ΠΛΟΥΣΙΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟΥΛΙΚΟ

ΚΑΤΑΤΟΠΙΣΤΙΚΟΙΧΑΡΤΕΣ

ΣΠΑΝΙΟΑ ΡΧΕΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ

Κ Α ΛΛΙΤΕΧΝΙΚ ΕΣΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣΣΤΟΛΩΝ

• ΑΝΑΑ ΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ · ΟΙ ΑΕΡΟΝΑ ΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ• ΟΙ ΕΥΕΛΠΙΔΕΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ · Ο ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΔΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ .· Η ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣf ΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΟΥ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΗ

% tf ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝΔΝΤΙΠΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ; Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ *ΈΗΛ ΣΠΑΝΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟ

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΕΝΟΣ ΜΝΗΜξίΟ-Υ · ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ Ψ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ4 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ "ΕΡΜΗΣ"

Η ΜΑΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

38 ΟΙ ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠ ΙΧΕΙΡΗ ΣΕΙΣ ΣΤΗ Ν ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (20 - 26 ΜΑΪΟΥ 1941)

54 Η ΣΤΡΑ ΤΙΩ ΤΙΚ Η ΣΧΟ ΛΗ ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ ΣΤ Η Μ ΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

57 Ο ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜ ΕΩ Ν ΣΤΗ Ν ΚΡΗΤΗ

58 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ Β Α ΣΙΛ ΙΚΗ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗ ΣΤ Η Μ ΑΧΗ ΤΗ Σ ΚΡΗΤΗΣ

64 ΣΤΟ ΛΗ Κ Α Ι ΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΟΥ ΑΛΕΞΙΠΤΩ ΤΙΣΤΗ

66 Η Δ ΙΑ ΤΑ ΞΗ Κ Α Ι Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜ ΕΩ Ν ΣΤΗ Μ ΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

78 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ ΣΤΗ Μ ΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣΜΙΑ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗ ΕΚΠΛΗΞΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ

90 01 ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝΤΗΣ 5ης ΝΕΟΖΗΛΑΝΔΙΚΗΣ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣΕΝΑ ΣΠΑΝΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟ

94 ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΠΤΥΧΕΣ

96 Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΕΝΟΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

97 ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΕΚΔΟΤΗΣΣταύρος Πανέλης

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΕΣΝίκος Γιαννόπουλος Βασίλης Καμπάνης

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣΔημήτρης Γεδεών, Χαράλαμπος Νικολάου,

Γιάννης Τερνιώτης,Ευθύμιος Τσιλιόπουλος,

Στέλιος Δεμηράς, Δημήτρης Παπαδόπουλος, Νίκος Γιαννόπουλος

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣΝτρανής, Δημήτρης Χαδούλας

ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΓεωργία Λουκά

ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΜαρία Οικονομίδου

ΑΝΤΙΠΑΡΑΒΟΛΗΕιρήνη Τζελέπη

ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΚική Μιχαλοπούλου, Λίνα Κατσαρού,

Βίκυ Βασιλοπούλου

Πρώτη έκδοση: Ιούλιος 2002 Copyright © : Περιοδικό “ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ”

ISBN:Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο

αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή μέρους ή όλου του βιβλίου χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΓΡΑΦΕΙΑΘεμιστοκλέους 49,10683 Αθήνα

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΠεριοδικά “ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ"

10. 3951,10210 Αθήνα

ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ(010) 38.21.985 (5 γραμμές), fax: (010) 38.21.985

e-mail: periscop@ otenet.gr

ΙΔ ΙΟΚΤΗΤΗΣ - ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΝΟΜΟ

Σταύρος Πανέλης

ΕΚΤΥΠΩΣΗΔ. Ευστράτογλου - L Ξυνός ΟΕ

ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑΣπύρος Καββαδίας

ΕΞΩΦΥΛΛΟΓερμανοί α λ εξ ιπ τω τισ τές ρ ίπ το ντα ι σ την

Κ ρήτη από α ερο σ κά φ η Junkers Ju 52 («Falling Angels», niv. του Tim F isher - δ η μ ο σ ιεύ ετα ι μ ε

άδεια τη ς Cranston Fine Arts, Copyright C ranston F ine Arts).

mzEIjS&U:

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΔΕΩΝΥποστράτηγος ε.α.

τ . Κ α θ η γ η τή ς Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ το ρ ία ς Σ ΣΕ τ . Υ π οδ ιευθυντής Δ ΙΣ

Σ υ ν ερ γ ά τη ς τη ς Ελληνικής Επ ιτροπ ής Σ τρ α τιω τικ ή ς Ισ το ρ ίας

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ - Π Α Ρ Ο Υ ΪΙΑ Σ Η ΓΙΑ ΤΗ “Σ Ι" : ΝΤΡΑΝΗΣ

ΕΩΣ ΤΙΣ 25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1941 Ο ΡΟΜΜΕΛ ΕΙΧΕ ΗΔΗ ΚΑΤΑΣΤΗΣΕΙ ΑΙΣΘΗΤΗ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΡΗΜΟ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΑΦΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΙΡΑΚ 01

ήΓ^ψ ΙΛΟ -Α ΞΟ Ν ΙΚ ΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΠΟΛΙΟΡΚΟΥΣΑΝ ΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ Α Ε ψ Π Ο Ρ ΙΚ Η ΒΑΣΗ ΧΑΜΠΑΝΙΓΙΑ. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, ΕΝΩ Η ΣΒΑΣΤΙΚΑ Μ Ι ΑΙΝΕ ΤΟΝ ΙΕΡΟ ΒΡΑΧΟ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ, Ο 0 / [ Ε Ρ ΕΞΕΔΙΔΕ ΣΕ ΔΕΚΑ ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΤΗΝ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜΟΝ

28 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΑ ΟΔΗΓΙΑ ΤΟΥ: ΒΑΣΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΤΑ 7 % ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ ΣΤΗΝ

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΤΟΙΜΑΣΤΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΤΑΛΑΒΟΥΜΕ ΤΗ ΝΗΣΟ ΚΡΗΤΗ (ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΈΡΜΗΣ"). ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΤΗΣ ΘΑ ΥΠΟΤΕΘΕΙ

ΟΤΙ ΟΛΟΚΛΗΡΗ Η ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ, ΜΑΖΙ ΚΑΙ Η ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ, ΕΙΝΑΙΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ

Η ΟΔΗΓΙΑ ΑΥΤΗ ΣΗΜΑΝΕ ΤΗ ΣΧΕΔΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ Ο ΒΡΕΤΑΝΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ Τ. ΦΟΥΛΕΡ ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ ΟΤΙ ΥΠΗΡΞΕ «Η

ΠΙΟ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΕ ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ».

Γερμανοί α λ εξ ιπ τω τισ τές επ ιβ ιβ άζοντα ι στα

Junkers 52 σε α ερο δρό μια τη ς νότιας

Ελλάδας, π ροκειμένου να μ ετα φ ερ 9 ο ύ ν στην

Κ ρήτη.

Η επίθεση εναντίον της Ελλάδας έπρεπε να εκδηλωθεί μετά την κατάληψη της Μέρσα Ματρούχ

στην Αίγυπτο. Κυριεύοντάς την,

ο Αξονας θα εξασφάλιζε

αεροδρόμια, από τα οποία θα

πραγματοποιούσε επιδρομές κατά του Βρετανικού Στόλου

στην ανατολική Μεσόγειο και θα εκτελούσε την αεραποβατική

επιχείρηση εναντίον της Κρήτης.

Α πό τη ν κατευθυντήρ ια οδηγία του Χίτλερ αποκόμιζε κανείς την εντύπωση ότι με την κατοχή της Κρήτης απέβλεπε στη δ ιεξα ­γωγή πολέμου εναντίον των Βρετανών στην ανατο­

λική Μεσόγειο. Επρόκειτο όμως για μια ακόμα φά­ση ενός σχεδίου παραπλάνησης. Ο Χ ίτλερ χρειαζό­ταν τη ν Κρήτη, επεδίωκε όμως την εξυπηρέτηση άλλων σκοπών.

Καθώς ο Χ ίτλερ είχε αντιληφ θεί από νωρίς τη στρατηγική αξία της Κρήτης, προσπάθησε, ήδη από τις 13 Ιουλίου 1940, να προσανατολίσει το εν ­διαφέρον των Ιταλών σε αυτή, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Από το φθινόπωρο του ίδιου έτους άρχισε να εξετά ζε ι το ενδεχόμενο κατάληψης του νησιού από αλεξιπτωτιστές, με απώτερο σκοπό να υποστηρίξει τις επιχειρήσεις των Ιταλών για τη ν κα­τάληψη της Αίγυπτου. Επιπλέον, η Γερμανική Ανώ­τατη Διοίκηση Ενόπλων Δυνάμεων (OKW) μελέτησε την π ιθανότητα κοινής γερμανο-ιταλικής επ ιθετι­κής ενέργειας στην ανατολική Μεσόγειο, στα πλαί­σια τη ς οποίας η κατάληψη τη ς Ελλάδας θα αποτε- λούσε τη βασική προϋπόθεση για την τελική επ ίθε­ση στην Αίγυπτο. Χρονικά, η επίθεση εναντίον της Ελλάδας έπρεπε να εκδηλω θεί μετά τη ν κατάληψη τη ς Μέρσα Μ ατρούχ στην Αίγυπτο. Κυριεύοντάς την, ο Αξονας θα εξασφάλιζε αεροδρόμια, από τα ο­ποία θα πραγματοποιούσε επιδρομές κατά του Βρετανικού Στόλου στην ανατολική Μεσόγειο και θα εκτελούσ ε τη ν αεραποβατική επιχείρηση ενα­ντίον της Κρήτης.

Λίγες ημέρες μετά την ιταλική επίθεση στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα την 1η Νοεμβρίου 1940, κατέφθασε στην Κρήτη ένα βρετανικό τάγμα, το ο­ποίο ανέλαβε την άμυνα τη ς Σούδας. Το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό είχε αναγνωρίσει ό τι σε περίπτω­ση ναυτικού πολέμου στη Μεσόγειο θα χρειαζόταν μια βάση ανεφοδιασμού μεταξύ Αλεξάνδρειας και Μάλτας. Η Σούδα συνιστούσε το ιδανικό σημείο για τη δημιουργία μιας τέτο ια ς βάσης. Πριν από την είσοδο τη ς Ιταλίας στον πόλεμο, οι Βρετανοί και οι Γάλλοι είχαν μελετήσει την περίπτωση απαγόρευ­

σης κατοχής της Κρήτης από τους Ιταλούς. Η ήττα τη ς Γαλλίας είχε ως αποτέλεσμα να απομείνει η Βρετανία, η οποία ήδη δοκιμαζόταν σκληρά τόσο στο πάτριο έδαφος, όσο και στην Αφρική, μόνη στη Μεσόγειο. Η θέση της στη Μεσόγειο, ωστόσο, ενι- σχύθηκε αφενός με την άφιξη του τάγματος στη Σούδα και αφ ετέρου με την επιδρομή που πραγμα- τοποιήθηκε στον Τάραντα δέκα ημέρες αργότερα. Η ή ττα των Ιταλών στην Ελλάδα και στο Σίντι Μπα- ράνι της Αιγύπτου ολοκλήρωσε την καταστροφή του Τάραντα. Στο Βερολίνο όμως διαδραματίζονταν γεγονότα, τα οποία θα επηρέαζαν την κατάσταση στην ευαίσθητη αυτή περιοχή. Ο Χίτλερ είχε ήδη α­ποφασίσει την εισβολή στην ΕΣΣΔ, γεγονός που έ ­θεσ ε την Ελλάδα γενικά και τη ν Κρήτη ειδ ικότερα σε νέο στρατηγικό πλαίσιο. Από τη στιγμή εκείνη ο πόλεμος στην ανατολική Μεσόγειο θα δ ιεξαγόταν στη σκιά τη ς Επιχείρησης "Μπαρμπαρόσα".

Η Γερμανία δ ιέθ ετε δυνάμεις αλεξιπτωτιστών, οι οποίες είχαν σημειώσει αξιόλογες επ ιτυχίες στις επιχειρήσεις που διεξήχθησαν στις Κάτω Χώρες και τη Νορβηγία. Ο διοικητής των δυνάμεων αυτών, πτέραρχος Κουρτ Στούντεντ, επιθυμούσε να ανα- λάβουν οι αλεξιπτω τιστές του πιο σημαντικές απο­στολές. Ο Χ ίτλερ γνώριζε ότι κατά την πρώτη φάση των επιχειρήσεων στην ΕΣΣΔ δεν θα ήταν αναγκαία η συνδρομή των αεραποβατικών δυνάμεων. Συνε­πώς, μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναντίον των Βρετανών στη Μεσόγειο. Με τον τρόπο αυτό η Luftwaffe θα αποκαθιστούσε έως έναν βαθμό το γόητρό της, το οποίο είχε θ ιγεί στον ουρανό της Αγ­γλίας, ενώ, παράλληλα, μια τέτο ια επιχείρηση θα α- ποσπούσε τη ν προσοχή από την προετοιμασία τη ς κύριας επιχείρησης κατά τη ς ΕΣΣΔ. Για τους λό­γους αυτούς ο Σ το ύ ντεντ δ ιατάχθηκε να μελετήσ ει αεραποβατικές επιχειρήσεις εναντίον των βρετανι­κών θέσεω ν στη Μεσόγειο. Ο Γερμανός πτέραρχος κατ' αρχάς απέρριψε μια επιχείρηση κατά του Γι­βραλτάρ και της Μάλτας. Αντίθετα, φάνηκε να αντι­μετωπίζει ευνοϊκά μια επιχείρηση εναντίον των δύο μεγάλων νησιών της Μεσογείου, της Κύπρου και της Κρήτης. Τα νησιά αυτά δ ιέθετα ν αεροδρόμια, καθώς και πολλά διαφορετικά σημεία, στα οποία μπορούσαν να γίνουν αποβάσεις που θα προκαλού- σαν σύγχυση στον αμυνόμενο. Ποικίλες αιτίες οδή­γησαν τον Σ το ύντεντ να επ ιλέξει ως πιθανό στόχο τη ν Κρήτη.

Στις 20 Απριλίου 1941 ο Σ το ύντεντ συναντήθη- κε με τον προϊστάμενο και προστάτη του, στρατάρ­χη Γκαίριγκ, στην Αυστρία, όπου είχε μεταφ έρει το στρατηγείο του ο Χίτλερ, προκειμένου να δ ιευθύ­νει καλύτερα τις επιχειρήσεις στην ΕΣΣΔ. Στη συνά­ντησή του με το ν Γκαίριγκ ο Σ το ύντεντ επέμεινε στην ιδέα κατάληψης της Κρήτης, η οποία, κατά τη γνώμη του, μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση για επίθεση στο Σουέζ. Ο Γκαίριγκ δεν συμμεριζό­ταν αυτή την άποψη, αλλά μάλλον θεωρούσε επι­κίνδυνο το ενδεχόμενο να παραμένει η Κρήτη στην κατοχή των Βρετανών, ενώ θα δ ιεξαγόταν η Επιχεί­ρηση "Μπαρμπαρόσα". Γι’ αυτό έθεσ ε το ζήτημα στην κρίση του Χίτλερ. Αρχικά, οι Κάιτελ και Γιοντλ (αρχηγός και δ ιευθυντής επιχειρήσεων τη ς OKW α­ντίστοιχα) απέρριψαν αμέσως τη ν ιδέα να πραγμα­τοποιηθεί η επιχείρηση κατάληψης της Κρήτης και επέμεναν στην κατάληψη τη ς Μάλτας, η οποία, εάν απέβαινε επιτυχής, θα ενίσχυε σημαντικά τις επι­χειρήσεις του Ρόμμελ στην Αφρική. Οταν, όμως, ε- πενέβη στη συζήτηση ο Χίτλερ, κα τέδ ειξε ότι δεν ε- νέκρινε την επίθεση στη Μάλτα, λέγοντας χαρακτη-

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ριστικά ότι «θα ερχόταν η σειρά της». Ο Σ το ύντεντ δεν γνώριζε τις προθέσεις του Φύρερ, ο οποίος θ ε ­ωρούσε τη Μάλτα ζωτικής σημασίας για τις επιχει­ρήσεις στην Αφρική, όχι όμως και για την Επιχείρη­ση "Μπαρμπαρόσα". Αντίθετα, η Κρήτη σχετιζόταν άμεσα με την επίθεση στην ΕΣΣΔ. Μ ετά την εισβο­λή στη χώρα αυτή, θα διακόπτονταν οι εισαγωγές πετρελαίου στη Γερμανία, η οποία θα βασιζόταν πλέον στις πετρελαιοπηγές του Πλοέστι τη ς Ρου­μανίας. Το Πλοέστι Βρισκόταν μέσα στην ακτίνα δράσης βρετανικών βομβαρδιστικών, τα οποία θα στάθμευαν στην Κρήτη. Ο Στούντεντ, ο οποίος δεν είχε αντιληφ θεί τις σκέψεις αυτές του Χίτλερ, επε- σήμανε ότι η Κρήτη μπορούσε να καταληφθεί μόνο από αεραποβατικές δυνάμεις. Ο Χίτλερ, ο οποίος ε- πεδίωκε να ολοκληρωθεί όσο το δυνατόν γρηγορό­τερα η επιχείρηση, δεν μπορούσε να βασίζεται μό­νο στα αερομεταφερόμενα τμήματα. Για το ν λόγο αυτό δ ιέτα ξε να σχεδιαστεί ταυτόχρονα και απόβα­ση τμημάτων, τα οποία θα μεταφ έρονταν από τη θάλασσα. «Κάθε ημέρα νωρίτερα είναι κέρδος, κά­θ ε ημέρα αργότερα είναι απώλεια», δήλωσε, επιθυ­μώντας να τονίσει την ιδιαίτερη βαρύτητα που έδ ι­νε στη γρήγορη εκτέλεσ η. Στις 25 Απριλίου εκδόθη- κε η κατευθυντήρια οδηγία που αναφέρθηκε στην αρχή.

Ποιος ήταν, όμως, ο άνθρωπος που θα αναλάμ­βανε την επιχείρηση εναντίον της Κρήτης;

Ο Κουρτ Σ το ύντεντ αποφοίτησε από την Πρω­σική Βασιλική Στρατιωτική Ακαδημία το 1911. Το 1913 ζήτησε να εκπαιδευθεί ως πιλότος, εμφανίζο­ντας μια φυσική κλίση στον το μέα αυτό. Η έναρξη

του Α1 Παγκοσμίου Πολέμου το ν βρήκε να υπηρετεί ως πιλότος στο Ανατολικό Μέτωπο. Το 1917 μ ετα τέ ­θ ηκε στο Δυτικό Μέτωπο, όπου τραυματίστηκε σο­βαρά, με αποτέλεσμα να απέχει από τις πολεμικές επιχειρήσεις για τον υπόλοιπο χρόνο.

Μ ετά τη Συνθήκη των Βερσαλιών ο Σ το ύντεντ παρέμεινε στον στρατό που επιτράπηκε να διατη­ρεί η Γερμανία και συνέβαλε στη δημιουργία της α­εροπορίας. Το 1933, όταν ο Χ ίτλερ ανέλαβε το αξίω­μα του καγκελάριου, ήταν ταγματάρχης. Απολαμ­βάνοντας την εύνοια του Γκαίριγκ, ο Σ το ύντεντ προώθησε τις ιδέες του σχετικά με τη χρήση αλε­ξιπτωτιστών, τις οποίες όμως δεν μοιράζονταν οι υ­πόλοιποι αξιωματούχοι του Ράιχ. Το 1938 ανέλαβε τη διοίκηση των αλεξιπτωτιστών για τη ν επιχείρηση κατάληψης τη ς Τσεχοσλοβακίας. Η υπογραφή της Συμφωνίας του Μονάχου όμως ματαίωσε τη ν επι­χείρηση, με αποτέλεσμα η περίοδος αναμονής του Σ το ύντεντ να παραταθεί μερικά χρόνια ακόμα. Το 1939 ήταν επιφορτισμένος με τη διοίκηση των αλε­ξιπτωτιστών, καθώς και των τμημάτω ν που μ ετα φ έ­ρονταν με αεροπλάνα. Κατά τον Στούντεντ, οι αλε­ξιπτωτιστές έπρεπε να χρησιμοποιούνται ως τμ ή ­ματα εφόδου, με σκοπό να αιφνιδιάζουν και να προ- καλούν σύγχυση στον εχθρό. Οι ίδιοι έπρεπε να ε ί­ναι όλοι εθ ελοντές , νέοι, σε εξα ιρετική φυσική κα­τάσταση και με υψηλό πνεύμα μονάδας. Οι αξιωματικοί τους όφειλαν να διοικούν υποδειγματι­κά, επιχειρώντας τις πτώσεις πάντα πρώτοι. Υπο­στήριζε επίσης τη χρήση τμημάτων, τα οποία θα μ ε­ταφ έρονταν από τα ανεμόπτερα που συνόδευαν τους αλεξιπτωτιστές. Τα ανεμόπτερα απολάμβαναν

Οι Α υσ τρ αλο ί του 2/11 Τάγματος

“υπ οδ έχο ντα ι” τους Γερμανούς

α λ εξιπ τω τισ τές . Τοιχογραφία από το

Π ολεμ ικό Μ ο υ σ είο της Κ αμπ έρας.

ΜΕίΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

Η επ ιχείρηση “Ε ρ μ ή ς " έχ ε ι ξεκ ινή σ ει. Οι πρώ τοι “φ τερ ω το ί" επ ιδ ρ ο μ ε ίς επάνω από τη ν Κ ρήτη .

,

Ρίψη Γερμανών α λεξιπ τω τισ τώ ν επάνω από τηνΚ ρήτη .

Β ρ ετα ν ικ ό άρμα μάχης M atilda στην περιοχή του

Ο Η ρ ακλείο υ . Η διασπορά των υπαρχόντων βρ ετανικώ ν αρμάτω ν σ υ ν ε τέλ εσ ε στην αποδυνάμω ση τη ς άμυνας τη ς Κ ρ ήτης.

το ιδιαίτερο πλεονέκτημα της αθόρυβης προσέγγι­σης του στόχου.

Τα μεταφορικά αεροπλάνα που χρησιμοποιού­σαν οι αλεξιπτωτιστές, ήταν τα τρικινητήρια Ju 52. Τα αλεξίπτωτα της εποχής δεν ήταν εφοδιασμένα με ιμάντες, οι οποίοι θα εξασφάλιζαν μια στοιχειώ­δη έστω κατεύθυνση, με αποτέλεσμα οι ρίψεις να πραγματοποιούνται από ύψος μ ικρότερο των 120 μέτρων.

Ο Σ το ύντεντ είχε την ευκαιρία να εφαρμόσει τις αρχές του στην επίθεση που πραγματοποιήθη- κε εναντίον του Βελγίου και της Ολλανδίας. Σύμ­φωνα με το σχέδιο, τμήματα σε ανεμόπτερα θα κα­

ταλάμβαναν το οχυρό Εμπέν-Εμαέλ του Βελγίου, ενώ αλεξιπτω τιστές θα ενεργούσαν αιφνιδιαστικά κατά τη ς Χάγης και του Ρότερνταμ. Η επιχείρηση ε ­ναντίον του οχυρού σ τέφ θηκε με πλήρη επιτυχία. Οι 1.200 Βέλγοι, οι οποίοι επάνδρωναν το οχυρό, αιφνιδιάστηκαν εντελώς, με αποτέλεσμα 70 άνδρες των ανεμοπτέρων, που επικάθισαν στο οχυρό, να κατορθώσουν να το καταλάβουν. Αντίθετα, οι αλεξι­πτωτιστές συνάντησαν σημαντική αντίσταση και, παρά την επιτυχία της αποστολής τους, υπέστησαν μεγάλες απώλειες σε άνδρες, υλικό και αεροπλάνα. Δυστυχώς, οι Σύμμαχοι, και εν προκειμένω οι Βρε­τανοί, δ εν αντιλήφθηκαν ότι μια αποφασιστική αντί­σταση θα μπορούσε να προκαλέσει τρομακτικές α­πώλειες στους αλεξιπτωτιστές, τόσο κατά τη στιγ­μή που θα προσέγγιζαν το έδαφος, όσο και στο διά­στημα, κατά το οποίο θα συγκεντρώνονταν και θα αναλάμβαναν τον οπλισμό τους, για τη ρίψη του ο­ποίου χρησιμοποιούσαν χωριστά αλεξίπτωτα.

Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης στο Ρότερ­νταμ, ο Σ το ύντεντ τραυματίστηκε σοβαρά από σφαίρα στο δεξιό τμήμα του κεφαλιού. Οταν ανέλα- βε από το τραύμα του, παρασημοφορήθηκε από τον ίδιο το ν Χ ίτλερ και προήχθη σε πτέραρχο. Την 1η Ιανουαρίου 1941 ανέλαβε τη διοίκηση του νεοσχηματισμένου XI Αεροπορικού Σώματος (Fliegerkorps). Με την ιδιότητα αυτή και με τη διαρ­κή υποστήριξη του Γκαίριγκ υπέβαλε την πρότασή του για την επίθεση στην Κρήτη.

Η ΚΡΗΤΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟ ΤΟΥ 1940 ΕΩΣ ΤΟΝ ΑΠΡΙΛΙΟ ΤΟΥ 1941

Ο Τσώρτσιλ, ο οποίος είχε αντιληφ θεί τη στρα­τηγική αξία τη ς Κρήτης, επεδίωκε εξαρχής να τη

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

-ε τα τρ έψ ει σε μια ισχυρή ναυτική βάση, που θα κυ- ;.αρχούσε στην ανατολική Μεσόγειο. Η Διοίκηση Μέσης Ανατολής, η οποία επιφορτίσθηκε με το έρ- νο αυτό, δεν ήταν σε θέση να διαθέσει το απαραί­τη το προσωπικό και τα αναγκαία αντιαεροπορικά ιυροβόλα . Κυρίως, όμως, δεν δ ιέθ ετε μαχητικά αε- αοπλάνα, που ήταν απαραίτητα, προκειμένου να -ετατραπ εί η Κρήτη στο «φρούριο» που οραματιζό­ταν ο Βρετανός πρωθυπουργός.

Οταν η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε να ενισχυ- θ εί η Κρήτη, ώστε να καταστεί δυνατή η μεταφορά της V Μεραρχίας, που έδρευε στο νησί, στο Αλβανι­κό Μέτωπο, ο Τσώρτσιλ συγκατένευσε. Με τη γνω­στή ρητορική του δεινότητα τόνισε ότι: «Το να αρ- .ηθ ού με στους Ελληνες να χρησιμοποιήσουν δικά τους τμήματα κατά των Ιταλών θα ήταν πολύ κακό. Το να χάσουμε την Κρήτη, επειδή δεν θα έχουμε „εγά λες δυνάμεις εκεί, θα ήταν έγκλημα».

Ο διοικητής τη ς Διοίκησης Μέσης Ανατολής, στρατηγός Ουέιβελ, αντιμετώπιζε δ ιαφορετικά την κατάσταση. Οι Ελληνες είχαν ήδη αρχίσει να απω­θούν τους Ιταλούς πέρα από τα σύνορα, ενώ ο ίδιος ετοιμαζόταν να ενεργήσει κατά των Ιταλών στην έ ­ρημο. Κατά συνέπεια, κάθε πυροβόλο που θα απο- στελλόταν στην Κρήτη, θα έλειπε από την Ελλάδα, τη Μάλτα ή την έρημο. Τον Νοέμβριο του 1940 η Κρήτη δεν ήταν παρά ένα ήσυχο, άγνωστο για πολ- \ούς νησί, κάπου στη Μεσόγειο, μακριά από κάθε σημείο τριβής. Στις 13 Νοεμβρίου 1940 ο Ουέιβελ, ο οποίος επισκέφθηκε την Κρήτη, εκτίμησε ότι μια —ικρή φρουρά ήταν αρκετή για την ασφάλειά της. “ ερί τα τέλη του 1940 στρατοπέδευαν στην Κρήτη δύο βρετανικά τάγματα που αποτελούσαν τον πυ- οήνα μιας ταξιαρχίας, της 14ης, ενώ υπήρχαν οκτώ βαρέα και δώδεκα ελαφρά αντιαεροπορικά πυρο­βόλα, καθώς και μερικά επάκτια πυροβόλα. Επίσης, προβλεπόταν η ενίσχυση του νησιού με μια μεραρ- .-..α και είχαν αρχίσει οι εργασίες για την οργάνωση της διοικητικής υποδομής της.

Μ ετά την αναχώρηση της V Μεραρχίας οι ελλη ­νικές δυνάμεις στο νησί οργανώθηκαν σε τρία τάγ­ματα, με δύο λόχους και μια διμοιρία πολυβόλων Saint Etienne το καθένα. Τον Ιανουάριο του 1941 και τα τρία αυτά τάγματα μεταφ έρθηκαν στην ηπειρω­

τική Ελλάδα, με αποτέλεσμα να απομείνουν στην Κρήτη οι πυρήνες των εμπέδων με δύναμη που συ- νίστατο κυρίως από οπλίτες, των οποίων είχε λήξει η άδεια. Ο οπλισμός τους απ οτελείτο από 1.000 πε­ρίπου τυφέκια Gras, 12 πολυβόλα Saint Etienne και 40 περίπου οπλοπολυβόλα υποδείγματος 1915.

Οι Βρετανοί συζήτησαν με την ελληνική κυβέρ­νηση το ενδεχόμενο δημιουργίας μιας εφεδρ ικής μεραρχίας στην Κρήτη. Η ελληνική κυβέρνηση δεν προέβαλε αντιρρήσεις, επεσήμανε όμως ότι αυτό θα καθίστατο εφ ικτό μόνο εάν η Βρετανία εφόδια­ζε τη μεραρχία αυτή με τυφέκια και πολυβόλα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι όλα τα όπλα, τα οποία πα­ραδοσιακά βρίσκονταν στην κατοχή των Κρητών, είχαν αφαιρεθεί τόσο για λόγους ασφαλείας - οι Κρήτες ήταν α ντίθετο ι με το καθεστώς Μ εταξά - όσο και για να εξοπλιστεί η V Μεραρχία. Αργότερα, όσοι άνδρες από τη Μεραρχία αυτή κατάφεραν να επιστρέφουν στην Κρήτη, ήταν στην πλειοψηφία τους άοπλοι.

Παράλληλα, έγινε προσπάθεια να οργανωθούν τμήματα Πολιτοφυλακής, το ν οπλισμό των οποίων θα αναλάμβαναν οι Βρετανοί. Μέχρι όμως τη γερ ­μανική εισβολή δεν είχαν δ ια τεθεί όπλα στην Πολι­τοφυλακή. Επίσης, δεν είχε φροντίσει κανείς να ε ­φοδιάσει τους πολιτοφύλακες, όπως προβλεπόταν, με στολές και διακριτικά της ιδιότητάς τους, γεγο­νός που θα εξασφάλιζε σε πολλούς από αυτούς τη σωτηρία, αφού οι Γερμανοί θα ήταν υποχρεωμένοι να τους αναγνωρίσουν ως νόμιμα τακτικά μάχιμα τμήματα.

Πρώτος Βρετανός διοικητής στην Κρήτη υπήρ­ξε ο ταξίαρχος Τίτμπερυ, ο οποίος είχε αναγνωρίσει ως κύρια απειλή για το νησί μια επίθεση που θα εκ ­δηλωνόταν από το ν αέρα. Κατέβαλε προσπάθεια να ενισχύσει την άμυνα τη ς περιοχής της Σούδας, υ­ποχρεώνοντας το υς άνδρες του να σκάβουν νυ­χθημερόν, αλλά η έλλειψη εργαλείων και μηχανη­μάτων επιβράδυνε το έργο αυτό. Τον Ιανουάριο του 1941 ο Τίτμπερυ, ο οποίος α ιτείτο προσωπικού και υλικών από το Κάιρο με τόσο επίμονο τρόπο, ώστε κατέστη δυσάρεστος, αντικαταστάθηκε από τον υ­ποστράτηγο Γκαμπιέ-Πέρυ. Ο τελευτα ίος, αν και δ εν αμφισβήτησε τις εκτιμήσεις του προκατόχου

Α γγλο ι σ τρ α τιώ τες και Ελληνες χω ρο φ ύλα κες

σ τον κόλπο τη ς Σ ούδας.

Το π ερ ίφ ημο διάσημο αλμάτω ν των

αλεξιπτω τιστώ ν.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Α υτή την εικόνα π αρουσ ίαζε η

οδός Δα ιδά λο υ στο Η ρ ά κ λειο μ ε τά

από το υ ς γερμανικούς

βομβαρδισμούς.

Χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ς τύπ ος Γερμανού α λεξιπ τω τισ τή . Σ τη ζώνη το υ δ ια κ ρ ίνετα ι χειρ ο β ο μ β ίδ α Μ-1924.

του, ωστόσο δεν δ ιερω τήθηκε από πού θα προέρχονταν τα τμήματα που θα αναλάμβαναν το έργο αυτό. Εναν μήνα αργό­τερα, ο Γκαμπιέ-Πέρυ αντικαταστάθηκε από τον ταξίαρχο Γκά- λογουέη, ο οποίος έλαβε εντολή να περιοριστεί στην άμυνα του κόλπου τη ς Σούδας. Δ εν πρόλαβε όμως να υλοποιήσει την εντολή του και στη θέση του τοπ οθετή θηκε ο ταξίαρχος Τσά- πελ, το ν Μάρτιο του 1941. Στο μεταξύ, οι Βρετανοί είχαν ήδη συμπληρώσει τη δύναμη τη ς 14ης Ταξιαρχίας (τρία τάγματα Τότε, όταν η γερμανική σκιά είχε αρχίσει να απλώνεται στα Βαλ­κάνια με κατεύθυνση τη ν Ελλάδα, η συμμαχική διοίκηση αντι­μετώπισε για πρώτη φορά το ζήτημα τη ς άμυνας ολόκληρης τη ς Κρήτης από επιθέσεις που θα εκδηλώνονταν τόσο από τον αέρα όσο και από τη θάλασσα.

Ως πρώτο βήμα, ο Τσάπελ απέσπασε το 2ο Τάγμα του Συ­ντάγματος Μαύρης Φρουράς στο Ηράκλειο, με αποστολή την προστασία του αεροδρομίου του - το μοναδικό αεροδρόμιο της Κρήτης στο οποίο υπήρχε δυνατότητα προσγείωσης μαχητικών αεροπλάνων - και δ ιέτα ξε τη διεξαγωγή ασκήσεων αντιμετώπι­σης αλεξιπτωτιστών στο αεροδρόμιο του Μ άλεμε και του Γαλα­τά, στην περιοχή των Χανίων.

Η πρώτη ολοκληρωμένη μελέτη για τη ν άμυνα του νησιού εκπονήθηκε κατόπιν εντολής του Ουέιβελ, από τον υποστρά­τηγο Ουέστον, διοικητή του Κινητού Οργανισμού Αμυνας Ναυ­τικής Βάσης (MNBDO), ο οποίος είχε αποσπαστεί στις 2 Απριλί­ου στην Κρήτη με αποστολή την παροχή προστασίας στα προ­σωρινά λιμάνια του στόλου από κάθε επίθεση: από ξηρά, αέρα και θάλασσα. Ο Ουέστον υπέβαλε τη ν έκθεσή του στις 15 Απρι­λίου, μια εβδομάδα πριν από την εκκένωση της ηπειρωτικής Ελλάδας από τις συμμαχικές δυνάμεις. Υπέθεσε ότι, εάν οι Γερ­μανοί προσέγγιζαν τις ακτές τη ς Μεσογείου, η αποστολή του δεν θα περιοριζόταν στην ασφάλεια τη ς ναυτικής βάσης, αλλά θα περιελάμβανε και την άμυνα ολόκληρου του νησιού. Κατά τη γνώμη του, τη ν κύρια απειλή συνιστούσε το ενδεχόμενο α- εραποβατικής επιχείρησης, την οποία οι Γερμανοί θα μπορού­σαν να εκτελέσ ουν ακόμα και αν δεν καταλάμβαναν ολόκληρη τη ν ηπειρωτική Ελλάδα. Σε περίπτωση κατάληψής τη ς ήταν πι­θανόν να συνδύαζαν τη ν αεραποβατική επιχείρηση με ταυτό-

Ο α ντ/π τέρ α ρχ ος Σ το ύ ν τε ν τ (δ εξ ιά ) σ υνο μ ιλεί μ ε τον υπ οσ τρ άτηγο Ρ ίνγκελ.

χρονη αποβατική ενέργεια από τη θάλασσα, υπο­στηρίζοντας τις ενέργειες αυτές με Βομβαρδιστικά ορμώμενα από αεροδρόμια τη ς Πελοποννήσου, τα οποία θα προσέβαλλαν τον Βρετανικό Στόλο Μ ε­σογείου.

Για την αντιμετώπιση των ενδεχομένω ν αυτών, ο Ουέστον πρότεινε τη μόνιμη στάθμευση μαχητι­κών και βομβαρδιστικών αεροπλάνων στο νησί, την κατασκευή και άλλων επιχειρησιακών αεροδρομίων και την ενίσχυση τη ς αντιαεροπορικής άμυνας. Εί­χε εντοπίσει τα επικίνδυνα σημεία, αλλά η εκτίμησή του για το μέγεθος τη ς απειλής ήταν πολύ συντη­ρητική.

Οι προτάσεις του Ουέστον υποστηρίχθηκαν από το Μ εικτό Επιτελείο Σχεδίασης τη ς Μέσης Ανα­τολής, το οποίο υπέβαλε σχετική αναφορά στις 21 Απριλίου 1941, όταν η κατάληψη ολόκληρης της η ­πειρωτικής Ελλάδας θεω ρείτο βέβαιη. Σύμφωνα με την αναφορά, οι Γερμανοί δεν θα ενεργούσαν ενα­ντίον τη ς Κρήτης, πριν παρέλθουν τρ εις ή τέσσε­ρις εβδομάδες από τη ν ολοκλήρωση τη ς κατάλη­ψης της Ελλάδας. Προτεινόταν, λοιπόν, η άμεση έ ­ναρξη προετοιμασιών για την άμυνα της Κρήτης και η αποστολή ενισχύσεων.

Ο Ουέιβελ, ωστόσο, έχοντας να αντιμετωπίσει την αιφνίδια και ανησυχητική προέλαση του Ρόμ- μελ, το πραξικόπημα στο Ιράκ και την κατάσταση στην Ελλάδα, δεν είχε διαθέσιμα τμήματα και, κατά συνέπεια, θα εξέτα ζε το θέμα αυτό μετά την ολο­κλήρωση τη ς εκκένωσης των βρετανικών δυνάμε­ων από την Ελλάδα. Επί του παρόντος, υπήρχε η δυνατότητα αποστολής στην Κρήτη έξι πυροβο­λαρχιών βαρέος αντιαεροπορικού πυροβολικού και τρ εις ελαφρού. Ο Ο υέιβελ καλείτο να αποφασίσει εάν έπρεπε να αμυνθεί στην Κρήτη, σώζοντας έτσι κάποιο τμήμα της Ελλάδας και του βρετανικού γοή­τρου, ή εάν έπρεπε να αποσύρει όλα τα τμήματα στην Αίγυπτο, προκειμένου να αντιμετωπίσει τον Ρόμμελ. Ο Τσώρτσιλ τον απάλλαξε από το δίλημμα αυτό: στις 17 Απριλίου 1941, όταν η εκκένωση των βρετανικών δυνάμεων από τη ν ηπειρωτική Ελλάδα ήταν πλέον αναπόφευκτη, έσ τειλε ένα τηλεγράφ η­μα στον Ουέιβελ, στο οποίο τόνιζε: «Η Κρήτη πρέ­πει να κρατηθεί και θα προβλέψεις γ ι’ αυτό στην α­νακατανομή των δυνάμεών σου. Είναι σημαντικό να αναπτυχθούν στην Κρήτη ισχυρές ελληνικές δυνά­μεις στρατού μαζί με το ν βασιλιά και τη ν κυβέρνη­ση».

Στις 27 Απριλίου έφθασε στην Κρήτη ο διοικη­τής των βρετανικών δυνάμεων στην Ελλάδα, στρα­τηγός Ουίλσον. Οι δυνάμεις του είχαν υποστεί μι­κρές σχετικά απώλειες στον αγώνα κατά των Γερ­

μανών, αλλά οι απώλειες σε υλικά, οχήματα, άρμα­τα και αεροπλάνα ήταν σημαντικές. Ο Ο υέιβελ του ζήτησε μια εκτίμηση των αναγκών για τη ν άμυνα του νησιού, υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπήρχε περίπτωση ενίσχυσης των δυνάμεων της RAF. Ο Ουίλσον ανέφ ερε ότι απαιτούντο τρία συγκροτήμα­τα ταξιαρχίας των τεσσάρων ταγμάτων το καθένα, ένα μηχανοκίνητο τάγμα και το MNBDO. Με ιδιαίτε­ρη λεπ τότητα επεσήμανε ότι χωρίς αεροπορία δεν διαφαινόταν δυνατότητα επιτυχούς άμυνας του νη ­σιού, επειδή, μεταξύ άλλων, οι Γερμανοί θα μπο­ρούσαν να ενισχύσουν ανενόχλητοι τις δυνάμεις τους στο νησί από αέρα και θάλασσα. Στις 28 Απρι­λίου, όμως, ο Τσώρτσιλ αποσιώπησε οριστικά κάθε φωνή αντιλογίας. Με νέο σήμα του προς το ν Ουέι- βελ επιβεβαίωσε τις προηγούμενες εντολές. Οι βρετανικές υπηρεσίες, μετά την 25η Απριλίου - η ­μέρα έκδοσης τη ς κατευθυντήρ ιας οδηγίας του Χ ίτλερ - είχαν αρχίσει να υποκλέπτουν σήματα για τη ν προετοιμασία της Επιχείρησης Ε ρμής". Το σή­μα του Τσώρτσιλ κατέληγε: «Από πληροφορίες μας φαίνεται ό τι θα εκ το ξευ θ ε ί γρήγορα μια μεγάλη ε ­πιχείρηση με αλεξιπτω τιστές και βομβαρδιστικά κα­τά τη ς Κρήτης. Πρέπει να αποτελέσει μια καλή ευ ­καιρία για να σκοτώσουμε αλεξιπτωτιστές. Να α­μυνθείτε με πείσμα στο νησί».

Οι υπερασπιστές τη ς Κρήτης είχαν τρ εις περί­που εβδομάδες στη διάθεσή τους για να προετοι­μάσουν την άμυνα του νησιού με όσα μέσα δ ιέθ ε ­ταν ήδη ή θα μπορούσαν να διαθέσουν. Σε σύντομο χρονικό διάστημα θα υποδέχονταν και τον τε λ ε υ ­ταίο διοικητή τους.

Ρίψη εφ οδίω ν από Junkers 52 σ την περιοχή

Κ α ρ τερ ά ς, ανα τολικά του Η ρακλείο υ .

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γερμανοί α λ εξ ιπ τω τισ τές μ ε ρ υ μ ο υ λ κ ο ύ μ εν ες α τρ ά κ το υ ς οπλισμού.

Ο Γερμανόςυ π οσ τρ άτηγος Ρ ίνγκελ, δ ιο ικη τή ς τη ς 5ης Ο ρεινής Μ ερ α ρ χ ία ς .

Ο π τέρ αρ χος Β όλψραμ φον Ριχτχόψ εν, δ ιο ικη τή ς του VIII Α εροπορικού Σώ μα τος.

Η ΑΝΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΔΙΟ ΙΚΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΚΡΗΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟ ΦΡΑΫΜΠΕΡΓΚ

Στις 29 Απριλίου 1941 έφθασε στην Κρήτη ο Νε- οζηλανδός υποστράτηγος Φράυμπεργκ, ο οποίος ήταν διοικητής τη ς δύναμης των Νεοζηλανδών που είχαν πολεμήσει στην Ελλάδα. Επιπλέον, ήταν ήρω- ας του Α'ΠΠ, γεγονός που αποδείκνυαν οι 27 ουλές από τραύματα που έφ ερ ε στο σώμα του και ο Σταυ­ρός Βικτωρίας, με τον οποίο είχε τιμηθ εί για τη δράση του στη Φλάνδρα. Επρόκειτο για προσωπική επιλογή του Τσώρτσιλ, ο οποίος τον θαύμαζε. Σύμ­φωνα με τον Αντονι Μπήβορ, συγγραφέα του βιβλί­ου "Κρήτη: Η Μάχη και η Αντίσταση", ο Φράυμπερ- γκ, κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, είχε μετα- τραπεί σε ένα είδος «ήρωα μυθιστορημάτων». Οι «ήρωες μυθιστορημάτων», όμως, δ εν γίνονται κατ' ανάγκην και ικανοί στρατηγοί. Ο Φράυμπεργκ ήταν αναμφισβήτητα γενναίος και επ εδείκνυε αξιοθαύ­μαστο θάρρος. Κατά την εκκένωση της Ελλάδας ε ί­χε αρνηθεί να εγκαταλείψ ει τη χώρα, προτού εξα ­σφαλίσει την αναχώρηση και του τελευτα ίου Νεο- ζηλανδού στρατιώτη. Επιπλέον, δ ιέθ ε τε εξα ιρετικά δυνατή μνήμη, γεγονός που του επέτρεπ ε να θυμά­ται το περιεχόμενο των σημάτων τη ς ULTRA, τα ο­ποία έπρεπε να καταστρέφει αμέσως μετά τη ν ανά­γνωση. Δυστυχώς, όμως, δεν είχε τη ν ικανότητα α­ναλυτικής σκέψης, η οποία ήταν απαραίτητη σε κα­ταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Υποστήριζε, για πα­ράδειγμα, με ιδιαίτερη εμμονή ότι οι Γερμανοί θα πραγματοποιούσαν απόβαση από τη θάλασσα, πε­ποίθηση τη ν οποία δεν μ ετέβα λε ακόμα και όταν πληροφορήθηκε ότι οι Γερμανοί θα μ ετέφ ερα ν μό­νο ενισχύσεις από τη θάλασσα. Στα μειονέκτηματά του συγκαταλεγόταν και η κυκλοθυμική του δ ιάθε­ση, όπως και η δ ιστακτικότητα με την οποιά αποφά­σιζε τις καθαιρέσεις των ανίκανων υφιστάμενων δι­οικητών.

Την επομένη της άφιξης του Φράυμπεργκ στην Κρήτη, κατέφθασε αεροπορικώς και ο Ουέιβελ, ο ο­ποίος συναντήθηκε με τον Φράυμπεργκ και τον Ου- ίλσον στα Χανιά. Εκεί ο Ο υέιβελ γνωστοποίησε στον Νεοζηλανδό στρατηγό την απόφαση να ανα- λάβει τη ν άμυνα του νησιού και στον Ουίλσον την απόφαση να μεταβεί στην Ιερουσαλήμ για να «διευ-

Γερμανός α λεξιπ τω τισ τή ς π ρ ο σ εγγ ίζε ι ά τρ α κ το οπλισμού. Κά& ε ά τρ α κ το ς ε ίχ ε χ ω ρ η τικ ό τη τα 135 κιλών σε όπλα κα ι πυρομαχικά, καλύπ τοντας έ τσ ι τ ις α π α ιτήσ εις 12 ανδρών.

θετήσει» τη ν κατάσταση στο Ιράκ. Ο Φράυμπεργκ όμως αντέδρασε, εκφράζοντας τη ν επιθυμία να α- ναλάβει τη διοίκηση των νεοζηλανδικών δυνάμεων στην Αφρική. Τόνισε, επίσης, ότι η κυβέρνησή του δεν θα επικροτούσε την ιδέα του διαχωρισμού των νεοζηλανδικών δυνάμεων στην Αφρική και στην Κρήτη. Ο Ο υέιβελ όμως του κατέστησε σαφές ότι η απόφαση ήταν τελεσ ίδικη, με αποτέλεσμα ο Φράυ- μπεργκ να αναλάβει τη διοίκηση των δυνάμεων στην Κρήτη (CREFORCE) προς μεγάλη αγανάκτηση του στρατηγού Ουέστον, διοικητή της MNBDO, ο ο­ποίος ήλπιζε να ανατεθεί σε αυτόν η διοίκηση. Ο Φράυμπεργκ βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Υστερα από έξι μηνών αδράνεια, έπρεπε τώρα, κατά τη λαϊ­κή ελληνική έκφραση, “να τρ έχει και να μη φτάνει!".

Ο νέος διοικητής ανέλαβε με ενθουσιασμό το έργο του, ήταν, όμως, πλέον ανθρωπίνως αδύνατο να ανακτηθεί ο χαμένος χρόνος. Σύμφωνα με τη ν α­ναφορά ενός αξιωματικού του Βρετανικού Τμήμα­το ς Ειδικών Επιχειρήσεων, ο οποίος είχε σταλεί στην Κρήτη προκειμένου να παρακολουθήσει την επιχείρηση, δεν είχαν δρομολογηθεί ούτε οι πιο στοιχειώδεις προετοιμασίες. Επί έ ξ ι μήνες δεν είχε καταβληθεί η παραμικρή προσπάθεια να ολοκλη­ρωθεί ο μοναδικός, βατός σε στρατιωτικά οχήματα, δρόμος από τα Χανιά προς τις νότιες ακτές, αν και απέμεναν ελάχιστα χιλιόμετρα για την αποπεράτω­σή του. Ολα τα αεροδρόμια του νησιού βρίσκονταν στη βόρεια ακτή, δηλαδή υπό τη διαρκή απειλή των γερμανικών αεροπλάνων. Το ίδιο ίσχυε για τα λιμά­νια. Για να σταλούν τα απαραίτητα υλικά και εφόδια στο νησί, τα πλοία έπρεπε να πλεύσουν στα λιμάνια Ηρακλείου και Σούδας. Καθώς η αεροπορική απει­λή ήταν μεγάλη, τα πλοία έπρεπε να κινούνται αρ­κετά γρήγορα, ώστε να φθάνουν από την Αίγυπτο στην Κρήτη κατά τη διάρκεια τη ς νύκτας, να εκ ­

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

φορτώνουν και να απομακρύνονται χωρίς καθυστέ- ρηοη από την ακτίνα ενέργειας των γερμανικών αε­ροπλάνων. Πλοία με αυτές τις ικανότητες ήταν μό­νο τα αντιτορπιλλικά και τα ελαφρά καταδρομικά, αλλά ακριβώς αυτά τα πλοία είχαν περιορισμένη μεταφορική ικανότητα.

Η αεροπορική κάλυψη ήταν μηδαμινή. Ο Φράυ- μπεργκ ανέφ ερε ότι στο νησί υπήρχαν έξι Hurricane και 17 απαρχαιωμένα αεροπλάνα. Ομως, ακόμα και η μικρή αυτή δύναμη αναχώρησε την παραμονή της επίθεσης, αφήνοντας την Κρήτη στο έλεος της Luftwaffe. Στις 3 Μαίου ο διοικητής τη ς CREFORCE ολοκληρώνοντας την επιθεώρηση του νησιού, είχε ήδη συλλάβει το αρχικό σχέδιο άμυνας.

ΟΙ ΣΥΜΜΑΧΙΚΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Οταν άρχισε η αποχώρηση των βρετανικών δυ­νάμεων από την ηπειρωτική Ελλάδα, η Κρήτη θεω ­ρήθηκε ενδιάμεσος σταθμός για τη μεταφορά τους στην Αίγυπτο. Αυτό προέκυψε ως συνέπεια της έλ ­λειψης σκαφών για τη μεταφορά τους. Ετσι, η απο­βίβαση των τμημάτω ν πρώτα στην Κρήτη μείωνε τον χρόνο επανάπλου από τη νότια Ελλάδα προς την Κρήτη. Η ανάγκη μεταφοράς όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ανδρών είχε ως αποτέλεσμα να δυσκολεύονται οι στρατιώτες να διατηρούν ακό- αα και τον φορητό οπλισμό τους. Φυσικά, δεν γινό­ταν ούτε σκέψη για οχήματα, άρματα και πυροβό­λα, τα οποία εγκαταλείφθηκαν ή καταστράφηκαν. Κατά το διάστημα 25-30 Απριλίου μεταφ έρθηκαν από την Ελλάδα 45.000 περίπου άνδρες, από τους οποίους οι 25.000 παρέμειναν στην Κρήτη για την ά­μυνα του νησιού.

Σε ό,τι αφορούσε τα ελληνικά τμήματα, η κατά­σταση είχε ως εξής: τον Μάρτιο του 1941 αποβιβά­στηκε στην Κρήτη και εγκαταστάθηκε στην περιο­χή Ρεθύμνου η Σχολή Βασιλικής Χωροφυλακής, με δύναμη 15 αξιωματικών και 900 οπλιτών. Στις 15 Α­πριλίου το Γενικό Επιτελείο Στρατού εξέδω σε δια­ταγή μεταφοράς των κέντρων εκπαίδευσης νεο ­σύλλεκτων από τη ν Πελοπόννησο στην Κρήτη, με σκοπό να συνεχιστεί η εκπαίδευση των οπλιτών κλάσεων 1940Β και 1941 μακριά από την επικίνδυνη περιοχή. Με την ίδια διαταγή καθορίσθηκε η μετα ­φορά της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων και του Ουλαμού Εφέδρων Αξιωματικών. Η μεταφορά στη Σούδα των οπλιτών από το Ναύπλιο (80 αξιωματικοί και 4.585 οπλίτες) και από την Τρίπολη (5 αξιωματι­κοί και 240 οπλίτες) πραγματοποιήθηκε στις 20 Α­πριλίου. Παραμένει, ωστόσο, άγνωστο γιατί η μετα ­φορά τη ς ΣΣΕ έλαβε χώρα μόνο κατόπιν πρωτο­βουλίας των κατώτερων αξιωματικών που υπηρε­τούσαν. Μ ετά από μυθιστορηματικές περιπέτειες, οι ευέλπ ιδες έφθασαν με βενζινόπλοια στην περιο­χή Κολυμπαρίου, στις 29 Απριλίου. Ακολούθησαν οι νεοσύλλεκτοι από τη ν Καλαμάτα. Ολο αυτό το προ­σωπικό μαζί με εκείνο που ήδη υπήρχε στην Κρήτη οργανώθηκε σε συντάγματα, αλλά η κατάστασή του από άποψη εκπαίδευσης, οπλισμού και στελέ- χωσης ήταν απογοητευτική. Οι νεοσύλλεκτοι είχαν υποβληθεί σε υποτυπώδη εκπαίδευση, τα όπλα τους ήταν διαφόρων τύπων και δ ιέθετα ν από 5 έως 20 φυσίγγια ανά τυφέκιο. Αυτό ίσχυε για τα δύο τρ ί­τα περίπου των ανδρών, γιατί το ένα τρ ίτο ήταν τ ε ­λείως άοπλοι. Την περίοδο εκείνη ήταν τόσο μεγά­λη η έλλειψη οπλισμού στον Ελληνικό Στρατό, ώ­στε είχαν αφαιρεθεί τα τυφέκια από τους ημιονη­

γούς, προκειμένου να οπλιστούν στρατιώτες πρώ­της γραμμής!

Στις 4 Μαϊου η Κρήτη δια ιρέθηκε σε τέσσερα στρατιωτικά διαμερίσματα, τα I, II, III και IV με έ ­δρες τα Χανιά, το Ρέθυμνο, το Ηράκλειο και τη Νε­άπολη αντίστοιχα. Μ ετά από π έντε ημέρες συγκρο- τήθηκαν δύο στρατιωτικές διοικήσεις, η 1η και 2η, οι οποίες περιέλαβαν η μεν 1η τα I και II, η δε 2η τα III και IV στρατιωτικά διαμερίσματα.

Καθώς περνούσαν οι ημέρες, κατέφθαναν στην Κρήτη ομαδικά ή ατομικά πολλοί στρατιώτες, οι ο­ποίοι δ ιέφευγαν από τη ν κατεχόμενη Ελλάδα. Στις 11 Μαίου το Υπουργείο Στρατιωτικών δ ιέτα ξε, ύ­στερα από συνεννόηση με το υς Βρετανούς, να μ ε­τονομαστούν τα τάγματα εκπαίδευσης σε συντάγ­ματα. Στα συντάγματα αυτά εντάχθηκαν οι ανεκ- παίδευτοι νεοσύλλεκτοι οπλίτες των εμπέδων, κα­θώς και όσοι οπλίτες από το προσωπικό τους δεν ήταν απαραίτητοι για τη λειτουργία τους. Το κάθε σύνταγμα θα οργάνωνε τάγματα ανάλογα με τη δύ­ναμή του. Το κάθε τάγμα προβλεπόταν να έχει από τέσσερις λόχους πεζικού των 120 ανδρών και έναν

Γερμανός α λεξιπ τω τισ τή ς

χρ η σ ιμ ο π ο ιε ί έναν όνο για τη ν ασφαλή μ ετα φ ο ρ ά ενός

τρ α υ μα τισ μ έν ο υ σ υμ π ο λεμ ισ τή του .

13

Γερμανικά α νεμ ό π τερ α σε

ανώ μαλη προσγείω ση στον π οταμό Ταυρωνίτη

δυ τικά το υ Μ ά λεμ ε .

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Στρατού και του Βασιλιά με τη ν κυβέρνηση στην Κρήτη, ανύψωσε το ηθικό των κατοίκων, οι οποίοι διαπίστωσαν έτσι ότι το νησί δεν θα εγκαταλειπό- ταν στην τύχη του.

Η δύναμη των αυτοκρατορικών στρατευμάτων έφθανε τους 1.512 αξιωματικούς και 29.997 οπλίτες. Από αυτούς, περίπου οι μισοί ήταν μάχιμοι. Αξίζει να σημειωθεί ό τι από τους 15.000 περίπου άνδρες που υπηρετούσαν στον τομέα της Σούδας, μόνο οι3.000 ήταν ένοπλοι. Οι ελληνικές δυνάμεις τέθηκαν υπό τις διαταγές του Φράυμπεργκ, ο οποίος θεω ­ρούσε ότι οι Ελληνες στρατιώτες είχαν τη δυνατό­τη τα να προσφέρουν πολλά, εάν εξοπλίζονταν καλά και στελεχώνονταν με ικανούς ηγήτορες. Ακολού­θησε μια επίδειξη διεξαγωγής σύγχρονου πολέμου από τους Νεοζηλανδούς, ενώ παράλληλα αποσπά­στηκαν Νεοζηλανδοί αξιωματικοί και υπαξιωματικοί στα ελληνικά τάγματα, προκειμένου να Βοηθήσουν στην εκπαίδευση των ανδρών.

Εάν αθροιστούν οι ελληνικές και οι βρετανικές δυνάμεις, προκύπτει ένας πραγματικά εντυπωσια­κός αριθμός. Εάν, όμως, εξετα σ τεί η ποσότητα ο­πλισμού, τό τε γίνετα ι κατανοητό ότι η κατάσταση ήταν εξα ιρετικά δυσοίωνη. Οι 42.000 περίπου αυτοί άνδρες είχαν στη διάθεσή τους μόλις 85 πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων, 62 αντιαεροπορικά και 4 αντιαρματικά. Είχαν, επίσης, 16 ελαφρά άρματα μά­χης και 6 μέσα άρματα τύπου I (πεζικού), τα οποία δ ιατίθεντο ανά δύο σε κάθε αεροδρόμιο.

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΜΥΝΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Ο Φράυμπεργκ σχεδίασε την άμυνα του νησιού, όπως και ο στρατηγός Ουέστον, με βάση τη γεω­γραφική διαμόρφωση. Η βόρεια ακτή της Κρήτης χωρίζεται σε ανεξάρτητα εδαφικά διαμερίσματα, τα οποία συνιστούσαν πεδία μάχης απομονωμένα μ ε­ταξύ τους. Το πρώτο από αυτά, αρχίζοντας από τα δυτικά, ήταν η περιοχή Καστελιού Κισσάμου, το ο­ποίο βρισκόταν πλησιέστερα προς τις βάσεις εξό ρ ­μησης των Γερμανών στον ηπειρωτικό ελληνικό χώ­ρο. Το δ εύ τερ ο ήταν η περιοχή που εκτεινόταν στην πεδινή ζώνη, από το αεροδρόμιο του Μάλεμε έως τα Χανιά και τον κόλπο τη ς Σούδας. Στην πε­

Ενας α λεξιπ τω τισ τή ς κ ε ίτ ε τα ι νεκρ ός. Η αδυναμία των Γερμανών α λεξιπ τω τισ τώ ν να α π ελ ευ θερ ω θ ο ύ ν γρήγορα από τ ις εξα ρ τύ σ ε ις τους (χρ εια ζό τα ν να ανο ίξουν τέσ σ ερ ις πόρπες), το υ ς κ α θ ισ το ύ σ ε ε ξα ιρ ε τ ικ ά ευά λω το υ ς , ακόμα και απ έναντι σε άοπλους χω ρικούς.

λόχο οπλομηχανημάτων. Επειδή τα τάγματα θα εξα ­κολουθούσαν να εκπαιδεύουν τους αγύμναστους οπλίτες, προβλεπόταν η οργάνωση των παλαιών ο­πλιτών σε χωριστούς λόχους, ώστε να υπάρχουν τμήματα άμεσης επέμβασης.

Σχετικά με τον οπλισμό, αποφασίσθηκε σε συ­νεργασία με τους Βρετανούς να αντικατασταθούν τα τυφ έκια Mauser και Mannlicher του στρατού με βρετανικά, ιταλικά και πολωνικά τυφέκια, υπό την προϋπόθεση η κάθε μονάδα να εφοδιάζεται με ένα είδος τυφεκίων. Η αποστολή των όπλων από την Αί­γυπτο θα άρχιζε την 20ή Μαϊου. Τα όπλα που θα α- ποσύρονταν, θα δ ιατίθεντο στην Πολιτοφυλακή. Την 20ή Μαϊου, όμως, άρχισε και η από αέρα εισβο­λή στην Κρήτη.

Συνολικά, οι ελληνικές μονάδες στην Κρήτη ε ί­χαν δύναμη 474 αξιωματικών και 10.977 οπλιτών. Πα­ράλληλα, οργανώθηκαν σώματα ενόπλων Κρητών από εγχώριους αρχηγούς, ιερείς, εφ έδρους αξιω­ματικούς και Βρετανούς αξιωματικούς. Το σύνολο των ενόπλων ανερχόταν περίπου στις 3.000, ενώ υ­πήρχαν και 1.200 χωροφύλακες, εκτό ς από τους μα­θ η τές τη ς Σχολής Χωροφυλακής. Η άφιξη του

Τρεις Γερμανοί α λ εξ ιπ τω τισ τές έχουν κ α θ η λ ω θ ε ί από τα δ ρ ασ τικά πυρά βαρέω ν όπλων των Συμμάχων.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Μ ια σπάνια φ ω τογρα φ ία ενός φ λεγό μ ενο υ γερμανικού μ ετα γ ω γ ικ ο ύ αεροπλάνου Junkers 52,

ελάχισ τα δ ευ τε ρ ό λ επ τα πριν σ υ ντρ ίβ ε ι σ τοέδ α φ ο ς .

ριοχή αυτή υπήρχε η κοιλάδα τη ς Αγιάς, η οποία από την παραλιακή περιοχή μεταξύ Στάλου και Γα­λατά εκτεινόταν προς Νότο και παρείχε τη μόνη κα­τεύθυνση επίθεσης προς το πλευρό του τομέα Χα­νιών - Σούδας. Τη σημασία της κοιλάδας της Αγιάς είχαν αντιληφ θεί και οι δύο αντίπαλοι. Στην κοιλά­δα υπήρχαν επίσης και οι φυλακές Αγιάς, οι «ένοι­κοι» των οποίων θα αποδεικνύονταν εξα ιρετικά α­ποτελεσματικοί!

Επόμενο διαμέρισμα ήταν η περιοχή Γεωργιου- πόλεως, όπου υπήρχε ακτή κατάλληλη για απόβα­ση, ενώ 25 χλμ. ανατολικότερα βρισκόταν η πόλη και το λιμάνι του Ρεθύμνου. Ακολουθούσε ένα με­γάλο κενό μέχρι το επόμενο διαμέρισμα του Ηρα­κλείου, όπου υπήρχε και το μοναδικό κανονικό αε­ροδρόμιο του νησιού.

Ο Φράυμπεργκ θεωρούσε ότι καθένα από αυτά τα διαμερίσματα έπρεπε να είναι ικανό να αμυνθεί μόνο του. Οχι μόνο η διαμόρφωση του εδάφους, αλλά και η έλλειψη μεταφορικών μέσων και η κυ­ριαρχία των Γερμανών στον αέρα καθιστούσε αδύ­νατη τη μεταφορά δυνάμεων από το ένα σημείο στο άλλο. Επιπλέον, η τραγική κατάσταση των επι­κοινωνιών σήμαινε ότι η έκβαση του αγώνα θα ε- ξαρτάτο από την πρωτοβουλία των κατά τόπους δι­οικητών. Η εκτίμηση των χώρων, οι οποίοι θα αποτε- λούσαν τους αντικειμενικούς σκοπούς των Γερμα­νών, ήταν εύκολη. Με βάση αυτή, το συμμαχικό σχέδιο προέβλεπε τη διατήρηση των αεροδρομίων και των πιθανών ακτών απόβασης.

Στις 7 Μαϊου οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες έστειλαν στον Φράυμπεργκ πληροφορίες της ULTRA από υποκλοπές γερμανικών σημάτων. Σύμ­φωνα με αυτές οι Γερμανοί θα ενεργούσαν κατά της Κρήτης με 12.000 αλεξιπτω τιστές και 13.000 άν­δρες αερομεταφερόμενω ν τμημάτων. Θα ακολου­θούσε απόβαση άλλων 10.000 ανδρών από τη θά­λασσα. Η πληροφορία ήταν εσφαλμένη ως προς τον αριθμό των από αέρα τμημάτων, τα οποία υπε­

ρεκτιμούσε κατά 10.000 τουλάχιστον. Ο Τσώρτσιλ ε ­πέμενε οι εκτιμήσεις τη ς ULTRA να περιέρχονται εις γνώσιν μόνο του Φράυμπεργκ, χωρίς να κοινοποι­ούνται σε κανέναν υφιστάμενό του, για να επιχει- ρείται η σχετική ανάλυσή τους. Ετσι, ο Φράυμπεργκ ήταν ο μόνος που προέβαινε στην ερμηνεία, ανάλυ­ση και αξιοποίηση των πληροφοριών της ULTRA. Το γεγονός αυτό αποδείχθηκε «δίκοπο μαχαίρι», γιατί, όπως θα εκ τεθ ε ί παρακάτω, ο Νεοζηλανδός διοικη­τή ς δεν ερμήνευσε σωστά πληροφορίες που έλαβε σε κρίσιμη φάση της μάχης, με μοιραίες συνέπειες. Από τη ν άλλη πλευρά, η ULTRA ήταν το πιο πολύτι­μο μυστικό των Βρετανών, το οποίο με κανένα τρ ό ­πο δεν έπρεπε να π ερ ιέλθει στην αντίληψη των Γερμανών. Αποτέλεσμα ήταν η λήψη τόσο υπερβο­λικών μέτρων ασφαλείας για την τήρηση της μυστι­κότητας, ώστε να θυσιάζονται ακόμα και αποστο­λές - ή και άνθρωποι - προκειμένου να μην αποκα- λυφθεί.

Ο Φράυμπεργκ συνεκτιμώντας όλους τους πα­ράγοντες οργάνωσε την άμυνα τη ς Κρήτης, χωρίζο­ντας το νησί σε τέσσερις τομείς. Οι τομείς αυτοί και οι υπεύθυνοι για τη ν άμυνά τους ήταν:

Συγκέντρ ω σ η αιχμαλώ τω ν ανδρών του

2ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Α λεξιπ τω τισ τώ ν σε έναν από το υ ς δρ όμους του

Η ρ ακλείο υ . Μ ε τα ξ ύ των εισβολέω ν που

α ιχ μ α λ ω τίσ τη κ α ν ήταν και ο σ υντα γμ α τά ρ χη ς

Α λφ ρ εντ Σ το υ ρ μ .15

Τομέας Χανίων - ΣούδαςΟ MNBDO 1 υπό το ν υποστράτηγο Ουέστον. Οι

δυνάμεις που δ ιέθ ετε ήταν 2.000 περίπου πεζοναύ­τε ς του M N BD01, ένα τάγμα Ουαλών, διάφορες μο­νάδες άλλων Οπλων, οι οποίες είχαν οργανωθεί για αγώνα πεζικού, μερ ικές σ ύνθετες μονάδες και το 2ο Ελληνικό Σύνταγμα. Ο MNBDO 1 είχε στη δ ιάθε­σή του έναν αριθμό αντιαεροπορικών πυροβόλων των 3,7 και 3 in και των 40 mm, 20 προβολείς αντιαε­ροπορικής άμυνας και μερικά παράκτια πυροβόλα

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γερμανοί σ τρ α τιώ τες ε ισ έρ χο ν τα ι σ τον

Γ Ίλα τά . Δ ια κ ρ ίνο ντα ι το σώμα ενός νεκρού

σ τρ α τιώ τη της Κ οινοπ ολιτείας και ένα

ε γ κ α τα λ ελ ε ιμ μ έ ν ο ελ α φ ρ ύ άρμα μάχης.

Ο σ υ νταγματά ρ χης Μ προύνο Μ π ρόγερ π α ρ α κο λ ο υ θε ί από π α ρ α τη ρ η τή ρ ιο , το

οποίο βρ ίσ κετα ι α να τολ ικά του Η ρ α κ λείο υ , τ ις επ ιδ έσ ε ις της

L u ftw a ffe εναντίον βρετανικώ ν στόχων.

των 4 in. Το 2ο Σύνταγμα είχε δύναμη 900 ανδρών, 500 από τους οποίους ήταν οπλισμένοι με τυφέκια, με 200 φυσίγγια για το καθένα.

Τομέας Μ άλεμε - Γαλατά

Η 2η Νεοζηλανδική Μεραρχία υπό τον ταξίαρχο Πούτικ. Αποστολή της Μεραρχίας ήταν η διατήρη­ση τη ς ακτής του αεροδρομίου Μάλεμε, του Αλι­κυανού και του Γαλατά. Η Μεραρχία δ ιέθ ετε μια ε ­πάκτια πυροβολαρχία στην περιοχή Μάλεμε, με δύο πυροβόλα των 4 in. Δ ιέθ ετε, επίσης, το 5ο Σύ­νταγμα Πεδινού Πυροβολικού με δύο πυροβολαρ­χίες. Οι πυροβολαρχίες είχαν συνολικά εννέα ιταλι­κά και γαλλικά πυροβόλα και υποστήριζαν τις 5η και 10η Νεοζηλανδικές Ταξιαρχίες. Πολλά από τα ιταλι­κά πυροβόλα που απεστάλησαν στο νησί, δεν είχαν σκοπευτικά όργανα, με αποτέλεσμα οι πυροβολη­τέ ς ε ίτε να σκοπεύουν με βάση την κατεύθυνση του σωλήνα ε ίτε να χρησιμοποιούν αυτοσχέδια σκοπευτικά όργανα από ξύλο και...τσίχλες!

Η Μεραρχία είχε, επίσης, στην κατοχή τη ς α­ντιαεροπορικά πυροβόλα των 3 in και 40 mm ανε­πτυγμένα στον τομέα του Μ άλεμε, δύο άρματα τύ ­που I στην περιοχή του αεροδρομίου και 10 ελαφρά άρματα ανεπτυγμένα στην περιοχή τη ς 4ης Ταξιαρ­χίας. Οι υφιστάμενες μονάδες πεζικού της Μεραρ­χίας ήταν: Η 4η Ταξιαρχία υπό τον ταξίαρχο Ινγκλις. στην περιοχή Γαλατά. Την αποτελούσαν τα 18ο, 19ο και 20ό Τάγματα Πεζικού και μια διμοιρία του 27ου Τάγματος Πολυβόλων.

Η 5η Ταξιαρχία υπό τον ταξίαρχο Χάργκεστ, στην περιοχή του Μ άλεμε. Την αποτελούσαν τα 21ο, 22ο και 23ο Τάγματα Πεζικού και το 28ο Τάγμα Μαορί, τμήματα μηχανικού που πολεμούσαν ως πε­ζικό και δύο διμοιρίες του Τάγματος Πολυβόλων. Δ ιέθ ετε ακόμα δύο επάκτια πυροβόλα των 4 in και τέσσερα βαρέα αντιαεροπορικά πυροβόλα των 3,7 in.

Η 10η Ταξιαρχία υπό το ν ταξίαρχο Κίπενμπέρ- γκερ, στην περιοχή δυτικά και νοτιοδυτικά των Χα­νιών. Την αποτελούσαν ένα Μ εικτό Νεοζηλανδικό Τάγμα Πυροβολικού, ελάχιστοι άνδρες του οποίου ήταν εκπαιδευμένοι να μάχονται ως πεζοί, τα 6ο και 8ο Ελληνικά Συντάγματα και μια διμοιρία του Τάγ­ματος Πολυβόλων. Από τα ελληνικά συντάγματα το 6ο είχε δύναμη 1.400 ανδρών, από τους οποίους πε­ρισσότεροι από τους μισούς ήταν άοπλοι. Το 8ο είχε δύναμη 850 ανδρών, από τους οποίους οι 800 ήταν οπλισμένοι με διαφόρων τύπων τυφέκια, κυρίως λά­φυρα του Α ’ΠΠ με 50 φυσίγγια το καθένα.

Το 1ο Ελληνικό Σύνταγμα στην περιοχή Καστε­λιού Κισσάμου τελούσε υπό τη Μεραρχία, με απο­στολή τη ν άμυνα τη ς περιοχής και την απόκρουση απόβασης από τη θάλασσα. Σε περίπτωση σύμπτυ­ξης προβλεπόταν να συνενωθεί με τα βο και 8ο Ελ­ληνικά Συντάγματα.

Τομέας Ηρακλείου

Η 14η Ταξιαρχία υπό το ν ταξίαρχο Τσάπελ, με α­ποστολή τη ν άμυνα της πόλης και του αεροδρομίου του Ηρακλείου. Την Ταξιαρχία αποτελούσαν το 1ο Τάγμα του Συντάγματος Ουαλών, το 2ο Τάγμα του Συντάγματος Υόρκης και Λάνκαστερ, το 2ο Τάγμα τη ς Μαύρης Φρουράς και το 2ο Τάγμα του Συντάγ-

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

Εφεδρεία της CREFORCE

Η 4η Νεοζηλανδική Ταξιαρχία στην περιοχή Γα- λατά-Χανίων και το 1ο Τάγμα του Συντάγματος Ου-αλών.

