Μεξικού Γέννησις

C U L T U R A M E X I C A N A

ΕΚΔΟΣΕ ΙΣοσελότος

Μεξικού Γέννησις

με

ξι

κο

υ

γε

νν

ησ

ισ

Μ ε λ ε τ η • Μ ε τάφ ρά σ η • σ υ γ γ ράφ η

Luis Gómezbeck

Ο Luis Gómezbeck καταγράφει σε αυτό το μικρό «εγχειρίδιο» τις μεξικάνικες χριστου-γεννιάτικες παραδόσεις, απομυζώντας ταυ-τόχρονα το βαθύτερο νόημά τους.

Ο Μικρός Ιησούς που φέρνει δώρα στα παι-διά, οι τρεις Μάγοι που προσφέρουν τα κα-λούδια τους, η περιφορά της Μαρίας και του Ιωσήφ, η πινιάτα, η φάτνη, τα κάλαντα, το χρώμα, η γεύση, η ευωδιά που αναδίδεται από κάθε σπίτι, και τα γλέντια που πλημμυρί-ζουν κάθε δρόμο, δίνουν το στίγμα της μονα-δικής αυτής γιορτής. Του μοναδικού τρόπου με τον οποίο τη γιορτάζουν οι Μεξικάνοι.

Ο Luis Gómezbeck (Λούης Γκόμεζ-μπεκ) γεννήθηκε στη Γουαδαλαχά-ρα του Μεξικού.

Σπούδασε ισπανική φιλολογία, θέατρο, υποκριτική και σωματικό θέατρο σε Αγγλία και Μεξικό, ενώ έχει παρακολουθήσει σεμινάρια φωτογραφίας, τηλεπικοινωνίας, μουσικής, τραγουδιού, φωνής, ορ-θοφωνίας και σύγχρονου χορού σε Ελλάδα και Μεξικό. Σήμερα φοιτά στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Κύπρου (Τμήμα Ελληνικού Πο-λιτισμού).

Ως ηθοποιός έχει παίξει σε σαρά-ντα παραγωγές σε σκηνές της Αγ-γλίας, Αργεντινής, Ελλάδας, Μεξι-κού, Ισπανίας, Ισραήλ, Ιταλίας και Σκωτίας, ενώ έχει σκηνοθετήσει δέκα παραγωγές σε Ελλάδα και Μεξικό.

Ασκεί το επάγγελμα του δημοσιο-γράφου και μετρά συνεργασίες με εφημερίδες, περιοδικά, ιστοσελί-δες, τηλεοπτικούς και ραδιοφωνι-κούς σταθμούς σε Ελλάδα, Μεξικό, Ισπανία και Ιταλία.

Είναι φωτορεπόρτερ και φωτογρα-

φίες του έχουν βραβευτεί από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, τη ΜΚΟ «Κόσμος χωρίς βία» και την UNESCO. Έχει στο ενεργητικό του πέντε ατομικές και πέντε ομαδικές εκθέσεις σε Αργεντινή και Ελλάδα.

Μιλά, γράφει και μεταφράζει σε πέ-ντε γλώσσες.

Μέσα από ταξίδια του σε σαράντα ήδη χώρες, έχει καταφέρει να με-λετήσει και συχνά να αποτυπώσει την τέχνη που κρύβει ή φανερώνει ο κάθε πολιτισμός, έχοντας πραγ-ματοποιήσει ομιλίες σε Αργεντινή, Ελλάδα και Μεξικό. Έχει ζήσει στο Μεξικό, το Ισραήλ, την Ιταλία, την Ισπανία και την Αγγλία και από το 2003 διαμένει στην Ελλάδα.

Είναι μέλος του Σωματείου Ελλή-νων Ηθοποιών και της Ένωσης Φωτορεπόρτερ Ελλάδος και ιδρυ-τικό μέλος του Συλλόγου Μεξι-κάνων Καλλιτεχνών και Διανοού-μενων στην Ελλάδα «BALAM» και της Αστικής Πολιτιστικής Εταιρίας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα «la Melena del Huachinango».

Από την ίδια σειρά κυκλοφορούν τα βιβλία Αζτέκων Ποίησις και Ο Χάρος στο Μεξικό είναι γένους θυ-ληκού.

