رسم فني

الكتروتكنيك – الكترونيك رشته هاي

زمينه ي صنعت

شاخه ى متوسطه فنى و حرفه اىشماره ى درس2073

604/2

514 ر1389

رسم فني / مولفان: حسن عبداله زاده و عليرضا حجر گشت .. [و ديگران].- تهران شركت چاپ و نشر كتاب هاي درسي ايران،1389

177ص. : (آموزش فني و حرفه اي؛ شماره ي درس 2073)متون درسي رشته هاي الكترونيك- الكتروتكنيك، زمينه ي صنعت .

رشته ي درس كتاب هاي تاليف و برنامه ريزي كميسيون محتوا: تصويب و بررسي ، نظارت و برنامه ريزي الكتروتكنيك دفتر برنامه ريزي و تاليف آموزش هاي فني و حرفه اي و كاردانش وزارت آموزش و پرورش.

. وزارت آموزش و پرورش. كميسيون ايران . . ب . حجر گشت. عليرضا زاده حسن الف. عبداله 1. رسم فني. برنامه ريزي و تاليف كتاب هاي درسي رشته ي الكتروتكنيك . ج . عنوان. د. فروست.

1389

برنامه ريزي محتوا و نظارت بر تاليف: دفتر برنامه ريزي و تاليف آموزش هاي فني و حرفه اي و كاردانش عنوان و كد كتاب: رسم فني -359/75

مولف/مولفان: حسن عبداله زاده فصول 1 تا 11 - عليرضا حجر گشت فصل 13 و 14 احمد جان آقايي و محمد جواد آيت اللهي فصل 12

آماده سازي : انتشارات گويش رسام: حسن عبداله زاده - عليرضا حجر گشت

صفحه آرا: منيره كاظم زادهطراح جلد:

نوبت و سال چاپ: چاپ دهم 1389ناشر: شركت چاپ و نشر كتاب هاى درسى ايران: تهران – كيلومتر 17 جاده ى مخصوص كرج – خيابان 61 (داروپخش)

تلفن:4-66026241، دورنگار:66026240، صندوق پستى: 13445/684 نظارت برچاپ وتوزيع: اداره ي كل چاپ و توزيع كتاب هاي درسي، سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي

تهران: خيابان ايرانشهر شمالي- ساختمان شماره ي 4 آموزش و پرورش(شهيد موسوي)تلفـن: 9-88831161 ، دورنگـار: 88309266 ، صندوق پستي: 1584747359

www.chap.roshd.ir وب سايت

جمهوري اسالمي ايران وزارت آموزش و پرورش

سازمان پژوهش وبرنامه ريزي آموزشي

همكاران محترم و دانش آموزان عزيز:شماره ى پستى صندوق تهران- نشانى به كتاب اين محتواى درباره را خود نظرهاي و پيشنهادها

4874/15 دفتر برنامه ريزى و تاليف آموزش هاى فنى و حرفه اى و كاردانش، ارسال فرمايند.tvoccd@roshd.ir (ايميل) پيام نگار

www.tvoccd.med.ir (وب سايت) وب گاه

ISBN 964-05-0891-8 964-05-891-8 شابك

شما عزيزان كوشش كنيد كه از اين وابستگى بيرون آييد و احتياجات كشور خودتان را برآورده سازيد، از نيروى انسانى ايمانى خودتان غافل نباشيد و از

اتكاى به اجانب بپرهيزيد.

امام خمينى (قّدس سّره الّشريف)

بودجه بندى زمانى تدريس كتاب

مجموع زمان زمان آموزش(ساعت) عنوان فصل رديف

60 ساعت

2 ابزار نقشه كشي 1

4 اصول نقشه كشي 2

4 اصول ترسيم تصوير در فرجه اول 3

10 ترسيم تصاوير 4

4 مجهول يابي 5

4 آشنايي با نرم افزار اتوكد 6

12 ترسيم در محيط اتوكد 7

8 ويرايش نقشه در محيط اتوكد 8

4 برش 9

4 اندازه گذاري 10

4 ترسيم تصوير 11

60 ساعت

8 ترسيم پالن ساختمان 12

44 نقشه كشي برق ساختمان 13

8 پروژه 14

اهداف كلي كتاب

نقشه هاي ساده صنعتي را با استفاده از نرم افزار اتوكد ترسيم كند.

