ÎÑÍÎÂÍÈ ÂÚÇËÈ

“Âñåêè âúçåë å èãðà ñ òðèåíåòî... ìàêñèìàëíîòî îïðîñòÿâàíå ìîæå äà ñå

ïîñòèãíå ñàìî çà ñìåòêà íà åôåêòèâíîñòòà.”

(Áðàÿí Òîñ – “×èðàêúò íà òàêåëàæíèêà”, 1984)

 òàçè êíèãà âúçëèòå ñà ðàçäåëåíè ñïîðåä ôóíêöèÿòà èì íà çàêðåïâàùè, ñâúðçâàùè è âúçëè

ñ äðóãî ïðåäíàçíà÷åíèå. Çàêðåïâàùèòå âúçëè ñëóæàò çà ïðèâúðçâàíå íà âúæåòî êúì ñòúëá,

ãðåäà, ðåéêà èëè õàëêà, à ñâúðçâàùèòå – çà ñúåäèíÿâàíå íà äâå âúæåòà. Îñòàíàëèòå âúçëè ñà ìíîãî ðàçíîðîäíà ãðóïà, âêëþ÷âàùà

ñòîïèðàùè âúçëè, îáâðúçêè è êëóïîâå (íà áúëãàðñêè íÿìà óòâúðäåíà êëàñèôèêàöèÿ è

âñè÷êè ñå íàðè÷àò ïðîñòî “âúçëè”).  òàçè ãëàâà ñà ïðåäñòàâåíè äâàéñåò

ëåñíè çà âðúçâàíå îñíîâíè âúçåëà. Çà äà ãè íàïðàâèòå, ïðèãîòâåòå ñè äâå âúæåíöà ñ äúëæèíà 1-2 ìåòðà è äèàìåòúð 5-10 ìì.

Ïîâå÷åòî âúæåòà ñå ðàçíèùâàò, àêî êðàèùàòà èì íå ñà çàïå÷àòàíè ïî íÿêàêúâ íà÷èí. Àêî òúðñèòå íåùî ïî-åñòåòè÷íî îò

çàëåïâàíå ñ òèêñî, ïðîñòî âðúçâàíå èëè òåðìè÷íî çàïå÷àòâàíå, ìîæåòå äà

íàïðàâèòå áàíäàæ (ìàðêà) – â òàçè ãëàâà ñà èëþñòðèðàíè ÷åòèðè âèäà.

30 ÎÑÍÎÂÍÈ ÂÚÇËÈ

Ïðîñò/áàáèí âúçåë

1Íàïðàâåòå ïðèìêà ñ âúæåíöå-òî èëè êîíåöà. 2 Ïðîêàðàéòå ðàáîòíèÿ êðàé

ïðåç ïðèìêàòà è äðúïíåòå ñòîÿùàòà ÷àñò, çà äà ñòåãíåòå âúçåëà.

Ëåñíî ðàçâúðçâàù ñå ïðîñò âúçåë

Ïîìîùíèòå óøè óëåñíÿâàò ðàçâúðçâàíåòî è ìîãàò äà ïîäñèëÿò íÿêîè âúçëè, êàòî ãè ïðàâÿò ïî-îáåìèñòè ñ ïðè-áàâÿíåòî íà äîïúëíèòåëíè òî÷êè íà êðúñòîñâàíå. Ïðå-íåáðåãâàíè è ïîäöåíÿâàíè îò ìíîãî ëþáèòåëè íà âúçëèòå, ïîìîùíèòå óøè çàñëóæàâàò ïîâå÷å âíèìàíèå è îò âðåìå íà âðåìå ùå áúäàò ïðåïîðú÷-âàíè â êíèãàòà.

Íàïðàâåòå ïðîñòî âúçåë÷å, íî ñïðåòå, ïðåäè äà ïðîêàðàòå öåëèÿ ðàáîòåí êðàé ïðåç ïðèì-êàòà.