Βατάτζη 55, 114 73 ΑθήναΤΗΛ. : 210 6431108E-MAiL: [email protected]. ocelotos. gr

Luis G

óm

ezbec

k

ISBN 978-960564-109-2

140 × 210 SPiNE: 3.4 FLAPS: 80

00_cover_genisis.indd 1 12/13/2013 4:05:14 PM



ΜεξικούΓέννησις


Luis Gómezbeck

ΤιΤλος Μεξικού Γέννησις ςυγγραφέας Luis Gómezbeck • Λούης Γκόμεζμπεκ ςέιρα CULTURA MEXICANA Eikona έξωφυλλου Ανώνυμο χαρακτικό 1957

(μετατροπή σε υαολογράφημα και επεξεργασία χρωμάτων Gabriel Gutiérrez Mojica)

έπιmέλέια Κέλλυ Σαμιώτου Copyright© 2013 Luis Gómezbeck • Λούης Γκόμεζμπεκ πρωΤη έκδοςη Αθήνα, Δεκέμβριος 2013 ISBN 978-960564-109-2

Η επιμέλεια της έκδοσης έγινε από τις εκδόσεις οσελότος

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108E-MAIL: [email protected]

www. ocelotos. gr

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτο-ανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγγραφέα.

Ε Κ ΔΟ Σ Ε Ι Σοσελότος

H παρούσα έκδοση έγινε σε συνεργασία με την Αστική Πολιτιστική Εταιρία la Melena del Huachinango

Αφιερώνω το βιβλίο αυτό στον σπουδαίο λαογράφο και χρονικογράφο των μεξικάνικων παραδόσεων Sebastián Verti (1945–2002).

«Ἡ Γέννησίς σου Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶνἀνέτειλε τῷ κόσμῳ τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεωςἐν αυτῇ γὰρ οἱ τοῖς ἄστροις λατρεύοντεςὑπὸ ἀστέρος ἐδιδάσκοντοΣὲ προσκυνεῖν τὸν ἥλιον τῆς δικαιοσύνηςκαὶ Σὲ γινώσκειν ἐξ ὕψους ἀνατολήνΚύριε δόξα Σοι».

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Ευχαριστώ τις Εκδόσεις Οσελότος.Ευχαριστώ την Κέλλυ Σαμιώτου.Ευχαριστώ τον Gabriel Gutiérrez Mojica.

5Μεξικου γεννησισ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Πρόλογος ...................................................................................51.1. Πρόλογος Ι ..............................................................................7

2. Εισαγωγή ..................................................................................10

3. Τα «Χριστούγεννα» των Αζτέκων .........................................113.1. Αριστερό Κολίβριο ...............................................................12

4. Τα Χριστούγεννα από την Αποικιοκρατία μέχρι σήμερα ..14

5. Η λατρεία του Μικρού Θεού .................................................175.1. Άγιο Παιδί της Ατότσα ........................................................185.2. Νινιοπάν ................................................................................195.3. Άγιο Παιδί Ιησούς Ιατρός των Αρρώστων ........................205.4. Άγιο Φιλεύσπλαχνο Παιδί .................................................205.5. Άγιο Αιχμάλωτο Παιδί .........................................................215.6. Άγιο Παιδί Ποδοσφαιριστής ...............................................21

6. Τα Χριστούγεννα επί σκηνής .................................................236.1. Παστορέλα: η πρωταγωνίστρια των Χριστουγέννων .....246.2. Η παστορέλα σήμερα ..........................................................266.3. Παστορέλα στις… φυλακές ................................................276.4. Τα πρόσωπα της παστορέλα ...............................................28

7. Μεξικάνικες χριστουγεννιάτικες παραδόσεις .....................297.1. Αλεξανδρινό: δώρο του Μεξικού στον κόσμο .................297.1.1. Ένας αζτέκικος μύθος .......................................................297.1.2. Σύμβολο των Χριστουγέννων .........................................307.1.3. Χρήση ως φαγητό .............................................................327.1.4. Χρήση ως φάρμακο ...........................................................327.2. Τα κάλαντα ...........................................................................337.2.1. Καλάντων δείγματα ..........................................................367.3. Η φάτνη .................................................................................447.3.1. Το νανούρισμα του Μικρού Ιησού ..................................46

7.4. Το κλαδί .................................................................................477.5. Η πινιάτα ...............................................................................517.6. Οι εννέα γιορτές ...................................................................54