نقشه هاي برق مربوط به يك ساختمان مسكوني را بخواند و ترسيم كند.

فصل يك: ابزارنقشه كشي1

فصل دو: اصول نقشه كشي2

فصل چهار: ترسيم تصاوير4

فصل شش: آشنايى با نرم افزار اتوكد6

فصل هشت: ويرايش نقشه در محيط اتوكد8

فصل ده: اندازه گذارى10

فصل دوازده: ترسيم پالن ساختمان12

فصل چهارده: ترسيم14

فصل سه: اصول ترسيم تصوير در فرجه اول3

فصل پنج: مجهول يابى5

فصل هفت: ترسيم در محيط اتوكد7

فصل نه: برش9

فصل يازده: ترسيم تصوير مجسم11

فصل سيزده: نقشه كشى برق ساختمان13

1

10

18

23

33

41

49

71

86

96

105

115

133

175

مقدمه :متخصصان امروزه نقشه دار زبان گوياي صنعت مي دانند و معتقدند كه بدون نقشه اجراي تأسيسات الكتريكي در ساختمان ها

ــات ــتقيم در توليدات صنعتي و اجراي تأسيس ــاني كه به طور مس ــت. تمام كس و همچنين توليد هيچ قطعه اي امكان پذير نيس

ــنا باشند در اين صورت خواهند توانست در دنياي واقعي كار موفق شوند. بي شك ــتند بايد با اين زبان آش الكتريكي دخيل هس

فراگيري اصول و قواعد و استانداردهاي نقشه كشي زمينه ساز چنين موفقيتي خواهد بود.

امروزه با پيشرفت صنعت و ظهور تجهيزات پيشرفته، شيوه ي ترسيم نقشه نيز عمًال تغيير يافته است. به عبارت ديگر ترسيم

ــتفاده از نرم افزارهاي مختلف صورت مي گيرد. نرم افزاري كه براي اين كتاب در ــه ها در دفاتر طراحي و مراكز صنعتي با اس نقش

نظر گرفته شد نرم افزار دنياي واقعي كار يعني اتوكد Auto cad است.

اين كتاب در چهارده فصل تأليف شده است. فصول اول تا پنجم اصول نقشه كشي و ترسيم به صورت دستي، فصول ششم

ــت. فصول دوازدهم تا چهاردهم مربوط به پالن ساختمان ها و نقشه كشي برق در ــيم به كمك نرم افزار اتوكد اس تا يازدهم ترس

اين پالن ها مي باشد اين نقشه كشي بر پايه ي مقررات ملي ساختمان است.

ــت خواهشمند است هر گونه نظر و راهكار جديد كه بتواند مفيد ــكال اس از آنجايي كه نمي توان ادعا كرد كتاب خالي از اش

واقع شود را از طريق صندوق پستي 4874/15 و يا پيام نگار riohcs.dccort@ofni براي مولفان ارسال داريد.

1

فصل اول : ابزار نقشه كشي1

2-2

2

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

(ISO) 1- نحوه پيدايش سازمان جهاني استانداردرا بيان كند.

ــتفاده در نقشه كشي را 2- انواع كاغذهاي مورد اسنام ببرد.

3- كاربرد كاغذهاي مورد استفاده در نقشه كشي را توضيح دهد.

ــي را بيان ــتاندارد و ابعاد كاغذهاي نقشه كش 4- اسكند.

ــي از نظر ابعاد را نام ــواع كاغذهاي نقشه كش 5- انببرد.

6- وسايل نقشه كشي را نام ببرد.7- كاربرد وسايل نقشه كشي را شرح دهد.