Òîâà å íàé-åëåìåíòàðíèÿò êîíòðîëåí (ñòîïèðàù) âúçåë. Ïðåäíàçíà÷åíèåòî ìó å äà ïîïðå÷è íà øíóðà, êàíàïà èëè êîíåöà äà ñå ðàçíèùè èëè èçíè-æå îò äóïêà, ïðåç êîÿòî å ïðå-êàðàí. Èçïîëçâà ñå çà âñåâúç-ìîæíè öåëè: îò ôèêñèðàíåòî

íà êîíåöà ïðè øèåíå äî âðúç-âàíåòî íà ìîíåòè â íîñíà êúðïè÷êà – àêî ñòå íà ïëàæà èëè íà äðóãî ìÿñòî, êúäåòî íÿ-ìàòå ïîäðúêà óäîáíè äæîáîâå. Âñúùíîñò ÷îâåê íÿìà íóæäà äà ñå ó÷è ñïåöèàëíî íà òîçè âúçåë – òîé ñå ïîëó÷àâà åñòåñòâåíî.

ÎÑÍÎÂÍÈ ÂÚÇËÈ 31

Ïðîñò/âîäà÷åñêè âúçåë ñ äâå âúæåòà

Òîâà å äðóã âúçåë, êîéòî äîðè äåòå ìîæå äà âúðæå èíòóèòèâíî. Òàêà ñå îáðàçó-âà ïî-ãîëÿì êîíòðîëåí âúçåë çà ôèêñèðàíå íà êîíåöà ïðè øèåíå èëè çà ñâúðçâàíå íà äâå âúæåòà, ñòèãà äà ñà íàòîâà-ðåíè â åäíà ïîñîêà, íàïðèìåð

àêî íå èñêàòå âðúâ÷èöèòå íà ïèæàìàòà, àíöóãà èëè áàíñêè-òå âè ãàùåòà äà ñå èçíèæàò, êîãàòî íå ãè èçïîëçâàòå. Áåëåæêà: Òîâà íå å ñâúðçâàù âúçåë, çàùîòî äâåòå âúæåòà íå ñå íàòîâàðâàò â ïðîòèâî-ïîëîæíè ïîñîêè.

1Ïîñòàâåòå äâåòå âúæåíöà óñïîðåäíî. 2 Âúðæåòå ïðîñò âúçåë è ñòåã-

íåòå, êàòî ñå ñòàðàåòå äâå-òå âúæåòà äà îñòàíàò óñïîðåä-íè ïî öÿëàòà ñè äúëæèíà (êàòî æï ðåëñè).

Äâîåí ïðîñò/áàáèí âúçåë

Òàêà ñå îáðàçóâà ïî-îáåìèñò ñòîïèðàù âúçåë â ñðàâíåíèå ñ åäèíè÷íèÿ, ìàêàð ÷å äèàìå-òúðúò ìó å ñúùèÿò (íå ìîæå

1Íàïðàâåòå ïðîñò âúçåë, íî ïðîêàðàéòå ðàáîòíèÿ êðàé

îùå âåäíúæ ïðåç ïðèìêàòà.2 Âíèìàòåëíî äðúïíåòå äâàòà

êðàÿ è â ñúùîòî âðåìå ãè èçâúðòåòå â ïðîòèâîïîëîæíè ïîñîêè.  ãîðíèÿ ïðèìåð ëåâèÿò ïàëåö ñå èçâúðòà íàãîðå è íàâúí, à äåñíèÿò – íàäîëó è íàâúòðå êúì òÿëîòî. Âðúâ÷èöàòà ñàìà ùå âè íàïúòñòâà, ïðîñòî ÿ ñëåä-âàéòå. Çàáåëåæåòå êàê äèàãîíàë-íàòà ÷àñò íà âúçåëà ñå çàâèâà îêîëî ñåáå ñè – îñòàâåòå ÿ äà ïðèëåãíå òàêà. Äðúïíåòå äâàòà êðàÿ åäíîâðåìåííî è ñòåãíåòå.

äà áëîêèðà ïî-øèðîê îòâîð). Òîçè âàðèàíò ñòîè â îñíîâà-òà íà ìíîæåñòâî ïî-ñëîæíè âúçëè.

