نفت استخراجPAYAM ZAMIRY

مقدمه

می‌شود گفته عملیاتی مجموعه به نفت استخراجو استحص�ال منظور به خام نفت آن طی در که

زمین داخل از مختلف طرق به آن، از بهره‌برداری . امروزه می‌شود استفاده قابل و خارج

دستگاه‌های از استفاده با زمین‌شناسانو شده نفتی میادین شناسایی به موفق لرزه‌نگاری

برای را شرایط نفت چاه حفر با حفاری تیمهاینصب و نفت استخراج تیمهای فعالیت شروع

. می‌آورند فراهم آنها مخصوص ادواتدر نفتی مخازن اغلب در شور آب و طبیعی گاز

. در موجود نفت تفکیک دارند حضور نفت کنارمهمترین از یکی ناخالصی‌ها فبیل این با مخزن

. می‌باشد نفت استخراج‌کنندگان فعالیت بخشهای

نفت استخراج تاریخچهحدود به ایران در نفت اکتشاف سال 4000سابقه

. مواد عنوان به باستان ایرانیان پیشمی‌رسدو ساختمانها ، کشتی‌ها کردن قیراندود و سوختی . نادر کردند می استفاده مواد این از بامها پشت

و آتشزد را قیر هند سپاهیان با جنگ در شاه . ایران معابد از بعضی در داد قرار استفاده مورد

طبیعی گاز از آتشمقدس افروختن برای باستانیک تاریخی گزارش یک اساس بر و شده استفاده

از که داشته نفتی چاه باکو حوالی درویشدر . است معاشمی‌کرده امرار آن فروش

هوایی عکسبرداریاز شوند مشکوک نفت وجود به منطقه‌ای در اگر

و پستی تا می‌کنند هوایی عکسبرداری آنجا . نمایند منعکس دقیقا را زمین سطح بلندیهای

با و درآورده فتوموزائیک صورت به را عکس آنگاهقرار مطالعه مورد استریوسکوپ دستگاه

می‌دهند.

عملی برداری نقشهاز برداری نقشه هوایی عکسهای کردن گویا برای

. و فواصل می‌گیرد صورت اکیپی توسط ، محلتئودولیت یا یاب فاصله دستگاه با ارتفاع اختالفمحل نقطه به نقطه ترتیب بدین و می‌شود تعیین

. می‌شود مطالعه نظر موردکشی نقشه

پانتوگراف دستگاه بوسیله را آورده بدست اطالعاتهمراه و کرده رسم کوچکتر یا و بزرگتر اندازه‌های در

و پستی که پانتوگرافی نقشه هوایی عکسهای با . کنند می رسم دهد می نشان را زمین سطح بلندیهای

هایسطحی نمونه آزمایشرویو کرده گذاری شماره را آنها ، برداری نمونه از پس

. در می‌فرستند آزمایشگاه به مخصوص کیسه‌های درچسب کمی شکلی مستطیل شیشه یک روی بر آنجا

بندی دانه سنگهای خرده از مقداری و داده قرار کانادا . تا سائیده را آنها سپس می‌چسبانند آن روی را شده

آن عبور 0.2ضخامت آن از بتواند نور و گردد میلیمترزیر. در می‌گویند اسالید که را ها نمونه این کند

نوع ، شناسی زمین نظر از تا داده قرار میکروسکوپو شناسی میکروفسیل ، شناسی فسیل ، سنگ

. گیرد قرار بررسی مورد زمین ساختار

شناسی زمین نقشه رسمنمونه‌های روی از که نتایجی داشتن دست در با

و هوایی عکسهای ، آمده بدست زمین سطحشناسی زمین نقشه ، توپوگرافی نقشه‌های

. خطوط داشتن با کنند می رسم را زمین سطحروی هم را ارتفاعات یا سوم بعد ، منحنی میزان

. مشخصمی‌کنند آنهازیرزمینی ساختمانی نقشه

روشهای به نیاز زمین زیر به نسبت آگاهی برایروشهای آنها از یکی که است مستقیم غیر

. الیه شکل روشها این بوسیله است ژئوفیزیکیتا می‌توان و کرده مشخص را زمین زیر های

. نمود مستقیم غیر اکتشاف زیادی اعماق

چاه حفرزمین اعماق های الیه اینکه از اطمینان از پس

که صورتی در و است نفتگیر ایجاد مناسبباشد، مالحظه قابل آن هیدروکربورهای ذخیرهمشخص زمین روی عالمت با را چاه حفر محل