تاريخچهــتن را بياموزد با ترسيم ــر قبل از آن كه خواندن و نوش بشــي از نحوه ي ــنگ و چوب اطالع ــياء بر روي س ــر اش تصاويــته كه بيانگر افكار و عقايد آنان زندگي و ارتباط خود را گذاشــت. توانايي در ترسيم اشياي ساده در گذشته باعث مي شد اســان ها در ــيمي به منظور ايجاد ارتباط بين انس نوعي زبان ترســرفت ــت زمان و پيش ــود. با گذش آن زمان به كارگرفته مي شــد و با پيدايش ــته قاعده مسند رش ــيمي گذش علوم،زبان ترســري از مجموعه ــي نياز به بهره گي ــت و ارتباطات صنعت صنعــاس گرديد، به قواعدي واحد و جهاني در اين خصوص، احســان و متخصصان صنعت را بر آن داشت تا نحوي كه مهندســال 1926 ميالدي موسسه ي استانداردي ــي در س در همايش (ISA) ــات ملي استاندارد به نام اتحاديه ي بين المللي موسستشكيل دهند. با پيشرفت صنعت در سال 1947،يك سازمان ــتاندارد ايزو (ISO)1، كه مورد قبول اكثر بين المللي به نام اسكشورهاي جهان بود، تأسيس گرديد و تمام كشورهاي عضو ــازماني به نام استاندارد ملي، با ــازمان در كشور خود س اين س1-International Organization for Standarization

هدف يك سان سازي اصول و قواعد صنعتي تأسيس نمودند. اصول و قواعد ترسيم نقشه ها نيز از همچنين استاندارد تبعيت ــر جهان به صورت يك سان پذيرفته شده مي كند و در سراس

است. (ISO) ــور ما به قبل از عضويت درسازمان ايزو چون كشــتاندارد آلمان (DIN) تبعيت مي نمود، ممكن ــتم اس از سيس (DIN استاندارد) است بخشي از قواعد مربوط به آن سيستمــته باشد، اما براساس توافقات به عمل آمده بين نيز وجود داشــتاندارد، رعايت اصول و ــورهاي عضو سازمان جهاني اس كشــت و از سال 1947 تاكنون هر قواعد ايزو (ISO) اجباري اســال توافقات به عمل آمده در اين سازمان به عنوان تغييرات س

جديد ثبت شده و براي اعضا به قانون تبديل مي شود.ــي وسايلي هستند كه براي ترسيم نقشه به ابزار نقشه كش

كار مي روند. ابزار نقشه كشى

ــم روي آن به كار ــوط و عالي ــيم خط كاغذ: براي ترسمي رود.

3

انواع كاغذ از لحاظ جنس كاغذ سـفيد: به اين كاغذ، كه به كاغذ افست نيز معروف

است سطحي صاف و صيقلي دارد.ــه اي مات است، براي كاغذ كالك : از اين كاغذ، كه شيش

مركبي كردن نقشه ها، استفاده مي شود.ــت ــذ همانند كاغذ كالك اس ــن كاغ كاغـذ پوسـتي : اي

ــه اي مات است، با اين تفاوت كه ضخامتش خيلي كم تر شيشــتي ترسيم مي كنند و ــت. ابتدا نقشه ها را روي كاغذ پوس اس

سپس به روي كاغذ كالك منتقل مي شود. انواع كاغذ از لحاظ خط

ــيم بندي هاي پنج ــن كاغذ با تقس كاغـذ شـطرنجي : اي

ميلي متر كاربرد دارد و از آن براي ترسيم نقشه هاي دست آزاد (اسكچ)1 استفاده مي شود.

شكل 1-1

ــي ولي با رعايت تمام ــتفاده از وسايل نقشه كش ــه هايي كه بدون اس 1 - نقشاستانداردهاي نقشه كشي ترسيم مي شود.

كاغذ ميلي متري : اين كاغذ همانند كاغذ شطرنجي است،

با تقسيم بندي هاي يك ميلي متري و براي ترسيم نمودارها و دياگرام ها به كار مي رود.

شكل 1-2

ــب كاغـذ لگاريتمي : محور قائم و افقي اين كاغذ برحس

ــت و براي ترسيم منحني ها و ــيم بندي شده اس لگاريتم تقسنمودارها به كار مي رود. (شكل 1-3)

ــي و تمام لگاريتمي ــا در دو نوع نيم لگاريتم ــن كاغذه ايعرضه مي شوند.

