeva se momče i djevojče, Duga dana u zla gospodara.gospodara.

Ljubavne pesmeLjubavne pesme

--Večita je istina da je ljudska ljepota, a naročito Večita je istina da je ljudska ljepota, a naročito ženska, neobična, čarobna, mitska i magijska sila ženska, neobična, čarobna, mitska i magijska sila kojoj se ništa u ljudskom biću ne može kojoj se ništa u ljudskom biću ne može suprostaviti. To uzvišeno osećanje opevali su naši suprostaviti. To uzvišeno osećanje opevali su naši narodni pevači kroz raznovrsne motive: opis narodni pevači kroz raznovrsne motive: opis lepote /više devojačke nego momačke, i to češće lepote /više devojačke nego momačke, i to češće fizičke a manje duševne/, izjavljivanje ljubavi i fizičke a manje duševne/, izjavljivanje ljubavi i ljubav dvoje mladih, iskrena, snažna, sudbonosna.ljubav dvoje mladih, iskrena, snažna, sudbonosna.

--PesmaPesma: Srpska djevojka, Dragi i nedragi, Ljubavni : Srpska djevojka, Dragi i nedragi, Ljubavni rastanak, Momak i devojka, Devojka se tuži djulu.rastanak, Momak i devojka, Devojka se tuži djulu.

ŠALJIVŠALJIVЕЕ I PODRUGLJIVE I PODRUGLJIVE PESMEPESME

--U šaljivim U šaljivim I PODRUGLJIVIMI PODRUGLJIVIM pesmama opevani su pesmama opevani su događaji u životu ljudi sa vesele i šaljive strane. U događaji u životu ljudi sa vesele i šaljive strane. U njima je naglašen epski element, jer imaju opis njima je naglašen epski element, jer imaju opis događaja i likova zbog čega se približavaju epskim događaja i likova zbog čega se približavaju epskim pesmama. Teme ovih pesama su šala i podsmeh na pesmama. Teme ovih pesama su šala i podsmeh na račun nesposobnih i neveštih, plašljivaca i račun nesposobnih i neveštih, plašljivaca i zločinitelja. Cilj im je ne samo da nasmeju i stvore zločinitelja. Cilj im je ne samo da nasmeju i stvore vedro raspoloženje, već i da usmere i pouče.vedro raspoloženje, već i da usmere i pouče.

--Pesme: Kad se ženi koji kuće nema, Butum Tuzla Pesme: Kad se ženi koji kuće nema, Butum Tuzla jednu kozu muzla, Zečeva ženidba.jednu kozu muzla, Zečeva ženidba.

EPSKE – JUNAČKE PESMEEPSKE – JUNAČKE PESME

--Pevaju o borbama, događajima, junaštvima i zbivanjima na bojištima i o Pevaju o borbama, događajima, junaštvima i zbivanjima na bojištima i o junacima. U junačke borbe mešaju se, ponekad, i natprirodna bića junacima. U junačke borbe mešaju se, ponekad, i natprirodna bića /vile, guje/, kao što je slučaj u klasičnim epovima starih /vile, guje/, kao što je slučaj u klasičnim epovima starih Grka /”Ilijada” i “Odiseja”/ i starih Rimljana. Ime su dobile po grčkoj Grka /”Ilijada” i “Odiseja”/ i starih Rimljana. Ime su dobile po grčkoj riječi EPOS, što znači dogadjaj, zbivanje, a ispevane su u desetercu riječi EPOS, što znači dogadjaj, zbivanje, a ispevane su u desetercu /deset slogova u stihu/./deset slogova u stihu/.

--Ukoliko se u epskim pesmama opevaju događaji i junaci nepoznati Ukoliko se u epskim pesmama opevaju događaji i junaci nepoznati istoriji, te se pesme nazivaju istoriji, te se pesme nazivaju NEISTORIJSKENEISTORIJSKE, a ukoliko su ovi , a ukoliko su ovi događaji i junaci istorijski poznati, onda su to događaji i junaci istorijski poznati, onda su to ISTORIJSKEISTORIJSKE pjesme. pjesme.