32 ÎÑÍÎÂÍÈ ÂÚÇËÈ

Òðîåí (÷åòâîðåí è ò.í.) ïðîñò âúçåë

Ïðè òðè è ïîâå÷å ïðîêàðâàíèÿ íà âúæåòî ïðåç ïðèìêàòà ñå ïîëó÷àâàò òðîéíè è îò ïî-âè-ñîê ïîðÿäúê ïðîñòè âúçëè. Òå ñå èçïîëçâàò çà ñêúñÿâàíå èëè ñ îðíàìåíòàëíè öåëè: íàïðèìåð âúðõó øíóðîâåòå, êîèòî íÿ-êîè ìîíàñè è ìîíàõèíè íîñÿò îêîëî êðúñòà ñè, òðîéíèÿò âúçåë ñèìâîëèçèðà òðîéíàòà ñâåùåíà êëåòâà.

1Íàïðàâåòå äâîåí ïðîñò âúçåë è ïðîêàðàéòå ðàáîòíèÿ êðàé

îùå âåäíúæ ïðåç ïðèìêàòà.

2 Äðúïíåòå äâàòà êðàÿ, êàòî ãè çàâúðòèòå â ïðîòèâîïî-

ëîæíè ïîñîêè, äîêàòî ñå ïîëó÷è äèàãîíàëíî óñóêâàíå.

3 Îôîðìåòå ïîëó÷åíèÿ âúçåë, êàòî ïîäðåäèòå äîáðå âñè÷-

êèòå ìó ÷àñòè, è ãî ñòåãíåòå.

Ïèòîíîâ âúçåë

Àêî íàíèæåì äâîéíèÿ ïðîñò âúçåë îêîëî íåùî, ïîëó÷àâàìå ïèòîíîâ âúçåë. Ìîæåòå äà ãî èçïîëçâàòå çà ñòÿãàíå íà îòðÿçàíèòå êðàèùà íà âúæå-òàòà çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà ðàçíèùâàíåòî èì; çà âðúçâàíå íà íàâèòè íà ðóëî ïðåäìåòè, îò êèëèìè äî òåõíè÷åñêè

÷åðòåæè è òàïåòè; èëè çà âðå-ìåííî çàêðåïâàíå íà ðàçëè÷íè äðóãè íåùà, êîèòî èñêàòå äà ñëåïèòå, äîêàòî èçñúõíå ëåïè-ëîòî.  êíèãàòà ñà ïîêàçàíè îùå íÿêîëêî ïðèñòÿãàùè âúçå-ëà, íî çà íà÷àëî òîçè å äîñòà-òú÷íî äîáúð. Ïðîáâàéòå ãî ñúùî ñ ïîìîùíî óõî.

1Íàïðàâåòå äâîåí ïðîñò âú-çåë, íî ãî îñòàâåòå ðàçõëà-

áåí íà òîçè åòàï.2 Ïúõíåòå ïðåäìåòà, êîéòî

èñêàòå äà çàâúðæåòå, ïðåç âúçåëà è ãî çàòåãíåòå, êàòî äðúïíåòå äâàòà êðàÿ. Ñëåä òîâà ìîæåòå äà ñðåæåòå êðà-èùàòà.

ÎÑÍÎÂÍÈ ÂÚÇËÈ 33

Ïðîñò ðèáàðñêè/çàêðåïâàù âúçåë

Íàðè÷àí îùå “ïîëóâúçåë”, ñàì ïî ñåáå ñè òîé íå å íà-äåæäåí íà÷èí äà âúðæåòå êàêâîòî è äà å, îñâåí ñúâ-ñåì âðåìåííî è àêî íå öåëè-

òå ãîëÿìà çäðàâèíà (ñ ïîìîù-íî óõî ùå å ïî-äîáðå). Èçïîëç-âà ñå îáà÷å çà çàâúðøâàíå íà ìíîãî îò îñíîâíèòå çàêðåï-âàùè âúçëè.

1Âúðæåòå ïðîñòî âúçåë÷å îêî-ëî íÿêàêâà îñíîâà, íàïðèìåð

õèìèêàëêà, è ùå óñòàíîâèòå êàê ïðè âíèìàòåëíî ïîäðåæäàíå ðàáîòíèÿò êðàé ñå çàòèñêà è íå ñå èçíèçâà.

2 Îñòàâåòå ïî-äúëúã ðàáîòåí êðàé, áåç äà ãî èçäúðïâàòå

èçöÿëî, è ùå ïîëó÷èòå äîïúëíè-òåëíî óõî.