Ενισχύσεις

Μ εταξύ 24ης και 27ης Μαϊου αποβιβάστηκαν

ματος Λέστερ. Το 1ο Τάγμα του Συντάγματος Αρ- γκάιλ και Σάδερλαντ βρισκόταν στην περιοχή της Μεσαράς. Στην Ταξιαρχία υπάγονταν ένα τάγμα Αυ­στραλών, καθώς και οι ελληνικές μονάδες τη ς πε­ριοχής Ηρακλείου, μεταξύ των οποίων και τα 3ο και 7ο Ελληνικά Συντάγματα. Ως προς το πυροβολικό, η Ταξιαρχία δ ιέθ ετε το 15ο Σύνταγμα Επάκτιου Πυ­ροβολικού Πεζοναυτών με δέκα πυροβόλα των 4 in, τέσσερις πυροβολαρχίες αντιαεροπορικού πυρο­βολικού με πυροβόλα των 3,7 in και 40 mm και την 234 Πυροβολαρχία Πυροβολικού με 13 ιταλικά πεδι­νά πυροβόλα. Η Ταξιαρχία αρχικά είχε στη διάθεσή της δύο άρματα τύπου I και π έντε ελαφρά, αλλά στις 19 Μαϊου ενισχύθηκε με άλλα τρία μέσα άρμα­τα, τα οποία είχαν αποβιβαστεί στο Τυμπάκι.

Κεντρικός Τομέας (Περιοχή Ρεθύμνου-Γεωργιουπόλεως)

Η 19η Αυστραλιανή Ταξιαρχία υπό τον ταξίαρχο Βάζεϋ, Ο τομέας της Ταξιαρχίας είχε δ ια ιρεθεί σε δύο υποτομείς: του Ρεθύμνου και της Γεωργιουπό- λεως. Κάθε υποτομέας είχε επανδρωθεί με δύο τάγματα πεζικού. Η Ταξιαρχία δ ιέθ ετε , επίσης, μια επάκτια πυροβολαρχία με δύο πυροβόλα των 4 in και δύο πυροβολαρχίες, εκ των οποίων η μία με έξι και η άλλη με οκτώ ιταλικά πυροβόλα προς υποστή­ριξη των υποτομέων Ρεθύμνου και Γεωργιουπόλε- ως αντίστοιχα. Τέλος, δ ιατίθεντο δύο άρματα τύ ­που I. Στην Ταξιαρχία υπάγονταν και τα 4ο και 5ο Ελ­ληνικά Συντάγματα και οι δυνάμεις Χωροφυλακής.

δύο τάγματα κομάντος, τα Α και D της Layforce, για τη ν ασφάλεια του χώρου αποβίβασης στα Σφακιά.

Σχολή Ευελπίδων

Η Σχολή Ευελπίδων υπαγόταν απευθείας στο ελληνικό Υπουργείο Στρατιωτικών. Είχε ως έδρα τη Μονή Γωνιάς και είχε δ ιαταχθεί να ενεργήσει το τα ­χύτερο τις ετήσ ιες εξετάσεις, προκειμένου να απο­φοιτήσουν οι ευέλπ ιδες και να στελεχώσουν τις ελ ­ληνικές μονάδες.

Η υπάρχουσα εμπειρία στην αντιμετώπιση αλε­ξιπτωτιστών υποδείκνυε ότι σημαντικό ρόλο δια­δραμάτιζε η προσβολή τους τη στιγμή τη ς προσγεί­ωσης. Για τον λόγο αυτό ο Φράυμπεργκ συνέταξε το σχέδιό του με βάση έναν συνδυασμό κινητής και σταθερής άμυνας. Οι δ ιο ικητές των τομέω ν διατά- χθηκαν να αναπτύξουν το ένα τρ ίτο τη ς δύναμής τους στην περίμετρο των αεροδρομίων και να καλύ- ψουν τα υπόλοιπα δύο τρ ίτα σε χώρους, στους ο­ποίους θα προστατεύονταν από τον βομβαρδισμό τη ς Γερμανικής Αεροπορίας, που θα προηγείτο της ρίψης των αλεξιπτωτιστών. Μ ετά τη ρίψη τα τμήμα­τα αυτά θα εκτό ξευα ν άμεσες αντεπιθέσεις με στό­χο να εμποδίσουν τους αλεξιπτω τιστές να συγκε­ντρωθούν.

Το σχέδιο του Φράυμπεργκ, αν και ήταν το κα-

Το ν εκ ρ ο τα φ ε ίο των Γερμανών αλεξιπ τω τισ τώ ν που έπ εσαν στο Η ρ άκλειο . Το ν εκ ρ ο τα φ είο βρισκόταν στην περιοχή Α τσαλένιου , όπου το σημερ ινό γήπεδο

τη ς ομώ νυμης π οδοσφ αιρ ικής ομάδας.

17

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ο α ντ/σ υ ν τα γμ α τά ρ χη ς Βίτμαν. Κ α τέλ α β ε το Ρ έθ υ μ νο και α π ελ ευ θέρ ω σ ε τους σ υ λ λ η ψ θ έν τες Γερμανούς α λ εξιπ τω τισ τές .

Ενα κ α τεσ τρ α μ μ έν ο α γγλ ικ ό άρμα μάχης.

λύτερο δυνατό δεδομένων των συνθηκών υπό τις οποίες συντάχθηκε, παρουσίαζε σοβαρές αδυνα­μίες. Η πιο προφανής εντοπιζόταν στον τομέα του Μ άλεμε, όπου η 5η ΝΖ Ταξιαρχία και η νεοσχηματι- σθείσα 10η ΝΖ Ταξιαρχία έπρεπε να καλύψουν το α­εροδρόμιο, την παραλία και την κοιλάδα της Αγιάς. Ο διοικητής της Μεραρχίας θεώρησε ως πιο προ­φανή μέθοδο εκπλήρωσης της αποστολής του την κατάληψη των σημείων που δέσποζαν στη ζώνη ευ ­θύνης του. Στο ανατολικό τμήμα του τομέα είχε α­ναπτυχθεί η 10η ΝΖ Ταξιαρχία υπό τον ικανό ταξίαρ- χο Κίπενμπέργκερ, ο οποίος πολύ γρήγορα διαπί­στωσε ότι η γραμμή άμυνάς του, εκτό ς από το ότι ή ­ταν πολύ αραιή, εμφάνιζε ένα κενό τριών περίπου χιλιομέτρων από την κύρια τοποθεσία μέχρι τις μο­νάδες που βρίσκονταν στον Αλικυανό. Το κενό αυ­τό δεν μπορούσε να καλυφθεί, με αποτέλεσμα το ελληνικό 8ο Σύνταγμα να είναι απελπιστικά απομο­νωμένο. Οταν ο Κίπενμπέργκερ παρατήρησε ότι, το να αφήσει το ελληνικό σύνταγμα σε μια τόσο ε κ τε ­θειμένη τοποθεσία ισοδυναμούσε με δολοφονία, έ ­λαβε την απάντηση ότι στον πόλεμο «χρειάζεται καμιά φορά να κάνεις δολοφονίες...».

Στο δυτικό τμήμα του τομέα βρισκόταν ανε­π τυγμένη η 5η Ταξιαρχία υπό τον, ηλικίας 51 ετών, ταξίαρχο Χάργκεστ, βετεράνο του Α ’ ΠΠ. Ο Χάργκε- στ ήταν μέλος του νεοζηλανδικού Κοινοβουλίου και μόνο χάρη στην πολιτική υποστήριξη είχε ανα- λάβει αυτή τη θέση. Ο Φράυμπεργκ είχε προσπαθή­σει, χωρίς αποτέλεσμα, να αποτρέψει την επάνοδό του, και μάλιστα με βαθμό ανώτατου αξιωματικού, με τη δικαιολογία ότι ήταν μεγάλος σε ηλικία και δεν είχε πείρα σύγχρονου πολέμου. Η Ταξιαρχία ε ί­χε αναπτυχθεί σε μεγάλο μέτωπο μεταξύ Ταυρωνί- τη ποταμού και Πλατανιά. Την άμεση άμυνα του αε­ροδρομίου είχε αναλάβει το 22ο Τάγμα της Ταξιαρ­χίας υπό τον αντισυνταγματάρχη Αντριου, επίσης βετεράνο του Α1 ΠΠ και παρασημοφορημένο με τον Σταυρό τη ς Βικτωρίας.

Επειδή η 5η Ταξιαρχία διαδραμάτισε σημαίνο­ντα ρόλο στη μάχη και ο δ ιοικητής της έχει συγκε­ντρώσει τη μήνι των ιστορικών της Νέας Ζηλανδίας- και όχι μόνο - αξίζει να εξετα σ τεί με ιδιαίτερη προ­σοχή. Οι αποστολές που είχε αναθέσει στα τέσσε­ρα τάγματά της ήταν:• 28ο Τάγμα (Μ α ορ ί). Να εμποδίσει την εχθρική προσέγγιση των Χανιών και των υψωμάτων νότια του Πλατανιά. Να είναι έτοιμο να χρησιμοποιηθεί για αντεπίθεση.

• 23ο Τάγμα. Να είναι έτοιμο να εκτο ξεύσ ει α ν τε­πίθεση, σε περίπτωση που ο εχθρός αποβιβαστεί στην ακτή ή στο αεροδρόμιο Μ άλεμε ή σε περιοχή δυτικά του Πλατανιά.• 21ο Τάγμα. Να παραμείνει στις θέσ εις που κατέ­χει και, σε περίπτωση μετακίνησης του 23ου Τάγ­ματος Πεζικού (ΤΠ), να είναι έτο ιμο να καταλάβει τις θέσ εις του και να εκτο ξεύσ ει επιπλέον αντεπί­θεση επί τη ς ακτής ή του αεροδρομίου.• 22ο Τάγμα. Να εγκατασταθεί αμυντικά στην πε­ριοχή του Μ άλεμε με κύριο έργο τη στατική άμυνα του αεροδρομίου, έχοντας υπόψη τα εξής:

- Ολόκληρη η περιοχή του αεροδρομίου και οι προσβάσεις σε αυτό να καλύπτονται με πυρά.

- Τα πυρά των όλμων θα εκδηλωθούν μόνο όταν ενεργήσει ο εχθρός πραγματική απόβαση στην α­κτή ή στο αεροδρόμιο.

- Σε περίπτωση αεραπόβασης μεγάλης κλίμα­κας στο αεροδρόμιο, να χρησιμοποιηθούν ο εφ ε ­δρικός λόχος και ο λόχος υποστήριξης, με σκοπό, την άμεση αντεπίθεση με την κάλυψη πυρών όλ­μων και πολυβόλων. Μόλις εκκαθαριστεί το έδαφος από τον εχθρό, το Τάγμα να αναλάβει την αρχική του θέση και να είναι σε αναμονή. Αν χρειαστεί να α ιτηθεί υποστήριξη από το 23ο Τάγμα Πεζικού και, αν οι ενσύρματες επικοινωνίες διακοπούν, η αίτηση να γίνει με φω τοβολίδες (λευκή - πράσινη - λευκή).

Το 22ο Τάγμα έ τα ξε τους τρ ε ις λόχους στο ύψω­μα 107 (αναδείχθηκε σε πραγματικό εφιάλτη για το υς Νεοζηλανδούς) και τον τέτα ρ το στην περίμε­τρο του αεροδρομίου. Το ύψωμα 107 δεσπόζει του αεροδρομίου και της σιδερένιας γέφυρας του πο­ταμού Ταυρωνίτη. Τα πλησιέστερα τμήματα, τα ο­ποία θα μπορούσαν να υποστηρίξουν το 22ο Τάγμα, βρίσκονταν στα Δασκαλιανά, τρία χιλιόμετρα μα­κριά. Τα πολλά «ή» στις περιπτώσεις αντεπιθέσεων των άλλων ταγμάτων προέκυπταν ως συνέπεια της εκτίμησης ότι έπρεπε να υπάρχει ετο ιμότη τα αντι­μετώπισης απόβασης του εχθρού και από τη θά­λασσα. Ωστόσο, θα ήταν δύσκολο να αποφασίσουν οι δ ιο ικητές των ταγμάτων πώς θα ενεργούσαν, ενώ το στρατηγείο του Χάργκεστ βρισκόταν πολύ μακριά για να αναλάβει εκείνος την ευθύνη των α­ποφάσεων.

Τόσο η εφ εδρεία τη ς 2ης ΝΖ Μεραρχίας, όσο και η εφ εδρεία τη ς CREFORCE βρίσκονταν ανε­π τυγμένες κοντά στα Χανιά και όχι κοντά στο αερο­δρόμιο του Μάλεμε, το οποίο εξαρχής είχε χαρα­κτηριστεί από τους Βρετανούς ως ο κύριος αντικει­μενικός σκοπός των Γερμανών. Από την άλλη πλευ­ρά, η πλήρης κυριαρχία των Γερμανών στον αέρα ε ­πέτρεπε τη μετακίνηση των εφεδρειώ ν μόνο κατά τη διάρκεια τη ς νύκτας ήταν πραγματικά, αξιοση­μείωτο ότι η γραμμή άμυνας εκτεινό ταν έως την πα­ρυφή του αεροδρομίου του Μάλεμε. Από τον Νοέμ­βριο του 1940 είχε επισημανθεί ό τι η θέση του αε­ροδρομίου δεν είχε επ ιλεχθεί σωστά και ότι ήταν ευπρόσβλητο. Ο διο ικητής τη ς ΝΖ Μεραρχίας επι­βεβαίωσε αυτή την άποψη και ζήτησε ενισχύσεις προκειμένου να καλύψει την κοίτη του ποταμού Ταυρωνίτη στα πλευρά τη ς δ ιάταξής του. Πολλές συζητήσεις διεξήχθησαν σχετικά με τη μη διάθεση του 1ου Ελληνικού Συντάγματος για την αποστολή αυτή, το οποίο βρισκόταν στην περιοχή Καστελιού Κισσάμου. Ως δικαιολογία προβλήθηκε ότι οι ελλη ­νικές αρχές έδωσαν μεν τη ν έγκρισή το υς για τη μετακίνησή του στις 13 Μαϊου, αλλά ο Φράυμπεργκ δεν το επέτρεψ ε, διότι π ίστευε ότι η επιχείρηση θα άρχιζε σε λίγες ημέρες και κατά συνέπεια δεν υ-

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ο Γερμανός α ντ/π τέρ α ρχ ος Σ το ύ ν τε ν τ π αρασημοφ ορεί α ξιω ματικό α λεξιπ τω τισ τή .

ττήρχε χρόνος για οργάνωση θέσεω ν μάχης. Η δι­καιολογία αυτή φαίνεται τουλάχιστον περίεργη, εάν αναλογιστεί κανείς ότι όλες οι ελληνικές δυνά- αεις τελούσαν υπό τη διοίκηση τη ς CREFORCE. Μια άλλη δικαιολογία παρουσίασε ο γιος του Φράυ- μπεργκ στο Βιβλίο που έγραψε μετά τον θάνατο του πατέρα του, ότι δηλαδή ο διοικητής της CREFORCE δεν επ έτρεψ ε να μετακ ινηθεί το 1ο Σύ­νταγμα για λόγους ασφαλείας τη ς ULTRA. Ομως και η εξήγηση αυτή μοιάζει απίθανη.

Οπως έχει ήδη αναφερθεί, η ιδέα μιας απόβα­σης από τη θάλασσα απασχολούσε το ν Φράυμπερ- νκ ιδιαίτερα επίμονα. Ομως, παρόλα αυτά, δ εν είχε προβεί σε αναγνώριση ακτών. Εάν το είχε επιχειρή­σει, θα είχε διαπιστώσει ότι η μόνη ακτή, κατάλλη­λη για απόβαση και αποβίβαση οχημάτων και αρμά­των - για τα οποία ανησυχούσε ιδιαίτερα - ήταν το τμήμα μεταξύ Μ άλεμε και Πλατανιά. Αλλά για μια τέτο ια ενέργεια εκεί απαιτούντο ειδικά σκάφη, τα οποία δεν δ ιέθετα ν οι Γερμανοί.

Το ζωτικότατο τμήμα κάθε στρατιωτικής επιχεί­ρησης που λέγετα ι «επικοινωνίες», αποδείχθηκε η αχίλλειος πτέρνα της CREFORCE. Οι υπάρχουσες τηλεφω νικές γραμμές ήταν εναέριες, ευάλω τες στους Βομβαρδισμούς και στα τμήματα αλεξιπτω τι­στών, ενώ οι ελάχιστοι ασύρματοι ή ταν αναξιόπι­στοι. Ο Φράυμπεργκ, στον κατάλογο επειγόντων υ­λικών που έσ τειλε στο Κάιρο, δεν είχε συμπεριλά- βει ασυρμάτους. Τα οπτικά μέσα δεν είχαν μπατα­ρίες και όσα λειτουργούσαν με ηλεκτρ ικό ρεύμα πόλης δεν είχαν την τάση του ρεύματος τη ς Κρή­της. Η έλλειψη επικοινωνιών συνέβαλε σημαντικά στην αποτυχία διατήρησης του αεροδρομίου του

Μάλεμε.Σε ό,τι αφορά τους βασικούς διο ικητές στον

κρίσιμο τομέα του νησιού (Φράυμπεργκ, Πούτικ, Χάργκεστ, Αντριου) ήταν όλοι εξα ιρετικά γενναίοι άνδρες - δεν τ ίθ ετα ι αμφιβολία γ ι’ αυτό - παλαίμα­χοι του Α ’ ΠΠ. Δυστυχώς, όμως, η αντίληψή τους για τον πόλεμο είχε περιοριστεί στις λάσπες της Φλάν­δρας και εξακολουθούσαν να πιστεύουν στη γραμ­μική, μέχρις εσχάτων, άμυνα. Η μάχη που αναμενό- ταν, προέβλεπε την εφαρμογή μιας νέας, επανα­στατικής τακτικής, η οποία απαιτούσε γρήγορη α­ντίληψη και αντίδραση, καθαρή σκέψη και ανελέη­τ ε ς αποφάσεις.

Οι προσπάθειες ενίσχυσης τη ς άμυνας του νη ­σιού συνεχίζονταν έως τις 19 Μαϊου, παραμονή της επίθεσης των Γερμανών. Οι εργασίες, όμως, επιβρα­δύνθηκαν σημαντικά λόγω της έλλειψ ης εργαλείων. Σε μια διμοιρία του τρ ίτου λόχου του 22ου ΝΖ Τάγ­ματος δ ια τέθηκε μία σκαπάνη και ένα φτυάρι για τρ εις ημέρες - σε σκληρό, βραχώδες έδαφος. Αλ­λοι, λ ιγότεροι τυχεροί, έσκαβαν με τα κράνη τους! Τις παραμονές τη ς μάχης αναχώρησε από την Κρή­τη και το τελευτα ίο από τα εναπομείναντα αερο­πλάνα και έτσι το νησί βρέθηκε στο έλεος των γερ ­μανικών αεροπλάνων. Παρόλα αυτά, ο Φράυμπεργκ στις 16 Μαϊου απέστειλε το παρακάτω σήμα στον Ουέιβελ:

"Τα σχέδιά μου για την άμυνα της Κρήτης ολο­κληρώθηκαν και μόλις επέστρεψα από μια τελ ευ ­ταία επιθεώρηση των αμυντικών έργων. Η επίσκεψη με ενθάρρυνε πολύ. Παντού, όλοι οι στρατιωτικοί ή­ταν σε καλή φυσική κατάσταση και με το ηθικό ανυ­ψωμένο. Ολα τα αμυντικά έργα έχουν ενισχυθεί και οι τοποθεσ ίες προστατεύονται με συρματόπλεγμα όσο το δυνατό περισσότερο. Υπάρχουν δύο άρματα πεζικού στα αεροδρόμια. Εχουμε σαράντα π έντε πεδινά πυροβόλα σε λειτουργία και αρκετά πυρο- μαχικά. Το 2ο Τάγμα του Συντάγματος Λέστερ έ- φθασε και θα ισχυροποιήσει το Ηράκλειο. Αν και δεν θέλω να δείξω υπερβολική αυτοπεποίθηση, πι­στεύω ότι τουλάχιστον θα φανούμε άξιοι του εαυ­τού μας και με τη βοήθεια του Βασιλικού Ναυτικού πιστεύω ότι η Κρήτη μπορεί να κρατηθεί".

Η τελευτα ία αυτή φράση του Φράυμπεργκ έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι, κατά κανόνα, στις περι­γραφές της Μάχης της Κρήτης γίνεται μικρή μνεία του αγώνα στη θάλασσα, όπου οι Βρετανοί, π ολε­μώντας με πλοία εναντίον αεροπλάνων, υπέστησαν σημαντικές απώλειες.

Γερμανοί α λ εξιπ τω τισ τές προβαίνουν σε σω ματική

έρ ευ να Β ρετανώ ν αιχμαλώτων.

19

Ο τα γμ α τά ρ χ η ς Καρλ Σ ο υ λ τς , δ ιο ικη τή ς το υ ΙΙΙο υ Τάγματος

του 1ου Σ υ ν τά γ μ α το ς Α λεξιπ τω τιστώ ν, δ έχ ετα ι την

παράδοση του Η ρ α κλείο υ από τον δήμαρχο τη ς πόλης.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

20

Η τελική απόφαση, η οποία εγκρίθηκε από τον Γκαίριγκ,

όριζε ότι στην Κρήτη θα ρίπτονταν

15.000 άνδρες με αλεξίπτωτα και

ανεμοπλάνα, ενώ άλλοι 7.000 θα

μεταφέρονταν δια θαλάσσης.

ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ

Αρχικά, η Luftwaffe είχε σ υντάξει δύο σχέδια εισβολής στην Κρήτη. Το πρώτο προέβλεπε αερα- πόβαση στο δυτικό τμήμα του νησιού μετα ξύ Μά- λ εμ ε και Χανίων και στη συνέχεια την κατάληψη τη ς Κρήτης με μια προς Ανατολάς προέλαση όλων των αερομεταφ ερόμενω ν δυνάμεων. Το σχέδιο αυ­τό εμφάνιζε το π λεονέκτημα ότι επ έτρεπ ε στον ε ­π ιτιθέμενο να συγκεντρώ σει τις δυνάμεις του σε μικρή περιοχή και να επ ιτύχει τοπική υπεροχή στον αέρα και το έδαφος. Το μειονέκτημά του ό­μως εντοπ ιζόταν στην κίνησή του προς τα ανατο­λικά, καθώς αυτή συνεπαγόταν αγώνες σε διαδο­χ ικές τοπ οθεσ ίες σε ορεινό έδαφος, με πιθανή συνέπεια να παραμείνουν στην κατοχή των αμυνό­μενων τα αεροδρόμια του Ρεθύμνου και του Ηρα­κλείου.

Το δ εύ τερ ο σχέδιο προέβλεπε ταυτόχρονη ρί­ψη αλεξιπτωτιστών σε επτά σημεία, από τα οποία τα πιο σημαντικά ήταν το Μ άλεμε, τα Χανιά, το Ρέ­θυμνο και το Ηράκλειο. Π λεονέκτημα του σχεδίου αυτού ήταν ότι με μια ρίψη αλεξιπτωτιστών οι Γερ­μανοί θα επιχειρούσαν εναντίον όλων των σ τρατη­γικών σημείων του νησιού. Το μεγάλο του μ ειονέ­κτημα όμως ή ταν ότι δ εν θα μπορούσε να υπάρξει υποστήριξη όλων των δυνάμεων, καθώς αυ τές θα έπ εφταν σε διαφ ορετικά σημεία.

Και τα δύο σχέδια προέβλεπαν και τη θαλάσ­σια μεταφορά επιπλέον τμημάτω ν εφοδίων και βα­ρέος υλικού, όπως πεδινά πυροβόλα, αντιαρματι­κά και άρματα, τα οποία δεν μπορούσαν να μετα­

φ ερθο ύν με αεροπλάνα. Ο ναύαρχος Σούστερ, υ­π εύθυνος για το έργο αυτό, δ εν δ ιέθ ε τε ναυτικές μονάδες και είχε συγκεντρώ σει επ ιταγμένα π λε­ούμενα κάθε είδους. Η τελ ική απόφαση, η οποία ε- γκρ ίθ ηκε από το ν Γκαίριγκ, όριζε ότι στην Κρήτη θα ρίπτονταν 15.000 άνδρες με αλεξίπτω τα και α­νεμοπλάνα, ενώ άλλοι 7.000 θα μετα φ έρ οντα ν δια θαλάσσης. Στη συνέχεια αναφέρονται οι δυνάμεις που δ ια τέθηκα ν για τη ν επιχείρηση.

Γενικός δ ιο ικητής τη ς επιχείρησης "Ερμής11 ο­ρίσθηκε ο πτέραρχος Λερ, ο οποίος ε ίχε το στρα­τη γείο του στην Κηφισιά. Στη διάθεσή του βρίσκο­νταν:• Το Επ ιτελείο του 4ου Αεροπορικού Στόλου• Οι α ερ οκ ίνη τες μονάδες του XI Αεροπορικού Σώματος υπό το ν αντιπτέραρχο Σ το ύ ντεντ , δηλα­δή η 7-η Μεραρχία Αλεξιπτω τιστών με τρ ία συ­ντάγματα αλεξιπτωτιστών και δ ιάφορες μεραρχια- κές μονάδες. Η Μεραρχία δ ιέ θ ε τε τρία συντάγμα­τα αλεξιπτωτιστών και ένα σύνταγμα εφόδου. Τα συντάγματα αλεξιπτω τιστώ ν είχαν τρ ία τάγματα των 550 ανδρών το καθένα, ενώ το σύνταγμα εφ ό ­δου τέσσερα τάγματα των 600 ανδρών το καθένα. Υπό τον Σ το ύ ν τεν τ υπήχθησαν επίσης η 5η Ο ρει­νή Μεραρχία, ενισχυμένη με μονάδες τη ς 6ης Μ ε­ραρχίας, και η αεροπορία μεταφορώ ν του XI Σώμα­το ς υπό το ν αντιπτέραρχο Κόνραντ.• To VIII Αεροπορικό Σώμα υπό τον πτέραρχο Ρι- χτχόφεν.• Ν αυτικές δυνάμεις τη ς νοτιοανατολικής Ευρώ­πης υπό το ν ναύαρχο Σούστερ.

Συνολικά, οι δυνάμεις αυτές αριθμούσαν 22.750 άνδρες. Από αυτούς 10.000 θα ρίπτονταν

Ν εο ζη λα νδ ο ί σ τρ α τιώ τες σ υλλαμβ άνοντα ι από Γερμανούς α λ εξ ιπ τω τισ τές .

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

Π ερ ιχειρ ίδ α , η οποία α π ο ν εμ ή θ η κε σε όλους το υ ς Γερμανούς σ τρ α τιώ τες που έλαβαν μ έρ ο ς στη Μ άχη τη ς Κ ρ ήτης . Το όνομα του νησιού πλαισ ιώ νετα ι από α κά νθους μ εσ ο γ εια κ ή ς τεχ ν ο τρ ο π ία ς . Οσοι έφ ερ α ν α υ τή τη ν π εριχειρ ίδα απολάμβαναν το δικαίω μα χα ιρ ετισ μ ο ύ α κόμα κα ι από το υ ς α νω τέρ ους το υ ς .

_ε αλεξίπτωτα, 750 με ανεμόπ τερα και μετά την• ιτά ληψ η των αεροδρομίων και των λιμανιών θα _ :τα φ έρο ντα ν 5.000 με αεροπλάνα και 7.000 με ~·.οία. Οσον αφορά με τα αεροπλάνα δ ια τίθ εντο 60 αναγνωριστικά, 280 βομβαρδιστικά, 150 βομ­βαρδιστικά κά θετης εφόρμησης (Stuka), 180 κατα- ϊ.ω κτικά, από τα οποία τα μισά μακράς ακτίνας ε- .εργείας, 100 ανεμόπ τερα και περίπου 600 μ ετα ­γωγικά.

Η επιχείρηση οργανώθηκε ως εξής:Η γενική ιδέα ενεργείας του σχεδίου προέβλε-

πε:• απόκτηση κυριαρχίας αέρος• χρησιμοποίηση αλεξιπτωτιστών και τμημάτω ν σε ανεμόπ τερα για τη ν κατάληψη των αεροδρο­μίων με κύρια προσπάθεια στο αεροδρόμιο τουΜ άλεμε• μετά τη ν κατάληψη των αεροδρομίων θα ακο- •,ουθούσε αεραπόβαση ορεινών μονάδων για την ολοκλήρωση τη ς κατάληψης του νησιού• αποβίβαση από τη θάλασσα ισχυρού κλιμακίου “ υροβολικού, αρμάτων, οχημάτων και ημιόνων για τη ν ενίσχυση των δυνάμεων, οι οποίες θα βρίσκο­νταν ήδη στο νησί.

Τα α ερομετα φ ερόμενα τμήματα κατανεμήθη- <αν στις παρακάτω τρ εις ομάδες επίθεσης με ανά­λογες αποστολές:• Δυτική Ομάδα ή Ομάδα "Κομήτης", αποτελού- μενη από τον όγκο του Συντάγματος Εφόδου Α λε­ξιπτωτιστών, μείον μισό τάγμα. Ως αποστολή είχε τη ν κατάληψη του αεροδρομίου του Μ άλεμε.• Κεντρική Ομάδα ή Ομάδα "Αρης", απ οτελούμε- νη από το 2ο και 3ο Σύνταγμα τη ς 7ης Μεραρχίας

Αλεξιπτωτιστών. Η αποστολή της προέβλεπε την κατάληψη της πόλης των Χανιών και τη ς Σούδας με ένα κλιμάκιο και τη ς πόλης και του αεροδρομί­ου του Ρεθύμνου με ένα άλλο. Το δ εύ τερ ο κλιμά­κιο μετά τη ν κατάληψη του Ρεθύμνου θα σ τρεφ ό­ταν δυτικά, επιδιώκοντας επαφή με τις δυνάμεις που βρίσκονταν στη Σούδα.• Ανατολική Ομάδα ή Ομάδα "Ωρίων", αποτελού- μενη από το 1ο Σύνταγμα τη ς Μεραρχίας Α λεξι­πτωτιστών. Αποστολή τη ς ήταν η κατάληψη της πόλης και του αεροδρομίου του Ηρακλείου. Στη συνέχεια, θα επεδίωκε να έλθ ε ι σε επαφή με τις δυνάμεις Ρεθύμνου, ενώ θα έσ τελνε περιπόλους προς τα ανατολικά και νότια.

- Ολες οι ομάδες ή ταν ενισχυμένες με τμ ήμα ­τα υποστήριξης.

- Το σχέδιο προέβλεπε κατάληψη όλων τω ν α­εροδρομίω ν τη ν πρώτη ημέρα και τη ς Σούδας τη δ εύ τερ η ημέρα. Την ίδια ημέρα θα αποβιβάζονταν δυνάμεις τη ς 5ης Ο ρεινής Μεραρχίας σε κατάλλη­λα σημεία τη ς ακτής, για να ενισχύσουν τους αλεξιπ τω τισ τές.

Λόγω έλλειψ ης μεταφορικώ ν αεροπλάνων η ε ­πιχείρηση χωρίστηκε χρονικά σε δύο φάσεις. Η πρώτη φάση θα άρχιζε τη ν ώρα Ω τη ς X ημέρας με τη ν προσβολή του αεροδρομίου Μ άλεμε από την ομάδα "Κομήτης" και των Χανίων-Σούδας με το πρώτο κλιμάκιο τη ς Ομάδας "Αρης". Η δεύ τερη φάση θα άρχιζε τη ν Ω+8 τη ς X ημέρας με την προ­σβολή του Ρεθύμνου από το δ εύ τερ ο κλιμάκιο της Ομάδας "Αρης" και του Ηρακλείου από τη ν Ομάδα "Ωρίων".

Για τη μεταφ ορά των στρατευμάτω ν χρησιμο-

Α μέσω ς μ ε τά το τέλ ο ς των επ ιχειρήσεω ν σ το Ρ έθυ μ νο .Γερμανοί α λ εξ ιπ τω τισ τές συνομιλούν μ ε τονα ντιπ τέρ α ρχοΣ το ύ ν τεν τ.

Οσον αφορά με τα αεροπλάνα

διατίθεντο 60 αναγνωριστικά, 280 βομβαρδιστικά, 150 βομβαρδιστικά

κάθετης εφόρμησης (Stuka), 180

καταδιωκτικά, από τα οποία τα μισά μακράς ακτίνας ενεργείας, 100

ανεμόπτερα και περίπου 600 μεταγωγικά.

21

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ποιήθηκαν τα πεδία προσγείωσης Μεγάρων, Τοπο- λίων, Δαδίου και Τανάγρας, για τη μεταφ ορά των ε ­π ιτελείω ν χρησιμοποιήθηκε το αεροδρόμιο του Ελληνικού, ενώ για τη μεταφορά εφοδίων το α ε­ροδρόμιο Κορίνθου. Τα περισσότερα από τα αερο ­δρόμια αυτά δεν δ ιέθ ετα ν διαδρόμους από τσ ιμέ­ντο, ο ύ τε καν από σ ιδερένια πλαίσια. Συνεπώς, κα­τά την απογείωση οι κ ινητήρες των αεροπλάνων σήκωναν σύννεφα σκόνης, γεγονός που απέβαινε εις 6άρος του ρυθμού απογείωσης.

Ως Ημέρα X είχε καθοριστεί η 15η Μαϊου. Για τεχν ικούς όμως λόγους η ημερομηνία έναρξης τη ς επιχείρησης Ε ρ μ ή ς" μ ετα φ έρ θ η κε αρχικά στις 18 και τελ ικά στις 20 Μαϊου 1941.

Η ΜΑΧΗ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΜΑΛΕΜΕ - ΣΟΥΔΑΣ ■ ΧΑΝΙΩΝ

Η πρώτη ημέρα (20 Μαίου)

22

Αρκετά μεταγωγικά αεροπλάνα

καταρρίφθηκαν, ενώ πολλοί

αλεξιπτωτιστές έπεσαν στη

θάλασσα και πνίγηκαν. Από τη συνολική δύναμη

των αλεξιπτωτιστών μόνο δύο λόχοι

έπεσαν στο σωστό σημείο - για να

βρεθούν αντιμέτωποι με τους

Αυστραλούς.

Πριν από την έναρξη τη ς εισβολής η Γερμανι­κή Αεροπορία βομβάρδιζε ανενόχλητη τις θ έσ εις των δυνάμεων τη ς CREFORCE, ενώ παράλληλα φωτογράφιζε το έδαφος. (Οι Γερμανοί αλεξιπ τω τι­σ τές ήταν εφοδιασμένοι όχι με χάρτες, αλλά με φω τογραφίες των αντικειμενικώ ν σκοπών τους.) Το πρωί τη ς 20ής Μαϊου η περιοχή Μ άλεμε - Χα­νιών βομβαρδίστηκε με τέ το ια ένταση, ώστε ο α- ντισυνταγματάρχης Αντριου χαρακτήρισε στην α­ναφορά του τη ν προπαρασκευή πυροβολικού στη μάχη του Σομ το 1916 «πικ νικ» μπροστά σε αυτόν το ν βομβαρδισμό. Πολλά αντιαεροπορικά πυροβό­λα τέθη κα ν εκ τό ς ενεργείας, δ ιότι οι υπ ηρέτες το υς αναγκάσθηκαν να καλυφθούν, ενώ κατα- στράφηκαν και τηλεφω νικά καλώδια. Χάριν της καλής οργάνωσης του εδάφ ους όμως και τη ς πα­ραλλαγής των έργων, οι απώλειες σε προσωπικό ήταν ελάχιστες. Αντίθετα , σοβαρές ήταν οι απώ­λε ιες σε άμαχο πληθυσμό στα Χανιά, στο Ρέθυμνο και το Ηράκλειο.

Στις 08.00 προσγειώθηκαν στην περιοχή του α­εροδρομίου και στις α κτές κοντά στα Χανιά τα πρώτα ανεμόπτερα, τα οποία μ ετέφ ερ α ν 12 άν- δρες το καθένα. Παράλληλα, ανά διαστήματα 15 λεπτών, έπ εφταν ομάδες 200 αλεξιπτώ τω ν με α λε­ξιπ τω τιστές και κάνιστρα με όπλα και πυρομαχικά. Θα πρέπει να σημειω θεί ό τι ο δ ιο ικητής τη ς Μ ε­ραρχίας Αλεξιπτωτιστών, αντιπτέραρχος Σού- σμαν, είχε ήδη σκοτωθεί, όταν το ανεμόπτερο, στο οποίο επέβαινε, έπεσε στην Αίγινα.

Οι αλεξιπ τω τισ τές που έπεσαν στο Μ άλεμε και στη γύρω περιοχή υπέστησαν τρ ομ α κτικές φ θ ο ­ρές. Ο δ ιο ικητής του το μέα Μ άλεμε, υποπτέραρ­χος Μάιντλ, τραυματίσ τηκε σοβαρά λίγο μετά τη ν προσεδάφισή του. Τα γερμανικά τμήματα στην π ε­ριοχή έμειναν πολύ γρήγορα χωρίς η γή το ρες - σε ένα τάγμα ο μόνος αξιω ματικός που απέμεινε για να αναλάβει τη διοίκηση ήταν ο γ ια τρός του.

Οπως ήταν αναμενόμενο, οι αλεξιπ τω τισ τές προσανατόλισαν τις προσπάθειές το υς στην κατά­ληψη του υψώματος 107. Παρά τη ν αντίσταση των Νεοζηλανδών και τις μ εγάλες απώλειες που είχαν υποστεί, κατόρθωσαν μέχρι τις βραδινές ώρες να καταλάβουν τη βόρεια και βορειοδυτική παρυφή του αεροδρομίου και να προωθηθούν προς τις βό­ρειες υπώρειες του υψώματος. Δύο μεταγωγικά α­εροπλάνα έκαναν μια δοκιμαστική προσπάθεια να προσγειωθούν στο Μ άλεμε, αλλά πυκνά πυρά πο­

λυβόλων τα ανάγκασαν να κάνουν μεταβολή και να φύγουν πριν προσγειωθούν.

Στους αλεξιπ τω τισ τές που προσγειώθηκαν στην περιοχή των φυλακών Αγιάς, δ εν επεφυλασ- σόταν καλύτερη τύχη, κατόρθωσαν όμως να κατα­λάβουν ορισμένα ερείσματα, ανάμεσα στα οποία και το κτήριο τη ς φυλακής, που είχε εκκενω θεί Στο μεταξύ, η γερμανική διοίκηση στην Αθήνα, βλέποντας να επ ιστρέφουν όλα τα αεροπλάνα ε ­κτός από επτά, σχημάτισε τη γνώμη ότι η επιχείρη­ση εξελισσόταν σύμφωνα με το σχέδιο και προε­τοίμασε τα αεροπλάνα για τη ν απογευματινή ρίψη αλεξιπτωτιστών στους το μ ε ίς Ρεθύμνου - Ηρα­κλείου.

Η ρίψη πραγματοποιήθηκε στην περιοχή Ρε­θύμνου στις 4 το απόγευμα. Στόχος ήταν το αερο­δρόμιο, η πόλη και το λιμάνι του Ρεθύμνου. Ο Αυ­στραλός διο ικητής, αντισυνταγματάρχης Κάμπελ. εμπ ισ τεύθηκε την άμυνα τη ς πόλης στην εκ ε ί δύ­ναμη Χωροφυλακής υπό τον ταγματάρχη Τσιφάκη- ο Μπήβορ τη ν περιγράφει ως «πολύ πειθαρχημέ- νη και αποτελεσματική δύναμη» - και ο ίδιος ανέ- λαβε τη ν άμυνα του αεροδρομίου. Οι απώλειες που υπέστησαν οι αλεξιπ τω τισ τές ήταν τεράσ τιες Αρκετά μεταγω γικά αεροπλάνα καταρρίφθηκαν. ενώ πολλοί αλεξιπ τω τισ τές έπεσαν στη θάλασσα και πνίγηκαν. Από τη συνολική δύναμη τω ν α λεξι­πτωτιστών μόνο δύο λόχοι έπεσαν στο σωστό ση­μείο - για να βρεθούν αντιμέτω ποι με το υς Αυ­στραλούς. Οι ελάχιστοι που σώθηκαν, διέφυγαν για να συναντήσουν το υς συμπολεμιστές τους. Οι Αυστραλοί εκτό ξευσ α ν αμέσως αντεπ ιθέσεις, με αποτέλεσμα πολλοί από το υ ς αλεξιπ τω τισ τές να σ υλληφθούν αιχμάλωτοι, συμπεριλαμβανομένου και του διο ικητή του 2ου Συντάγματος. Οσοι δια­σώθηκαν, οχυρώθηκαν σε ένα ελαιοτριβείο, όπου αποφάσισαν να αμυνθούν με πείσμα, με τη ν ελπί­δα ότι θα καθήλωναν δυνάμεις, οι οποίες διαφο­ρετικά θα χρησιμοποιούντο εναντίον των συνα­δέλφων το υ ς στα δυτικά του νησιού, Τμήμα που κι- νήθ η κε προς τη ν πόλη αποκρούσθηκε από τη δύ­ναμη Χωροφυλακής και ένοπλους κατοίκους. Ο α- ντισυνταγματάρχης Κάμπελ είχε κάθε λόγο να αι­σθάνεται ευχαριστημένος. Είχε αναλάβει πρωτοβουλία και είχε αποσυντονίσει τη γερμανική επίθεση, και είχε συλλάβει μεγάλο αριθμό αιχμα­λώτων. Παράλληλα, οι σ τρατιώ τες του είχαν εφ ο ­διαστεί με κυριευμένα υλικά και το ηθ ικό τους ή ­ταν αναπτερωμένο. Επιπλέον, από έγγραφα που είχαν π ερ ιέλθει στην κατοχή τους, συναγόταν ότι δ εν θα πραγματοποιούντο άλλες ενέρ γε ιες στο Ρέθυμνο.

Ανάλογη εξέλ ιξη σημειώ θηκε και στο Ηρά­κλειο, όπου τα αεροπλάνα που μ ετέφ ερ α ν το υς α­λεξιπ τω τισ τές καθυστέρησαν να φθάσουν. Για τον λόγο αυτό τα βομβαρδιστικά - μαχητικά, τα οποία προετοίμασαν το έδαφ ος για τη ρίψη, είχαν ανα­χωρήσει πολύ νωρίτερα για τις βάσεις τους. Η φθορά που προκάλεσαν στην αντιαεροπορική ά­μυνα ήταν μηδαμινή και έτσ ι οι υπερασπιστές του Ηρακλείου κατόρθωσαν να καταρρίψουν 15 μ ετα ­γωγικά, πολύ περισσότερα από όσα είχαν καταρρι- φ θ εί στο Μ άλεμε και στα Χανιά. Οι δυνάμεις άμυ­νας του Ηρακλείου είχαν χωριστεί σε δύο συγκρο­τήματα. Το δυτικό συγκρότημα περιελάμβανε τις ελλην ικές δυνάμεις και ευθυνόταν για τη ν άμυνα τη ς πόλης του Ηρακλείου, ενώ το ανατολικό συνί- στατο από τις δυνάμεις της 14ης Β ρετανικής Τα­ξιαρχίας και ήταν επιφορτισμένο με την άμυνα του

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Π ροώ θηση Γερμανών αλεξιπτω τιστώ ν.

αεροδρομίου. Και εδώ οι Βρετανοί δεν δίστασαν■ α εκτοξεύσ ουν, όπου χρειαζόταν, άμεσες αντεπ ι­θέσεις, κάτι που δεν συνέβη στην κρίσιμη περιοχή των Χανιών. Πολλοί αλεξιπ τω τισ τές σκοτώθηκαν τρ ιν φθάσουν στο έδαφος, εκα το ντά δες συνελή- οθησαν αιχμάλωτοι και όσοι σώθηκαν, ακολούθη­σαν με το ίδιο θάρρος και αποφασιστικότητα το παράδειγμα των συμπολεμιστών τους στο Ρέθυ­μνο. Οπως και στους άλλους το μείς , οι Γερμανοί δεν περίμεναν ότι θα συναντούσαν τόσο σθεναρή αντίσταση. Ο δ ιο ικητής των αλεξιπτωτιστών, συ- ■ταγματάρχης Μπρόγερ, αιφνιδιάσθηκε από την αντίσταση των ανδρών της Μαύρης Φρουράς στο αεροδρόμιο. Μόνο μια διμοιρία, υπό το ν υπολοχα-■ ό Μπλύχερ (απόγονο του νικητή του Ναπολέο- ντα), κατόρθωσε να καταλάβει έναν λόφο ανατολι­κά του αεροδρομίου. Α ργότερα ο υπολοχαγός Μπλύχερ, 23 ετώ ν παρακολούθησε το ν θάνατο του αδελφού του, 19 ετών, ο οποίος προσπαθού­σε, έφιππος να τον ενισχύσει με πυρομαχικά. Λίγο μετά σκοτώ θηκε και ο ίδιος, κατά τις μάχες των ε ­πόμενων ημερών σκοτώ θηκε - και το σώμα του δ εν ανακαλύφθηκε π οτέ - και ο τρ ίτος αδελφός Μπλύχερ, 17 ετών.

Ο τομέα ς Γεωργιουπόλεως δεν προσβλήθηκε «αι το βράδυ τη ς 20ής Μαϊου ο Φράυμπεργκ απέ­συρε τις εκ ε ί δυνάμεις, π ροκειμένου να ενισχύσει το ν το μέα τη ς Σούδας. Οι δυνάμεις των Αυστρα­λών στο Ρέθυμνο παρέμειναν απομονωμένες μ έ­χρι το τέλο ς τη ς μάχης. Οι Γερμανοί δ εν είχαν επι­τύχει ο ύ τε έναν από το υς α ντικειμενικούς σκο­πούς τους. Οι απώλειές τους την πρώτη ημέρα υ­πήρξαν τρομα κτικές : 1.856 αλεξιπ τω τισ τές είχαν σκοτω θεί στους τέσσερις το με ίς και ο αριθμός αυτός θα υπερέβαινε τους 2.000, καθώς θα απε- δίωναν πολλοί από το υς τραυματίες. Ο Φράυμπερ- γκ αργά τη νύκτα έσ τε ιλε ένα σήμα στον Ουέιβελ, στο οποίο περιέγραφε τη ν κατάσταση και τη ν ε ξ έ ­λιξη τη ς μάχης, λέγοντα ς χαρακτηριστικά ότι 'κρατούσαν ακόμα τα αεροδρόμια, αλλά τα περι­θώρια ήταν πολύ στενά». Την ώρα που έστελνε το

σήμα, τα «περιθώρια», που ανέφ ερε, είχαν μηδεν ι­σ τεί στην περιοχή του υψώματος 107.

Κατά τη ν ημέρα εκείνη οι Βρετανοί συνέστη­σαν στον βασιλιά Γεώργιο να εγκαταλείψ ει τον τό ­πο διαμονής του, επειδή σε κοντινή απόσταση ε ί­χαν προσγειωθεί αλεξιπ τω τισ τές. Πραγματικά, ο βασιλιάς με το ν πρωθυπουργό Τσουδερό, το ν αυ­λάρχη, το ν δ ιοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας και βοηθητικό προσωπικό αναχώρησαν προς τα νότια τη ς Κρήτης. Μ ετά από επίπονη πορεία διαμέσω των Λευκών Ορέων έφθασαν στα Σφακιά, όπου συνάντησαν το ν Βρετανό πρέσβη στην Ελλάδα και άλλους Βρετανούς στρατιωτικούς. Ολοι επιβιβά­στηκαν τη νύκτα τη ς 22ας προς 23η Μαϊου σε βρ ε­τανικό αντιτορπ ιλλικό και αναχώρησαν για την Α­λεξάνδρεια .

23

Ο μάδα Γερμανών αλεξιπτω τιστώ ν. Σ τα

πρόσωπά το υ ς δ ια κ ρ ίν ετα ι η εξά ντλη σ η από τη ν ένταση

των μαχών. Σ τη δ εξ ιά πλευρά ε ικ ο ν ίζετα ι ο

σ υ ντα γ μ α τά ρ χη ς Μ π ρόγερ .

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Η νύχτα της 20ης/21ης Μαϊου

Τη νύκτα αυτή κρ ίθηκε η τύχη τη ς μάχης και τη ς Κρήτης γεν ικό τερα . Μ ετά τον πόλεμο εκδη ­λώ θηκε ένας νέο ς π όλεμος γύρω από το ποιος έ ­φ ερ ε τη βασική ευθύνη για τις ε ξελ ίξε ις . Το «ανά­θεμα» δέχθηκαν ο δ ιο ικητής τη ς 5ης ΝΖ Μ εραρ­χίας, ταξίαρχος Χάργκεστ, και ο δ ιο ικητής του 22ου ΝΖ Τάγματος που υπεράσπιζε το ύψωμα 107, αντισυνταγματάρχης Αντριου. Η σειρά των γεγο ­νότων, τα οποία οδήγησαν το ν τελευ τα ίο να λάβει τη μοιραία απόφαση να εγκαταλείψ ει τη νύκτα τη ς 20ής/21ης Μαϊου το ύψωμα 107, είναι η εξής:• Το Τάγμα περιελάμβανε τέσσερις λόχους τυφ ε- κιοφόρων, τους A, Β, C και D. Κάθε λόχος του Τάγ­ματος είχε π αραταχθεί έτσι, ώστε να έχει τη δυνα­τό τη τα διεξαγω γής π ερ ιμετρ ικής άμυνας. Δ ιατη­ρούσε επίσης τη δική του εφ εδρεία . Προφανώς, η εφ εδρ εία αυτή ή ταν υποχρεωτικά «αδύναμη». Ο

να α ντεπ ιτεθ ε ί με την εφ εδρεία του και τα δύο άρ­ματα τύπου I, αλλά η αντεπ ίθεση, η οποία τελ ικά ε- κ το ξεύ θ η κε στις 17.15, απέτυχε, κυρίως διότι τα άρματα αυτά είχαν ουσιαστικά αχρηστευθεί, προ­τού ακόμη ξεκινήσουν, λόγω μηχανικών βλαβώ. και λανθασ μένης χορήγησης πυρομαχικών.• Στις 18.00 η κατάσταση επ ιδεινώ θηκε. Ο λόχος του αεροδρομίου είχε ήδη σ τερ ηθεί μια διμοιρία ενώ η δύναμη των άλλων δύο είχε περιοριστεί k c -

τά πολύ. Ο Αντριου επικοινώνησε με το ν Χάργκεστ και του α νέφ ερε ότι, εάν δ εν ενισχυόταν, θα έπρε­πε να συμπτυχθεί. Ο Χάργκεστ του έδωσε τη μο.- ραία, όπως αποδείχθηκε, απάντηση: If you mus: you must (Αν πρέπει (να συμπτυχθείς), πρέπει", αλ­λά το ν διαβεβαίωσε ότι ετο ίμαζε αντεπίθεση με δύο λόχους (από τους οποίους ο ένας έφθασε στην περιοχή στις 21.30 και ο άλλος στις 01.00, ό­ταν π λέον ήταν αργά). Καθ' όλο αυτό το διάστημο ο Αντριου π αρέμεινε α μ ετα κ ίνη τος στον σταθμό

24

Η Κ ρήτη κα ι η δ ιά τα ξη των τομέω ν άμυνας και ζωνών επ ίθ εσ η ς σ τις 20-5-41 (ΓΕ Σ /Δ ΙΣ ).

Λόχος C κατείχε τη ν περιοχή του αεροδρομίου του Μ άλεμε και ο Λόχος Α το ύψωμα 107. Η έκταση του το μέα του και η δύναμη του Τάγματος ανάγκα­σαν το ν Αντριου να συγκροτήσει μια εφ εδρ εία από μία μόνο διμοιρία του κεντρ ικού λόχου, τη ν οποία ενίσχυσε με ιπποκόμους, γραφείς και διαβιβα­στές. Σ την αναφορά, που σ υνέτα ξε μ ετά το ν π όλε­μο, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι οι τελευ τα ίο ι «δεν μπορούσαν να διατηρήσουν τις επικοινωνίες όταν άρχισε το πανηγύρι». Είναι προφανές ό τι η π αντελής αχρήστευση των μέσων επικοινωνιών από το υ ς βομβαρδισμούς είχε αποδεσμεύσει το υς άνδρες αυτούς, επ ιτρέπ οντάς τους να εκ τε - λέσουν άλλα καθήκοντα.• Για την επικοινωνία του με τη ν Ταξιαρχία υπήρχε μόνο ένας σ ταθμός ασυρμάτου No 18, ο οποίος λειτουργούσε ακανόνιστα και με αδύνατο σήμα. Ο προωθημένος π αρατηρητής πυροβολικού έχασε τη ν επαφή με τα πυροβόλα και ο Αντριου του είπε να μ ετα β εί στον χώρο, όπου ήταν ταγμένα, και να το υ ς συστήσει να στρέψουν τα πυρά στην κοίτη του ποταμού. Επειδή ήταν αδύνατη η αποκατά­σταση των τηλεφω νικώ ν γραμμών, όλα τα σήματα έπρεπε να διαβιβαστούν με αγγελιοφ όρους ή πε­ριπόλους και, καθώς προχωρούσε η ημέρα, αυτό αποδεικνυόταν όλο και πιο δύσκολο.• Σ τις 13.30 ο Λόχος C εκ τό ξευ σ ε αντεπίθεση, με σκοπό τον απεγκλωβισμό μιας διμοιρίας του, αλλά απέτυχε. Την ίδια περίπου ώρα, π έντε ανεμόπτερα αποβίβασαν προσωπικό και όπλα στην ακτή και στην κοίτη του Ταυρωνίτη. Ο Αντριου αποφάσισε

διοίκησής του, στο αντιπρανές του 107, ακριβώς ό­πως είχε δ ια τά ξει ο Χαίηγκ να πράξουν οι διοικη­τ έ ς ταγμάτω ν στη μάχη του Σομ το 1916, τη ν οποία προφανώς εκλάμβανε ως υπόδειγμα. Εάν είχε προωθηθεί στις θ έσ εις μάχης των ανδρών του, θα είχε διαπιστώσει ό τι οι Λόχοι C και D κρατούσαν σ ταθερά τις θέσ εις το υς και συνέχιζαν να αμύνο­ντα ι με επιτυχία. Είχαν βέβαια υποστεί βαριές α­πώλειες, αλλά είχαν προκαλέσει ακόμα μεγαλύτε­ρες στον εχθρό και δεν υπήρχε καμία σκέψη υπο­χώρησης. Στις 21.00 ο Αντριου αποφάσισε να συ- μπ τύξει το Τάγμα του στην περιοχή του Λόχου Β, ο οποίος δ εν είχε δ εχ θ ε ί μεγάλη πίεση, και να διατη­ρήσει τις θ έσ εις του στην περιοχή εκείνη . Οταν έ ­φθασε στην περιοχή του Λόχου Β, διαπίστωσε ότι ο εχθρός είχε προχωρήσει στα πλευρά τη ς διάτα­ξης του Τάγματός του «περισσότερο από ό ,τι είχε υπολογίσει» και το ν απειλούσε με κύκλωση. Για το ν λόγο αυτό, αποφάσισε να συμπτυχθεί στην πε­ριοχή των 21ου και 23ου Ταγμάτων. Ο Λόχος C του Τάγματος όμως, άγνωστο γιατί, δεν έλαβε τη δια­ταγή σύμπτυξης, στην οποία προέβη με πρωτο­βουλία του δ ιο ικητή του τα ξημερώ ματα τη ς 21ης Μαϊου. Ο Αντριου μ ετέβη στο στρατηγείο τη ς Τα­ξιαρχίας π ροκειμένου να ενημερώ σει τον διοικητή της. Ο Χάργκεστ όχι μόνο δ εν αντέδρασε στην ε ­νέργεια του υφισταμένου του, αλλά ενημέρω σε τη ΝΖ Μεραρχία ότι η κατάσταση ήταν «πολύ ικανο­ποιητική».

Οι Γερμανοί αλεξιπ τω τισ τές, οι οποίοι ήταν διασκορπισμένοι γύρω από το Μ άλεμε και στην

^ Ζώνες επ ίθεσης

Τομείς άμυνας

Ε Ι ςχε. Στρ. Σχολή Ευελττίδων

^ 3 i* e l 1o Ελληνικό ΣΠ

-------- Αμαξιτή οδός α’ κατ.

— *·» Αμαξιτή οδός 6 ’κατ.

-------- Υπό κατασκευή

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

κοιλάδα τη ς Αγιάς, περίμεναν από ώρα σε ώρα την αντεπίθεση που εκτιμούσαν ότι θα εκτό ξευ α ν οι βρετα νικές δυνάμεις για να τους αποδεκατίσουν. Αναπάντητο, όμως, παραμένει το ερώ τημα γιατί δ εν εκ το ξεύ θ η κ ε αντεπ ίθεση από το ν διοικητή τη ς CREFORCE εκείνο το βράδυ. Είναι σχεδόν β έ ­βαιο ότι μια συντονισμένη αντεπ ίθεση τη ς εφ ε ­δρείας θα είχε σημάνει το τέλο ς των αλεξιπ τω τι­στών. Α ντίθετα με το υς Βρετανούς του Ρεθύμνου και του Ηρακλείου, οι υπερασπιστές του τομέα Σούδας - Χανιών παρουσίαζαν μια αξιοπερίεργη α- τολμία. Οπως απ οδείχθηκε αργότερα, όλο το σχέ­διο του Φράυμπεργκ είχε περιπλακεί μοιραία λόγω τη ς έμμονης ιδέας του για άφιξη ενισχύσεων από τη θάλασσα.

Το ξημέρω μα της 21ης Μαϊου δ εν υπήρχαν πια νεοζηλανδικά τμήματα στην π ερ ίμετρο του αερο ­δρομίου του Μ άλεμε. Από τις ν έες θ έσ εις τους μπορούσαν να προσβάλουν με άμεσα πυρά μόνο τη ν ανατολική άκρη του διαδρόμου προσγείωσης. Το αεροδρόμιο είχε χαθεί πριν αρχίσει η δ εύ τερη ημέρα τη ς μάχης. Οι Γερμανοί ανήλθαν στο ύψω­μα 107 χωρίς αντίσταση - και πιθανόν χωρίς να πι­σ τεύουν και οι ίδιοι όσα είχαν συμβεί. Βέβαια, η προπαγάνδα το υς έπλασε έναν μύθο για «φονικές και επ ικές μάχες για τη ν κατάληψή του», ανεξάρ ­τη τα από το γεγονός ότι μοναδικό θύμα ήταν έ ­νας Γερμανός λοχίας, ο οποίος μάλλον σκοτώ θηκε από τυχαία εκπυρσοκρότηση... Γεγονός ήταν ότι ο Αντριου - με τις ευλογ ίες του Χάργκεστ - τους προσέφερε στο «πιάτο» το ύψωμα 107 και μαζί με

αυτό το αεροδρόμιο, και, τελικά , την Κρήτη ολό­κληρη.

Η δεύτερη ημέρα (21 Μαϊου)Ο Σ το ύ ν τεν τ παρά το γεγονός ότι, προκειμέ-

νου να αναδιοργανώσει το Σύνταγμα Α λεξιπ τω τι­στών στον το μέα Χανιών, είχε δ ιαθέσει δυνάμεις από τα τμήματα που προορίζονταν για το Ηρά­κλειο, γνώριζε ότι, εάν δεν ενίσχυε τις εκ ε ί δυνά­μεις με τμήματα τη ς 5ης Ο ρεινής Μεραρχίας, θα έχανε τη μάχη. Η από θάλασσα ενίσχυση, τη ν ο­ποία φ οβόταν ο Φράυμπεργκ, είχε καθυστερήσει. Η κατάληψη του υψώματος 107 εξασφάλιζε το προς το ν Ταυρωνίτη άκρο του αεροδρομίου από ά­μεσα πυρά. Επρεπε να διαπιστώσει λοιπόν, αν σι α­μυνόμενοι έλεγχαν το δυτικό άκρο του αεροδρο­μίου. Αποφάσισε να επιχειρήσει μια τολμηρή ανα­γνώριση. Συγκεκριμένα, δ ιέ τα ξε έναν ικανό σμη­ναγό του επ ιτελείου του να απογειωθεί με το πρώ­το φως τη ς 22ας Μαϊου και να προσπαθήσει να προσγειωθεί και να απογειωθεί στη δυτική άκρη του αεροδρομίου, για να διαπιστώσει τη δυνατό­τη τα που είχε ο αντίπαλος να το ν προσβάλει με ά­μεσα πυρά. Ο σμηναγός εκ τέλεσ ε τη ν αποστολή του και α νέφ ερε ότι, ενώ το αεροδρόμιο βαλλόταν από πυρά πυροβολικού, δ εν καλυπτόταν με άμεσα πυρά.

Μόλις ενημερώ θηκε, ο Σ το ύ ν τεν τ δ ιέ τα ξε το ν διοικητή τη ς 5ης Ο ρεινής Μεραρχίας, υποστράτη­γο Ρίνγκελ, να θ έσ ει τα τμήματά του στο αεροδρό-

Τρε/ς α λ εξ ιπ τω τισ τές επανδρώ νουν ένα πολυβόλο

M G -34. Δ ίπ λα τους δ ια κρίνοντα ι τα κιβώ τια

μ ετα φ ο ρ ά ς οπλισμού (πιν. το υ Ν τρ ανή για τη “Σ Ι ” .)

25

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ρίψη εφοδίων από Ju 52.

Ο Στούντεντ παρά το γεγονός ότι, προκειμένου να

αναδιοργανώσει το Σύνταγμα

Αλεξιπτωτιστών στον τομέα Χανίων,

είχε διαθέσει δυνάμεις από τα

τμήματα που προορίζονταν για το Ηράκλειο, γνώριζε

ότι, εάν δεν ενίσχυε τις εκεί δυνάμεις με

τμήματα της 5ης Ορεινής Μεραρχίας,

θα έχανε τη μάχη.

μιο τη ς Τανάγρας σε άμεση ετο ιμ ό τη τα για αναχώ­ρηση προς την Κρήτη. Ταυτόχρονα έσ τε ιλε στον το μέα του Μ άλεμε την εφ εδρεία αλεξιπτωτιστών υπό το ν συνταγματάρχη Ράμκε. Το σφάλμα που διέπραξε ήταν ότι, ενώ έσ τε ιλε ένα τμήμα δύνα­μης δυόμισι λόχων δυτικά του Ταυρωνίτη, όπου τα ήδη υπάρχοντα τμήματα θα τους παρείχαν κάποια κάλυψη, έσ τε ιλε ένα άλλο τμήμα δύναμης δύο λό­χων ανατολικά του ποταμού - σε βέβαιη, δηλαδή, καταστροφή.

Το σημείο, που είχε επ ιλέξει ο Σ το ύ ν τεν τ για τη ρίψη τους βρισκόταν ανάμεσα σε ένα νεοζη- λανδικό απόσπασμα Μηχανικού και στο 28ο Τάγμα Μαορί. Πολλοί αλεξιπ τω τισ τές σκοτώθηκαν, ενώ βρίσκονταν ακόμα στον αέρα ή προτού προλά­βουν να βγάλουν τα αλεξίπ τω τά τους. Από το υς δύο λόχους σώθηκαν μόνο 80 άνδρες, οι οποίοι κρύφθηκαν και κατόρθωσαν να εντοπίσουν τους συναδέλφους το υ ς στα δυτικά.

Στις 5 το απόγευμα έφθασαν τα πρώτα μ ετα ­φορικά αεροπλάνα με το 100 Σύνταγμα τη ς Ο ρει­νής Μεραρχίας. Τα αεροπλάνα προσγειώνονταν, ά- δειαζαν το φορτίο τους χωρίς να σβήσουν το υς κι­νη τή ρ ες και απογειώνονταν αμέσως. Οι Νεοζη- λανδοί έβαλλαν κατά του αεροδρομίου με τα χω­ρίς σκοπευτικά ιταλικά πυροβόλα των 75 mm και σημείωσαν α ρ κετές επ ιτυχίες. Ομως οι Γερμανοί εργάζονταν σκληρά - χρησιμοποιώντας ακόμα και αιχμαλώτους - για να απομακρύνουν τα συντρίμ­μια από τον διάδρομο και να καλύψουν τις οπές

που ανοίγονταν. Ο Σ το ύ ν τεν τ κατηγορήθηκε και δ ικάστηκε μετά το ν πόλεμο για τον φόνο Β ρετα ­νών στρατιωτών, οι οποίοι αρνήθηκαν να βοηθή­σουν το υς Γερμανούς στο έργο αυτό.

Η παρερμηνεία μιας πληροφορίας

Επιτέλους, οι ανώτατοι αξιωματικοί στον το ­μέα Μ άλεμε - Χανίων άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι μια άμεση αντεπίθεση ήταν απόλυτα αναγκαία. Ο Χάργκεστ είχε πρώτος τη ν ιδέα και τη ν κοινο­ποίησε στον Πούτικ, π ροτείνοντας να εκ το ξευ θ ε ί η αντεπίθεση κατά τη διάρκεια τη ς νύκτας. Ο Πού­τικ συμφώνησε και η αντεπίθεση προετο ιμάσθηκε με τόσο ανεπαρκή δύναμη, ώστε ήταν καταδικα­σμένη πριν ακόμα ξεκινήσει. Δύο τάγματα Νεοζη- λανδών ετο ιμάζονταν να προσβάλλουν τα ξεκού- ραστα τμήματα τη ς Ο ρεινής Μεραρχίας και των α­λεξιπτω τιστώ ν που είχαν ενιαχυθεί, και μάλιστα μετά από μια εξα ντλητική πορεία. Η ιδέα ανήκε στον Χάργκεστ, ο οποίος, χωρίς να έχει επ ισκεφ τεί το μέτωπο, έκρ ινε ότι τα δύο τάγματα ήταν αρκε­τά. Ο Φράυμπεργκ εναρμονίσθηκε με τις αντιλή­ψεις των άλλων δύο ανώτατων αξιωματικών, αν και είχε 6.000 άνδρες δ ιαθέσιμους στην περιοχή του. Σπάνια αντεπίθεση ετο ιμάσθηκε με τόση έλλειψ η ενθουσιασμού και πνευματική σύγχυση διοικητών. Η επίσημη ιστορία τη ς Νέας Ζηλανδίας αναφέρει σχετικά ότι η αντίληψη που επικρατούσε ή ταν ότι έπρεπε να ανησυχούν περισσότερο για μια ενέρ-

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

• εια από τη θάλασσα. Η αποτυχία τη ς α ντεπ ίθε­σης σφραγίσθηκε με τη ν τελευ τα ία απόφαση του Οράυμπεργκ: δ εν θα εκτο ξευ ό τα ν , πριν αφ ιχθεί από το ν τομέα Γεωργιουπόλεως το τάγμα των Αυ­στραλών, για να ενισχύσει το ν το μέα τω ν Χανιών.

Για το ν Φράυμπεργκ η ιδέα τη ς απόβασης από τ ί θάλασσα είχε μετατραπ εί σε πραγματικό ε- ;.ά λ τη . Σε τέ το ιο σημείο, μάλιστα, που έβλεπ ε* αι. όπως αποδείχθηκε, διάβαζε «φαντάσματα»! Στις 09.00 τη ς 21ης Μαϊου σ τάλθηκε στην Κρήτη ΐ /α σήμα με π ληροφορίες τη ς ULTRA, το οποίο για •άγους που δ εν έχουν ακόμα καταστεί σαφείς, έ- ;θ α σ ε στον Φράυμπεργκ το απόγευμα. Ο Νεοζη- •ανδός δ ιο ικητής είχε εντολή να διαβάζει μόνο αυτός τα σήματα του είδους αυτού και στη συνέ- : εια να τα καταστρέφει. Το σήμα έγραφε:

'Προσωπικό για το ν στρατηγό Φράυμπεργκ - <ατεπείγον

Στη συνέχεια επ ίθεσης κατά Κολοράντο (Κρή­τη ) αναφέρθηκε από αξιόπιστη πηγή ότι στις επι­χειρήσεις που σχεδιάσθηκαν για τις 21 Μαϊου είναι- αερομεταφορά δύο ορεινών ταγμάτω ν και η επί­θεση στα Χανιά. Αποβάσεις κλιμακίου από μικρά “ Ασία εξα ρτά τα ι από τη ν κατάσταση στη θάλασ­σα*.

Ο Φράυμπεργκ φαίνεται ό τι παρερμήνευσε τη ;οάσ η «...επίθεση στα Χανιά». Ο συντάκτης είναι ~.θανό να εννοούσε επίθεση εναντίον των Χανιών ^πό τις δυνάμεις των Γερμανών που ήδη βρίσκο- .ταν στην Κρήτη, ή αεροπορική επιδρομή. Πολλοί .ποστηρίζουν ό τι δ εν πρόσεξε τη ν τελε ία μεταξύ - j ) v λ έξεω ν Χανιά και Απόβαση, και τις συνδύασε. Οσο και αν φαίνεται απίθανο αυτό, είναι γεγονός ό τι ο Φράυμπεργκ, με βάση αυτή τη ν πληροφορία, Εξέδωσε τη ν παρακάτω διαταγή:

’Αξιόπιστες π ληροφορίες. Πιθανή θαλάσσια α­ποδοτική ενέργεια νωρίς το πρωί στην περιοχή «ανίων. Η Νεοζηλανδική Μεραρχία εξα κο λου θεί . a ευθ ύνετα ι για τη ν ακτή δυτικά του Κλαδισσού ποταμού. Το Ουαλικό Τάγμα αμέσως ενισχύσει α- -υντική διάταξη από Κλαδισσό έως Χαλέπα".

Ετσι, στη γεν ικό τερη σύγχυση που επ ικρατού­σε. το καλύτερο και ισχυρότερο τάγμα, που δ ιέ θ ε ­τ ε η CREFORCE, δ εσ μεύθηκε στα Χανιά, γ ια τί ο δ ι­ο ικητής τη ς δεν μπόρεσε να ερμηνεύσ ει ένα απλό σήμα.

Σε ό,τι αφορά τη γερμανική πλευρά, στις 21 Μαϊου ο στρατάρχης Λιστ α νέφ ερ ε στην OKW ότι- μάχη για την κατάληψη τη ς Κρήτης ενδεχομέ- .ως να παρατεινόταν. Αυτή η εκτίμηση μαζί με τον .εγά λο αριθμό απωλειών των αλεξιπτωτιστών α­νησύχησαν το ν Γκαίριγκ και το ν Χ ίτλερ. Ο τε λ ε υ ­ταίος φ οβόταν ότι η επιχείρηση θα επιδρούσε δυ- σμενώς στο ηθικό των Γερμανών τη ν παραμονή της Επιχείρησης "Μπαρμπαρόσα" και ό τι θα καθυ­στερούσε τη ν αναδιάταξη του αεροπορικού σώμα­το ς του Ριχτχόφεν για τη ν ίδια αποστολή. Οι Γερ- _ανοί, οι οποίοι είχαν αρνηθεί τη συμμετοχή των ταλών στην επιχείρηση, αναγκάσθηκαν να ζη τή ­

σουν από το ν Μουσολίνι να σ τείλει το ν στόλο του εναντίον των Βρετανών και να αποβιβάσει τμήμα ­τα από τα Δωδεκάνησα στην ανατολική Κρήτη. Ο Μουσολίνι, αν και δ εν τον ενθουσίαζε η ιδέα να α­ντιμετωπίσει το υ ς Β ρετανούς στη θάλασσα, ωστό­σο επιθυμούσε να συμμετάσχει στην κατάληψη τη ς Κρήτης και αμέσως έδωσε τις σ χετικές διατα­γές. Ιταλικά τμ ήμ α τα αποβιβάστηκαν στη Σητεία στις 28 Μαϊου, όταν η έκβαση τη ς μάχης είχε κρι- θεί.

Οι η μ έρ ες της εύνοιας του Σ το ύ ν τεν τ είχαν παρέλθει. Η γερμανική ηγεσία γνώριζε ότι δ εν ή ­ταν εύκολο να το ν «καταργήσει», δ ιότι μια τέτο ια ενέργεια θα επιδρούσε δυσμενώς στο ηθικό των αλεξιπτωτιστών. Αποφάσισε, λοιπόν, να τον «αδρα- νοποιήσει» επιχειρησιακά. Μ ε μια διαταγή τού α­παγόρευσαν να μ ετα κ ινη θ ε ί από τη ν Αθήνα στην Κρήτη και στη συνέχεια η διοίκηση όλων των γερ ­μανικών στρατευμάτω ν στην Κρήτη ανατέθηκε στον δ ιοικητή τη ς 5ης Ο ρεινής Μεραρχίας, υπο­στράτηγο Ρίνγκελ.

Ο Σ το ύ ν τεν τ έφθασε τελ ικά στην Κρήτη στις 25 Μαϊου. Επρόκειτο πλέον για έναν πρόωρα γερα-

S Serear')e,n d?r.

_ um N«&b,n «"Sr-siu-

G r i > f D o n r o -r r * StST" ? ,u*erc e,b c r c ( i ) ( f i "

er<nid v M ' den 2S f ., verw. C r ^ ° rdheim ' /Un' U>41

C b a r i o t t e % ^ . . R h t ab e % a r s c h * II, rGun *ha ll

To α γ γ ελ τή ρ ιο μνημοσύνου των τριώ ν αδελφ ώ ν

τη ς φημισμένης σ τρ α τιω τικ ή ς

I ο ικ ο γένεια ς Μ π λύχερ, οι οποίοι

σ κοτώ θηκαν στην Κ ρήτη.

27

σμένο άνδρα, ο οποίος είχε παρακολουθήσει το δημιούργημά του, το σώμα αλεξιπτωτιστών, να φ θείρ ετα ι ανάμεσα στους ελαιώ νες τη ς Κρήτης.

Η νύκτα της 21 ης/22ης Μαϊου

Δύο σημαντικά γεγονότα διαδραματίσθηκαν ε ­κείνη τη νύκτα. Η προσπάθεια των Γερμανών να ε- νισχύσουν τα τμήματα στο Μ άλεμε από τη θάλασ­σα και η αντεπίθεση των νεοζηλανδικών δυνάμεων για τη ν ανακατάληψη του αεροδρομί­ου.