شكل 1-3

4

ــر خطوط افقي ــن كاغذ، عالوه ب كاغـذ ايزومتريـك : اي

ــت ــي تحت زاويه ي 30 درجه اس ــودي، داراي خطوط و عمــم ايزومتريك1 به كار مي رود. ــيم نماهاي مجس و براي ترس

(شكل 1-4)

شكل 1-4

ابعاد كاغذ نقشه كشيــتفاده در نقشه كشي براساس استاندارد كاغذهاي مورد اســه گروه C,B ،A توليد مي شوند . استفاده ايزو (ISO) در س

از گروه Aدر نقشه كشي بيش تر متداول است. ،A1 ،A0 ــاس اندازه به كاغذها در گروه A كاغذها براســوند. در اين گروه ــيم بندي مي ش A6 ،A5 ،A4 ،A3 ،A2 تقس

ــت و مابقي كاغذها از ــاحت يك متر مربع اس كاغذ A0 با مسنصف كردن كاغذ بزرگ تر به دست مي آيند. بنابراين، اگر طول كاغذ A0 نصف كنيم عرض كاغذ A1 به دست خواهد آمد. در

جدول(1-1) ابعاد كاغذهاي گروه A را مشاهده مي كنيد.

1 - نوعي تصوير سه بعدي از جسم است كه تمام ابعاد آن داراي يك مقياسي مي باشد.

جدول 1-1رديفابعاد كاغذ

841×1189A0594×841A1420×594A2297×420A3210×297A4148×210A5

شكل 1-5

مداد:براي ترسيم خطوط روي كاغذ سفيد از مداد استفاده ــكل 6-1) جاي ــاي نكي (ش ــود. امروزه مداده مي شــيار ــتفاده از آن ها بس ــاي معمولي را گرفته و اس مدادهراحت و آسان تر از مدادهاي معمولي است. قطر مغزي ــتاندارد 0/25، 0/35، 0/5، اين مدادها در اندازه هاي اســه ــود، كه از لحاظ رنگ به س 0/7، 1 و 1/4 توليد مي ش

5

ــط F يا(HB)2 و كم رنگ ــته ي پررنگ (B)1، متوس دس(H)3 تقسيم مي شوند.

شكل1-6

ــاظ پررنگي ــن مدادها نيز از لح مدادهـاي گـروه B : اي

ــوند (B3 ،B2 ،B،...) به طوري كه هر چه ــدي مي ش درجه بنعدد آن باالتر رود پررنگ تر و نرم تر مي شود.

ــاس درجه سختي مدادهاي گروه H: اين مدادها نيز براس

ــده اند (H3 ،H2 ،H، ...) به طوري و كم رنگي درجه بندي شــخت تر و كم رنگ تر ــدد باالتر رود جنس آن س كه هر چه ع

مي شود.ــا F ازلحاظ رنگ و نرمي درجه ي مدادهاي گروه HB ي

متوسط دارند.ــه ــت گوش ــكل مثلث راس ــت به ش ــيله اي اس گونيا: وس

ــوع گونيايْ 45 و ــاظ درجه در دو ن ــه از لح ــه)، ك (قائم الزاويــيم عمودي و ــود و براي ترس ــاخته مي ش گونيايْ 60-30ْ ســكل 7-1). با تركيب گونياهاي تحت زاويه به كار مي رود (شــايْ 15 الي 315 درجه ــوان خطوطي با زاويه ه 30ْ-45ْ مي ت

ترسيم نمود.

1- Black 2- Frim 3- Hard

شكل 1-7

ــيله اي است كه در نقشه كشي براي ترسيم قوس و پرگار: وس

دايره به كار مي رود (شكل 1-8)

ــره با قطرهاي ــيم داي ــواع متفاوت، براي ترس ــا در ان پرگاره

كوچك و خيلي بزرگ، ساخته مي شوند. ــن نوع پرگارها (از لحاظ اندازه) پرگارهايي عالوه بر ايعرضه مي شوند كه مي توان مدادهاي نكي را به آن ها متصل

نمود يا خودشان داراي مداد نكي هستند. (شكل 1-9)

شكل 1-8

6

شكل 1-9

شابلون :ــت از جنس پالستيك، كه ــيله اي اس ــابلون يا الگو وس شــكال استاندارد، مثل دايره، بيضي، روي آن سوراخ هايي با اش

ــتاندارد الكتريكي ، حروف ، اعداد و ... ايجاد مربع ، عاليم اسشده است (شكل 1-10).