Îáèêíîâåí ðèáàðñêè âúçåë

Òàçè êîìáèíàöèÿ îò äâà ïîëóâúçåëà å ñèãóðåí íà÷èí äà çàâúðæåòå âúæå çà õàëêà, ãðåäà èëè äðóãà îñíîâà. Äâàòà

ïîëóâúçåëà òðÿáâà äà ñà åä-íàêâè, ò. å. ðàáîòíèÿò êðàé ïðåìèíàâà ïî åäèí è ñúùè íà÷èí îêîëî ñòîÿùàòà ÷àñò.

1Âúðæåòå ïðîñò çàêðåïâàù âúçåë ñ ðàáîòíèÿ êðàé íà

âúæåòî.2 Íàïðàâåòå âòîðè ïîëóâúçåë

è äîáðå ïîäðåäåòå è ñòåãíå-òå äâàòà.

34 ÎÑÍÎÂÍÈ ÂÚÇËÈ

2 Íàïðàâåòå ïîëóâúçåë ñ ðà- áîòíèÿ êðàé îêîëî ñòîÿùà-

òà ÷àñò. Çàòåãíåòå, êàòî äðúï-íåòå åäèí ñëåä äðóã êðàèùàòà íà óõîòî.

Ðèáàðñêè âúçåë ñ íàìåòêà

Òîâà å êëàñè÷åñêè çàêðåïâàù âúçåë, ñðàâíèòåëíî çäðàâ è ñè-ãóðåí. Ñúñòîè ñå îò äâà ïîëó-

âúçåëà ñ äîïúëíèòåëíà âèòêà è ñå èçïîëçâà çà âðúçâàíå íà ëîä-êè, òîâàðè èëè ïðè òåãëåíå.

1Íàïðàâåòå åäíà âèòêà îêîëî îñíîâàòà, ïîñòàâåòå ðàáîò-

íèÿ êðàé óñïîðåäíî íà ñòîÿùà-òà ÷àñò è íàïðàâåòå ïîëóâúçåë.

2 Íàïðàâåòå îùå åäèí ïîëó- âúçåë è âå÷å èìàòå íàäåæä-

íî çàêðåïâàíå.

Ïðîñò âúçåë ñ ïîëóâúçåë

Òîçè âúçåë èìà øèðîêî ïðè-ëîæåíèå. Èçïîëçâà ñå îò òúêà÷èòå çà ñòúêìÿâàíå íà ñòàíîâåòå, îò åñêèìîñèòå çà îïúâàíå íà ëúêîâåòå èì,

îò âúäè÷àðèòå êàòî âîäåùà ïðèìêà çà êîðäèòå è êàòî íà-÷àëî ïðè âðúçâàíå íà ïàêåòè. Îñâåí òîâà ÷åñòî ãî íàðè÷àò îïàêîâú÷åí âúçåë.

1Âúðæåòå ïðîñò âúçåë ñ ïî-ìîùíî óõî, êàòî ãî îñòàâè-

òå ñ æåëàíàòà ãîëåìèíà.

ÎÑÍÎÂÍÈ ÂÚÇËÈ 35

1Êàòî èçòåãëèòå ìàëêî ïî-äúëãî óõî, âúðæåòå äâîåí

ïðîñò âúçåë.

Ïðîñòà/âîäà÷åñêà ïðèìêà (âîäà÷åñêè âúçåë ñ óõî)

Òîçè îñíîâåí âúçåë ñå èçïîëçâà ñ ïî-òúíêè âúæåíöà ïðè îïà-êîâàíå. Ðàçâúðçâà ñå òðóäíî,

çàòîâà îáèêíîâåíî ñëåä óïî-òðåáà êàíàïúò ñå ñðÿçâà è ñå èçõâúðëÿ.

1Ñãúíåòå âúæåòî íà äâå (äà ñå îáðàçóâà óõî) è íàïðàâåòå

ïðèìêà ñ äâîéíîòî âúæå.