Η «εισβολή» από τη θάλασσα στην περιοχή Χανιών, ο επίμονος εφ ιάλτης του Φράυμπεργκ, πραγματοποιήθηκε - ή μάλλον έγινε απόπειρα πραγματοποίησής τη ς - τη νύκτα τη ς 21ης προς τη ν 22η Μαϊου. Ο «στόλος», με τον οποίο αποπει- ράθηκε, συνιστούσε ένα συνονθύλευμα 23 καϊ- κιών και δύο σκουριασμένων μικρών ατμόπλοιων, τα οποία είχαν επ ιτάξει οι Γερμανοί για να μ ετα φ έ­ρουν το 3ο Τάγμα του 100 Συντάγματος Ορεινών Κυνηγών, υλικά, εφόδια και αντιαεροπορικές πυ-

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

Φίλιες μονάδες.

Περιοχές στις οποίες πραγματοποιήθηκαν γερμανικές ρίψεις.

Περιοχές ττροβλεπόμενων γερμανικών ρίψεων

Αττόσπασμα Μπράουν.

Μονάδες Συντάγματος Εφόδου Αλεξιπτωτιστών.

Τμήματα αποσπάσματος Κωχ.

Νεοζηλανδικός (η) (ο).

[μ π ρ Ί

Ν.Ζ..

Δ ιά τα ξη 5ης Ν Ζ Ταξιαρχίας και ρίψ εω ν γερμανικώ ν μονάδω ν σ τις 20-5-1 (ΓΕΣ/Δ ΙΣ ).

ροβολαρχίες, όχι στα Χανιά όπως π ίσ τευε ο Φράυ- μπεργκ, αλλά στην περιοχή Μ άλεμε. Την προστα­σία του είχε αναλάβει το ιταλικό τορπιλλοβόλο “Lupo". Οταν ο στολίσκος Βρέθηκε 34 χλμ. Βόρεια από τα Χανιά, προσβλήθηκε από μια μοίρα του Βρετανικού Στόλου απ οτελούμενη από τρία κατα­δρομικά και τέσσερα αντιτορπιλλικά. Το ιταλικό τορπιλλοβόλο αντέδρασε με γεννα ιότη τα και επι­τέθ η κ ε με τορπ ίλλες στα Βρετανικά πολεμικά, αλ­λά δεν είχε καμία τύχη απέναντι στα πυρά τους. Στη συνέχεια, σι Β ρετανοί στράφηκαν κατά των καϊκιών, πολλά από τα οποία Βυθίστηκαν. Σκοτώ ­θηκαν ή πνίγηκαν 327 Γερμανοί. Οσοι σώθηκαν, περισυνελέγησαν τη ν επομένη από γερμανικά πλοία. Ενα καΐκι κατόρθωσε να προσεγγίσει την περιοχή Μ άλεμε, μ ετα φ έρ οντα ς 3 αξιω ματικούς και 110 οπλίτες.

Η δ εύ τερ η αξιοσημείω τη ενέργεια ήταν η ε ­κτόξευση της αντεπ ίθεσης για τη ν ανακατάληψη του αεροδρομίου. Ο Φράυμπεργκ και το επ ιτελείο τη ς CREFORCE άκουσαν το υς κανονιοβολισμούς, δ ιέκριναν τις φω τιές των καϊκιών που καίγονταν και, όπως ήταν φυσικό, αισθάνθηκαν ανακούφιση, γιατί συνειδητοποίησαν ότι η «απόβαση» είχε συ­ναντήσει δυσκολίες. Θα μπορούσε, όμως, κανείς να ισχυριστεί ό τι έπρατταν ό,τι ήταν δυνατό για να εξασφαλίσουν τη ν αποτυχία τη ς αντεπ ίθεσης. Η έμμονη ιδέα του Φράυμπεργκ να αμυνθεί επί της ακτής τω ν Χανιών, είχε ως αποτέλεσμα να επ ιμέ­νει ό τι δ εν έπρεπε να εκ το ξευ θ ε ί η αντεπίθεση πριν φθάσει στα Χανιά το τάγμα Αυστραλών από τη Γεωργιούπολη. Ετσι, η αντεπ ίθεση άρχισε στις 03.30 τη ς 22ας Μαϊου, ό ταν τα τμήματα είχαν στη διάθεσή το υς ελάχισ τες νυκ τερ ινές ώρες για να ολοκληρώσουν το υς α ντικειμενικούς σκοπούς

το υ ς - πριν επ έμβει η Luftwaffe. Οι Νεοζηλανδοί πολέμησαν με απαράμιλλη γεννα ιότη τα και έφθα- σαν μέχρι τη ν παρυφή του αεροδρομίου, αλλά η έ ­λευση τη ς ημέρας έφ ερ ε το αναπόφευκτο αποτέ­λεσμα: τη ν εμφάνιση τη ς Γερμανικής Αεροπορίας και την υποχώρηση των Νεοζηλανδών.

Την ημέρα εκείνη οι Γερμανοί μ ετέφ ερα ν δύο ακόμα τάγματα τη ς Ο ρεινής Μεραρχίας, χρησιμο­ποιώντας το αεροδρόμιο του Μ άλεμε. Ο Χάργκεστ έσ τε ιλε προς τη ν CREFORCE δύο αναφορές, οι ο­ποίες - πολύ επιεικώς - μπορούν να χαρακτηρι­στούν περ ίεργες. Σ την πρώτη έλεγε : "Συνεχής ροή εχθρικώ ν αεροπλάνων που προσγειώνονται και απογειώνονται, πιθανή προσπάθεια εκκένω ­σης τμημάτων. Ε ξετάζετα ι". Στη δ εύ τερ η συμπλή­ρωνε την «εκτίμησή» του: "Από γενική ησυχία, ύ­παρξη ένδ εκα εστιών φωτιάς στο αεροδρόμιο φαί­νετα ι ό τι εχθρ ός ετο ιμά ζει εκκένωση". Ηταν η ανα­φορά που θα ή θ ελε ο ίδιος να ανταποκρίνεται στην π ραγματικότητα, όπως άλλωστε και κάθε στρατιώτης μ ετά από σκληρή μάχη. Ο Πούτικ δ ιέ ­τα ξε το ν Κ ίπενμπέργκερ να σ τείλει περιπόλους για να διαπιστώσει εάν πράγματι οι Γερμανοί δεν ε- νισχύονταν, αλλά αποσύρονταν, όπως εκτιμούσ ε ο Χάργκεστ. Δ εν χρειάστηκε πολύς χρόνος για να α- π οδειχθεί ό τι η εκτίμηση του δ ιοικητή τη ς 5ης ΝΖ Ταξιαρχίας ήταν εσφαλμένη.

Μόλις το απόγευμα τη ς 22ας Μαϊου, ο Φράυ- μπεργκ αντιλήφ θηκε τη σοβαρότητα τη ς κατάστα­σης που είχε δημιουργηθεί. Είχε ακόμα τη λύση στα χέρια του: εκ τό ς από τις αξιόμαχες δυνάμεις των ΝΖ ταξιαρχιών, τρ ία άθ ικτα τάγματα, μετα ξύ των οποίων και εκείνο των Ουαλών, με τα οποία θα μπορούσε να εκ το ξεύ σ ει ισχυρή αντεπίθεση, σώ­ζοντας έτσ ι το νησί. Οι άνδρες των μονάδων αυ-

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

τών απέδειξαν τη ν αξία τους στη μάχη του Γαλατά 23-25 Μαϊου), ό ταν είχε ήδη φθάσει στο νησί ολό­

κληρη η 5η Ορεινή Μεραρχία. Ομως ο Φράυμπερ- νκ επ έλεξε τη λύση, που έδωσε και τη χαριστική βολή στην άμυνα του νησιού, παραδίδοντάς το στους Γερμανούς: έδωσε εντολή στην 5η ΝΖ Τα­ξιαρχία να συμπτυχθεί από τις θ έσ εις τη ς στο αε­ροδρόμιο του Μ άλεμε και να εγκατασ ταθεί στον Γαλατά.

ΟΙ ΤΟΜΕΙΣΡΕΟΥΜΝΟΥ - ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

22-26 Μαϊου

Εχει ήδη αναφ ερθεί η δράση τω ν ελληνικώ ν και αυστραλιανών τμημάτω ν στην περιοχή τη ς πό­λης και του αεροδρομίου του Ρεθύμνου. Μ ετά την αναχώρηση τω ν Αυστραλών τη ς Γεωργιουπόλεως απέμειναν στο Ρέθυμνο τα τάγματα του αντισυ- νταγματάρχη Κάμπελ και του ταγματάρχη Σαντό- 6ερ. Η κατάσταση είχε σ ταθεροπ οιηθεί με τους Γερμανούς πολιορκημένους σε δύο σημεία και τους Αυστραλούς, Ελληνες και ένοπλους Κρήτες στη θέση των πολιορκητών. Οι Αυστραλοί, εκ τό ς από τη διαταγή επιχειρήσεων των Γερμανών, είχαν κυριεύσει και το ν κώδικα συνεννόησης με τα αε­ροπλάνα και κατόρθωσαν να τα κατευθύνουν με τέ το ιο τρόπο, ώστε οι Γερμανοί να "εισπράττουν" τ ις βόμβες που προορίζονταν για το υς Αυστρα­λούς και σι Αυστραλοί τα όπλα και τα εφόδια που προορίζονταν για τους Γερμανούς. Οι τελευ τα ίο ι υφίσταντο αυτή τη ν κατάσταση χωρίς να μπορούν

να κάνουν τίποτα για να τη ν ανατρέψουν, καθώς δ εν δ ιέθ ετα ν κανένα μέσο επικοινωνίας.

Επί μια εβδομάδα οι υπερασπιστές του Ρεθύ­μνου κρατούσαν το υς Γερμανούς σε συνεχή πίεση. Παρόλα αυτά, δ εν έλειψαν και πράξεις αβροφρο­σύνης. Σε κάποια περίπτωση έγινε τρίωρη εκεχε ι­ρία, για να συγκεντρω θούν τραυματίες. Κατά τη διάρκειά της, Γερμανός αξιωματικός ζήτησε από το ν Κάμπελ να... παραδοθεί λόγω της ευνοϊκής για το υς Γερμανούς τροπής του αγώνα στα Χανιά. Ο Κάμπελ απάντησε βομβαρδίζοντας τις γερμανικές θέσ εις με το πυροβολικό του με τη λήξη τη ς ε κ ε ­χειρίας. Οι δύο αντίπαλοι συμφώνησαν να εγκατα- στήσουν ένα κοινό νοσοκομείο στο χωριό Αδελε, ό­που Αυστραλοί και Γερμανοί γιατροί και νοσοκόμοι μοιράζονταν τα υγειονομικά υλικά που υπήρχαν. Στις 26 Μαϊου οι Αυστραλοί κατόρθωσαν να κατα­λάβουν το ελαιοτριβείο, όπου βρήκαν μόνο τρ α υ ­ματίες. Ηδη είχαν οργανώσει ένα πρόχειρο σ τρατό­πεδο με 500 περίπου αιχμαλώτους, οι περισσότε­ροι από τους οποίους είχαν απωλέσει το ηθικό, ε ι­δικά επειδή στην Αθήνα το υ ς είχαν πει ό τι θα συ­ναντούσαν μικρή αντίσταση στο νησί.

Μια περίεργη σειρά συμπτώσεων και αμελειώ ν είχε ως αποτέλεσμα να μην ενημερω θούν οι Αυ­στραλοί για την απόφαση του Φράυμπεργκ. Το πρωί της 28ης Μαϊου αφίχθη στο Ρέθυμνο ένα μι­κρό αποβατικό με εφόδια για το υς Αυστραλούς. Ο Φράυμπεργκ είχε παραλείψει να σ τείλει τη διαταγή εκκένωσης και ο κυβερνήτης του πλοίου ανέφ ερε απλά στον Κάμπελ ότι είχε εντολή να κα τευ θυ νθεί προς τα νότια του νησιού. Ο Κάμπελ, επαγγελματίας στρατιωτικός σε αντίθεση με τον Σαντόβερ που ήταν λογιστής και επιχειρηματίας στην πολιτική του ζωή, διαπίστωσε ό τι δεν ήταν

Απομονω μένη ομάδα Γερμανών αλεξιπτω τιστώ ν.

Π αρά τη δυσχερή το υ ς θ έσ η , ιδ ια ίτερ α κ α τά τις

π ρώ τες η μ έρ ες των επ ιχειρήσεω ν, οι

π ερ ισ σ ό τερ ο ι α λ εξ ιπ τω τισ τές π ροτίμησαν

τον Θ άνατο στη μάχη από τη ν παράδοση.

29

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γερμανοί α λ εξ ιπ τω τισ τές σβήνουν τη δίψα το υ ς στο π ηγάδι μ ια ς αγροικ ίας. Π α ρ α τη ρ ή σ τε τη σημαία που έχουν απλώσει μπροστά το υ ς , ώ στε η τα υ τό τη τά το υ ς να κ α τα σ τε ί γνω στή σ τους π ιλότους τη ς L u ftw affe .

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

δυνατό να κινηθεί προς Σούδα και αποφάσιαε να κρατήσει το αεροδρόμιο. Την ίδια ώρα ο στρατη­γός Ρίνγκελ καθόριζε ως πρώτο αντικειμενικό σκο­πό, στην προσπάθεια καταδίωξης του εχθρού, την πόλη του Ρεθύμνου. Για μια ακόμα φορά οι γερμα­ν ικές υπηρεσίες πληροφοριών αποδείχθηκαν εξα ι­ρετικά ανεπαρκείς και δ εν έμαθαν ότι ο όγκος των συμμαχικών δυνάμεων κινείτο προς Νότο.

Στις 29 Μαϊου ο Κάμπελ π ληροφορήθηκε ότι σι Β ρετανοί είχαν εγκαταλείψ ει το Ηράκλειο και ότι γερμανικά τμήματα κινούντο προς το Ρέθυ­μνο. Ολη τη νύκτα της 29ης προς 30ή Μαϊου, Αυ­στραλοί στρατιώ τες εναλλάσσονταν σε βάρδιες στην παραλία και εξέπ εμπ αν με φακούς το γράμμα Α του αλφάβητου Μορς για τη ν περίπτωση που οι Β ρετανοί θα έστελναν πλοία να το υ ς παραλάβουν. Το πρωί, όταν οι Γερμανοί βρίσκονταν πλέον στην πόλη του Ρεθύμνου, οι δύο αξιω ματικοί συζήτη­σαν τις π ιθανότητες που είχαν. Τα πυρομαχικά και τα τρόφ ιμα είχαν εξα ντληθ εί, οι Γερμανοί είχαν α­πειλήσει με σκληρά αντίποινα το υ ς κατοίκους εάν βοηθούσαν τους Αυστραλούς και ο Κάμπελ απο­φάσισε ό τι δ εν χρειαζόταν να προκληθούν άσκο­πες απώλειες. Για το ν λόγο αυτό επιθυμούσε να συζητήσει με το υς Γερμανούς όρους παράδοσης. Ο Σαντόβερ είχε τη γνώμη ό τι έπρεπε να δοθ εί στους άνδρες η ευκαιρία να αποφασίσουν εάν ή ­θ ελα ν να παραδοθούν. Τελικά, ο Κάμπελ παραδό­θ η κε στους Γερμανούς, ενώ ο Σαντόβερ με 13 α­ξιω ματικούς και 39 οπλίτες κα τευ θ ύ νθ η κε προς τα βουνά, απ' όπου και κατόρθωσε να δ ιαφύγει με υποβρύχιο στην Αίγυπτο. Οταν έφ υγε, έλαβε ένα σημείωμα από έναν Κρητικό που του είχε προσφέ­ρει καταφύγιο κατά τη ν παραμονή του στο νησί: "Ταγματάρχα μου, η μεγαλύτερη επιθυμία μου ε ί­ναι να π ιούμε μαζί ένα ποτήρι κρασί στο σπίτι μου τη ν ημέρα που θα ελευθ ερ ω θούμε. Γι’ αυτό μόνο θ έλω να ζήσω".

Και στο Ηράκλειο, όπως και στο Ρέθυμνο, οι α­μυνόμενοι είχαν επ ιδείξε ι ένα επ ιθετικό πνεύμα που απούσιαζε από το υς δ ιο ικη τές του τομέα Χα­νίων. Εκεί, οι Β ρετανοί είχαν κα τευθύ νει την προ­σοχή το υς στην κατοχή του αεροδρομίου και το είχαν κατορθώσει παρά το υς βομβαρδισμούς των Γερμανών. Σκληρές μάχες δ ιεξήχθησαν στις 21 και

22 Μαϊου στο αεροδρόμιο και τη ν πόλη του Ηρα­κλείου, όπου αμυνόταν το 3ο Ελληνικό Σύνταγμα, με πολλές απώλειες και για τις δύο π λευρές. Τελι­κά, όμως, οι αμυντικές περιοχές δ ιατηρήθηκαν ά­θ ικ τες . Μ εταξύ 20 και 22 Μαϊου οι Ελληνες εν τα ­φίασαν περί το υς 300 νεκρούς αλεξιπ τω τισ τές και οι Βρετανοί περί το υς 950. Το πρωί τη ς 23ης Μαϊου αναφέρθηκε ό τι οι Γερμανοί είχαν αιχμαλωτίσει γυναικόπαιδα, τα οποία είχαν καταφύγει στην ύ­παιθρο προκειμένου να αποφύγουν τους βομβαρ­δισμούς, με σκοπό να το υς χρησιμοποιήσουν ως α­σπίδα για να κινηθούν προς το Ηράκλειο. Σύμφω­να με την επίσημη ιστορία τη ς Αυστραλίας και της Δ ιεύθυνσης Ιστορίας του ΓΕΣ, στον Γερμανό διοι­κητή σ τάλθηκε ο Ελληνας ταγματάρχης Τσαγκα- ράκης, συνοδευόμενος από έναν αιχμάλωτο Γερ­μανό ταγματάρχη και το ν προειδοποίησε να αφή­σει αμέσως ελεύ θ ερ α τα γυναικόπαιδα, δ ιαφ ορε­τικά θα επιβάλλονταν αντίποινα επί των Γερμανών αιχμαλώτων. Παράλληλα, π ρότεινε στον Γερμανό διοικητή να παραδοθεί, καθώς ήδη είχαν η ττη θ ε ί. Ο δ ιο ικητής συμφώνησε για τη ν απελευθέρωση των γυναικόπαιδων, αλλά στην πρόταση για παρά­δοση αντιπ ρότεινε τη ν παράδοση των συμμαχικών δυνάμεων, γιατί δ ιαφορετικά η πόλη θα βομβαρδι­ζόταν. Η πρότασή του απορρίφθηκε, όπως εξά λ ­λου ήταν φυσικό. Στις 16.00 όμως η πόλη βομβαρ­δ ίστηκε και μεγάλο τμήμα τη ς καταστράφηκε. Ευ­τυχώς, ο πληθυσμός είχε καταφύγει στην ύπαιθρο ή είχε κρυφ τεί στα τε ίχη και έτσ ι οι απώλειες ήταν μικρές.

Η κατάσταση στο Ηράκλειο ε ξελ ίχ θ η κε όπως στο Ρέθυμνο. Ο χρόνος κυλούσε υπέρ των α λεξι­πτωτιστών, τους οποίους υποστήριζε η Luftwaffe που βομβάρδιζε ανηλεώς την πόλη και το αερο­δρόμιο. Η προσπάθεια ενίσχυσης τη ς φρουράς με τα τάγματα που βρίσκονταν στο Τυμπάκι απέτυχε, ενώ τα ελληνικά συντάγματα, τα οποία είχαν ε ξα ­ντλήσει τα πυρομαχικά το υ ς και δ εν δ ιέθ ετα ν πια δύναμη κρούσης λόγω απωλειών, αποσύρθηκαν και κάλυψαν τις οδεύσεις προς Αρχάνες και Μεσ- σαρά. Τη νύκτα τη ς 26ης/27η Μαϊου ο δ ιο ικητής των βρετανικώ ν δυνάμεων στο Ηράκλειο απέστει- λε μέσω Καϊρου αναφορά στον Φράυμπεργκ και του γνώρισε ό τι ο εχθρός ενισχυόταν ανεμπόδι­στα, κατείχε τη ν οδό Ηράκλειο - Αρχάνες και δεν ήταν δυνατό να αναληφ θεί επιχείρηση διάνοιξής της. Ο Φράυμπεργκ απάντησε λακωνικά «εκκένω ­ση». Οι Βρετανοί δεν ενημέρω σαν τα ελληνικά τμήματα σχετικά με τις προθέσεις τους και τη νύ­κτα τη ς 28ης/29η Μαϊου αναχώρησαν από το Ηρά­κλειο με πολεμικά, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί ού­τε από το υς Ελληνες ο ύ τε από το υς Γερμανούς. Τα βρετανικά π ολεμικά προσβλήθηκαν στο στενό της Κάσσου από τη Γερμανική Αεροπορία, με α π οτέλε­σμα να σκοτωθούν, τραυματισ τούν ή αιχμαλωτι­στούν 800 Β ρετανοί στρατιώ τες. Οι υπόλοιποι έ- φθασαν σώοι στην Αίγυπτο.

Στις 28 Μαϊου αποβιβάστηκαν στην Ιεράπετρα ιταλικές δυνάμεις από τα Δωδεκάνησα. Επρόκειτο για τμήματα τη ς Μ εραρχίας "Σιένα", η οποία είχε η ττη θ ε ί επανειλημμένα στο Μέτωπο τη ς Αλβανίας από τη ν νη Μεραρχία τη ς Κρήτης.

Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΕΚΚΕΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Στο διάστημα 23-25 Μαϊου, οι Γερμανοί μ ε τ έ ­φεραν στο νησί ολόκληρη τη ν 5η Ορεινή Μεραρ-

Γερμανός α λεξιπ τω τισ τή ς περιεργάζεται ένα κ α τεσ τρ α μ μ έν ο α νεμ ό π τερ ο .

!.ία, ενώ παράλληλα εντά θηκα ν οι βομβαρδισμοί τη ς Σούδας και των Χανιών. Η μάχη του Γαλατά, _ια πραγματική εποποιία ηρωισμού όλων όσων συμμετείχαν, συμπεριλαμβανομένων των κατοί­κων τη ς περιοχής, δ εν ήταν παρά ένα «κύκνειο ά­σμα», το οποίο απλά επιβράδυνε το αναπόφευκτο. Στις 26 Μαϊου ο Φράυμπεργκ, παρά το γεγονός ότι είχε ενισχυθεί με δύο τάγματα κομάντος, έσ τε ιλε σήμα στον Ο υέιβελ ζητώ ντας να εγκρ ιθ ε ί η εκκέ - . ωση τη ς Κρήτης. Ο Ο υέιβελ το ν δ ιέ τα ξε να προ- π α θ ή σ ε ι να α ντεπ ιτεθ ε ί με τις ενισχύσεις που εί- ι.ε λάβει και, εάν αυτό δεν καθίστατο εφ ικτό , να ' ΐ ς χρησιμοποιήσει ως οπισθοφυλακή για την εκ ­κένωση. Παράλληλα, ο Ο υέιβελ α νέφ ερ ε στο Λον- δ, .ο ό τι η κατάσταση στη Σούδα ή ταν πολύ δυσχε­ρής, ενώ και η άμυνα τη ς περιοχής με πολύ κόπο -5α μπορούσε να δ ια τηρ ηθεί 24 ώρες ακόμα. Επει­δή ήταν αδύνατο να ενισχύσει το νησί, είχε διατά­ζε ι τη ν εκκένωσή του, η οποία μπορούσε να πραγ- _ατοποιηθεί μόνο από το Ηράκλειο και τα Σφακιά. Εξέφρασε τη λύπη του για τη ν αποτυχία και τις συ- .έπ ειες που θα αναφαίνονταν στα υπόλοιπα προ­βλήματα τη ς Μέσης Ανατολής, αλλά δεν ή ταν δυ- Λπόν να δ ιακινδυνεύσει άλλο προσωπικό και μ έ­σα για τη ν Κρήτη. Το Λονδίνο ενέκρ ινε χωρίς δι­σταγμό τη ν εκκένωση του νησιού.

Μ ετά τη ν έγκριση τη ς εκκένωσης, τη ν ε κ τ έ λ ε ­ση τη ς οποίας ανέλαβε το Β ρετανικό Βασιλικό Ναυτικό, τα τμήματα του το μέα Χανιών - Σούδας συμπτύχθηκαν υπό τη ν κάλυψη οπισθοφυλακών το ο ς την παραλία των Σφακίων. Οι Γερμανοί αρχι­κά πίστεψαν ότι τα τμήματα θα προωθούντο προς ^έθυμνο - Ηράκλειο και κ ινήθηκαν προς τα εκεί, σε καταδίωξή τους. Η εκκένωση του νησιού απο- φασίσθηκε να πραγματοποιηθεί με πολεμικά πλοία τις νυκτερ ινές ώρες από 28η Μαϊου έως 1η Duviou. Γερμανικά τμήματα κινήθηκαν προς την

κατεύθυνση των Σφακίων μόλις τη ν 29η Μαϊου και άάλιστα με αρκετή δισ τακτικότητα . Εγινε φανερό ότι προτιμούσαν να περικυκλώσουν το ν χώρο επι­βίβασης από το να συγκρουστούν μετωπικά με τις οπισθοφυλακές τω ν συμπτυσσομένων. Στις 22.30 τη ς 29ης Μαϊου αφίχθησαν στα Σφακιά οκτώ πο­

λεμικά, στα οποία επιβιβάστηκαν 5.450 άνδρες και 550 τραυματίες. Την επόμενη νύκτα έφθασαν δύο πολεμικά ακόμα, από τα τέσσερα που είχαν στα­λεί. Το ένα από αυτά κτυπ ήθηκε από γερμανικό α­εροπλάνο, ενώ το άλλο υπέστη μηχανική βλάβη. Και τα δύο διατάχθηκαν να επιστρέψουν στη βάση τους. Στα δύο πλοία επιβιβάστηκαν 1.500 ακόμα άνδρες. Τελευταία εκκένωση έγινε, κάτω από τη ν παρενόχληση των Γερμανών, τη νύκτα τη ς 31ης Μαϊου προς 1η Ιουνίου. Τα πολεμικά πλοία παρέ- λαβαν 4.050 άνδρες, μετα ξύ των οποίων και 40 άν­δρες του 1ου Ελληνικού Συντάγματος.

Το επόμενο πρωί οι Γερμανοί επ ιτέθηκαν σε ό­σους είχαν απομείνει στον χώρο, ήδη όμως είχαν υψωθεί λ ευ κές σημαίες. Οσοι από τους στρατιώτες δεν αιχμαλωτίστηκαν, κατέφυγαν στα βουνά, όπου φ ιλοξενήθηκαν από Κρήτες χωρικούς. Περίπου 600 από αυτούς κατόρθωσαν μέχρι το ν Σεπτέμβριο του 1941 να διαφύγουν στη Μέση Ανατολή.

31

Τάφοι Γερμανών αλεξιπτω τιστώ ν. Το

τίμ η μ α τη ς κατά λη ψ ης τη ς Κ ρ ή τη ς υπ ήρξε για το επ ίλεκ το α υ τό σώμα

πολύ υψηλό.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Δ ιο ικ η τή ς τά γ μ α το ς

α λεξιπ τω τισ τώ ν , ενώ α ν α φ έρ ει σ τον

σ υντα γμ α τά ρ χη Μ π ρ όγερ .

32

Γιατί, όμως, χάθηκε για τους Συμμάχους η Μάχη της Κρήτης;

Πολλοί λόγοι θα μπορούσαν να αναφερθούν, ο

κυριότερος, όμως, ήταν η μη

προπαρασκευή του νησιού για άμυνα.

ΓΙΑΤΙ ΧΑΘΗΚΕ Η ΚΡΗΤΗΟι Γερμανοί, εφαρμόζοντας μια νέα επαναστα­

τική τακτική, κατόρθωσαν να καταλάβουν σε σύ­ντομο χρονικό διάστημα την Κρήτη. Για το υς Β ρε­τανούς ήταν ένα ακόμα πλήγμα. Ο Τσώρτσιλ παρη- γορήθηκε λίγο από το γεγονός ότι οι Γερμανοί ε ί­χαν καταβάλει βαρύ τίμημα αίματος για την κατά­ληψη τη ς Κρήτης και δικαιολόγησε για ακόμα μια φορά την απόφασή του να υπερασπιστεί το νησί. «Τι θα έλεγε ο κόσμος, αν αφήναμε το κλειδ ί τη ς α­νατολικής Μεσογείου χωρίς να ρ ίξουμε τουφ ε- κιά;», αναρωτήθηκε στη Βουλή των Κοινοτήτων.

Γιατί, όμως, χάθηκε για το υς Συμμάχους η Μά­χη της Κρήτης; Πολλοί λόγοι θα μπορούσαν να α­ναφερθούν, ο κυριότερος, όμως, ή ταν η μη προπα­ρασκευή του νησιού για άμυνα. Υστερα από έ ξ ι μη­νών αδράνεια, οι Βρετανοί αποφάσισαν να ετο ιμ ά ­σουν το νησί για άμυνα κατά αερομεταφ ερόμενου εισβολέα. Στο διάστημα αυτό τοπ οθετήθηκαν έξι δ ιο ικη τές στην Κρήτη και όλοι συνειδητοποίησαν τη ν απειλή. Ο Ουέιβελ, κύριος υπεύθυνος για το νησί, αποφάσισε, ύστερα από προτροπή του Τσώρ­τσιλ, να ασχοληθεί εντα τικά με το ζήτημα, μόνο ό ­ταν η Ελλάδα είχε αρχίσει να καταλαμβάνεται από το υς Γερμανούς και το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα να δ ιαφ εύγει προς Κρήτη - Αίγυπτο. Ηταν, ό­μως, πλέον αργά. Οι απώλειες των Βρετανών σε υ­λικό περιόριζαν κατά πολύ τα όρια αντοχής τους. Ηδη στην Αφρική η «Αλεπού» είχε καταστήσει την παρουσία της εξα ιρετικά αισθητή, ενώ, είχαν δημι- ουργηθεί σοβαρά προβλήματα στη Συρία και το Ιράκ. Αλλωστε δεν πρέπει να λησμονεί κανείς ότι την εποχή εκείνη η Βρετανική αυτοκρατορία π ολε­μούσε μόνη το ν Αξονα με υλική μόνο βοήθεια από τις ΗΠΑ.

Εαν κανείς μ ελετήσ ει το υς αριθμούς των αε­ροπλάνων που χρησιμοποιούσαν οι Γερμανοί, θα διαπιστώσει ό τι η παντελής έλλειψ η αεροπορίας είχε καταδικάσει εκ των προτέρων τη ν Κρήτη, Ο Φράυμπεργκ αρχικά βρήκε μόνο έξι καταδιωκτικά στο νησί, ενώ την ημέρα έναρξης τη ς μάχης δ εν ε ί­χε απομείνει κανένα αεροπλάνο. Η γερμανική αε­ροπορική κυριαρχία υποχρέωνε να πραγματοποι­ούντα ι οι κάθε φύσεως κινήσεις (εφοδιασμοί, ε κ ­κενώσεις, αλλά και αντεπ ιθέσεις) μόνο νύκτα, γ ε ­γονός που αποτελεί μεγάλο μειονέκτημα για κάθε τακτικό διοικητή.

Πέρα από αυτούς τους παράγοντες, η ηγεσία των Συμμάχων και ειδικά των ανώτατων Νεοζηλαν- δών διοικητών στον κρίσιμο το μέα Μ άλεμε - Χα­νίων, όπου κρίθηκε η μάχη, δεν ήταν εκείνη που θα αντιμετώπιζε τις απαιτήσεις ενός σύγχρονου πεδίου μάχης. Οι Νεοζηλανδοί ιστορικοί παρουσιά­ζονται εξα ιρετικά επικριτικοί. Υπεύθυνους για την

ήττα των δικών τους στρατευμάτων στην Κρήτη θεωρούν:• Τον αντισυνταγματάρχη Αντριου, ο οποίος, χω­ρίς να προβεί σε αναγνωρίσεις, προκειμένου να διαπιστώσει τη ν κατάσταση των λόχων του 22ου ΝΖ Τάγματος που διοικούσε στο ζωτικής σημασίας ύ­ψωμα 107, αποφάσισε να το εκκενώσει την πρώτη νύκτα της μάχης.• Τους δ ιο ικητές των δύο άλλων ταγμάτων τη ς Τα­ξιαρχίας, του 21ου και 23ου, οι οποίοι παρερμηνεύ- οντας τις οδηγίες που είχαν λάβει, δεν αντεπ ιτέθη- καν για να βοηθήσουν το 22ο.• Τον ταξίαρχο Χάργκεστ, ο οποίος, χωρίς να μετα ­κινηθεί από το στρατηγείο του, έδωσε με ελαφρά καρδιά τη μοιραία οδηγία - if you must, you must - στον Αντριου. Επίσης, για τη ν οκνηρία που επέδει- ξε τις δύο επ όμενες η μέρες και την απόφασή του να εγκαταλείψ ει τον χώρο του αεροδρομίου.• Τον ταξίαρχο Πούτικ, διοικητή της ΝΖ Μεραρ­χίας, επειδή δεν δ ιέ τα ξε στις 20 Μαϊου αντεπίθεση κατά των Γερμανών στην περιοχή φυλακών Αγιάς. Η δικαιολογία που προέβαλε ήταν ότι φοβόταν τη ρίψη δ εύ τερου κύματος το απόγευμα - που δεν πραγματοποιήθηκε. Επιπλέον, ασπαζόταν τη ν ίδια έμμονη ιδέα, όπως και ο Φράυμπεργκ, ότι δηλαδή οι Γερμανοί θα επιχειρούσαν απόβαση από τη θά­λασσα.• Τον Φράυμπεργκ, δ ιότι ως γενικός διο ικητής της CREFORCE ήταν υπεύθυνος για την αποτυχία. Μ ε­γαλύτερο σφάλμα του θεω ρήθηκε η μη εκτόξευση μιας γενικής αντεπίθεσης, όταν αυτή διατηρούσε π ιθανότητες επιτυχίας. Ο Φράυμπεργκ υπέστη σκληρή κριτική και αμέσως μετά τη μάχη, τόσο από το ν Χάργκεστ - αν είναι δυνατόν - όσο και από τον διοικητή τη ς 4ης ΝΖ Ταξιαρχίας, ταξίαρχο Ινγκλις. Ο τελευ τα ίο ς λίγο μετά τη μάχη συναντήθηκε με το ν Τσώρτσιλ στο Λονδίνο και κατηγόρησε ευθέω ς το ν Φράυμπεργκ. Η επίσημη ιστορία τη ς Νέας Ζη-

ι 4 0 2 9 | ' ί ; Τ ?

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γερμανοί α λ εξ ιπ τω τισ τές δ ιασχίζουν έναν δρόμο το υ Η ρ α κλείο υ επάνω σε ένα α ιχμαλω τισμένο

β ρ ετα ν ικό όχημα.

•.ανδίας επισημαίνει: "αναπόφευκτα συνάγεται το συμπέρασμα ότι άρχισε με ένα σχέδιο μάχης, το ο- τοίο παραχωρούσε μεγάλες δ υνα τό τητες επιλο- .ής ρόλου στους δ ιο ικητές ταγμάτων, με πολύ λίγη καθοδήγηση, όμως, σχετικά με το ποιοι από αυ­τούς τους ρόλους είχαν π ροτεραιότητα, ενώ κατά τη διάρκεια τη ς μάχης δεν μπόρεσε να δώσει στους δ ιο ικητές του σ ταθερές κατευθύνσεις". Ο Τσώρτσιλ, αφού ενημερώ θηκε από το ν ταξίαρχο νγκλις, έγραψε αργότερα για το ν διοικητή της

CREFORCE: "Κάθε άλλο παρά καθησυχασμένος εί- ja i για τη διεξαγωγή τη ς άμυνας από τον στρατηγό Φράυμπεργκ...Φαίνεται ό τι δ εν έγ ινε καμία αντεπί­θεση στον δυτικό το μέα μέχρι που πέρασαν πάνω από 36 ώρες από τη ν έναρξη τη ς ρίψης των α λεξι­πτωτιστών. Δεν έγινε προσπάθεια να σχηματιστεί μια ταχυκίνητη εφ εδρεία από τα καλύτερα τμήμα­τα. Η όλη άμυνα φαίνεται ό τι ήταν στατική αντί να επιδιωχθεί με κάθε θυσία το "ξερίζωμα" των α λεξι­πτωτιστών".

Ακόμα και οι σύγχρονοι ιστορικοί τη ς μάχης εί- .αι εξα ιρετικά αυστηροί στην κρίση τους για τους αξιωματικούς αυτούς, αν και τη γενική μήνι επισύ­ρει ο ατυχής Αντριου, για την εγκατάλειψ η χωρίς μάχη του θρυλικού υψώματος 107.

Ενα άλλο σοβαρό σφάλμα των Βρετανών ήταν ό τι δεν φρόντισαν να εξοπλίσουν ο ύ τε τις ελληνι­κές μονάδες τακτικού στρατού, ο ύ τε και τη ν Πολι­τοφυλακή. Οι Ελληνες σ τρατιώτες απέδειξαν, ό­που χρειάστηκε, την αξία τους, όπως φάνηκε από τη δράση του 1ου Συντάγματος στο Καστέλι και του 8ου στον Αλικυανό. Οι Κρήτες μαχητές έδ ε ι­

ξαν τι μπορούσαν να κάνουν, όταν οπλίστηκαν με όπλα που αφαίρεσαν από τους Γερμανούς. Επρό- κειτο για μια σοβαρή παράληψη, η οποία ίσως οφει- λόταν σε παρερμηνεία διαταγών ή άγνοια από μ έ­ρους των Συμμάχων. Είναι γνωστό ότι στα Χανιά φυλάσσονταν 300 τυφ έκια Lee-Enfield σε αποθήκη, τη ν οποία φρουρούσαν επιμελώς οι Βρετανοί, και τα οποία παρέμεναν εκεί αχρησιμοποίητα τη ν ώρα που οι Ελληνες στρατιώτες πολεμούσαν με τυ φ έ ­κια του Α' ΠΠ, ενώ στο Ηράκλειο ανακαλύφθηκε τυ ­χαία μια αποθήκη με όπλα, μετά τη ν έναρξη τη ς ε ­πίθεσης των Γερμανών.

Σε ό,τι αφορά το υς Γερμανούς, εκείνο που χα­ρακτηρίζει τη ν επιχείρηση συνολικά είναι η π αντε­λής αδυναμία των υπηρεσιών πληροφοριών τους να συγκεντρώσουν ακριβείς τα κτικές πληροφο­ρίες. Αρχικά, αιφνιδιάσθηκαν από την αντίσταση που συνάντησαν, δ ιότι οι πρώτες εκτιμήσ εις έκα ­ναν λόγο για 12.000 περίπου αμυνόμενους. Ακόμα και όταν οι βρετανικές δυνάμεις υποχωρούσαν από τα Χανιά προς Νότο, οι Γερμανοί εξέδ ιδαν δια­τα γές για καταδίωξή τους προς τα ανατολικά.

Η ανεπάρκεια των γερμανικών υπηρεσιών πλη­ροφοριών έγινε αντιληπτή από τη ν αδυναμία τους να αποκαλύψουν την πηγή πληροφοριών των Βρε­τανών. Οταν ανακάλυψαν, προς μεγάλη τους δυσα­ρέσκεια και έκπληξη, ό τι οι Βρετανοί γνώριζαν την ακριβή ημέρα επίθεσης, υποπτεύθηκαν αρχικά την Αμερικανική Πρεσβεία στην Αθήνα ως πηγή διαρ­ροής. Οταν η εκδοχή αυτή αποκλείστηκε, η διαρ­ροή αποδόθηκε σε πράκτορες των Βρετανών, οι ο­ποίοι είχαν παραμείνει για τον σκοπό αυτό στην Ελλάδα. Μ ετά τη ν κατάληψη της Κρήτης δημιουρ- γήθηκε ειδική μονάδα, η οποία συγκέντρωσε όσα έγγραφα των βρετανικών στρατιωτικών αρχών υ­πήρχαν. Τα περισσότερα ήταν δ ιαταγές ή δελτία α­ναφορών και πληροφοριών. Ανάμεσα τους ανακα­λύφ θηκε και μια χειρόγραφη σελίδα αναφοράς τη ς ULTRA τη ς 24ης Μαϊου, στην οποία καθορίζονταν με λεπ τομέρεια οι θέσ εις των αλεξιπτωτιστών της π ροηγούμενης ημέρας. Το κείμενο απλά μεταφρά- σθηκε στα γερμανικά και μετά παρέπεσε μαζί με τα άλλα χαρτιά. Το τελ ικό συμπέρασμα των Γερμανών ήταν ότι η ημερομηνία επίθεσης είχε αποκαλυφθεί χάρη σε ένα «πολύ απ οτελεσματικό δίκτυο κατα­σκοπείας». Η ULTRA παρέμεινε άτρωτη και στη μά­χη αυτή.

Τέλος, δ εν πρέπει να παραγνωρίζεται ένα ση­μαντικό στοιχείο τη ς Μάχης της Κρήτης. Ολοι όσοι ενεπλάκησαν σε αυτή - Ελληνες, Βρετανοί, Αυ­στραλοί, Νεοζηλανδοί, Γερμανοί και Κρήτες - υπε- ρέβησαν τον εαυτό τους σε γενναιότητα , αποφασι­στικότητα και αυτοθυσία. Αυτό δεν το αρνείται κα­νείς. Ιδια ίτερος έπαινος αρμόζει στους υπερασπι­στές της Κρήτης, οι οποίοι είχαν επανδρώσει και υ-

Ενα κ α τεσ τρ α μ μ έν ο Ju 52. Δ ίπ λα το υ δ ια κ ρ ίν ετα ι ο τά φ ο ς ενός Γερμανού α λεξιπ τω τισ τή .

Ο Π Ο Λ Ε Μ Ο Σ Τ Ω Ν Ρ Ο Δ Ω Ν

Ενα γραφ ικό π ερ ισ τατι­κό τη ς μάχης στην περιοχή το υ Η ρ α κλείο υ ή τα ν το ε ­ξής: τα δύο βρ ετα ν ικά τά γ ­ματα Λ ά νκασ τερ και Υόρκης είχα ν ως έμ βλημα τα κόκκι­να και λευκ ά τρ ια ντά φ υλ λα (ε ίνα ι γνω σ τός ο "Π όλεμος των Ρόδω ν” μ ετα ξύ τω ν δύο βασιλικώ ν οίκων Λ ά νκασ τερ και Υόρκης, ο οποίος έλ α β ε το όνομά του από το έμ β λη ­μά το υ ς ). Επειδή ήταν Μ ά ιος και είχα ν α ν θ ίσ ε ι οι τρ ια ν τα φ υ λ λ ιές , οι στρατιώ ­τ ε ς των μονάδω ν αυτώ ν πο­λεμ ο ύ σ α ν , έχο ν τα ς το π ο θ ε­τή σ ει στα κράνη το υ ς λευκά ή κόκκινα τρ ια ντά φ υλ λα .

33

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γερμανοί σ τρ α τιώ τες π αρατηρούν μ ε προσοχή ένα Ju 88, το οποίο έχ ε ι α νατραπ εί.

αξιωματικούς και 488 οπλίτες ως αγνοούμενους, οι οποίοι πιθανώς πνίγηκαν ή σκοτώθηκαν, όταν οι Βρετανοί προσέβαλαν το υς στολίσκους που τους μ ετέφ ερα ν στην Κρήτη. Οι απώλειες των αλεξιπτω­τιστών σε αξιωματικούς και οπλίτες ήταν 1.915 νε­κροί, 1.759 τραυματίες και 1.632 αγνοούμενοι. Σχε­δόν 200 μεταφορικά αεροπλάνα είχαν καταστραφεί- μια σημαντική απώλεια τις παραμονές της Επιχεί­ρησης «Μπαρμπαρόσα».

Η γερμανική προπαγάνδα εκμ ετα λλεύ θ η κε σε υπέρτατο βαθμό τη νίκη και τη ν κατάληψη ενός στρατηγικού σημείου τη ς ανατολικής Μεσογείου Περισσότεροι από 5.000 Σίδηροί Σταυροί απονεμή- θηκαν στα τμήματα που έλαβαν μέρος στην επιχεί­ρηση. Ομως το κόστος υπήρξε μεγάλο, ώστε ο Χίτ- λερ θεώ ρησε ότι δεν ήταν συνετό να χρησιμοποιή-

περασπίσθηκαν όσο καλύτερα, μπορούσαν το νησί-, ύστερα από μια ή ττα στην ηπειρωτική Ελλάδα.

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Η Κρήτη αποτέλεσε μια μεγάλη νίκη για τους Γερμανούς, αλλά ταυτόχρονα σήμανε και το τέλο ς των Γερμανών αλεξιπτωτιστών. Συνολικά, έπεσαν με αλεξίπτωτα και ανεμόπτερα 1.860 άνδρες στο Μ άλεμε, 2.460 στα Χανιά, 1.380 στο Ρέθυμνο και 2.360 στο Ηράκλειο. Από αυτούς τη ν πρώτη ημέρα σκοτώθηκαν περίπου 2.000. Γενικά, από τους22.000 άνδρες, που έλαβαν μέρος στην επιχείρηση, σκοτώθηκαν περίπου 4.000-5.000, μια πολύ μεγάλη αναλογία. Η 5η Ορεινή Μεραρχία έχασε στις μάχες 20 αξιωματικούς και 305 οπλίτες, ενώ ανέφ ερε 18

3

3&πάλι τους αλεξιπ τω τιστές σε μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις. Σ έ μια συνάντηση,που είχε με τον Ιτο υ ν τεν τ , του κατέστησε σαφές ότι οι ημέρες -ων αλεξιπτωτιστών είχαν παρέλθει, επειδή είχε χαθεί το στοιχείο του αιφνιδιασμού τη ς χρησιμο­ποίησής τους. Στην π ραγματικότητα ο Χ ίτλερ γνώ­ριζε ότι ο πόλεμος με την ΕΣΣΔ θα ήταν ένας πόλε- _ος φθοράς, στον οποίο οι αλεξιπ τω τιστές δεν ε ί­χαν θέση. Μ ετά τη ν Κρήτη, οι Γερμανοί αλεξιπτω τι­στές χρησιμοποιήθηκαν ως πεζικό. Αντίθετα, οι Σύμμαχοι εντυπωσιάστηκαν από την επιτυχία και τη ν απ οτελεσματικότητα των αερομεταφ ερόμε- νων δυνάμεων, τις οποίες οργάνωσαν και χρησιμο­ποίησαν σε μεγάλη κλίμακα. Ο Σ το ύ ν τεντ δεν συ­νήλθε ποτέ από τη μάχη αυτή. Το σώμα των α λεξι­πτωτιστών που είχε δημιουργήσει, καταστράφηκε

εξαιτίας των σφαλμάτων στο σχέδιό του.Οι απώλειες των Συμμάχων σε νεκρούς τραυ­

ματίες και αιχμαλώτους ήταν επίσης σημαντικές:- Νεοζηλανδοί:3.818 (488 τραυματίες ανάμεσα

στους αιχμαλώτους)- Αυστραλοί: 3.883- Βρετανοί: 6.151- Π εζοναύτες: 1.179- Προσωπικό RAF: 306- Κύπριοι και Παλαιστίνιοι: 406Σύνολο: 15.743, από το υς οποίους 1.751 νεκροί,

1.738 τραυματίες και 12.254 αιχμάλωτοι. Σημαντι­κές απώλειες σε πλοία και προσωπικό υπέστη και το Βρετανικό Ναυτικό.

Η επίσημη ιστορία τη ς Μάχης τη ς Κρήτης δεν καταγράφει επακριβώς τις απώλειες των ελληνι­κών μονάδων, αλλά αυ τές ήταν σημαντικές. Σκοτώ­θηκαν 36 αξιωματικοί και εννέα Ευέλπιδες. Μ εγά­λες υπήρξαν και οι απώλειες των ένοπλων Κρητών.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣΟσοι ξένο ι συγγραφείς ασχολήθηκαν με τη Μά­

χη της Κρήτης, δ εν αναφέρονται με λεπ το μέρειες στη δράση των ελληνικών μονάδων στην Κρήτη. Για να καταστεί καλύτερα αντιληπτό το μέγεθ ος τη ς συνεισφοράς το υς στη μάχη, πρέπει να γίνει και μια περιγραφή του οπλισμού τους. Τα ελληνικά συντάγματα, τα οποία είχαν σχηματιστεί από τάγ­ματα νεοσυλλέκτων και φυγάδες από την Ελλάδα, είχαν τη ν παρακάτω δράση:

1ο Σύνταγμα ΠεζικούΔύναμη 30 αξιωματικών και 1.000 οπλιτών περί­

που. Ο οπλισμός του απ οτελείτο από 1.000 τυφ έκια διαφόρων τύπων και π έντε πολυβόλα Saint Etienne. Ηταν εγκατεσ τημένο στο Καστέλι Κισσάμου. Στις 20 Μαϊου μια δύναμη 72 αλεξιπτωτιστών, στην προ- σπάθειά της να καταλάβει το η μ ιτελές αεροδρόμιο στο Καστέλι, έπεσε επάνω στο Σύνταγμα, το οποίο ήταν ενισχυμένο από ένοπλους πολίτες. Ο διοικη­τή ς του τμήματος και 58 αλεξιπ τω τιστές σκοτώθη­καν, ενώ οι 13 επιζήσαντες αναγκάσθηκαν να πα­ραδοθούν. Οι απώλειες του Συντάγματος τη ν πρώ­τη ημέρα ανήλθαν σε 57 νεκρούς και 67 τραυμα­τίες . Κυρ ιεύθηκε ένα πυροβόλο των 57 mm, δύο μεγάλοι και τέσσερις μικροί όλμοι, μια μοτοσ ικλέτα και τέσσερα αντιαρματικά πυροβόλα. Στις 23 Μαϊ- ου το Σύνταγμα απέκρουσε νέα επίθεση. Κατά την εκκένωση τη ς Κρήτης κινήθηκε προς Νότο και ένα μέρος των ανδρών του κατόρθωσε να διαφύγει στην Αίγυπτο με βρετανικά πολεμικά στις 29 Μαϊ- ου.

Στις 20 Μαϊου μια δύναμη 72

αλεξιπτωτιστών, στην προσπάθειά

της να καταλάβει το ημιτελές

αεροδρόμιο στο Καστέλι, έπεσε επάνω στο 1ο

Σύνταγμα, το οποίο ήταν ενισχυμένο

από ένοπλους πολίτες.

Ο διοικητής του τμήματος και 58 αλεξιπτωτιστές

σκοτώθηκαν, ενώ οι 13 επιζήσαντες

αναγκάσθηκαν να παραδοθούν.

35

2ο Σύνταγμα Πεζικού

Δύναμη 30 αξιωματικών και 900 οπλιτών περί­που. Ο οπλισμός του απ οτελείτο από 500 τυφ έκια διαφόρων τύπων με 200 φυσίγγια ανά τυφ έκιο . Εως τις 26 Μαϊου συμμετείχε σε εκκαθαριστικές επιχει­ρήσεις στην περιοχή Χανίων. Διαλύθηκε την ημέρα εκείνη.

3ο Σύνταγμα Πεζικού

Δύναμη 56 αξιωματικών και 600 οπλιτών. Ο ο­πλισμός του συνίστατο από 600 τυφ έκια Steyr Α ’ ΠΠ και δέκα πολυβόλα Saint Etienne. Σε κάθε τυφ έκιο

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ii

Η δύναμη του Φράυμπεργκ είχε

ήδη σωθεί από σχεδόν σίγουρη

κύκλωση και ταπεινωτική

παράδοση χάρη στην εκπληκτική αντίσταση κοντά

στον Αλικυανό του 8ου Ελληνικού

Συντάγματος και των Κρητών

ατάκτων.

s

;

i)

ιι»

1!

αναλογούσαν περίπου 15 φυσίγγια. Εδρασε στον το μέα Ηρακλείου, όπου κατόρθωσε να αποκρούσει αποτελεσματικά τους αλεξιπ τω τιστές σε συνεργα­σία με τους Βρετανούς. Κυρίευσε άφθονο πολεμι­κό υλικό, με το οποίο εξοπλίστηκαν άοπλοι στρα­τιώ τες και πολίτες. Στις 21 Μαϊου δ ιεξήγαγε σκλη­ρές οδομαχίες στο Ηράκλειο. Στις 25 Μαϊου η δύ­ναμή του είχε περιοριστεί στο μισό και αποσύρθη­κε για αναδιοργάνωση και εφοδιασμό. Μ ετά την α­ποχώρηση των Βρετανών, οι άνδρες παραδόθηκαν στους Γερμανούς.

4ο Σύνταγμα Πεζικού

Δύναμη περίπου 1.300 οπλίτες, όλοι νεοσύλλε­κτοι, και άγνωστος αριθμός αξιωματικών. Ο οπλι­σμός του απ οτελείτο από 850 τυφ έκια Steyr και τέσσερα πολυβόλα Saint Etienne. Κάθε τυ φ έκ ιο δ ιέ ­θ ε τ ε 15 φυσίγγια, ενώ τα πολυβόλα είχαν επαρκή αριθμό φυσιγγίων.

5ο Σύνταγμα Πεζικού

Δύναμη 1.200 οπλιτών περίπου και άγνωστος α­ρ ιθμός αξιωματικών. Ο οπλισμός του περιελάμβανε 800 τυφ έκια Mannlicher, 20 οπλοπολυβόλα 1915 και π έντε πολυβόλα Saint Etienne. Κάθε τυφ έκιο είχε 15-20 φυσίγγια. Τα αυτόματα όπλα δεν είχαν καθό­λου πυρομαχικά.

Τα δύο αυτά συντάγματα πολέμησαν με τους Αυστραλούς στο Ρέθυμνο και έλαβαν μέρος σε πολλές αντεπ ιθέσεις για ανακατάληψη θέσεων, οι οποίες κατέχονταν από αλεξιπτω τιστές. Ο αντισυ- νταγματάρχης Κάμπελ σε μήνυμά του προς τους δ ιο ικητές τους επαίνεσε τη δράση τους και σχολία­σε ότι οι Αυστραλοί αισθάνονταν υπερήφανοι, δ ιότι πολεμούσαν δίπλα σε Ελληνες. Μ ετά την απόφαση για την παράδοση των μονάδων στους Γερμανούς, το 5ο Σύνταγμα δ ιέφυγε προς το Αρκάδι. Εκεί δια­λύθηκε και όσοι από τους άνδρες του κατάγονταν από τη ν Κρήτη επέστρεψαν στα σπίτια τους, ενώ οι υπόλοιποι σκορπίσθηκαν στα γύρω χωριά, όπου και φ ιλοξενήθηκαν. Το 4ο Σύνταγμα παραδόθηκε στους Γερμανούς, επειδή οι άνδρες του κατάγο­νταν από την ηπειρωτική Ελλάδα και η συντήρησή το υς στην περιοχή θα ήταν προβληματική.

6ο Σύνταγμα Πεζικού

Δύναμη 39 αξιωματιών και 1.350 οπλιτών. Ο ο­πλισμός του ήταν άγνωστος και περίπου οι μισοί άνδρες ήταν άοπλοι. Σύμφωνα με τους Νεοζηλαν- δούς, ο δ ιο ικητής του Συντάγματος, ο οποίος σκο­τώ θηκε στις 20 Μαϊου, δεν είχε χορηγήσει πυρομα­χικά στους άνδρες του και το Σύνταγμα διαλύθηκε από τη ν πρώτη κιόλας ημέρα. Οι Νεοζηλανδοί κα­τόρθωσαν να συγκεντρώσουν και να οργανώσουν περί το υς 200 άνδρες, οι οποίοι πολέμησαν μαζί το υς μέχρι το τέλος.

7ο Σύνταγμα Πεζικού

Δύναμη 27 αξιωματικών και 870 οπλιτών. Ο ο­πλισμός του απ οτελείτο από 850 τυφ έκια Steyr και π έντε πολυβόλα Saint Etienee. Αγωνίσθηκε, όπως και το 3ο Σύνταγμα, στον τομέα Ηρακλείου. Στις 26 Μαϊου δ ιατάχθηκε να αντεπ ιτεθεί, προκειμένου να ανακαταλάβει το ν λόφο του Αγίου Ηλία, αλλά η προσπάθειά του απέτυχε. Το ίδιο βράδυ συμπτύ-

χθηκε και κατέλαβε θέσ εις, καλύπτοντας τα δρο­μολόγια από το Ηράκλειο προς τις Αρχάνες και τη Μεσσαρά. Μ ετά τη ν αναχώρηση των Βρετανών πα­ραδόθηκε στους Γερμανούς μαζί με τις υπόλοιπες ελλην ικές δυνάμεις,

8ο Σύνταγμα Πεζικού

Δύναμη 40 αξιωματικών και 800 οπλιτών. Ο ο­πλισμός του απ οτελείτο από 500 τυφέκια Mannlicher, 300 τυφ έκια διαφόρων τύπων και τέσ ­σερα πολυβόλα Saint Etienne. Κάθε τυ φ έκ ιο δ ιέθε­τ ε περίπου 50 φυσίγγια και κάθε πολυβόλο 1.50C «Ο απομονωμένος κόκκινος κύκλος στον χάρτη* κατά το ν Κίπενμπέργκερ, εξέπ λη ξε με τη δράστ του τους Νεοζηλανδούς. Πολέμησε μέχρι το τέλος στην περιοχή Αλικυανού και χάρη στον αγώνα του δ ιέφυγε ο Φράυμπεργκ και η ομάδα του τη ς αιχμα­λωσίας. Α π έδειξε ποιες ήταν οι δυνα τό τητες τω \ Ελλήνων στρατιωτών όταν τελούσαν υπό ικανή η ­γεσία και ήταν κατάλληλα εξοπλισμένοι. Ο Μπήβορ στο βιβλίο του αναφέρει σχετικά: "Οπως και αν έγι- ναν τα πράγματα, η δύναμη του Φράυμπεργκ είχε ήδη σωθεί από σχεδόν σίγουρη κύκλωση και ταπε.- νωτική παράδοση χάρη στην εκπληκτική αντίσταστ κοντά στον Αλικυανό του 8ου Ελληνικού Συντάγ­ματος και των Κρητών ατάκτων". Μ ετά τις 28 Μαϊ- ου το Σύνταγμα διαλύθηκε. Από τους άνδρες του άλλοι παραδόθηκαν και άλλοι κατέφυγαν στα βου­νά.

Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων

Οι ευέλπ ιδες, την ώρα τη ς γερμανικής επ ίθε­σης, βρίσκονταν στα υψώματα κοντά στη Μονή Γω­νιάς. Παρέλαβαν τα όπλα τους, τα οποία είχαν ήδη παραδώσει, προκειμένου να στελεχώσουν μονάδες και πολέμησαν μέχρι να εξα ντλη θ εί και το τελ ευ ­ταίο από τα 30 περίπου φυσίγγια που δ ιά θετε κάθε τυφέκιο. Στη συνέχεια, συμπτύχθηκαν και εγκατα­στάθηκαν αμυντικά στα Δελιανά. Εννέα ευέλπ ιδες σκοτώθηκαν. Ο εύελπ ις Κωστόπουλος υπέστειλε μια γερμανική σημαία από μια θέση και φόνευσε τέσσερις αλεξιπ τω τιστές που προσπάθησαν να την τοπ οθετήσουν ξανά. Εναν χρόνο αργότερα τυφ εκ ί­στηκε από τις δυνάμεις κατοχής στη Μυτιλήνη, ε ­πειδή προσπάθησε να διαφύγει στη Μέση Ανατολή

Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝΟι Κρήτες παραδοσιακά εξεγε ίρ οντα ν κατά πα­

ντός κατακτητή του νησιού. Δ εν φοβήθηκαν ο ύτε το υς Ουρανίτες, όπως ονόμαζαν τους Γερμανούς αλεξιπτω τιστές, επειδή έπεφταν από το ν ουρανό. Οργανωμένοι από τοπικούς αρχηγούς και ελάχι­στους Βρετανούς αξιωματικούς, οπλισμένοι με ό,τι όπλο εύρισκαν, άνδρες, γυναίκες, ακόμα και παιδιά πολέμησαν δίπλα στους στρατιώτες και προκάλε- σαν σημαντικές απώλειες στους αλεξιπτω τιστές Τα κινήματα αντίστασης κατά των Ναζί στις κατεχό- μενες χώρες εκδηλώθηκαν πολλούς μήνες μετά την κατοχή τους. Στην Κρήτη η αντίσταση άρχισε από την πρώτη ημέρα τη ς εισβολής και συνεχίσθη- κε με αμείωτη ένταση και παρά τις θηριω δίες των Γερμανών μέχρι τη ν απελευθέρωση. "Εάν οι Γερμα­νοί είχαν μ ελετήσ ει τη ν ιστορία τη ς Κρήτης και των ξεσηκωμών εναντίον των Τούρκων, έπρεπε να επι- δ είξουν μεγαλύτερο σεβασμό σε έναν λαό που το υς πολεμούσε με ή χωρίς στολή. Α ντίθετα προ-

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

^βλήθηκαν τόσο πολύ, ώστε έλαβαν κτηνώδη μέ- ~οα εις βάρος του πληθυσμού, με πρώτο διδάξα- •τα το ν στρατηγό Ρίνγκελ και στη συνέχεια τον Στούντεντ.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΜ ετά τον πόλεμο η Ελλάδα ζήτησε τη ν έκδοση

του Σ τούντεντ, για να δικαστεί ως εγκληματίας πο- ■ϊμου. Ομως οι Βρετανοί αρνήθηκαν να το ν εκδώ- 3ουν. Οι ίδιοι του απήγγειλαν οκτώ κατηγορίες για _.a σειρά δολοφονιών Βρετανών αιχμαλώτων πο­σίμου στη Μάχη τη ς Κρήτης, για τις οποίες καταδι-* αστηκε σε φυλάκιση π έντε ετών. Την εποχή εκεί- <η υπέφερε από το τραύμα στο κεφάλι και οι Βρε- ~3νοί πίστευαν ότι δ εν θα επιζούσε. Πέθανε το ' 978 σε ηλικία 88 ετών.

Ο Φράυμπεργκ υποστηρίχθηκε από φίλους στο Ό νδίνο και δεν έχασε τη θέση του. Αργότερα, έγι-* £ δ ιο ικητής του ΝΖ Σώματος Στρατού και μετά το ν πόλεμο κυβερνήτης τη ς Νέας Ζηλανδίας. Το ' 544 συνάντησε πάλι αλεξιπ τω τισ τές στο Μ όντε* ασίνο. Ενας επ ιτελής του τον άκουσε να λέει: "Μι- 3J αυτούς τους αλεξιπ τω τιστές γιατί αντιπροσω­πεύουν ό,τι χειρότερο υπάρχει στο ναζιστικό σύ­στημα".

Το 1945 οι Γερμανοί βρίσκονταν ακόμα στην •οή τη , συγκεντρω μένοι εκ ε ί από όπου είχαν αρχί­σει την κατάκτηση του νησιού. Στις 9 Μαϊου 1945 -αραδόθηκαν. Στα Χανιά συζητήθηκε το θέμα της •ατεδάφισης του μνημείου των νεκρών αλεξιπτω- τ.στών του Συντάγματος Εφόδου, το οποίο υψωνό­ταν σε έναν γήλοφο. Ολοι οι κα τα κτη τές της Κρή­τη ς είχαν αφήσει κάποιο μνημείο με αξία ή ομορ- s .a στο νησί. Οι Γερμανοί στο πέρασμά τους είχαν αφήσει μόνο καταστροφή και θάνατο. Τελικά απο- οασίστηκε να παραμείνει το μνημείο στη θέση του, για να καταδεικνύει στις επερχόμενες γενεές ,:πως γράφει στο βιβλίο του ο ΜακΝτόναλντ «τη ι.υδαιότητα και το ηθικό κενό του κινήματος που αντιπροσώπευε». 0 7

1 f in η Μ η ϊ η ι ι 1 0 Δ 1 Γ ρ η · · η · ΐΛ ί / « ΐ η ΐ ι> τ τ > . V * ___

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1) A ntony Beevor: CRETE THE BATTLE AN D THE

RESISTANCEi έκδ . Penguin Books, 19912) Callum M acD onald: THE LOST BATTLE, CRETE '941, έκδ . Paperm ac, Λονδίνο, 1993.13) Κώστας Χ α τζη π α τέρ α ς - Μ αρία Φ αφαλιού:ΚΡΗΤΗ 1941 Μ Α ΡΤΥΡΙΕΣ, έκδ . Ε υ σ τα θ ιά δ η , 1995.4) Ν ικόλος Λ υ γ ιδ ά κ η ς : ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ,

τ Β ',έ κ δ .Σ Σ Ε , 1957.15) J.F.C. Fuller: THE SECOND WORLD WAR, έκ δ . Da Capo, Ν έα Υόρκη, 1992.5) Υπ οστράτηγος I.S .O . P layfair: THE GERMANS

COME TO HELP O F THEIR ALLY (1941), τ . B ' στη σειρά The M ed ite rranean an d The M iddle East, της επ ίσημης Β ρ ετα ν ικ ή ς Ισ το ρ ία ς το υ Β ' ΠΠ, Λονδίνο1956.(7 )Δ ΙΣ /Γ Ε Σ : Η Μ άχη τη ς Κ ρ ήτης στη σειρά Ή Σ υ μμ ετο χή τη ς Ελλάδας στον Β ' Π αγκόσμιο Π ό λ ε μ ο ", Α θή να ι, 1967.3) Α ντισ τρ ά τη γο ς Χ ρ ήσ τος Φω τόπουλος:

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΧ Ο Λ Η ΕΥΕ Λ Π ΙΔ Ω Ν 1828-1998, έκδ .7ο ΕΓ/ΓΕΣ, Α θήνα , 1998.

ΑΛΛΕΣ ΠΗΓΕΣΑ ρχειακό Υλικό Υπηρεσίας Σ τρ α τιω τικώ ν Αρχείω ν νεσ ς Ζηλανδίας1. Δ ια τα γ ή επ ιχειρήσεω ν τη ς 5ης Ταξιαρχίας της

18ης Μ α ϊου 1941.2. Α ναφορά για τη ν ε ξέ λ ιξ η τη ς μάχης στο α ερ ο δ ρ ό μιο Μ ά λ ε μ ε του δ ιο ικη τή το υ 22ου Τάγματος τη ς 5ης Ταξιαρχίας, α ντ/σ υντα γμ α τάρ χη Αντριου, η οποία σ υ ντά χ θ η κ ε μ ε τά το τέλ ο ς του π ολέμου μ ε άγνω σ τη ημερ ομηνία .3. Αναφορά του δ ιο ικη τή του Λόχου C του 22ου Τάγματος, λοχαγού Τζόνσον, τη ς 3ης Α πριλίου 1948.4. Α ναφορά για τη μάχη τη ς π ρώ της η μ έρ α ς (20ή Μ α ϊο υ ) του δ ιμ ο ιρ ίτη τη ς 15ης Δ ιμ ο ιρ ία ς του Λ όχου C, τη ς 9ης Ο κτω βρίου 1941.

Γερμανοί α λ εξ ιπ τω τισ τές π ροσ εγγ ίζουν μ ε

π ροφ υλά ξεις το κ α τεσ τρ α μ έν ο βρετανικό

κ α τα δρ ομ ικό “ Y ork” στον κόλπο τη ς Σ ούδας.

INTERNEThttp ://hom epages.force9.net/ro thw ell/index.h tmhttp ://w w w .uw m .edu/People /jp ipes/404.htm lh ttp ://w w w .feldgrau .com /cretew ar.h tm lh ttp ://w w w .geo cities .com /P entag on/Q uarters /2116 /hptii.htmhttp ://w w w .eagle19.freeserve.co .uk/crete.h tmhttp ://w w w .explorecrete.com /preveii/index.h tm lhttp ://w w w .nzh istory .net.nz/G allery /crete /index.h tm

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΑΕΡΟΝΑΥΤΙΚΕΣΟ ι Β ρ ετα ν ο ί έπ ληξαν τα σκάφη τη ς π ρώ της γερμανικής

νηοπομπής που κ α τευ θ υ ν ό τα ν προς το Μ ά λ εμ ε , τη νύκτα τη ς 21ης προς 22α Μ α ϊο υ , κυρίω ς μ ε πυρά πυροβόλων

μ ίκρο ύ δ ια μ ετρ ή μ α το ς . Σ τη φ ω τογρα φ ία , τρ ο χ ιο δ ε ικ τικ ά πυρά ο ρ ιζό ντια ς βολής, π ιθανόν από τα πολύκαννα

πυροβόλα pom -pom τω ν 40 mm.

Σ το κατάσ τρω μα ενός β ρ ετα ν ικο ύ πολεμικού

πλοίου, πολύκαννα π υροβόλα pom -pom των

40 mm, εν δράσει.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΕΡΝΙΩΤΗΣ

ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΤΟΥ 1941 01 ΜΟΝΑΔΕΣ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ,

ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΟΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΑ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΕΚΣΤΡΑΤΕΥΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ, ΕΠΕΣΤΡΕΨΑΝ ΣΤΗΝ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ. ΠΛΟΙΑ ΚΑΙ

ΠΛΗΡΩΜΑΤΑ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΕΜΦΑΝΩΣ ΚΑΤΑΒΕΒΛΗΜΕΝΑ, ΕΙΧΑΝ ΗΔΗ ΥΠΟΣΤΕΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΠΛΗΓΜΑΤΑ ΕΞΑΙΤΙΑΣ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ

ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ. ΣΥΝΤΟΜΑ, ΟΜΩΣ, 0 ΣΤΟΛΟΣ ΑΠΕΠΛΕΥΣΕ ΕΚ ΝΕΟΥ, ΜΕ ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ.

Α ερ οσ κά φ ος Ju 87R Stuka τη ς L u ftw affe

επάνω από την Κ ρήτη, το 1941.

Τον Μ ά ιο του 1941, ε ξα ιτ ία ς τη ς έλ λε ιψ η ς δ ιαθέσ ιμω ν

πλοίων σ το Α ιγα ίο , οι Γερμανοί χρησιμοπ οιούσαν

απ οκλεισ τικά για τις μ ε τα φ ο ρ ές των εφοδίω ν,

των οχημάτω ν και των βαρέω ν όπλων τα

επ ιτα γμ έν α ελληνικά καΐκια . Σ τη φ ω τογραφ ία , μ ία βαριά

ερ π υσ τρ ιοφ όρ ος μ ο το σ ικ λ έτα K etten krad των

α λεξιπ τω τισ τώ ν εκ φ ο ρ τώ νετα ι σ την Κ ρήτη ,

μ ε τά την κατά λη ψ η της Σούδας.

Το Β ρ ε τα ν ικ ό Ε π ιτελ ε ίο θ εω ρ ο ύ σ ε τη ν ε ­π ίθεσ η ε ν α ν τ ίο ν τη ς Κ ρ ή τη ς α ν α μ ε ν ό μ ε ­νη κα ι ε κ τ ιμ ο ύ σ ε ό τ ι ο ι Γερ μα νο ί θ α επ ι­χ ε ιρ ο ύ σ α ν μια σ υ νδ υ α σ μ ένη ε ισ β ο λή σ το ν η ­

σί, από α έρ α κα ι από θάλασσα, επ ιχείρησ η τη ν οποία θ α υπ ο σ τή ρ ιζε τό σ ο το σ ύνο λο το υ Ιτα ­λ ικ ο ύ Σ τό λο υ , όσο και η Γερ μα ν ική κα ι η Ιτα λ ι­κή Α ερ ο π ο ρ ία . Κ αθώ ς οι δ υ ν α τ ό τ η τ ε ς τη ς RAF σ τη ν π ερ ιο χ ή (τη ς οπ ο ίας ο ι α ερ ο π ο ρ ικ ές δ υ ν ά μ ε ις ε ίχα ν υ π ο σ τεί σ χεδ όν ο λο κ λ η ρ ω τικ ή κ α τα σ τρ ο φ ή κα τά τη μάχη τη ς Ε λλά δα ς) ή τα ν πολύ π ερ ιο ρ ισ μ έν ες , το Β ρ ε τα ν ικ ό Β ασ ιλικό Ν α υ τικό επ ω μ ίσ τη κε γ ια μία α κό μ α φ ο ρ ά τη ν υ π ο σ τήρ ιξη τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν που π ροάσπ ι­ζαν τη Μ εγα λό νη σ ο . Ο ε π ικ εφ α λ ή ς το υ Σ τό ­λου τη ς Μ εσ ο γε ίο υ , να ύα ρ χο ς Κ ά ν ινγκχα μ , ε ί ­χ ε κ α τα ν ε ίμ ε ι τ ις δ ια θ έσ ιμ ες ν α υ τ ικ έ ς δ υ νά ­μ ε ις το υ σε ο μ ά δ ες , μ ε δ ια τα γ έ ς να π λεύ σ ο υ ν σε δ ιά φ ο ρ α σ ημ εία σ τη ν π ερ ιο χή τη ς Κ ρ ή τη ς .Εκεί, θ α έπ ρ επ ε να π ρ ο ε το ιμ ά ζο ν τα ι γ ια τ η ν V δ ρ ό μ ιο τη ς Κ αρπ άθου, η Luftwaffe ε ίχ ε ε ν τ ε ί- α νάληψ η δ ρά σ ης ε ν α ν τ ίο ν τω ν γ ερ μ α ν ικ ώ ν α- ν ε ι τ ις α ερ ο π ο ρ ικ έ ς ε π ιδ ρ ο μ ές ε ν α ν τ ίο ν τη ς π ο β α τικώ ν προσπαθειώ ν. Κ ρ ή τη ς , και ιδ ια ίτερ α τη ς Σ ο ύ δ α ς . Η πρώ τη

Εν τω μ ε τα ξύ , επ ιχ ε ιρ ώ ν τα ς από τα π ρό- μ εγά λη επ ίθ εσ η γ ερ μ α ν ικ ώ ν α ερ ο σ κ α φ ώ ν ε- χ ε ιρ α κ α τα σ κ ευ α σ μ έν α α ερ ο δ ρ ό μ ια τ η ς Π ελο - ν α ν τ ίο ν μ ονά δω ν το υ Β ρ ε τα ν ικ ο ύ Σ τό λ ο υ ση- π οννήσ ου (σ το Α ρ γ ο ς και σ το υ ς Μ ο λά ο υ ς), μ ε ιώ θ η κ ε μ ε τά τα τ έ λ η το υ Α π ριλ ίου , κα ι συ- κα θώ ς και χρ η σ ιμ ο π ο ιώ ντα ς το ιτα λ ικό α ερ ο - γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α σ τις 18 Μ αϊου, ό τα ν α ερ ο σ κ ά φ η

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ20 - 26 ΜΑΪΟΥ 1941

Τα βαριά πυροβόλα το υ θω ρ η κ το ύ

«Valiant» δεν χρησ ιμοπ ο ιήθηκαν

τον Μ ά ιο το υ 1941 στο Α ιγα ίο , αφ ού ο

Ιτα λ ικ ό ς Σ τό λ ο ς δεν εμ φ α ν ίσ θ η κ ε σ τις

ελ λη ν ικές θά λ α σ σ ες .