--Istorijske epske pesme: Predrag i Nenad, Jetrvica adamsko koleno…Istorijske epske pesme: Predrag i Nenad, Jetrvica adamsko koleno…--Prema tome koje događaje i junake poznate u istoriji opevaju, sve epske Prema tome koje događaje i junake poznate u istoriji opevaju, sve epske

pjesme svrstane su u osam grupa – ciklusa:pjesme svrstane su u osam grupa – ciklusa:

Pretkosovski ciklusPretkosovski ciklus

--Pesme ovog ciklusa pevaju o događajima i Pesme ovog ciklusa pevaju o događajima i junacima pre Kosovskog boja – 28. juna junacima pre Kosovskog boja – 28. juna 1389. godine. U njima se peva o srpskim 1389. godine. U njima se peva o srpskim velikašima: Nemanjićima, Mrnjavčevićima, velikašima: Nemanjićima, Mrnjavčevićima, Vojinovićima i Dejanovićima.Vojinovićima i Dejanovićima.

--Pesme:Pesme: Ženidba Dušanova, Uroš i Ženidba Dušanova, Uroš i MrnjavčevićiMrnjavčevići......

Kosovski ciklus--Narodni pevači su u pesmama ovog ciklusa opevali tragičan poraz srpske vojske u Narodni pevači su u pesmama ovog ciklusa opevali tragičan poraz srpske vojske u

Kosovskom boju na Vidovdan, 28. juna 1389. godine, kao i događaje neposredno pre i Kosovskom boju na Vidovdan, 28. juna 1389. godine, kao i događaje neposredno pre i posle boja. U pesmama koje opevaju događaje uoči samog boja iznosi se predosećanje posle boja. U pesmama koje opevaju događaje uoči samog boja iznosi se predosećanje našeg nacionalnog udesa /”San Carice Milice”/, strah i slutnje – opisom brojnosti i snage našeg nacionalnog udesa /”San Carice Milice”/, strah i slutnje – opisom brojnosti i snage turske vojske /”Kosančić Ivan uhodi Turke”/. Iako sam boj nije opevan ni u jednoj turske vojske /”Kosančić Ivan uhodi Turke”/. Iako sam boj nije opevan ni u jednoj celovitoj pjesmi, već se nalazi u odlomcima pojedinih pesama, izuzetno je dramatično celovitoj pjesmi, već se nalazi u odlomcima pojedinih pesama, izuzetno je dramatično dočarana njegova atmosfera, a naročito neviđena, hiperbolična junaštva Miloša Obilića, dočarana njegova atmosfera, a naročito neviđena, hiperbolična junaštva Miloša Obilića, Kosančić Ivana, Toplice Milana, devet Jugovića, Banović Strahinje, Srdje Zlopgleđe. Kosančić Ivana, Toplice Milana, devet Jugovića, Banović Strahinje, Srdje Zlopgleđe. Narodni pevači nalaze razlog našeg poraza u izdajstvu Vuka Brankovića /što nije Narodni pevači nalaze razlog našeg poraza u izdajstvu Vuka Brankovića /što nije istorijski tačno/, a ne u brojnosti, snazi i fanatičnosti turske vojske.istorijski tačno/, a ne u brojnosti, snazi i fanatičnosti turske vojske.

--U pesmamaU pesmama “Smrt majke Jugovića” i “Kosovka djevojka”, “Smrt majke Jugovića” i “Kosovka djevojka”, --narodni pevač opeva događaje neposredno posle odigranog boja na Kosovu polju /nedaleko narodni pevač opeva događaje neposredno posle odigranog boja na Kosovu polju /nedaleko

od današnje Prištine/, čime upotpunjuje tematsko jedinstvo ovoga ciklusa – dogadjaji od današnje Prištine/, čime upotpunjuje tematsko jedinstvo ovoga ciklusa – dogadjaji pre, za vreme i posle boja. U njima je sva tragika našeg poraza i tužna i nesrećna najava pre, za vreme i posle boja. U njima je sva tragika našeg poraza i tužna i nesrećna najava našeg petovekovnog robavanja pod Turcima.našeg petovekovnog robavanja pod Turcima.