2 Âúðæåòå ïðîñò âúçåë, êàòî ñå ñòàðàåòå äâåòå âúæåòà

äà ñà óñïîðåäíè ïðåç öåëèÿ âúçåë. Ñòåãíåòå, êàòî äðúïíåòå ïîñëå-äîâàòåëíî ÷åòèðèòå êðàÿ.

Äâîéíî ïðåìåòíàòà ïðèìêà

Òîçè âúçåë å ïî-îáåìèñò è ìàëêî ïî-çäðàâ îò ïðåäèø-íèÿ.

Íå ñå îïèòâàéòå äà ãî ðàç-âúðçâàòå – ñðåæåòå ãî ñëåä óïîòðåáà.

2 Ïîäðåäåòå âñè÷êè ÷àñòè íà âúçåëà è èçäúðïàéòå õëàáà-

âèòå ó÷àñòúöè, äîêàòî ïðèåìå õàðàêòåðíàòà ñè ôîðìà. Çàòåã-íåòå, êàòî èçäúðïàòå ïî ðåä ÷åòèðèòå ìó ÷àñòè.

36 ÎÑÍÎÂÍÈ ÂÚÇËÈ

Òàçè íàé-ïðîñòà îò “áÿãàùè-òå” (ïðèïëúçâàùè èëè ñàìî-çàòÿãàùè ñå) ïðèìêè å äîáðî íà÷àëî ïðè îïàêîâàíå èëè çà äðóãè âúçëè.

Êàòî çàïî÷íåòå îò êúñèÿ êðàé, âúðæåòå ïðîñòî âúçåë÷å îêîëî ñòîÿùàòà ÷àñò íà âúæåòî, òàêà ÷å äà ñå ïîëó÷è óõî, è çà-òåãíåòå.

Õèðóðãè÷åñêà ïðèìêà

Òîâà å ïðèìêà ñ òðîåí ïðîñò âúçåë; ïî-çäðàâà å çàðàäè äîïúëíèòåëíàòà âèòêà è ñå ïðåïîðú÷âà çà âúäè÷àðè.

Ïðàâåòå ÿ âèíàãè ñ ìàòåðèàë, êîéòî íÿìà äà âè å íóæåí, çà-ùîòî å ïî-ëåñíà çà ñðÿçâàíå, îòêîëêîòî çà ðàçâúðçâàíå.

1Íàïðàâåòå äîñòà äúëãî óõî è âúðæåòå ñ íåãî òðîåí ïðîñò

âúçåë.2 Ïîäðåäåòå âúçåëà â ïðàâèë-

íà öèëèíäðè÷íà ôîðìà. Âú-äè÷àðèòå ïîíÿêîãà ðàçöåïâàò êîðäàòà, çà äà ÿ ïðîìàæàò.

Ïðîñò êëóï èëè ïðîñòà áÿãàùà ïðèìêà

ÎÑÍÎÂÍÈ ÂÚÇËÈ 37

2 Äðúïíåòå ðàáîòíèÿ êðàé è ïîäõîäÿùîòî ðàìî íà ïðèì-

êàòà, çà äà çàòåãíåòå âúçåëà.

Äâîåí êëóï èëè äâîéíà áÿãàùà ïðèìêà

Òîâà å çäðàâà è ñèãóðíà ïðèï-ëúçâàùà ïðèìêà. Èçïîëçâàéòå ÿ, êîãàòî óõîòî òðÿáâà äà ñå ïðåäïàçè îò çàãðÿâàíå ñ ìå-òàëåí èëè ïëàñòìàñîâ íàêðàé-íèê (ïðîòåêòîð). Ñòåãíåòå ïðèìêàòà òàêà, ÷å äà ôèêñèðà

ïðîòåêòîðà. Ïðè ïîâå÷å ïðàê-òèêà òîçè âúçåë ìîæå äà ñå âúðæå çà ïî-ìàëêî îò ïîëîâèí ìèíóòè, à íàé-õóáàâîòî å, ÷å êîëêîòî ïî-ãîëÿìî å íàòîâàð-âàíåòî âúðõó íåãî, òîëêîâà ïî-çäðàâî ñå çàòÿãà.

1Íàïðàâåòå óõî è âúðæåòå äâîåí ïðîñò âúçåë ñ ðàáîò-

íèÿ êðàé îêîëî ñòîÿùàòà ÷àñò íà âúæåòî.