. کنند می پا بر محل در را حفاری دکل و کردهو چاه سر تا اصلی جاده از سازی جاده عملیات

به آبرسانی منظور به آب لوله یک کارگذاری . دستگاه می‌شود انجام نیز حفاری دستگاههای

چندین از بزرگ دکلهای و بوده حمل قابل حفاریاستفاده هنگام به که شده‌اند تشکیل قسمت

. می‌کنند وصل هم به را آن قطعات

عمقی نمونه‌های آزمایشرویگل بوسیله که سنگهایی خرده حفاری ضمن در

توسط شده‌اند آورده زمین سطح به حفاریمطالعه برای و شده جدا حفاری گل از الک‌هایی . آمده بدست آگاهیهای می‌فرستند آزمایشگاه به

اکتشاف سیستم به جدید داده یک عنوان به رامی‌دهند.

بزرگ مقاطع تهیهالماسه مته یک از بزرگ مقاطع تهیه برای

های الیه تا شود می استفاده توخالی موجدارزمین سطح به و داده برش را زمینی اعماق

است. معروف مغزه به که ها الیه این روی آوردجعبه‌های آزمایشدر برای و نوشته را عمق

دو مغزه‌ها این روی می‌کنند نگهداری مخصوصمطالعات یکی می‌گیرد انجام عملیات دسته

آن در که است پتروفیزیکی یا مخازن مهندسیکنند، می گیری اندازه را سنگ فرج و خلل میزان

روی که است شناسی زمین مطالعات دیگری و . کار این برای می‌گیرد صورت آن نازک مقاطع

ضخامت به کرده 0.2اسالیدی تهیه آن از میلیمترتا می‌افزایند فروسیانور یا آلیزارین آن به و

جنس از یا و آهکی ، سنگ نوع که شود معلوم . باشد آهکی سنگ که صورتی در است دولومیت

. می‌شود قهوه‌ای اسالید رنگ

گیری نتیجهاسالیدهای و کرده یادداشت جداولی در را نتایج

در گذاری شماره از پس را چاه مختلف های الیه . جعبه‌ها این می‌کنند بایگانی مخصوص های جعبه

. انجام با می‌باشند مربوطه چاه شناسنامهتا شده دنبال حفاری کار لحظه به آزمایشلحظه

. ذخیره به چاه حفر با گیرد قرار کنترل تحتتا می‌شود تر افزوده منطقه آن اطالعاتی

خدمت پرارزشدر حیاتی ماده این نفت باالخره . غذایی مواد از پس که ماده‌ای گیرد قرار بشر

دارا امروز بشر زندگی در را ارزش بهترینمی‌باشد.

جهان سراسر در متعددی نفت چاههای امروزهبه و می‌کنند استخراج نفت آنها از که دارد وجود

خام نفت می‌شود، کشیده بیرون چاه از که نفتییعنی. می‌کنند، تصفیه را خام نفت می‌گویند

آنها از خام نفت که را گوناگونی هیدروکربنهایبه که می‌کنند جدا یکدیگر از است شده تشکیلپاالیشگاهها در و می‌گویند پاالیشنفت کار این

. و انرژی منبع نفت می‌شود انجام کار اینترکیبات از بسیاری اولیه مواد سرچشمه

اصلی عوامل از دور این و است شیمیایی . از جدید صنایع در می‌رود بشمار مدرن اقتصادیآن اولیه خام مواد تبدیل و تغییر و بیکران ثروت

. می‌شود استفاده بی‌اندازه

نفت : تشکیلو نشده داده تشخیص دقیقا نفت پیدایش نحوه

شده پیشنهاد گوناگونی فرضیات مورد این درمواد. به مربوط ، تئوریها این از برخی است

آلی ترکیبات به مربوط دیگر بعضی و معدنیمی‌باشد.