8. Η Ημέρα των Αγίων Αθώων (28 Δεκεμβρίου) ....................63

9. Πρωτοχρονιά ...........................................................................65

10. Οι Μάγοι με τα δώρα (6 Ιανουαρίου).................................70

11. Υπαπαντή (2 Φεβρουαρίου) .................................................72

12. Χριστουγεννιάτικες γεύσεις ................................................7512.1. Φαγητά ................................................................................7512.2. Γλυκά ...................................................................................8112.3. Ποτά και Ροφήματα ...........................................................83

13. Επίλογος .................................................................................86

14. Βιβλιογραφία..........................................................................87


1. ΠΡΟΛΟΓΟΣNativitas. Natividad. Natale. Navidad. Noël. Γέννησις. Χριστού-γεννα.

Περίοδος κατάνυξης αλλά και επισημότητας, κατά την οποία οι χριστιανοί γιορτάζουν τη γέννηση του Ιησού. Διαρκεί πολ-λές ημέρες πριν αλλά και μετά την 25η Δεκεμβρίου, την ημέρα, δηλαδή, που μνημονεύεται το γεγονός της γέννησης του Ιη-σού, εντός της Θείας Λειτουργίας.

Κατά τη Λειτουργία της Γεννήσεως αναφέρονται πολλά απο-σπάσματα της Καινής Διαθήκης, τα οποία κατέγραψαν οι Ευ-αγγελιστές Λουκάς και Ματθαίος. Συγκεκριμένα, στην Κα-θολική Εκκλησία το Κεφάλαιο 2:1-14 από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο είναι αυτό που διαβάζεται στη μεταμεσονύκτια λειτουργία των Χριστουγέννων, γνωστή και ως Misa de Gallo = Λειτουργία του Κόκκορα, λόγω της ώρας κατά την οποία πραγματοποιείται.

Θεωρείται πως η αρχαιότερη ομιλία περί Χριστουγέννων εκ-φωνήθηκε από τον Μέγα Βασίλειο στην Καισάρεια της Καπ-παδοκίας το έτος 376 μ.Χ. Άλλες πηγές αναφέρουν πως ο εορ-τασμός ξεκίνησε στη Ρώμη γύρω στο 335 μ.Χ. ή στην Κων-σταντινούπολη το 379 μ.Χ. Υπάρχουν, βέβαια, και μελετητές οι οποίοι διαφωνούν, στηριζόμενοι στο γεγονός ότι υπάρχουν αρχαιότεροι ύμνοι χριστουγεννιάτικου περιεχομένου.

Η ημερομηνία που χρησιμοποιείται σήμερα, επινοήθηκε από τον Σκύθη μοναχό Διονύσιο τον Μικρό το 754 μ.Χ., ο οποί-ος στήριξε τους υπολογισμούς του σε ασαφείς χρονολογικούς προσδιορισμούς του Πάσχα και της Ανάστασης. Για τον λόγο αυτό, η χρονολόγησή του δεν θεωρείται ακριβής. Ο μοναχός υπολόγισε εσφαλμένα ότι, ο Ιησούς γεννήθηκε στις 25 Δεκεμ-βρίου του έτους 753 ab urbe condita = από την ίδρυση της πό-λης (ήτοι της Ρώμης), θεωρώντας το έτος που μόλις άρχιζε, το 754, ως έτος 1 μ.Χ. Το σύστημα αυτό δεν έγινε δεκτό εκείνη την εποχή, αλλά αιώνες αργότερα υιοθετήθηκε από διάφο-

8 Luis Gómezbeck • Λούης Γκομεζμπεκ

ρους πληθυσμούς, μέχρι που έφτασε να γίνει το de facto = εκ των πραγμάτων προεπιλεγμένο σύστημα.

Πολύ αργότερα, όταν διαπιστώθηκε ότι το σύστημα του Δι-ονυσίου του Μικρού ήταν ανακριβές, κανείς δεν μπήκε στη διαδικασία να το αλλάξει, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου το είχε ήδη υιοθετήσει. Μια τέτοια ριζική αλλαγή θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Γι’ αυτό και όταν βλέπουμε τη γέν-νηση του Ιησού να τοποθετείται χρονικά σε κάποιο άλλο έτος που προηγείται του έτους 1, δε θα πρέπει να παραξενευόμαστε διότι, απλούστατα, ο υπολογισμός ήταν εξ αρχής λανθασμέ-νος· δεν υπολογίσθηκε, δηλαδή, το έτος 0, αφού στη λατινική και την ελληνική αρίθμηση δεν υπήρχε ο συγκεκριμένος αριθ-μός.