40

Το θ ω ρ η κ τό « W arspite», ένας "β ετερ άνος μ α χ η τή ς " τη ς ναυμαχίας τη ς Γ ιουτλάνδης κατά το ν Α ’ Π Π , τον Μ ά ιο του 1941 α π ο τέλ εσ ε μ ία από τις μ εγ α λ ύ τερ ε ς ν α υ τικ ές μονά δες του Β ρ ετα ν ικο ύ Σ τό λο υ στην Αν. Μ εσ ό γε ιο .

Ju 87 Stuka τ η ς Σ μ η να ρ χ ία ς lll/St.G2 από τη ν Κ άρπ αθο Β ομ βά ρ δ ισ α ν το β ρ ε τα ν ικ ό νο σ ο κο ­μ ε ια κ ό π λο ίο 7.938 ton «Aba», το οπ οίο έ π λ ε ε κ ο ν τά σ τα π αράλια τη ς Κ ρ ή τη ς . Το π λοίο μ ε ε ­π ιδ έ ξ ιο υ ς ε λ ιγ μ ο ύ ς α π έφ υ γ ε τ ις γ ε ρ μ α ν ικ έ ς β ό μ β ες κα ι σ υγχρ ό νω ς ε ξ έ π ε μ ψ ε σ ή μ α τα κ ιν ­δ ύ νου . Π ρ ος β ο ή θ ε ιά το υ έσ π ευ σ α ν τρ ία β ρ ε ­τα ν ικ ά κ α τα δ ρ ο μ ικά , τ ο «Dido», το «Coventry» κα ι το «Phoebe», σ χ η μ α τίζο ν τα ς μ ε τα α ν τ ια ε ­ροπ ορ ικά π υρά τ ο υ ς μια « ο μ π ρ έλα π ρο σ τα ­σίας». Οπως ή τα ν α ν α μ εν ό μ εν ο , δ έχ θ η κ α ν και α υ τά ε π ιθ έσ ε ις από τα Stuka, αλλά, τ ε λ ικ ά , κα ­τό ρ θ ω σ α ν να δ ια φ ύ γ ο υ ν π ρο ς Ν ότο .

Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Σ ύ μφ ω να μ ε τα σ χέδ ια το υ γ ερ μ α ν ικ ο ύ ε ­π ιτ ελ ε ίο υ γ ια τ η ν επ ιχείρη σ η «Ε ρμής» , από το σ ύνο λο τω ν σ τρ α τευ μ ά τω ν που ε ίχα ν δ ια τ ε θ ε ί γ ια τ η ν ε ισ β ο λή , ο ι 15.000 ά ν δ ρ ε ς θ α μ ε τα φ έ - ρ ο ν τα ν σ τη ν Κ ρ ή τη α ερο π ο ρ ικώ ς , ενώ π ερ ί­που 7.000 α κόμα , μαζί μ ε ο χή μ α τα , βαρύ ο π λ ι­σμό και εφ ό δ ια , θ α δ ια κ ο μ ίζο ν τα ν δ ια θ α λά σ ­σης. Για τη θα λάσ σ ια μ ε τα φ ο ρ ά α υ τώ ν τω ν δ υ νά μ εω ν, που π ρ ο έρ χ ο ν τα ν σ χ εδ ό ν α π ο κ λε ι­σ τικά από τη ν 5η Ο ρ ε ιν ή Μ ερ α ρ χ ία το υ σ τρ α ­τη γ ο ύ Ρ ίνγκ ελ , κα θ ώ ς και τω ν εφ ο δ ίω ν το υ ς , ο ι Γερμα νο ί σ υ γκέν τρ ω σ α ν σ τα λ ιμ ά ν ια τη ς Α τ τ ικ ή ς 63 π ερ ίπ ου μ ικρά σ κάφ η, η π λε ιοψ η - φ ία τω ν οποίω ν ή τα ν επ ιτα γ μ έ ν α ε λ λ η ν ικ ά κα ΐκια , κα ι ελά χ ισ τα μ ικρ ά α τμ όπ λο ια . Τα σκά­

φη χω ρ ίσ τη κα ν σε δ ύ ο σ το λ ίσ κο υ ς . Ο π ρώ τος σ το λ ίσ κο ς α π α ρ τιζό τα ν από 25 σ κάφ η, σ τα ο ­ποία επ ιβ ιβ ά σ τη κα ν 2.330 ά ν δ ρ ες τω ν Ο ρ ε ι­νώ ν Δ υ νά μ εω ν , σ υ μ π ερ ιλ α μ β α ν ο μ έν ο υ το υ 3ου Τ ά γμ α τος το υ 100 Σ υ ν τά γ μ α το ς Ο ρ εινώ ν Κ υ νη γώ ν (ΣΟΚ), μ ε σ υ νο δ ε ία το ιτα λ ικ ό το ρ - π ιλλο β ό λο «Lupo» και π ρο ορ ισ μό τ η ν π ερ ιο χή το υ Μ ά λ εμ ε . Τον δ ε ύ τ ε ρ ο σ τολ ίσ κο α π ο τε ­λού σ α ν 38 σ κάφ η, τα οπ οία μ ε τ έ φ ε ρ α ν 4.000 ά ν δ ρ ε ς τ η ς 5 η ς Μ ερ α ρ χ ία ς , βαρύ οπ λισμό και εφ ό δ ια (π υρ οβόλα , ο χή μ α τα , μ ο το σ ικ λ έ τε ς κλπ.), μ ε μ ο να δ ική σ υ νο δ ε ία ένα α κό μ α ιτα λ ι­κό το ρ π ιλλ ο β ό λ ο , το «Sagittario».

Θα π ρ έπ ει εδ ώ να α ν α φ ε ρ θ ε ί ό τ ι ο ι Γερμ α ­νο ί ε ίχα ν α σ κή σ ει π ιέσ εις , ώ σ τε ο Ιτα λ ικ ό ς Σ τό λ ο ς να π ρ α γμ α το π ο ιή σ ε ι μία μ εγ ά λ η « έ ξ ο ­δο» σ τη ν α ν α το λ ικ ή Μ εσ ό γ ε ιο . Π ίσ τευα ν , έ ­τσ ι, ό τ ι θ α κ α τό ρ θ ω ν α ν να π α ρα σ ύρ ο υν το ν Β ρ ε τα ν ικ ό Σ τό λ ο μ α κρ ιά από τη ν Κ ρή τη . Οι Ιταλοί, όμω ς, α ρ ν ή θ η κ α ν π εισ μα τικά , ε π η ρ εα ­σ μ ένο ι π ρο φ α νώ ς από τ η ν π ρ όσ φ α τη ή τ τα τ ο υ ς σ τη να υμ α χ ία το υ Μ αταπά.

Αν και σ τη ν ετο ιμ α σ ία το υ δ ε ύ τ ε ρ ο υ σ το λ ί­σ κου σ η μ ε ιώ θ η κ ε αργοπ ορία , ο π ρ ώ το ς γ ε ρ ­μ α ν ικ ό ς σ τολ ίσ κο ς α π έπ λευσ ε από το λ ιμ ά ν ι το υ Π ειρα ιά σ ύμφ ω να μ ε το α ρ χ ικό π ρ ό γρ α μ ­μα, σ τις 19 Μ α ϊου , κα ι γ ύρ ω σ τα μ εσ ά ν υ κ τα ε ί­χ ε π ρ ο σ εγ γ ίσ ε ι τη Μ ή λο . Ο ι ά ν δ ρ ε ς τω ν Ο ρ ε ι­νών Δ υ νά μ εω ν , ο ι οπ ο ίο ι σ την π λε ιο ψ η φ ία το υ ς κ α τά γ ο ν τα ν από τ ις π ερ ιο χ ές τω ν Α λ π ε­ων, ενώ σ τη ν αρχή ε ίχα ν ε ν θ ο υ σ ια σ τε ί μ ε το γ εγ ο ν ό ς ό τ ι θ α μ ε τα φ έ ρ ο ν τα ν σ τη ν Κ ρ ή τη δια θα λά σ σ ης, ε ίχα ν α ρ χίσ ει να δ υ σ φ ο ρ ο ύ ν , π ε­ρ ιο ρ ισ μ ένο ι σ τα βρώ μικα ξύ λ ιν α αμπάρια και

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

στα κ α τα σ τρ ώ μ α τα τω ν ελ λ η ν ικ ώ ν καϊκιών. Το τα ξ ίδ ι α π ο δ ε ίχ θ η κ ε ο δ υ ν η ρ ό γ ια τ ο υ ς ά π ει­ρ ο υ ς Γερ μ α νού ς , κα θ ώ ς τα κα ΐκια , που έ π λ εα ν κυρ ίω ς μ ε π ανιά κα ι τ η ν π ρ ο σ θ ή κη μ ιας μ ι­κρ ής μ η χ α ν ή ς κ λ υ δ ω ν ίζο ν τα ν , α ναπ τύσ σ ο­ν τα ς μ εγ ίσ τη τα χ ύ τη τ α τεσ σ ά ρ ω ν μόνο μιλίω ν τη ν ώρα.

Το πρωί τη ς 20ή ς Μ αϊου 1941, τ έ θ η κ ε σε ε ­φ α ρ μ ο γή η επ ιχείρ η σ η «Ε ρμής», ενώ , τ α υ τ ό ­χρονα , ή τα ν σε ε ξ έ λ ι ξ η η α ερα π όβ α σ η σ τις π ερ ιο χ ές το υ Μ ά λ εμ ε , το υ Ρ εθ ύ μ ν ο υ και το υ Η ρ α κ λε ίο υ . Τις α π ο γ ευ μ α τ ιν έ ς ώ ρ ες τη ς ίδ ιας η μ έρ α ς , ένα β ρ ε τα ν ικ ό α να γνω ρ ισ τικό α ε ρ ο ­σ κά φ ος εν τό π ισ ε τ ις κ ιν ή σ ε ις τ η ς γ ερ μ α ν ικ ή ς νηο π ο μ π ής σ το κ ε ν τρ ικ ό Α ιγα ίο κα ι ε ν η μ έ ρ ω ­σε τη δ ιο ίκη σ η το υ Β α σ ιλικού Ν α υτικο ύ .

Α μέσ ω ς, ο να ύ α ρ χος Κ ά ν ινγκχα μ δ ιέ τ α ξ ε τ ις α κ ό λ ο υ θ ε ς κ ιν ή σ ε ις τω ν να υ τ ικ ώ ν μ ο νά ­δω ν το υ : η Δ ύνα μη «Α» το υ υπ οναύαρχου Ρό- ο υ λ ινκ ς , η οποία α π ο τε λ ε ίτο από τα θ ω ρ η κ τά «Warspite» κα ι «Valiant» που σ υ ν ο δ ε ύ ο ν τα ν από ο κ τώ α ν τιτο ρ π ιλ λ ικά , θ α έπ ρ επ ε να σπεύ- σ ει δ υ τ ικ ά τη ς Κ ρ ή τη ς , σε επ ιφ υ λα κή γ ια τ υ ­χόν επ έμβ α σ η το υ Ιτα λ ικο ύ Σ τό λο υ . Η Δ ύναμη «D» το υ υ π ο να ύα ρχου Γκλήνι, η οπ οία π ερ ιε - λ ά μ β α νε τα κ α τα δ ρ ο μ ικ ά «Dido», «Ajax» και «Orion» και ε ίχ ε ω ς σ υ νο δ ε ία τα α ν τιτο ρ π ιλ λ ι- κά «Kim berley», «Janus», «Hasty» και «Herward», θ α έπ ρ επ ε να π λεύ σ ε ι σ το Α ιγα ίο, κα τά μ ή κ ο ς τω ν νό τιω ν ελ λ η ν ικ ώ ν παραλίω ν, ε ρ ε υ ν ώ ν τα ς γ ια τη γ ερ μ α ν ικ ή νηοπ ο μπ ή. Η Δ ύνα μη «Ο» το υ υπ οναύαρχου Κ ινγκ , η οποία σ υ γ κ ρ ο τ ε ίτο από τα κ α τα δ ρ ο μ ικ ά «Naiad» κα ι «Perth», κα θ ώ ς και από τα α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ά «Kandahar», «Nubian», «Kingston» και «Juno», θ α έπ ρ επ ε να π λεύ σ ε ι επ ίσ ης π ρο ς τ ο Α ιγα ίο , δ ια μ έσ ο υ τω ν σ τενώ ν τη ς Κάσου. Τ έλος, δ ύο α κό μ α κ α τα δ ρ ο μ ικά , το «Fiji» κα ι το «Gloucester», α ν έλ α β α ν τ η ν π ερ ιπ ολ ία σ τα ν ο ­τ ιο δ υ τ ικ ά τη ς Κ ρ ή τη ς .

Η Δ ύνα μη «Ο», π λ έ ο ν τα ς μ ε τα ξ ύ Κ ρ ή τη ς κα ι Κάσου τη ν ύ κ τα τη ς 20ή ς π ρος 21η Μ αϊου, εν τό π ισ ε και ε π ιτ έ θ η κ ε σε έ ν α ν σ τολ ίσ κο από έ ξ ι ιτα λ ικ έ ς το ρ π ιλ λ α κ ά το υ ς . Από τα π υρά τω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν π λο ίω ν π ρ ο ξε ν ή θ η κ α ν ζη μ ίε ς σε τέσ σ ερ α ιτα λ ικά σ κάφ η, τα οπ οία τ ρ ε π ό μ ε ­να σε φ υ γή ε ξα φ α ν ίσ θ η κ α ν σ το σ κο τά δ ι. Τ ην ίδια ν ύ κ τα η Δ ύνα μη «Ε» το υ π λο ιάρχου Μ α κ έ β α λ ε μ ε τα π υ ρ ο β ό λα τω ν α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ώ ν τη ς , «Jervis», «Nizam» και «Ilex», το ιτα λ ικό α ε ­ρ ο δ ρ ό μ ιο τη ς Κ αρπ άθου , όπου ε ίχα ν μ ε τα - σ τα θ μ εύ σ ε ι τα Stuka τη ς lll/St.G2, κα ι έπ ε ιτα σ υ ν εν ώ θ η κ ε μ ε τη Δ ύνα μη «Ο» το υ να υά ρ χου Κ ινγκ .

Εν τω μ ε τα ξύ , ο π ρ ώ το ς γ ε ρ μ α ν ικ ό ς σ το λ ί­σκος, τω ν 25 μ ικρώ ν σκαφώ ν, σ υ ν έχ ιζε να π λ έ ­ε ι π ρ ο ς Ν ό το μ ε α ν τ ίθ ε τ ο ά ν εμ ο , ο οπ ο ίο ς επ ι­β ρ ά δ υ ν ε α κό μ α π ερ ισ σ ό τερ ο τα β ρ α δ υ κ ίν η τα , β α ρ υ φ ο ρ τω μ έν α καΐκια . Κ α θώ ς ξη μ έ ρ ω ν ε η 21η Μ αϊου, ο ι επ ικ εφ α λ ή ς , που β ρ ίσ κ ο ν τα ν σ τα κα τα σ τρ ώ μ α τα , μπ ο ρο ύσ α ν μ ε τα κιάλια να δ ια κ ρ ίν ο υ ν σ το ν μα κρ ινό ο ρ ίζο ν τα τ ις κ ο ­ρ υ φ ές τω ν βουνώ ν τη ς Κ ρ ή τη ς . Ω σ τόσ ο, α π εί­χαν α κό μ α α ρ κ ε τά . Α κρ ιβ ώ ς τ ό τ ε η Luftwaffe μ ε ε π ε ίγ ο ν τα σ ή μ α τα τ ο υ ς ε ν η μ έρ ω σ ε ό τ ι β ρ ε τα ν ικ ά π ο λ εμ ικ ά π λοία κ α τ ε υ θ ύ ν ο ν τα ν π ρος τ η ν π ερ ιο χή τ ο υ ς κα ι έ τσ ι ο να ύ α ρ χο ς Σ ο ύ σ τερ (Schuster) δ ιέ τ α ξ ε να ε π ισ τρ έ φ ε ι η νηο π ο μπ ή στη Μ ήλο .

Από το πρωί, όμω ς, τ η ς η μ έ ρ α ς ε κ ε ίν η ς , τα β ρ ε τα ν ικ ά πλοία, τα οποία ε ίχα ν επ ισ η μ α νθ ε ί σ το Α ιγα ίο, δ έχ θ η κ α ν τ ις σ φ ο δ ρ ές ε π ιθ έσ ε ις π ου ε ξα π έλ υ σ ε ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ ς η Luftwaffe. Η Δ ύνα μη σ καφ ώ ν το υ να υά ρ χου Κ ινγκ υφ ίσ τα - το , από τ ις 09.50 κα ι γ ια τέ σ σ ε ρ ις ώ ρ ες , σ υ ν ε ­χ ε ίς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς από α ερ ο σ κ ά φ η Stuka τ η ς lll/S t.G 2 που επ ιχ ε ιρ ο ύ σ α ν από τη ν Κάρπα­θ ο , όπως και από ιτα λ ικά β ο μ β α ρ δ ισ τ ικ ά Cant Ζ. 1007 bis τ η ς 50ής Σ μ η να ρ χ ία ς από τη Ρόδο.

Κ α τά τ ις 13.00 τ ο α ν τ ιτο ρ π ιλ λ ικ ά «Juno» δ έ χ θ η κ ε σ το μηχα νοσ τά σ ιό το υ δ ύ ο β ό μ β ε ς κα ι μία α κόμα , η οποία α ν α τ ίν α ξε τ η ν οπ ίσθια α π ο θ ή κη π υρ ομ α χ ικώ ν το υ . Υ σ τερα από μία τρ ο μ α χ τ ικ ή έ κ ρ η ξη , το π λο ίο κό π η κε σ τη μ έ ­ση και β υ θ ίσ τη κ ε μέσ α σε 60 μ ό λ ις δ ε υ τ ε ρ ό ­λεπ τα , εγ κ λ ω β ίζο ν τα ς π ο λ λ ο ύ ς ά ν δ ρ ες το υ π λη ρ ώ μ α το ς το υ . Τα α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ά «Kandahar», «Nubian» κα ι «Kingston», τα οποία έσ π ευσ α ν επ ί τό π ο υ , κα τό ρ θ ω σ α ν να π ερ ι-

σ υ λ λ έ ξο υ ν 97 να υ α γ ο ύ ς από το π λο ίο α υ τό .Α ξ ίζ ε ι εδ ώ να επ ισ η μ α νθ ε ί ό τ ι κα τά τη

δ ιά ρ κ ε ια τω ν α ερ ο π ο ρ ικώ ν επ ιδρ ο μ ώ ν ε ν α ­ν τ ίο ν τω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν σ καφ ώ ν σ χεδ ό ν π ά ν το ­τ ε κ α τα ρ ρ ίπ το ν τα ν κάποια α ερ ο σ κ ά φ η . Κ ατά τη δ ιά ρ κε ια , όμω ς, τω ν σ υνεχώ ν, σ φ ο δρώ ν βομβ α ρδ ισ μώ ν, ελά χ ισ το ι ε ίχα ν τη δ υ ν α τό τη ­τα να κ α τα μ ε τρ ο ύ ν τ ις ε χ θ ρ ικ έ ς α π ώ λε ιες . Το ίδ ιο α π ό γευ μ α και γ ια δ ύ ο ώ ρ ες , τα π λοία τη ς Δ ύ να μ ης το υ να υά ρχου Γκλήνι, τα οποία ε π έ ­σ τρ εφ α ν π ρος το σ τεν ό τω ν Α ν τικ υ θ ή ρ ω ν μ ε ­τά από π ερ ιπ ολ ία σ το Α ιγα ίο , δ ο κ ιμ ά σ θ η κ α ν από έ ν τ ο ν ε ς επ ιθ έ σ ε ις β ο μ β α ρ δ ισ τ ικ ώ ν Ju 88 τ η ς I/LG1. Ο ι ε π ιθ έσ ε ις α υ τ έ ς ε π α ν α λ ή φ θ η κ α ν μ ε τ η ν ίδ ια σ φ ο δ ρ ό τη τα από β ο μ β α ρ δ ισ τ ικ ά He 111 τη ς II/KG4 που επ ιχ ε ιρ ο ύσ α ν από τη Ρό­δο, από Stuka τη ς lll/St.G2 και από ά λλα μ α χ η τ ι­κά α ερ ο σ κ ά φ η , λ ίγο π ριν νυ κ τώ σ ει. Ε π ρ ό κειτο γ ια κ ά θ ε ε ίδ ο υ ς επ ίθ εσ η ε ν α ν τ ίο ν π λω τού σ τόχου που μ π ο ρ ο ύ σ ε να ε φ α ρ μ ο σ τε ί: τα β ρ ε ­τα ν ικ ά π λοία υ π έσ τησ α ν β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς από α ερ ο σ κ ά φ η He 111, τα οποία επ ιχ ε ιρ ο ύσ α ν μ ε ­μ ο νω μ ένα ή σε σ χ η μ α τισ μ ο ύ ς από μ εγά λο ύ ­ψ ος, μ α ζικο ύ ς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς από α ερ ο σ κ ά ­

Το αυστραλιανό κατα δ ρ ο μ ικό «Perth»

το 1941.

Το κατα δρ ομ ικό αντια ερ οπ ορικής π ροστασ ίας «Carlisle» α π ο δ ε ίχ θ η κε ιδ ια ίτερ α χρήσ ιμο εναντίον τη ς Lu ftw affe , η οποία κ α τά το 1941 κυριαρχούσε στο Α ιγα ίο .

42

φ η κ ά θ ε τη ς ε φ ό ρ μ η σ η ς Ju 87 κα ι Ju 88 κα ι ο ­ρ ιζ ό ν τ ιε ς ε π ιθ έσ ε ις μ α χη τικώ ν α ερ ο σ κα φ ώ ν Bf 109 και Bf 110, τα οποία δ ιέ ρ χ ο ν τα ν μ ε μ ε ­γά λη τα χ ύ τη τ α πολύ κ ο ν τά σ τα κα τά ρ τ ια τω ν πλοίων, σ α ρ ώ νο ντα ς τ α κα τα σ τρ ώ μ α τα και τ ις γ έ φ υ ρ ε ς μ ε π υρά π υρ ο β ό λω ν κα ι π ολυβ όλω ν, ενώ , σ υγχρό νω ς, ε ξα π έλ υ α ν β ό μ β ες .

Οι ά ν δ ρ ε ς τω ν π ληρ ω μά τω ν, κυρ ίω ς τω ν μ ικ ρ ό τερ ω ν σκαφ ώ ν, όπω ς τα α ν τιτο ρ π ιλλ ικά , α ισ θ ά ν ο ν τα ν ε ν τ ε λ ώ ς « γυ μνο ί κα ι α νυ π ερ ά ­σπιστοι», α ν τ ικ ρ ίζ ο ν τα ς μ ε δ έ ο ς τ ις δ έσ μ ες τω ν β ο μ β ώ ν που ε ξα π έλ υ α ν ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ ς τα γ ερ μ α ν ικ ά α εροπ λά να , τ α οποία τ ο υ ς π ολυ β ο -

λού σ α ν μ ε χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ή μανία , κα θώ ς π ερ ­νού σ α ν από κ ο ν τά το υ ς . Τις π ερ ισ σ ό τερ ες φ ο ­ρ ές , όμω ς, τα π ληρώ μ α τα , που επ ά νδρ ω να ν τ ις γ έ φ υ ρ ε ς κα ι τα α ν τια ερ ο π ο ρ ικ ά π υρ ο β ό λα τω ν σκαφ ώ ν, δ ε ν ή τα ν σε θ έσ η ο ύ τ ε καν να δ ια κ ρ ίν ο υ ν τ ις β ό μ β ες που κ α τ ε υ θ ύ ν ο ν τα ν ε ­ν α ν τ ίο ν το υ ς , τυ φ λ ω μ έ ν ο ι από το ν λα μ π ερ ό ή ­λ ιο τ η ς Μ εσ ο γ ε ίο υ , ή ε ξα ιτ ία ς τη ς μ ε ιω μ έ ν η ς ο ρ α τό τη τα ς από το υ ς κα π νούς κα ι τ ις ε κ ρ ή ­ξ ε ις τω ν οβίδων.

Οι β ό μ β ες , ό τα ν δ εν έ π λ η τ τα ν τ ο υ ς σ τό ­χ ο υ ς το υ ς , ε κ ρ ή γ ν υ ν το σ τη ν επ ιφ ά νε ια τη ς θάλασ σ ας, εκ τ ιν ά σ σ ο ν τα ς μ υ ρ ιά δ ες θ ρ α ύ ­σ μα τα από π υ ρ α κτω μ έν ο α τσ άλι, τα οποία «σάρω ναν» τα π ά ντα επάνω σ τα πλοία, σ κο τώ ­ν ο ν τα ς ή τρ α υ μ α τ ίζ ο ν τα ς τ ο υ ς ά ν δ ρ ες που β ρ ίσ κ ο ν τα ν ε κ τ ε θ ε ιμ έ ν ο ι σ τα κ α τα σ τρ ώ μ α τα και τ ις γ έ φ υ ρ ε ς , τα οποία, α μ έσ ω ς μ ετά , κα λύ ­π το ν τα ν από τό ν ν ο υ ς ν ερ ο ύ , κα θ ώ ς οι ε κ ρ ή ­ξ ε ις ανα τά ρα σ σ α ν τ η ν ή ρ ε μ η έω ς τ ό τ ε θ ά λα σ ­σα. Α λ λ ε ς β ό μ β ες , πάλι, ε κ ρ ή γ ν υ ν το κά τω από τ η ν επ ιφ ά νε ια τ η ς θ άλασ σ ας, μ ε α π ο τέλ εσ μ α μ ε ρ ικ έ ς φ ο ρ έ ς να σ η κώ νο υν κ υ ρ ιο λ ε κ τ ικ ά τα πλοία, «σαν από χ έρ ια γ ίγ α ν τα μ ε τε ρ ά σ τ ια δ ύ ­ναμη» , ενώ τα ω σ τικά κ ύ μ α τα έ π λ η τ τα ν τα σκάφ η μ ε τρ ο μ ε ρ ή μανία, π α ρ α μ ο ρ φ ώ νο ν τα ς π λ ε υ ρ ικ έ ς λ α μ α ρ ίν ες , θ ω ρ α κ ίσ εις , δ ια φ ρά γ - μ α τα κα ι α χ ρ η σ τεύ ο ν τα ς τα π ηδ ά λιά το υ ς !

Το ελ α φ ρ ύ (α ντια ερ οπ ορικό) κατα δρ ομ ικό «Dido» δ ιέ θ ε τ ε κύριο

οπλισμό από π υροβόλα των 5,25 in σε πυργίσκους.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Το κατα δρ ομ ικό«Fiji»βομβ αρ δ ίσ τηκε ανηλεώ ς, καθώ ς κ α τα δ ιω κό ταν από τα γερμανικά αεροπλάνα. Τελικά, β υ θ ίσ τη κ ε ν ο τιο δ υ τικά της Κ ρ ή τη ς σ τις 22 Μ α ϊου 1941.

Τα π λοία ά νο ιγα ν μ ε τη σ ειρ ά τ ο υ ς πυρ, χ ρ η σ ιμ οπ ο ιώ ντα ς α ρ χικά το ν π ρ ω τεύ ο ν τα οπλισμό το υ ς , τα β α ρ ύ τερ α δ η λ α δ ή π υ ρ ο β ό ­λα, που μ ε τ ις κ ά ν ν ες υ ψ ω μ έν ες σ χεδ ό ν κ ά θ ε ­τα ε ξα π έλ υ α ν τα ε κ ρ η κ τ ικ ά β λή μ α τα , τα ο ­ποία, κα θώ ς ε κ ρ ή γ ν υ ν το , σ χη μ ά τιζα ν σ το ν γα ­λάζιο ο υ ρ α νό « μα ν ιτά ρ ια » γ κ ρ ιζό μ α υ ρ ο υ κα ­π νού. Σ τη σ υνέχεια , κα ι ενώ ο ι επ ιδ ρ ο μ ε ίς ε - φ ο ρ μ ο ύ σ α ν ε ν α ν τ ίο ν τω ν πλοίω ν, έβ α λ λ α ν οι σ υ σ το ιχ ίες τω ν π υ ρ ο β ό λω ν τω ν 40 mm (pom ­pom), γ ια να α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ ν α μ έσ ω ς μ ε τά τα Oerlikon τω ν 20 mm και τ α α ν τια ερ ο π ο ρ ικ ά π ο ­λυβ ό λα . Ο λα μαζί δ η μ ιο υ ρ γ ο ύ σ α ν μία εκκω - φ α ν τ ικ ή «σ υμφ ω νία θ α ν ά το υ » , κ α λ ύ π το ν τα ς και α κ ο λ ο υ θ ώ ν τα ς τ ις τρ ο χ ιέ ς τω ν εχ θ ρ ικ ώ ν α ερ ο σ κ α φ ώ ν μ ε τ ις λ ε υ κ έ ς « ο υ ρ ές» τω ν τ ρ ο ­χ ιο δ ε ικ τ ικ ώ ν β ο λ ίδ ω ν το υ ς , ενώ οι χ ε ιρ ισ τέ ς τ ο υ ς π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν κα τά δ ια σ τή μ α τα μ ε ­ρ ικά από τα α ερ ο π λά να να τυ λ ίγ ο ν τα ι σ τις φ λ ό γ ε ς κ τυ π η μ έν α και να π έ φ το υ ν σ τη θ ά ­λασσα. Κ ά π οτε , ε π ιτέ λ ο υ ς , τ ο σ κο τά δ ι τη ς ν ύ ­κ τα ς έπ εσ ε κα ι η Luftwaffe α π ο σ ύ ρ θ η κε σ τις βά σ εις τη ς .

Εν τω μ ε τα ξύ , ο α ρ γο π ο ρ η μ έν ο ς δ ε ύ τ ε ρ ο ς γ ερ μ α ν ικ ό ς σ το λ ίσ κο ς ε ίχ ε α π οπ λεύσ ει και κ α τ ε υ θ υ ν ό τα ν π ρος τ η ν Κ ρήτη . Κ α τά τ ο μ εσ η ­μ έρ ι τη ς 21ης Μ αϊου, η γ ερ μ α ν ικ ή δ ιο ίκησ η , α ρ κ ε τά εφ η σ υ χ α σ μ έν η από τ ις σ φ ο δ ρ ές επ ι­δ ρ ο μ έ ς τ η ς Luftwaffe ε ν α ν τ ίο ν το υ Β ρ ε τα ν ι­κού Σ τό λο υ , δ ιέ τ α ξ ε τ ο ν π ρώ το σ τολ ίσ κο να π λεύ σ ει κα ι π άλι π ρο ς Ν ότο . Ε ίχε π λέο ν κ α τα ­σ τε ί σ α φ ές ό τ ι ή τα ν α δ ύ ν α το η νηο π ο μπ ή α υ ­τή να φ θ ά σ ε ι σ τη ν Κ ρ ή τη π ρ ο το ύ ν υ κ τώ σ ε ι και μ ε α ερ ο π ο ρ ική κάλυψ η. Α ν δ ρ ες κα ι ε φ ό ­δια, όμω ς, έπ ρ επ ε μ ε κ ά θ ε τρ ό π ο να α π οβ ιβ α ­σ το ύ ν σ τη ν π ερ ιο χή το υ Μ ά λ εμ ε , όπου η κα ­τά σ τα σ η δ ια γ ρ α φ ό τα ν πολύ κρ ίσ ιμη γ ια τ ο υ ς Γ ερμ α νού ς α λ εξ ιπ τω τισ τές !

Λ ίγο π ριν από τα μ εσ ά ν υ κ τα τ η ς ίδ ιας η μ έ ­ρας, ο γ ε ρ μ α ν ικ ό ς σ το λ ίσ κο ς ε ίχ ε α ρχίσ ει να π ρ ο σ εγ γ ίζε ι τ η ν Κ ρ ή τη , π λ έ ο ν τα ς 30 π ερ ίπ ου χ ιλ ιό μ ε τρ α β ό ρ ε ια από τ ις α κ τ έ ς το υ Μ ά λ εμ ε . Επάνω σ τα κα ΐκ ια κα ι τ α μ ικρά σ κάφ η, ο ι επ ι­κ ε φ α λ ή ς ή λ εγ χ α ν γ ια τ ε λ ε υ τ α ία φ ο ρ ά το υ ς χ ά ρ τ ε ς τω ν α κτώ ν , σ τις ο π ο ίες θ α επ ιχ ε ιρ ο ύ ­σαν, ενώ οι ά ν δ ρ ε ς α φ α ιρ ού σ α ν τα βαρ ιά ο ­ρ ε ιβ α τικ ά ά ρ β υ λά τ ο υ ς κα ι φ ο ρ ο ύ σ α ν τα σω­σίβιά το υ ς . Τ ην ίδια σ τιγμ ή σ τις π α ρα λ ίες , οι Γερμα νο ί σ η μ α τω ρ ο ί ε το ίμ α ζα ν τ ο υ ς φ α νο ύ ς κ α θ ο δ ή γη σ η ς , π ερ ιμ έν ο ν τα ς α νυπ ό μ ονα τα α- π ο β α τικ ά τμ ή μ α τα .

Και τ ό τ ε , έ ξα φ ν α , χω ρίς π ροειδο π ο ίησ η ,

ξέσ π α σ ε η κ α τα σ τρ ο φ ή ! Η ν ύ κ τα έ γ ιν ε η μ έ ρ α από τ ις φ ω τ ισ τ ικ έ ς φ ω το β ο λ ίδ ε ς που ε ξα π ο ­λ ύ ο ν τα ν κα ι τ ις δ έσ μ ε ς τω ν π ρ ο β ο λ έω ν που «σπάθιζαν» τ ο σ κο τά δ ι επ άνω από τη σ κ ο τε ι­νή θάλασσα, ενώ , μ ε β ρ υ χ η θ μ ό μηχανώ ν και ε κ π υ ρ σ ο κ ρ ο τή σ ε ις π υ ρ ο β ό λω ν και π ο λ υ β ό ­λω ν, τρ ία β ρ ε τα ν ικ ά κ α τα δ ρ ο μ ικ ά και τ α τ έ σ ­σ ερα α ν τ ιτο ρ π ιλ λ ικ ά το υ να υά ρ χου Γκλήν ι κι- ν ή θ η κ α ν ε ν α ν τ ίο ν τω ν σ καφ ώ ν τ η ς ν η ο π ο ­μπής. Από τ ις π ρ ώ τες σ τ ιγ μ ές τη ς επ ίθ εσ η ς τα κα ΐκ ια σ τα μ ά τη σ α ν τ ις μ η χ α νές κα ι κ α τ έ β α ­σαν τα πανιά το υ ς , ε λ π ίζο ν τα ς ό τ ι μ ε α υ τό ν τ ο ν τρ όπ ο , α θ ό ρ υ β α , θ α κα τό ρ θ ω ν α ν μ ε τ ις μ ικ ρ έ ς σ ιλ ο υ έ τε ς τ ο υ ς να π ερ ά σ ο υν α π α ρ α τή ­ρ ητα .

Ενας από τ ο υ ς Γ ερ μ α νο ύ ς σ τρ α τ ιώ τες , π ου δ ια σ ώ θη κα ν , έγρ α ψ ε α ρ γ ό τερ α γ ια α υ τέ ς τ ις σ τ ιγμ ές : «Για εμ ά ς , ο ι φ ω τε ιν έ ς δ έσ μ ε ς τω ν π ρ ο β ολέω ν , που ερ ευ ν ο ύ σ α ν ο λό γυρ α , ή ­τα ν σαν « δ ά κ τυ λ α θ α νά το υ » , που τρ ιγ ύ ρ ιζα ν β ια σ τικά ψ ά χν ο ντα ς να μας α να κα λύ ψ ο υν μ έ ­σα σ το σ κο τά δ ι. Για μ ερ ικ ά δ ε υ τ ε ρ ό λ ε π τα μία φ ω τε ιν ή δ έσ μ η ά γ γ ιξ ε τα κα τά ρ τ ια το υ κα ϊκ ι­ού μ α ς ... α λλά έπ ε ιτα α π ο μ α κ ρ ύ ν θ η κ ε . Α ρ α γε ή μ α σ τα ν τό σ ο μ ικρο ί γ ια να π α ρ α μ ε ίν ο υ μ ε α­θ έα το ι; Κάτω από ά λ λ ες π ερ ισ τά σ ε ις ... ίσως, α λλά τα ε χ θ ρ ικ ά π λοία δ ιέ θ ε τ α ν ρ α ντά ρ έ ρ ε υ ­νας!

Ξ αφ νικά , α κ ο ύ σ τη κ α ν κ ρ α υ γ έ ς τρ ό μ ο υ από τη ν πλώρη: μ ία τερ ά σ τια σ κ ο τε ιν ή σ ιλου- έ τα , ψ ηλή όσο ένα μ εγά λο καμπ αναρ ιό ε κ κ λ η ­σ ίας, μα ς π λησ ία ζε γορ γά ! Και τ ό τ ε ο π ρ ο β ο ­λ έ α ς ά να ψ ε πάλι, ίσα καταπ άνω μας, φ ω τίζο ­ν τα ς το μ ικρό μ α ς σ κά φ ο ς σαν φ ω ς η μ έρ α ς . «Ο λοι στη θάλασ σ α!», α κ ο ύ σ τη κ α ν κρ α υ γές !

Το κατα δρ ομ ικό «G loucester» σ το λιμάνι

τη ς Β α λ έτα ς , σ τη Μ ά λτα . Β υ θ ίσ τη κ ε στο Α ιγα ίο από

τη Lu ftw affe , ότα ν ε ίχε εξα ν τλ ή σ ε ι σχεδόν όλα τα

αντια ερ οπ ορικά π υρομαχικά το υ , σ τις 22

Μ αϊου . 43

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ελληνικό καΐκ ι, το οποίο μ ε τα φ έ ρ ε ι άνδρ ες και εφ ό δ ια σ την Κ ρήτη . Δ ια κ ρ ίν ετα ι η κάννη ενός αντια ερ οπ ορικού π υροβόλου των 20 mm, το οποίο έχ ε ι το π ο θ ε τη θ ε ί στο κατά σ τρ ω μα .

Τα καταδρομικά και τα αντιτορπιλλικά

του Γκλήνι εμβόλιζαν,

κόβοντας στη μέση τα μικρά σκάφη, την

ώρα που ένα πλήθος Γερμανών

στρατιωτών άγωνιούσε,

προσπαθώντας να κρατηθεί στην επιφάνεια της

θάλασσας,

Τα ιτα λ ικά τορπ ιλλοβόλα «Luppo» και «S agittario» π ροσπάθησαν θ α ρ ρ α λ έα να α ν τισ τα θ ο ύ ν σ τις επ ιθ έσ ε ις των βρετανικώ ν πλοίων και να π ροσ τα τεύ σ ο υ ν τα μ ικρά σκάφη των νηοπομπών που συνόδευαν.

χ ύ τ η τα και, δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τα ς τα υ τό χ ρ ο ν α π ρο ­π έτα σ μ α καπνού, ώ σ τε να π ρ ο σ φ έρ ε ι σ τα κα ΐ­κια τ η ν ευ κα ιρ ία να δ ια φ ύ γο υ ν , ε π ιτ έ θ η κ ε μ ε α υ το θ υ σ ία ε ν α ν τ ίο ν τω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν πλοίων, ε ξα π ο λ ύ ο ν τα ς δ ύ ο το ρ π ίλ λ ε ς και β ά λ λ ο ν τα ς μ ε τα π υρ ο β ό λα τω ν 3,9 in που δ ιέ θ ε τ ε . Σ ύ ν το ­μα, όμω ς, δ έ χ θ η κ ε έν α ν κα τα ιγ ισ μ ό οβ ίδω ν από τα pom-pom το υ «Dido», κα θ ώ ς κα ι μία ο ­μ ο β ρ ο ν τ ία από τα π υ ρ ο β ό λ α το υ «Ajax», μ ε α­π ο τέ λ εσ μ α να α να γ κα σ θ ε ί να α π ο τρ α β η χ τε ί, έ χ ο ν τα ς υ π ο σ τεί μ ε γ ά λ ες ζη μ ίες .

Τα β ρ ε τα ν ικ ά π λοία σ υνέχ ισ α ν α ν εν ό χ λ η τα π λέο ν να ε ρ ε υ ν ο ύ ν μ ε τ ο υ ς π ρ ο β ο λ ε ίς το υ ς τη σ κ ο τε ιν ή θάλασσα. Ανά δ ια σ τή μ α τα , ό τα ν το φω ς κάπ οιου π ρ ο β ο λ έα ε ν τό π ιζ ε ένα καΐκι, α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν ο μ ο β ρ ο ν τ ίε ς τω ν π υρ οβόλω ν, ο ι ο π ο ίες τ ο μ ε τ έ τρ ε π α ν γ ρ ή γ ο ρ α σε φ λ εγ ό - μ εν α σ υ ντρ ίμ μ ια . Σ ε ά λ λ ε ς π ερ ιπ τώ σ εις , τα κ α τα δ ρ ο μ ικ ά και τα α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ά το υ Γκλήν ι ε μ β ό λ ιζα ν , κ ό β ο ν τα ς στη μέσ η τα μ ικρ ά σ κά ­φ η, τ η ν ώ ρα που ένα π λή θ ο ς Γερμανώ ν σ τρα ­τ ιω τώ ν ά γω νιούσ ε, π ρ οσ π α θώ ντα ς να κ ρ α τη ­θ ε ί σ τη ν επ ιφ ά νε ια τ η ς θ άλασ σ ας, επάνω σ τη ν οπ οία ε ίχ ε α ρ χ ίσ ει να α π λώ νετα ι ένα σ τρώ μα π ε τρ ελ α ίο υ από τα ναυάγια . Επί δ ύο και π ερ ισ σ ό τερ ες ώ ρ ες , ο ι Β ρ ε τα ν ο ί σ υ νέχ ι­σαν να κα τα δ ιώ κ ο υ ν κα ι να β υ θ ίζο υ ν τα πιο π ολλά από τα γ ερ μ α ν ικ ά σ κάφ η. Α ρ γ ό τερ α , όμω ς, κα θώ ς τα π ο λ εμ ικ ά άρχισ αν να αποσύ- ρ ο ν τα ι π ρο ς τα δ υ τικά , σ τη ν επ ιφ ά νε ια τη ς ή ­ρ εμ η ς θ ά λα σ σ α ς δ ε ν α π έμ ε ιν α ν π αρά μ ερ ικ ά μ όνο σ υ ντρ ίμ μ ια , τα οπ οία ε ξα κ ο λ ο υ θ ο ύ σ α ν να κα ίγο ντα ι π ρ ο το ύ β υ θ ισ το ύ ν ο ρ ισ τικά .

Τ ην ίδ ια ώ ρα σ το Μ ά λ εμ ε , ο σ υ ν τα γ μ α τά ρ ­χ η ς Ρ ά μκε κα ι ο ι α λ ε ξ ιπ τω τ ισ τές το υ , ψ ηλά από τ ο ν λ ό φ ο 107, μπ ορούσ α ν να δ ια κ ρ ίνο υ ν

Κ αθώ ς π η δ ο ύ σ α μ ε β ια σ τικά επάνω από τ ις χα ­μ η λ ές κ ο υ π α σ τές σ το ν ερ ό , τα π ρώ τα ε χ θ ρ ικ ά β λ ή μ α τα άρχισ αν να σ κά νε επ άνω σ το καΐκι, ξη λ ώ ν ο ν τα ς τα σ ανίδ ια το υ , γ ε μ ίζ ο ν τα ς τ ο κα ­τά σ τρ ω μ α τρ ιγ ύ ρ ω μ ε θ ρ α ύ σ μ α τα κα ι κ ρ α υ ­γ έ ς π όνου από τ ο υ ς π λη γ ω μ έν ο υ ς ...» .

Το ιτα λ ικό το ρ π ιλ λ ο β ό λ ο «Lupo», το οπ οίο σ υ ν ό δ ε υ ε τη νηο π ο μ π ή (μ ε κ υ β ε ρ ν ή τη το ν π λω τά ρ χη , Φ ρανσ έσ κο Μ ιμπ έλι), α ν έ π τυ ξε τ α ­

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Εν πλω για την Κ ρήτη .

σ το ν ο ρ ίζο ν τα τ η ς θ ά λα σ σ α ς τ ις μ α κ ρ ιν ές α ­να λα μ π ές τω ν π ρ ο β ο λ έω ν και τ ις α χ ν ές κ ό κ κ ι­ν ε ς λ ά μ ψ ε ις τω ν κα ϊκ ιώ ν που κα ίγο ντα ν , σ υ­ν ε ιδ η το π ο ιώ ν τα ς ό τ ι α υ τό ή τα ν το τ έ λ ο ς τω ν εν ισ χύσ εω ν που α ν έμ εν α ν από τη θάλασσα!

Αρχικά , το β ρ ε τα ν ικ ό ν α υ τ ικ ό ε π ιτε λ ε ίο , α λλά κα ι ο ι σ τρ α τη γ ο ί Σ τ ο ύ ν τ ε ν τ κα ι Ρ ίνγ κ ελ ε κ τ ίμ η σ α ν ό τ ι α υ τό ή τα ν το τ έ λ ο ς γ ια τ ο υ ς χ ι­λ ιά δ ε ς ά ν δ ρ ες , τ ο υ ς ο π ο ίο υς μ ε τ έ φ ε ρ ε η ν η ­οπομπ ή α υ τή . Η τύ χ η τω ν Γερμα νώ ν υ π ή ρ ξε π ρ α γμ α τικ ά α να π ά ντεχη : ο ι π ερ ισ σ ό τερ ο ι σ τρ α τ ιώ τες , ό τα ν ά ρχισ ε η επ ίθ εσ η , έπ εσ α ν στη θ ά λασ σ α π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να σωθούν. Ο ι ε ­κ ρ ή ξ ε ις τω ν ο β ίδ ω ν και σι έ λ ικ ε ς τω ν β ρ ε τ α ν ι­κώ ν σκαφώ ν, που π ερ νο ύσ α ν από πάνω το υ ς , σ κότω σ α ν α ρ κ ε το ύ ς , α λλά σι πιο π ο λλο ί κα ­τό ρ θ ω σ α ν να επ ιζή σ ουν , χάρη σ τα σωσίβια που φ ο ρ ο ύ σ α ν μέσ α στη ζεσ τή θάλασσα.

Ν ω ρίς το πρωί τη ς ε π ο μ έ ν η ς , ιτα λ ικά σ κά ­φη και υ δρ οπ λά να που έσ π ευσ α ν σ τη θ α λά σ ­σια π ερ ιο χή , επ ιδ ό θ η κ α ν σ ε ε ν τ α τ ικ έ ς π ρ ο ­σ π ά θ ειες , π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να δ ιασ ώ σ ουν τ ο υ ς Γ ερμ α νού ς σ τρ α τ ιώ τες . Π α ρά λληλα , κα θ ώ ς ε ­πάνω από τα κ ε φ ά λ ια τω ν να υα γώ ν δ ιέρ χ ο ­ν τα ν τα μ ε τα γ ω γ ικ ά α ερ ο σ κ ά φ η Junkers 52 τ η ς α ε ρ ο γ έ φ υ ρ α ς μ ε τα φ ο ρ ά ς σ τρ α τευ μ ά τω ν σ το Μ ά λ εμ ε , ο ι ο ρ ε ιν ο ί κ υ ν η γ ο ί μ π ορούσ α ν να δ ια κ ρ ίνο υ ν τ ο υ ς ά τυ χ ο υ ς σ υ ν α δ έλ φ ο υ ς το υ ς , ο ι οπ ο ίο ι π ροσπ αθούσαν, κο λυ μ π ώ ντα ς α νά ­μεσ α σ τα σ υ ν τρ ίμ μ ια τω ν κα ϊκ ιώ ν, να σ ω θο ύν και σε π ο λ λ ές π ερ ιπ τώ σ εις έβ γ α ζα ν κα ι τ ο υ ς

ΤΟ ΤΙΜΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΒΡΕΤΑΝΩΝ

Ε ξίσου α π ο τυ χ η μ έν η υ π ή ρ ξε η απ όπ ειρα τω ν Γερμα νώ ν να π ρ ο σ εγγ ίσ ο υ ν μ ε τ ο ν δ ε ύ τ ε -

Το αεροπ λανοφ όρο «Form idable» εξα π ολύει τα β ομβ αρ δισ τικά A lbacore εναντίον τη ς Κ αρπ άθου σ τις 26 Μ α ϊο υ 1941. Σ το βά θος, δ ια κ ρ ίν ετα ι το θ ω ρ η κ τό «B arham ».

Επ ιτα γμένο καΐκ ι,π ετο ύ σ α ν τα σωσίβιά το υ ς ! φ ορ τω μένο μ ε ορεινούς

Α ργά το ίδ ιο α π όγευ μα , η επ ιχείρη σ η δ ιά- κυνηγούς, ε το ιμ ά ζ ε τα ι νασωσης ε ίχ ε ο λο κ λ η ρ ω θ ε ί. Από τ ο υ ς 2.330 άν- π λεύσ ει προς την Κ ρήτη.δ ρ ες , ο ι οπ ο ίο ι επ έβ α ιν α ν σ τα σκάφ η το υ πρώ ­το υ σ τολ ίσ κο υ , μόνο 327 ή τα ν ν ε κ ρ ο ί ή α γ ν ο ­ο ύ μ ενο ι!

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ιτα λ ο ί να ύ τες π ερισ υλλέγουν έναν

Γ ΐρ μ α ν ό ναυαγό από τη θάλασ σ α , μ ε τά την

κ α τα σ τρ ο φ ή της νηοπομπής ανεφ ο δ ιασ μ ού

που κ α τευ θ υ ν ό τα ν προς το Μ ά λεμ ε .

46

Τα πληρώματα της Luftw affe ,

ενημερωμένα για την καταστροφή της

γερμανικής νηοπομπής την προηγούμενη

νύκτα, έτρεφαν έντονες εκδικητικές διαθέσεις εναντίον

οποιουδήποτε βρετανικού σκάφους θα

συναντούσαν.

ρο σ τολ ίσ κο τ ις α κ τ έ ς τ η ς Κ ρ ή τη ς . Η ν η ο π ο ­μπή α υ τή ε ίχ ε α να χω ρ ήσ ει μ ε κα θ υ σ τέρ η σ η , μ ε τα φ έ ρ ο ν τα ς 4.000 ά ν δ ρ ες τω ν Ο ρ εινώ ν Δ υ ­νά μεω ν, κα θώ ς και βαρ ύ οπλισμό και εφ ό δ ια . Α ρχ ικά , π ρ ο ορ ισ μ ός τη ς ή τα ν το Η ρ ά κλε ιο , αλλά, λόγω τη ς κ α τα σ τρ ο φ ή ς το υ π ρώ του σ τολ ίσ κο υ , τα γ ερ μ α ν ικ ά σ κάφ η δ ια τά χ θ η κ α ν να κ α τ ε υ θ υ ν θ ο ύ ν σ τη ν π ερ ιο χή το υ Μ ά λ εμ ε . Το π ρω ινό τ η ς 22ας Μ αϊου, η νηο π ο μπ ή έ π λ εε ή δ η νο τίω ς τ η ς Μ ή λο υ κα ι σι Γερμ α νο ί ήλπ ιζαν ό τ ι τα β ρ ε τα ν ικ ά π λοία θ α δ ίσ τα ζα ν να π αρα­μ ε ίν ο υ ν σ το κ ε ν τρ ικ ό Α ιγα ίο , λόγω τ η ς σ υ νε ­χ ο ύ ς π αρουσ ίας τ η ς Luftwaffe κα τά τη δ ιά ρ ­κ ε ια τ η ς η μ έ ρ α ς . Η ν α υ τ ικ ή Δ ύνα μη το υ να υ ­άρχου Κ ινγ κ όμω ς, η οποία ε ίχ ε ε ν ισ χ υ θ ε ί τη ν π ρ ο η γ ο ύ μ εν η η μ έ ρ α μ ε δ ύ ο α κό μ α κ α τα δ ρ ο ­μ ικά α ν τ ια ερ ο π ο ρ ικ ή ς ά μ υνα ς , το «Carlisle» κα ι το «Calcutta», ε ίχ ε π α ρ α μ ε ίν ε ι σ το Α ιγα ίο!

Κ α τά τ ις 08.30, ο ι Β ρ ε τα ν ο ί επ εσ ή μ α να ν τα π ρ ο π ο ρ ευ ό μ εν α κα ΐκ ια τ η ς ν η ο π ο μ π ή ς και ε ­ξα π έλυ σ α ν τ η ν επ ίθ εσ η . Οι Γερμανο ί, κ υ ρ ιε υ ­μ έν ο ι από π ανικό , α ν τ ιμ ε τω π ίζο ν τα ς μία κ α τα ­σ τρ ο φ ή α νά λο γη μ ε α υ τή που υπ έσ τη ο πρώ­τ ο ς σ το λ ίσ κο ς τ η ν π ρ ο η γ ο ύ μ εν η νύ κ τα , έ κ α ­να ν μ ε τα β ο λ ή και π ροσ π άθησ αν να δ ια φ ύ ­γ ο υ ν π ρος Β ορρά . Για μία α κό μ α φ ορά , το το ρ - π ιλλο β ό λο «Sagittario», τ ο οπ οίο το υ ς σ υ ν ό δ ευ ε , π α ρ ε μ β λ ή θ η κ ε α νά μεσ α σε δ ιώ ­κ τ ε ς κα ι θ ύ μ α τα και, δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τα ς π υκνό π ρο π έτα σ μα καπ νού, α π έκ ρ υ ψ ε τα κα ΐκια, ενώ , π α ρά λληλα , π ροσ π ά θησ ε θ α ρ ρ α λ έ α να π ρ ο σ ελ κύ σ ε ι επ άνω το υ τα π υρά τω ν Β ρ ε τα ­νών. Σ ε α υ τή τ η ν π ερ ίπ τω σ η, όμω ς, τα γ ε γ ο ν ό ­τα θ α ε ξελ ίσ σ ο ν τα ν δ ια φ ο ρ ετ ικ ά : τα πλοία το υ Β ρ ε τα ν ικ ο ύ Σ τό λ ο υ ε ίχα ν ε κ τ ε θ ε ί π αρά­το λ μ α σ το Α ιγα ίο , κ ο ν τά σ τις β ό ρ ε ιε ς α κ τ έ ς τ η ς Κ ρ ή τη ς , κα ι σ ύ ν το μ α θ α υ φ ίσ τα ν το τ ις α- ν η λ ε ε ίς α κ α τά π α υ σ τες επ ιθ έσ ε ις τω ν γ ε ρ μ α ­ν ικώ ν αεροσ καφ ώ ν. Ο ι π ρω ινές α να γνω ρ ισ τι­κ έ ς π τή σ ε ις τ η ς Luftwaffe ε ίχα ν α ν α φ έ ρ ε ι τ η ν π αρουσ ία δ εκά δ ω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν σ καφ ώ ν σ την

π ερ ιο χή το υ Α ιγα ίου κα ι γύ ρ ω από τ η ν Κ ρή τη , χω ρίς α ερ ο π ο ρ ική κάλυψ η κα ι μ έσ α σ τη ν α κ τ ί­να δ ρ ά σ ης τω ν γ ερ μ α ν ικ ώ ν αεροσκαφ ώ ν.

Κ α τά σ υνέπ εια , από νω ρ ίς το πρωί, ε κ α τ ο ­ν τά δ ε ς μ α χη τικ ά κα ι β ο μ β α ρ δ ισ τ ικ ά α π ογειώ ­ν ο ν τα ν από τα α ερ ο δ ρ ό μ ια τ η ς κ ε ν τρ ικ ή ς Ε λ­λά δα ς, τ η ς Π ελο π ο ννή σ ο υ κα ι τω ν Δ ω δ ε κ α ν ή ­σων, α ν α ζη τώ ντα ς τα ε χ θ ρ ικ ά πλοία. Τα π λη ­ρ ώ μα τα τ η ς Luftwaffe, ε ν η μ ε ρ ω μ έ ν α γ ια τη ν κ α τα σ τρ ο φ ή τ η ς γ ε ρ μ α ν ικ ή ς νη ο π ο μ π ή ς τη ν π ρ ο η γ ο ύ μ εν η νύ κ τα , έ τρ ε φ α ν έ ν τ ο ν ε ς ε κ δ ι­κ η τ ικ έ ς δ ια θ έσ ε ις ε ν α ν τ ίο ν ο π ο ιο υ δ ή π ο τε β ρ ε τα ν ικ ο ύ σ κά φ ο υ ς θ α σ υναντούσ αν.

Σ το κ ε ν τρ ικ ό Α ιγα ίο , τα σ μή νη από Ju 88 τ η ς I κα ι II/LG1 και τα Do 17 τ η ς KG2, τα οποία ε ίχα ν σ π εύσ ει π ρος β ο ή θ ε ια τ η ς γ ερ μ α ν ικ ή ς νηο π ο μ π ής , π έτα γ α ν επάνω από τα δ ια σ κο ρ ­π ισ μένα καΐκια , που π ροσ π α θούσ α ν να σω­θ ο ύ ν , κα ι ό ρ μ η σ α ν ε ν α ν τ ίο ν τω ν π λο ίω ν το υ να υά ρχου Κ ινγκ , τα οποία ε ίχ α ν α ρ χίσ ει να β υ ­θ ίζ ο υ ν όσα κα ΐκ ια β ρ ίσ κ ο ν τα ν μέσ α σ το β ε λ η ­ν ε κ έ ς τω ν π υ ρ ο β ό λω ν το υ ς . Δ ια π ερνώ ντα ς , αν κα ι μ ε α π ώ λε ιες μ ερ ικ ώ ν α ερ ο σ κα φ ώ ν, το ν π υκνό σαν « το ίχο» α ν τ ια ερ ο π ο ρ ικ ό φ ρ α γμ ό που ε ίχα ν δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ε ι τα π ο λ εμ ικ ά πλοία, ε ­π ιτ έθ η κ α ν α ρ χ ικά ε ν α ν τ ίο ν το υ κα τα δ ρ ο μ ικ ο ύ «Naiad», το οπ οίο δ έ χ θ η κ ε μέσ α σε 10 λ επ τά 36 β ό μ β ε ς κ ά θ ε δ ια μ ε τρ ή μ α το ς , που το υ προ- κά λεσ α ν σ ο β α ρ ές ζη μ ίες . Μ ερ ικ ά από τα κα ­τώ τε ρ α δ ια μ ερ ίσ μ α τα το υ π λο ίου π λη μ μ ύ ρ ι­σαν, η τα χ ύ τη τ ά το υ μ ε ιώ θ η κ ε α ρ κ ε τά , ενώ μ όνο δ ύ ο από τ ο υ ς π ύ ρ γο υ ς π υ ρ ο β ό λω ν το υ π α ρ έμ ε ιν α ν σε λ ε ιτο υ ρ γ ία .

Τα β ρ ε τα ν ικ ά π λοία δ ιέκ ο ψ α ν τ η ν επ ίθεσ ή τ ο υ ς κα τά τ η ς νηο π ο μ π ή ς κα ι σ τρ ά φ η κα ν π ρος τα ν ο τ ιο δ υ τ ικ ά , σε μία π ροσ π ά θεια να σ υ ν εν ν ω θ ο ύ ν μ ε τα υπόλο ιπ α π λοία το υ σ τό ­λου σ το σ τεν ό τω ν Α ν τικυ θ ή ρ ω ν , ενώ η Luftwaffe σ υ νέχ ιζε α κα τά π α υ σ τα τ ις ε π ιθ έσ ε ις ε ν α ν τ ίο ν τ ο υ ς μ ε σ χ η μ α τισ μ ο ύ ς από Stuka, μ α χ η τ ικ ά Bf 109 κα ι Bf 110.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Α ιγα ίο , Μ ά ιος το υ 1941. Τα βρετανικά πολεμικά πλοία ανοίγουν πυρ, προσπ αθώ ντας να αποκρούσουν τις επ ιθ έσ ε ις των γερμανικώ ν αεροσκαφώ ν. Σ το ν ουρανό δια κρ ίνοντα ι τοπ ικά οι εκ ρ ή ξε ις των αντιαεροπ ορικώ ν οβίδων.

Μισή ώ ρα α ρ γό τερ α , το κ α τα δ ρ ο μ ικ ό «Carlisle» υπ έσ τη σ οβαρά π λή γ μ α τα και ως α­π ο τέ λ εσ μ α ε κ δ η λ ώ θ η κ ε π υρ κα ϊά σ το πλοίο. Ενα από τα Bf 109, π ετώ ν τα ς χα μηλά , π ολυβ ό - λ η σ ε τη γ έφ υ ρ α το υ κ α τα δ ρ ο μ ικ ο ύ , σ κο τώ νο ­ν τα ς τ ο υ ς π ερ ισ σ ό τερ ο υ ς από το προσω πικό κα ι τ ο ν κ υ β ε ρ ν ή τη , π λο ίαρχο I Χάμπτον. Το α- ν τ ιτο ρ π ιλ λ ικ ό «Kingston», το οποίο, α ν και β α λ λ ό τα ν σ υνεχώ ς, π λησ ίασ ε τ ο «Carlisle», π ρ ο κ ε ιμ έν ο υ να το υ π αράσ χει β ο ή θ ε ια , έ λ α β ε ένα ο ρ γ ισ μ έν ο μ ή νυ μ α από τ ο ν ο π τικό τ η λ έ ­γρ α φ ο το υ κα τα δ ρ ο μ ικ ο ύ : «Keep clear of me!» (Κ ρ α τη θ ε ίτ ε μ α κρ ιά μας!). Τελικά , τ ο π λήρω μα το υ «Carlisle» κ α τό ρ θ ω σ ε μ ε ε ν τ α τ ικ έ ς π ρο ­σ π ά θ ε ιες να σ βήσ ει τ η ν π υρ κα ϊά κα ι σ υνέχ ισ ε να μ ά χετα ι!

Σ τ ις 11.15 το «Naiad» έ γ ιν ε σ τόχο ς ε π ίθ ε ­σης μ ερ ικ ώ ν ε χ θ ρ ικ ώ ν τορπ ιλλο π λά νω ν, αλλά κ α τό ρ θ ω σ ε μ ε ε λ ιγ μ ο ύ ς να α π ο φ ύ γε ι τα π λή γ ­ματα . Λ ίγο α ρ γ ό τερ α , η Δ ύνα μη το υ Κ ινγκ , β α λ λ ό μ εν η σ υνεχώ ς, ή λ θ ε σ ε επ α φ ή μ ε τη ν Δ ύνα μη τω ν θ ω ρ η κ τώ ν το υ να υά ρ χου Ρόου- λ ιν γ κ ς , κα θώ ς και μ ε τα κα τα δ ρ ο μ ικ ά «Fiji» και «Gloucester», τα οποία ε ίχα ν σ π εύσ ει επ ίσ ης π ρος β ο ή θ ε ιά το υ ς . Η σ υνένω σ η τω ν 19 σ υ νο ­λ ικά π λοίω ν που σ υ γ κ εν τρ ώ θ η κ α ν , δ ε ν σ τά ­θ η κ ε ικα νή να τα π ρ ο σ τα τεύ σ ε ι από τ ις ε π ιθ έ ­σ εις τω ν γ ερ μ α ν ικ ώ ν α ερο σ κα φ ώ ν , τα οποία, μ ε έν α ν φ ρ ε ν ή ρ η ρ υ θ μ ό , φ ρ ό ν τ ιζα ν γ ια το ν α ­ν εφ ο δ ια σ μ ό καυσ ίμω ν και β ο μβ ώ ν κα ι ε π έ ­σ τρ εφ α ν γ ια να ε π ιτ ε θ ο ύ ν ε κ ν έο υ ε ν α ν τ ίο ν τω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν σκαφών. Τα α π ο θ έμ α τα π υρο- μαχικώ ν τω ν α ν τια ερ ο π ο ρ ικ ώ ν όπλω ν σ τα π λοία ε ίχα ν ή δ η μ ε ιω θ ε ί κ α τά π ολύ, γ εγ ο ν ό ς που σ ύ ν το μ α θ α ε π έ φ ε ρ ε σ υ ν έπ ε ιες .

Το θ ω ρ η κ τό «Warspite» υπ έσ τη σ ο β α ρ ές ζ η μ ίε ς από π λή γμ α β ό μ β α ς α ερ ο σ κ ά φ ο υ ς Stuka, ενώ έν α «μελίσσ ι» από μ α χη τικ ά Bf 109 τη ς 8/JG77 και Bf 110 τη ς I/ZG26, τα π ερ ισ σ ό τε ­ρα από τα οποία έ φ ε ρ α ν β ό μ β ες σ υ γ κ ε ν τρ ώ ­θ η κ ε γύρ ω το υ κα ι ε ξο υ δ ε τ έ ρ ω σ ε μ ε σ υ ν εχ ε ίς μ ε τω π ικ ές επ ιθ έ σ ε ις τ ις π υ ρ ο β ο λ α ρ χ ίες 4 και 6 in τ η ς α ρ ισ τε ρ ή ς π λευ ρ ά ς το υ π λο ίου . Ω σ τό ­σο, παρά τη ν κόλα σ η π υ ρ ός που ε ίχ ε ε ξα π ο λ ύ ­σ ει η Luftwaffe ε κ ε ίν η τ η ν η μ έ ρ α ε ν α ν τ ίο ν τω ν Β ρ ετα νώ ν, δ ε ν ε ίχ ε π ρ ο κ λ η θ ε ί, μ έχ ρ ι τ ό τ ε το υ λ ά χ ισ το ν , η βύθ ισ η κάπ οιου π λο ίου .

Κ α θώ ς οι σ χη μ α τισ μ ο ί τω ν Stuka τη ς St.G2 επ έσ τρ εφ α ν , μ ε τά από α ν εφ ο δ ια σ μ ό στη β ά ­ση τ ο υ ς σ το υ ς Μ ο λά ο υ ς, γ ια να ε π ιτ ε θ ο ύ ν ε κ ν έο υ , ο δ ιο ικ η τή ς το υ ς , α ν τισ μ ή να ρ χ ο ς Ο ­σκαρ Ν τίνο ρ τ , ο οπ ο ίος π ε το ύ σ ε μαζί το υ ς , μ π ό ρ εσ ε να δ ια κ ρ ίν ε ι ό τ ι τα β ρ ε τα ν ικ ά π λοία ά λλα ζα ν κα ι π άλι π ορ εία π ρος τα ν ο τ ιο δ υ τ ικ ά . Ο ε χ θ ρ ό ς ε γ κ α τ έ λ ε ιπ ε τ η ν π ερ ιο χή ! Η

Luftwaffe ε ίχ ε κ α το ρ θ ώ σ ει να α π ο μ α κρ ύ ν ε ι το Βασ ιλικό Ν α υ τικ ό από τη θ ά λασ σ α τ η ς Κ ρή ­τη ς !

Λ ίγο α ρ γό τερ α , τα Stuka τη ς St.G 2 σ η μ είω ­σαν τη ν π ρώ τη βύ θ ισ η ε χ θ ρ ικ ο ύ π λο ίου ε κ ε ί ­ν η ς τη ς η μ έ ρ α ς : ο κτώ α ερ ο σ κ ά φ η ε π ιτέ θ η κ α ν σ το α ν τ ιτο ρ π ιλ λ ικ ά «Greyhound», τ ο οπ οίο ε ­π έ σ τρ ε φ ε από τ η ν κα τα δ ίω ξη ε ν ό ς κα ϊκ ιού που π ρο σ π α θού σ ε να κ α τα φ ύ γ ε ι σ τα Κ ύθη ρα . To «Greyhound» δ έ χ θ η κ ε τ ρ ε ις β ό μ β ες μ ε γ ά ­λου δ ια μ ε τρ ή μ α το ς από τα Stuka κα ι β υ θ ίσ τη ­κ ε μέσ α σε ελά χ ισ τα λ επ τά , ενώ τα π υ ρ ο β ό λα το υ σ υνέχ ισ α ν να β ά λ λ ο υ ν μ έχ ρ ι τ έ λ ο υ ς . Τα α- ν τ ιτο ρ π ιλ λ ικ ά «Kandahar» κα ι «Kingston» έ- σπευσαν να π ερ ισ υ λ λ έ ξο υ ν το υ ς ν α υ α γο ύ ς το υ , ενώ τα κ α τα δ ρ ο μ ικ ά «Fiji» και «Gloucester» να τα υ π ο σ τη ρ ίξο υ ν μ ε τα α ν τ ια ε ­ρ οπ ορ ικά π υρά το υ ς .

Τα α ν τιτο ρ π ιλ λ ικά , υ φ ισ τά μ εν α σ υνεχή βο μ β α ρδ ισ μ ό , κ α τέβ α σ α ν τ ις σ ω σ ίβ ιους λ έ μ ­β ο υ ς το υ ς , π ρ οσ π α θώ ντα ς να δ ιασ ώ σ ουν το υ ς επ ιζώ ντες το υ «Greyhound», α ν κα ι π ολ­λο ί από α υ το ύ ς δ υ σ τυ χώ ς φ ο ν ε ύ θ η κ α ν από τα π υρά τω ν γ ερ μ α ν ικ ώ ν α ερ ο σ κ α φ ώ ν μέσ α στη θάλασσα!

Α ρ γ ό τερ α , κα τά τ ις 15.30, κα θώ ς ν έο ι σ χη­μ α τισ μ ο ί τη ς Luftwaffe κ α τ έφ θ α ν α ν σ τη ν π ε ­ρ ιοχή, Stuka τη ς 7ης Μ ο ίρ α ς το υ St.G2 ε π ιτ έ ­θ η κ α ν σ το κ α τα δ ρ ο μ ικ ό «Gloucester». Το π λοίο υπ έσ τη το υ λ ά χ ισ το ν δ ύ ο κα ίρ ια π λή γ μ α τα και, μ ε ιώ νο ν τα ς δ ια ρ κώ ς τ η ν τα χ ύ τη τ ά το υ , α κ ινη - το π ο ιή θ η κ ε τ ε λ ικ ά φ λ ε γ ό μ εν ο . Ο δ ιο ικ η τή ς τ η ς 7/St.G2, σ μ η να γό ς Κ ού π φ ερ , κ α τά φ ε ρ ε ένα α κό μ α π λή γμα β ό μ β α ς σ το κ α τα δ ικ α σ μ έ ­νο πλοίο, το οπ οίο ά ρχισ ε να β υ θ ίζε τα ι. Το «Fiji» π ρ ο σ έγγ ισ ε το να υά γ ιο κα ι έ ρ ιξ ε γ ια το υ ς επ ιζώ ντες στη θ ά λασ σ α ό σ ες σω σίβιες λ έ μ β ο υ ς κα ι σ χ εδ ίες μπ ο ρο ύσ ε, κα θώ ς ε κ τω ν π ρα γμά τω ν δ ε ν ε ίχ ε τη δ υ ν α τό τη τα να σ τα θ ε ί κα ι να τ ο υ ς π ερ ισ υ λ λ έ ξε ι (ένα τ έ τ ο ιο γ εγ ο ν ό ς θ α ισ ο δ υνα μ ο ύσ ε μ ε α υ το κ το ν ία ), α φ ο ύ το κα-

0 σμηναγός Ερνστ Κ ούπ φ ερ, δ ιο ικητής

τη ς 7ης Μ ο ίρ α ς /ε ΐ0 2 , ο οποίος κ α τά φ ερ ε το

τελ ικ ό θανάσ ιμο π λήγμα στο

κατα δρ ομ ικό «G loucester».

47

Σ τη φ ω τογραφ ία δ ια κ ρ ίν ετα ι το

αντιτορ π ιλλικά «Jervis».Μ α ζ ί μ ε το «Nizam » και

το «Ilex» βομβάρδισαν μ ε τα π υροβόλα το υ ς , τη

νύκτα τη ς 20ής προς 21η Μ α ϊο υ , το α ερο δρό μιο

τη ς Κ αρπ άθου, το οποίο χρησ ιμοπ οιούσε ως

βάση η I I I Σμηναρχία τη ς St.G2, εξο ρμώ ντα ς

εναντίον τη ς Κ ρ ή τη ς και το υ Β ρ ετα ν ικ ο ύ Σ τόλο υ .

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

48

τα δ ρ ο μ ικ ό ε ίχ ε ε ξα ν τλ ή σ ε ι σ χ εδ ό ν όλα τα πυ- ρ ο μ α χικά τω ν α ν τια ερ ο π ο ρ ικώ ν όπλω ν το υ . Ο ­μο ίω ς κα ι δ ύ ο α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ά , τ ο «Kingston» κα ι το «Kandahar», τα οπ οία έφ θ α σ α ν σ τη ν π ε ­ρ ιοχή λ ίγο α ρ γό τερ α , ε ίχα ν σ χεδ ό ν ε ξ α ν τ λ ή ­σ ει τα π υρσ μα χικά το υ ς . Μ ε «βαριά καρδιά» τ α π λη ρ ώ μ α τα τω ν β ρ ετα ν ικ ώ ν σ καφ ώ ν εγκ α - τ έ λ ε ιψ α ν σ τη ν π ερ ιο χή τ ο υ ς να υ α γ ο ύ ς το υ «Gloucester», ο ι οποίο ι, π ερ ιμ έ ν ο ν τα ς τ ο υ ς π ο­λ υ β ο λ ισ μ ο ύ ς τω ν εχ θ ρ ικ ώ ν αεροπ λά νω ν, ε ­

π ευ φ η μ ο ύ σ α ν , κα θ ώ ς η θά λα σ σ α κ ά λ υ π τε το τ ε λ ε υ τ α ίο τμ ή μ α το υ π λο ίου τ ο υ ς που β υ θ ιζ ό ­τα ν , σ τις 17.20.