معدنی : مواد از نفت تشکیلکربورهای که است این بر فرضیه این اساس

تماس اثر در زمین اعماق در شده تشکیل فلزیایجاد ابتدا می‌نماید، نفوذ زمین در که آب‌هایی با

کوتاه زنجیر رشته با استیلنی هیدروکربورهایاثر. در حاصل هیدروکربورهای سپس می‌کند

و پیچیده ترکیبات ایجاد شدن پلیمریزه و تراکمشده اشباع آنها اغلب که نماید می را کمپلکس

است. آلی : مواد از نفت تشکیل

اثر در را نفت تشکیل فرضیه این اساس برهوا از دور و آب مجاورت در حیوانات بدن تجزیه

اعظم. قسمت ، شرایط این در زیرا می‌دانندچرب مواد و تخریب گوگردی و ازته مواد . می‌گردد هیدرولیز ، آب اثر در باقیمانده

درجه و فشار اثر تحت ، حاصله چرب اسیدهایتولید اسیدی عوامل دادن دست از با حرارت

. می‌نماید کمتر کربن اتم یک با هیدروکربورهائی

دریائی" Englerانگلر" حیوانات تقطیر ازتوجه با و نماید تهیه را نفتی مواد است توانسته " علت " که نفتی مواد نوری چرخش خاصیت به

بدن ) در که ای ماده است گلسترین وجود آن ) تایید مورد و بیان فرضیه این دارد وجود حیوانات

. که دیگر های فرضیه که صورتی در است شدهنفت تشکیل در معدنی اساسمواد بر مبتنی

ای کننده قانع دلیل و توضیح هیچگونه می‌باشد، . نماید بیان نمی‌تواند ویژگی این مورد در

تولید گیاهان تجزیه از می‌تواند نفت همچنینبه. را نور چرخش خاصیت ، حالت این در گردد

پلی یعنی گلسترین مشابه ترکیب وجود علت ". مرازک می‌دانند میکروبها" Mrazecاسترولها ،

. تئوری می‌داند موثر تبدیل و تغییر این در رابیشتر فعال ، آلی مواد مبنای بر نفت تشکیل

را مالحظه‌ای قابل اختالف و می‌باشد قبول مورد ) می‌گردد، ) مشاهده نفتی منابع ژیزمان‌ها بین کهژیزمان‌ها تشیکل مختلف عوامل و شرایط بعلت

می‌دانند.

خام : نفت سازنده موادو هیدروکربور نوع نظر از نفت سازنده مواد

بستگی دار هترواتم ترکیبات نوع نظر از همچنین . بنابراین دارد آن تشکیل شرایط و محل به

منبع یک در خام نفت سازنده مواد درصد مقدارمی‌کند تغییر دیگر منبع به نسبت

: شامل نفت سازنده مواد کلی بطورسولفوره- - - اکسیژنه ترکیبات هیدروکربورها

. می‌باشد معدنی مواد و ازته

: افزایشدبی حفاری دوره از بعد دوره اینو مخزن کل ذخیره مقدار برآورد و نفت چاه

اقتصادی و برداشت قابل نفت میزان تشخیص . این در می‌شود آغاز میدان این از برداشت بودنتاسیسات ساخت و میدان توسعه دلیل به مرحله

حال در ثابتی ً نسبتا روند با نفت تولید باالدستی . بودن باال دلیل به دوره این در افزایشاست

نامحدود مخزن صورت به مخزن سیال، فشار : انگلیسی) گرفته( Infinite‌Actingبه نظر در

حفر. چاه‌های تعداد هرچه مرحله این در می‌شودپیدا ادامه دبی افزایش باشد، بیشتر شده

می‌کند.: دبی تثبیت چاه‌های دوره حفر که زمانی در

ثابت ظرفیت با برداشت و رسید پایان به جدیدظاهر مخازن عمر از دوم مرحله شد، شروع

پارامترهایی. را دوره این زمان مدت می‌شودخصوصیت هیدروکربنی، ستون ارتفاع نظیر

تعمیرات و اجرایی کارهای و ساز و زمین . درازای میزان می‌کنند کنترل تاسیسات دوره‌ایشده تدوین استراتژی به بستگی دوره این زمان