--PesmePesme:: Kneževa večera, Kosančić Ivan uhodi Turke, Car Lazar i carica Milica, Propast Kneževa večera, Kosančić Ivan uhodi Turke, Car Lazar i carica Milica, Propast carstva srpskog, Sluga Milutin, Smrt majke Jugovića, Kosovka devojka…carstva srpskog, Sluga Milutin, Smrt majke Jugovića, Kosovka devojka…

Lirsko-epske pesmeLirsko-epske pesme

--U našoj narodnoj poeziji postoje i pesme u kojima U našoj narodnoj poeziji postoje i pesme u kojima se saopštavaju događaji, što ih čini epskim, i se saopštavaju događaji, što ih čini epskim, i pevaju osećanja. Što je karakteristika liskih pevaju osećanja. Što je karakteristika liskih pjesama. Takve pesme se nazivaju lirsko-epske pjesama. Takve pesme se nazivaju lirsko-epske pjesme. Kada su ove pesme tužnog sadržaja i pjesme. Kada su ove pesme tužnog sadržaja i tragičnog završetka, nazivaju se BALADE, a kada tragičnog završetka, nazivaju se BALADE, a kada su vesele i srećnog kraja – ROMANSE.su vesele i srećnog kraja – ROMANSE.

--BaladeBalade: Smrt Omera i Merime, Ženidba Milić : Smrt Omera i Merime, Ženidba Milić Barjaktara..Barjaktara..

--RomanseRomanse: Stojan i Ljiljana: Stojan i Ljiljana

PokosovskiPokosovski ciklusciklus

--Pesme ovog ciklusa opevaju poslednje trenutke naše Pesme ovog ciklusa opevaju poslednje trenutke naše samostalnosti poslije Kosovskog boja, poslednje samostalnosti poslije Kosovskog boja, poslednje otpore turskim silnicima koje su pružali srpski otpore turskim silnicima koje su pružali srpski despoti i banovi, knezovi i vojvode iz moćnih despoti i banovi, knezovi i vojvode iz moćnih feudalnih porodica: Jakšića, Brankovića, feudalnih porodica: Jakšića, Brankovića, Crnojevića. Najčešće su to pjesme pune stradanja Crnojevića. Najčešće su to pjesme pune stradanja i poraza, ličnih i opštih tragedija – istinska slika i poraza, ličnih i opštih tragedija – istinska slika vremena i događaja koje su opevale.vremena i događaja koje su opevale.

--Pesme: Smrt vojvode Prijezde, Smrt vojvode Kaice, Pesme: Smrt vojvode Prijezde, Smrt vojvode Kaice, Bolani Dojčin…Bolani Dojčin…

Ciklus pesama o Marku KraljevićuCiklus pesama o Marku Kraljeviću--Marko Kraljević, sin Vukašinov, vladao je, poslije očeve smrti 1371. godine, Marko Kraljević, sin Vukašinov, vladao je, poslije očeve smrti 1371. godine,

predelima današnje Makedonije, oko grada Prilepa, priznajući tursku predelima današnje Makedonije, oko grada Prilepa, priznajući tursku vrhovnu vlast. Poginuo je u boju na Rovinama /u narodnim pjesmama Urvine vrhovnu vlast. Poginuo je u boju na Rovinama /u narodnim pjesmama Urvine planine/ planine/

--1395. godine boreći se na strani Turaka protiv Ugara /Madjara/.1395. godine boreći se na strani Turaka protiv Ugara /Madjara/.--U našoj narodnoj poeziji Marko je najomiljeniji lik i najveći junak. Plemenit i U našoj narodnoj poeziji Marko je najomiljeniji lik i najveći junak. Plemenit i

nežan, veran drug i iskren prijatelj ljudima, sirotinji raji, vilama, pticama i nežan, veran drug i iskren prijatelj ljudima, sirotinji raji, vilama, pticama i životinjama, pokušava da spese veliko Dušanovo carstvo od grabljivih životinjama, pokušava da spese veliko Dušanovo carstvo od grabljivih velikaša, deli pravdu, kažnjava tursko zlo i nepravdu.velikaša, deli pravdu, kažnjava tursko zlo i nepravdu.