Η Luftwaffe κ α τ ε δ ίω ξε σ τη σ υνέχε ια το «Fiji» κα ι τα δ ύ ο α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ά , τα οποία π ρ ο ­σ π αθούσ αν να δ ια φ ύ γ ο υ ν π ρος Ν ότο . To «Fiji» δ ιέ θ ε τ ε π λέο ν ελά χ ισ τα π υρσμαχικά , κα ι α υ τά μ όνο γ ια τα pom-pom και τα π ολυβ όλα το υ . Σ τ ις 17.45, ενώ ε ίχα ν α ρ χ ίσ ει να σ υσ σ ω ρεύο ­ν τα ι σ ύ ν ν εφ α σ το ν ουρ α νό , το κ α τα δ ρ ο μ ικ ό δ έ χ θ η κ ε π λή γμα από β ό μ β α 1.000 lb από ένα Bf 109 τ η ς I/LG2, η έ κ ρ η ξη τ η ς οπ ο ίας π λ η μ μ ύ ­ρ ισε το λ εβ η το σ τά σ ιό το υ . Το π λο ίο έ λ α β ε κλ ί­ση και ά ρχισ ε να χ ά ν ε ι τα χ ύ τη τα , ενώ σε λ ε ι ­το υ ρ γ ία α π έμ εν ε ένα μ όνο π υ ρ ο β ό λο pom ­pom, το οπ οίο σ υ νέχ ιζε να β ά λλει. Τα γ ε ρ μ α ν ι­κά α ερο π λά να ε κ μ ε τ α λ λ ε ύ θ η κ α ν τη ν ευ κα ιρ ία κα ι α π ο τελ ε ίω σ α ν μ ε μ ία α κό μ α β ό μ β α το «Fiji», τ ο οπ οίο ά ρχισ ε να β υ θ ίζε τα ι. Ο κ υ β ε ρ ­ν ή τη ς το υ , π λο ία ρχος Γ Π ά ο υ λε τ, έδω σ ε τη δ ια τα γή ε γ κ α τά λ ε ιψ η ς το υ σ κά φ ο υ ς σ το π λή ­ρωμα, το οπ ο ίο έπ εσ ε σ τη θ ά λασ σ α μ ε ψ υ­χρα ιμ ία , εμ ψ υ χ ω μ ένο από τα σ ή μ α τα τω ν α ν τι- το ρ π ιλλ ικώ ν και μ ε τ η ν π επ ο ίθησ η ό τ ι θ α ε π έ ­σ τρ εφ α ν τη ν ύ κ τα γ ια να τ ο υ ς π ερ ισ υ λλέξο υ ν . Π ρ ά γμα τι, τ ο «Kandahar» κα ι το «Kingston» ε ­π α νή λ θ α ν σ τη ν π ερ ιο χή λ ίγο α ρ γό τερ α , με τ η ν κάλυψ η το υ σ κο τα δ ιο ύ , κα ι επί δ ύ ο ώ ρ ες ερ ευ ν ο ύ σ α ν , α ν α ζη τώ ντα ς τα σ ή μ α τα τω ν φ ω ­τε ιν ώ ν φ α νώ ν από τ ις λ έ μ β ο υ ς κα ι τ ις σ χ εδ ίες τω ν να υα γώ ν το υ «Fiji». Χ άρη σ τις έ ρ ε υ ν ε ς α υ ­τ έ ς δ ια σ ώ θη κα ν α ρ κ ε το ί από το π λήρω μα το υ κα τα δ ρ ο μ ικ ο ύ , ενώ 276 ά ν δ ρ ε ς σ κ ο τώ θ η κ α ν ή θ εω ρ ή θ η κ α ν α γ ν ο ο ύ μ εν ο ι.

Για τ η ν π ερ ισ υ λλο γή τω ν να υα γώ ν ε ίχ ε σ π εύσ ει σ το σ η μ ε ίο α υ τό από τη Μ ά λτα κα ι ο 5 ο ς Σ το λ ίσ κ ο ς Α ν τιτο ρ π ιλλ ικ ώ ν («Kelly», «Kashmir», «Kipling», «Kelvin» κα ι «Jackal»), μ ε δ ιο ικ η τή τ ο ν π λο ίαρχο λό ρ δ ο Λ ο ύ ις Μ αου- ν τμ π ά ν τεν . Λ ίγο π ριν από τα μ εσ ά ν υ κτα , τα α- ν τ ιτο ρ π ιλ λ ικ ά δ ια τά χ θ η κ α ν να π λεύ σ ο υ ν π ρο ς τ ις α κ τ έ ς το υ Μ ά λ εμ ε . Σ τη ν π ερ ιο χή α υ τή τ ις π ρ ώ τες π ρω ινές ώ ρ ες τη ς 23ης Μ αϊου, τα β ρ ε ­τα ν ικ ά π λοία β ο μβ ά ρ δ ισ α ν το α ερ ο δ ρ ό μ ιο και τ ις θ έ σ ε ις τω ν Γερμα νώ ν α λ εξ ιπ τω τισ τώ ν , β υ ­θ ίζ ο ν τα ς τα υ τό χ ρ ο ν α δ ύ ο καΐκια , τα οποία π ροσ π αθούσ αν να π λησ ιάσ ουν π ρο ς τα παρά-

Π ρ ο ετο ιμ α σ ία φ όρτω σης βομβών σε

α ερο σ κά φ η B f 109Ε στην

Ελλάδα, το 1941.

Η ανο ικτή γέφ υρα ενός β ρ ετα ν ικο ύ κατα δ ρ ο μ ικ ο ύ εν ώρα μάχης. Δ ια κ ρ ίνο ντα ι τα χα ρ α κ τη ρ ισ τικ ά αντιπ υρικά καλύμμ α τα π ροστασίας, που έ φ ε ρ ε το πλήρωμα.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Γερ μανικές φ ω το γρ α φ ίες από τη ν κατα δ ίω ξη και βύθισ η το υ κατα δρ ομ ικού «G loucester» στο Α ιγα ίο , σ τις 22 Μ α ϊου 1941. Δ ια κ ρ ίνο ν τα ι οι εκ ρ ή ξε ις από τ ις βό μ β ες που έπ εφ τα ν γύρω από το πλοίο. Σ τη μ ικρή έ ν θ ε τη φ ω τογρα φ ία ε ικ ο ν ίζετα ι το « G loucester» κ τυπ η μένο , ενώ α ν α τρ έπ ετα ι και α ρ χ ίζε ι να β υ θ ίζ ετα ι.

λ ια τ η ς Κ ρ ή τη ς .Σ τις 04.00 τη ς ίδ ιας η μ έρ α ς , η Β ρ ε τα ν ικ ή

Ν α υτική Δ ιο ίκησ η δ ιέ τ α ξ ε ό λ ε ς τ ις μ ο ν ά δ ες το υ Σ τό λ ο υ να α π ο σ υ ρ θ ο ύ ν από τ η ν π ερ ιο χή τη ς Κ ρ ή τη ς π ρος τ η ν Α λ ε ξά ν δ ρ ε ια , π ρ ο κ ε ιμ έ - νου να α ν εφ ο δ ια σ το ύ ν και να α ν α σ υ γ κ ρ ο τη ­θούν.

Σ τις 08.00 το πρωί τη ς 23η ς Μ αϊου, κα θώ ς τα α ν τιτο ρ π ιλ λ ικ ά «Kelly», «Kashmir» και «Kipling» έ π λ εα ν ν ό τ ια τη ς Μ εγα λο νή σ ο υ , επι- σ η μ ά ν θ η κα ν από ένα σ μή νος β ο μ β α ρ δ ισ τικ ώ ν Do 17, το οποίο τ ο υ ς ε π ιτ έ θ η κ ε α νεπ ιτυχώ ς

από μ εγά λο ύ ψ ο ς. Λ ίγο α ρ γό τερ α , τη ν ε π ίθ ε ­ση επ α ν έλ α β α ν 24 Stuka τ η ς 1/St.G2, τα οποία, μ ε τά από δ ε κ ά δ ε ς β ο μ β ώ ν που, μ ε σ υ ν εχ ε ίς ε ­φ ο ρ μ ή σ ε ις , εξα π έλυ σ α ν , έ π λ η ξα ν π ρώ τα το «Kashmir», τ ο οποίο β υ θ ίσ τη κ ε μέσ α σε δ ύο λ επ τά . To «Kelly», σ το οπ οίο επ έβ α ιν ε ο λ ό ρ ­δ ο ς Μ α ο υ ν τμ π ά ν τεν , α π ο τέλ εσ ε το ν επ ό μ εν ο σ τόχο τω ν Stuka. Επ λήγη από μία β ό μ β α τω ν1.000 lb, ενώ π ρ α γμ α το π ο ιο ύ σ ε ε λ ιγ μ ο ύ ς μ ε τ α χ ύ τη τ α 30 knots. Σ ύ ν το μ α , το α ν τιτο ρ π ιλ λ ι- κό α υ τό , τα π υ ρ ο β ό λα το υ οπ οίου έβ α λ λ α ν σ υνεχώ ς κ α τα ρ ρ ίπ το ν τα ς ένα από τα ε π ιτ ιθ έ -

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Το αντιτορπιλλικά « Greyhound» προσπαθεί

να αποψύγει τις επιθέσεις των γερμανικών

αεροσκαφών, δημιουργώντας

προπέτασμα καπνού και πλέοντας ολοταχώς με

ελιγμούς. Τελικά, το πλοίο βυθίστηκε μετά από

επιθέσεις οκτώ βομβαρδιστικών Stuka, στα

ανατολικά των Κυθήρων, στις 22 Μαϊου 1941.

Το καταδρομικό «Naiad» στο Αιγαίο, ενώ πλήττεται από βομβαρδισμό της Luftwaffe, βάλλει με τα πυροβόλα του κύριου οπλισμού του ανυψωμένα.

50

To «Naiad» που πλέει ολοταχώς, έχει μόλις αποφύγει ένα άμεσο πλήγμα από βόμβα, η οποία διακρίνεται, καθώς εκρήγνυται μερικά μέτρα πιο πίσω από το πλοίο.

μενα εχθρικά αεροσκάφη, έλαβε κλίση, ανα- τράπηκε και γρήγορα βυθίστηκε.

Το μένος των αεροπλάνων της Luftwaffe στράφηκε στη συνέχεια προς το «Kipling», το οποίο έσπευσε ολοταχώς στο σημείο που βυ­θίστηκαν τα άλλα δύο πλοία. Ο κυβερνήτης αυτού του αντιτορπιλλικού, πλωτάρχης Κλαιρ-Φορντ, και το πλήρωμά του αγωνίσθη- καν επί ώρες με αυτοθυσία, κατεβάζοντας τις λέμβους του πλοίου, προκειμένου να διασώ- σουν τους συναδέλφους τους από τη θάλασ­σα. Καθώς οι Γερμανοί συνέχιζαν τις επιθέ­σεις τους με μικρά μόνο διαλείμματα, το «Kipling» απλώς επέτρεπε στις λέμβους του να περισυλλέγουν τους ναυαγούς, ενώ το ίδιο ε­πιχειρούσε ελιγμούς, βάλλοντας με όλα τα πυροβόλα του και προσπαθώντας να απο- κρούσει τις επιθέσεις των αεροσκαφών.

Από την ανηλεή αυτή μάχη, το «Kipling» α- ναδείχθηκε νικητής. Από τις 08.20 το πρωί έως τις 13.00 εκείνης της ημέρας, το πλοίο υφί- στατο επιθέσεις από 40 αεροσκάφη, τα οποία εξαπέλυσαν εναντίον του 83 βόμβες! Το ηρωι­κό πλήρωμά του, αφού κατόρθωσε να περι- συλλέξει από τη θάλασσα 128 άνδρες του πληρώματος του «Kelly» και 153 του «Kashmir», επέστρεψε με ασφάλεια στην Αλε­ξάνδρεια.

Ο ΘΛΙΒΕΡΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ

Είχε πλέον καταστεί σαφές στη βρετανική διοίκηση ότι η αποτροπή της ενδεχόμενης α­πόβασης στην Κρήτη συνεπάγετο δραματικές απώλειες πλοίων του Στόλου της Μεσογείου. Για τους επιτελείς, απέμενε μόνο να διαπιστω­θεί εάν οι Γερμανοί θα κατόρθωναν να κατα­λάβουν την Κρήτη, μεταφέροντας τις δυνά­μεις τους μόνο αεροπορικώς.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Τρία από τα αντιτορπιλλικά του στολίσκου του πλοιάρχου Μαουντμπάντεν, το «Kashmir», το «Kelly» και το «Kipling», δέχονται βομβαρδισμό από τα γερμανικά αεροσκάφη.

Το Βασιλικό Ναυτικό, πάντως, εξακολού­θησε να επιχειρεί στην περιοχή, με την κάλυ­ψη όμως του σκότους. Ετσι, τη νύκτα της 23ης προς 24η Μαϊου, τα αντιτορπιλλικά «Jaguar» και «Defender» έφθασαν στη Σούδα και αποβί­βασαν 200 καταδρομείς της δύναμης Layforce του συνταγματάρχη Λέηκοκ, ενώ την επόμε­νη νύκτα, σε παραλία του Καστελιού Σελίνου, αποβίβασαν 350 άνδρες ακόμη. Επίσης, τις νύκτες της 24ης και 26ης Μαϊου, καθώς οι μά­χες στο νησί μαίνονταν, η ναρκοθέτιδα του στόλου «Abdiel» με συνοδεία τα αντιτορπιλλι- κά «Hero» και «Nizam» αποβίβασε στη Σούδα στρατιωτικές ενισχύσεις και εφόδια, ενώ και κατά τις δύο επιστροφές του επιβίβασε από την Κρήτη τραυματίες και αιχμαλώτους.

Την 25η Μαϊου, ο ναύαρχος Κάνινγκχαμ α­ποφάσισε μία ακόμα επίθεση εναντίον του αε­ροδρομίου της Καρπάθου, από όπου επιχει­ρούσαν τα Stuka της lll/St.G2, αλλά και ιταλικά αεροσκάφη κατά της Κρήτης και των βρετανι­κών πλοίων στην Αν. Μεσόγειο. Το ίδιο από­γευμα απέπλευσε από την Αλεξάνδρεια μία μοίρα, η οποία αποτελείτο από το αεροπλανο­φόρο «Formidable», τα θωρηκτά «Queen Elizabeth» (στο οποίο επέβαινε ο επικεφαλής της μοίρας, αντιναύαρχος Πρίντχαμ-Γουϊπελ)

Η τελευταία φωτογραφία του καταδρομικού «Fiji», ενώ υφίσταται σφοδρό βομβαρδισμό από γερμανικά αεροσκάφη.

Ο πλοίαρχος, λόρδος Λούις Μαουντμπάντεν, διοικητής του 5ου Στολίσκου Αντιτορπιλλικών στην Αν. Μεσόγειο, τον Μάιο του 1941.

Το αντιτορπιλλικά «Kipling», το οποίο επέζησε από τις γερμανικές *1» επιθέσεις και διέσωσε τους ναυαγούς των «Kelly» και «Kashmir».

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΑΕΡΟ ΝΑ ΥΤΙΚ ΕΣ ΕΠ ΙΧ Ε ΙΡΗ ΣΕ ΙΣ ΣΤΗ Ν ΠΕΡΙΟ ΧΗ ΤΗ Σ ΚΡΗΤΗΣ (20-26 Μ Α ΪΟ Υ 1941)

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

2 2 /5 . Το α/τ "G reyhound " βυθίζετα ι α π ό αεροπ ορική ί επ ίθεσ η ιν...

22 15. Το καταδρομ ικό “G louces te r" βυθίζεται α π ό α ερ οπ ορική επ ίθεσ η

Ν. ΑΝΤΙΚΥΘΗΡΑ

22 15. Η Μ οίρα του υ π ονα υά ρχου Κιγκ επ ιτίθεται σ τη δ εύ τερη γ ερμα ν ική νη οπ ομπ ή Ν. ΚΑΡΠΑΘΟΣ

21 -22 /5 . Η π ρώ τη γ ερμα ν ική νηοπ ομ π ή βυθίζετα ι α π ό τη ν Μ οίρα του υπ οναυάρχου Γκλήνν ι

2 6 15. Α ερ οσ κά φ η α π ό το α ερ οπ λα νοφ ό ρ ο "F o rm ida b le ’’ επ ιτίθ εντα ι σ την Κ ά ρπ α θο ·

-. t ·

+ νV

22 /§ . Το κα τα δρομ ικό “ F iji” βυθίζετα ι α π ό αεροπ ορική επ ίθεσ η

2 0 -2 1 15. Η Μ οίρα το υ υπ οναυάρχου Κιγκ επ ιτίθεται σε σ τολίσ κο ιταλικώ ν τορτπ λλακάτω ν

2 2 15. Τα α /τ "K e lly " και "K ashm ir" βυθίζονται α π ό α ερ οπ ορική επ ίθεσ η

2 1 15. Το α /τ "Ju no " βυθίζεται α π ό αεροπ ορική επ ίθ εσ η

Σχεδίαση χάρτη: Δημήτρης Χαδούλας για τη “Σ Ι” .

52

ΐ Κ ρ ρ μ ( i D r t11

Το έμβλημα του αντιτορπιλλικού «Kelly».

και «Barham», καθώς και οκτώ ακόμα αντιτορ- πιλλικά.

Την αυγή της 26ης Μαϊου, σε απόσταση 170 χλμ. περίπου από την Κάρπαθο, τα βομ­βαρδιστικά Albacore του «Formidable» πέταξαν προς τον στόχο τους και βομβάρδισαν το αε­ροδρόμιο. Περισσότερες καταστροφές στα ε­χθρικά αεροσκάφη προκάλεσαν λίγο αργότε­ρα τα σμήνη από τα μαχητικά Fulmar του αερο­πλανοφόρου, τα οποία πολυβόλησαν τις σει­

ρές των σταθμευμένων Stuka στο έδαφος.Προς το μεσημέρι, καθώς το «Formidable»

συγκέντρωνε όσα Albacore είχαν συμμετάσχει στην επιδρομή και τα Fulmar περιπολούσαν ε­πάνω από τη βρετανική μοίρα που αποσυρό­ταν προς Νότο, αναχαιτίζοντας σποραδικές α­πόπειρες των εχθρικών αεροσκαφών να προ­σεγγίσουν, ένας μεγάλος σχηματισμός από ε­χθρικά αεροσκάφη επισημάνθηκε, ενώ πλη­σίαζε από την κατεύθυνση των αφρικανικών ακτών. Αρκετά από τα Stuka του σχηματισμού αυτού διαπέρασαν τον σφοδρό αντιαεροπορι­κό φραγμό των πολεμικών πλοίων και απέφυ­γαν την καταδίωξη από τα Fulmar, κατορθώνο­ντας να πλήξουν με μια βόμβα το «Formidable». Το αεροπλανοφόρο, όμως, αν και υπέστη σοβαρές ζημίες, κατάφερε να δια­τηρήσει λειτουργικό για τα αεροσκάφη το κα­τάστρωμά του, μέχρις ότου έπεσε το σκοτάδι και μπόρεσε να πλεύσει με ασφάλεια προς την Αλεξάνδρεια.

Την ίδια περίπου ώρα που κτυπήθηκε το «Formidable», ένα από τα αντιτορπιλλικά της συνοδείας, το «Nubian», δέχθηκε μία βόμβα, η οποία εξερράγη στην αποθήκη των βομβών βυθού του πλοίου. Η βίαιη έκρηξη που ακο­λούθησε, διέλυσε κυριολεκτικά τους πυργί­σκους των πυροβόλων της πρύμνης του σκά­φους! Μετά τον περιορισμό των πυρκαϊών στο πλοίο, το πλήρωμά του παρατήρησε με έκπλη­ξη ότι οι μηχανές του αντιτορπιλλικού λει­τουργούσαν ακόμη και ότι, παρόλο που το πη­δάλιο είχε αχρηστευθεί, μπορούσαν εν μέρει να ελίσσονται με τις έλικες. Ετσι, με τη συνο­δεία του «Jervis», το οποίο έσπευσε προς βοή- θειά του, το κτυπημένο πλοίο συνέχισε να

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Βομβαρδιστικό Ju 88Α4, προετοιμαζόμενο για μία αποστολή από πρόχειρο ελληνικό αεροδρόμιο.

πλέει με δυσκολία και, αντιμετωπίζοντας και άλλες αεροπορικές επιθέσεις, κατόρθωσε τε­λικά να επιστρέφει και αυτό στην Αλεξάν­δρεια!

Την ίδια νύκτα, της 26ης Μαϊου 1941, υπό την αυξανόμενη πίεση των γερμανικών στρα­τευμάτων, οι συμμαχικές δυνάμεις άρχισαν να υποχωρούν από την περιοχή των Χανίων προς τα Σφακιά. Για το Βρετανικό Ναυτικό σήμανε για ακόμη μία φορά ένας επικός αγώνας, κα­θώς με τα πλοία που προσέγγιζαν κατά τις νυ­κτερινές ώρες τη νότια Κρήτη, έπρεπε να φυ- γαδευθούν προς την Αίγυπτο οι χιλιάδες των στρατιωτών που είχαν αρχίσει να συρρέουν στις παραλίες. Ωστόσο, η Luftwaffe, η οποία ε­πιβεβαίωνε καθημερινά την κυριαρχία της στους ελληνικούς ουρανούς, εξακολούθησε να καταδιώκει και να προκαλεί απώλειες και ζημίες στα πλοία του Βρετανικού Στόλου Με­σογείου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Αρχείο Γιάννη Περογιάννη.(2) Ansel Walter: HITLER AND THE MIDDLE SEA,Duke University Press, Durham 1972.(3) C. Cruickshank: GREECE 1940-41, University of Delaware Press, 1976.(4) F. Kurowski: DER KAMPF UM KRETA, Maximilian- Verlag 1965.(5) Time - Life books series: CONQUEST OF THE BALKAN, Alexandria, Virginia 1990.

Ο τάφος ενός μέλους του πληρώματος του βρετανικού καταδρομικού «Fiji», στο συμμαχικό νεκροταφείο στη Σούδα.

(6) Ρ.Κ. Kemp: HISTORY OF THE ROYAL NAVY, G.P. Putnam’s Sons, 1969.(7) 0. Warner: ADMIRAL OF THE FLEET, CUNNINGHAM OFHYNDHOPE: THE BATTLE FOR THE MEDITERRANEAN, The Ohio University Press, 1967.

To αντιτορπιλλικά «Nubian», t o

οποίο, αν και υπέστη μεγάλες ζημίες από τις γερμανικές βόμβες στις 26 Μαϊου 1941, κατόρθωσε να επιστρέφει στον ναύσταθμο της Αλεξάνδρειας.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΧΟΔΗΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΤΟ 1828 ΣΤΟ ΝΑΥΠΛΙΟ ΙΔΡΥΘΗΚΕ Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΩΝ ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ. ΑΠΟ ΤΟΤΕ Η ΣΧΟΛΗ ΕΔΩΣΕ ΒΡΟΝΤΕΡΟ ΠΑΡΟΝ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ. ΜΕ ΤΟ ΑΙΜΑ ΠΟΛΛΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ ΤΗΣ Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΓΡΑΨΕ ΛΑΜΠΡΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΔΟΞΑΣ. ΑΛΛΑ ΚΑΙ 0 1 ΕΥΕΛΠΙΔΕΣ ΔΕΝ ΥΣΤΕΡΗΣΑΝ ΣΕ ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗ. ΜΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΩΝ ΑΓΩΝΩΝ ΤΩΝ ΝΕΑΡΩΝ ΣΠΟΥΔΑΣΤΩΝ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ.

Το Μνημείο των πεσόν των ευελπίδων στο Κολυμπάρι Χανιών.

Τ ον Οκτώβριο του 1940, όταν σήμανε η έναρξη των επιχειρήσεων, 320 νεαροί Ελληνες είχαν ήδη εισαχθεί στη Σχολή Ευελπίδων, με σκοπό να φοιτήσουν ως αξιωματικοί του ΕΣ. Αυτοί θα α­

ποτελούσαν την τάξη του 1943. Στην πρόσφατα ει- σαχθείσα πρώτη τάξη της ΣΣΕ δόθηκε άδεια εξαι- τίας της έναρξης του πολέμου, η οποία, όμως, ανα- κλήθηκε λόγω της επιτυχούς, από ελληνικής πλευ­ράς, πορείας των επιχειρήσεων. Από τις 25 Νοεμ­βρίου έως τις 5 Απριλίου η τάξη συνέχισε την εκ­παίδευσή της, ενώ σε αυτή είχαν πλέον απομείνει 300 σπουδαστές. Η επίθεση των Γερμανών συγκλό­νισε τους νεαρούς ευέλπιδες, οι οποίοι με υπομνή­ματα απαιτούσαν να μεταβούν στο μέτωπο, που, ό­μως, μετατοπιζόταν συνεχώς προς Νότο. Η αποχώ­ρηση κυβέρνησης και Βασιλιά για την Κρήτη, «προς συνέχισιν του αγώνος», ενέπνευσε τους νε­αρούς σπουδαστές να ενεργήσουν ανάλογα. Στο μεταξύ, η προέλαση των γερμανικών σχηματισμών υπήρξε τόσο ακαριαία, ώστε πλέον είχαν φθάσει στα πρόθυρα της Αθήνας. Τότε, λοιπόν, η διοίκηση της Σχολής, με άνωθεν εντολή του στρατηγού X. Καβράκου, φρούραρχου Αθηνών (ο οποίος τελικά παρέδωσε την πόλη στα γερμανικά στρατεύματα), διέταξε την παραμονή της Σχολής στη θέση της,

ώστε να «εκτελή αστυνομικά καθήκοντα». Η διατα­γή, όμως, δόθηκε, όταν πια οι ευέλπιδες, έχοντας προμηθευτεί τον ατομικό τους οπλισμό, αποπειρώ- ντο με κάθε μέσο να μεταβούν στην Κρήτη. Οταν ανακοινώθηκε η διαταγή, από τους ευέλπιδες, που Βρίσκονταν συγκεντρωμένοι στο προαύλιο της Σχολής, αρχικά μόνο ένας αρνήθηκε να υπακούσει. Οταν, όμως, ο διοικητής διέταξε τη σύλληψή του, η άρνηση γενικεύθηκε, με αποτέλεσμα οι ευέλπιδες να συλλάβουν τον διοικητή και τον υπασπιστή του. Οι εξεγερμένοι σπουδαστές εγκατέστησαν αμυντι­κά φυλάκια περιμετρικά της Σχολής, ενώ μια οπλι­σμένη ομάδα κατευθύνθηκε προς τη λεωφόρο Α­λεξάνδρας, όπου, υπό την απειλή όπλων, σταμα­τούσε λεωφορεία και φορτηγά, για να τα οδηγήσει, στη συνέχεια, στο προαύλιο της Σχολής.

Ο Καβράκος, τότε, ανέθεσε σε έναν συνταγμα- τάρχη-επιτελάρχη της Ανωτέρας Στρατιωτικής Δι­οίκησης Αθηνών (ΑΣΔΑ) να τους μεταπείθει. Οι προσπάθειές του, όμως, στέφθηκαν με αποτυχία, αν και δεν παρέλειψε να τους επισημάνει επανει­λημμένα τους κινδύνους που ενείχε ένα τέτοιο τα­ξίδι, λόγω της δράσης της εχθρικής αεροπορίας. Α­ντί, όμως, να τους κατευνάσει, έλαβε την απάντη­ση: «Είμεθα έτοιμοι για κάθε θυσία χάριν της πα·

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΕΥΘΥΜΙΟΣ Ο. ΤΣΙΛΙΟΠΟΥΛΟΣ

τρίδος μας». Αναλαμβανόμενος ότι η απόφασή τους ήταν αμετάκλητη, πληροφόρησε σχετικά τον Καβράκο, ο οποίος τελικά υποχώρησε και με διατα­γή της ΑΣΔΑ ανέθεσε τη διοίκηση της ΣΣΕ στον υπολοχαγό Ν. Λυγιδάκη. Στα «επιταγμένα» οχήμα­τα προστέθηκαν άλλα του Ερυθρού Σταυρού, τα ο­ποία αποσπάστηκαν με διάφορες προφάσεις. Οι ευέλπιδες, αφού παρέλαβαν τη σημαία της ΣΣΕ, ε- γκατέλειψαν τα κτήρια του Πεδίου του Αρεως στις03.00 της 24ης Απριλίου. Τους νεαρούς σπουδα­στές ακολούθησαν οι ανθυπολοχαγοί-διμοιρίτες τους (πρώην ευέλπιδες III) Γ Πανταζόπουλος, Α. Παπαθανασίου, Κ. Κρασσάς, Β. Μπαϊρακτάρης και Α. Τσιριμώκος, καθώς και οι βοηθοί τους ευέλπιδες II I. Αργυριάδης, Α, Βιαίττος, Π. Διαμαντής, I. Καραμπάτης, Δ. Κούτσιος, Γ Μόραλης, Π. Μπού- ζης, Γ Πολυκαλάς, Μ. Πιπέρης, Ε. Πατεράκης και Σ. Πιπέρος. Επίσης, τους συνοδέυσαν ο νέος διοικη­τής τους, υπολοχαγός (MX) Λυγιδάκης, ο λοχαγός (ΠΖ) Θ. Δανίκας, ο υπίατρος Α. Φατσέας, ο ανθυπο- λοχαγός Α. Κουμανδράκης, ο επιλοχίας Καραγιάν- νης και η αδελφή-νοσοκόμος Μαγδαληνή Σπυρί­δωνος.

Η φάλαγγα των οχημάτων, η οποία ακολούθησε το δρομολόγιο Χιλιομόδι-Νεμέα-Αργος-Αχλαδόκα- μπος, επλήγη καθ’ οδόν από Ju 87 Stuka, χωρίς, ό­μως, να υποστεί ζημιές. Στις 25 Απριλίου έφθασαν από τον Αχλαδόκαμπο στην Τρίπολη, όπου ο φρού­ραρχος προσπάθησε να ανακόψει την πορεία τους με μια διμοιρία ανδρών, οι οποίοι, όμως, υπάκουσαν στις εκκλήσεις των ευελπίδων και αποχώρησαν. Από το νοσοκομείο της Τρίπολης, όπου νοσηλευό­ταν, έσπευσε να ενωθεί μαζί τους ο υπολοχαγός (ΠΖ) Ηλίας Ευθυμιόπουλος. Η πορεία τους συνεχί- σθηκε προς Σπάρτη και Γύθειο. Στο μέσον της δια­δρομής, στο χωριό Ταραψάς, ντόπιοι κάτοικοι τους προσέφεραν πρόχειρο γεύμα. Στο Γύθειο έφθασαν το πρωί της 26ης Απριλίου. Λίγο πριν από τα μεσά- νυκτα επιβιβάσθηκαν σε καΐκια, τα οποία συγκε­ντρώθηκαν μετά από πολλές ταλαιπωρίες. Το πρωί της 28ης Απριλίου έφθασαν στην Αγία Πελαγία Κυ­θήρων. Το ίδιο βράδυ απέπλευσαν με προορισμό την Κρήτη.

Το πρωί της 29ης Απριλίου, και παρά τις εξαγ­γελίες των Γερμανών (από τον ραδιοφωνικό σταθ­μό Αθηνών) περί καταστροφής τους, έφθασαν επι­τέλους στο Κολυμπάρι του νομού Χανιών και εγκα­ταστάθηκαν γύρω από τη Μονή Γωνιάς Κισσάμου. Ο επίσκοπος της επαρχίας, Ευδόκιμος (πρώην στρατιωτικός ιερέας, λοχαγός Συγκελάκης), ευλό­γησε τη σημαία τους. Εκεί, επίσης, απονεμήθηκε στους ευέλπιδες ο βαθμός του ανθυπασπιστού. Στις 2 Μαϊου ο Λυγιδάκης αντικαταστάθηκε στη δι­οίκηση από τον αντισυνταγματάρχη (ΠΖ) Λουκά Κί- τσο. Υποδιοικητής ορίσθηκε ο λοχαγός Αθανάσιος Ρογκάκος (παλαίμαχος των συγκρούσεων στο οχυ­ρό Λίσσε). Διοικητές του 1ου και του 2ου Λόχου α- νέλαβαν ο λοχαγός (ΠΖ) Σ. Κωνσταντόπουλος και ο υπολοχαγός (ΠΖ) Η. Ευθυμιόπουλος αντίστοιχα, ενώ ταμίας τοποθετήθηκε ο ανθυπολοχαγός Α. Κουμανδράκης. Τέλος, το επιτελείο απαρτιζόταν από τον λοχαγό Δανίκα, τον υπολοχαγό Λυγιδάκη

και τον ανθυπολοχαγό Τσεπαπαδάκη και τον έφε­δρο ανθυπολοχαγό Α. Κακαβούνη. Στους διμοιρί­τες (που αναφέρθηκαν προηγούμενως) προστέθη­κε ο ανθυπολοχαγός Γ Μανωλόπουλος. Η ΣΣΕ τέ­θηκε υπό την άμεση δικαιοδοσία του Υπουργείου Στρατιωτικών, το οποίο έδρευε στα Χανιά, ενώ οι ευέλπιδες συνέχισαν τη στρατιωτική τους εκπαί­δευση επί έναν σχεδόν μήνα.

Στον συνολικό οπλισμό που είχαν προμηθευτεί οι ευέλπιδες από τη ΣΣΕ περιλαμβάνονταν τα ατο­μικά τους τυφέκια, τύπου Mauser (παλαιού τύπου) με 50 φυσίγγια ανά όπλο, οκτώ οπλοπολυβόλα υπο­δείγματος 1915 (από τα οποία κατά τη διάρκεια της μάχης λειτούργησε μόνο ένα), 200 χειροβομβίδες και ένα πολυβόλο Saint Etienne. Ως πρώτη πολεμική ενέργεια θεωρήθηκε η αμυντική εγκατάσταση στα υψώματα που βρίσκονται νοτιοδυτικά της Μονής Γωνιάς, στη χερσόνησο Ροδοπού. Εκεί, την 20ή Μαϊου, τα τμήματα της ΣΣΕ δέχθηκαν την επίθεση του γερμανικού Συντάγματος Εφόδου Αλεξιπτωτι­στών. Η μάχη διήρκεσε αρκετές ώρες και οι Γερμα­νοί υπέστησαν σοβαρές απώλειες κατά τις εφό­δους τους εναντίον των θέσεων των ευελπίδων. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, οι ευέλπιδες, έχοντας υποστεί και αυτοί αρκετές απώλειες, συμπτύχθη- καν. Εξακολούθησαν, όμως, να μάχονται στα υψώ­ματα βορειοδυτικά της μονής, κοντά στον Κίσσα- μο, φράσσοντας τη διάβαση για τους Γερμανούς. Κατά τη διάρκεια των επιθέσεων στη νέα θέση, ο εύελπις Πέτρος Κωστόπουλος όρμησε προς ένα σημείο, όπου είχε υψωθεί γερμανική σημαία, την ο­ποία και υπέστειλε, φονεύοντας τέσσερις αλεξι­πτωτιστές που προσπάθησαν να την αποσπάσουν από τα χέρια του. Στη μάχη σκοτώθηκαν οι ευέλ- πιδες Νικόλαος Ιατρούλης, Δημήτριος Κούτσιας, Γεώργιος Κουβελίδης και Γεώργιος Ρέβας (αγνοού-

Συνταγματάρχης (ΠΖ), Λ. Κίτσος, επικεφαλής των ευελπίδων στην Κρήτη.

Ο εύελπις Πέτρος Κωστόπουλος

όρμησε προς ένα σημείο, όπου είχε υψωθεί γερμανική σημαία, την οποία

και υπέστειλε, φονεύοντας

τέσσερις 55 αλεξιπτωτιστές που

προσπάθησαν να την αποσπάσουν από τα

χέρια του.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

) ! i • l Ή Ο < Α Λ Α , Λ - ί H ;

ΑΛ'τώγ aw* iS'iMilMNi at v m im u x μιο»»>**τλ» m», (^ΒΰΠύϊΠKMC OfOAHCβγ€ΧΠΊ4ωΐί

o n o x G M f k o c c r r x y p o c v t a I g c d c

sum nepi Atrw>i cyaiup^tiunu: «x>umatih»< ka> uwkui ΚΑ» βΜΤΠΙ«>Μ<ίΙιϋ(γ»10 TATTOO *ΚβΤΛΜρ«ΟΛΙΙ Λ*»ΚΙΓΛΙΜβι; TV tipoc Dim TOtrpUfcA IM.lllKo·. M«J

ηΛχ<·. j;.vmi

0 Πολεμικός Σταυρός Α’ Τάξεως και ο Ταξιάρχης του Αριστείου Ανδρείας που απονεμήθηκαν στη σημαία της Σχολής Ευελπίδων για την ηρωική δράση των σπουδαστών της στη Μάχη της Κρήτης (φωτ. Αρχείο Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων).

κ \ ι ί μ :κ ιι ι I 110 ΟλλλΛ.ίΧ;

ΑΙΑ τπγ ΜΙ·Ι K-WHHl'WTIitl 1 AlVMlHA'HK.ιο*t., ήτα. . ι« rm σΐΜΑ(ΛΝτ»Γ,{·.τ|)Λτιωηκ)((: who eyaAUUuiH

OfmmpXH C * |υ γ A p ic je io y , ANApCIAC

mummxptm xmmi tmtw mfmtwmvt.umsiimMeftue twii uwtsmm tMtMiiwi uwmawapamuwi *«*y« m/m*

•«sr

μένος), ενώ τραυματίσθηκαν οι Ε. Μιαούλης, Α. Μουζάκης, Σ. Παπαδημητρίου και X. Σωτηρόπου- λος. Κατά τη συμπλοκή καταναλώθηκαν πολλά πυ­ρομαχικά, με αποτέλεσμα στο εξής να αναλογούν σε κάθε άνδρα μόνο 10-15 φυσίγγια. Η έλλειψη πυ- ρομαχικών θα μπορούσε να επιφέρει την κατα­στροφή του τμήματος, καθώς στον περιορισμένο χώρο της χερσονήσου δεν υπήρχαν περιθώρια ε­λιγμών. Προς αποφυγή δυσχερέστερων καταστά­σεων, η διοίκηση της ΣΣΕ αποφάσισε να εγκαταλει- φθούν οι κατεχόμενες θέσεις μετά την έλευση του σκότους και τα τμήματα να μετακινηθούν προς Νότο. Κατά τις 20.00, με τη Βοήθεια χωρικών της περιοχής και μερικών χωροφυλάκων από το Κολυμπάρι οι ευέλπιδες κινήθηκαν αθόρυβα, απο- φεύγοντας τις γερμανικές θέσεις, μέσα από χαρά­δρες και δύσβατο έδαφος. Στις 06.00 το πρωί της 21ης Μαϊου έφθασαν στο χωριό Δελιανά (ή Δολια- νά), όπου εγκαταστάθηκαν αμυντικά.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας οι ευέλπιδες Βομβαρδίζονταν και πολυβολούνταν από τα αερο­σκάφη της Luftwaffe. Το βράδυ η ΣΣΕ κινήθηκε από τα Δελιανά προς τη Σεμπρόνα, όπου έφθασε το πρωί της 22ας Μαϊου και εγκαταστάθηκε αμυντικά. Οταν νύκτωσε, η Σχολή κατευθύνθηκε προς την περιοχή Χωστή, με σκοπό να συνενωθεί με τις υπό­λοιπες συμμαχικές δυνάμεις της περιοχής Χανίων. Η 23η Μαϊου υπήρξε μια ημέρα γεμάτη από βομ­βαρδισμούς και πολυβολισμούς των γερμανικών α­εροσκαφών. Η μάχη, όμως, είχε ήδη λάβει δυσμενή τροπή για τους Συμμάχους και οι νεαροί μαχητές αντιμετώπιζαν εκ νέου τον κίνδυνο κύκλωσης. Α- ποφασίσθηκε, λοιπόν, να μετακινηθούν και πάλι, αυτή τη φορά προς τον Ομαλό των Λευκών Ορέων. Υπό την ασφυκτική πίεση της Luftwaffe, οι ευέλπι- δες, διασχίζοντας φαράγγια και δύσβατα ορεινά

μονοπάτια, έφθασαν στον Ομαλό τη νύκτα της 24ης προς 25η Μαϊου. Από εκεί συνέχισαν την πο­ρεία τους έως τους Λάκκους, επάνω από το χωριό Μεσαλά. Στο μεταξύ, τα τρόφιμα είχαν ήδη εξα­ντληθεί, ενώ η ανωτέρα διοίκηση δεν είχε τη δυνα­τότητα ανεφοδιασμού τους. Τη σίτιση των ευελπί­δων ανέλαβε, τελικά, ο απόστρατος, γηραιός λοχα­γός Μ. Μάντακας.

Από τους Λάκκους, με οδηγούς χωρικούς και χωροφύλακες του χωριού Μεσαλά, οι ευέλπιδες κατευθύνθηκαν τη νύκτα της 25ης Μαϊου προς το χωριό Θέρισος. Διωκώμενη συνεχώς από τη Γερμα­νική Αεροπορία, η διοίκηση της ΣΣΕ αποφάσισε να κινηθεί και πάλι τη νύκτα από τον Θέρισο στο χω­ριό Ραμνή, όπου αφίχθη τα μεσάνυκτα περίπου της 26ης προς 27η Μαϊου. Εκεί οι ευέλπιδες τάχθη­καν αμυντικά, με σκοπό τον αποκλεισμό των οδεύ­σεων Μαλάζα-Ραμνή, Κάμπου-Ραμνή και Θέρισου- Ραμνή. Χάρη στον απόστρατο ταγματάρχη Δημή- τριο Μιχαλογιαννάκη εξασφαλίσθηκε η σίτιση τους, ενώ οι ντόπιοι κάτοικοι προσφέρθηκαν να τους πλαισιώσουν. Την 27η Μαϊου η διοίκηση της ΣΣΕ ζήτησε διαταγές από το στρατηγείο σχετικά με την τύχη της Σχολής, καθώς η εκκένωση της Κρήτης είχε ήδη αρχίσει. Το στρατηγείο διέταξε τη διάλυση της Σχολής ή την παράδοση των ευελπί­δων ως αιχμαλώτων πολέμου. Το απόγευμα της 28ης Μαϊου η ΣΣΕ πορεύθηκε επί της ημιονικής ο­δού Φρε-Τζιτζιφιές με κατεύθυνση τα Σφακιά. Η α­πελπισία είχε κυριεύσει τη διοίκηση. Η αυγή της 29ης Μαϊου βρήκε τη ΣΣΕ στον αυχένα των Σφα- κίων. Εκεί ο Ρογκάκος αποφάσισε τη διάλυσή της Αφού συμβούλευσε τους ευέλπιδες να τραπούν μεμονωμένα προς τα Λευκά Ορη και τον Ψηλορεί­τη, όπου θα μπορούσαν να αναπτύξουν αντάρτικη δράση, ανεφώνησε «τους ζυγούς λύσατε». Τόσο ο ίδιος, όσο και ο υποδιοικητής εγκατέλειψαν τους νεαρούς μαχητές και αναχώρησαν προς άγνωστη κατεύθυνση.

Οι ευέλπιδες σε μικρά ή μεγαλύτερα τμήματα, ακόμη και μεμονωμένα, περιπλανήθηκαν σε ολό­κληρη την Κρήτη επί ένα τρίμηνο περίπου. Μερικοί συνελήφθησαν αιχμάλωτοι, άλλοι διέφυγαν μέσα από τα δύσβατα βουνά και τα φαράγγια. Η σημαία της Σχολής παραδόθηκε στον ηγούμενο της Μο­νής Γωνιάς από τη σύζυγο του υπολοχαγού Λυγιδά- κη για φύλαξη. Την 6η Οκτωβρίου 1945 ο Λυγιδά- κης την τοποθέτησε και πάλι στην αίθουσα τελε­τών της Σχολής. Στις 26 Ιανουαρίου 1946 ο αντιβα- σιλιάς Δαμασκηνός απένειμε στη Σημαία της Σχο­λής τον Ταξιάρχη του Αριστείου Ανδρείας για την η­ρωική δράση που επέδειξαν οι ευέλπιδες κατά τη Μάχη της Κρήτης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΩΝ ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ 1828-1962, Εκδοσις της Στρατιωτικής Σχολής των Ευελπίδων, Αθήνα, 1962.(2) Περ. Στρατιωτική Επιθεώρηση: Ο ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, τεύχος Μαρτίου-Απριλίου 1991.(3) Γιάννη Μυλωνά, Δρ. Ανδρέα Καστάνη: Ο ΕΥΕΛΠΙΣ, Εκδόσεις I. Φλώρος.(4) θεοφύλακτου Παπακωνσταντίνου: Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 1940-41, Οργανισμός Εκδόσεων "Kabanas Hellas", Αθήναι, 1971.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ο ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

ΣΤΕΛΙΟΣ ΔΕΜΗΡΑΣ

vffSSSlSBfKiSnfWlESSllilflsliSe

Γερμανοί αλεξιπτωτιστές, Κρήτη 1941Πίνακας του γνωστού καλλιτέχνη Ron Volstad, στον οποίο απεικονίζονται τέσσερις Γερμανοί αλεξιπτωτιστές στην Κρήτη, ενώ προωθούνται προς το πεδίο της μάχης (φιγούρες σε κλίμακα 1/35).Φέρουν τον επενδύτη άλματος (smock, 2ου τύπου), τα ειδικά άρβυλα με τα κορδόνια στα πλάγια και το πιστόλι Ρ08, για το οποίο αναλογούσαν δύο πλήρεις γεμιστήρες σε κάθε άτομο. Ο πρώτος άνδρας στα αριστερά φέρει το τυπικό πολυβόλο του πεζικού MG34 με ταινία γύρω από τον λαιμό. Οι δύο άνδρες στο μέσον, που έλκουν το ειδικό κιβώτιο εφοδίων, είναι εξοπλισμένοι με το τυπικό επαναληπτικό τυφέκιο Mauser Kar 98k και φέρουν από μία φυσιγγιοθήκη, η οποία αναρτάτο από τον λαιμό και είχε δύο συνδέσεις στη ζώνη. Ο αρχηγός της ομάδας, στα δεξιά, φέρει υποπολυβόλο ΜΡ40 των 9 mm και δύο χειροβομβίδες. Τον εξοπλισμό κάθε άνδρα συμπληρώνουν η αντιασφυξιογόνος προσωπίδα, το υδροδοχείο και το σακίδιο συσσιτίου (Δημοσιεύεται με την άδεια της Italeri/AS Company/Colour image is courtesy ofltaleri).

SdKfz 2 NSU KettenkradΠρόκειται για πίνακα του γνωστού καλλιτέχνη Ron Volstad, στον οποίο απεικονίζεται το Kettenkrad. Η «ερπυστριοφόρος μοτοσικλέτα» αποτελεί μια ευφυή, αν και πολύπλοκη, απόδειξη των δυνατοτήτων της γερμανικής τεχνολογίας. Σχεδιάστηκε για τη ρυμούλκηση τρέιλερ εφοδίων ή ελαφρών πυροβόλων (κυρίως του αντιαεροπορικού των 20 mm ή του αντιαρματικού των 37 mm) ή τη ρυμούλκηση του αντιαρματικού IG40 και IG42 άνευ οπισθοδρόμησης (το οποίο είχε ειδικά σχεδιαστεί για τις αερομεταφερόμενες δυνάμεις). Μπορούσε να μεταφέρει τον οδηγό και δύο άνδρες, δεν έφερε, όμως, θωράκιση και οπλισμό. Επρόκειτο για ιδανικό ελκυστήρα, προορισμένο για αερομεταφερόμενη χρήση. Στη Μάχη της Κρήτης χρησιμοποιήθηκαν μερικές μονάδες (Δημοσιεύεται με άδεια της Dragon/ltaleri/Colour image is courtesy of Dragon/ltaleri).

Junkers Ju 5213m g4eΕνα από τα πιο σημαντικά αεροσκάφη που χρησιμοποιήθηκαν κατά τον Β ’ΠΠ, το οποίο εξαρχής αναδείχθηκε σε "σπονδυλική στήλη" των γερμανικών αερομεταφερόμενων δυνάμεων. Αν και αρχικά σχεδιάστηκε ως «βοηθητικό βομβαρδιστικό», χρησιμοποιήθηκε κυρίως ως μεταγωγικό. Το πλήρωμά του αποτελείτο από δύο ή τρεις άνδρες, ενώ μπορούσε να μεταφέρει 18 πλήρως εξοπλισμένους αλεξιπτωτιστές. Η «Σιδερένια Αννι» έδρασε σε όλα τα θέατρα επιχειρήσεων και συμμετείχε στις πιο σημαντικές αποστολές αλεξιπτωτιστών στη Νορβηγία, στις Κάτω Χώρες και στην Κρήτη (Δημοσιεύεται με άδεια της Revell/Colour image is courtesy of Revell).

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Αγιος Γεώργιος Περιβολίων Ρεθύμνου. Στην περιοχή αυτή έλαβαν χώρα οι αιματηρότερες συγκρούσεις μεταξύ Γερμανών αλεξιπτωτιστών και ανδρών του Τάγματος της Σχολής Οπλιτών της Βασιλικής Χωροφυλακής.

ΜΕ ΤΗΝ ΗΤΤΑ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ ΤΑ ΒΛΕΜΜΑΤΑ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΣΤΡΕΦΟΝΤΑΝ ΠΛΕΟΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ. ΕΚΕΙ ΕΛΑΧΙΣΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΜΕ ΑΚΟΜΗ

ΛΙΤΟΤΕΡΑ ΕΦΟΔΙΑ ΜΑΖΙ ΜΕ ΑΥΣΤΡΑΛΟΥΣ, ΝΕΟΖΗΛΑΝΔΟΥΣ ΚΑΙ ΒΡΕΤΑΝΟΥΣ

ΥΠΕΡΑΣΠΙΖΟΝΤΑΝ ΑΚΟΜΗ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΓΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΗΣ.

ΑΝΑΜΕΣΑ ΤΟΥΣ ΛΙΓΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ ΕΩΣ ΤΟΤΕ ΗΤΑΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗ

ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝ ΝΟΜΗΣ ΤΑΞΗΣ: 01 ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ, 01 ΥΠ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ 01

ΟΠΛΙΤΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ. Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥΣ

ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ ΚΑΘΟΡΙΣΤΙΚΗ, ΚΑΘΩΣ ΤΟ ΣΥΜΜΑΧΙΚΟ ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΟ ΠΟΤΕ ΔΕΝ

ΕΛΑΒΕ ΣΟΒΑΡΑ ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ. Ο,ΤΙ ΚΑΤΟΡΘΩΣΑΝ ΤΟ

ΚΑΤΟΡΘΩΣΑΝ ΜΟΝΟΙ, ΟΡΜΩΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΘΗΚΟΝ, ΠΕΡ/ΣΤΟΙΧΙΖΟΜΕΝΟΙ

ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΝΤΟΠΙΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ.

ΕΥΘΥΜΙΟΣ Ο. ΤΣΙΛΙΟΠΟΥΛΟΣ

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Πριν την οριστική κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς, στην Κρήτη υπήρ­χαν, από πλευράς της Ελληνικής Βασιλι­κής Χωροφυλακής (ΕΒΧ), μόνο οι εντεταλμένες

για την τήρηση της τάξης δυνάμεις και το Τάγμα Σχολής Χωροφυλακής. Συγκεκριμένα υπήρχαν τρεις διοικήσεις Χωροφυλακής: Χανίων, Ρεθύ­μνου και Ηρακλείου. Η Διοίκηση Χωροφυλακής Χανίων περιελάμθανε το Α’ Αστυνομικό Τμήμα Χανίων, την Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Χανίων, την Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Κυδωνιάς, την Υ­ποδιοίκηση Χωροφυλακής Σέλινου και την Υποδι­οίκηση Χωροφυλακής Δ. Κισσάμου. Η Διοίκηση Χωροφυλακής Ρεθύμνου (150 άνδρες) περιελάμ- 6ανε τις Υποδιοικήσεις Ρεθύμνου, Μυλοποτάμου και Σητείας. Η Διοίκηση Χωροφυλακής Ηρακλείου περιελάμθανε το Α’ Αστυνομικό Τμήμα και το Τμή­μα Ασφαλείας Ηρακλείου και τις Υποδιοικήσεις Η­ρακλείου, Πεδιάδος και Καινουρίου. Σταθμοί Χω­ροφυλακής υπήρχαν στα περισσότερα από τα με­γαλύτερα χωριά. Οι περισσότεροι χωροφύλακες ήταν οπλισμένοι με παλαιά όπλα ή μόνο με περί­στροφα, τα δε πυρσμαχικά ήταν ελάχιστα.

Το Τάγμα της Σχολής Οπλιτών Βασιλικής Χω­ροφυλακής είχε απο6ι6αστεί στην Κρήτη από τον Μάρτιο του 1941, Διοικητής του διατελούσε ο ταγματάρχης Ιάκωβος Χανιώτης. Αρχικά το Τάγμα αποτελείτο από 540 νεοσυλλέκτους, οι οποίοι συ­γκροτούσαν τέσσερις λόχους και επιτελείο που περιελάμθανε 50 άνδρες εκ των οποίων οι 41 ή­ταν μόνιμοι. Η δύναμη του Τάγματος αυξήθηκε ό­ταν συγκροτήθηκε ένας λόχος στο Ρέθυμνο από ντόπιους νεοσύλλεκτους και μετά την αποστολή στην Κρήτη έξι λόχων δοκίμων χωροφυλάκων και ενός λόχου μονίμων χωροφυλάκων, οι οποίοι απο- 6ι6άστηκαν στο νησί στις 10 Απριλίου 1941. Οι δό­κιμοι έφεραν τυφέκια Mannlicher και 150 φυσίγγια έκαστος, ενώ κάθε λόχος διέθετε τέσσερα υπο- πολυθόλα Steyr. Τελικά, το Τάγμα κατένειμε τους λόχους του ως εξής:• 1ος Λόχος με 125 μαθητές (διοικητής ανθυπο­μοίραρχος Ν. Παναγιωτακόπουλος), Ρέθυμνο.• 2ος Λόχος με 125 μαθητές (διοικητής μοίραρ­χος Γ Μαρινάτος), Νεάπολη Λασηθείου.• 3ος Λόχος με 125 μαθητές (διοικητής υπομοί­ραρχος Π. Κυριάκης), Σητεία.

Το ηρώο το οποίο ανηγέρθη στον περίβολο της Σχολής Χωροφυλακής Κρήτης

(Ρέ&υμνο), στη μνήμη των φονευθέντων χωροφυλάκων κατά τη Μάχη της Κρήτης.

Στη βάση του μνημείου διακρίνεται ανάγλυφη παράσταση από τον αγώνα της

Χωροφυλακής εναντίον των Γερμανών αλεξιπτωτιστών.

• 4ος Λόχος με 125 μαθητές (διοικητής υπομοί­ραρχος Π. Κούτρας), Αγιος Νικόλαος Λασηθεί- ου.• 5ος Λόχος με 135 μαθητές (διοικητής ανθυπο­μοίραρχος Β. Τραϊφόρος), Ρέθυμνο.• 6ος Λόχος με 150 μαθητές (διοικητής υπομοί­ραρχος Α. Αγγελόπουλος), Βάμος Αποκορώνου.• 7ος Λόχος με 150 μαθητές (διοικητής υπομοί­ραρχος Π. Μαλτέζος), Ατσιπόπουλο Ρεθύμνου.• 8ος Λόχος με 150 μαθητές (διοικητής υπομοί­ραρχος Κ. Οικονομόπουλος), Πέραμα Ρεθύ­μνου.• 9ος Λόχος με 150 μαθητές (διοικητής μοίραρ­χος Δ. Τσοτάκος), Ρέθυμνο.• 10ος Λόχος με 150 μαθητές (διοικητής υπο­μοίραρχος Δ. Λαφογιάννης), Ρέθυμνο.• 11ος Λόχος με 150 μαθητές (διοικητής υπο­μοίραρχος Δ. Παπαδόπουλος), Ρέθυμνο.

Η διοίκηση της Σχολής εγκαταστάθηκε στο κτίριο του εμπέδου Ρεθύμνου, το οποίο ήταν σε άθλια κατάσταση.

Η συνολική δύναμη της ΕΒΧ στην Κρήτη υ­πολογιζόταν στους 2.500 άνδρες περίπου, μαζί με τους ανακληθέντες σε υπηρεσία αποστρά- τους και απολυθέντες. Το μεγαλύτερο πρόβλη­μα, μετά την έλλειψη οπλισμού και πυρομαχι- κών, ήταν η ελλιπής εκπαίδευση. Από τους μα­θητές της Σχολής είναι αμφίβολο αν ορισμένοι είχαν ρίξει περισσότερα από πέντε φυσίγγια κα­τά την εκπαίδευσή τους. Οι παλαιότεροι χωρο­φύλακες, και ιδίως των τμημάτων της υπαίθρου, είχαν λάβει ορισμένη κατάρτιση ως συνέπεια των καθηκόντων τους, αλλά δεν γνώριζαν καθό­λου τα σχετικά με τη διεξαγωγή στρατιωτικών ε­πιχειρήσεων. Επικεφαλής του συνόλου της δύ­

60

ναμης της Χωροφυλακής ήταν ο διοικητής της Κρήτης Βουράκης, ο οποίος είχε πρόσφατα με- ταβεί εκεί. Οταν άρχισε η επίθεση, ο Βουράκης ζήτησε 1.000 καινούργια τυφέκια και 200.000 φυ­σίγγια από τους Βρετανούς. Αυτοί έστειλαν δέ­κα κιβώτια με τυφέκια και ικανά αριθμό φυσιγ­γίων τα οποία, όμως, ήταν διαφορετικού διαμε­τρήματος από τα τυφέκια. Ευτυχώς αυτά δέχο­νταν το γερμανικό φυσίγγιο 7,92 mm και μπόρε­σαν να χρησιμοποιηθούν, μόλις περιήλθαν στην κατοχή των συμμαχικών δυνάμεων τα πρώτα ε­χθρικά λάφυρα.

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

Τη διοίκηση της Χωροφυλακής στον τομέα Ηρακλείου είχε αναλάβει ο συνταγματάρχης Εμ­μανουήλ Πυτικάκης. Οι σφοδροί βομβαρδισμοί της Luftwaffe είχαν ως αποτέλεσμα την πρώτη η­μέρα της επίθεσης την καταστροφή, εκτός των άλλων, του κτιρίου που στέγαζε το Α1 Αστυνομι­κό Τμήμα και το Τμήμα Ασφαλείας Ηρακλείου και τον θάνατο τουλάχιστον δύο χωροφυλάκων, οι οποίοι βρίσκονταν μέσα σ' αυτό. Εκτός από τις δυνάμεις που προαναφέρθηκαν, στην περιο­χή Ηρακλείου βρέθηκε και ένας λόχος χωροφυ­λάκων με διοικητή τον μοίραρχο Μαρινάτο. Με την πρώτη ρίψη των αλεξιπτωτιστών, οι χωροφύ­λακες ρίφθηκαν στη μάχη. Αρχικά μάχες μεταξύ χωροφυλάκων και Γερμανών αλεξιπτωτιστών συ- νήφθησαν γύρω από το ερειπωμένο από τους βομβαρδισμούς Α1 Αστυνομικό Τμήμα, το νεκρο­ταφείο, τον συνοικισμό Χρυσοπηγής και τα υψώ­ματα του Προφήτη Ηλία. Στην περιοχή Τσαλικά- κη Μετόχι-Γιόφυρου-Αγάκου Μετόχι τους αλεξι­πτωτιστές πολέμησαν χωροφύλακες οι οποίοι είχαν προσέλθει από τα αστυνομικά τμήματα Η­ρακλείου και τους σταθμούς Τυλισού, Κρουσώ- νος, Ροδιάς, Αγίου Μύρωνος, Μαράθου και Δαφ- νέ. Ανδρες των σταθμών Φορτέτσας, Αρχανών, Αγίων Παρασκιών και Επισκοπής έσπευσαν να α- ποκρούσουν τα εχθρικά τμήματα στον Προφήτη Ηλία. Στο χωριό Γούβες Πεδιάδος το παρών έδω­σαν οι άνδρες των σταθμών Χερσονήσου και Μοχού. Οι χωροφύλακες συμμετείχαν στις μά­χες περισσότερο αυτοβούλως παρά ως συντε­ταγμένες μονάδες. Δεν έλειψαν οι ηρωισμοί και τα κατορθώματά τους, αλλά και οι νεκροί και τραυματίες δεν ήταν ολίγοι. Στην πρώτη γραμμή πολέμησαν τόσο οι απλοί χωροφύλακες όσο και οι διοικητές τους. Ο ανθυπασπιστής Μανώλης Βουτυράκης, οπλισμένος με οπλοπολυβόλο, κα- τέρριψε μεταγωγικό το οποίο πέταγε χαμηλά, πάνω από την πόλη του Ηρακλείου. Ο ίδιος, μαζί με άλλους χωροφύλακες και οπλισμένους πολί­τες, υπερασπίσθηκε την τοποθεσία Γυαλί Κιόσκι από επιθέσεις αλεξιπτωτιστών, καθόλη τη διάρ­κεια της πρώτης ημέρας. Η ίδια ομάδα συνέχισε τον αγώνα της μέχρι την 29η Μαϊου, οπότε και τραυματίσθηκε ο Βουτυράκης. Ενα ηρωικό γε­γονός διαδραματίσθηκε, επίσης, κατά την πρώ­τη ημέρα της επίθεσης. Ενα μικρό τμήμα αλεξι­πτωτιστών κατάφερε να κυριεύσει το κτίριο πα­ραγωγής ρεύματος στο Ηράκλειο και ύψωσε ε­κεί τη γερμανική σημαία. Πέντε χωροφύλακες έ­σπευσαν και, ύστερα από μάχη σώμα με σώμα, ε­ξόντωσαν τους Γερμανούς και υπέστειλαν τη σημαία.

Αντ/συνταγματάρχης Στυλιανός Μανιουδάκης, διοικητής Χωροφυλακής Ρεθύμνου. Σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια του βομβαρδισμού της πόλης (22/5/41).

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΧΑΝΙΩΝ

Στις περιοχές των Χανίων και του Ηρακλείου είχε αποφασισθεί από το συμμαχικό στρατηγείο να μη χρησιμοποιηθούν τμήματα Χωροφυλακής στις μάχες, για να αποφευχθεί η σύγχυση που μπορούσε να επιφέρει η ομοιότητα των χρωμά­των της στολής των χωροφυλάκων με εκείνων της στολής των Γερμανών αλεξιπτωτιστών. Αρχι­κά η δύναμη που υπήρχε στα Χανιά υπό τον υπο­μοίραρχο I. Δασκαλάκη και τον ανθυπομοίραρχο Α. Καρυώτη χρησιμοποιήθηκε για την απόκρου­ση τμήματος το οποίο έπεσε στην περιοχή Α- κρωτήρι Σούδας και αργότερα, την ίδια μέρα, ε­πέστρεψε στα Χανιά. Οταν η μάχη γύρω από το αεροδρόμιο του Μάλεμε εντάθηκε, πολλοί από τους χωροφύλακες οι οποίοι παρέμεναν στα Χα­νιά ως εφεδρεία πλέον, αυτόβουλα έσπευσαν να συμμετάσχουν στη μάχη. Ο ίδιος ο αρχηγός της Χωροφυλακής Βουράκης περιδιάβαινε το μέτωπο και συμμετείχε προσωπικά στις μάχες. Για συμμετοχή μάλιστα σε μάχη εκ του συστά- δην με τη σύμπραξη του οδηγού του, χωροφύ­λακα Κουτσουδάκη, συγγενών του τελευταίου και άλλων πολιτών στην περιοχή Βροντού, οι δύο άντρες συνελήφθησαν από τους Γερμα­νούς και απεστάλησαν στη Γερμανία απδ όπου δεν επέστρεψαν ποτέ.

Σημαντικότατη δράση ανέπτυξαν τα μεικτά τμήματα χωροφυλάκων-πολιτών τα οποία σχη­μάτισε ο διοικητής της Υποδιοίκησης Χωροφυ­λακής Σέλινού, ανθυπομοίραρχος Γ Μουρκο- γιάννης. Οι ομάδες αυτές, με βάση διοίκησης την Κάνδανο, είχαν ρόλο περιπόλων περιφρού­ρησης "χτενίζοντας" όλη την περιοχή, εξοντώ­νοντας μεμονωμένους αλεξιπτωτιστές και μι­κρά τμήματά τους. Οταν πλέον έπεσε το αερο­δρόμιο του Μάλεμε, ο Μουρκογιάννης συγκέ­ντρωσε όλες τις δυνάμεις του στην Κάνδανο και κήρυξε γενικό συναγερμό σε όλους τους κατοί­κους. Ολοι οι πολίτες που ήταν φυσικώς δυνα­τοί, έσπευσαν, πρόχειρα οπλισμένοι με ό,τι διέ­θεταν. Σχηματίσθηκαν μεικτές ομάδες χωροφυ­λάκων και πολιτών, οι οποίες οχυρώθηκαν αμυ­ντικά μεταξύ Κανδάνου, Φλωρίων και Βουκο- λιών. Στις 23 Μαϊου ομάδα αλεξιπτωτιστών η ο­ποία κινείτο προς τη Φλώρια συγκρούσθηκε με μια από αυτές τις ομάδες. Οι αμυνόμενοι προξέ­νησαν πολλές απώλειες στους Γερμανούς και έ­τρεψαν τους επιζώντες σε φυγή. Εγγραφα και χάρτες τα οποία ευρέθησαν σε νεκρό Γερμανό αξιωματικό βοήθησαν τους αμυνόμενους να ορ­γανώσουν καλύτερα την άμυνα της περιοχής. Την ίδια ημέρα μια άλλη ομάδα, στην οποία μά­λιστα συμμετείχε και οπλισμένος ιερέας, οχυ­ρωμένη στη θέση Φλώρια κυριολεκτικά αποδε- κάτισε διμοιρία αλεξιπτωτιστών. Το επεισόδιο χρησιμοποιήθηκε αργότερα από τους Γερμα­νούς ως η κυριότερη δικαιολογία για τη σφαγή των γυναικοπαιδών της Κανδάνου και την ισο- πέδωση του χωριού στις 3 Ιουνίου. Στις 24 Μαϊ- ου ο Μουρκογιάννης συγκέντρωσε όλους τους χωροφύλακες και τους περισσότερους πολίτες και διαιρώντας τους σε τρία τμήματα με επικε­φαλής τον ίδιο τάχθηκε στους τρεις λόφους που δεσπόζουν στη φυσικά οχυρωμένη θέση Φαράγγια. Στις 8 π.μ. εναντίον των ελληνικών θέσεων επέπεσε με μεγάλη ορμή και καταιγιστι­

κά πυρά ισχυρή γερμανική δύναμη, η οποία, ό­μως, καθηλώθηκε με αποτέλεσμα μια πολύωρη, φονικότατη μάχη η οποία διήρκεσε μέχρι και τις 14.30. Κατά τη διάρκεια της μάχης οι γερμανικές δυνάμεις αναγκάσθηκαν να ζητήσουν τη συν­δρομή της Luftwaffe, η οποία και σφυροκόπησε τις ελληνικές θέσεις με βόμβες και πολυβολι­σμούς χωρίς να αλλάξει η ροή του αγώνα. Στις 14.30 αφού εξάντλησαν τα πυρσμαχικά τους, οι αμυνόμενοι αποχώρησαν από τις θέσεις τους και συγκεντρώθηκαν, υπό τα συνεχή πυρά της εχθρικής αεροπορίας, στη δασώδη περιοχή Κουστογέρακα, απ§ όπου σε μικρές ομάδας δια­σκορπίσθηκαν στα βουνά και την ύπαιθρο. Οι α­πώλειες τις οποίες υπέστησαν οι Γερμανοί ana τις δυνάμεις αυτές ήταν και η πραγματική αιτία για το μένος τους εναντίον της Κανδάνου.

Αλλα και στα υπόλοιπα σημεία της περιοχής ο αγώνας της Χωροφυλακής υπήρξε σθεναρός. Στις 20 Μαϊου στο χωριό Παλαιά Ρούματα ο σταθμάρχης της περιοχής ενωμοτάρχης Παπα- δάκης και τρεις χωροφύλακες συγκέντρωσαν περίπου διακόσιους ένοπλους πολίτες και εξόρ- μησαν προς τον Κίσσαμο, όπου στις Βουκολιές ενώθηκαν με τους χωροφύλακες του τοπικού σταθμού υπό τον ανθυπασπιστή Μαλανδράκη. Η δύναμη, ανεπαρκώς εφοδιασμένη, συμμετεί­χε κατόπιν στις μάχες γύρω από το αεροδρόμιο του Μάλεμε, όπου κράτησε πεισματική άμυνα μέχρι την πτώση του αεροδρομίου και τη μετα­φορά ισχυρών γερμανικών δυνάμεων. Η δύναμη

Ο αντισυνταγματάρχης Ιάκωβος Χανιώτης,

διοικητής του Τάγματος της Σχολής Οπλιτών

της Βασιλικής Χωροφυλακής κατά τη

Μάχη της Κρήτης.

61

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

62

Ανθυπομοίραρχος Γεώργιος Καρακατοάνης. Σπεύδοντας προς προστασία του βασιλιά Γεωργίου Β ’ στην περιοχή Χανιών (βίλα Μάνου), φονεύθηκε από Γερμανούς αλεξιπτωτιστές (20/5/41).

του Σταθμού Πανεθήμου Κιοσάμου με τη συν­δρομή πολιτών υπερασπίσθηκε σθεναρά την περιοχή Σπηλιάς. Οι δυνάμεις των σταθμών Δραπανιά, Λαρδά, Κούνενι και Τοπολίων συνέ­δραμαν στις μάχες της περιοχής συγκεντρώνο­ντας πρόθυμους πολίτες. Στις 23 Μαϊου, οι άν­δρες του σταθμού Δραπανιά και ένοπλοι πολί­τες με επικεφαλής τον ενωμοτάρχη Ε. Μπασια- δάκη επιτέθηκαν εναντίον Γερμανών στη θέση Στροφές και μετά από σύντομη συμπλοκή τούς έτρεψαν σε φυγή φονεύοντας δύο και συναπο- κομίζοντας πολλά εγκαταλειφθέντα εφόδια. Την επομένη (24 Μαϊου) η ίδια δύναμη προσέβα­λε στο ίδιο σημείο εχθρική φάλαγγα, την οποία διέσπειρε με πολλές απώλειες.

Τελικά, όταν πλέον αποχώρησε και η Ανωτέ- ρα Στρατιωτική Διοίκηση από τα Χανιά στο Νε- ρόκουρο (25 Μαϊου), μόνο η εφεδρική δύναμη της Χωροφυλακής έμενε στην κατεστραμμένη από τους βομβαρδισμούς πόλη, ενώ υπήρχαν και αιχμάλωτοι Γερμανοί στα κρατητήρια και15.000 Ιταλοί σε στρατόπεδο αιχμαλώτων. Η δύ­ναμη αυτή τελικά αποχώρησε με σκοπό να δια- φύγει μέσω Λευκών Ορέων στη Μέση Ανατολή, πριν αρχίσουν να εισέρχονται οι Γερμανοί στην πόλη, στις 27 Μαϊου, αφήνοντας πίσω της μόνο λίγους χωροφύλακες για την τήρηση της τάξης. Τελικά δεν τα κατάφεραν και επέστρεψαν συ­γκροτημένοι στα Χανιά μετά από λίγες ημέρες.

Ενα επεισόδιο ιστορικής σημασίας σχετιζό­ταν με την επίθεση τμήματος αλεξιπτωτιστών κατά της έπαυλης Μάνου με σκοπό την αιχμα­λωσία του βασιλιά Γεωργίου Β'. Ο Γεώργιος, ό­μως, με συνοδεία 40 χωροφυλάκων με επικεφα­

λής τους ανθυπασπιστές Κορδάκη και Καραμπί- νη είχε εγκαταλείψει την έπαυλη. Το γεγονός ότι ο βασιλιάς είχε ήδη φύγει για την έπαυλη Βολάνη δεν το γνώριζαν ούτε οι Γερμανοί, αλλά ούτε και οι χωροφύλακες που ευρίσκοντο σε κο­ντινή απόσταση με επικεφαλής τον ανθυπομοί­ραρχο Γ Καρακατσάνη. Ο τελευταίος έσπευσε, με τους λίγους άνδρες που διέθετε, στο σημείο όπου έπεφταν οι αλεξιπτωτιστές, τρέχοντας από τα Χανιά (απόσταση 5 χλμ.). Στη διαδρομή το τμήμα του Καρακατσάνη έπεσε σε γερμανική ενέδρα και ο ίδιος σκοτώθηκε. Το τμήμα επέ­στρεψε στα Χανιά, αλλά το πτώμα του άτυχου ανθυπομοίραρχου έμεινε άταφο επί ημέρες στο σημείο όπου έπεσε. Ο Καρακατσάνης ήταν ο πρώτος αξιωματικός της Χωροφυλακής ο οποί­ος έπεσε μαχόμενος στη Μάχη της Κρήτης.

ΤΟ ΤΑΓΜΑ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ ΚΑΙ Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ

ΡΕΘΥΜΝΟΥ

Οπως προαναφέρθηκε, διοικητής του Τάγ­ματος Χωροφυλακής ήταν ο ικανότατος ταγμα­τάρχης Ιάκωβος Χανιώτης. Το Τάγμα διατηρού­σε έξι από τους λόχους του στο Ρέθυμνο (δύνα­μης δεκατριών αξιωματικών και 852 οπλιτών), ενώ οι υπόλοιποι είχαν διασπαρεί σε άλλες το­ποθεσίες. Οι άνδρες ήταν στην πλειοψηφία τους απειροπόλεμοι και στερούντο όλων των βοηθητικών υπηρεσιών τις οποίες κανονικά θα διέθετε ένα τάγμα πεζικού. Την πρώτη ημέρα της εισβολής οι γερμανικές δυνάμεις οι οποίες έπεσαν στην περιοχή ενώθηκαν με σχετική ευ­κολία και, αφού συγκρότησαν ισχυρούς σχηματισμούς, κινήθηκαν κυρίως προς το χωριό Περιβόλια. Εναντίον των Γερμανών επιτέθηκαν τρεις λόχοι του Τάγματος, ο ένας με κατεύθυν­ση προς το εργοστάσιο της ελαιουργίας ΒΙΟ, ο δεύτερος κεντρικά προς τα Περιβόλια και ο τρί­τος δεξιότερα προς τη θέση του παρεκκλησίου του Αγίου Γεωργίου. Ενας λόχος αναπτύχθηκε στα υψώματα γύρω από την πόλη και ένας, ως ε­φεδρεία, στο προάστιο της πόλης Ατσιπάπουλο. Ενας ακόμη λόχος, με τους πλέον αγύμναστους, παρέμενε στην πόλη για την τήρηση της τάξης.