. دارد مخزن از نفت استخراج در

می‌تواند مرحه این در نفت بی‌رویه برداشتنفت با آب و گاز شدن مخلوط به منجر

وارد سنگین اقتصادی تبعات که شود استخراجیاز برداشت ماهه چندین تعطیلی و تجهیزات بر

. دارد دنبال به را میدان : کاهشدبی به دوره نفت مهندسی علم در

از دبی تثبیت امکان که می‌شود اطالق دوره‌ایو نباشد مقدور تولیدی افزایشچاه‌های طریق

تولید افت دستخوش زمان به نسبت مخزن تولیدسیال. مخزن، از مداوم بهره‌برداری با می‌شود

ارتفاع نتیجه در و می‌شود کم آن در موجودمخزن طبیعی انرژی و هیدروکربنی ستون

. تزریق که است مرحله این در کاهشمی‌یابدنفتی میدان به بخار تزریق یا نفتی میدان به گاز

. کند مقطعی افزایشدبی به کمک می‌تواندمخزن به آن اصابت و چاه حفر عملیات از پس

مخزن، در موجود زیاد فشار دلیل به نفت،سرازیر چاه خروجی دهانه سوی به نفت جریان

. آن عامل كه استخراج از مرحله این شود میاولیه بازیافت به است مخزن خود داخل فشار . از ، نفت اولیه برداشت در است موسوم نفتمی استفاده نفت تولید برای مخزن خود انرژی

خود. نفت اگر كه نیست معنا بدان این البته شودوجود اولیه برداشت نیاید، زمین سطح به خود به

باال برای پمپ از وقتی داشت،بلكه نخواهددر هنوز واقع میكنیم،در استفاده نفت آوردن

. داریم قرار �ت������نف برداشت اول مرحله

نمی مخزن وارد خاصی انرژی مرحله این درسرعت. كاهشفشار، و تولید افزایش با شود

حدی به فشار اینكه تا یابد كاهشمی نیز تولید . این در شود نمی خارج نفت دیگر كه میرسد

ار است ممكن نفت ۵۰تا ۳۰مرحله كل درصد . مخزن فشار بر عالوه شود استخراج مخزن

میزان و مخزن خواصسنگ منند دیگری عواملمیزان در نیز مخازن دمای همچنین و آنها تخلخل

. مؤثرند تولیدآمریكا مخازن نفت كل مثال، عنوان به

سال ۴۰۰*۱۰۹حدود تا كه است بوده بشكهروشهای ۱۰۰*۱۰۹حدود ۱۹۷۰ توسط آن بشكه

. گاز میزان چه هر البته اند شده استخراج اولیهنفت تولید مقدار باشد بیشتر مخزن در آزادتغییرات زیرا است، بیشتر روش این توسط

. است زیاد بسیار فشار تغییر مقابل در گاز حجمبه آمریكا پنسیلوانیای ایالت در مثال عنوان به

از ) كمتر نفوذپذیری بودن پایین میلی ۵۰دلیلپایین( از ناشی كه مخزن كم انرژی و دارسی

نفت میزان است، آزاد طبیعی گاز مقدار بودنبین اولیه روشهای با شده ۲۵تا ۵استخراج

در دلیل همین به و است بوده نفت كل درصدسال از دوم مرحله روشهای ایالت ۱۹۰۰این

. است شده شروع

را نفت نتوانستیم ما و شد تخلیه مخزن وقتیسطح به چاه از و چاه به مخزن از پمپاژ با حتی

از استفاده صورت این دهیم،در انتقال زمینمیشود EORروش شروع ثانویه بازیافت نوع از

دنیا در امروزه روش، این از استفاده برای كه . از روش این در است مرسوم آب تزریق روش

چاه از و میشود تزریق مخزن به تزریقی،آب چاهمی قرار برداری بهره مورد برداری،نفت بهره

سیستم. در سیال تزریق با روش،ما این در گیردطرف به را تزریقی،نفت سیال و میكنیم مداخله

. جای به البته میكند هدایت تولیدی چاهفرایند آن به كه كرد تزریق نیز گاز آب،میتوان

. كه داشت توجه باید گویند می گاز تزریقیا آب تزریق با تزریقی روش دو این از استفاده

مخزن فشار نگهداری و حفظ منظور به كه گازی . تزریق در كه چرا است متفاوت میگیرد انجام

تزریقی سیال مخزن، فشار حفظ برای گاز و آبسریع افت از شود،بلكه نمی نفت حركت باعث

می جلوگیری برداری بهره اثر در مخزن فشاركند.