Με την έγκριση της 25ης Δεκεμβρίου ως ημερομηνίας γέννη-σης του Ιησού, εγκρίθηκε και το σύνολο των ακολουθιών και λειτουργιών που την αφορούσαν. Με τον προσδιορισμό του έτους γέννησης του Ιησού, η Εκκλησία υιοθέτησε τους ισχυ-ρούς συμβολισμούς που έχει ως και σήμερα. Η χρονοσήμανση που καθιερώθηκε, διαδόθηκε στη Δυτική Ευρώπη μετά τον 8ο αιώνα και επιβλήθηκε σε πάνω από τετρακόσια ημερολόγια, τα οποία χρησιμοποιούνται παγκοσμίως, και ορίζουν ως αφε-τηρία κάποιο σημαντικό γεγονός, όπως την ίδρυση μιας δυνα-στείας, την ενθρόνιση ενός βασιλιά ή κάποια γέννηση. Άλλοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ο Ιησούς γεννήθηκε, πιθανότατα, το έτος 4 π.Χ., δηλαδή τέσσερα χρόνια πριν από την εδραιω-μένη ημερομηνία.

1.1. Πρόλογος I

Στην τέχνη, η γέννηση του Ιησού αναπαρίσταται με ποικίλους τρόπους ανά τους αιώνες· τρόπους που πάντα συμβάδιζαν με τα έθιμα και τις τάσεις που επέβαλλαν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες. Κατά τον Μεσαίωνα η πιο κοινή αναπαράσταση είναι εκείνη της Μαρίας που πλαγιάζει στην κλίνη με τον Ιησού δίπλα της,


τυλιγμένο σε μεσοφόρια. Τον 13ο αιώνα ο Ιησούς αναπαρίστα-ται σε φάτνη, ενώ παρατηρείται και ανταλλαγή βλεμμάτων μεταξύ μητέρας και παιδιού. Στα τέλη του Μεσαίωνα αρχίζει να αναπαρίσταται η μητέρα με το παιδί στην αγκαλιά. Κατά τη διάρκεια του 14ου και 15ου αιώνα η σκηνή γίνεται όλο και πιο ζεστή και οικεία, αφού στις αναπαραστάσεις η Μαρία θηλάζει τον Ιησού.

Από τον 16ο αιώνα τα έργα εμπλουτίζονται με ποιμένες που λατρεύουν το παιδί και του προσφέρουν ζώα, φρούτα και άλλα δώρα. Μερικές φορές προστίθενται αναπαραστάσεις από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου ή από τη χορωδία των αγγέλων. Κατά τον 17ο αιώνα, ο διάκοσμος πίσω από την Αγία Τράπε-ζα των καθολικών εκκλησιών, φιλοτεχνείται εξ ολοκλήρου με αναπαραστάσεις της γέννησης, στις οποίες εμφανίζεται πλέον σταθερά ο αμνός ως σύμβολο.

Στις μέρες μας, οι καλλιτεχνικές αντιλήψεις γύρω από αυτό το θέμα έχουν εξελιχθεί σε τέτοιο βαθμό, που αποτυπώνονται ακόμα και σε γκράφιτι ή υπό μινιμαλιστική τεχνοτροπία, χαρί-ζοντάς μας αξιόλογα έργα. Απόδειξη αυτού είναι το εξώφυλλο της παρούσας έκδοσης, έργο ασπρόμαυρης χαρακτικής που μετατράπηκε σε έγχρωμο υαλογράφημα (βιτρό).

Αυτή που είναι, όμως, αξιοσημείωτη είναι η σταθερότητα του ίδιου του γεγονότος της γέννησης, παρά τις ποικίλες τεχνο-τροπίες με τις οποίες προσπαθούν να το αποτυπώσουν. Αυτό που είναι ισχυρό και ακλόνητο είναι το ίδιο το γεγονός και το μήνυμά του, σημείο ένωσης όλων των χριστιανών: η Έλευσις του Θεού στον κόσμο των ανθρώπων, με απώτερο σκοπό τη σωτηρία της ψυχής τους.