استفاده از اين وسيله دقت ترسيم را افزايش و زمان ترسيم را كاهش مي دهد.

شكل 1-10

7

T خط كشــت و در ــكل حرف T التين اس اين خط كش به شنقشه كشي براي ترسيم خطوط افقي و قرار گرفتن گونيا

روي آن به كار مي رود. (شكل 1-11)

شكل 1-11

تخته رسم:وسيله اي است كه كاغذ نقشه كشي روي آن نصب مي شود

(شكل 12- 1).ــوند. نوع ــم ها در گونه هاي متفاوت توليد مي ش تخته رسساده ي آن از جنس چوب است كه سطح آن داراي يك روكش

كامال صيقلي وسخت است.

شكل 1-12

ــود دارد كه از ــم ها وج ــر از تخته رس ــي ديگ نوعــطحي صيقلي است كه در حاشيه جنس پالستيك با ســيارهايي براي حركت خط كش مخصوص ايجاد آن شــك خط كش ريلي ــا داراي ي ــت. اين تخته ه ــده اس ش

(نوعي خط كش T) و يك گونياي 45 درجه است.

شكل 1-13

تخته هاي بزرگ تر همراه با پايه، كه به آن ها نيز نقشه كشي ــي ريلي و ــد، كامال مجهزند و روي آن خط كش ــز مي گوين نيدستگاهي به نام درفت1 نصب مي شود كه قابليت بسيار خوبي

جهت ترسيم دارد. (شكل 1-14)

1- Draft

8

شكل 1-14

وسايل جديد نقشه كشي : ــخت افزارهايي مانند ــامل نرم افزار ها و س ــايل ش اين وســايل ــتند كه امروزه به جاي وس ــر، صفحه كليد ... هس چاپگــتفاده قرار ــش و ... مورد اس ــه، خط ك ــد تخت ــي مانن مكانيكــايل برخورداري آن ها از دقت زياد، مي گيرند. مزاياي اين وس

جاي گيري كم و سرعت زياد است.

ــترش روزافزون اين وسايل ــن زياد و گس به دليل محاســتي براي ترسيم جديد، امروزه كم تر واحد صنعتي از روش دســلم است يادگيري ــتفاده مي كند. در عين حال آن چه مس اســم فني، به شيوه ي دستي، پايدارتر و بهتر از نقشه كشي و رس

روش هاي جديد است.

9

ارزش يـابي پايان فصـل 1- موسسه ي استاندارد ايزو (ISO) معرف چه سازماني است؟2- چرا در دنيا به يك استاندارد واحد نقشه كشي نياز هست؟

3- انواع كاغذهاي نقشه كشي از لحاظ جنس را نام ببريد؟4- انواع كاغذ را از لحاظ نوع خط نام ببريد.

5- كاربرد كاغذها را از لحاظ نوع خط نام ببريد.6- كاغذها از لحاظ اندازه در چند گروه توليد مي شوند؟

7- ابعاد كاغذهاي گروه A را بنويسيد.8- درجه بندي مدادها را شرح دهيد.

9- كاربرد وسايل زير را بنويسيد.گونيا، پرگار، خط كش T، شابلون10- كاربرد تخته رسم را بنويسيد.

10

فصل دوم : اصول نقشه كشي 2

224

11

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

1- انواع خطوط را از لحاظ ضخامت نام ببريد.2- كاربرد خطوط را از لحاظ ضخامت، شرح دهيد.

3- انواع خطوط را نام ببريد.4- كاربرد انواع خطوط را توصيف كند.

5- ضخامت حروف و اعداد را توصيف كند.

6- ارتفاع حروف و اعداد را توصيف كند.7- كادر كاغذ را ترسيم كند.

8- جدول نقشه ها را ترسيم كند.9- جدول نقشه ها را تكميل كند.