Οι Γερμανοί κατάφεραν με επίθεση να δια- λύσουν τις υπόλοιπες δυνάμεις οι οποίες βρί­σκονταν στην περιοχή (Εμπεδο Τάγμα) και κατά­φεραν να καταλάβουν τα Περιβόλια και τα Κα- στελάκια απ’ όπου άρχισαν να κινούνται προς την πόλη σε φάλαγγες. Οι γερμανικές δυνάμεις, επειδή δεν ανέμεναν άλλη οργανωμένη αντί­σταση, εξεπλάγησαν όταν προσέκρουσαν, στις παρυφές της πόλης, στους χωροφύλακες των τριών λόχων που έσπευδαν στις ζώνες ρίψης. Οι χωροφύλακες, οι οποίοι είχαν έγκαιρα αντιλη- φθεί τις γερμανικές κινήσεις, εξαπέλυσαν ενα­ντίον τους φονικότατα ομαδικά πυρά. Τα γερμα­νικά τμήματα έσπευσανπρος κάθε κατεύθυνση προκειμένου να προστατευθούν από τα ελληνι­κά πυρά. Ορισμένα τμήματα στράφηκαν προς το εργοστάσιο ΒΙΟ, το οποίο δεν φρουρείτο και, α­φού το κατέλαβαν, συνέλαβαν ως ομήρους τους εργάτες και ορισμένους άοπλους περαστι­κούς. Τελικά, οι χωροφύλακες, μετά από τρίωρη μάχη απώθησαν τους Γερμανούς ανακαταλαμ­βάνοντας το εργοστάσιο. Οι Γερμανοί υποχώρη-

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

σαν άτακτα εγκαταλείποντας πολύτιμα όπλα και πολεμοφόδια. Η ολοήμερη κραταιά αντίσταση του Τάγματος υποχρέωσε τους Γερμανούς να α­ναδιπλωθούν και να οχυρωθούν αμυντικά στα Περιβόλια και στον Αγιο Γεώργιο. Το Τάγμα α­δράνησε κατά τη διάρκεια της νύκτας κατόπιν διαταγής του στρατηγείου, παρά το γεγονός ότι οι αξιωματικοί ήθελαν να συνεχισθεί ο αγώνας. Οι Γερμανοί από την άλλη πλευρά προχώρησαν σε συλλήψεις και εκτελέσεις κατοίκων. Οι από α- έρος βομβαρδισμοί της 21ης Μαϊου, εκτός των άλλων καταστροφών τις οποίες προκάλεσαν στο Ρέθυμνο, οδήγησαν και στην καταστροφή κτιρίου το οποίο στέγαζε τμήμα του Τάγματος. Στο κτίριο καταπλακώθηκαν 26 χωροφύλακες από τους οποίους διασώθηκαν μόνο εννέα. Από το χάραμα, όμως, της ημέρας οι χωροφύλακες αντεπιτίθεντο με ορμή εναντίον των Γερμανών στα Περιβόλια, στα Καστελάκια και στον Αγιο Γε­ώργιο, όπου οι μάχες στήθος με στήθος γενι­κεύονταν. Ο 1ος Λόχος με επικεφαλής τον αν­θυπομοίραρχο Ν. Παναγιωτακόπουλο κατόρθω­σε μετά από πολύωρο λυσσαλέο αγώνα να εκ­διώξει τους Γερμανούς από τα Καστελάκια. Η νύκτα της 21ης προς 22α Μαϊου βρήκε το Τάγμα νικηφόρο πλην όμως ασθενέστερο σε πυρομα- χικά και λοιπά μέσα, παρά την εξασφάλιση γερ­μανικών εφοδίων από παραπλάνηση των εχθρι­κών ρίψεων. Την επομένη οι βομβαρδισμοί έπλη- ξαν και το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στο Ρέ­θυμνο φονεύοντας τον διοικητή Χωροφυλακής Ρεθύμνης αντισυνταγματάρχη Σ. Μανιουδάκη, καθώς και τον νομάρχη Ρεθύμνου Γ Τσαγρή. Με το πέρας των βομβαρδισμών οι γερμανικές δυ­νάμεις εξαπέλυσαν επιθέσεις εναντίον των οχυ­ρωμένων χωροφυλάκων και πολιτών και κυρίως κατά του εργοστασίου ΒΙΟ, οι οποίες αποκρού- σθηκαν όλες.

Κατά τις επόμενες ημέρες οι από αέρος προσβολές συνεχίσθηκαν αμείωτες. Ομως, οι γερμανικές δυνάμεις όχι μόνον δεν κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τους αντικειμενικούς τους σκοπούς, αλλά περιήλθαν και σε δεινή θέ­ση περισφιγμένες από το Τάγμα Χωροφυλακής. Στις 26 Μαϊου οι Γερμανοί αναγκάσθηκαν, επει­δή πιέζονταν, να εγκαταλείψουν την πεδινή πε­ριοχή κάτω από τα Καστελάκια και να οχυρω­θούν σε κοντινά υψώματα, όντας, όμως πλήρως περικυκλωμένοι.

Την 27η Μαϊου οι Γερμανοί, αφού ενισχύθη- καν, εξαπέλυσαν νέες ορμητικές επιθέσεις με κύρια κατεύθυνση τα τμήματα του 1ου Λόχου, τα οποία υπερασπίζονταν τα Καστελάκια. Ακο­λούθησε πολύωρη μάχη με πολλές γερμανικές απώλειες, η οποία ίσως ήταν η σφοδρότερη ως εκείνη τη στιγμή. Η επόμενη ημέρα (28 Μαϊου) πέρασε σχετικά ήρεμα, αλλά οι υπερασπιστές του Ρεθύμνου, έχοντας απολέσει τις επαφές με άλλα κλιμάκια, αγνοούσαν την άσχημη τροπή που είχαν λάβει τα πράγματα στα Χανιά και στο Ηράκλειο. Πίστευαν ότι τα δικά τους κατορθώ­ματα είχαν επαναληφθεί παντού και δεν έβλε­παν τον λόγο να υποβληθούν σε περαιτέρω θυ­σίες, εφόσον πίστευαν ότι η νίκη ήταν εξασφα­λισμένη και τα πυρομαχικά πλέον ελάχιστα. Ο­ταν το πρωί της 29ης Μαϊου πληροφορήθηκαν τη φυγή της κυβέρνησης και την πτώση της Με- γαλονήσου, «έπεσαν από τα σύννεφα». Στις 13.00, πληροφορούμενος τη διέλευση Γερμανών

αλεξιπτωτιστών από την Επισκοπή προς το Ρέ­θυμνο, ο φρούραρχος Ρεθύμνου ειδοποίησε τον στρατιωτικό διοικητή του διαμερίσματος, ο οποίος διέταξε άμεση συνθηκολόγηση. Ο Χα- νιώτης διετάχθη να προβεί σε διάλυση του τάγ­ματος και παράδοση των ανδρών που προέρχο­νταν από την ηπειρωτική Ελλάδα. Διετάχθη, επί­σης, να προβεί σε συνεννοήσεις με τους Γερμα­νούς για την παράδοση του Ρεθύμνου. Ο Χανιώ- της εκτέλεσε την πρώτη διαταγή, αλλά αρνήθη- κε να έρθει σε επαφή με τους Γερμανούς και, παρά τις παροτρύνσεις για φυγή, παρέμεινε να αιχμαλωτισθεί μετά των ανδρών του.

Την 30ή Μαϊου σχηματισμοί της ομάδας Βί- τμαν ενέκλεισαν τους άνδρες, που είχαν παρα­δοθεί, στο Γυμνάσιο της πόλης για δέκα ημέρες και μετά τους οδήγησαν σε στρατόπεδα εκτός πόλης. Κατά τη διάρκεια της τετράμηνης αιχμα­λωσίας τους υπέστησαν πάμπολλα δεινά, στε­ρήσεις, κακουχίες και βασανιστήρια. Οι Γερμα­νοί ήταν έτοιμοι να εκτελέσουν τους χωροφύλα­κες που συνελήφθησαν στο Ρέθυμνο και αλλού, αλλά ψυχραιμότεροι κύκλοι στη ναζιστική ηγε­σία παρέπεμψαν το θέμα στο Διεθνές Δικαστή­ριο της Χάγης, το οποίο έκρινε ότι η Βασιλική Χωροφυλακή ήταν στρατιωτικό σώμα, όπως και οι Ιταλοί Καραμπινιέροι, και άρα μπορούσε να συμμετάσχει σε πολεμικές επιχειρήσεις. Αυτό α­ποσόβησε τον κίνδυνο εκτέλεσης των αιχμάλω­των χωροφυλάκων.

ΕΠΙΛΟΓΟΣΗ Χωροφυλακή μετείχε με όλο το έμψυχο υ­

λικό και με τον ελάχιστο εξοπλισμό της, με αυ­ταπάρνηση και ενθουσιασμό στην άμυνα της Κρήτης. Οι χωροφύλακες, στην πλειοψηφία τους απειροπόλεμοι, διεσπαρμένοι και σχεδόν άοπλοι, κατήλθαν στον αγώνα ατομικά ή σε μι­κρές ομάδες με τη βοήθεια οπλισμένων και άο­πλων πολιτών και κατάφεραν να γράψουν λα­μπρές σελίδες δόξας και αυτοθυσίας. Από τα λί­γα διασωθέντα μητρώα και ημερολόγια, οι επί­σημες απώλειες φέρονται να είναι έξι αξιωματι­κοί, 12 υπαξιωματικοί και 58 χωροφύλακες. «Ε­ξαφανίσθηκαν» ακόμη 20 κατά την τετράμηνη αιχμαλωσία τους. Στην πραγματικότητα οι αριθ­μοί αυτοί είναι ελλιπείς, καθώς τα περισσότερα μητρώα χάθηκαν, πραγματοποιήθηκαν ανακα­τατάξεις παλαιών χωροφυλάκων και σημειώθη­καν εσπευσμένες στρατεύσεις ντόπιων, για τις οποίες δεν υπάρχουν αρχεία. Η συμμετοχή της Χωροφυλακής οτη Μάχη της Κρήτης αποτελεί, ίσως τη λαμπρότερη σελίδα στην ιστορία της.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Αποστόλου Β. Δασκαλάκη: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ (1936-1950), τόμος Α', Αρχηγείον Χωροφυλακής, Αθήναι, 1973.(2) Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήναι, 1967.(3) Δήμου Ηρακλείου: ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΩΣ ΩΜΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ, Ηράκλειο, 1983.(4) Θεοφύλακτου Παπακωνσταντίνου: Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ 1940-41, Οργανισμός Εκδόσεων "Kabanas Hellas", Αθήναι, 1971.

Οι γερμανικές δυνάμεις όχι μόνον δεν κατάφεραν να

πραγματοποιήσουν τους αντικειμενικούς τους σκοπούς, αλλά

περιήλθαν και σε δεινή θέση

περισφιγμένες από το """ Τάγμα Χωροφυλακής.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΟΠΛΙΣΜΟΣΤΟΥ ΓΕΡΜΑΝΟΥ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΗ

3. 0 βασικός οπλισμός του αλεξιπτωτιστή: από επάνω προς τα κάτω διακρίνουμε το τυφέκιο 98k, διαμετρήματος 7,92 mm, μήκους 1,1 m, βάρους 3,8 kg και χωρητικότητας γεμιστήρα πέντε φυσιγγίων. Το τσεχικής σχεδίασης και κατασκευής νζ 33 μετά την προσάρτηση της Τσεχοσλοβακίας στον Αξονα έλαβε τη γερμανική ονομασία Gew 33/40. Το τυφέκιο αυτό ήταν επίσης διαμετρήματος 7,92 mm, μήκους 1 m, βάρους 3,65 kg και είχε την ίδια χωρητικότητα γεμιστήρα με το 98k. Το υποπολυβόλο ΜΡ 40, διαμετρήματος 9 mm, μήκους 0,63 m και βάρους 4,1kg, το οποίο τροφοδοτείτο από ευθύγραμμο γεμιστήρα των 32 φυσιγγίων. Από κάτω ακριβώς διακρίνεται εφεδρικός γεμιστήρας με προσαρμοσμένο τον βοηθητικό μηχανισμό πλήρωσης και μια ταινία πολυβόλου DM 1.

1. Το κράνος του αλεξιπτωτιστή συνιστούσε μια παραλλαγή του κλασικού κράνους του Γερμανικού Στρατού Μ 1935, απ'όπου είχε αφαιρεθεί το προστατευτικό κάλυμμα του αυχένα και του μετώπου. Η αφαίρεση αυτή κρίθηκε αναγκαία τόσο για την αποφυγή ατυχημάτων στην περιοχή του λαιμού, όσο και για να έχει τη δυνατότητα ο αλεξιπτωτιστής να ελέγχει την ανάπτυξη του βόλου. Στα πρώτα υποδείγματα είχε κοπεί με σιδεροπρίονο, προκειμένου να γίνουν οι σχετικές δοκιμές. Αργότερα, κατά τις αρχές του 1936, κατασκευάσθηκε ένα νέο κράνος, με τροποποιημένη σχεδίαση στην εσωτερική επένδυση και στον τρόπο ανάρτησης. Σε αυτό υπήρχε καλύτερη στήριξη τεσσάρων σημείων στο υποσιάγωνο, ενώ η επένδυση αποτελείτο από ειδική απορροφητική κρούσεων διάταξη. Υστερα από ορισμένους πειραματισμούς σχετικά με τον χρωματισμό, τα πρώτα υποδείγματα απέκτησαν ένα ανοικτό γκρι χρώμα, το οποίο αργότερα έγινε πράσινο, για να καταλήξει στο τυπικό χρώμα του Γερμανικού Στρατού. Τα αρχικά κράνη έφεραν τοποθετημένα δεξιά τον θυρεό με τα εθνικά χρώματα (μαύρο, λευκό, κόκκινο) και αριστερά τον αετό της Luftwaffe. Στη φωτογραφία διακρίνονται το σύστημα ανάρτησης τεσσάρων σημείων και το διπλό δέσιμο του υποσιάγωνου.

2. Εκτός από το κράνος, ένα ακόμη γνώρισμα της στολής του αλεξιπτωτιστή ήταν ο επενδύτης του άλματος. Ηταν

κατασκευασμένος από ειδικής ύφανσης αδιάβροχο βαμβακερό ύφασμα. 0 λόγος, για τον οποίο σχεδιάστηκε, ήταν η αποφυγή περιτύλιξης της εξάρτυσης του αλεξίπτωτου με την εξάρτυση μάχης του αλεξιπτωτιστή. Οι πρώτοι επενδύτες έως και το 1940, ήταν μονόχρωμοι σε διάφορες αποχρώσεις του γαλάζιου, του γκρι, του γαλάζιου- γκρί και του γκριζοπράσινου. Στα χαρακτηριστικά του επενδύτη συγκαταλέγονταν τα ενσωματωμένα σκέλη παντελονιού (μπατζάκια), οι τέσσερις ευρύχωρες τσέπες, οι οποίες έφεραν φερμουάρ και συνήθως ήταν καλυμμένες, τα ειδικά κοψίματα στα μανίκια για την κυκλοφορία του αέρα και τα κομβία πίεσης, που ρύθμιζαν την εφαρμογή στο σώμα. Μετά τις εμπειρίες στην Πολωνία, στο Βέλγιο και στη Γαλλία, ανεφάνη το πρόβλημα, που παρουσίαζε το συγκεκριμένο υπόδειγμα με τα ενσωματωμένα σκέλη παντελονιού, κάθε φορά που ο αλεξιπτωτιστής έπρεπε να

αφαιρέσει την επένδυση. Επρόκειτο για δύσκολη διαδικασία, κατά την οποία απαιτείτο η συνδρομή ενός ακόμα προσώπου, πόσο μάλλον κατά τη διάρκεια της μάχης. Αυτό οδήγησε στην κατασκευή ενός άλλου υποδείγματος, στο οποίο τα σκέλη παντελονιού δεν ήταν ενσωματωμένα, αλλά με κομβία πίεσης σχηματίζονταν στο κάτω μέρος. Και οι δύο τύποι χρησιμοποιήθηκαν στην Κρήτη. Στην Κρήτη, επίσης, κατά τη διάρκεια των μαχών, αλλά και αργότερα, παρατηρήθηκε ότι οι αλεξιπτωτιστές, λόγω της μεγάλης ζέστης, αφαιρούσαν εντελώς τη στολή τους και φορούσαν απευθείας τον επενδύτη προσαρμόζοντας από πάνω την εξάρτυση μάχης.

Κείμενο-φωτογραφίες: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣΕυχαριστούμε τους Φώτη Παπαδόπουλο και Διονύση Βουρνέτα για την πολύτιμη βοήθειά τους.

, : r w τ " , 1 4ο. Το πολυβόλο MG 34 ήταν»■; - I αερόψυκτο,λειτουργούσε με την αρχή

Η Κ Β £ της βραχείας οπισθοδρόμησης, είχεM B r ' μήκος 1,21 m, βάρος 11,5 kg καιI ‘ £. τροφοδοτείτο από εύκαμπτες

;3 ί μεταλλικές ταινίες των 50 φυσιγγίων,H r οι οποίες μπορούσαν να ενωθούν

'·> % r * μεταξύ τους. Είχε πρακτική ταχυβολία----------------------- ----- 200β/λ,με δραστικό βεληνεκές τα 550

m από το δίποδο του, ενώ, χρησιμοποιούμενο από τρίποδο, έφθανε τα 1.800 m με μέγιστο τα 3.500 m. Υπήρξε το βασικό πολυβόλο υποστήριξης κατά τη διάρκεια των μαχών, συνιστώντας καινοτομία για την εποχή του.4β. Στη ζώνη του πολυβολητή είναι προσαρμοσμένη μια θήκη, η οποία περιελάμβανε τα αναγκαία για τη συντήρηση του όπλου και τη θεραπεία των εμπλοκών του, καθώς και ένα εφεδρικό κλείστρο. Διακρίνεται το ειδικό πυρίμαχο ύφασμα που χρησιμοποιείτο για την αντικατάσταση της υπερθερμασμένης κάννης.4γ. 0 ατομικός οπλισμός του πολυβολητή αποτελείτο από ένα πιστόλι, συνήθως ένα Ρ08 ή Ρ38. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται για Ρ38 των 9 mm. Ηταν ένα εξαιρετικά καλοκατασκευασμένο και αξιόπιστο πιστόλι με σκανδάλη διπλής ενεργείας, μήκους 0,21 m και βάρους 0,69 kg, το οποίο διέθετε γεμιστήρα οκτώ φυσιγγίων σε μονή σειρά. Η θήκη ήταν η επονομαζόμενη μαλακή.

6α. Το ΜΡ 38 και το ΜΡ 40 υπήρξαν τα κύρια υποπολυβόλατων αλεξιπτωτιστών, για τους οποίους και ουσιαστικά σχεδιάστηκαν το 1938. Το μικρό τους βάρος και μέγεθος τα καθιστούσαν ιδανικά για συμπλοκές σε μικρές αποστάσεις στο δύσκολο περιβάλλον της κρητικής υπαίθρου, όπως και για οδομαχίες. Προς τα τέλη του 1939, σχεδιάστηκε μια θήκη μεταφοράς του υποπολυβόλου, η οποία μπορούσε να προσαρμοστεί

στην εξάρτυση του αλεξίπτωτου, έτσι ώστε ο αλεξιπτωτιστής να φέρει οπλισμό τη στιγμή της προσγείωσής του, ενώ παλαιότερα παρέμενε άοπλος έως τη στιγμή ανεύρεσης της συσκευοαίας οπλισμού. Το χαμηλό, όμως, σημείο πρόσδεσης του αλεξίπτωτου ανάγκαζε τον αλεξιπτωτιστή να αναρτάται υπό γωνία, η οποία, σε συνδυασμό με το πολύ βίαιο τράνταγμα της ανάπτυξης του θόλου, ήταν δυνατόν να προκαλέσει σοβαρό τραυματισμό στη θωρακική χώρα, καθώς το σώμα του πιεζόταν στη συσκευασία του όπλου.68. Στη φωτογραφία διακρίνονται οι δύο τριπλές θήκες μεταφοράς των εφεδρικών γεμιστήρων του υποπολυβόλου, με δυνατότητα μεταφοράς 172 φυσιγγίων. Αριστερά φαίνεται η θήκη μεταφοράς της γεμιστικής μηχανής.

5α. Το τυφέκιο Gew 33/40 αποτέλεσε για κάποιο διάστημα το κύριο όπλο των αλεξιπτωτιστών, κυρίως λόγω του μικρού μεγέθους και βάρους του. Σύντομα, όμως, εγκαταλείφθηκε, εξαιτίας της μεγάλης ανάκρουσης και λάμψης, επακόλουθο της μικρής, σε σχέση με το 98k, κάννης. Εκτός από το μικρό μέγεθος, άλλο χαρακτηριστικό του ήταν η ύπαρξη ενός μεταλλικού ελάσματος στο δεξιό μέρος του κοντακιού, το οποίο, θεωρητικά, χρησιμοποιείτο για το σκάψιμο πρόχειρων χαρακωμάτων.58. Εδώ διακρίνεται ο τυπικός φόρτος ενός τυφεκιοφόρου αλεξιπτωτιστή κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης. Βλέπουμε την πόρπη της ζώνης με τον αετό της Luftwaffe και τις δύο τριπλές φυσιγγιοθήκες, χωρητικότητας 60 φυσιγγίων. Στην τσέπη του επενδύτη διακρίνεται η κεφαλή μιας χειροβομβίδας StG24. Επάνω αριστερά φαίνεται το κεντητό επίρραμμα της Luftwaffe.

ΧΑΡΑΛΑΜ ΠΟ Σ Ν ΙΚΟ ΛΑΟ ΥΤαξίαρχος ε.α., τ. καθηγητής στρατιωτικής ιστορίας ΣΣΕ

Η ΔΙΑΤΑΞΗ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Σχηματισμός Ju 52, ενώ κατευ&ύνεται προς την Κρήτη μεταφέροντας αλεξιπτωτιστές.

Αγγλικά επάκτια πυροβόλα στην περιοχή των Χανίων.

ΕΙΝΑΙ ΓΕΓΟΝΟΣ ΟΤΙ Η ΚΡΗΤΗ, ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΞΙΑΣ, ΚΑΤΑ ΤΟΝ Β ’ΠΠ ΕΝΔΙΕΦΕΡΕ ΤΟΣΟ ΤΟΥΣ ΒΡΕΤΑΝΟΥΣ, ΟΣΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΞΟΝΑ. ΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΥΣ, Δ ΙΟ ΤΙ ΕΠΙΘΥΜΟΥΣΑΝ ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΟΥΝ ΤΗ ΝΑΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΤΟΥΣ ΥΠΕΡΟΧΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ. ΤΟΝ ΑΞΟΝΑ, ΤΟΣΟ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΒΛΕΠΕΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΙΩΝ ΔΡΟ Μ Ω Ν ΤΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ, ΟΣΟ ΚΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΕΙ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΑΙΓΥΠΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΙΩΡΥΓΑΣ ΤΟΥ ΣΟΥΕΖ.

Στην Κρήτη, εξάλλου, η V Μεραρχία Πεζικού, σύμφωνα με το σχέδιο επιστράτευσης, άρχισε πυρετωδώς την ανά­πτυξη και συγκρότηση των προβλεπόμενων μονάδων και σχηματισμών. Την 1η Νοεμβρίου 1940, κατέπλευσε στον κόλπο της Σούδας βρετανική νηοπομπή, μεταφέροντας βοηθητικό προσωπικό και υλικό. Την ίδια ημέρα, μετέβη στην Κρήτη με το καταδρομικό «Ajax» το 2ο Τάγμα του Συ­ντάγματος Υόρκης και Λάνκαστερ. Ταυτόχρονα, οι Βρετα­νοί άρχισαν την εγκατάσταση ανθυποβρυχιακού δικτύου, η οποία περατώθηκε την 3η Νοεμβρίου. Μετά την αποβί­βαση των τμημάτων αυτών, οι Βρετανοί ανέλαβαν τις ερ­γασίες για την οργάνωση αεροδρομίου στον παράκτιο χώ­ρο δυτικά του χωριού Μάλεμε, ανατολικά του χειμάρρου Ταυρωνίτη.

Την 4η Νοεμβρίου, η ελληνική κυβέρνηση πληροφόρη­σε τη βρετανική ότι θα ήταν ευχής έργον να καταστεί δυ­νατή η μεταφορά της V Μεραρχίας από την Κρήτη, υπό την προϋπόθεση ότι οι Βρετανοί θα επωμίζονταν την άμυνα του νησιού. Η πρόταση αυτή έγινε αποδεκτή και η ευθύνη για την ασφάλεια του νησιού ανατέ­θηκε στους Βρετανούς αρχιστρατήγους Ξηράς, Θάλασσας καιΑέρος.

Μέχρι την 6η Νοεμβρίου είχε ολοκληρω­θεί η προσέλευση των εφέδρων στα κέντρα

‘ ' - m i

Ενα Junkers 52, γεμάτο με αλεξιπτωτιστές, απογειώνεται από κάποια αεροπορική βάση στην Ελλάδα. Η επιχείρηση "Ερμής"μόλις έχει αρχίσει.

Μετά την αιφνιδιαστική επίθεση των Ιταλών κατά της Ελλάδας την 28η Οκτωβρίου 1940, το βρετα­νικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής (ΣΜΑ), βάσει και της δήλωσης της Βρετανίας (13 Απριλίου 1939) περί εγ­

γύησης της ανεξαρτησίας και της ακεραιότητας της Ελλά­δας και της υπόσχεσης για την παροχή βοήθειας σε περί­πτωση επίθεσης εναντίον της χώρας μας, αποφάσισε διά­φορες ενέργειες. Ως πρώτη ενέργεια (επιχείρηση «Action» = Δράση) προς ενίσχυση της Κρήτης διέταξε την αποστο­λή στο νησί αεροπορικώς μίας ομάδας αξιωματικών όλων των Οπλων, με σκοπό τη διενέργεια αναγνώρισης για την εγκατάσταση μιας βάσης καυσίμων, και την άμεση απο­στολή με καταδρομικό ενός τάγματος πεζικού. Ως δεύτε­ρη ενέργεια αποφάσισε την προετοιμασία αποστολής ενός επιτελείου ταξιαρχίας, αντιαεροπορικού (ΑΙΑ) πυροβολι­κού και βοηθητικών μονάδων, καθώς και ενός άλλου τάγ­ματος (επιχείρηση «Assumption» = Ανάληψη).

Κοινό συσσίτιο Ελλήνων και Βρετανών στρατιωτών.

Τον Ιανουάριο του 1941, η Στρατιωτική

Διοίκηση Χανίων διέταξε την οργάνωση τμημάτων

Πολιτοφυλακής ββ δύναμης 1.200

ανδρών για τον νομό Χανίων, 550

για τον νομό Ρεθύμνου,900 για

τον νομό Ηρακλείου και 400 για τον νομό

Λασιθίου.

επιστράτευσης της Μεραρχίας, η δύναμη της ο- πσίας ανερχόταν ήδη σε 568 αξιωματικούς και 21.790 οπλίτες. Την ίδια ημέρα, σύμφωνα με το βρετανικό σχέδιο «Ανάληψη», εισέπλευσε στη Σούδα νέα βρετανική νηοπομπή, μεταφέροντας το στρατηγείο της 14ης Ταξιαρχίας (ταξίαρχος Τίτμπουρυ), την 156 Ελαφρά Α/Α Πυροβολαρχία, τη διοίκηση του 52ου Συντάγματος Ελαφρού Α/Α Πυροβολικού, την 151 Βαρεία Α/Α Πυροβολαρ­χία, τον 42ο Λόχο Μηχανικού και το 189 Νοσοκο­μείο Εκστρατείας.

Μετά την ανάληψη της ευθύνης για την άμυ­να του νησιού από τους Βρετανούς, το ελληνικό Γενικό Στρατηγείο (ΓΣ) πληροφόρησε το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού (ΓΕΝ) ότι η V Μεραρχία ε- πρόκειτο να μεταφερθεί από την Κρήτη στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να σταλεί στο μέτω­πο της Βορείου Ηπείρου. Το ΓΕΝ απάντησε ότι η έναρξη της μεταφοράς μπορούσε να προγραμ­ματιστεί για τη 17η Νοεμβρίου. Η μεταφορά της Μεραρχίας άρχισε τη 18η και ολοκληρώθηκε την 25η Νοεμβρίου (συνολικά διακομίσθηκαν 18.862 άνδρες, 687 κτήνη και 81 αυτοκίνητα).

Υπό τη διεύθυνση της Στρατιωτικής Διοίκη­σης Κρήτης παρέμεναν τα Εμπεδα Χανίων, Ηρα­

κλείου και Ρεθύμνου. Τα έμπεδα αυτά, βάσει δια­ταγών του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ), οργάνωσαν τρία τάγματα πεζικού (αποτελούμε- να το καθένα από δύο λόχους και μία διμοιρία πολυβόλων Saint Etienne). Οι δυνάμεις αυτές μαζί με τις βρετανικές είχαν επωμιστεί την άμεση φρούρηση της Κρήτης, υπό την κάλυψη του Βρετανικού Στόλου της Μεσογείου.

Τον Ιανουάριο του 1941, κατόπιν συμφωνίας του Ελληνα αρχιστράτηγου (στρατηγού Αλ. Πα- πάγου) και του ΣΜΑ, τα τρία τάγματα που είχαν οργανωθεί, μεταφέρθηκαν στην ηπειρωτική Ελ­λάδα. Ετσι, στην Κρήτη παρέμειναν οι πυρήνες των εμπέδων με δύναμη αποτελούμενη κυρίως από οπλίτες, των οποίων έληγε η άδεια, και με ο­πλισμό 1.000 συνολικά τυφεκίων Gras, δώδεκα πολυβόλων Saint Etienne και περίπου 40 οπλοπο­λυβόλων. Εξάλλου, σύμφωνα με τις διαταγές του ΓΣ, από τον Δεκέμβριο του 1940 είχαν ξεκινήσει οι εργασίες για την οργάνωση μονάδων Πολιτο­φυλακής, η αποστολή των οποίων προέβλεπε την ασφάλεια των τεχνικών έργων και των ευπα­θών γενικά σημείων από ενδεχόμενη δράση αλε­ξιπτωτιστών ή από αμφίβια ενέργεια.

Τον Ιανουάριο του 1941, η Στρατιωτική Διοί­κηση Χανίων διέταξε την οργάνωση τμημάτων Πολιτοφυλακής δύναμης 1.200 ανδρών για τον νομό Χανίων, 550 για τον νομό Ρεθύμνου, 900 για τον νομό Ηρακλείου και 400 για τον νομό Λασιθί­ου. Η επάνδρωση της δύναμης αυτής θα πραγ­ματοποιείτο ύστερα από επιλογή ανδρών από τις κλάσεις 1915-1920, ενώ για τη στελέχωσή της θα χρησιμοποιούντο έφεδροι αξιωματικοί Χωροφυ­λακής, με μέριμνα του Υφυπουργείου Ασφαλεί- ας. Οι μονάδες Πολιτοφυλακής υπάγονταν διοι­κητικά και εκπαιδευτικά στις Αρχές Χωροφυλα­κής τακτικά δε στη Στρατιωτική Διοίκηση Χα­νίων.

Με νεώτερη διαταγή του ΓΕΣ, τον Φεβρουά­ριο του 1941, η δύναμη της Πολιτοφυλακής μειώ­θηκε σε 1.500 άνδρες. Δεδομένων των μεταβο­λών που υπέστη η δύναμη αυτή, οργανώθηκε τε­λικά από ένα τάγμα Πολιτοφυλακής στους νο­μούς Χανίων (564 άνδρες), Ηρακλείου (484 άν­δρες), Ρεθύμνου (265 άνδρες) και Λασιθίου (243 άνδρες). Οι Βρετανοί είχαν εξαρχής υποσχεθεί τον εξοπλισμό της Πολιτοφυλακής στην Κρήτη, μέχρι όμως και τη γερμανική αεραπόβαση ενα­ντίον του νησιού η υπόσχεση αυτή δεν είχε εκ-

Γερμανοί ορεινοί κυνηγοί,

έτοιμοι να επιβιβαστούν

στα αεροπλάνα με προορισμό

την Κρήτη.

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ο υποστράτηγος Μπέρναρντ Φράυμπεργκ, διοικητής της νεοζηλανδικής 2ης Μεραρχίας Ίεζικού. Στις 30 Απριλίου 1941 ανέλαβε τη διοίκηση των συμμαχικών δυνάμεων στην Κρήτη. Στις δυνάμεις του συμπεριελήψ&ησαν και τα .παρχοντα στο νησί ελληνικά τμήματα.

πληρωθεί.Τον Μάρτιο του 1941, προς ενίσχυση των δυ-

.άμεων της Κρήτης, αποβιβάσθηκε στο νησί η Σχολή Οπλιτών Χωροφυλακής, συνολικής δύνα­μης 15 αξιωματικών και περίπου 900 οπλιτών. Η δύναμη αυτή μετακινήθηκε στην περιοχή Ρεθύ­μνου.

Μετά τη μεταφορά της V Μεραρχίας από την Κρήτη στην ηπειρωτική Ελλάδα, οι ενέργειες του ΣΜΑ σχετικά με την Κρήτη διακρίνονταν από μια σειρά αντιτιθέμενων σκέψεων και απο­φάσεων. Επικρατούσε, πάντως, η αντίληψη ότι, ακόμη και αν η Ελλάδα επρόκειτο να καταβλη­θεί, η Κρήτη έπρεπε να διατηρηθεί.

Παρά τις σκέψεις αυτές, οι μόνες τροποποι­ήσεις, που είχαν υλοποιηθεί από τους Βρετα- ,ούς έως το δεύτερο δεκαήμερο του Απριλίου, συνίσταντο στην άφιξη του 51 Τάγματος Κομμά- ντο περί τα μέσα Δεκεμβρίου του 1940 και στην αντικατάσταση του 50 Τάγματος Κομμάντο από το 1ο Τάγμα Ουαλών τον Μάρτιο του 1941. Η ι­σχύς σε πυροβολικό παρέμενε στάσιμη, αν και, τόσο το ΣΜΑ, όσο και οι αρχηγοί των Επιτελείων θεωρούσαν ότι το ελάχιστο όριο άμυνας του νη­σιού επέβαλλε τη διάθεση 32 βαρέων και 24 ελα­φρών Α/Α πυροβόλων και 72 προβολέων.

Σε ό,τι αφορούσε την Αεροπορία, μέχρι τα μέσα Απριλίου δεν είχε παραμείνει σταθερά στο νησί καμία μονάδα καταδιωκτικών. Από τις 18 Α­πριλίου στάθμευε στην Κρήτη η 30ή Μοίρα Βομ­βαρδιστικών Blenheim και έως τις 24 Απριλίου η 3 3 ,80 και 112 Μοίρα Δίωξης (20 αεροπλάνα σύνο­λο), όλες προερχόμενες από την ηπειρωτική Ελ­λάδα. Επίσης, αφίχθη από την Αίγυπτο η 203 Μοίρα Βομβαρδισμού, η οποία μαζί με την 30ή Μοίρα αριθμούσε 23 αεροπλάνα. Τέλος, από τις

17 Απριλίου βρισκόταν στην Κρήτη η 805 Μοίρα Ναυτικής Αεροπορίας (μειωμένης δύναμης), η ο­ποία χρησιμοποιείτο για την προστασία της Σού­δας. Για την επιτήρηση του αέρα και την παροχή πληροφοριών στην Αεροπορία και το Πυροβολι­κό είχαν εγκατασταθεί στο Μάλεμε ο 252 και στο Ηράκλειο ο 220 σταθμός ραντάρ υπό την ονομα­σία Ames (Air Ministry Experimental Station = Πειρα­ματικός Σταθμός Υπουργείου Αεροπορίας). Ε­ξάλλου, στις 29 Μαρτίου μετέβη στην Κρήτη ο υ­ποστράτηγος Ουέστον, διοικητής του Συγκρο­τήματος MNBDO (Mobile Naval Base Defense Organization = Οργανισμός Κινητής Αμυνας Ναυ­τικών Βάσεων), με την εντολή να μελετήσει το θέμα της άμυνας του νησιού γενικά. Ο Ουέστον υπέβαλε την έκθεσή του στις 15 Απριλίου, κατα­θέτοντας και σχετικές προτάσεις, όπως τη διά­θεση μιας ταξιαρχίας για την άμυνα της περιο­χής Σούδας και Μάλεμε. Επίσης, πρότεινε την κάλυψη του Ρεθύμνου από απόσπασμα προερχό­μενο από την Ταξιαρχία, την οργάνωση στρατη­γείου για όλες τις ελληνοβρετανικές δυνάμεις κ.ά.

Με διαταγή του ΓΕΣ (15 Απριλίου 1941), οι νε­οσύλλεκτοι των κλάσεων 19406 και 1941, οι οποί­οι υπηρετούσαν στα Κέντρα Εκπαίδευσης (ΚΕ) Πελοποννήσου, μεταφέρθηκαν την 20ή Απριλί­ου στην Κρήτη (4.585 οπλίτες του ΚΕ Ναυπλίου με 5 αξιωματικούς) και 240 οπλίτες του ΚΕ Τρίπο­λης. Σύμφωνα με τη διαταγή του ΓΕΣ για τη με­ταφορά των ΚΕ στην Κρήτη, κατά το δεύτερο δε­καήμερο του Απριλίου κατέφθασαν στο νησί συ­νολικά πέντε τάγματα εκπαίδευσης, και πιο συ­γκεκριμένα τέσσερα από το ΚΕ Ναυπλίου, που ο­νομάσθηκαν I, V, VI και VII Τάγματα Εκπαίδευσης (ΤΕ), και ένα ΤΕ από το ΚΕ Τρίπολης (III). Ομοίως, από το ΚΕ Καλαμάτας μεταφέρθηκαν άλλα τρία ΤΕ, τα οποία έλαβαν τους αριθμούς II, IV, VIII ΤΕ. Οι άνδρες των παραπάνω ταγμάτων ήταν κληρω­τοί, των κλάσεων 19406 και 1941, και είχαν πα- ρουσιασθεί στα ΚΕ στις αρχές Απριλίου. Συνε­πώς, είχαν υποβληθεί σε μια ολιγοήμερη εκπαί­δευση. Ο οπλισμός των μονάδων αυτών ήταν ποικίλος. Αναλογούσαν δε 5-20 φυσίγγια σε κάθε τυφέκιο, ενώ το ένα τρίτο της δύναμης ήταν άο­πλο.

Οι ευέλπιδες της Ιης τάξης και μερικοί της ΙΙης με τους αξιωματικούς τους, αψηφώντας τις

Γερμανικά αεροπλάνα στο αεροδρόμιο των

Μολάων, έτοιμα να εκτελέσουν πτήσεις προς

την Κρήτη.

Μετά τη μεταφορά της V Μεραρχίας

από την Κρήτη στην ηπειρωτική Ελλάδα,

οι ενέργειες του ΣΜΑ σχετικά με την Κρήτη διακρίνονταν

από μια σειρά αντιτιθέμενων

σκέψεων και αποφάσεων.

Επικρατούσε, πάντως, η αντίληψη ότι, ακόμη και αν η Ελλάδα επρόκειτο να καταβληθεί, η Κρήτη έπρεπε να

διατηρηθεί.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Στιγμιότυπο από την αποβίβαση

Βρετανών στρατιωτών στην

Κρήτη.

Επιβίβαση Γερμανών αλεξιπτωτιστών σε ένα Junkers 52. Προορισμός, η Κρήτη.

Η άμυνα του νησιού ήταν μια δύσκολη

αποστολή, εκτός αν ήταν δυνατή

η διατήρηση σ’ αυτό μιας επαρκούς

δύναμης στρατού ξηράς, αεροπορίας

και στόλου.Η δύναμη του

στρατού έπρεπε να συγκροτείται από τρεις ταξιαρχίες,

των τεσσάρων ταγμάτων, καθώς

και από ένα μηχανοκίνητο τάγμα.

διαταγές του ΓΕΣ, εξεγέρθηκαν και, υπό τις δια­ταγές του υπολοχαγού (MX) Ν. Λυγιδάκη, κατέ- φθασαν στην Κρήτη με επιταγμένα καΐκια στις29 Απριλίου. Στη συνέχεια, μετακινήθηκαν στο Κολυμπάρι.

Εξάλλου, ως γνωστόν, από τις 17 Απριλίου μελετάτο η εκκένωση της ηπειρωτικής Ελλάδας (επιχείρηση Demon). Ετσι, στις 25 Απριλίου απο­βιβάσθηκε στην Κρήτη σημαντική βρετανική δύ­ναμη (ο όγκος της 5ης Νεοζηλανδικής Ταξιαρ­χίας και άλλα τμήματα, συνολικά 5.000 άνδρες). Τις επόμενες ημέρες αποβιβάσθηκαν και άλλα τμήματα συνολικής δύναμης 25.000 ανδρών.

Την 27η Απριλίου έφθασε στην Κρήτη από την ηπειρωτική Ελλάδα ο διοικητής του Βρετανι­κού Εκστρατευτικού Σώματος Ελλάδας, στρατη­γός Ουϊλσον. Την επομένη, ο Ουϊλσον διατάχθη- κε από το ΣΜΑ να μελετήσει και να αναφέρει το μέγεθος των δυνάμεων που κρινόταν απαραίτη­το για την άμυνα της Κρήτης. Στις δυνάμεις αυ­τές θα έπρεπε να περιληφθούν όσα από τα στρατεύματα που βρίσκονταν ήδη στο νησί, θε­ωρούντο κατάλληλα. Τα υπόλοιπα θα μεταφέρο- νταν στην Αίγυπτο, όπου υπήρχε μεγάλη ανάγκη στρατευμάτων.

Σε σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε στα Χα­νιά, με πρωτοβουλία της ελληνικής κυβέρνησης, οι Ελληνες εξέθεσαν στους Βρετανούς την κα­τάσταση από ελληνικής πλευράς. Πιο συγκεκρι­μένα, ανέφεραν ότι στην Κρήτη οι ελληνικές δυνάμεις ανέρχονταν σε 11 τάγματα πεζικού με ελλιπή εφοδιασμό, τα οποία αποτελούντο από1.000 έφεδρους, 7.500 νεοσύλλεκτους και 2.500 χωροφύλακες. Τόνιζαν, επίσης, την ανάγκη άμε­σης ενίσχυσης, ώστε η άμυνα να αποβεί αποτε­λεσματική.

Ο στρατηγός Ουϊλσον ανέφερε στο ΣΜΑ ότι θεωρούσε δυνατή αποβατική ενέργεια των Γερ­μανών υπό την κάλυψη της Luftwaffe, οπότε η ε­πέμβαση του βρετανικού στόλου θα ήταν δύ­σκολη, λαμβάνοντας υπόψη το δεδομένο ότι η γερμανική αεροπορική υποστήριξη μιας τέτοιου είδους επιχείρησης θα ήταν απεριόριστη σε σύ­γκριση με τις περιορισμένες δυνατότητες της RAF. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η άμυνα του νησιού ήταν μια δύσκολη αποστολή, εκτός αν ή­ταν δυνατή η διατήρηση σ’ αυτό μιας επαρκούς δύναμης στρατού ξηράς, αεροπορίας και στό­λου. Η δύναμη του στρατού έπρεπε να συγκρο­τείται από τρεις ταξιαρχίες, των τεσσάρων ταγ­μάτων, καθώς και από ένα μηχανοκίνητο τάγμα. Επιπλέον, η δύναμη του Συγκροτήματος MNBDO θα έπρεπε να διατεθεί για την προστασία του κόλπου της Σούδας. Εκτός από το Συγκρότημα MNBDO, και τις δυνάμεις Πυροβολικού, που ήδη υπήρχαν στην Κρήτη, απαιτούντο επιπλέον μια βαρεία και μια ελαφρά μοίρα Α/Α πυροβολικού. Τις δυνάμεις αυτές ο Ουϊλσον τις θεωρούσε ως τις ελάχιστες απαιτούμενες για την άμυνα του νησιού, ενώ, ταυτόχρονα, εκτιμούσε ότι «η χρησιμοποίηση μικροτέρων δυνάμεων θα επέ­φερε καταστροφή» και ότι έπρεπε να ληφθεί ά­μεση απόφαση.

Την 28η Απριλίου, ο πρωθυπουργός της Βρε­τανίας, Ουίνστον Τσώρτσιλ, έστειλε το εξής προ­σωπικό τηλεγράφημα στον αρχιστράτηγο των Δυνάμεων Μέσης Ανατολής, στρατηγό Ουέιβελ: «... Εκ των πληροφοριών τις οποίες έχομε, κατα­φαίνεται ότι θα εξαπολυθεί σύντομα εναντίον της Κρήτης σφοδρά επίθεση από γερμανικά αε- ρομεταφερόμενα στρατεύματα και βομβαρδιστι­κά. Γνωρίστε μου ποιες δυνάμεις διαθέτετε στη

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

νήσο και ποια είναι τα εφόδιά τους. Λαμπρά ευ­καιρία μάς παρέχεται για να πλήξουμε επιτυχώς τα αεραγήματα. Κρατερή άμυνα πρέπει να αντι- ταχθεί στην Κρήτη». Επίσης, μέσω του αρχηγού του Γενικού Αυτοκρατορικού Επιτελείου υπέδει­ξε ότι η διοίκηση των δυνάμεων και η άμυνα της Κρήτης θα έπρεπε να ανατεθεί στον Νεοζηλαν- δό υποστράτηγο Φράυμπεργκ, τον οποίο εκτι­μούσε πολύ για το θάρρος του.

Ο Ουέιβελ, αφού συμφώνησε για τον διοικη­τή των δυνάμεων στην Κρήτη, απαντώντας στο τηλεγράφημα του Τσώρτσιλ, ανέφερε ότι στο νη­σί εκτός από τις αρχικές δυνάμεις είχαν ήδη συ­γκεντρωθεί περίπου 30.000 άνδρες, οι οποίοι εί­χαν μεταφερθεί από την Ελλάδα, και κατέληγε λέγοντας ότι πιθανώς το σχέδιο επίθεσης των "ερμανών να αφορούσε προσβολή της Συρίας <αι της Κύπρου. Γ Γ αυτό επρόκειτο να μεταβεί ο ,διος στην Κρήτη, απ’ όπου θα ακολουθούσε νέα αναφορά.

Ο υποστράτηγος Φράυμπεργκ ανέλαβε στις30 Απριλίου τη διοίκηση των ελληνοβρετανικών δυνάμεων του νησιού. Την ίδια ημέρα, έλαβε από το βρετανικό Υπουργείο Στρατιωτικών δελ­τίο πληροφοριών της 29ης Απριλίου, σύμφωνα με το οποίο η επίθεση εναντίον της Κρήτης έ­πρεπε να θεωρείται άμεση. Εκτιμάτο, επίσης, ότι θα εκδηλωνόταν από 3-4.000 αλεξιπτωτιστές και αεραγήματα και ότι θα υποστηριζόταν από 315 βομβαρδιστικά, 60 δικινητήρια δίωξης, 240 αερο- ιλάνα κάθετης εφόρμησης (Stuka) και 270 μονο­κινητήρια δίωξης. Τέλος, υπολογιζόταν ότι ο ε­χθρός διέθετε επαρκείς ναυτικές δυνάμεις και πλωτά μέσα για την ενέργεια απόβασης από τη θάλασσα.

Ο Φράυμπεργκ, βάσει των πληροφοριών αυ­τών, ανέφερε αμέσως στον αρχιστράτηγο Μέ­σης Ανατολής ότι οι δυνάμεις του δεν επαρκού- σαν για την αντιμετώπιση της αναμενόμενης ε­πίθεσης. Συνεπώς, εάν δεν ενισχυόταν η δύναμη της αεροπορίας δίωξης και εάν δεν διατίθετο προστασία από τη θάλασσα, δεν θα ήταν σε θέ­ση να υπομείνει μια επίθεση με δύναμη που στε­ρείτο πυροβολικού, με ανεπαρκή εργαλεία ορ­γάνωσης εδάφους και με ελλιπή εφοδιασμό σε υλικό και πυρομαχικά. Υποδείκνυε, επίσης, ότι, εάν δεν επρόκειτο να διατεθεί ναυτική και αερο­πορική προστασία, θα έπρεπε να αναθεωρηθεί η απόφαση για τη διατήρηση του νησιού. Ανέφερε, τέλος, ότι θεωρούσε καθήκον του να πληροφο­ρήσει την κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας σχετι­κά με την κατάσταση, στην οποία βρισκόταν η μεραρχία του.

Στη συνέχεια, απέστειλε σήμα προς τον πρω­θυπουργό της Νέας Ζηλανδίας, στο οποίο, περι- νράφοντας την όλη κατάσταση, κατέληγε:«... Ε ­πιθυμώ να υποδείξω στην Κυβέρνηση ότι είναι λίαν επικίνδυνη η κατάσταση, στην οποία έχει ε- μπλακεί ο κύριος όγκος της ΝΖ Μεραρχίας. Σας συνιστώ όπως εξασκήσετε πίεση επί των αρμο­δίων κύκλων στο Λονδίνο, όπως μας εφοδιάσουν με επαρκή μέσα για την άμυνα της νήσου, ή ανα­θεωρήσουν την απόφασή τους, ότι πρέπει να κρατηθεί η Κρήτη...».

Στην αναφορά του Φράυμπεργκ, ο αρχιστρά­τηγος Μέσης Ανατολής απάντησε ότι θεωρούσε υπερβολικές τις προβλέψεις του Υπουργείου. Τον πληροφόρησε δε ότι η παροχή αεροπορικής βοήθειας ήταν δύσκολη, αλλά ο Στόλος της Με­

σογείου ήταν έτοιμος να βοηθήσει σε περίπτω­ση που οι Γερμανοί εκδήλωναν επίθεση κατά της Κρήτης. Επίσης, τον διαβεβαίωσε ότι θα προέ- βαινε στις απαραίτητες ενέργειες ώστε να αντι- κατασταθούν τα νεοζηλανδικά στρατεύματα. Τέ­λος, του ανακοίνωσε ότι το Πολεμικό Συμβούλιο είχε διατάξει ρητώς να διατηρηθεί η Κρήτη, αλλά ότι ακόμα και αν αναθεωρείτο μια τέτοια απόφα­ση, ήταν αμφίβολο εάν θα μπορούσε να πραγμα­τοποιηθεί η εκκένωση του νησιού πριν από την επίθεση των Γερμανών.

Τη 10η Μαϊου, παρά τις δυσχέρειες που προ- έκυπταν από τη δράση της εχθρικής αεροπο­ρίας, κατόρθωσε να αποβιβασθεί στην Κρήτη η 1η Ελαφρά Πυροβολαρχία (τέσσερα πυροβόλα των 3,7 in), η οποία διατέθηκε στην 4η Ταξιαρχία. Με την ίδια νηοπομπή έφθασαν τμήματα και μονάδες του Συγκροτήματος MNBDO, και πιο συγκεκριμένα: το Επιτελείο του 2ου Συντάγμα­τος Α/Α Πυροβολικού των Βασιλικών Πεζοναυ­τών, οι Α και C Βαρείες Πυροβολαρχίες Α/Α Πυ­ροβολικού (από οκτώ πυροβόλα των 3 in η καθε- μία), οι X και Ζ Πυροβολαρχίες Πυροβολικού ε­πάκτιας άμυνας με δύο πυροβόλα των 4 in η κα- θεμία, ένας λόχος διαβιβάσεων, μία διμοιρία επι­τήρησης και ένας λόχος αποβαθρών και μεταφορών.

Στις 13 Μαϊου, συγκροτήθηκε η 10η ΝΖ Τα­ξιαρχία υπό τον συνταγματάρχη Κίπενμπέργκερ. Η Ταξιαρχία αυτή απαρτίσθηκε από το 6 και το 8 Ελληνικό ΣΠ, το μεικτό ΝΖ τάγμα (το οποίο α­παρτίσθηκε από πλεονάζοντες οπλίτες των ό­πλων και υπηρεσιών) και το Απόσπασμα ΝΖ Με- ραρχιακού Ιππικού Πεζομάχων (γνωστό ως Από­σπασμα Ράσελ από το όνομα του διοικητή του). Ακόμα, στην Ταξιαρχία διατέθηκε το 20ό ΝΖ Τάγ­μα, με τη δέσμευση ότι δεν θα χρησιμοποιείτο χωρίς την έγκριση της 2ης ΝΖ Μεραρχίας.

Τη 15η Μαϊου, έφθασε στην Κρήτη ακόμα ένα κλιμάκιο του Συγκροτήματος MNBDO, το ο­ποίο αποτελείτο από την 23η Ελαφρά Α/Α Πυρο­βολαρχία (με ελαφρά πολυβόλα) και από μία πυ­ροβολαρχία προβολέων με το επιτελείο του II Συντάγματος Προβολέων. Κατά το ίδιο χρονικό

Ο στρατηγός Α. Ουέιβελ επιθεωρεί αμυντικά έργα στην Κρήτη. Διακρίνεται

ένα αντιαεροπορικό πυροβόλο των 3,7 in.

Ο υποστράτηγος Φράυμπεργκ ανέλαβε

στις 30 Απριλίου τη διοίκηση των

ελληνοβρετανικών δυνάμεων του νησιού. Την ίδια ημέρα, έλαβε

από το βρετανικό Υπουργείο

Στρατιωτικών δελτίο πληροφοριών

της 29ης Απριλίου, σύμφωνα με το οποίο

η επίθεση εναντίον της Κρήτης έπρεπε να

θεωρείται άμεση.

71

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣΕνδιαφέρον παρουσιάζει η σύνθεση των δυ­

νάμεων των δύο αντιπάλων τις παραμονές της γερμανικής επίθεσης.

Ελληνικές δυνάμεις

Εγκατεστημένες στην Κρήτη ήταν οι εξής οργανικές μονάδες: οκτώ τάγματα εκπαίδευσης νεοσυλλέκτων (I έως VIII), η Σχολή Χωροφυλα­κής, η Σχολή Ευελπίδων και τα Εμπεδα Τάγματα Χανιών, Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Για την αύξη­ση της δύναμης των παραπάνω μονάδων διατά- χθηκε όλοι οι οπλίτες, οι οποίοι από τις 25 Μαρ­τίου 1941 είχαν αρχίσει να καταφθάνουν από την ηπειρωτική Ελλάδα, και οι οποίοι δεν ανήκαν σε οργανικά τμήματα, να προσκολληθούν στα πλη- σιέστερα έμπεδα. Εξαιρούντο οι αυτόχθονες Κρήτες.

Την 4η Μαϊου, με διαταγή του Υπουργείου Στρατιωτικών, η Κρήτη διαιρέθηκε σε τέσσερα στρατιωτικά διαμερίσματα. Συγκεκριμένα, στο I Διαμέρισμα με έδρα τα Χανιά, στο II με έδρα το Ρέθυμνο, στο III με έδρα το Ηράκλειο και στο IV

Ενας Κρητικός βοηθά Αγγλο στρατιώτη στη μεταφορά υλικού.

72

Στις 16 Μαϊου αποβιβάσθηκε στην

Κρήτη το 2 Τάγμα του Λέστερ, το οποίο

διατέθηκε στον τομέα της 14ης

Ταξιαρχίας. Ο μητροπολίτης Κυδωνιάς Αγαθάγγελος ευλογεί Βρετανούς στρατιώτες.

διάστημα, διακομίσθηκαν στο νησί 49 πυροβόλα προερχόμενα από ιταλικά λάφυρα διαμετρήμα­τος 75 και 100 mm, σε καθένα από τα οποία ανα­λογούσαν 300 με 400 βλήματα.

Στις 16 Μαϊου αποβιβάσθηκε στην Κρήτη το 2 Τάγμα του Λέστερ, το οποίο διατέθηκε στον τομέα της 14ης Ταξιαρχίας. Επίσης, την ίδια πε­ρίοδο μεταφέρθηκαν από την Αίγυπτο δέκα ελα­φρά και έξι μέσα άρματα μάχης τύπου «I» (Infantry = Πεζικού). Τα μεν μέσα άρματα κατανε- μήθηκαν ανά δύο στα αεροδρόμια Μάλεμε, Ρε­θύμνου και Ηρακλείου, τα δε ελαφρά διατέθη­καν στο 3ο Σύνταγμα Ουσάρων.

με έδρα τη Νεάπολη. Οι διοικητές των διαμερι­σμάτων αυτών απολάμβαναν δικαιοδοσίες ανά­λογες με αυτές των διοικητών ταξιαρχίας. Επι­πλέον, σε αυτά υπάγονταν τα τάγματα εκπαίδευ­σης, τα έμπεδα τάγματα, τα φρουραρχεία και τα τμήματα Πολιτοφυλακής από διοικητική, εκπαι­δευτική και τακτική άποψη. Η Χωροφυλακή και τα τμήματα της Υπηρεσίας Επιτήρησης Συναγερ­μού, αέρος-θαλάσσης υπάγονταν στα διαμερί­σματα μόνο τακτικής.

Στις 9 Μαίου συγκροτήθηκαν η 1η Στρατιωτι­κή Διοίκηση (η οποία περιελάμβανε τα I και II Στρατιωτικά Διαμερίσματα και η 2η Στρατιωτική Διοίκηση (η οποία περιελάμβανε τα III και IV Στρατιωτικά Διαμερίσματα). Στους διοικητές τους δόθηκε δικαιοδοσία διοικητή μεραρχίας. Υπό τις στρατιωτικές διοικήσεις τέθηκαν όλες οι

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

στρατιωτικές μονάδες και οι Αρχές, οι οποίες στάθμευαν στις περιοχές τους. Επίσης, σε αυ­τές υπάγονταν οι Αρχές Χωροφυλακής της πε­ριοχής κάθε στρατιωτικής διοίκησης από άποψη τάξης και ασφάλειας. Οσον αφορά την τακτική υπαγωγή των μονάδων, αυτές τέθηκαν στη δι­καιοδοσία των Βρετανών διοικητών των τομέων. Την 20ή Μαϊου, κατά την οποία γερμανικές δυνά­μεις αλεξιπτωτιστών επιτέθηκαν εναντίον της Κρήτης υπήρχαν στο νησί οι εξής ελληνικές Αρ­χές και στρατιωτικές μονάδες:• Υπουργείο Στρατιωτικών στα Χανιά, στις άμε­σες διαταγές του οποίου υπόκειτο η ΣΣΕ στο Κο- λυμπάρι.• Ανώτερη Στρατιωτική Διοίκηση Κρήτης (υπο­στράτηγος Αχιλ. Σκουλάς) με έδρα τα Χανιά και συγκρότηση την 1η και 2η Στρατιωτική Διοίκηση.• 1η Στρατιωτική Διοίκηση (υποστράτηγος Νικ. Γαγάρας) με έδρα τα Χανιά και συγκρότηση τα I και II Στρατιωτικά Διαμερίσματα.• 2η Στρατιωτική Διοίκηση (υποστράτηγος Μιχ. Λιναρδάκης) με έδρα το Ηράκλειο και συγκρότη­ση τα III και IV Στρατιωτικά Διαμερίσματα.• I Στρατιωτικό Διαμέρισμα (δεν αναφέρονται στοιχεία για τη διοίκηση) και συγκρότηση: το Ε- μπεδο Τάγμα Χανίων (ταγματάρχης I. Βιδάκης), το 1ο ΣΠ Κρήτης (συνταγματάρχης Ιππ. Παπαδη- μητρόπουλος) με σταθμό διοίκησης (ΣΔ) στο Κα­στέλι Κισσάμου, το 2ο ΣΠ Κρήτης (συνταγματάρ­χης Χρ. φωτάκης) με ΣΔ στις Μουρνιές, το 6ο ΣΠ Κρήτης (αντισυνταγματάρχης Μιχ. Γρηγορίου) με ΣΔ στον Γαλατά και το 8ο ΣΠ Κρήτης (αντισυ- νταγματάρχης Παν. Κάρκουλας) με ΣΔ στον Αλι­κυανό.• II Στρατιωτικό Διαμέρισμα (συνταγματάρχης Σταμ. Ποθουλάκης) με ΣΔ στο Ρέθυμνο και συ­γκρότηση: το Εμπεδο Τάγμα Ρεθύμνου (συνταγ­ματάρχης πολεμικής διαθεσιμότητας Γ Νικολα- κάκης), το 4ο ΣΠ Κρήτης (αντισυνταγματάρχης Μιχ. Τρύφων) με ΣΔ νότια του αεροδρομίου Ρε­θύμνου και το 5ο ΣΠ Κρήτης (αντισυνταγματάρ- χης I. Σέρβος) με ΣΔ στην Πηγή.• III Στρατιωτικό Διαμέρισμα (συνταγματάρχης Χαρ. Παπαθανασόπουλος) με ΣΔ στο Ηράκλειο και συγκρότηση: το 3ο ΣΠ Κρήτης (αντισυνταγ- ματάρχης Αντ. Μπετινάκης) με ΣΔ στον Μαστα- μπά Ηρακλείου και το 7ο ΣΠ Κρήτης (συνταγμα­τάρχης Ευάγ. Χαιρέτης) με ΣΔ.• IV Στρατιωτικό Διαμέρισμα (συνταγματάρχης Α. Μηλιαράς) με ΣΔ στη Νεάπολη και οργανική μονάδα το υπό οργάνωση Εμπεδο Τάγμα Λασιθί­ου (ταγματάρχης I. Περιφεράκης).• Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων (αντισυνταγμα- τάρχης Λ. Κίτσος) με ΣΔ στην I. Μονή Γωνιάς στην περιοχή Κολυμπάρι. Αποτελείτο από δύο λόχους ευελπίδων.• Σχολή Οπλιτών Χωροφυλακής (ταγματάρχης άκ. Χανιώτης) με ΣΔ στο Ρέθυμνο.

Εκτός από τις παραπάνω μονάδες, υπήρχαν και πολλά σώματα ένοπλων πολιτών, τα οποία συγκροτήθηκαν κατά τη διάρκεια της γερμανι­κής επίθεσης. Μερικά από αυτά οργανώθηκαν α­πευθείας από τους Βρετανούς, τα περισσότερα, όμως, από τις Αρχές Χωροφυλακής. Υπήρχαν και περιπτώσεις, κατά τις οποίες τέτοια τμήματα ορ­γανώθηκαν αυτοσχέδια, με τη συγκέντρωση χω­ρικών προς τα σημεία συμπλοκών με τους Γερ­μανούς ή κατά τον χρόνο καθόδου αλεξιπτωτι­στών, τόσο κατά την έναρξη της γερμανικής επί­

θεσης, όσο και κατά τη διάρκεια διεξαγωγής της μάχης. Τέτοια σώματα έδρασαν στο Καστέλι Κισ- σάμου, στην Κάνδανο, στην περιοχή του Αλικυα­νού, στον Γαλατά, στα Περιβόλια, στις Μουρνιές και στο Θέρισο. Επίσης, στην περιοχή Ηρακλεί­ου, στην Κνωσό, οργανώθηκε από Βρετανό αξιω­ματικό ένα σώμα από 300 οπλίτες. Οι ομάδες αυ­τές, οπλισμένες με ό,τι μέσο είχαν στη διάθεσή τους, συνεργάζονταν με τα ελληνικά ΣΠ της πε­ριοχής. Συνολικά, η δύναμη των Ελλήνων ανερ­χόταν σε 474 αξιωματικούς και 10.977 οπλίτες.

Σχετικά με την οργάνωση των ελληνικών δυ­νάμεων, πρέπει να προστεθούν ακόμη τα εξής: Υπήρχε σημαντικός αριθμός αξιωματικών, κατοί­κων της Κρήτης, οι οποίοι ανακλήθηκαν από την εφεδρεία, καθώς και αξιωματικών, οι οποίοι με δική τους πρωτοβουλία ήλθαν από την ηπειρωτι­κή Ελλάδα ως μεμονωμένα άτομα ή υπό μορφή μικρών ομάδων. Οι περισσότεροι των οπλιτών ή-

73

ταν ανεκπαίδευτοι, δεδομένου ότι είχαν κατατα- γεί ως νεοσύλλεκτοι κατά το πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου. Υπήρχε πολύ μεγάλη έλλειψη υπα- ξιωματικών. ΓΓ αυτό και το Υπουργείο Στρατιωτι­κών διέταξε ταχεία προώθηση των υπαξιωματι- κών από τα έμπεδα στα τάγματα εκπαίδευσης. Οι μονάδες ήταν πενιχρά εξοπλισμένες και σχε­δόν χωρίς βαρύ οπλισμό. Τα πυρομαχικά ήταν ε­λάχιστα. Υπήρχαν δε και άνδρες, οι οποίοι δεν έ­φεραν ατομικό οπλισμό. Οι Βρετανοί είχαν υπο- σχεθεί να ενισχύσουν τον εξοπλισμό των μονά­δων. Η σχετική αδυναμία τους εκείνη την περίο­δο και η ραγδαία εξέλιξη των γεγονότων είχαν ως αποτέλεσμα να μη διατεθεί ο αναγκαίος οπλι­σμός.

Εντούτοις, έως τις 7 Μαϊου, είχαν εκφορτω­θεί στην Κρήτη 49 περίπου πυροβόλα των 100 και των 75 mm (προερχόμενα από λάφυρα), 400 τόννοι πυρομαχικών για το υλικό αυτό, καθώς και πυρομαχικά πεζικού. Τα πυροβόλα αυτά, των οποίων είχαν γνώση οι Ελληνες, ήταν τελείως ά­γνωστα στους Βρετανούς. Υπήρξε σκέψη να συ­γκροτηθεί με ελληνικό προσωπικό ο πυρήνας μιας μοίρας αυτοκινούμενου πυροβολικού, η ο-

Αγγλοι στρατιώτες σερβίρουν πρωινό σε Ελληνες στρατιώτες,

υπό τα βλέμματα Ελληνα αξιωματικού

και άνδρα της Χωροφυλακής.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Στο αεροδρόμιο της Ελευσίνας, ένας Γερμανός

πιλότος παρακολουθεί το

προσωπικό εδάφους να

προετοιμάζει ένα ανεμόπτερο για

την επίθεση στην Κρήτη.

Στρατιωτικών μερίμνησε για τη συμπλήρωση των πυρομαχικών του πεζικού. Συγκεκριμένα, α- πέστειλε στην Αίγυπτο δείγματα φυσιγγίων Mannlicher και Mauser, ώστε να παραγγελθούν τα ίδια. Ταυτόχρονα, όμως, καθώς ο τρόπος που α- νευρέθηκε για την επίλυση του προβλήματος πυρομαχικών πεζικού είχε ως αποτέλεσμα να ε­πιβραδύνεται ο εφοδιασμός των μονάδων, που ήταν πρώτης προτεραιότητας, αποφασίσθηκε και συμφωνήθηκε με τους Βρετανούς η αντικα­τάσταση όλου του οπλισμού Mannlicher και Mauser με οπλισμό, τον οποίο θα χορηγούσαν οι Βρετανοί. Η σχετική διαταγή εκδόθηκε στις 10 Μαϊου. Αν και ο οπλισμός που θα διατίθετο, δε\ θα ήταν ομοιόμορφος στο σύνολό του, ωστόσο η κάθε μονάδα θα εφοδιαζόταν με τυφέκια του ί­διου τύπου. Τα τυφέκια θα ήταν βρετανικά, δια­μετρήματος 0,303 in, πολωνικά και ιταλικά, η δε παραλαβή από τους Ελληνες του οπλισμού και των πυρομαχικών θα άρχιζε την 20ή Μαϊου. Ο ο­πλισμός που επρόκειτο να αντικατασταθεί, θα χρησιμοποιείτο για τον εξοπλισμό της Πολιτο­φυλακής. Η ραγδαία, όμως, εξέλιξη των γεγονό­των είχε ως αποτέλεσμα να μην υλοποιηθούν όσα είχαν αποφασισθεί.

Στις 16 Μαϊου διατάχθηκε τα αυτόματα όπλα των εμπέδων ταγμάτων, καθώς και τα υπάρχο­ντα πυρομαχικά τους, να διανεμηθούν στα ΣΠ που έδρευαν στην περιοχή κάθε εμπέδου. Αυτά. βέβαια, λίγα εικοσιτετράωρα πριν από την εκδή­λωση της γερμανικής επίθεσης.

Σχετικά με τα συντάγματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, επρόκειτο στην ουσία για τα τάγματα εκπαίδευσης που είχαν μεταφερθεί από την Πε­λοπόννησο. Αυτά, αφού ενισχύθηκαν μερικώς με οπλίτες, οι οποίοι είχαν καταφύγει στην Κρή­τη από την ηπειρωτική Ελλάδα, με έφεδρους κα; μερικά αυτόματα όπλα, που υπήρχαν στα τάγμα­τα εμπέδων, με διαταγή του Υπουργείου Στρα­τιωτικών μετονομάσθηκαν σε συντάγματα πεζι­κού, με προοπτική κάθε σύνταγμα να αναπτύξε: λόχους και τάγματα, ανάλογα των ανδρών και των βαθμοφόρων του. Τελικά, κανένα από αυτά δεν αναπτύχθηκε σε σύνταγμα των τριών ταγμά-

Γερμανοί ορεινοί κυνηγοί, ενώ ποία θα απαρτιζόταν από δύο πυροβολαρχίες. αναμένουν τη μεταφορά τους Αργότερα, προτάθηκε η δημιουργία ενός συ- στην Κρητη. ντάγματος πυροβολικού από εννέα πυροβολαρ­

χίες (τρεις μοίρες), το οποίο θα συγκροτείτο τό­σο επιστρατεύοντας οπλίτες πυροβολικού των κλάσεων 1924 και 1925, όσο και μετεκπαιδεύο­ντας οπλίτες πεζικού. Τελικά, δεν διατέθηκαν πυροβόλα στον Ελληνικό Στρατό, αφενός διότι και στους Βρετανούς υπηρετούσε μεγάλος α­ριθμός πυροβολητών, αλλά και επειδή υπήρχε πολύ μεγάλη έλλειψη πυροβόλων.

Από τις πρώτες ήδη ημέρες, το Υπουργείο

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

των, των τεσσάρων λόχων πεζικού και του ενός λόχου μηχανημάτων (πολυβόλα, όλμοι κ.ά.), ό­πως προβλεπόταν. Στην ευνοϊκότερη περίπτωση αναπτύχθηκαν δύο τάγματα. Τέλος, οι περισσό­τεροι διοικητές λόχων ήταν έφεδροι αξιωματικοί διαφόρων Οπλων.

Συνεπώς, η μαχητική ικανότητα των ελληνι­κών μονάδων κυμαινόταν σε χαμηλό επίπεδο. Ο­ταν δε, κατά την εξέλιξη των επιχειρήσεων, πε- ριγράφεται και η συμμετοχή ελληνικών ΣΠ, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι επρόκειτο για ΣΠ μόνο κατ' όνομα. Εντούτοις, το ηθικό, η φιλο­πατρία και ο ενθουσιασμός των ανδρών βρισκό­ταν σε ικανοποιητικό επίπεδο.

Οργάνωση βρετανικών δυνάμεων

Οι Βρετανοί, την 20ή Μαϊου, διέθεταν στην Κρήτη τις εξής δυνάμεις:• Τη 2η ΝΖ Μεραρχία (ταξίαρχος Πούτικ) με το Στρατηγείο στον Αγιο Ματθαίο (παρά την οδό Α- λικυανού-Χανίων), η οποία αποτελείτο από την 4η ΝΖ Ταξιαρχία (ταξίαρχος Ιγκλις) και την 5η ΝΖ Ταξιαρχία (ταξίαρχος Χάργκεστ), καθώς και από ένα Απόσπασμα πεζομάχων του ΝΖ Μηχανικού.• Τη 10η ΝΖ Ταξιαρχία (συνταγματάρχης Κίπεν- μπέργκερ), η οποία συνίστατο από το μεικτό ΝΖ Τάγμα και το Απόσπασμα ΝΖ Μεραρχιακού Ιππι­κού Πεζομάχων (γνωστό ως Απόσπασμα Ράσελ, από το όνομα του διοικητή του). Επίσης, υπό τη διοίκησή της είχαν τεθεί το 6 και το 8 ελληνικό ΣΠ. Τέλος, στην Ταξιαρχία είχε διατεθεί και το 20 ΝΖ Τάγμα, με ορισμένες, όμως, δεσμεύσεις.• Το Συγκρότημα MNBDO (στρατηγός Ουέστον), το οποίο απαρτιζόταν από μονάδες αντιαεροπο­ρικού και επάκτιου πυροβολικού και προβολέων, μονάδες του 1ου Τάγματος των Ρέιντζερς, πεζο­πόρο τμήματα από διάφορες αυστραλιανές μο­νάδες και τμήμα των Ουσάρων του Νορθάμπερ- λαντ.• Τη 19η Αυστραλιανή Ταξιαρχία (ταξίαρχος Βά- σεϋ), αποτελούμενη από πέντε ΤΠ.• Τη 14η Βρετανική Ταξιαρχία (ταξίαρχος Τσά- πελ, η οποία αποτελείτο από το 2ο Τάγμα της Μαύρης Φρουράς, το 2ο Τάγμα του Λέστερ, το 2ο Τάγμα Υόρκης και Λάνκαστερ, το 2ο Αυστρα­λιανό ΤΠ, το 1ο Τάγμα του Σκωτικού Συντάγμα­τος των Αρτζυλ και Σάντερλαντ Χαϊλάντερς (που είχε αποβιβασθεί στο Τυμπάκι τη 19η Μαϊου) και τη μοίρα αντιτορπιλλικών και καταδρομικών, υπό τον αντιναύαρχο Γκλένι. Συνολικά, οι Βρετα­νοί διέθεταν 18 ΤΠ και μερικές μικρομονάδες (1.512 αξιωματικοί και 29.977 οπλίτες).