Μεξικού Γέννησιςμ

εξ

ικ

ου

γ

εν

νη

σι

σ


Luis Gómezbeck

Ο Luis Gómezbeck καταγράφει σε αυτό το μικρό «εγχειρίδιο» τις μεξικάνικες χριστου-γεννιάτικες παραδόσεις, απομυζώντας ταυ-τόχρονα το βαθύτερο νόημά τους.

Ο Μικρός Ιησούς που φέρνει δώρα στα παι-διά, οι τρεις Μάγοι που προσφέρουν τα κα-λούδια τους, η περιφορά της Μαρίας και του Ιωσήφ, η πινιάτα, η φάτνη, τα κάλαντα, το χρώμα, η γεύση, η ευωδιά που αναδίδεται από κάθε σπίτι, και τα γλέντια που πλημμυρί-ζουν κάθε δρόμο, δίνουν το στίγμα της μονα-δικής αυτής γιορτής. Του μοναδικού τρόπου με τον οποίο τη γιορτάζουν οι Μεξικάνοι.

Ο Luis Gómezbeck (Λούης Γκόμεζ-μπεκ) γεννήθηκε στη Γουαδαλαχά-ρα του Μεξικού.

Σπούδασε ισπανική φιλολογία, θέατρο, υποκριτική και σωματικό θέατρο σε Αγγλία και Μεξικό, ενώ έχει παρακολουθήσει σεμινάρια φωτογραφίας, τηλεπικοινωνίας, μουσικής, τραγουδιού, φωνής, ορ-θοφωνίας και σύγχρονου χορού σε Ελλάδα και Μεξικό. Σήμερα φοιτά στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο της Κύπρου (Τμήμα Ελληνικού Πο-λιτισμού).

Ως ηθοποιός έχει παίξει σε σαρά-ντα παραγωγές σε σκηνές της Αγ-γλίας, Αργεντινής, Ελλάδας, Μεξι-κού, Ισπανίας, Ισραήλ, Ιταλίας και Σκωτίας, ενώ έχει σκηνοθετήσει δέκα παραγωγές σε Ελλάδα και Μεξικό.

Ασκεί το επάγγελμα του δημοσιο-γράφου και μετρά συνεργασίες με εφημερίδες, περιοδικά, ιστοσελί-δες, τηλεοπτικούς και ραδιοφωνι-κούς σταθμούς σε Ελλάδα, Μεξικό, Ισπανία και Ιταλία.

Είναι φωτορεπόρτερ και φωτογρα-

φίες του έχουν βραβευτεί από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού, τη ΜΚΟ «Κόσμος χωρίς βία» και την UNESCO. Έχει στο ενεργητικό του πέντε ατομικές και πέντε ομαδικές εκθέσεις σε Αργεντινή και Ελλάδα.

Μιλά, γράφει και μεταφράζει σε πέ-ντε γλώσσες.

Μέσα από ταξίδια του σε σαράντα ήδη χώρες, έχει καταφέρει να με-λετήσει και συχνά να αποτυπώσει την τέχνη που κρύβει ή φανερώνει ο κάθε πολιτισμός, έχοντας πραγ-ματοποιήσει ομιλίες σε Αργεντινή, Ελλάδα και Μεξικό. Έχει ζήσει στο Μεξικό, το Ισραήλ, την Ιταλία, την Ισπανία και την Αγγλία και από το 2003 διαμένει στην Ελλάδα.

Είναι μέλος του Σωματείου Ελλή-νων Ηθοποιών και της Ένωσης Φωτορεπόρτερ Ελλάδος και ιδρυ-τικό μέλος του Συλλόγου Μεξι-κάνων Καλλιτεχνών και Διανοού-μενων στην Ελλάδα «BALAM» και της Αστικής Πολιτιστικής Εταιρίας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα «la Melena del Huachinango».

Από την ίδια σειρά κυκλοφορούν τα βιβλία Αζτέκων Ποίησις και Ο Χάρος στο Μεξικό είναι γένους θυ-ληκού.

Βατάτζη 55, 114 73 ΑθήναΤΗΛ. : 210 6431108E-MAiL: [email protected]. ocelotos. gr

Luis G

óm

ezbec

k

ISBN 978-960564-109-2

140 × 210 SPiNE: 3.4 FLAPS: 80

00_cover_genisis.indd 1 12/13/2013 4:05:14 PM

Documents

Μεξικού Γέννησις