2 Äðúïíåòå ðàáîòíèÿ êðàé è ïîäõîäÿùîòî ðàìî íà ïðèì-

êàòà, çà äà çàòåãíåòå âúçåëà.

Òðîåí êëóï èëè òðîéíà áÿãàùà ïðèìêà

Ñ òðîåí ïðîñò âúçåë îêîëî ïðèìêàòà ñå ïîëó÷àâà òðîåí êëóï, êîéòî å ìîæå áè ìàëêî ïî-çäðàâ îò äâîéíèÿ. Ñ ìàëêî ïîâå÷å íàìîòêè ìîæåòå äà

1Âúðæåòå òðîåí ïðîñò âúçåë îêîëî ñòîÿùàòà ÷àñò íà

âúæåòî.

íàïðàâèòå è ïî-ñëîæíè êëóïî-âå, íî ïîëçàòà âñúùíîñò íå å êîé çíàå êîëêî ãîëÿìà, îñâåí ÷å ñå ïîëó÷àâà ïî-îáåìèñò âúçåë.

38 ÎÑÍÎÂÍÈ ÂÚÇËÈ

2 Âúðæåòå ñúùèÿ ïðîñò âúçåë ñ âòîðîòî âúæå îêîëî ñòîÿ-

ùàòà ÷àñò íà ïúðâîòî. Ñòåãíå-òå ïúðâî ðàáîòíèòå êðàèùà íà äâåòå ïðîñòè âúçåë÷åòà, ïîñëå äðúïíåòå äâåòå ñòîÿùè ÷àñòè, çà äà çàòåãíåòå öåëèÿ âúçåë.

Íàñðåùåí âîäà÷åñêè/ïðîñò âúçåë

Èçâåñòåí îùå êàòî ëåíòîâ, òîçè âúçåë ñå èçïîëçâà íàé-÷åñòî îò ïåùåðíÿöèòå è êàòåðà÷èòå. Ïðåïîðú÷âà ñå çà ñúåäèíÿâàíå íà ïëîñêè èëè òðúáíè ëåíòè, íî ìîæå äà ñå èçïîëçâà ñ âñÿêàêâè ìàòåðèà-ëè – îò äåáåëè êîðàáíè âúæå-òà äî ðèáàðñêà êîðäà.

1Âúðæåòå ïðîñò âúçåë â êðàÿ íà åäíîòî îò âúæåòàòà,

êîèòî èñêàòå äà ñúåäèíèòå, è ïðîêàðàéòå ïðåç íåãî âòîðîòî.

2 Ñ ðàáîòíèÿ êðàé íà âòîðîòî âúæå ïîâòîðåòå âúçåëà (ñëåä-

âàéòå èçâèâêèòå ìó), çàïî÷âàéêè îòêúì ðàáîòíèÿ ìó êðàé.

3 Óâåðåòå ñå, ÷å âñè÷êè ÷àñòè íà äâàòà âúçåëà ñà óñïîðåäíè

(ïîäðåäåíè) è äâàòà êúñè êðàÿ èçëèçàò îò ãîðíàòà ìó ÷àñò, çàùîòî ñå ñìÿòà, ÷å òàêà å ïî-çäðàâ. Äðúïíåòå ñòîÿùèòå ÷àñòè è ãî çàòåãíåòå.

Òúêà÷åñêè/àíãëèéñêè âúçåë

Òîçè çäðàâ è ñèãóðåí âú-çåë ìîæå äà ñå èçïîëçâà çà âñÿêàêâè öåëè, îò åæåäíå-âèåòî äî ñëîæíè çàäà÷è â

1Ïîñòàâåòå äâåòå âúæåòà óñïîðåäíî åäíî ñðåùó äðóãî.

Âúðæåòå ïðîñò âúçåë ñ êðàÿ íà åäíîòî îêîëî ñòîÿùàòà ÷àñò íà äðóãîòî.

ïðîìèøëåíîñòòà. Àêî å íàïðàâåí ñ äåáåëî âúæå ìîæå äà ñå ðàçâúðæå, íî àêî å ñ ïî-òúíêî, ñå íàëàãà äà ñå ñðåæå.