Σχετικά με τα όπλα υποστήριξης, οι Βρετα­νοί είχαν στη διάθεσή τους: 49 ιταλικά και γαλλι­κά πυροβόλα μάχης των 75 και των 100 mm και μερικά αγγλικά των 3,7 in. Επίσης, λίγα επάκτια πυροβόλα, 62 Α/Α διαφόρων διαμετρημάτων και τέσσερα αντιαρματικά.

Από τα περίπου 100 πυροβόλα που είχαν σταλεί από την Αίγυπτο, στην Κρήτη έφθασαν λι- γότερα από τα μισά. Αλλά και από αυτά, σύμφω­να με τον Φράυμπεργκ, «μερικά ήλθαν χωρίς τα όργανά τους, μερικά χωρίς διόπτρες σκόπευσης, άλλα χωρίς βλήματα και μερικά βλήματα χωρίς πυροσωλήνες». Τελικά, παραδόθηκαν 49 πυρο­βόλα. Τέλος, οι Βρετανοί διέθεταν 16 ελαφρά άρματα μάχης και έξι μέσα άρματα (πεζικού).

Οσον αφορούσε την αεροπορική υποστήρι­

ξη στα αεροδρόμια του νησιού, δεν στάθμευε ούτε ένα αεροσκάφος. Λίγες ημέρες πριν από την επίθεση, είχε δοθεί διαταγή από το ΣΜΑ τα λίγα αεροσκάφη που υπήρχαν να απομακρυν­θούν και να κατευθυνθούν προς τα αεροδρόμια της Αιγύπτου. Για αεροπορική υποστήριξη από τα αεροδρόμια της Αιγύπτου και το βρετανικό α­εροπλανοφόρο (λόγω απόστασης και άλλων δυ- σχερειών) ούτε καν μπορούσε να γίνει λόγος. Ο ίδιος ο πτέραρχος Λόνγκμορ, αφού πέταξε στην Κρήτη στις 22 Απριλίου 1941, ανέφερε χαρακτη­ριστικά στους Αρχηγούς Επιτελείων ότι, «εάν το Ναυτικό δεν επρόκειτο να δώσει μεγάλη σημα­σία στη διατήρηση της νήσου, θα ήταν καλύτερα τα καταδιωκτικά να παραμείνουν στην Αίγυπτο», Μέχρι τις 5 Μαϊου, είχε τόσο απογοητευθεί από την κατάσταση, ώστε υποστήριζε με πάθος ότι «θα ήταν επικίνδυνο να σταλούν αεροπλάνα στην Κρήτη σε βάρος των αναγκών στο μέτωπο της Δυτικής Ερήμου και αλλού». Ο στρατηγός Ουέιβελ, εξάλλου, δεν είχε ποτέ ισχυρισθεί ότι υπήρχε οποιαδήποτε ελπίδα αεροπορικών ενι-

75

σχυσεων.Τέλος, ο Στόλος της ανατολικής Μεσογείου

(υπό τον αντιναύαρχο Γκλήνι), κατανεμημένος από τις 16 Μαϊου σε δύο κλιμάκια, βρισκόταν στο πέλαγος, ανατολικά και δυτικά της Κρήτης, έτοι­μος να επέμβει προς απαγόρευση τυχόν αποβα- τικών ενεργειών.

Πρέπει, επίσης, να τονισθούν τα εξής: οι πε­ρισσότερες μονάδες διέθεταν ελάχιστα μέσα. Υ­πήρχε παντελής έλλειψη οχημάτων και απουσία βαρέος οπλισμού. Παρά τις ενισχύσεις που στάλθηκαν λίγες εβδομάδες πριν εκδηλωθεί η γερμανική επίθεση, τα μέσα πυρός κυμαίνονταν σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από αυτά της πα­ραδεκτής αναλογίας σε όλα τα είδη οπλισμού. Ε­πίσης, δεν υπήρχαν φορητοί ασύρματοι και είχε σημειωθεί έλλειψη χειροβομβίδων.

Εξάλλου, το τηλεγράφημα της 7ης Μαϊου του διοικητή Φράυμπεργκ προς το ΣΜΑ παρου­σιάζει μία σαφή εικόνα των ελλείψεων αυτών. Πιο συγκεκριμένα, ο Νεοζηλανδός διοικητής τό­νιζε: «... Προτιμήστε να συγκεντρώσετε τις προ- σπάθειές σας στην αποστολή εξοπλισμού και ε-

Γερμανοί ορεινοί κυνηγοί, φορώντας τα

σωσίβιά τους, περιμένουν υπομονετικά την

απογείωση του αεροπλάνου που Θα τους

μεταφέρει στην Κρήτη.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

76

Αυστραλοί στρατιώτες σε ώρα συσσιτίου.

Σε διάστημα τριών εβδομάδων, 27.000

τόννοι πολεμοφοδίων

ξεκίνησαν από την Αίγυπτο με

προορισμό την Κρήτη. Από αυτούς έφθασαν στο νησί

λιγότεροι από 3.000 τόννοι. Ετσι, η

αποστολή ενισχύσεων και εφοδίων σχεδόν

ανακόπηκε εξαιτίας της γερμανικής κυριαρχίας στον

αέρα, αλλά και λόγω της απουσίας αποβατικών

ευκολιών στη νότιο ακτή.

φοδίων. Μας χρειάζονται άρματα πεζικού με πληρώματα και ελαφρά άρματα [...] αν υπάρχουν διαθέσιμα να μας σταλούν πυροβόλα [...] χρειά­ζονται και άλλα όπλα, πολυβόλα Vickers, Bren...».

Τη 19η Μαϊου, το Α/Α φράγμα συγκεντρώθη­κε, προκειμένου να σχηματίσει μια προστατευτι­κή ομπρέλα επάνω από την αποβάθρα στη Σού­δα, ενώ δύο πλοία εκφόρτωναν ταυτόχρονα. Ηδη πολλά πλοία, τα οποία μετέφεραν εξοπλι­σμό ζωτικής σημασίας, είχαν βυθισθεί ή εξανα- γκασθεί να επιστρέφουν στην Αίγυπτο.

Από τις 15 Μαϊου η Luftwaffe είχε επιβάλει στην Κρήτη ολοκληρωτικό αποκλεισμό, τουλάχι­στον κατά τη διάρκεια της ημέρας. Σε διάστημα τριών εβδομάδων, 27.000 τόννοι πολεμοφοδίων ξεκίνησαν από την Αίγυπτο με προορισμό την Κρήτη, Από αυτούς έφθασαν στο νησί λιγότεροι από 3,000 τόννοι. Ετσι, η αποστολή ενισχύσεων και εφοδίων σχεδόν ανακόπηκε εξαιτίας της γερμανικής κυριαρχίας στον αέρα, αλλά και λό­γω της απουσίας αποβατικών ευκολιών στη νό­τιο ακτή.

Τέλος, είναι γεγονός ότι, όταν άρχισε η μάχη, μερικές χιλιάδες Βρετανοί στρατιώτες, σχεδόν όλοι οι Ελληνες από την ηπειρωτική Ελλάδα και οι Κρήτες δεν είχαν ακόμη εξοπλιστεί ούτε με ένα βρετανικό τυφέκιο. Παρά τις δυσχέρειες αυ­τές όμως, το ηθικό των ανδρών διατηρείτο υψη­λό.

Οργάνωση γερμανικών δυνάμεων

Οι Γερμανοί διέθεταν, υπό τη διοίκηση του πτεράρχου Λερ, τις εξής δυνάμεις:• Το Επιτελείο του 4ου Αεροπορικού Στόλου.• To XI Αεροπορικό Σώμα (αντιπτέραρχος Στού­ντεντ), το οποίο αποτελείτο από την 7η Μεραρ­χία Αλεξιπτωτιστών (αντιπτέραρχος Σούσμαν) με τρία συντάγματα αλεξιπτωτιστών (1ο, 2ο και ο), την 5η Ορεινή Μεραρχία (αντιστράτηγος Ρίν- γκελ), με τρία συντάγματα ορεινών κυνηγών (85, 100 και 141) η οποία είχε ενισχυθεί με μονάδες της 6ης Μεραρχίας, το Σύνταγμα Εφόδου (υπο­στράτηγος Μάιντλ) και την αεροπορία μεταφο­ρών του XI Αεροπορικού Αλεξιπτωτιστών (αντι- πτέραρχος Κόνραντ).• To VIII Αεροπορικό Σώμα, υπό τον πτέραρχο φον Ριχτχόφεν.• Ενα ιταλικό ενισχυμένο ΣΠ, προερχόμενο από τα Δωδεκάνησα , κατόπιν αίτησης του Μουσολί-

νι. Επισημαίνεται ότι αυτό το ΣΠ έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις που διεξήχθησαν στις ανατολι­κές ακτές της Κρήτης, την 28η Μαϊου, όταν, δη­λαδή, είχε πλέον κριθεί η τύχη του νησιού.• Τις Ναυτικές Δυνάμεις ΝΑ Ευρώπης (ναύαρχος Σούστερ) με 70 σκάφη για τη μεταφορά αποβατι­κών δυνάμεων, υποστηριζόμενα από μικρό αριθ­μό ιταλικών αντιτορπιλλικών και τορπιλλακάτων. Η αποστολή του Σούστερ προέβλεπε την ασφα­λή μεταφορά με μικρά πλοιάρια 5-7.000 ορεινών κυνηγών από την ηπειρωτική Ελλάδα στις ακτές του Μάλεμε και στο λιμάνι του Ηρακλείου. Ταυ­τόχρονα, θα μεταφερόταν βαρύς οπλισμός -κάτι που δεν μπορούσε να συμβεί αεροπορικώς- τον οποίο θα χρησιμοποιούσαν οι αλεξιπτωτιστές κατά τη διάρκεια της επιχείρησης. Η μεταφορά αυτή δεν πραγματοποιήθηκε, καθώς τα περισ­σότερα από τα σχεδόν ανυπεράσπιστα αυτά πλοιάρια με τους Γερμανούς και το υλικό βυθί­σθηκαν από τα βρετανικά πολεμικά, τις πρωινές ώρες της 22ας Μαϊου.

Το σύνολο των παραπάνω δυνάμεων, που χρησιμοποιήθηκαν για την κατάληψη της Κρή­της, ανερχόταν σε 22.750 άνδρες. Οσον αφορού­σε την Αεροπορία, οι δυνάμεις των Γερμανών εί­χαν ως εξής: 60 αεροπλάνα αναγνώρισης, 280 βομβαρδισμού He 111,150 βομβαρδισμού καθέ­του εφόρμησης (Ju 87 Stuka), 180 δίωξης (από τα οποία 90 μακράς ακτίνας Me 110) και 600 περίπου μεταφορικά Ju 52.

Συνολικά, επρόκειτο για 1.270 αεροσκάφη και περίπου 100 ανεμοπλάνα. Αξίζει να επισημαν- θούν τα εξής: οι Γερμανοί δεν είχαν ακριβείς πληροφορίες. Αρχικά, συναντάτο σχετική δυ­σκολία στη μεταφορά εφοδίων και καυσίμων. Δεν διέθεταν θαλάσσια υπεροχή, με αποτέλε­σμα την αποτυχία της δια θαλάσσης αποστολής δυνάμεων προς ενίσχυση, καθώς και εφοδίων. Ε- πρόκειτο για την πρώτη φορά που θα πραγματο­ποιείτο μια τέτοια αεραποβατική επιχείρηση.

Σχετικά με την υποστήριξη των βρετανικών δυνάμεων, ο πρωθυπουργός Ουινστον Τσώρτσιλ παραδέχθηκε ενώπιον της Βουλής των Κοινοτή­των, στις 22 Μαϊου 1941: «Είναι πολύ παράξενη και άγρια η μάχη που διεξάγεται. Δεν διαθέτου­με αεροπλάνα... και η άλλη πλευρά έχει ελάχιστα ή καθόλου άρματα. Ούτε η μία ούτε η άλλη πλευ­ρά έχει οποιαδήποτε μέσα υποχωρήσεως». Ο δε Γερμανός στρατηγός Χάλντερ, στο ημερολόγιό του με ημερομηνία 22 Μαϊου 1941, έγραψε σχετι­κά με το ίδιο θέμα: «Οι Αγγλοι έχουν αναμφισβή­τητα τον έλεγχο της θαλάσσης. Εμείς έχουμε α­ναμφισβήτητα τον έλεγχο του αέρος». Το ηθικό των ανδρών ήταν υψηλό και, τέλος, είχαν απόλυ­τη υπεροχή αέρος.

ΔΙΑΤΑΞΗ ΑΝΤΙΠΑΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ

Ελληνο-βρετανικές δυνάμεις

Βάσει του βρετανικού σχεδίου άμυνας, οι δυνάμεις είχαν κατανεμηθεί σε τέσσερα ανεξάρ­τητα συγκροτήματα (τομείς). Η διάταξή τους εί­χε ως εξής:

Τομέας ΗρακλείουΠεριελάμβανε δύο τάγματα (14ης Ταξιαρ­

χίας), ένα τάγμα Αυστραλών, το Σύνταγμα Λέ-

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

στερ (2 ΤΠ) και δύο ελληνικά συντάγματα. Για την υποστήριξή τους υπήρχαν, επίσης, μία πυρο­βολαρχία ελαφρού Α/Α πυροβολικού, 13 πεδινά πυροβόλα, έξι ελαφρά άρματα και δύο άρματα πεζικού. Διοικητής ήταν ο ταξίαρχος Τσάπελ, με ΣΔ στο Ηράκλειο.

Τομέας ΡεθύμνουΕκεί, είχαν συγκεντρωθεί η 19η Ταξιαρχία Αυ­

στραλών (τρία τάγματα - δύο λόχοι), ένας λόχος πολυβόλων, δύο ελληνικά συντάγματα, μία διλο- χία εμπέδου, ένα τάγμα Χωροφυλακής και δύο άρματα πεζικού. Για την υποστήριξή τους υπήρ­χαν δύο πεδινά πυροβόλα. Διοικητής ήταν ο τα­ξίαρχος Βάσεϋ, με ΣΔ στο Ρέθυμνο.

Τομέας Χανίων-ΣούδαςΣτον τομέα αυτό υπήρχαν το προσωπικό της

MNBDO, δύο τάγματα Αυστραλών (16 και 17), ένα τάγμα εμπέδων και ένα τμήμα του 102 Αντιαρμα­τικού Συντάγματος (ως πεζικό). Για υποστήριξη χρησιμοποιήθηκαν δύο βαρείες πυροβολαρχίες Α/Α (151 και 234), η 129 Ελαφρά Πυροβολαρχία Α/Α, μία πυροβολαρχία πεδινού πυροβολικού, μία πυροβολαρχία του 304 Συντάγματος Α/Α και ένας ουλαμός του 15ου Συντάγματος Επάκτιας Αμυνας. Διοικητής ήταν ο στρατηγός Ουέστον, με ΣΔ στα Χανιά.

Τομέας Μ άλεμεΠεριελάμβανε την 5η ΝΖ Ταξιαρχία (με τα 21,

22,23 Τάγματα), τη 10η ΝΖ Ταξιαρχία, δύο ελληνι­κούς λόχους, το 28 Τάγμα Μαορί και τρία ελληνι­κά τάγματα. Επίσης, οκτώ ελαφρά άρματα και τέσσερα άρματα πεζικού. Για υποστήριξή τους υπήρχαν: δύο ουλαμοί της 156 ελαφράς Α/Α πυ­ροβολαρχίας, ένας ουλαμός της 73 ελαφράς Α/Α πυροβολαρχίας και 16 πεδινά πυροβόλα. Διοικη­τής ήταν ο ταξίαρχος Πούτικ, με ΣΔ στον Γαλατά.

ΕφεδρείαΠεριελάμβανε το 1 ο Σ. Ουαλών και την 4η ΝΖ

Ταξιαρχία (18 και 19 Τάγματα) στην περιοχή Γαλα- τά-Χανίων. Διοικητής ήταν ο ταξίαρχος Ιγκλις.

Λοιπές ανεξάρτητες μονάδεςΣτο Καστέλι Κισσάμου υπήρχε εγκατεστημέ­

νο ένα ελληνικό τάγμα. Αυτό δεν διατηρούσε κα­νένα σύνδεσμο με τις υπόλοιπες δυνάμεις, ενώ στο Κολυμπάρι δρούσε η Σχολή Ευελπίδων (δύο

λόχοι), η οποία επίσης δεν είχε σύνδεσμο με τις λοιπές μονάδες. Υπαγόταν απευθείας στο Υ­πουργείο Στρατιωτικών.

Γερμανικές δυνάμειςΟι Γερμανοί, για τις επιχειρήσεις εναντίον

της Κρήτης, κατένειμαν τις δυνάμεις τους σε τρεις ομάδες, ώστε να έχουν την ευκαιρία να ε­νεργήσουν σε τρεις ζωτικές περιοχές. Πιο συ­γκεκριμένα:• Δυτική Ομάδα ή Ομάδα “Κομήτης” (περιοχή Μάλεμε)

Ενα σύνταγμα εφόδου (υποστράτηγος Μάι- ντλ) και το 100 Σύνταγμα Ορεινών Κυνηγών (συ­νταγματάρχης Ράμκε).• Κεντρική Ομάδα MARS ή Ομάδα “Αρης” (πε­ριοχή Χανίων-Ρεθύμνου)

Τρεις λόχοι του Συντάγματος Εφόδου και δύο Συντάγματα Αλεξιπτωτιστών υπό τον διοι­κητή της 7ης Μεραρχίας, αντιπτέραρχο Σού- σμαν. Τη δεύτερη ημέρα των επιχειρήσεων προ­στέθηκε το 141 Σύνταγμα Ορεινών Κυνηγών της 6ης Ορεινής Μεραρχίας.• Ανατολική Ομάδα ORION ή Ομάδα “Ωρίων” (περιοχή Ηρακλείου)

Το 1ο Σύνταγμα Αλεξιπτωτιστών (συνταγμα­τάρχης Μπρόγερ) και, από τη δεύτερη ημέρα των επιχειρήσεων, το 85ο Σύνταγμα Ορεινών Κυ­νηγών (συνταγματάρχης Κροκάου).

Οι υπόλοιπες γερμανικές δυνάμεις έλαβαν μέρος σταδιακά, με την εξέλιξη των επιχειρήσε­ων.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήναι 1967.(2) Δ. Κόκκινος: 01 ΔΥΟ ΠΟΛΕΜΟΙ 1940-1941, 2τ, Αθήναι 1946.(3) 01 ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΕΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ, Εκδ. Κ. Ιστορίας Στρατού των ΗΠΑ, 1953.(4) I. McD Stewart: Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, 2τ, Εκδοση Οργανισμού Πολεμικών Εκδόσεων Λονδίνου, 1966.(5) Ουίνστον Τσώρτσιλ: ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ, τ.III.

Παρέλαση Γερμανών αλεξιπτωτιστών στη

λεωφόρο Βασιλίσσης Αμαλίας στην Αθήνα.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ.ΣΤΗΑυτή την εικόνα παρουσίαζε η Κάνδανος μετά την πυρπόλησή της από τα γερμανικά στρατεύματα (Βάσος Π. Μαθιόπουλος, "Εικόνες Κατοχής").

Ν ΙΚ Ο Σ ΓΙΑΝΝΟΠΟ ΥΛΟ ΣΙστορικός

ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣΜΙΑ ΔΥΣΑΡΕΣΤΗ ΕΚΠΛΗΞΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΝ ΓΕΡΜΑΝΩΝ ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΩΝ

- ·

____________________ ί,_______ ' * f,: .> 'Μ . ’ * Ί

ΩΣ ΕΙΔΑΜΕ Τ ΑΕΡΟΠΛΑΝΑ, ΦΩΝΑΞΑΜΕ «ΑΠΑΝΩ ΤΟΥΣ ΜΩΡΕ ΠΑΙΔΙΑ»,Τ ΑΡΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΥΘΗΚΑΜΕ.

; ΡΩΤΗΣΑ, ΕΙΧΑΤΕ ΑΡΜΑΤΑ;- ΠΩΣ ΔΕΝ ΕΙΧΑΜΕ. ΑΛΛΟΙ ΕΙΧΑΝ ΠΑΛΙΕΣ ΚΑΡΑΜΠΙΝΕΣ. ΑΛΛΟΙ ΜΑΧΑΙΡΕΣ ΚΙ ΑΛΛΟΙ ΕΙΧΑΝ ΡΑΒΔΙΑ. ΤΗΝ ΩΡΑ ΠΟΥ ΕΠΕΦΤΕ ΕΝΑΣ "ΟΥΡΑΝΙΤΗΣ", ΗΤΑΝ ΑΚΟΜΗ

^ΖΑΛΙΣΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΙΣ ΧΥΜΟΥΣΑΜΕ ΑΠΑΝΩ ΤΟΥ, ΤΟΝ ΣΚΟΤΩΝΑΜΕ ΜΕ ΤΑ ΡΑΒΔΙΑ, ; ΜΕ ΤΙΣ ΜΑΧΑΙΡΕΣ, ΤΟΝ ΞΑΡΜΑΤΩΝΑΜΕ ΚΑΙ ΣΙΓΑ-ΣΙΓΑ ΓΕΜΙΖΕ ΚΑΙ ΜΑΣ Η ΧΟΥΦΤΑ

ΜΑΣ ΠΟΛΥΒΟΛΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΡΟΦΟ».

Νίκος Καζαντζάκης, «Κρήτη, Νησί μου»

80

Στιγμιότυπο από τη δίκη των αξιωματικών που συμμετείχαν στο κίνημα του 1935. Πολλοί από αυτούς, λόγω της καταγωγής τους, βρίσκονταν στην Κρήτη τον Μάιο του 1941 και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την άμυνα του νησιού. Δυστυχώς, για ακόμη μια φορά τα πολιτικά πάθη υπερίσχυσαν του πάθους για ανεξαρτησία.

Στις 29 Απριλίου ο Τσουδερός

επεσήμαινε στον Βρετανό πρέσβη ότι

οι κάτοικοι του νησιού ήταν έτοιμοι να

προβούν σε κάθε θυσία για τον αγώνα

και μόνο η απογοήτευση από τον περιθωριακό τρόπο,

με τον οποίο αντιμετωπίζονταν, ήταν δυνατόν να

περιορίσει τον ενθουσιασμό τους.

Τ ην 1η Νοεμβρίου 1940, τέσσερις μόνο ημέ­ρες μετά την έναρξη της ιταλικής επίθεσης στην ελληνοαλβανική μεθόριο, αποβιβάζο­νταν στην Κρήτη οι πρώτες βρετανικές δυνάμεις

(ένα τάγμα πεζικού) προς ενίσχυση των εκεί ελλη­νικών δυνάμεων, καθώς υπήρχε η - μικρή έστω - πιθανότητα ιταλικής απόβασης.

Στις 4 Νοεμβρίου η ελληνική κυβέρνηση γνω­στοποίησε στη βρετανική ότι θα ήταν ευχής έργο να καταστεί δυνατή η μεταφορά της V Μεραρχίας Πεζικού από την Κρήτη στο μέτωπο, υπό την προ­ϋπόθεση ότι η Βρετανία θα αναλάμβανε την άμυ­να του νησιού. Η πρόταση αυτή έγινε αποδεκτή και η ευθύνη της ασφάλειας του νησιού ανατέθη­κε στους Βρετανούς αρχιστράτηγους Ξηράς, Θά­λασσας και Αέρος.

Στις 6 Νοεμβρίου κατέφθασαν από την Αίγυ­πτο δύο μοίρες αντιαεροπορικού πυροβολικού και ένα τάγμα μηχανικού, ενώ αμέσως μετά την α­ναχώρηση της V Μεραρχίας απεστάλη άλλο ένα τάγμα πεζικού και μια μονάδα κομάντος (καταδρο­μών). Από ελληνικής πλευράς παρέμειναν επί τό­που μόνο οι πυρήνες των εμπέδων με κυμαινόμε­νη δύναμη μεταξύ 1.000-2.000 ανδρών.

Οι προαναφερθείσες όμως δυνάμεις κρίνο- νταν ανεπαρκείς για την επιτυχή υπεράσπιση του νησιού. Ηδη από τον Νοέμβριο του 1940 ο στρα­τιωτικός διοικητής Κρήτης, αντιστράτηγος I. Αλε- ξάκης, είχε ζητήσει από το Υπουργείο Στρατιωτι­κών να εξεταστεί το ενδεχόμενο εξοπλισμού των Κρητών εφέδρων παλαιότερων κλάσεων.

Σε αυτό το σημείο κρίνεται σκόπιμο να ανα­φερθεί η προβληματική σχέση του καθεστώτος Μεταξά, και ιδιαίτερα του βασιλιά Γεωργίου Β', με την Κρήτη. Η συντριπτική πλειοψηφίατων Κρητών ήταν βενιζελικών αισθημάτων και επιπλέον στο νησί τα πάθη του Εθνικού Διχασμού διατηρούντο ακόμη έντονα. Εκεί, άλλωστε, είχε λάβει χώρα και η μοναδική εξέγερση εναντίον του μεταξικού κα­θεστώτος. Τον Ιούλιο του 1938 οι κάτοικοι των Χα­νίων κατέλυσαν επί ένα εικοσιτετράωρο τις κρατι­κές αρχές της πόλης.

Μετά την καταστολή της εξέγερσης ο τότε στρατιωτικός διοικητής, Γεώργιος Τσολάκογλου, μερίμνησε ιδιαίτερα για τον αφοπλισμό των Κρη­

τών προς αποφυγή μελλοντικής επαναστατικής ε­νέργειας. Ο αφοπλισμός ολοκληρώθηκε αμέσως μετά την εκδήλωση της ιταλικής επίθεσης το 1940. Το καθεστώς Μεταξά απεύθυνε έκκληση προς τους Κρήτες να παραδώσουν τα όπλα τους, ώστε να καλυφθεί ένα μέρος των αναγκών του ΕΣ. Συγκεντρώθηκαν 60.000 περίπου όπλα, αλλά τα περισσότερα δεν απεστάλησαν ποτέ στο μέτωπο λόγω παλαιότητας.

Υπό τις παρούσες συνθήκες ετίθετο εκ νέου ζήτημα επανεξοπλισμού των Κρητών. Στις 4 Ιανου- αρίου 1941 δόθηκε έγκριση να συγκροτηθεί ένα σώμα Πολιτοφυλακής 3.000 ανδρών των κλάσεων 1915-1920 προς ενίσχυση των ελληνοβρετανικών δυνάμεων. Οι πολιτοφύλακες θα έφεραν ως δια­κριτικά ένα κυανό δίκοχο και ένα περιβραχιόνιο του ίδιου χρώματος, ενώ ο οπλισμός τους θα φυ­λασσόταν από τη Χωροφυλακή.

Η ανταπόκριση του πληθυσμού υπήρξε τόσο εντυπωσιακή (οι αιτήσεις υπερέβησαν τις 10.000), ώστε στις 21 Ιανουαρίου η Στρατιωτική Διοίκηση ζητούσε να της διατεθούν 10.500 τυφέκια, 350 ο­πλοπολυβόλα και 60 πολυβόλα. Ως απάντηση το Γενικό Επιτελείο Στρατού διέταξε (9 Φεβρουάριου 1941) τον περιορισμό της Πολιτοφυλακής σε 1.500 άνδρες με το αιτιολογικό ότι οι επικρατούσες συν­θήκες στη Μεσόγειο δεν επέτρεπαν στις εχθρικές δυνάμεις να επιχειρήσουν κατάληψη της Κρήτης. Λίγες ημέρες αργότερα ένα νέο έγγραφο από το ΓΕΣ διέτασσε τη διακοπή κάθε εργασίας προς ορ­γάνωση Πολιτοφυλακής! Είναι αξιοσημείωτο ότι τα γεγονότα αυτά συνέβησαν μετά τον θάνατο του Μεταξά (29 Ιανουαρίου 1941) σε μια περίοδο, δη­λαδή, κατά την οποία η διοίκηση της χώρας ουσια­στικά είχε περιέλθει στον Γεώργιο Β'.

Μετά από τη γερμανική εισβολή στην Ελλάδα και την κατάρρευση του μετώπου, η ελληνική κυ­βέρνηση με επικεφαλής τον Γεώργιο Β' και τον, κρητικής καταγωγής, πρωθυπουργό Εμμανουήλ Τσουδερό κατέφυγε στην Κρήτη. Τις κρίσιμες ε­κείνες ημέρες μέχρι τη γερμανική επίθεση διεξή- χθησαν συζητήσεις επί συζητήσεων γύρω από τις δυνατότητες άμυνας του νησιού. Ακόμη και τότε, όμως, δεν τέθηκε ζήτημα αξιοποίησης των πολι­τών.

Στις 29 Απριλίου ο Τσουδερός επεσήμαινε στον Βρετανό πρέσβη ότι οι κάτοικοι του νησιού ήταν έτοιμοι να προβούν σε κάθε θυσία για τον α­γώνα και μόνο η απογοήτευση από τον περιθωρια­κό τρόπο, με τον οποίο αντιμετωπίζονταν, ήταν δυνατόν να περιορίσει τον ενθουσιασμό τους.

Ως απόδειξη των παραπάνω ο Ελληνας πρωθυ­πουργός, με τη σύμφωνη γνώμη του βασιλιά, εξέ­δωσε στις 9 Μαϊου τον αναγκαστικό νόμο «περί α- ποκαταστάσεως αξιωματικών εξελθόντων του στρατεύματος δια λόγους πολιτικούς». Το νησί έ­βριθε από απότακτους ή απόστρατους βενιζελι- κούς αξιωματικούς. Αυτό το έμψυχο υλικό έπρεπε πάση θυσία να χρησιμοποιηθεί. Ταυτόχρονα, η κυ­βέρνηση τοποθέτησε σε επιτελικές θέσεις κάποι­ους Κρήτες αξιωματικούς. Ενώ, όμως, είχε τη δυ­νατότητα να επιστρατεύσει το σύνολο όσων βρί­σκονταν εκτός στρατεύματος, αρκέσθηκε στην πρόσκληση ενός περιορισμένου αριθμού εθελο­ντών. Αλλά ακόμη και αυτοί που επανήλθαν στο στράτευμα, δεν αποκαταστάθηκαν βαθμολογικά, γεγονός που είχε ως συνέπεια να αντιδράσουν οι απότακτοι αξιωματικοί και να αρνηθούν να προ­σφέρουν τις υπηρεσίες τους, εάν πρώτα δεν απο-

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Στο τεύχος της 9ης Ιουνίου 1941, το αμερικανικό περιοδικό LIFE δεν είχε λάβει ακόμα φωτογραφίες από τη Μάχη της Κρήτης. Επιστράτευσε, λοιπόν, τη φαντασία των σκιτσογράφων του, οι οποίοι "είδαν" τη Μάχη με βάση τις πληροφορίες από τα τηλεγραφήματα των ανταποκριτών. Στο παρόν σκίτσο, ένας ηλικιωμένος Κρητικός μάχεται, με μοναδικό όπλο το ραβδί του, εναντίον ενός Γερμανού αλεξιπτωτιστή.

καθίσταντο βαθμολογικά. Λίγες μόνο ημέρες προ­τού η γερμανική λαίλαπα εφορμήσει εναντίον του τελευταίου ελληνικού οχυρού, η κυβέρνηση, μη επιδεικνύοντας το απαιτούμενο πνεύμα ενότητας και εθνικής ομοψυχίας, ουσιαστικά ακύρωνε τους νόμους που η ίδια είχε εκδώσει. Από την άλλη πλευρά, οι απότακτοι αξιωματικοί έθεταν το ζήτη­μα της αποκατάστασής τους πάνω από το καθή­κον απέναντι στην πατρίδα.

Ο Τσουδερός, αναγνωρίζοντας τη μαχητική α­ξία των συμπατριωτών του, πρότεινε στους Βρε­τανούς να συσταθεί Πολιτοφυλακή υπό εμπειρο­πόλεμους Κρήτες αξιωματικούς. Εκείνοι αποδέ­χθηκαν την ορθότητα της πρότασής του, αλλά δή­λωσαν πως δεν διέθεταν όπλα, ώστε να τα χορη­γήσουν στους πολίτες. Την ίδια στιγμή οι Κρήτες, μέσω των τοπικών εφημερίδων, εκπλιπαρούσαν τις στρατιωτικές αρχές για τη χορήγηση όπλων, χωρίς όμως αποτέλεσμα. «Ηταν υπέροχο το θέα­μα να βλέπεις τους χωρικούς όλων των ηλικιών να εκλιπαρούν να τους δοθούν όπλα. Το ηθικό των Κρητικών είναι αδύνατο να περιγράφει», τόνιζε ο ταξίαρχος Σώλσμπερυ.

Ο υποστράτηγος Καφάτος, ο οποίος υπηρε­τούσε εκείνη την περίοδο στο Υπουργείο Στρα­τιωτικών στα Χανιά, επιχειρούσε τη δική του ερμη­νεία: «Ο πληθυσμός της νήσου ήρχισε να αξιοί ε- πιμόνως και αρκετά ζωηρώς τον εξοπλισμόν του και την οργάνωσίν του, ώστε να καταστή ικανός να πολεμήση δια την άμυναν του τόπου του παρά το πλευρόν των Ελληνικών και Αγγλικών δυνάμεων. Δεν επρόκειτο δε, εις την προκειμένην περίπτω- σιν, περί απολέμου και απείρου τινός συφερτού, αλλά περί παλαιμάχων αγωνιστών των από του 1912 μέχρι του 1920 πολέμων, οι οποίοι, προς τοις άλλοις θα εμάχοντο υπέρ βωμών και εστιών, και των οποίων η μετά ταύτα τιμή και υπόληψις θα ε- ξηρτάτο από την διαγωγήν, την οποίαν θα επεδεί- κνυον κατά τον αγώνα. Οιοσδήποτε υπεύθυνος έ- χων προ οφθαλμών μόνον το συμφέρον του αγώ- νος δεν θα έπρεπε να παραβλέψει έναν τοιούτον

ΑΝΟΡΘΩΣΙΣΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Κ Α ΙΈ ΙΔΗ ΣΕΟ ΓΡΑΦ ΙΚΗ Ε Φ Η Μ Ε Ρ ΙΕ

ΚΝ&ΡΟΜΑΙΙ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

161ζ6μηνος_. 8

Ιιμή Ι1ΑΪ011941

‘Mpgtiic: ΛΝΑΙ». Μ. ΙΩΓΓΛΨΟΣ 1 It: ΟΡΛΕ. STAVPAKHS

«ΑΣ ΑΠΟΑΕΙΞΩΜΕΝ ΑΙΑ ΜΙΑΝ ΑΚΟΜΗ ΦΟΡΑΝ ΟΤΙ Η ΚΡΗΤΗ ΛΙΚΑΙΩΣ ΘΑΥΜΑΖΕΤΑΙ»

ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΟΝ ΔΙΑΓΓΕΛΜΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΤΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ. · κ. ΕΜΜΑΝ. ΤΖΑΝΑΚΑΚΗ,

Χ Α Ν ΙΑ 15 Matou (ιηλ* γραφκώΟ· — *0 Οικυργίς τών Στρατ ωτικών κ. Έ μ . Τζανακόκης, όηοσφάτη- yoc, άτιηύθυ\ε χθές πρός Κρητικών Λαόν τό κάτωθι διάγγϊλμα:

«ΣυμπολίτσιΌ πρόεδρος τΑς Κυβερ

νήσ ως κ. Έ μμ . Τσευδιρός μοί άνέθεσεν iyvp'oei τής Α . Μ. τοΟ Βασιλέως μαζ τά καθήκοντα τοΟ ύπουρ- vcD τών Στρατιωτικών. Πα ρά τό ίπισφαλίς τής όγβΐ- αςμου έπβίοθην νά άναλά* βω τά καθήκοντα αύτά έν tg βα?υτάτο έκτιμήσει τών κρισίμων στιγμών &ς .διέρ­χεται ή λατρευτή μας Πα- τρίς καί τοΟ καθήκοντος δ· πως «δρίσκομαι παρά τό πλευρόν τής Κιββρνήσεως καί τής Α . Μ. τοΟ Βασιλέ ω< μας διά τήν «υ.έχισιν τοΟ μεγάλου Ipycu τής Έ θνικής μας άνασυγκροτή* σεως. .

Γνωρίζομβν δλοι δτι μό­νον ή Κρήτη μας άπο μένει έλεόθερον ϊδαφος τή{ ά* γαπητής μακ ΠατρΙδος έπ τοΟ όποίου δέν έπάτησαν άκόμη οΐ βέβηλοι πόδες τών βαρβάρων έπιδρομέων, άπρ-

τελοΟσα ήδη τόν σ'ίβον τοΟ έθ*ικοθ άγώνος. Ή ί<*τορ!α μάς διδάσκει δτι ot Κρήτες γνωρίζουσινά όπβρασπ ζων ται τήν έΧευθβρίαν των καί δίν δισιάζουσι νά όπιθνή σ<ωσι ύπέρ αύτής δπου τα- χθώσιν, -ηισιβΐ βΓς τά κελεό· σματα τής ΠατρΙδος.

Ή ιτβΐϊοίθηϊΐς μου αό τή μοΟ δίδβι τό δικα(ω μα νά πιστεύω δτι τόσον ύμεϊς οΐ συμπολί'άι μου δσον καί οϊ άξιωαατικοΐ κοί ύπαξιωματικοΐ καί στρατιώται Κρήιες καί έκ τής άλλης Ελλάδος, ήης αύ :ήν τήν στιγμήν στενά ζβι ύπό τό πέλμα τρΟ κα τακτητοΟ, θά μ ί έπικουρή σετβ είς τό Ιργον ,ίιουώς συνεργάτου ιής ‘,Εθιΐκής Κυβερνήσεακ καί/ Ιδ'αιτέ- ρως ώς ‘ΥπουργοΟ τών Στρατιωτικών. Πρ6ς τόν στρατόν' δοτι^ . τώρα όρ- γανοΟται tnl τοΟ Κρητι κοΟ έδάφους tQ συνδρομβ δλων ήμών καί Ιδιαιτέρως τής μεγάλης μας συμμά­χου 'Αγγλίας στρέφονται διακρύβρεκτα τά δέματα τών όττοδοόλων άδελφών μας μέ Κ(στιν καί άπό τόν στρατόν αΟτδν πβριμέ

νουν νά άνασ;ή3[] τήν έ- λευθερίαν των ΙπΙ τοΟ πα τρίςυ έδάφους, διότι βίβαί· ως έπ’ οό?οΟ κοί μόνου θά πεοιοριοθβ ό ά>ών τής έθνιχΑς μας άναγεννήσεω»·.

ΠειθαρχοΟντες λοιπόν ιΐς τά κελεύσματα τής Πατρί­δας τοΟ Βασιλέως καί τΠς Κυβερ\ήσεως άς φανώμεν άξιοι τής κληρονομίας τών πατέρων μας. καί άς άκο· δβΐξωμεν δι4 μ(αν άκόμη" φορ4ν ίΐς όλόκληρον τόν κόσμον δτι δικα'ως ή Κρή- ιη θαυμόζβται διότι δίν έ· γέννησε μόνον θβςύί'άλλά καίή3ωαο. Τό Ιμβλημά μας άς είνε: Τιμή καί ΠατρΙς.

Τό Ιδιαίτερον γνώρισμα ιών οχέσίων τών Κρητών καί τών άλλων έλευθέρων άδελφών μας ά ι εϊνε ή ά- γάπη καί άλληλβγγύη καί μοναδικός μας σκοπός ή νΐ »»η τής άγαπητής μας Πα· τρίδος καί τών συμμάχων μας “ Αγγλων οϊ όποιοι πο- λεμοΟν παοά τό πλευρόν μας. *Ας άφήσωμβν τό πα­ρελθόν βΙς τήν Ιστορίαν.

Ε(ς ήυδς άνή<βι τό πα­ρόν καί είς αύτό θά σιη ρίξωμεν Ιργσζόμβνοι άπό κοινοΟ τήν Ιξασφάλισιν τοΟ μέλλοντος. ΕΤνβ βέβαιον

δτι ή προσπάθειά μας θά εΙ\* κινδυνώδης καί άδή λου διαρ<β*ας. Δ ι* τοΟτο άκριβΛς c l περιοτάοεις άς διερχόμεθα είναι αΐ κρισι- μώτ»ραι τών δσων έγνώρι· σε ποτέ ή πατρ!ς μας καί διά τοΟτο άκριβΑς έπιβάλλεται ύπέρ πο’ ε ή άλλοτε ή άδελ φική σύμπνοια καί στενή συνεργασία δλων ήμών ώ- σιε νά μήεδ,ο χώρον οό· Β»μΙα διαίρεοις ή διένεξ-ς μεταξύ μας αΤτινες θά έδυ* σχΙραινον τό καθ' δλου Iρ γον τής έθνικής άνασυγκρο τησεκς.

Μόνον τοιουιοτρόπως ουντρέχονχε« άλλήλους θά φθίσωμεν τό ταχότερον είς τήν μεγάλην ήμέραν τής ’Αγγλικής νίκης ήης θάοηαάνβ τήν άποκατά^τα σιν τής Ιλευθερ(ας καί ά νεξαρτηοΐας τών σχεναζόν των άδελφών μας ύιιό τόν άηεχβή Kat άνυπόφοοον ζυγόν τοΟ άπαισίου άξο νος.

Χτχιά τβ 14 Μαΐου 1941,Ό ^Υπουργός τών Στρα

τιωτ»Δν.EMM, TZANAKAKHS ftnMTp*7nyej

81

Εξι ημέρες πριν από την έναρξη της Μάχης της Κρήτης, ο υπουργός Στρατιωτικών υποστράτηγος Εμμαν. Τζανακάκης με ένα εμπνευσμένο διάγγελμα κάλεσε τους συμπατριώτες του να αντισταθούν στους Γερμανούς εισβολείς. Εαν παράλληλα

χορηγείτο στους Κρήτες και ο απαραίτητος οπλισμός, ίσως τα διαγγέλματα τέτοιουείδους να λάμβαναν κάποια πρακτική αξία.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Ο δεκάλογος του Γερμανού αλεξιπτωτιστή. Ιδιαίτερη σημασία για τους

Κρήτες έχει η ένατη εντολή.

Γερμανοί ορεινοί κυνηγοί κατά τη διάρκεια μιας εξαντλητικής πορείας στα δύσβατα βουνά της Κρήτης. Ακόμη και το φυσικό περιβάλλον του νησιού αποδείχθηκε εχθρικό για τους εισβολείς. Από το προσωπικό ημερολόγιο ενός Γερμανού αξιωματικού αντλούμε πολύτιμα στοιχεία για την ψυχοσύνθεση των Γερμανών στρατιωτών που ενεπλάκησαν σε αυτή την παράδοξη μάχη: Έις την Κρήτην μόνον οι πέτρες δεν εσηκώνοντο μονάχες των να μας κτυπούν. Κάθε έμψυχον μας επολέμει μέχρι της υστάτης του στιγμής".

παράγοντα».Δυστυχώς, οι υπεύθυνοι της άμυνας του νησι­

ού παρέβλεψαν, είτε ηθελημένα είτε αθέλητα, την κεφαλαιώδη σημασία που θα είχε ο εξοπλι­σμός των εμπειροπόλεμων Κρητών. Μέχρι την ύ­στατη στιγμή, η ευθύνη μετατοπιζόταν μεταξύ των ελληνικών και των βρετανικών αρχών.

Το πλήρωμα του χρόνου, όμως, είχε έλθει. Στις20 Μαϊου 1941 ο ουρανός της Κρήτης σκοτείνιασε από τα γερμανικά αεροπλάνα, οι βομβαρδισμοί άρ­χισαν, οι πρώτοι αλεξιπτωτιστές έπεφταν στο αε­ροδρόμιο του Μάλεμε, κοντά στα Χανιά, στη συνέ­χεια στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο. Οι Κρήτες, πι­στοί στην πολεμικότατη παράδοσή τους και στο πεπρωμένο της φυλής, έσπευσαν να τους αντιμε­τωπίσουν. Με την έναρξη της εισβολής πραγματο­ποίησαν την εμφάνισή τους χωρικοί, κρατώντας παλαιά εμπροσθογεμή όπλα, κυνηγετικά δίκαννα, τσεκούρια, μαχαίρια, ραβδιά, αξίνες κ.ά. Στις πό­λεις, πλήθη έξαλλων πολιτών πολιόρκησαν τα φρουραρχεία και τους στρατώνες και παραβίασαν τις στρατιωτικές αποθήκες στο Ηράκλειο και στα Χανιά, στις οποίες ανακαλύφθηκαν σημαντικές ποσότητες οπλισμού, παρά τις διακηρύξεις των Βρετανών περί παντελούς έλλειψής του. Στο με­ταξύ, οι κάτοικοι των χωριών, σχηματίζοντας αυτο­σχέδιες ομάδες, συνέρρεαν προς τα σημεία καθό­δου του εχθρού. Ταχύτατα άρχισαν να εκκαθαρί­ζουν ευρείες περιοχές από τους Γερμανούς αλεξι­πτωτιστές, επιφέροντάς τους βαρύτατες απώλει­ες. Στις περισσότερες των περιπτώσεων οι χωρι­κοί έσπευδαν εκεί όπου προσγειώνονταν τα γερμανικά αλεξίπτωτα με τις ειδικές μεταλλικές α­τράκτους μεταφοράς οπλισμού και εξοπλίζονταν. Δεν έλειψαν, βέβαια, και οι περιπτώσεις, κατά τις οποίες εφοδιάζονταν με τα όπλα των νεκρών Γερ­μανών.

Στο Καστέλι Κισάμου, στα Φλώρια, στην Αγρι- μοκεφάλα και στο φαράγγι της Καντάνου στο Σέ­λινο, στον Γαλατά, στην Αγιά και στον Αλικιανό Χα­νίων, στο Λατζιμά και στα περιβόλια Ρεθύμνου, στον Μασταμπά και στον Προφήτη Ηλία Ηρακλεί­ου και σε άλλα σημεία του νησιού ομάδες ένο­πλων πολιτών έλαβαν μέρος όχι μόνο σε συμπλο­κές αλλά και σε μάχες εκ παρατάξεως στο πλευρό των ελληνοβρετανικών δυνάμεων.

Ο ακριβής αριθμός των πολιτών που ενεπλά­κησαν στη Μάχη της Κρήτης είναι δύσκολο να υ­πολογιστεί. Η συγκριτική προσέγγιση των ποικί­λων μαρτυριών κάνει λόγο για 5.000-6.000 άνδρες και γυναίκες. Επικεφαλής τους τέθηκαν απόστρα- τοι και απότακτοι αξιωματικοί, βαθμοφόροι της Χωροφυλακής, ιερείς και καλόγεροι, παλαιοί τοπι­κοί οπλαρχηγοί, υπαξιωματικοί και οπλίτες, οι ο­ποίοι βρέθηκαν με άδεια στα χωριά τους και δεν πρόλαβαν να ενταχθούν στις μονάδες τους. Στην Κνωσό και στο οροπέδιο της Νίδας στον Ψηλορεί-

ΜΕΓΑΑΕΣ ΜΑΧΕΣ

S O L D IE R SO F T H E

ROYAL BRITISH ARMY, NAVY, AIR FORCE!There ate M AN Y O F YO U S T IL L H ID IN G in the

mountain valleys and villages.You have to P R E S E N T yourself AT O N CE TO THE

G ER M A N t r o o p s .Every O PPO SIT IO N will be completely U SELESS ! Eveiy A T T EM PT TO F L E E will be in V A IN .

The COM M ING W IN T E R will force you to leave the mountains.

Only soldiers, who P R E S EN T themselves A T ONCE, wffl be sure of a H O N Q U R A 3 LE A N D S O L D IE R L IK E C A PT IV IT Y O F W A R , On the contrary who is met in civil-cJofhes will be treated as a spy.

THE COMMANDER OF KRETAwowno iou Φυλλαδίου που έριξαν οι Γερμανοί

"U-n-nboll Uitsroi-y.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ, ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ

Υπάρχουν πολλοί οπό σας που κρύβονται, ακόμα, σε βουνά, κοιλάδες και χωριά Πρέπει να παρουσιαστείτε άμεσος στους Γερμανούς στρατιώτες.Κάθε αντίσταση είναι εντελώς άχρηστη.Κάθε προσπάθεια να το σκάσετε είναι μάταιη.0 χειμώνας που έρχεται θα σας ανανκάσει να εγκαταλείψειε τα βουνάΜόνο οι στρατιώτες που θα παρουσιαστούν αμέσως είναι βέβαιο ότι θα τύχουν μιας τιμητικής και σύμφωνης με τα στρατιωτικά πρότυπα πολεμικής αιχμαλωσίας.Αντίθετα, όποιος βρεθεί με πολιτικά ρούχα θα θεωρηθεί κατάσκοπος και θα τύχει ανάλογης μεταχείρησης.

Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

τη σημαντικός αριθμός χωρικών είχε τεθεί υπό τις διαταγές της SOE (βρετανική Διεύθυνση Ειδικών Επιχειρήσεων).

Η αποτελεσματικότατη δράση των Κρητών α­πέναντι στο πιο επίλεκτο σώμα των Γερμανικών Ε­νόπλων Δυνάμεων οδηγεί εύλογα στο συμπέρα­σμα πως τόσο η απροθυμία των ελληνικών αρχών (κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου), όσο και η ύποπτη άρνηση των Βρετανών (λίγο πριν από τη γερμανική εισβολή) να τους εξοπλίσουν, υ­πέσκαψαν κυριολεκτικά τον αγώνα προς όφελος του εχθρού.

Οι μάχες και πολύ περισσότερο οι συμπλοκές, στις οποίες έλαβαν μέρος οι Κρήτες, δεν είναι δυ- νατόν να καταγραφούν στα πλαίσια ενός άρθρου, γι’ αυτό θα παρατεθούν ενδεικτικά μόνο κάποιες απ’ αυτές.• Τις πρώτες ώρες της μάχης οι αλεξιπτωτιστές, που προσγειώθηκαν στο χωριό Μάλεμε, προσε- βλήθησαν από τον Λόχο Διοίκησης του 22ου Νεο- ζηλανδικού Τάγματος και των κατοίκων του χωρι­ού παντός φύλου και ηλικίας, οι οποίοι επιτέθη­καν εναντίον τους με γεωργικά εργαλεία. Υφιστά­μενοι βαριές απώλειες, οι εισβολείς αναγκάσθη­καν να οπισθοχωρήσουν.• Στην ανατολική παρυφή του Καστελιού δύναμη 70 αλεξιπτωτιστών προσέβαλε με δραστικό πυρ τις θέσεις άμυνας του 1ου Συντάγματος Πεζικού. Οι Ελληνες στρατιώτες, ενισχυμένοι από μια ομά­δα 200 ένοπλων χωρικών, κατάφεραν να διατηρή­σουν τις θέσεις τους.• Η διμοιρία διαβιβάσεων του Τάγματος Μηχανι­κού της 7ης Μεραρχίας Αλεξιπτωτιστών προσγει­ώθηκε στο χωριό Πατελάρι. Πριν ακόμη οι άνδρες της προλάβουν να συγκεντρωθούν, δέχθηκαν τα πυρά των ένοπλων κατοίκων του χωριού και οπι­σθοχώρησαν.• Ο 2ος Λόχος Μηχανικού Αλεξιπτωτιστών επιτέ­θηκε εναντίον του Αλικιανού, αλλά συνάντησε την αποφασιστική αντίσταση ένοπλων χωρικών και ε­νός λόχου του 8ου Συντάγματος Πεζικού.• Τη νύκτα της 20ής Μαϊου, τα εναπομείναντα στοιχεία αλεξιπτωτιστών στην περιοχή Γαλατά εκ­καθαρίστηκαν από ομάδες ένοπλων πολιτών και από ελληνικές και νεοζηλανδικές περιπόλους.• Καθ' όλη τη διάρκεια της 21ης Μαϊου, ένοπλες ομάδες συμπλέκονταν με γερμανικές περιπόλους στην περιοχή του Αλικιανού, δίνοντας την εντύ-

I ^ S ^ M e r . b e sWuschen Ernjtordung eines Fatlschir tnjagerzugei u ernes Pionie* halbzugesu, durch bewafrvete Manne« u .F rauen aus idem Hinler-, haite.wurde [Kanddnos^ersiort-

m

Ξύλινη επιγραφή, η οποία τοπο&ετή&ηκε στην Κάνδανο μετά την καταστροφή της από τους Γερμανούς. Οι κατακτητές πυρπόλησαν την κωμόπολη και εκτέλεσαν με άγριο τρόπο 23 κατοίκους. Δεν σεβάστηκαν ούτε μια άρρωστη 80 ετών, την οποία έριξαν στις φλόγες του καιόμενου σπιτιού της.

πωση στη διοίκηση της Κεντρικής Ομάδας ότι ή­ταν περικυκλωμένη.• Στις 22 Μαϊου δύναμη 400 αλεξιπτωτιστών (δια­θέτοντας και αεροπορική υποστήριξη) επιτέθηκε στα τμήματα της 10ης Νεοζηλανδικής Ταξιαρχίας, τα οποία ήταν επιφορτισμένα με τη φρούρηση του στρατηγικού υψώματος της Ντάμπιας. Οι Νεοζη- λανδοί αναγκάσθηκαν να εγκαταλείψουν τις θέ-

Γερμανική προκήρυξη, η οποία προτρέπει τους

Βρετανούς στρατιώτες να παραδοΘούν. Ωστόσο, ένα

μεγάλο μέρος από αυτούς διέφυγε την αιχμαλωσία καθώς

έτυχε προστασίας από τους κατοίκους της Κρήτης.

Η αποτελεσματικότατη δράση των Κρητών

απέναντι στο πιο επίλεκτο σώμα των

Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων οδηγεί

εύλογα στο συμπέρασμα πως τόσο

η απροθυμία των ελληνικών αρχών

(κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού

πολέμου), όσο και η ύποπτη άρνηση των Βρετανών (λίγο πριν

από τη γερμανική εισβολή) να τους

εξοπλίσουν, υπέσκαψαν

κυριολεκτικά τον αγώνα προς όφελος

του εχθρού.

83

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

84

Ο Διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων Κρήτης (Υπογραφή)

Ακριβές αντίγραφον εκ του Α2 Υ Μεραρχίας.Η Π ΡΩ Τ Η Δ ΙΑ Τ Α ΓΗ Κ Α Τ Ο Χ Η Σ (1 Ιουνίου 1941)

Δελτίον ανακοινώσεων δια την Κρήτην 1-6-41

Π Ρ Ο Σ Κ Λ Η Σ Ι Σ

Ως Κάτοχος της εκτελεστικής δυνάμεως αξιώ την συνεργασίαν ολοκλήρου του Λαού της Κρήτης προς αποκατάστασιν ομαλών συνθηκών.

Δέον να επαναληφθή η εργασία εις όλας τας υπηρεσίας, εργοστάσια και επαγγελμα­τικές επιχειρήσεις κβι να εκτελώνται αι Διαταγαί των Αρχών, αίτινες θα εγκαταστα- θώσι παρ’ εμού, ή των τοπικών εκείνων Αρχών, αίτινες θα ορισθώσι προς εκτέλεσιν υπηρεσίας. Δέον να τεθώσι εις την διάθεσιν των στρατευμάτων οικήματα, εις επαρκή αριθμόν, προς στρατωνισμόν αυτών. Πλην των Ελληνικών νομισμάτων, δέον να γίνω- νται δεκτά αμέσως και γερμανικά μέσα πληρωμής (τραπεζογραμμάτια της Ράϊχε - Κάσσε), με τιμήν 50 Δραχμαί έκαστον Μάρκον.

Απαγορεύεται η αποδοχή Γερμανικών Ράϊχσμαρκ.Ενδείκνυται ως αναγκαίος ο προσωρινός περιορισμός της διανομής τροφίμων προς

τον πληθυσμόν.Αναμένω όπως έκαστος κάτοικος κατανοήση τούτο πλήρως και συντελέση πάση

δυνάμει, ίνα λάβη τέλος, τάχιστα η εξαιρετική αύτη κατάστασις.Όστις όμως ήθελε προκαλέση βλάβας εις τρόφιμα ή εις άλλα προϊόντα, κατάλληλα

προς διατροφήν του πληθυσμού, εις φρέατα, πηγάς και αποθήκας ύδατος, ή ήθελε δηλητηριάσει ή καταστρέψει ταύτα ή ήθελε προβή εις πράξεις κωλυσιεργείας (σαμπο- τάζ) ή ήθελε λάβη μέρος εις κλοπάς, αισχοκερδείας, λεηλατήσεις, ή προκαλέση βλάβας τηλεφωνικών ή τηλεγραφικών καλωδίων ή προκαλέση βλάβας ή προβή εις σαμποτάζ άλλης φύσεως κατά του Γερμανικού Στρατού, θα τιμωρήται δια θανάτου. Πλην τούτου επιφυλάσσομαι εις ιδιαιτέρως επιβαρυντικάς περιπτώσεις να προβώ εις την σύλληψιν ομήρων.

Ελπίζω όμως, ότι ο πληθυσμός δεν θα δώση αφορμήν να εφαρμόσω τοιαύτας αυστη­ρός ποινάς, αλλά μάλλον θα φανή πρόθυμος, εργαζόμενος ευσυνειδήτως, ίνα δια της εργασίας συντελέση τάχιστα προς αποκατάστασιν των βιοτικών και οικονομικών πραγ­μάτων της Κρήτης.

Χανιά 1-6-41

Ο Στρατιωτικός Διοικητής Κρήτης Στούντεντ

11ουνίου 1941. Η Κρήτη-το τελευταίο ελληνικό οχυρό- έχει υποκϋψει. Ο αντιπτέραρχος Στούντεντ εκδίδει την πρώτη διαταγή με την ιδιότητα του στρατιωτικού διοικητή του νησιού.

σεις τους και να συμπτυχθούν βόρεια της Ντά- μπιας. 0 διοικητής της Ταξιαρχίας, έχοντας πλήρη συναίσθηση της αξίας της στρατηγικής εκείνης θέσης (κινδύνευε όλη η περιοχή του Γαλατά), προ­ετοίμασε αμέσως αντεπίθεση, έστω και με τις ελά­χιστες δυνάμεις που κατόρθωσε με δυσκολία να συγκεντρώσει. Πριν όμως περατωθεί η προπαρα- σκευή της αντεπίθεσης δύναμη αποτελούμενη από 100 Ελληνες στρατιώτες του 6ου Συντάγμα­τος και ένοπλους χωρικούς, μεταξύ των οποίων γυναίκες και παιδιά, υπό τις διαταγές του λογαχού Μιχαήλ Γερογιάννη και του Βρετανού συνδέσμου λοχαγού Φόρεστερ, εξόρμησε σαν θύελλα από τη νότια συνοικία του Γαλατά και με άγριες πολεμικές ιαχές εφόρμησε εναντίον των Γερμανών, εκτοπί- ζοντάς τους από την Ντάμπια και τρέποντάς τους σε φυγή.• Το πρωί της 23ης Μαϊου ένα γερμανικό τμήμα, α- ποτελούμενο από ένα αυτοκίνητο γεμάτο με στρατιώτες και μερικούς μοτοσικλετιστές, κινείτο

διαμέσου της οδού Μάλεμε-Καστέλι, προς το Κα­στέλι. Οι κάτοικοι του χωριού Δράπανος επιτέθη­καν εναντίον αυτού του τμήματος, με αποτέλεσμα την άτακτη φυγή των Γερμανών. Στα χέρια των η­ρωικών χωρικών περιήλθαν το αυτοκίνητο και δύο μοτοσικλέτες. Τα λάφυρα αυτά παραδόθηκαν στο 1ο Σύνταγμα.• Το 1ο Σύνταγμα, οι άνδρες της Χωροφυλακής και οι πολυάριθμες ένοπλες ομάδες πολιτών του Καστελιού και των γειτονικών χωριών με την ηρω­ική άμυνά τους απαγόρευσαν στους εισβολείς, έως την 27η Μαϊου, τη χρησιμοποίηση της κοντι­νής ακτής, καταλληλότατης για αποβάσεις και εκ- φόρτωση βαρέων υλικών.• Τη νύκτα της 25ης Μαϊου, κατά την κάθοδο του αποσπάσματος Σέτε στην Κάνδανο και στην τοπο­θεσία Σελιά, νοτιοδυτικά του Κακοπέτρου, ολό­κληρη η εμπροσθοφυλακή του τμήματος (25 άν­δρες) έπεσε σε ενέδρα ένοπλων χωρικών και εξο­ντώθηκε (18 νεκροί και επτά αιχμάλωτοι). Καθ' όλη την κίνηση προς Παλαιοχώρα, η προέλαση του εχθρού ανακοπτόταν εξαιτίας συνεχών επιθέσε­ων πολυάριθμων ομάδων ένοπλων χωρικών.

Την άμυνα των χωρικών της περιοχής και τις σοβαρές απώλειες, που τους προξένησε, εκδική- θηκαν οι Γερμανοί στις 3 Ιουνίου ισοπεδώνοντας την Κάνδανο.• Στις 25 Μαϊου δύο λόχοι του 23ου Νεοζηλανδι- κού Τάγματος, τμήματα του 18ου Νεοζηλανδικού Τάγματος, καθώς και ένοπλοι εθελοντές, με τη βοήθεια δύο αρμάτων μάχης, επιτέθηκαν στον Γα­λατά, ο οποίος είχε καταληφθεί από τους Γερμα­νούς. Μετά από σκληρότατο ηρωικό αγώνα το προάστιο αυτό των Χανίων ανακαταλήφθηκε από τους Νεοζηλανδούς και τους Ελληνες.• Τη νύκτα της 25ης προς 26η Μαϊου, δύο λόχοι του Τάγματος των Γιορκ και Λάνκαστερ ανέλαβαν τη φρούρηση του Ηρακλείου μετά τη σύμπτυξη των κατάκοπων ελληνικών τμημάτων. Το ίδιο βρά­δυ τα II1/1 και ΙΙ/2 Τάγματα Αλεξιπτωτιστών μετακι- νήθηκαν ανατολικά, προκειμένου να ενωθούν με τις δυνάμεις του συνταγματάρχη Μπρόγερ. Καθ' όλη τη διάρκεια της νύκτας δέχονταν συνεχείς αιφνιδιαστικές επιθέσεις από δυνάμεις ένοπλων πολιτών. Οι Κρήτες, σύμφωνα με γερμανικές και βρετανικές ομολογίες, στον νυκτερινό αγώνα α­ποδείχθηκαν ασυναγώνιστοι, κατορθώνοντας σχετικά εύκολα να εξουδετερώνουν τα πλεονε­κτήματα του εχθρού, όπως αυτά της άριστης εκ­παίδευσης και του ποιοτικού οπλισμού. Στους Γερ­μανούς στρατιώτες, εκείνες τις δύσκολες νύκτες των οδομαχιών, προξενούσε τρόμο η «μυθική» φι­γούρα ενός ιερέα εξαίρετου σκοπευτή, ο οποίος, επικεφαλής μιας ολιγάριθμης ομάδας ένοπλων, τους προκάλεσε μεγάλες απώλειες.• Τη νύκτα της 26ης Μαϊου, τμήματα του συγκρο­τήματος Κρακάου κατά την προσπάθειά τους να προωθηθούν στην περιοχή Αγίας Βαρβάρας- Μουρνιές προσβάλλονταν συνεχώς από ένοπλους χωρικούς.• Το πρωί της 27ης Μαϊου το Εμπεδο Τάγμα Χα­νίων, ενισχυμένο από μικρά τμήματα οπλιτών δια­φόρων ελληνικών μονάδων και από μεγάλο αριθ­μό ένοπλων πολιτών, συγκρότησε βόρεια του Νε­ροκούρου την επίθεση του 141 Συντάγματος Ο­ρεινών Κυνηγών.• Μετά το τέλος της πρώτης ημέρας της μάχης στην περιοχή του Ρεθύμνου, ο συνταγματάρχης Κάμπελ συνεχάρη τις μονάδες του για την επιτυχή

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

απόκρουση των εισβολέων. Το σχετικό σήμα ανέ­φερε ότι «...οι Αυστραλοί αναφέρουν ότι είναι υπε­ρήφανοι πολεμούντες παρά το πλευρό των Κρη­τών και των Ελλήνων...».• Την 21η Μαϊου το Ρέθυμνο δέχθηκε σφοδρή ε­πίθεση Γερμανών αλεξιπτωτιστών. Οι Ελληνες ο­πλίτες, χωροφύλακες και πολίτες εξανάγκασαν τα τμήματα των επιτιθέμενων να συμπτυχθούν στις θέσεις τους.• Οι κάτοικοι του Ρεθύμνου υπήρξαν οι τελευταί­οι υπερασπιστές της πόλης τους. Τη στιγμή που τα στρατιωτικά τμήματα της Κοινοπολιτείας είχαν αποχωρήσει και τα ελληνικά είχαν εξουδετερωθεί, στις ανατολικές παρυφές της πόλης ομάδες ένο­πλων πολιτών, τμήματα Χωροφυλακής και ελάχι­στοι Ελληνες οπλίτες του Εμπέδου Τάγματος Ρε­θύμνου ανέμεναν τους Γερμανούς με τα ελάχιστα πυρσμαχικά που τους είχαν απομείνει για μια τε­λευταία πράξη αντίστασης, παρόλο που γνώριζαν ότι τα πάντα είχαν κριθεί!

Τη νύκτα της 29ης προς 30ή Μαϊου, ένα μηχα­νοκίνητο απόσπασμα υπό τον ταγματάρχη Βίτμαν εισερχόταν και καταλάμβανε το Ρέθυμνο. Μόλις, όμως, η εμπροσθοφυλακή του αποσπάσματος προσέγγισε τις ελληνικές θέσεις, δέχθηκε πυκνά πυρά. Μετά από σύντομη αλλά σκληρή αντίσταση, κατά τη διάρκεια της οποίας τα πυρσμαχικά εξα- ντλήθηκαν, οι αμυνόμενοι παραδόθηκαν.• Στην περιοχή του Ηρακλείου, το πρωί της 21ης Μαϊου, ο συνταγματάρχης Μπρόγερ προσπάθησε με το 1/1 Τάγμα να πλησιάσει τις βρετανικές θέσεις και να απεγκλωβίσει μια γερμανική διμοιρία. Οι συ­νεχείς ενέδρες των Κρητών είχαν ως συνέπεια το συγκεκριμένο Τάγμα να υποστεί μεγάλες απώλει­ες (200 νεκροί και τραυματίες).

Μετά το τέλος της μάχης οι Κρήτες ενεπλάκη- σαν σε μια δεύτερη, απείρως δυσκολότερη από την πρώτη. Ανέλαβαν να περιθάλψουν και να φυ- γαδεύσουν τους στρατιώτες της Κοινοπολιτείας, οι οποίοι δεν είχαν καταφέρει να αποχωρήσουν από το νησί αλλά είχαν διαφύγει την αιχμαλωσία. Σε καμία περίπτωση δεν τους άφησαν να παραδο­θούν. Παρά την πικρία τους, η οποία απέρρεε από την αίσθηση ότι οι Σύμμαχοι τους είχαν εγκαταλεί- ψει (μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις χωρίς καν να τους ειδοποιήσουν), παρά τους κινδύνους που διέτρεχε η ζωή των ίδιων και των οικογενειών τους, εάν τους ανακάλυπταν, παρά τις δικές τους στερήσεις και τον πόνο τους για τους νεκρούς τους, πιστοί στις αρχές της ελληνικής φιλοξενίας, τους έκρυβαν, τους περιέθαλπαν και, όταν βελ­τιώνονταν οι συνθήκες, τους οδηγούσαν στις α­κτές και με πλεούμενα τους διαπεραίωναν στη Μέση Ανατολή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα συνι- στά η μονή Πρέβελης, η οποία αποτέλεσε, το κέ­ντρο διαφυγής μεγάλου αριθμού στρατιωτικών των Συμμάχων κατά τους πρώτους μήνες της γερ­μανικής κατοχής.

Τ ο εύρος και η οξύτητα της κρητικής αντίδρα­σης προκάλεσαν δυσάρεστη έκπληξη στη γερμα­νική πλευρά. Την παραμονή της επίθεσης οι υπεύ­θυνοι συλλογής πληροφοριών διαβεβαίωναν τους επικεφαλής των αλεξιπτωτιστών ότι θα γίνονταν δεκτοί με ενθουσιασμό από τον πληθυσμό του νη­σιού. Σκεπτόμενοι εντελώς απλοϊκά και με τρόπο που δεν συνάδει σε έναν τόσο ευαίσθητο κλάδο, όπως αυτός της συλλογής πληροφοριών, υπέθε­σαν ότι, εφόσον οι Κρήτες είχαν βενιζελική παρά­δοση, θα βρίσκονταν σε αντίθεση με το δικτατορι-

κό καθεστώς του Μεταξά και τον Γεώργιο Β'. Γνώ­ριζαν ότι ο Γεώργιος βρισκόταν οτην Κρήτη και ότι η νέα κυβέρνηση Τσουδερού αποτελείτο, κατά πλειοψηφία, από υπουργούς του μεταξικού καθε­στώτος. Πίστευαν ακόμη ότι οι βαρύτατες απώλει­ες της V Μεραρχίας των Κρητών στο Αλβανικό Μέ­τωπο καθώς και ο εγκλωβισμός της στην ηπειρωτι­κή Ελλάδα θα όξυναν ακόμη περισσότερο την α­ντίδραση των Κρητών απέναντι στους εκπροσώ­πους της δικτατορίας και στους Βρετανούς συμ­μάχους τους. Οι πιο αισιόδοξοι μάλιστα έφθασαν στο σημείο να πιστεύουν ότι αναμενόταν εξέγερ­ση των Κρητών εναντίον των ελληνικών αρχών και της βρετανικής διοίκησης! Γενική ήταν, ωστόσο, η πεποίθηση ότι τους επιφυλασσόταν φιλική υποδο­χή από τον πληθυσμό, γΓ αυτό και έριξαν προκη­ρύξεις με συνθήματα αναγνώρισης για τους Κρή-

τες. Στο σύνθημα «Oberst» οι ντόπιοι κάτοικοι θα έπρεπε να απαντούν με το παρασύνθημα «Bock»! Αν για τους Γερμανούς υπεύθυνους η διερεύνηση της ψυχοσύνθεσης των Κρητών υπήρξε τόσο δύ­σκολη, θα έπρεπε τουλάχιστον να καταφύγουν στις σελίδες της Ιστορίας, οι οποίες θα τους υπο­δείκνυαν τον σωστό τρόπο αντιμετώπισης ενός λαού, για τον οποίο οι μάχες εναντίον επίδοξων κατακτητών είχαν εξελιχθεί σε μια μόνιμη κατά­σταση την τελευταία χιλιετία!

Ο Γερμανός λοχαγός Σάιρμερ του ΙΙ/2 Τάγματος Αλεξιπτωτιστών δήλωσε τα εξής: «Υποτιμήσαμε την ισχύ του αντιπάλου, καθώς οι Εγγλέζοι είχαν εξοπλίσει, δυστυχώς, τους κατοίκους της Κρήτης, που μάχονταν με τις κρητικές τους φορεσιές, πράγμα το οποίο αντίκειται σε όλους τους κανό­νες του πολέμου». Τις αμέσως επόμενες ημέρες, μετά το τέλος της μάχης, σημειώθηκαν εκτελέ­σεις βρακοφόρων Κρητών. Πολλοί Γερμανοί αλεξι­πτωτιστές θεώρησαν ότι επρόκειτο για άνδρες κά­ποιου επίλεκτου στρατιωτικού σώματος και θέλη­σαν να εκδικηθούν τις απώλειες που είχαν υπο­στεί από αυτούς!

Εκείνο όμως που εξόργιζε ιδιαίτερα τους Γερ­μανούς ήταν η ένοπλη δράση των ιερέων και των γυναικών. Ο συνταγματάρχης Βίτμαν του 95ου Συ­ντάγματος Ορεινών Κυνηγών ανέφερε ότι... «η επί της οδού προς την Κάντανον διατεθείσα μαχητική ομάς μηχανικού με ενισχύσεις αντιαρματικών και

Γερμανοί αλεξιπτωτιστές συναρμολογούν τα όπλα που

παρέλαβαν από τις ειδικές μεταλλικές ατράκτους

μεταφοράς οπλισμού. Συχνά, όμως, τα "θεόσταλτα"αυτά “δώρα" περιέρχονταν στην

κατοχή των Κρητών.

85

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

μοτοσυκλετιστών, προωθούμενη μέχρι Παλαιοχώ- ρας, διεξήγαγε σκληρότατους αγώνας, ως επί το πλείστον με ομάδας αποθηριωμένων ελευθέρων σκοπευτών». Μεταξύ αυτών διακρινόταν ο αρχι­μανδρίτης Παλαιοχώρας Στυλιανός Φραντζεσκά- κης, ο οποίος είχε τεθεί επικεφαλής ομάδας ενο­ριτών του. Οσες γυναίκες συλλαμβάνονταν, εξε­τάζονταν στους ώμους, προκειμένου να διαπιστω­θεί εάν έφεραν σημάδια από κοντάκι όπλου, από­δειξη ότι συμμετείχαν στις μάχες.

Το εκδικητικό μένος των νικητών για την ε­σφαλμένη εκτίμησή τους διοχετεύθηκε στους ε- γκαταλελειμμένους πλέον, από τα στρατεύματα της Κοινοπολιτείας, κατοίκους του νησιού, οι ο­ποίοι εξαργύρωσαν την αγάπη τους για την ελευ­θερία με διαδοχικά λουτρά αίματος καθ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής. Οι γερμανικές δυνάμεις α­ντιμετώπιζαν για πρώτη φορά, στη διάρκεια του Β ΠΠ, αντίσταση από τον ίδιο τον τοπικό πληθυσμό. Η αντίδρασή τους υπήρξε άμεση και εξαιρετικά βί­αιη. Ηδη, κατά τη διάρκεια των μαχών, οι πολίτες που συλλαμβάνονταν ένοπλοι ή κοντά σε σημείο που βρέθηκαν νεκροί Γερμανοί στρατιώτες, εκτε- λούντο με συνοπτικές διαδικασίες. Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες των ημερών της γερμανι­κής εισβολής καταγράφονται 15 γυναίκες. Από την 31η Μαϊου ο Γερμανικός Στρατός έθεσε σε εφαρ­μογή ένα οργανωμένο σχέδιο αντεκδικήσεων. Μέ­σα σε έξι μόνο ημέρες (1-6 Ιουνίου) εκτελέσθηκαν 200 Κρήτες σε όλο το νησί. Δεν επρόκειτο πλέον για άτομα που συγκέντρωναν υποψίες συμμετο­χής στις μάχες αλλά για χωρικούς, οι οποίοι συλ­λαμβάνονταν κατά τη διάρκεια των καθημερινών τους εργασιών. Την 1η Αυγούστου εκτελέσθηκαν περισσότεροι από 200 πολίτες.