--On je naš nacionalni junak, oličenje našeg srpskog naroda, jer su, kroz pesme o On je naš nacionalni junak, oličenje našeg srpskog naroda, jer su, kroz pesme o Marku, narodni pevači opevali osobine i težnje, želje i nade celog našeg Marku, narodni pevači opevali osobine i težnje, želje i nade celog našeg naroda. Zato, pored pomenutih vrlina, ima i običnih ljudskih mana: dobro i naroda. Zato, pored pomenutih vrlina, ima i običnih ljudskih mana: dobro i rado pije, lako zameće kavgu, ume da bude i surov. Prema narodnom rado pije, lako zameće kavgu, ume da bude i surov. Prema narodnom predanju nije umro, već samo zaspao, a probudiće se kada bude došlo vreme.predanju nije umro, već samo zaspao, a probudiće se kada bude došlo vreme.

--Pesme: Marko Kraljević poznaje očinu sablju, Marko Kraljević ukida Pesme: Marko Kraljević poznaje očinu sablju, Marko Kraljević ukida svadbarnu, Marko Kraljević i Musa Kesedžija, Marko Kraljević i orao, i svadbarnu, Marko Kraljević i Musa Kesedžija, Marko Kraljević i orao, i mnoge, mnoge druge.mnoge, mnoge druge.

Hajdučki ciklusHajdučki ciklus

- - Borci za oslobođenje srpskog naroda od viševekovnog Borci za oslobođenje srpskog naroda od viševekovnog ropstva, delioci pravde i jedina nada sirotinje raje – ropstva, delioci pravde i jedina nada sirotinje raje – hajduci, opevani su u mnogim epskim pesmama. Stari hajduci, opevani su u mnogim epskim pesmama. Stari Vujadin, Vujadin,

--Starina Novak, Deli Radivoje, Mali Radojica, Pivljanin Bajo Starina Novak, Deli Radivoje, Mali Radojica, Pivljanin Bajo i mnogi drugi hajduci postali su narodne legende. Uzalud i mnogi drugi hajduci postali su narodne legende. Uzalud su Turci činili zverstva nad hajdučkim jatacima ne bi li se su Turci činili zverstva nad hajdučkim jatacima ne bi li se hajdučija u Srbiji uništila – ova je trajala jer je bila jedini hajdučija u Srbiji uništila – ova je trajala jer je bila jedini otpor tuđinskom osvajaču.otpor tuđinskom osvajaču.

--Pesme: Stari Vujadin, Starina Novak i Deli Radivoje, Mali Pesme: Stari Vujadin, Starina Novak i Deli Radivoje, Mali Radojica.Radojica.