كه، میرسد فرا زمانی برداشت ثانویه حالت دربا تولیدی چاه مخزن،در به آب تزریق ضمن ما

. چون حالت، این در شویم می مواجه آب تولیداین در تولید و میشود زیاد نفت به آب نسبت

دیگر روش از ندارد،باید اقتصادی بازده صورت . تزریق اگر بگیریم بهره برداشت افزایش برای

نظیر دیگری های فرایند از و كنیم متوقف را آبگاز . CO۲تزریق مؤثر روشهای از كنیم استفاده

دیگری و آبی سیالبزنی یكی دوم مرحله در. است گاز تزریق یا گازی سیالبزنی

در زیاد فشار با آب آبی، روشسیالبزنی درشده مخزن وارد نفت تولید چاه اطراف چاههای

به را نفت استخراج رای الزم محركه نیروی و . نفت چاه هر اطراف در معموال آورد می وجود . روش در دارد وجود آب تزریق برای چاه چهار

فشار ) ( با طبیعی گاز مانند گاز گازی، سیالبزنیبه را نفت و شده مخزن وارد آب جای به زیاد

. اندازد می جریان به خروجی چاه طرف

حدود ونزوئال كشور تولید% ۵۰در طبیعی گازدر استخراج برای نفت چاههای به دوباره شده

. گاز تزریق نحوه شود می برگردانده دوم مرحلهپنجگانه چاههای صورت به آب تزریق شبیه

باال. خیلی نفت گرانروی كه مواردی در استمرحله استخراج برای آب بخار تزریق از باشد

. را دما آب، بخار تزریق میشود استفاده دوم . این در كاهشمیدهد را گرانروی افزایشو

میشود، استفاده آب جای به آب بخار از كه روشتر راحت آن جریان نفت، گرانروی كاهش با

. رود می باال تولید سرعت و گرفته صورت

دوم مرحله روشهای كمك به استخراج از پسحدود هم به ۵۰الی ۳۰هنوز میتواند نفت درصد

. در بماند باقی مخزن در نشده اسنخراج صورتروش كمك به نفت استخراج كه اینجاست

. روشهای از یكی گیرد صورت سوم مرحلهمایسالر ) محلول تزریق سوم، ‌micellarمرحله

solution )محلولهای آن، تزریق از پس كه استتزریق چاه به بافر محلولهای عنوان به پلیمری

. روشهای است ممكن آمریكا در شود میتا مایسالر محلولهای از كل ۵۰استفاده درصدشود شامل را سوم مرحله روشهای

فعال مواد آب، از مخلوطی مایسالر محلول . جدید روشهای در است نمك و نفت سطحی،

كمكی مواد و نمك نفت، ، مایسالر محلول تهیه . محلولهای اند گردیده حذف سطحی فعال

تا را نفت و آب بین تنشسطحی نیروی مایسالركاهش dyne/cm‌۰۰۱/۰حدود آن از كمتر یا

میدهد.حدود پلیمری محلول برابر ۵تا ۲گرانروی

. حدود پلیمر غلظت است �ت����������نف گرانرویppm۱۰۰۰ . پلی از حاضر حال در باشد می

در پلیمر عنوان به ها پلیمر زیست و ها اكریمید . فعال مواد شود می استفاده بافر محلول

هستند سدیم نفتی سولفوناتهای معموال سطحیشبیه شیمیایی ساختار خواصو لحاظ از و

. باشند می ها شوینده

سطحی فعال كمكی مواد برای الكلها از . مایسالر محلولهای تهیه هزینه شود می استفاده

سال در نفت بشكه هر تولید حدود ۱۹۷۵برای/۵ ۱. است بوده آمریكا دالر

روش سوم، مرحله روشهای از دیگر یكی . اكسیژن روش این طی است زمینی زیر احتراق

می هیدروكربنها با زمین زیر در هوا در موجودفشار شده، تولید گاز و انری مقداری و سوزد