Στις διαμαρτυρίες που δέχθηκε από Κρήτες προκρίτους η γερμανική διοίκηση απάντησε ότι οι ντόπιοι κάτοικοι είχαν συμμετάσχει σε μάχες ενα­ντίον Γερμανών αλεξιπτωτιστών, ενώ εδώ και 200 χρόνια είχε καταργηθεί διεθνώς το δικαίωμα των πολιτών να συμμετέχουν σε πολεμικές επιχειρή­σεις, εφόσον δεν είχαν στρατευθεί.

Το ζήτημα απασχόλησε μεταπολεμικά και το Δικαστήριο Εγκληματιών Πολέμου, το οποίο απο- φάνθηκε εις βάρος της γερμανικής διοίκησης, ε­πικαλούμενο το άρθρο 1 της Διεθνούς Σύμβασης

1. 2 Ιουνίου 1941, ένα απόσπασμα Γερμανών αλεξιπτωτιστών, με επικεφαλής τον υπολοχαγό Τρέμπες, έχει συγκεντρώσει τους άρρενες κατοίκους του Κοντομαρίου. Ακόμη δεν γνωρίζουν το φρικτό τέλος που τους περιμένει. Σε λίγη ώρα πρόκειται να εκτελεστούν από τους αλεξιπτωτιστές. Ο νεαρός άνδρας στη μέση, με τα ανασηκωμένα μανίκια, που φαίνεται να μετακινείται, είναι ο Γ ιώρ/ος Γαλανής, ο μόνος επιζών από την εκτέλεση. Οταν οι Γζρμανοί άρχισαν να πυροβολούν, έτρεξε προς τα γειτονικά χωράφια και παρότι δέχθηκε βολίδα στο στήθος, κατάφερε να σωθεί (Βάσος Π. Μαθιόπουλος, "Εικόνες Κατοχής").

2. Λίγα λεπτά πριν από την εκτέλεση. Οι

κάτοικοι του Κοντομαρίου έχουν

οδηγηθεί σε έναν παρακείμενο

ελαιώνα. Ορισμένοι, διαισθανόμενοι τι

θα συμβεί, προσπαθούν να

μεταπείσουν τους αλεξιπτωτιστές

(Βάσος Π. Μαθιόπουλος,

"Εικόνες Κατοχής").

της Χάγης του 1907, ούμφωνα με το οποίο οι νό­μοι, τα δικαιώματα και οι εκ του πολέμου υποχρε­ώσεις εφαρμόζονται όχι μόνο στον τακτικό στρα­τό αλλά και στις εθνοφρουρές και τα σώματα των εθελοντών αρκεί να πληρούν τέσσερις όρους: να διατελούν υπό την αρχηγία προσώπου, το οποίο φέρει την ευθύνη των υφισταμένων του, να έχουν σταθερό και εξ αποστάσεως διακριτό σημείο, να φέρουν φανερά τα όπλα τους και κατά τις επιχει­ρήσεις να συμμορφώνονται με τους νόμους και τα έθιμα του πολέμου. Από τα παραπάνω επιβεβαιώ­νεται ότι η αμεριμνησία για τον εφοδιασμό των Κρητών εθελοντών με κάποιο είδος στολής, η ο­ποία θα τους προσέδιδε επίσημη ιδιότητα, υπήρξε η πιο ασυγχώρητη ενέργεια εναντίον τους. Οι ελ- ληνοβρετανικές αρχές ούτε καν φρόντισαν να υ­ποδείξουν στους Κρήτες την καθιέρωση ενός πρόχειρου περιβραχιόνιου, ώστε σε περίπτωση που συλληφθούν να μη χαρακτηριστούν ελεύθε­ροι σκοπευτές και εκτελεστούν. Υπάρχουν αναφο­ρές πως κάποιοι αιχμάλωτοι Κρήτες σώθηκαν από το εκτελεστικό απόσπασμα επιδεικνύοντας τις προσκλήσεις που είχαν λάβει τον χειμώνα για να ε­πανδρώσουν το Σώμα Πολιτοφυλακής. Κατά κύριο λόγο, όμως, οι Γερμανοί δεν έλαβαν υπόψη τους τέτοιου είδους νομικά προσκόμματα. Αλλωστε, σημειώθηκαν εκτελέσεις Ελλήνων και Βρετανών στρατιωτών ακόμη και με το αιτιολογικό ότι μια α­πομονωμένη καιπερικυκλωμένη από τον εχθρό ο­μάδα αλεξιπτωτιστών δεν έχει τη δυνατότητα να κρατήσει αιχμαλώτους. Επίσης, οι Γερμανοί με ιδι­αίτερο ζήλο εκτελούσαν χωροφύλακες, καθώς θεωρούσαν ότι ένα αστυνομικό σώμα δεν διατη­ρεί δικαίωμα συμμετοχής σε στρατιωτικές επιχει­ρήσεις. Ομως η Χωροφυλακή ήταν επίσημα χαρα­κτηρισμένο στρατιωτικό σώμα.

Εντούτοις, το Δικαστήριο Εγκληματιών Πολέ­μου έλαβε υπόψη του και το συμπληρωματικό άρ­θρο 2 της Διεθνούς Σύμβασης της Χάγης, σύμφω­να με το οποίο υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις ο­ποίες, αντίθετα με το άρθρο 1, οι κάτοικοι μη κα­τειλημμένης περιοχής κατά την προσέγγιση του εχθρού λαμβάνουν αυθόρμητα τα όπλα, χωρίς να οργανωθούν, ελλείψει χρόνου. Σε αυτή την περί­πτωση αρκεί να φέρουν φανερά τα όπλα τους και να συμμορφώνονται προς τους νόμους και τα έθι­

μα του πολέμου.Οι Γερμανοί, μεταπολεμικά προσπάθησαν να

δικαιολογήσουν τις μαζικές εκτελέσεις πολιτών, ι- σχυριζόμενοι πως αυτές πραγματοποιήθηκαν από εξαγριωμένους αλεξιπτωτιστές, οι οποίοι με αυ­τόν τον τρόπο θέλησαν να εκδικηθούν τον φρικτό θάνατο που βρήκαν σι σύντροφοί τους στα χέρια των αποθηριωμένων χωρικών.

Ο Μπρόγερ κατά τη διάρκεια της απολογίας του στο Δικαστήριο Εγκληματιών Πολέμου δήλω­σε: «Κακοποιήσεις δεν έγιναν. Πολλά πτώματα, λό­γω της υπερβολικής ζέστης, υπέστησαν αλλοιώ­σεις, διότι παρέμεναν άταφα υπέρ το δεκαήμε­ρον, άλλα δε και κατεκρεουργήθησαν υπό των όρ­νεων. Και αυτό εθεωρήθη εσφαλμένως ότι προήρ- χετο από τους Κρήτας».

Οι αλεξιπτωτιστές, υπό το κράτος των εντυ­πώσεων της απώλειας τόσων συμπολεμιστών τους, διοχέτευσαν την οργή τους στους άμαχους Κρήτες. Οι εξορυγμένοι οφθαλμοί πολλών νε­κρών, τα σοβαρότατα τραύματα από θλώντα όργα­να και οι εκτεταμένες πληγές από σφαίρες, απαγο­ρευμένες από τη Συνθήκη της Γενεύης, τους ε­ξόργιζαν.

Τα πτώματα επί πολλές ημέρες δεν είχαν εντα- φιασθεί. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη δυ­νατή ζέστη του Μαϊου εκείνου του έτους είχε ως αποτέλεσμα να υποστούν σημαντικές αλλοιώσεις. Τα περισσότερα έγιναν βορά στα σκυλιά και στα αρπακτικά πουλιά (είναι γνωστό ότι το πρώτο που αφαιρούν από ένα πτώμα τα αρπακτικά πουλιά εί-

6. Οι σοροί των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας (Βάσος Π. Μαθιόπουλος,

"Εικόνες Κατοχής “).

87

# Γ ( ■

Μ : .

W -νί · 7 5 αΦ... *· ■St., . .& ' % '· ·,'.·■ . I’*

■ £·*'" ■ ■· ■■ ' ·

M l a t

" Viifev

- V * < " ? 4

m g g

• w ;

3. Οι Γζρμανοί αλεξιπτωτιστές περιμένουν το σύνθημα του υπολοχαγού Τρέμπες για να αρχίσουν την εκτέλεση (Βάσος Π. Μαθιόπουλος, Εικόνες Κατοχής ").4. Οι άτυχοι κάτοικοι του Κοντομαρίου δέχονται τα θεριστικά πυρά του εκτελεστικού αποσπάσματος. Παρατηρείστε στο δεξιό άκρο της φωτογραφίας τον Γιώργο ΓΊλάνη, ο οποίος προσπαθεί να διαφύφει (Βάσος Π. Μαθιόπουλος, "Εικόνες Κατοχής"). 5.0 επίλογος του δράματος: Γερμανός αξιωματικός δίνει τη χαριστική βολή στους ημιθανείς χωρικούς (Βάσος Π. Μαθιόπουλος, "Εικόνες Κατοχής").

88

Γερμανοί στρατιώτες κοιτούν περίλυποι τους τάφους τωνσυμπολεμιστών τους. Η λύπη τους για τον χαμό τόσων αγαπημένων συντρόφων μεταβλήθηκε σε οργή εναντίον του άμαχου πληθυσμού της Κρήτης.

ναι οι οφθαλμοί). Πολλά επίσης αλεξίπτωτα δεν ά­νοιξαν, με συνέπεια οι αλεξιπτωτιστές να μετα­βληθούν σε μια άμορφη μάζα στο έδαφος, ενώ άλ­λοι διαμελίστηκαν όντας ακόμη στον αέρα, εξαι- τίας των απανωτών πολυβολισμών που δέχονταν. 0 Φόρκμαν Κουν στο βιβλίο του «German Paratroops in World War II» γράφει: «Πολλοί αλεξι­πτωτιστές σκοτώθηκαν στον αέρα. 0 διοικητής του 4ου Λόχου Αλεξιπτωτιστών Μόραβετς και όλοι οι άλλοι αξιωματικοί είχαν θερισθεί από το πυρ του εχθρού. Τα αλεξίπτωτα έφερναν μόνον αδρα­νή κακόμορφα πτώματα στο έδαφος». Οι νεαροί αλεξιπτωτιστές δεν είχαν εξοικειωθεί με την επί­δραση τόσων παραγόντων στα επί πολλές ημέρες άταφα πτώματα. Κατά συνέπεια, όλες τις αιτίες αλλοίωσής τους τις απέδιδαν στην κακοποίηση. Ιατροδικαστές της Εγκληματολογικής Υπηρεσίας του Βερολίνου, όμως, οι οποίοι εξέτασαν τα πτώ­ματα, αποφάνθηκαν ότι οι εξορυγμένοι οφθαλμοί οφείλονταν στην καταλυτική επίδραση του ηλίου και στα αρπακτικά πουλιά. Τα τεράστια τραύματα είχαν προκληθεί από τα γεωργικά εργαλεία των

χωρικών. Οσο για τις «απαγορευμένες» σφαίρες, αυτές προέρχονταν από τυφέκια Gras, των οποίων τα μολυβένια βλήματα δεν έφεραν μεταλλική επι­κάλυψη. Αυτά, συμπιεζόμενα και παραμορφούμε- να στο ανθρώπινο σώμα, δημιουργούσαν εκτετα­μένα τραύματα. Σε όλο το νησί δεν διαπιστώθηκαν περισσότερα από δέκα περιστατικά ακροτήτων εις βάρος Γερμανών αλεξιπτωτιστών, των οποίων, μά­λιστα, οι υπεύθυνοι δεν αναγνωρίζονται με απόλυ­τη βεβαιότητα. Οι εκτέλεσεις όμως 2.000 περίπου αμάχων στην Κρήτη από τον Μάιο έως τον Σεπτέμ­βριο του 1941 είναι γνωστό σε ποιους πρέπει να α­ποδοθούν.

Η συμμετοχή στη Μάχη της Κρήτης αποτέλε- σε την αρχή μόνο της αντίστασης για τους Κρή­τες. Ζώστηκαν ξανά το κρητικό μαχαίρι, πήραν το όπλο τους και βάδισαν στα βήματα των προγόνων τους προς τα δυσπρόσιτα όρη του νησιού.

Ποια είναι τα συμπεράσματα από την πιο πα­ράδοξη ίσως μάχη της σύγχρονης παγκόσμιας ι­στορίας; Οτι, αν κάθε χωριό και πόλη της Γαλλίας, του Βελγίου και της Ολλανδίας αντιστεκόταν στα

[ & ? '

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΥΡΙΛΤΜΣ «ηβΐ/δγΤι’τΪλΓτ'αη ΓΡΑΦΕΙΑ ΟΛΟΣ ΕΔΟΥΛΡΔΟΥ ΛΩ ΑΡΙΘ

ΠΡΟ ΑΝΗΚΟΥΣΤΩΝ ΗΕ004ΠΝ Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΣ ΚΛΙ Η ΚΛΤΔΝΙ Η ΜΕΡΙΣ ΑΡΤ0Υ·

Α ΙΣ Χ Ο Σ4ΙΑΝ0ΜΗ ΚΡΕΑΤΟ Σ

Η εφημερίδα "Ελεύθερον Βήμα", σε δημοσίευμά της στις 29 Μαϊου 1941, εκφράζει τον

αποτροπιασμό της για τα "εγκλήματα " που διαπράχθηκαν από τους κατοίκους της Κρήτης

εις βάρος Γερμανών στρατιωτών. Το εν λόγω κείμενο δεν προκαλεί απορίες, καθώς είναι

γνωστό πως, αμέσως μετά την κατάληψη της ηπειρωτικής Ελλάδας από τα γερμανικά

στρατεύματα, τα ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης της εποχής αναγκαστικά

μετατράπηκαν σε φερέφωνα του κατακτητή.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

A I M

ΤΟΥ κ. ΠΡΟΒΥΟΟΥ Ρ f 0 Υm i ηπηηζ

Ό πρόεδρος της Κυβερνήσε­ι ς χ. Τσολάκογλου, άττηύθυνε πρός tdv Κρητικόν Λαόν τό κα­τωτέρω διάγγελμα:

'Αγαπητοί Κρητές,Έττληροφορήθην, δτι ή συμ­

περιφορά σας πρός αΙχμαλώτους Γερμανούς, δέν είνε ή άρμόζου- σα ττίός τά δυ:ιθνη νόμιμα καί είς τόν πολιτισμόν μας.

01 άν&ρεΐΰκ. πολεμισταί, ώς εΐ. σθε σείς, συμπερι^ρονται μέ καλοσύνην καί εύγένειαν πρός τούς αΙχμαλώτους, ώς δλοι μας συμ/περιεφέρθημεν άριστα πρός άπαντας τούς .αιχμαλώτους.

Γνωρίζετε καλώς, δτι οΐ οΑχ-; αάλωτοι τυγχάνουν άσολίας καί ιερού σεβασμού ώς έκτελοϋνττς τό Οψιστον πρός τήν πατρίδα καθήκον των. Επειδή δέ σεις I- χετε καί τό αίσθημα της φιλο­ξενίας ύπεραναπτυγμένον, πρέ­πει νά τό έπιδείζητε είς τούς άν6ρείους άντιπάλους, μέ δλην σας τήν καρδιά.

Άναλογηοθητε τάς βαρείας εύβύνας, πού άναλαμβάνντε I- ναντι τής ώραίας Κρητης, Εναν­τι της Ιστορίας καί ίνανη τοΟ πολιτισμού μας.

Συμιπεριφερβήτε εύγεν&ς.Δέν πρέπει νά ξεχωρίστντε

σεΐς, ώς μή σεβόμενοι τούς αιχ­μαλώτους.

Στρατηγός ΤσολάκογλουΠρόίδρος Κυ^ερνήστως

Εφημερίδα Ακρόπολις (27 Μαϊου 1941). Ο πρωθυπουργός της πρώτης κατοχικής ελληνικής κυβέρνησης, Γεώργιος Τσολάκογλου, καλεί τους Κρήτες να επ/δείξουν τον απαπούμενο σεβασμό στους Γερμανούς αιχμαλώτους.

γερμανικά στρατεύματα, όπως ακριθώς έπραξαν οι Κρήτες, ίσως η πορεία του πολέμου εξελισσό­ταν διαφορετικά.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ(1) Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αθήναι 1967.(2) Γεώργιος Παναγιωτάκης: Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, Ηράκλειο, 1993.(3) Γ.Χ. Μπριντάκης: ΧΑΝΙΑ 1941-1945, ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ, Εκδ. Μ.Γεωρβασάκης, Χανιά, 1996.(4) Παναγιώτης Κοτρωνάκης: Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ, ΤΟ ΒΑΘΥΤΕΡΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, Στρατιωτική Επιθεώρηση, Μάρτιος-

Απρίλιος 2002, έκδ. ΓΕΣ 7ο Ε.Γ./5.(5) Κωνσταντίνος Ν. Χατζηπατέρας-Μαρία Σ. Φαφαλιού: ΗΜΕΡΕΣ ΚΡΗΤΗΣ 1941-«ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΕΡΜΗΣ», Efstathiadis Group S.A., Αθήνα, 1992.(6) Γιώργος και Ηρώ Σγουράκη: ΚΡΗΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2002 - ΧΡΟΝΟΣ Γ . ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, Εκδ. Φιλιππότη, Αθήνα 2002.(7) Time-Life Books: CONQUEST OF THE BALKANS, Time-Life Books, USA, 1990.(8) Μάρκος Γ. Πολιουδάκης: Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ-Η ΧΑΜΕΝΗ ΝΙΚΗ, τ. Β ’, Ρέθυμνο, 1993.(9) 50 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, 1941- 1991, Ηράκλειο, 1991.(10) Βάσος Π. Μαθιόπουλος: ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΤΟΧΗΣ, Εκδ. Ερμής, Αθήνα, 1990.(11) Δήμου Ηρακλείου: ΕΚΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΩΣ ΩΜΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ, Ηράκλειο, 1983.(12) Ελευθέριος Παπαγιαννάκης: Η ΔΙΑΦΥΓΗ ΤΩΝ ΒΡΕΤΑΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΜΟΝΗ ΠΡΕΒΕΛΗ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ, Στρατιωτική Ιστορία, τ. 49,Σεπτέμβριος 2000.(13)Δημήτρης Γεδεών: 01 ΝΕΟΖΗΛΑΝΔΟΙ ΣΤΟ ΜΑΛΕΜΕ, ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΩΝ (20-21 ΜΑΙΟΥ 1941), Στρατιωτική Ιστορία, τ. 45, Μάιος 2000.(14) Ελευθέριος Παπαγιαννάκης: ΚΡΗΤΗ 1941-45, ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΙ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΞΟΝΑ, Στρατιωτική Ιστορία, τ. 21, Μάιος 1999.(15) Παύλος Γύπαρης: ΗΡΩΕΣ ΚΑΙ ΗΡΩΙΣΜΟΙ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, Αθήνα, 1954.(16) Πάνος Παπαθανασόπουλος: 01 ΑΛΕΞΙΠΤΩΤΙΣΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ (ΜΑΙΟΣ 1941), Αθήναι, 1946.(17) Αλέκος Ψηλορείτης: Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, Εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1980.

Γερμανός αλεξιπτωτιστής περιεργάζεται το πτώμα

ενός συναδέλφου του. Στο γυμνό πόδι του νεκρού

διακρίνονται εκατοντάδες μύγες, οι οποίες έχουν

καταφάει τις σάρκες του.

89

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ ΓΕΔΕΩ ΝΥποστράτηγος ε.α.τ. Καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας ΣΣΕ τ. Υποδιευθυντής ΔΙΣΣυνεργάτης της Ελληνικής Επιτροπής Στρατιωτικής Ιστορίας

01 ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ 5ης ΝΕΟΖΗΛΑΝΔΙΚΗΣ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ ΑΠ ΕΣΤΑΛΗΣ ΑΝ

ΣΤΟΝ ΓΡΑΦΟΝΤΑ ΜΑΖΙ ΜΕ ΑΛΛΑ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΖΗΛΑΝΔΙΑΣ. ΕΚΔΟΘΗΚΑΝ ΣΤΙΣ 18 ΜΑΪΟΥ 1941 ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΗΣ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ,

ΤΑΞΙΑΡΧΟ ΧΑΡΓΚΕΣΤ, ΚΑΙ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗΝ ΑΜΥΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΟΥ ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟΥ ΤΟΥ ΜΑΛΕΜΕ,

ΟΠΟΥ ΚΑΙ ΚΡΙΘΗΚΕ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ. ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ.

ΤΗΡΗΟΗΚΕ Η ΣΥΝΤΑΞΗ, ΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ, ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, 01 ΥΠΟΓΡΑΜΜΙΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΕΙΦΘΗΚΑΝ 01 ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ, ΕΠΕΙΔΗ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΕ

ΧΑΡΤΕΣ ΠΟΥΣΗΜΕΡΑ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΟΙ ΟΔΗΓΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΗΣ 5ης ΝΕΟΖΗΛΑΝΔΙΚΗΣΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ ΕΝΑ ΣΠΑΝΙΟ ΕΓΓΡΑΦΟ

5η ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ

ΟΔΗΓΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 4 ΑΠΟΡΡΗΤΟ

(Η Οδηγία Επιχειρήσεων υπ' αριθμ. 3 θα καταστραφεί με τη λήψη της υπ’ αριθμ. 4)

Αντίτυπο No 1 18 Μαϊου 41

Χάρτες: ΠΛΑΤΑΝΙΑΣ 1:50.000ΒΟΥΚΟΛΙΕΣ, ΛΑΚΚΟΙ 1:50.000

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

1. Αναφέρεται ότι ο εχθρός σχεδόν ολοκλήρωσε τις προετοιμασίες του για επίθεση στην ΚΡΗΤΗ με αερο- μεταφερόμενα τμήματα. Αυτή κατά πάσα πιθανότητα θα γίνει σε συνδυασμό με απόβαση από τη θάλασσα.2. (α) Υπό τη διοίκηση της 5ης Ταξ. ΠΖ είναι:

Μ ονάδα Θέση21 Τάγμα ΚΟΝΤΟΜΑΡΙ Απόσπασμα Παρατήρησης(21 Τάγμα) (συντεταγμένες)22 Τάγμα ΜΑΛΕΜΕ23 Τάγμα ΔΑΣΚΑΛΙΑΝΑ 28 Τάγμα ΠΛΑΤΑΝΙΑΣ Απόσπασμα ΝΖ Μηχανικού(7 και 19 Λόχοι) ΜΟΔΙΟΝΔιμοιρία του 1ου Λόχου του 27 Τάγματος Πολυβόλων υπό το 23 Τάγμα (με βάσεις)Δύο διμοιρίες του 1ου Λόχου του 27 Τάγματος Πολυβόλων υπό το 22 Τάγμα (χωρίς βάσεις) (συνολικά 12 πολυβόλα)27 ΝΖ Πυροβολαρχία αποτελούμενη από:Α Ουλαμό οβιδοβόλων 3,7 in (2 πυροβόλα)Β Ουλαμό οβιδοβόλων 75mm/27 (3 πυροβόλα)Γ Ουλαμό πυροβόλων 75 mm (4 πυροβόλα)

(6) Σε υποστήριξη της 5ης Ταξιαρχίας:(i) Δύο ουλαμοί 156 Πυροβολαρχίας Ελαφρού Α/Α ΠυροβολικούΕνας ουλαμός της 7 ΑυστραλιανήςΠυροβολαρχίας Ελαφρού Α/Α ΠυροβολικούΤμήμα (2 πυροβόλα) 3 in Α/ΑΟλα τα παραπάνω καλύπτουν το αεροδρόμιοΜΑΛΕΜΕ.(ii) Δύο πυροβόλα 4 in (Ζ Πυροβολαρχία Βασιλικών

Πεζοναυτών) στη θέση... καλύπτουν τις ακτές από ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ μέχρι 3 μίλια ΔΥΤΙΚΑ του Μ ΑΛΕΜΕ. Κύ­ριο καθήκον αυτών των πυροβόλων είναι να βυθίσουν τα εχθρικά πλοία που θα πλησιάζουν τις ακτές. Οταν βυθιστούν αυτά τα πλοία ή αν δεν μπορεί να βληθούν λόγω προπετάσματος καπνού, θα προσβληθούν τα τμήματα στις βάρκες απόβασης.

(iii) Δύο άρματα τύπου «I» σε ορύγματα στη θέση... που δεσπόζει του αεροδρομίου. Τη στιγμή που θα γί­νει φανερό ότι έχει αρχίσει η κύρια απόβαση στο αε­ροδρόμιο, τα άρματα θα «κατηφορίσουν» την πλαγιά σε έναν ρόλο «εκκαθάρισης».

(iv) Τρία ελαφρά άρματα έχουν διατεθεί για τον τσ-

iJQE-BBS·ηΡΕΗΑτιοκ iasri4.-cmffi.JKL·-A(O peration In s tru c tio n Ho. 3

* i l l b* danroyad oo ra c a ip t o f Ko.4j

n.f Ugna: HATANUS 1/60,000bo uko lxes ukkdi l/eo.ooo

, 53 a s s a Ju tCopy Ho. J. .18 May 41.

u m ·1, I t ie reported th a t tha anwny ha» « p i s ’ co<spl»t-«* .

p reparations fo r a ttack on CHETB w ith a ir borne tp » jth is w il l with

In ao# t o ro b e b ilitv Y , be aade in co n ju n c tio n

2 ,(* )U »d # r easstsiand & I s f B*· *****M i ’JL 'i*21 Bn yaf

4 M n n B a t (21 Be) w22 Ba23 Bn 28 Ba Pe t N .Z.K , (7 Fd Coy and

19 A . Tp» Coy)On· p i Ho, 1 Coy 2? SKJ 3a under

coad 23 Bn (« it s mounting*)Two p is No. 1 Coy 27 H J to under

eoad 22 8s> (w lth o a fe o u o tliie a )

Lo catio n .ratmoMm elhsea958668

944681nfc3KALIA!M,»67572FU.TAKIA3 514666

»4eee '*'* 963575■ 96267» . 943683 939578 951676 8S35&4

fb)

«7 B ty S .2 .A . eonaiatlng af<A Tp 3.7 Howe (2 &»§·)8 Tp 76/27 aw Howa C3) β t f mm «una £* m>ami —-In aupport 6 In f ( i ) Two tpa 156 L t A.A* B ty )

On* tp 7 Auat L t Kk B ty )One *«o (2 gtma) 3** 4*4»)

( i i ) Two 4» gun· ( Φ B ty R#M.) Xoceted a t 94£5β2 a«3covering beaobea between ST* MAKIKA to 3 n il» # «EST o f UAI*SME. Prim ary duty o f thea· gun* 1* to

«62661ς966670978573

•ink ahipaengaged owing to assoka acreana #r* being eageged.

ifitn sucheneny ehipa approaching beach·», have bean aunk o r i f thee* ship# cannot be

boata land ing tp*

( i i i ) Two ! I* tank* dug in to p o a itio n a t JH66&2 over» looking A t i&ueh tim e «ban i t is*#com eviden t w d o r land ing h*§ oosstteneedon esrodroee tanka w in ‘«roll*» down, the elope on a 'mapping ttp* Vo leu

*■-· <t») Iter*· U «k % * * r * bain* « 5 * fit t t t aarea and w ill t>« hara ahcaruj.

3 . β In ? Bfla, aa p a rt o f a g arrlaoo Is CHST*, w il l slafandit a p o s itio n a t a l l coat·

Tima -4 . ( a) 6 In f Be* w i l l o a ln ta in * defenaive lin e running ■

and WtST from FLAtANlAS to TAVB0HITI3 liw a r , w ith• p a c la l ?«gard to tha daf*no« o f JiA U aa *srodroe»,

9 ί

Η πρώτη σελίδα του εγγράφου το οποίο περιελάμθανε τις οδηγίες Επιχειρήσεων της 5ης Νεοζηλανδικής Ταξιαρχίας.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

92

Σε περίπτωση μεγάλης απόβασης στο αεροδρόμιο, οι λόχοι υποστήριξης και εφεδρείας θα

χρησιμοποιηθούν για άμεση αντεπίθεση

υπό την κάλυψη πυρών όλμων και

πολυβόλων. Μόλις το έδαφος εκκαθαριστεί

από τον εχθρό, το τάγμα θα καταλάβει πάλι την κανονική

του θέση εν αναμονή. Αν

χρειαστεί, θα ζητηθεί βοήθεια από το 23

Τάγμα και, αν διακοπούν οι τηλεφωνικές

επικοινωνίες, η αίτηση θα γίνει με

φωτοβολίδες (ΛΕΥΚΗ-ΠΡΑΣΙΝΗ-

ΛΕΥΚΗ).

μέα αυτό και θα φθάσουν εδώ σύντομα.

ΠΡΟΘΕΣΗ

3. Η 5η Ταξιαρχία Πεζικού ως τμήμα της φρου­ράς της ΚΡΗΤΗΣ θα αμυνθεί των θέσεών της με κάθε θυσία.

ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ

4. (α) Η 5η Ταξιαρχία Πεζικού θα διατηρήσει μια αμυντική γραμμή που εκτείνεται ΑΝΑ­ΤΟΛΙΚΑ και ΔΥΤΙΚΑ από τον ΠΛΑΤΑΝΙΑ μέχρι τον ΤΑΥΡΩΝΙΤΗ ποταμό, με ειδική φροντίδα στην άμυνα του αεροδρομίου ΜΑΛΕΜΕ.

(6) Σε περίπτωση που ο εχθρός επιτεθεί από τον αέρα ή τη θάλασσα, ή σε οποιοδήπο- τε τμήμα του τομέα, να αντεπιτεθεί και να τον καταστρέψει αμέσως.

(γ) Η όλη ιδέα της αποστολής της ταξιαρ­χίας είναι μια τολμηρή (spirited στο αγγλικό κείμενο) άμυνα.

ΜΕΘΟΔΟΣ

5. (α) 28 Τάγμα (Μαορί) θα μείνει στις παρού­σες θέσεις στον ΠΛΑΤΑΝΙΑ. Θα περιπολεί την περιοχή και την παραλία από το ακρωτήριο στη θέση... μέχρι τις εκβολές του ποταμού (όχι) στη θέση...

(6) Ρόλος (ί) να εμποδίσει τον εχθρό να προελάσει προς ΧΑΝΙΑ.

(ii) να εμποδίσει την προέλασή του στα υ­ψώματα ΝΟΤΙΑ του ΠΛΑΤΑΝΙΑ.

(iii) να είναι διαθέσιμο για αντεπιθέσεις.6. ΝΖ Απόσπασμα Μηχανικού θα περιπολεί την ακτή και τον δρόμο από ποταμό ΠΛΑ­ΤΑΝΙΑ (ναι) μέχρι το σημείο... Θα διατηρή­σουν τις παρούσες θέσεις και θα εμποδίσουν με πυρά την κίνηση στον δρόμο και την παρα­λία.7. 23 Τάγμα θα διατηρήσει τις παρούσες θέ­σεις του και θα είναι έτοιμο να αντεπιτεθεί, αν ο εχθρός κάνει απόβαση.

(α) στην ακτή ή στο αεροδρόμιο ΜΑΛΕΜΕ. (6) στον τομέα που κατέχει το ΝΖ Απόσπα­

σμα Μηχανικού ΔΥΤΙΚΑ του ΠΛΑΤΑΝΙΑ.8. 21 Τάγμα θα παραμείνει στις παρούσες θέ­σεις και θα είναι έτοιμο.

(α) Σε περίπτωση οργανωμένης κίνησης του εχθρού από ΔΥΤΙΚΑ του ποταμού ΤΑΥ- ΡΩΝΙΤΗ να κινηθεί και να κρατήσει τη γραμμή του ποταμού με μέτωπο ΔΥΤΙΚΑ από το αρι­στερό πλευρό του 22 Τάγματος μέχρι το ση­μείο... Δύο διμοιρίες με έναν όλμο θα κατα­λάβουν αμέσως ανασχετική θέση κατά μήκος αυτού του δυτικού πλευρού.

(6) Στην περίπτωση που θα διαταχθεί το 23 Τάγμα να προωθηθεί, να καταλάβει τις πα­ρούσες θέσεις αυτής της μονάδας και να εί­ναι έτοιμο να εκτοξεύσει μια ακόμα αντεπίθε­ση προς την παραλία ή το αεροδρόμιο.9. Το 22 Τάγμα, αναπτυγμένο στην περιοχή Μ ΑΛΕΜΕ, θα έχει ως κύρια αποστολή τη στα­τική άμυνα του αεροδρομίου και

(α) ολόκληρος ο χώρος του αεροδρομίου και οι προσβάσεις θα καλύπτονται με πυρά,

(6) τα πυρά όλμων δεν θα εκδηλωθούν μέ­χρι να κάνει πραγματική απόβαση ο εχθρός

στην παραλία ή το αεροδρόμιο,(γ) σε περίπτωση μεγάλης απόβασης στο

αεροδρόμιο, οι λόχοι υποστήριξης και εφε­δρείας θα χρησιμοποιηθούν για άμεση αντε­πίθεση υπό την κάλυψη πυρών όλμων και πο­λυβόλων. Μόλις το έδαφος εκκαθαριστεί από τον εχθρό, το τάγμα θα καταλάβει πάλι την κανονική του θέση εν αναμονή. Αν χρειαστεί, θα ζητηθεί βοήθεια από το 23 Τάγμα και, αν διακοπούν οι τηλεφωνικές επικοινωνίες, η αί­τηση θα γίνει με φωτοβολίδες (ΛΕΥΚΗ- ΠΡΑΣΙΝΗ-ΛΕΥΚΗ).10. Απόσπασμα παρατήρησης (12 άνδρες) του21 Τάγματος στη θέση... Θα παρατηρούν και θα αναφέρουν κάθε ασυνήθιστη κίνηση στην περιοχή ΔΥΤΙΚΑ και ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΑ της θέσης του.11. No. 1 Λόχος (27 Τάγματος Πολυβόλων)

(α) Μια διμοιρία υπό τη διοίκηση του 23 Τάγματος θα καλύπτει την παραλία στο μέτω­πο, την ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ παρυφή του αεροδρομί­ου και το ίδιο το αεροδρόμιο, αν είναι απαραί­τητο.

(β) Δύο διμοιρίες υπό τη διοίκηση του 22 Τάγματος θα καλύψουν:

(ί) Τη ΔΥΤΙΚΗ παρυφή του αεροδρομίου και τις παραλίες στα ΔΥΤΙΚΑ.

(ii) Το πρόσθιο όριο αεροδρομίου και τις παραλίες στα ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ του.

(iii) Την κοίτη του ποταμού με κατεύθυνση προς ΒΟΡΡΑ και ΝΟΤΟ.

(iv) Το αεροδρόμιο αν απαιτηθεί.(γ) Ο λοχαγός Γκραντ θα συντονίσει το έρ­

γο των διμοιριών πολυβόλων και στα δύο Τάγ­ματα.

12. Πυρά Π υροβολικού(α) Ενα τμήμα οβιδοβόλων 3,7 από τη θ έ ­

ση... θα εκτελέσει πυρά (i) στο αεροδρόμιο και τις παραλίες ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ και ΔΥΤΙΚΑ και(ii) στην κοίτη του ΤΑΥΡΩΝΙΤΗ ποταμού και στις περιοχές ΔΥΤΙΚΑ.

(6) Ουλαμός οβιδοβόλων 75/27 από τη θέ­ση... θα εκτελέσει πυρά στο

(i) Αεροδρόμιο και ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ και ΔΥΤΙΚΑ, ιδιαίτερα στην παραλία και την περιοχή ΔΥΤΙΚΑ του ποταμού ΤΑΥΡΩΝΙΤΗ μέχρι το Κ0- ΛΥΜΠΑΡΙ.

(γ) Ουλαμός πυροβόλων 75 mm από τη θέ­ση... (άμεση βολή χωρίς σκοπευτικά μόνο) θα καλύπτει την ακτή και τους δρόμους σε τόσο ευρύ τόξο, όσο μπορεί με τη μέθοδο της «ά­μεσης βολής».

13. B ren C arrie rΕίκοσι Carrier θα διατεθούν στο εγγύς

μέλλον, μερικά βρίσκονται ήδη στην περιοχή. Θα κατανεμηθούν και θα είναι υπό διοίκηση των μονάδων, όπως παρακάτω:

(α) 22 Τάγμα: Τέσσερα Carrier (συνολικά ε­πτά μαζί με τα ανιχνευτικά του ΟΥΑΛΙΚΟΥ Συ­ντάγματος). Οι αποστολές θα περιλαμβάνουν πιθανή αναζήτηση και κάλυψη στη γενική πε­ριοχή (τετράγωνο χάρτη ....) και κοντά στον ΣΤΑΘΜΟ ΑΣΥΡΜΑΤΟΥ

(6) 23 Τάγμα: Δύο Carrier με αποστολή α­ντεπίθεσης και αναζήτησης.

(γ) 21 Τάγμα: Τρία Carrier. Σε περίπτωση που το 22 Τάγμα χάσει τα ανιχνευτικά του 0 Υ -

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

ΑΛΙΚΟΥ Συντάγματος, αυτά θα τα αντικατα­στήσουν, τιθέμενα υπό τη διοίκηση του 22 Τάγματος.

(δ) Δύο αποσπάσματα θα παραμείνουν υπό τη διοίκηση του Στρατηγείου της Ταξιαρ­χίας, όπως παρακάτω:

(ί) Ενα απόσπασμα από 6 Carrier, υπό τη δι­οίκηση του υπολοχαγού Ντη (21 Τάγματος), θα «κρυφτεί» στην περιοχή του 21 Τάγματος με τον ακόλουθο ρόλο:

Να επιτεθεί στην περιοχή της παραλίας, αν είναι απαραίτητο.

Να υποστηρίξει κάθε αντεπίθεση προς τα ΔΥΤΙΚΑ.

Να ερευνήσει τις περιοχές στα ΝΟΤΙΑ.(ϋ) Ενα απόσπασμα από 5 Carrier, υπό τη δι­

οίκηση του ανθυπολοχαγού ΟΥΡΛΙΧ του 28 Τάγματος, θα «κρυφτεί» στην περιοχή του Α- ποσπάσματος Μηχανικού ΝΖ Αποσπάσματος, μπροστά από το ΜΟΔΙΟ, με τον ακόλουθο ρό­λο:

Να επιτεθεί στην περιοχή της παραλίας.Να ερευνήσει τις περιοχές ΝΟΤΙΑ και Α­

ΝΑΤΟΛΙΚΑ.

14. ΑΠΟΚΡΥΨΗ

(α) Στη διάρκεια του προκαταρκτικού βομβαρδισμού του εχθρού και των επιθέσε­ων με πολυβόλα, όλο το προσωπικό θα παρα- μείνει κρυμμένο υπό κάλυψη για αποφυγή α­πωλειών και παραπλάνηση του εχθρού.

(6) Μέχρι να χρειαστεί να επιτεθούν στον εχθρό, τα Carrier θα περιορίσουν τις κινήσεις του στο ελάχιστο.

15. ΔΡΑΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ

(α) Ελεγχόμενα πυρά θα κατευθύνονται κατά χαμηλά ιπταμένων αεροπλάνων, μόνο α­φού γίνει φανερό ότι θα εκτελεστεί από τον εχθρό ρίψη αλεξιπτωτιστών και αερομεταφε- ρόμενων τμημάτων του.

(β) Μόλις επιχειρηθεί η απόβαση, ο μεγα­λύτερος δυνατός όγκος πυρών θα στραφεί κατά του εχθρού.

(γ) Λόγω της απόστασης που θα υποχρεω­θούν να καλύψουν τα εχθρικά αεροπλάνα του, ΔΕΝ θα είναι δυνατόν να συντηρήσει μια συνεχή επίθεση. Στις περιόδους «ανάπαυ­λας» η κατάσταση θα ξεκαθαρίσει, για να γί­νει η προετοιμασία για τις επόμενες φάσεις.

16. ΔΜ

(α) Υγειονομικό(ί) Θα προωθηθούν στις μονάδες όσο το

δυνατόν περισσότερα εφόδια υγειονομικού υλικού. Ο Αξιωματικός Υγειονομικού του Συ­ντάγματος θα εγκαταστήσει μεγάλους Σταθ­μούς Πρώτων Βοηθειών και η εκκένωση στο 5ο Κινητό Νοσοκομείο Εκστρατείας θα γίνε­ται, όταν είναι δυνατόν, και με όσα μέσα δια­τίθενται.

(ii) Θέση του 5ου Κινητού Νοσοκομείου στο ΜΟΔΙΟ. Επικοινωνίες με το στρατηγείο της Ταξιαρχίας με το τηλέφωνο του Αποσπά­σματος ΝΖ MX και με αγγελιοφόρο.

(6) Εφεδρικές μερίδες τροφής έχουν ήδη

αποθηκευθεί στις περιοχές των μονάδων και θα χρησιμοποιηθούν, όταν δεν θα μπορεί να λειτουργήσει το ρεύμα ανεφοδιασμού.

(γ) Για τις κινήσεις των τμημάτων στη διάρκεια της μάχης το προσωπικό θα φέρει ε­λαφρύ φόρτο.

(δ) Οι αιχμάλωτοι θα κρατούνται με τα κα­λύτερα δυνατά μέσα μέχρι τις περιόδους της ανάπαυλας ή τον τερματισμό της επίθεσης, οπότε θα κανονιστούν οι λεπτομέρειες της μεταχείρισής τους.

Ανδρες της 5ης Νεοζηλανδικής

Ταξιαρχίας κατά τη διάρκεια σύντομης

ανάπαυσης.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

17.(α) Θέση Στρατηγείου Ταξιαρχίας...(6) Σήματα με πυρά (τρεις φωτιές σε από­

σταση 50 γυαρδών μεταξύ τους) έχουν ετοι­μαστεί σε χαρακτηριστικά σημεία, όπως πα­ρακάτω:

28 Τάγμα...Απόσπασμα ΝΖ MX...21 Τάγμα...23 Τάγμα...22 Τάγμα...Οι φωτιές αυτές θα φρουρούνται συνε­

χώς και θα ανάψουν μόνο με διαταγή αξιωμα­τικού. Τα σήματα θα υπονοούν:

Εχθρική εισβολή από τη θάλασσα -δύο φωτιές.

Εχθρική εισβολή από τον αέρα - τ ρ ε ι ς φωτιές.

(γ) Διακριτικά περιβραχιόνια, όπως συζη- τήθηκε προφορικά, ΔΕΝ θα φορεθούν μέχρι να ληφθούν επιπλέον διαταγές.

(δ) Οπουδήποτε είναι δυνατό, τα τάγματα θα βοηθούν στη συντήρηση των καλωδίων που είναι απλωμένα στην περιοχή τους. Ολα τα καλώδια πρέπει να είναι θαμμένα.

(ε) Η ώρα θα συγχρονιστεί με το Κέντρο Επικοινωνιών της Ταξιαρχίας. Αν κοπούν τα καλώδια, ο συντονισμός θα γίνεται από αξιω­ματικούς της Ταξιαρχίας και αγγελιοφόρους, όταν επισκέπτονται τις μονάδες.

18. ΓΝΩΡΙΣΑΤΕ ΛΗΨΗ

Εκδοση μέσω διαβιβάσεων. Ωρα Υπογραφής 20.15 ω. Υπογραφή, διανομή κλπ.

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Α Γ Ν Ω Σ Τ Ε Σ Π Τ Υ Χ Ε Σ

*\

Ο Γερμανός πρωταθλητής της πυγμαχίας Μαξ Σμέλινγκ σε προπαγανδιστική φωτογραφία.

•5 *·

ΜΝΗΜΕΣ ΜΑΧΗΣ

94

Η Α ΣΥ Ν Η Θ ΙΣΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟ ΧΗ Ε Κ Ε ΙΝ Η Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η ΣΗ ΚΑΤΑΛΗΨΗΣ ΤΗΣ

ΚΡΗΤΗΣ Α Π Ο ΤΟΝ ΑΕΡΑ ΑΦΗΣΕ ΑΝ Ε ΞΙΤΗ Λ Α Σ Η Μ Α Δ ΙΑ Σ Τ ΙΣ Μ Ν Η Μ Ε Σ Ο ΛΩ Ν

Ο ΣΩ Ν ΣΥ Μ Μ Ε ΤΕ ΙΧ Α Ν Σ Ε ΑΥΤΗ. ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, Ο Η Ρ Ω ΙΣ Μ Ο Σ Ο ΣΩ Ν

Π Ο Λ Ε Μ Η ΣΑ Ν Ε ΚΕΙ Α ΓΓΙΞ Ε ΑΠΙΣΤΕΥΤΑ ΟΡΙΑ. Ο Ι Μ ΑΡΤΥΡΙΕΣ Λ Ο ΙΠ Ο Ν Ε ΙΝ Α Ι

ΠΟ ΛΛΕΣ, Α Π Ο Ο ΛΕΣ ΤΙΣ ΠΛΕΥΡΕΣ. Ε ΙΝ Α Ι Ε Π ΙΣΗ Σ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΟΤΙ,

ΕΞΗΝΤΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ, Ο Ι ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΣ ΠΑΡΑΜ ΕΝ Ο ΥΝ ΤΟ ΙΔ ΙΟ

ΖΩ Η Ρ Ε Σ, Ο ΣΟ ΚΑ Ι Ε Ν Α Ν ΧΡ Ο Ν Ο ΜΕΤΑ Α Π Ο ΑΥΤΗ.

• Περιγραφή της έναρξης της ε­πίθεσης από τον ταγματάρχη Πηρτ σε Νεοζηλανδό ραδιοσχο- λιαστή στις 31 Μαϊου 1941:

Ήταν το συνηθισμένο ω­ραίο ηλιόλουστο πρωινό στην Κρήτη. Οι άνδρες μόλις είχαν σηκωθεί και προγευμάτιζαν, ό­ταν άρχισε η αεροπορική επι­δρομή. Φάνηκε λίγο πιο έντονη από τις προηγούμενες, λίγα πε­ρισσότερα αεροπλάνα, βομβαρ­διστικά κάθετης εφόρμησης και καταδιωκτικά. Για να κατα­λάβετε, ο Θόρυβος έμοιαζε σαν να περνούσαν χιλιάδες αερο­πλάνα από πάνω την ίδια στιγμή. Βόμβες έπεφταν, τα Messerschmitt έβαλλαν με τα πυροβόλα τους και τα πολυβό­λα τους από το ύψος των δέν­δρων - αυτό συνεχίσθηκε για μια περίπου ώρα και μετά στα­μάτησε ξαφνικά.

Μετά ακούστηκε μακρινός θόρυβος αεροπλάνων και είδα­με στον ορίζοντα, σε πολύ χα­μηλό ύψος, έναν αριθμό μετα­

φορικών αεροπλάνων. Ξαφνικά, από την ουρά του πρώτου, είδα­με έναν άνδρα να πέφτει με α­λεξίπτωτο, ακολουθούμενος από έναν άλλο: και με τον τρό­πο αυτό ήλθαν κατά εκατοντά­δες και έπεφταν γρήγορα στο έ­δαφος. Και το πρώτο πράγμα που ακούσαμε ήταν το κροτάλι- σμα των τυφεκίων και των Bren, καθώς οι άνδρες μας άνοιξαν πυρ κατά των αλεξιπτωτιστών, θερίζοντάς τους κατά εκατο­ντάδες. Ελάχιστοι από αυτούς που έπεφταν κοντά στους στρα­τιώτες μας έφθασαν ζωντανοί στο έδαφος".• Ο στρατιώτης Αρνολντ Χάμο- ντ του 18ου ΝΖ Τάγματος ανα­καλεί στη μνήμη του:

"Είχαμε ένα κρυφό προαί­σθημα όταν σταμάτησε ο αερο­πορικός βομβαρδισμός. Μετά, πάνω από τον εφεδρικό χώρο, μας φάνηκε να έρχεται προς ε ­μάς ένα σμήνος ανεμόπτερων. Βλέπαμε επίσης τα μεταφορικά Junkers να ρίχνουν αλεξιπτωτι­

στές. Δυστυχώς, σκέφτομαι εκ των υστέρων, είχαμε διαταγή να μη βάλουμε εκτός αν δεχόμα­στε άμεση επίθεση. Θα μπορού­σαμε να προσβάλουμε αποτελε­σματικά τα ανεμόπτερα με πυρά τυφεκίων".• Ο δεκανέας Κένεθ Φορμπς- Φώκνερ του 22ου ΝΖ Τάγματος διηγείται:

"Αποστολή μας ήταν να απο- κρούσουμε απόβαση από τη θά­λασσα, αλλά βρεθήκαμε στην καρδιά της μάχης. Πυροβόλησα έναν Γερμανό στα 25 μέτρα και αναστατώθηκα πολύ όταν βρή­κα στο βιβλιάριό του μια φωτο­γραφία της γυναίκας του και δύο μικρών παιδιών. Η δράση ή­ταν πολύ έντονη όλη την ημέρα με συνεχείς επιθέσεις από βομβαρδιστικά κάθετης εφόρ­μησης και πυρά πολυβόλων. Ε ­χασα τη μισή μου ομάδα".• Ο φον ντερ Χάυντε, ο οποίος έπεσε κοντά στο Μάλεμε, περι­γράφει τη δική του εμπειρία:

'Το αίσθημα μετά την προ­

σγείωση είναι τελείως διαφορε­τικό από εκείνο που νιώθει έ ­νας απλός στρατιώτης. Επειδή ο απλός στρατιώτης εισέρχεται σταδιακά στη μάχη, ενώ ο αλε­ξιπτωτιστής πηγαίνει από την ειρήνη στη μάχη μέσα σε ένα λεπτό. Επίσης ο απλός στρατιώ­της έχει μια γραμμή μετώπου και ξέρει πού είναι ο εχθρός. Ο αλεξιπτωτιστής έχει τον εχθρό παντού και ειδικά στην Κρήτη, γιατί στην Κρήτη δεν είχε μόνο τους στρατιώτες του εχθρού ε ­ναντίον του, αλλά ολόκληρο τον πληθυσμό".• Ο Τζεφ Εντουαρντς, Αυστρα­λός στρατιώτης του 2/11 Τάγμα­τος, δεν αποχώρησε κατά την εκκένωση του νησιού, αλλά αρ­γότερα, με τη βοήθεια των κα­τοίκων. Το 1997 έγραψε:

"Οι πιο πολλοί από εμάς έ­φυγαν από την Κρήτη με τα βρε­τανικά υποβρύχια «Thrasher» και «Torbay». Αφήσαμε το ωραίο νησί της Κρήτης μεστοί από αι­σθήματα και αναμνήσεις από αυτούς τους ατρόμητους Κρη­τικούς. Είχαμε ηττηθεί στο πε­δίο της μάχης και δεν είχαμε να τους δώσουμε τίποτα. Ωστόσο, διακινδύνευσαν τα πάντα, ακό­μα και τις ζωές τους, για να μας δώσουν τη βοήθεια που θέλαμε τόσο πολύ. Είχαν τόσο λίγα και, όμως, τα έδιναν με προθυμία. Γι' αυτό, άνδρες, γυναίκες και παιδιά θα πλήρωναν βαρύ τίμη­μα στα βάρβαρα αντίποινα του εχθρού. Ανδρες σαν τον διερ­μηνέα Βασιλάκη, που αρνήθηκε να του δέσουν τα μάτια όταν α­ντιμετώπιζε το εκτελεστικό α­πόσπασμα και πέθανε ψάλλο­ντας τον ελληνικό εθνικό ύμνο. Δεν είναι περίεργο ότι το νησί δεν υπέκυψε ποτέ ολοκληρωτι­κά".• Ο Χανς Ζακ, δεκανέας του 15ου Λόχου του Συντάγματος Α­λεξιπτωτιστών, 81 ετών σήμερα, έπεσε κοντά στο Μάλεμε στις 20 Μαϊου. Οταν έφθασε στο έ­δαφος, καλύφθηκε και πολύ γρήγορα διέκρινε κοντινούς πυ­ροβολισμούς από αυτόματο. Πιστεύοντας ότι οι συνάδελφοί του πραγματοποιούσαν επίθε­ση εναντίον του υψώματος 107, εγκατέλειψε τη θέση του...για να πληγεί από πυρά γερμανικού αυτόματου. Λίγο αργότερα πλη- ροφορήθηκε ότι ένας πολύ­στροφος Βρετανός στρατιώτης, που είχε βρει έναν φορέα με ό­πλα, αφαίρεσε γρήγορα ένα αυ­τόματο και άνοιξε πυρ κατά των αλεξιπτωτιστών. Ο Ζακ ήταν ά­σχημα τραυματισμένος και σε κακή κατάσταση. Ενας στρατιώ­της του εχθρού τον βρήκε αρ­

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

Α Γ Ν Ω Σ Τ Ε Σ Π Τ Υ Χ Ε Σ

Ιταλοί αξιωματικοί συνομιλούν με Γερμανό συνάδελφό τους.

Στιγμιότυπο από τη συμβολική ιταλική απόβαση στο λιμάνι

της Σητείας.

Δημήτρης Γεδεών

γότερα, έδεσε τις πληγές του και του έσωσε τη ζωή. Ο στρα­τιώτης βρήκε λίγο κρασί στην α­γροικία, όπου μεταφέρθηκε ο Ζακ, ήπιαν μαζί και μετά έφυγε. Δύο ημέρες αργότερα Γερμανοί της Ορεινής Μεραρχίας εντόπι­σαν τον Χανς Ζακ, ο οποίος δια­κομίσθηκε αεροπορικώς στην Αθήνα.• Τι απέγινε ο Μαξ Σμέλινγκ;

Στη Μάχη της Κρήτης έλα­βε μέρος και ο γνωστός Γερμα­νός πυγμάχος βαρέων βαρών, Μαξ Σμέλινγκ. Ο Σμέλινγκ, ο ο­ποίος είχε αγωνιστεί με τον πε­ρίφημο νέγρο πυγμάχο Τζόε Λούις, αποτέλεσε αρχικά αντι­κείμενο εκμετάλλευσης της να- ζιστικής προπαγάνδας. Ομως ο ίδιος δεν προσχώρησε ποτέ στο ναζιστικό κόμμα, με αποτέλε­σμα να περιέλθει σε δυσμένεια. Στη Μάχη της Κρήτης συμμετεί­χε ως υπηρέτης όλμου στο Σύ­νταγμα Εφόδου Αλεξιπτωτι­στών. Πολύ σύντομα διαδόθηκε ότι είχε σκοτωθεί πολεμώντας ηρωικά. Στις 29 Μαϊου 1941, η ε­φημερίδα Evening Standard tou Λονδίνου δημοσίευσε ότι, έχο­ντας συλληφθεί αιχμάλωτος πο­λέμου, σκοτώθηκε, ενώ προ­σπαθούσε να αποδράσει. Ακόμα και ο Γκαίμπελς έγραψε στο η­μερολόγιό του για το συμβάν, τονίζοντας ότι ήταν βέβαιος ότι «οι Βρετανοί τον σκότωσαν από μνησικακία και μόνο». Στην πραγματικότητα, όμως, ο Σμέ- λινγκ μόλις έπεσε στην Κρήτη και προτού προλάβει να χρησι­μοποιήσει τον όλμο του, αρρώ- στησε με δυσεντερία. Κατόπιν αυτού, πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της μάχης σε φορείο, πριν μεταφερθεί στην Αθήνα. Ε ­κεί παραχώρησε συνέντευξη σε έναν Αμερικανό δημοσιογράφο, στον οποίο τόνισε ότι οι Βρετα­νοί δεν είχαν διαπράξει.. .θηριω­δίες στην Κρήτη, όπως υποστή­ριζε η γερμανική προπαγάνδα. Παρόλα αυτά, επειδή έπρεπε να διατηρηθεί η εικόνα του ήρωα στη συνείδηση του γερμανικού λαού, τιμήθηκε με τον Σιδη- ρούν Σταυρό για τα φανταστικά κατορθώματά του στην Κρήτη. Την πραγματικότητα της...δρά­σης του περιέγραψε ο φον ντερ Χάυντε, αλλά και ο ίδιος, σε μια επιστολή του το 1985. Ο Σμέλιν- γκ σήμερα είναι 96 ετών.• Ο Νεοζηλανδός υπολοχαγός Σίνκλαιρ του 22ου ΝΖ Τάγματος, διμοιρίτης της διμοιρίας που εί­χε παραταχθεί επάνω από την κοίτη του Ταυρωνίτη, συνελή- φθη αιχμάλωτος στις 20 Μαϊου 1941 και μεταφέρθηκε στην Α­θήνα. Στις 16 Ιουλίου του ίδιου

έτους δραπέτευσε και δύο μή­νες αργότερα βρισκόταν στην Αίγυπτο, όπου υπέβαλε αναφο­ρά σχετικά με τη μάχη. Ενδιαφέ­ροντα σημεία της αναφοράς του, ενδεικτικά των συνθηκών κάτω από τις οποίες πολέμησαν οι Νεοζηλανδοί, είναι:

"(Γία την οργάνωση του εδά­φους) διατέθηκε μόνο μια σκα­πάνη και ένα φτυάρι για δύο η­μέρες, για να οργανώσει η δι­μοιρία το μέτωπό της... Το μέ­τωπο της διμοιρίας σε ευθεία γραμμή ήταν 1.400 γιάρδες και ολόκληρη η διμοιρία μου είχε δύναμη 25 ανδρών μαζί με εμέ­να...Τη νύκτα πριν από τη μάχη μια ομάδα ανδρών τάχθηκε α­ριστερά μου, κοντά στη γέφυρα. Δεν με προειδοποίησαν για την παρουσία τους και δεν είχα ι-

κά του Πολέμου", που εκδόθη- καν στη Ρώμη στις 14 Ιουνίου 1941:

"Ολοκληρώθηκαν οι επιχει­ρήσεις στην Κρήτη. Ο στρατός άρχισε την απόβαση στον κόλ­πο Μεραμπέλου αργά το από­γευμα της 28ης Μαϊου. Περατώ- θηκε μερικές ώρες αργότερα. Την ίδια ώρα ο στρατός προή- λαυνε προς το κέντρο του νησι­ού. Ο στόχος ήταν διπλός: να προχωρήσουν δυτικά για να συ­νενωθούν με τους Γερμανούς και μετά να συνεχίσουν προς τα νότια και να φθάσουν στις α­κτές, πριν προλάβουν οι Βρετα­νοί να πλησιάσουν εκεί από την άλλη πλευρά.

Ενα τάγμα προχώρησε προς το Ηράκλειο, έχοντας συ­ντρίψει την εχθρική αντίσταση,

σπίτι, αλλά δεν ξέραμε ότι είναι εκεί ο βασιλιάς, ήταν ένα απλό, συνηθισμένο αγροτόσπιτο. Την επόμενη ημέρα είδαμε μια φά­λαγγα πολιτών να εγκαταλείπει το σπίτι. Ηταν ο βασιλιάς και η κυβέρνησή του, αλλά δεν τους πυροβολήσαμε, επειδή νομίσα­με ότι ήταν πολίτες που έφευ­γαν γιατί δεν ήθελαν να πολε­μήσουν - γι’ αυτό τους αφήσα­με".• 0 ανθυπασπιστής - εύελπις II Μιχαήλ Πιπέρης σκοτώθηκε στη μάχη που διεξήχθη κοντά στις φυλακές Αγιάς. Εκείνοι που τον ενταφίασαν, βρήκαν στο χέρι του μια μικρή κάρτα, στην οποία είχε γράψει με το αίμα του και με ένα μικρό ξυλαράκι τα εξής:

"Πεθαίνω από αιμορραγία... Πηγαίνετε στην οδό... στα Χανιά

δέα ότι ήταν εκεί. Την επόμενη ημέρα μερικοί από αυτούς μπο- ρεί να είχαν πυροβοληθεί πολύ εύκολα από τους άνδρες μου... Τα τρία οπλοπολυβόλα Bren της διμοιρίας μου είχαν άφθονα φυσίγγια, αλλά δυστυχώς μόνο τρεις γεμιστήρες το καθένα. Αυτό θα ήταν μειονέκτημα σε περίπτωση έντονης μάχης, για­τί θα καθυστερούσε πολύ η γέ­μισή τους... Δεν είχαμε καμία προειδοποίηση για την επίθε­ση. Την προηγούμενη ημέρα μας είχαν πει ότι η ακριβής ημε­ρομηνία έναρξης της επιχείρη­σης ήταν άγνωστη• Ο βαρόνος φον ντερ Χάυντε παρουσίασε τη δική του εκδοχή σχετικά με την αναχώρηση του βασιλιά Γεωργίου από την Κρή­τη, πολλά χρόνια μετά τη μάχη, συμμετέχοντας σε ένα ντοκιμα­ντέρ των Νεοζηλανδών:

Ό βασιλιάς των Ελλήνων ή­ταν στην Κρήτη και έκανε μια προκήρυξη στον λαό, την οποία βρήκαμε τοιχσκολλημένη: να συνεχίσει τον αγώνα. Ολος ο λαός υπάκουσε στην προτροπή του. Το αστείο ήταν ότι ο βασι­λιάς βρισκόταν 500 μέτρα από τον πρώτο λόχο μας. Είδαμε το

και παρακαλέστε να στείλουν τα πράγματά μου στο σπίτι...και να τους πουν ότι πέθανα για την Πατρίδα... στην Κρήτη".• Τα βρετανικά πολεμικά πλοία προσέβαλαν τη νηοπομπή καϊ- κιών, που μετέφερε Γερμανούς αλεξιπτωτιστές στην Κρήτη. 0 Γιόζεφ Βούερτς ήταν μεταξύ των επιζώντων:

"Λίγο πριν από την επίθεση, το ελληνικό πλήρωμα του πλοί­ου ανατίναξε τη μηχανή. Σαμπο- τάζ! Δεν μπορούσαμε ούτε να πυροβολήσουμε ούτε να βοη­θήσουμε, Κοιτούσαμε μόνο με ανίσχυρη οργή. Ενας από τους πιο αγαπημένους φίλους μου βρέθηκε νεκρός. Το σώμα του είχε μείνει 16 ώρες στη θάλασ­σα. Εξήντα άνδρες από τον λό­χο μου πνίγηκαν. Οσοι από μας σώθηκαν, μεταφέρθηκαν στην Αθήνα. Από εκεί πήγαμε με αε­ροπλάνα στην Κρήτη και λάβαμε μέρος στο τελευταίο στάδιο των εκκαθαριστικών επιχειρή­σεων".• Τέλος, μια... φουτουριστική νότα στη Μάχη της Κρήτης προσδίδει η περιγραφή της συμ­μετοχής των Ιταλών σε αυτή, ό­πως δημοσιεύθηκε στα "Χρονι­

ενώ ένα άλλο κινήθηκε προς τις νότιες ακτές. Ο εχθρός ητ- τήθηκε μετά από εξαιρετικά ά­γρια αντίσταση. Με την αναχώ­ρησή τους οι Ελληνες εγκατέ- λειψαν περίπου εκατό αιχμα­λώτους και πλο0 Jia λάφυρα σε όπλα και υλικά.

Στο μεταξύ, η απόβαση συ­νεχιζόταν υπό την προστασία της αεροπορίας".

Για την ιστορία: κατά την «απόβαση» των Ιταλών δεν ση­μειώθηκε ούτε ένας πυροβολι­σμός!

95

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ

H ^ H ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΕΝΟΣ ΜΝΗΜΕΙΟΥ

Το γερμανικό μνημείο με το "κακό πουλί" στα Χανιά. "Κακό πουλί" ονομάσθηκε από τον κρητικό λαό το μνημείο το οποίο κατασκευάστηκε από τους Γερμανούς μετά την κατάληψη της Κρήτης το 1941, στα δυτικά της πόλης των Χανίων, στον δρόμο προς το Μάλεμε. Στην κορυφή

της μεγάλης πέτρινης στήλης δεσπόζε ο "αετός που εψορμά προς τη γη", σύμβολο και έμβλημα των δυνάμεων αλεξιπτωτιστών της Luftwaffe, ο οποίος κρατούσε με τα νύχια του έναν αγκυλωτό σταυρό. Κατά περίεργο τρόπο διέφυγε της οργής των κατοίκων μετά την αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων από το νησί, τον Μάιο του 1945. Η μόνη ορατή "επέμβαση" στο μνημείο ήταν η κάλυψη του

αγκυλωτού σταυρού, τον οποίο κρατούσε ο αετός με τσιμέντο. Στις 31 Μαρτίου 2001 η εφημερίδα "Ελευθεροτυπία"μας πληροφόρησε για τη μερική καταστροφή του μνημείου. Συγκεκριμένα, περί τα τέλη Νοεμβρίου του 2000 οι "κακές καιρικές συνθήκες" έπληξαν τον

εφορμώντα αετό, κόβοντάς τον σχεδόν στη μέση. Λίγο καιρό αργότερα, κάποιοι φρόντισαν να τον "αποτελειώσουν". Για όλα αυτά ουδείς αρμόδιος ενοχλήθηκε. Επικοινωνήσαμε με την τοπική δημοτική αρχή και πληροφορηθήκαμε ότι δεν 9α γίνουν ενέργειες προς

αποκατάσταση της φθοράς λόγω αντίδρασης των κατοίκων. Εμείς απλώς θα επίσημόνουμε ότι μέσω του μνημείου αυτού προβάλλεται και οαγώνας των ηρωικών Κρητών κατά τη μεγάλη σύγκρουση του 1941.

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Ο Σ Π Α Γ Κ Ο Σ Μ ΙΟ Σ Π Ο Λ ΕΜ Ο Σ

Η Μ ΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΚΔΟΣΙΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΩΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΤΡΑΤΟΥ ΓΕΣ

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣΗ Μ ΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣΕκδόσεις ΓΕΣ/ΔΙΣ,Αθή ναι 1967 Σελίδες 194

Στο βιβλίο αυτό εξιστο­ρούνται όλα όσα σχετίζονται με τη στρατηγική αξία της Κρήτης, τα γεγονότα που έλα­βαν χώρα πριν από την εκδή­λωση της μάχης, τα ελληνικά σχέδια για την άμυνα του νησι­ού και την ανάληψη της ευθύ­νης της άμυνας της Κρήτης από τους Βρετανούς (προπα- ρασκευές κ.ά.). Επίσης, με διε­ξοδικό τρόπο παρουσιάζεται η ίδια η Μάχη της Κρήτης, κα­θώς ακολουθεί εκτενής αφή­γηση όσων διαδραματίσθηκαν κατά την τελευταία φάση των επιχειρήσεων επί ελεύθερου ελληνικού κράτους.

Αυτό που λαμβάνει ιδιαίτε­ρη αξία είναι ότι για τη συγ­γραφή του βιβλίου χρησιμο- ποιήθηκαν πηγές από τις δύο πλευρές «του λόφου» και πιο συγκεκριμένα: στοιχεία των διοικητών των ελληνικών δυ­νάμεων, η επίσημη έκδοση της Νέας Ζηλανδίας σχετικά με τη μάχη, η επίσημη βρετανική ι­στορία, η εκδοχή του στρατη­γού Τ Ρίνγκελ. Εάν, όμως, υ­πάρχει κάτι που καθιστά τη διήγηση ενδιαφέρουσα και α­ξιόπιστη είναι ότι μερικά από τα στοιχεία αυτά προέρχονται από τους πρωταγωνιστές της μάχης, όπως τον Γερμανό στρατηγό Στούντεντ, τον Νεο- ζηλανδό στρατηγό Φράυμπερ- γκ, τον Γερμανό στρατηγό Ρίν­γκελ κ.ά.

Στο βιβλίο, επίσης, με ιδι­αίτερη ενάργεια και παραστα­

τικότητα παρουσιάζονται η ε­ξέλιξη των επιχειρήσεων κατά τομείς, καθώς και οι ιδιομορ­φίες που προέκυπταν έως το τέλος της μάχης. Παρέχει δε στοιχεία για την ενεργό συμ­μετοχή των κατοίκων του νη­σιού και τα αντίποινα, στα ο­ποία επιδόθηκαν οι Γερμανοί. Εν ολίγοις, πρόκειται για μια πολυτιμότατη έκδοση της ΔΙΣ/ΓΕΣ, για ένα βιβλίο εξαιρε­τικά χρήσιμο σε κάθε αναγνώ­στη και ειδικότερα σε κάθε ι­στορικό μελετητή της μάχης.

Διονύσιος Κόκκινος01 ΔΥΟ ΠΟ ΛΕΜ Ο Ι 1940-1941Εκδοτική Εταιρεία “Ο ΠΛΑΤΩΝ”Αθή ναι 19462 τόμοι, σελίδες 636

Στο βιβλίο αυτό ο συγγρα­φέας Δ. Κόκκινος περιγράφει συνοπτικά τα διπλωματικά, πο­λιτικά και στρατιωτικά γεγονό­τα που προηγήθηκαν της μά-

ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Α. ΚΟΚΚΙΝΟΥ

Ο Ι ΔΥΟ Π Ο Λ Ε Μ Ο Ι 1 9 4 0 -1 9 4 1

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩ­ΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟ - ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΤΟΜ ΟΣ ΛΕΥΤΕΡΟ Σ

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ «Ο ΠΛΑΤΩΝ» ΑΘΗΝΑ!

194S

χης. Επίσης, αποκαλύπτει ότι το Βρετανικό Στρατηγείο Μέ­σης Ανατολής δεν είχε προ- Θλέψει την πιθανότητα μιας α- εραποβατικής επίθεσης στην Κρήτη, αν και ήταν το μόνο αρ­μόδιο να την αντιμετωπίσει.

Στο βιβλίο παρέχονται στοιχεία σχετικά με τις επιχει­ρήσεις, οι οποίες διεξήχθησαν

από τη στιγμή της πτώσης των πρώτων Γερμανών αλεξιπτωτι­στών στο αεροδρόμιο του Μά­λεμε έως και την κατάληψη του νησιού. Κατά την άποψη του συγγραφέα, οι Βρετανοί αξιωματικοί, οι οποίοι αποβι­βάσθηκαν στο νησί μετά την εκκένωση της ηπειρωτικής Ελ­λάδας, θεωρούσαν αρχικά την παραμονή τους στην Κρήτη ως έναν ενδιάμεσο σταθμό, πριν από την τελική μεταφορά τους στην Αίγυπτο. Ο Δ. Κόκ­κινος επισημαίνει εμφατικά την απουσία αεροπορικής υ­ποστήριξης των ελληνο-βρε- τανικών δυνάμεων, καθώς και τη μη αποστολή ενισχύσεων. Τέλος, περιγράφει τη συγκλο­νιστική θυσία των Ελλήνων στην Κρήτη, ενώ καταδεικνύει τις συνέπειες που είχε για τους Γερμανούς η απώλεια χρόνου σε σχέση με την εκ­στρατεία εναντίον της Σ. Ενω­σης. Συμπερασματικά, ο συγ­γραφέας αναδεικνύεται σε μία αστείρευτη πηγή στοιχείων τόσο για τον αναγνώστη, όσο και για τον ιστορικό.

I. McD. G. S tew artΗ Μ ΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣΕκδοση Οργανισμού Πολεμικών Εκδόσεων Λονδίνου, 1966 2 τόμοι, σελίδες 366 και 480 αντίστοιχα

Ο Βρετανός συγγραφέας συνέγραψε το βιβλίο αυτό με σκοπό τόσο να περιγράφει, όσο και να εξαντλήσει κριτικά τη Μάχη της Κρήτης, εστιάζο­ντας στην ειδική υφή της ως μορφή δράσης από στρατηγι­κή και τακτική άποψη. Ετσι, περιγράφει λεπτομερώς τα γε­γονότα της μάχης και αντιπα- ραθέτει συνεχώς όλες τις α­πόψεις, οι οποίες έχουν έως τώρα διατυπωθεί σχετικά με τη μάχη αυτή.

Παρόλο που είναι γραμμέ­νο από άνθρωπο κινούμενο στα πλαίσια των βρετανικών αυτοκρατορικών δυνάμεων, ωστόσο παραθέτει στιγμιότυ­πα και κρίσεις που, αν και απο­σπασματικά, καταφέρνουν να παρουσιάσουν και προς αυτή την κατεύθυνση «ανοίγματα» συγκλονιστικής θέας. Ο λό­

γος, πάντως, για τον οποίο το βιβλίο αυτό καθίσταται πραγ­ματικά ανυπέρβλητο, έγκειται στο κριτικό του μέρος σχετικά με τη μάχη, δεδομένου ότι το στοιχείο αυτό είναι πολύ σημα­ντικό για τη θεώρηση των γε­γονότων μιας δράσης.

Το περίφημο αυτό βιβλίο χαρακτηρίζεται για την πληρό­τητα των πηγών και την κριτι­κή επεξεργασία των γεγονό­των. Στον αναγνώστη προσφέ- ρονται στοιχεία, τα οποία δεν επιδέχονται αμφισβήτησης και τα οποία αποδεικνύουν ότι η περίπτωση της Κρήτης διέφε­ρε από τον γενικό κανόνα της εποχής. Επίσης, ενάντια στη γενική εκτίμηση, υποστηρίζε­ται ότι η Μάχη της Κρήτης δεν χάθηκε εξαιτίας της ολιγωρίας των Συμμάχων, αλλά, όπως συ­νέβη και σε άλλες περιπτώ­σεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, από την πρώτη κιόλας ημέρα του πολέμου η μάχη χάθηκε λόγω της συντριπτικής υπερο­χής του αντιπάλου.

Σε γενικές γραμμές, πρό­κειται για ένα βιβλίο που απο- δεικνύεται πολύτιμο για τον Ελληνα αναγνώστη και ιστορι­κό, καθώς και για όποιον επι­θυμεί να αναπλάσει τα ιστορι­κά γεγονότα αυτής της περιό­δου.

Χαράλαμπος Νικολάου

ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