Ciklus oslobodjenja SrbijeCiklus oslobodjenja Srbije

--Pesme ovog ciklusa opevaju prilike u Srbiji uoči Pesme ovog ciklusa opevaju prilike u Srbiji uoči Prvog srpskog ustanka 1804. godine, erupciju Prvog srpskog ustanka 1804. godine, erupciju nezadovoljstva i mržnje našeg naroda prema nezadovoljstva i mržnje našeg naroda prema porobljivačima, brojne, dugoočekivane i porobljivačima, brojne, dugoočekivane i priželjkivane bitke i pobede nad turskom vojskom priželjkivane bitke i pobede nad turskom vojskom i slavne pogibije naših velikih junaka. One su, i slavne pogibije naših velikih junaka. One su, gotovo sve, delo velikog narodnog pjevača, slepog gotovo sve, delo velikog narodnog pjevača, slepog guslara Filipa Višnjića, učesnika-ratnika u Prvom guslara Filipa Višnjića, učesnika-ratnika u Prvom srpskom ustanku. U svojim pesmama ovekovečio srpskom ustanku. U svojim pesmama ovekovečio je nekoliko ličnosti junaka naše slavne prošlosti: je nekoliko ličnosti junaka naše slavne prošlosti: Karađorđa Petrovića, Iliju Birčanina, Petra Karađorđa Petrovića, Iliju Birčanina, Petra Dobrnjca, Miloša Pocerca.Dobrnjca, Miloša Pocerca.

Uskočki ciklusUskočki ciklus

--Uskoci su živjeli u slobodnim utvrđenim gradovima koje Uskoci su živjeli u slobodnim utvrđenim gradovima koje Turci nisu mogli da osvoje: Klisu iznad Splita, Senju, Turci nisu mogli da osvoje: Klisu iznad Splita, Senju, Ravnim Kotarima kod Zadra i odatle upadali, “uskakali” Ravnim Kotarima kod Zadra i odatle upadali, “uskakali” na teritorije koje su držali Turci, paleći njihove hanove, na teritorije koje su držali Turci, paleći njihove hanove, pljačkajući i otimajući sve što im je dolazillo pod ruku. pljačkajući i otimajući sve što im je dolazillo pod ruku. Treba znati da su uskoci bili, u određenom periodu, i Treba znati da su uskoci bili, u određenom periodu, i velika sila na moru.velika sila na moru.

--Poznati uskočki junaci, opevani u narodnim pesmama, bili Poznati uskočki junaci, opevani u narodnim pesmama, bili su: Senjanin Ivan, Senjanin Tadija, Senjanin Juriša, su: Senjanin Ivan, Senjanin Tadija, Senjanin Juriša, Janković Stojan, Smiljanić Ilija.Janković Stojan, Smiljanić Ilija.

--PesmePesme: Ivo Senjanin i aga od Ribnika, Ropstvo Janković : Ivo Senjanin i aga od Ribnika, Ropstvo Janković Stojana, Smrt Senjanina Iva…Stojana, Smrt Senjanina Iva…

BajkeBajke

--Najstarija vrsta nardne proze. Pune su Najstarija vrsta nardne proze. Pune su čudesnog, nevjerovatnog i naprirodnog. čudesnog, nevjerovatnog i naprirodnog. Čovjek u njima ima neobične osobine i Čovjek u njima ima neobične osobine i čudesne moći; ispunjava najteže zadatke, čudesne moći; ispunjava najteže zadatke, razumije govor životinja i biljaka. Pune su i razumije govor životinja i biljaka. Pune su i nestvarnih bića: zmajeva, vila, vještica, nestvarnih bića: zmajeva, vila, vještica, aždaja, čarobnjaka i čarobnih svirala, vodeaždaja, čarobnjaka i čarobnih svirala, vode

LegendeLegende

--Ime su dobile po latlinskoj riječi LEGENDUS, što Ime su dobile po latlinskoj riječi LEGENDUS, što znači – ono što treba čitati. Veoma su slične znači – ono što treba čitati. Veoma su slične bajkama jer i u njima ima mnogo čudesnog, bajkama jer i u njima ima mnogo čudesnog, nevjerovatnog i natprirodnog. U njima se govori o nevjerovatnog i natprirodnog. U njima se govori o izuzetno neobičnim ličnostima /Sveti Sava, Marko izuzetno neobičnim ličnostima /Sveti Sava, Marko Kraljević, Miloš Obilić, Car Trojan, Solomon i Kraljević, Miloš Obilić, Car Trojan, Solomon i drugi/ ili o nastanku i istoriji pojedinih naselja – drugi/ ili o nastanku i istoriji pojedinih naselja – sela i gradova, i postanku nekih životinja i ptica sela i gradova, i postanku nekih životinja i ptica /kornjača, krtica, kukavica/. Poznate su: Sveti /kornjača, krtica, kukavica/. Poznate su: Sveti Sava i neradne žene, U cara Trojana kozje uši, Sava i neradne žene, U cara Trojana kozje uši, Kakoje postala kokrnjača i mnoge druge.Kakoje postala kokrnjača i mnoge druge.