. میرود باال مخزن

جریان و داده كاهش را گرانروی همچنین گرما . دیگر روش یك میگیرد صورت راحتتر نفت

گرفته قرار توجه مورد اخیرا كه سوم مرحلهمی اكسید دی كربن گاز تزریق روش است،

پذیر امتزاج روشجابجایی از جزئی كه باشددر. بوده، ارزان بسیار اكسید دی كربن گاز استكاهشمی را ان گرانروی میشودو حل نیز نفتهای. انفجار سوم مررحله دیگر روشهای از دهد

ها انفجار این كه است زمین زیر در ای هستهو آورد می وجود به سنگها در مصنوعی شكاف

. گونه این به میكند تر ساده را نفت جریان�ت �نف‌ برداشت سوم مرحله ها، �د����فراین

(Tertiary‌Oil‌Recovery. گویند( میگونه به را نفت برداشت مراحل كه است گفتنیجای به یعنی كرد، بندی تقسیم میتوان دیگر ای

توانیم می سوم، یا اول،دوم مرحله بگوئیم اینكهمرح�له Primary‌Recoveryبگوییم ،

Improved‌Oil‌Recovery یاIOR مرحله وEOR یاEnhanced‌Oil‌Recovery.

یا یافته بهبود كه IORبرداشت است فرایندیاستفاده مورد های تكنولوژی كردن تعدیل برای

. این حال میرود بكار برداشت افزایش برایشود انجام تولید اول مرحله در تواند می فرایند . چون هایی تكنولوژی سوم و دوم مراحل در یا

تزریق یا و انتخابی كاری مشبك یا افقی حفاریجا ) در نوع( Insitu‌gelationژل IORاز

میباشند.

در نمیشود، IORبنابراین عوض تولی�د فرایندبا كه شود می تعدیل ای گونه به تكنولوژی بلكهتولید مخزن از بیشتری قبلی،نفت فرایند همان

. یا برداشت ازدیاد كه حالی در گردد به EORمیمیشود سعی آن در كه شود می اطالق فرایندی

كه آنجا تا باقیمانده نفت اشباع درصد میزان تادر باقیمانده نفت و بیاید پایین است ممكن

. چون هایی فرایند برسد ممكن حداقل به مخزنتزریق شیمیایی، درجا CO۲سیالبزنی احتراق و

. آب تزریق عملیات از بعد میباشند قبیل این از . داد تغییر را فرایند میتوان

را آب تزریق عملیات كه است این دیگری روش . خاصیت با های الیه در منظور بدین كنیم تعدیلخاصیت با های الیه وارد آب متفاوت، دهی گذر

هدایت تولیدی چاه سمت به و شده باال گذردهیبسته ها الیه این كه كرد كاری باید لذا میگردد،

مورد. های الیه در ژل تزریق با كار این شوند . امتزاجی جایی جابه فرایند گیرد می صورت نظر

(Miscible‌Displacement )بازیافت معنی بهنفت با كه است ای ماده تزریق وسیله به نفت . سطح مذكور جایی جابه در باشد امتزاج قابل

و رود می بین از شده تزریق ماده و نفت تماسانجام فازی تك حركت بصورت جایی جابه

برای. لحاظ هر از شرایط كه صورتی در میشودفراهم نفت و شده تزریق ماده امتزاج

جاروب مناطق در فرایندی چنین باشدبازیافت.۱۰۰شده میباشد%

به نسبت كمتر ویسكوزیته دارای تزریقی گازبیشتری تحرك نتیجه در و است مخزن نفت

. تزریقی،یكی گاز خاصیت این دارد آن به نسبتاست، مخزن نفت با آن امتزاج امكان دالیل از

می باعث نفت به نسبت گاز زیاد تحرك زیراتماس نفت با مختلفی مراحل در گاز كه شودنفت بین امت�زاج حالت نهایت در و كرده پیدا

. آید حاصل تزریقی گاز و مخزنشود می ناشی گاز �اد�زی تحرك از كه ای مسئله

به تمایل گاز كه است و FingeringاینChanneling از مناطقی نتیجه در و میكند پیدا

این لذا و گردد نمی جاروب گاز وسیله به مخزنآمدن پایین باعث در Recovery‌Factorامر

. میشود امتزاجی جایی جابه

منابع

ویکیپدیا وبسایت

پایان