Narodne pričeNarodne priče

--Govore o odnosima medju ljudima, u Govore o odnosima medju ljudima, u porodici i zajednici – društvu. Imaju porodici i zajednici – društvu. Imaju namjeru da pouče i usmjere kako da se živi namjeru da pouče i usmjere kako da se živi i bori protiv ugnjetavanja svake vrste.i bori protiv ugnjetavanja svake vrste.

--Poznate su: Sveti Sava i djavo, Djevojka Poznate su: Sveti Sava i djavo, Djevojka cara nadmudrila, Prava se muka ne da cara nadmudrila, Prava se muka ne da sakriti i druge.sakriti i druge.

Narodne pripovijetkeNarodne pripovijetke

--U svojoj tematici – predmtu pripovijedanja slične U svojoj tematici – predmtu pripovijedanja slične su narodnim bajkama, ali po svojim sadržajima su narodnim bajkama, ali po svojim sadržajima bliže ovom vremenu i nisu lišene fantastičnih bliže ovom vremenu i nisu lišene fantastičnih pojedinosti koje prate odnose medju ljudima. U pojedinosti koje prate odnose medju ljudima. U njima se priča o snalažljivosti pojedinaca u raznim njima se priča o snalažljivosti pojedinaca u raznim životnim okolnostima i situacijama, o podvalama i životnim okolnostima i situacijama, o podvalama i manama, o tome da djelo ili nedjelo uvijek izlaze manama, o tome da djelo ili nedjelo uvijek izlaze na vidjelo i bivaju nagradjeni ili kažnjeni. Poznate na vidjelo i bivaju nagradjeni ili kažnjeni. Poznate su: Starac prevario divove, Nevjerni drug, Ero i su: Starac prevario divove, Nevjerni drug, Ero i Turčin i druge.Turčin i druge.

Narodne basneNarodne basne

--Narodne basneNarodne basne--U njima se, preko likova životinja, biljaka, predmeta U njima se, preko likova životinja, biljaka, predmeta

otkrivaju osobine ljudi i ukazuje se na njihove nedostatke i otkrivaju osobine ljudi i ukazuje se na njihove nedostatke i mane kao razumnih bića. Pojedine životinje uvijek mane kao razumnih bića. Pojedine životinje uvijek predstavljaju /oličavaju/ odredjene osobine čovjekove: vuk predstavljaju /oličavaju/ odredjene osobine čovjekove: vuk je zao i krvoločan, medvjed je trapav i glup, lav je snažan i je zao i krvoločan, medvjed je trapav i glup, lav je snažan i nezavisan, lisica je lukava i prepredena, zec je plašljliv, nezavisan, lisica je lukava i prepredena, zec je plašljliv, jagnje je bezazleno i umiljato, mrav radan i neumoran.jagnje je bezazleno i umiljato, mrav radan i neumoran.

--U basnama se saopštavaju dvije situacije /scene, zgode/, U basnama se saopštavaju dvije situacije /scene, zgode/, rijetko tri, i iste su uzročno-posljedično povezane. Često se rijetko tri, i iste su uzročno-posljedično povezane. Često se sastoje iz dijeloga sa jasno naglašenim završetkom sastoje iz dijeloga sa jasno naglašenim završetkom poentom, porukom/. Poznate basne su: Crv i lav, Nije poentom, porukom/. Poznate basne su: Crv i lav, Nije vjera tvrda u jačega, Kako se medvjed prevario i druge.vjera tvrda u jačega, Kako se medvjed prevario i druge.