10- انواع خطوط را در نقشه ترسيم كند.

گروه هاي ضخامتي خطوطــده به وسيله ي ــم ش ــناخت و معرفي يك قطعه ي رس ش

ــر با كاربرد ــنايي بيش ت ــود. براي آش «خطوط» تعيين مي شخطوط در نقشه به شكل 1-2 دقت كنيد.

شكل 2-1

ــت خطوط با هم ــاهده مي كنيد، ضخام همان طوري مشمتفاوت هستند و هر يك از آن ها معناي خاصي دارند.

در استاندارد ايزو (ISO) براي هر نوع خط ضخامتي معين معرفي شده كه رعايت آن الزامي است.

ــروه ضخامتي ــوط را در هفت گ ــزو خط ــتاندارد اي در اســذ انتخاب ــه اندازه ي كاغ ــا توجه ب ــده اند و ب ــته بندي ش دس

مي شوند. (جدول 2-1).

ــتاندارد ايزو 0/35 و 0/5 را ــراي كاغذهاي A3 و A4 اس بپيش نهاد مي كند كه معموال از اندازه ي 0/5 استفاده مي شود.

جدول 1-2 اندازه ها برحسب ميلي متر

0/250/350/50/711/42

ــاهده مي كنيد، هر ــكل 1-2 مش ــوري كه در ش همان طــمت از نقشه با يك نوع خط ترسيم شده است، كه معناي قس

خاصي دارد و در جدول 2-2 معرفي شده است.

12

شكل 2-2

جدول 2-2

نوع خطپهناى جدولكاربرد و انتخاب1- خط ديد (خطوط اصلى)

2- خط سردنده ها3- خط طول دنده ها ( خط انتهايى دنده )

10/70/50/350/25A خط ممتد ضخيم

1- خطوط اندازه2- خطوط كمكى (خطوط رابط)

3- خطوط هاشور4- خطوط ته دنده پيچ ها

5- خطوط دايره هاى ديتايل1- خط انتهايى قطعات برش خورده 2- اندازه گذارى قطعات بريده شده

1- خطوطى كه در نقشه ديده نمى شوند (خط نديد)

1- خط محور ( محور سوراخ هاى گرد ، شكل هاى قوس دار)

2- خطوط تقارن

0/50/350/250/180/13

B

C

D

F

G

خط ممتد ، نازك

خط با دست آزاد

خط زيگزاگ

خط چين نازك

خط و نقطه نازك

1- براى نشان دادن سطوحى كه الزم است روى آن عمليات خاصى مانند (عمليات حرارتى و غيره) انجام شود

10/70/50/350/25

خط و نقطه ضخيم

J

13

جدول 2-3

گروه خطخط اصلىخط چينخط كمكى0/40/61/21/2

0/30/40/80/8

0/20/30/50/50/10/20/30/3

حروف و اعدادــت، ــتن حروف و اعداد زماني داراي ارزش اس طريقه نوشــه مطابقت داشته باشد، يعني از كه ضمن خوانا بودن، با نقش

استاندارد مورد استفاده ي نقشه تبعيت كند.ــتاندارد ايزو فاصله به طور تقريبي دو برابر ضخامت در اس

خط اصلي است.

شكل 2-3

ــت. ــدول 4-2 ارتفاع حروف و ... را براي ضخامت هاي مختلف ارتفـاع حروف : معموًال ده برابر ضخامت حروف اس جنشان مي دهد.

جدول 2-4201410753/52/51/8hبلندى حرف يا شماره

1/410753/52/5--cبلندى حرف كوتاه

21/410/70/50/350/250/18dپهناى خط

42/821/410/70/5-aكم ترين فاصله

3222/81611/485/74-bكم ترين فاصله ى دو خط

128/464/232/11/5-eكم ترين فاصله ى دو كلمه

ــت از محدوده ي خط كشي شده ي كاغذ. كادر1: عبارت اســيه ي كاغذ، معموًال به ابعاد آن بستگي فاصله ي خطوط حاش

دارد. (جدول 2-5)

1- fram

14

جدول 2-5 كاغذ

لبهA0A1A2A3A4A5

a202020202020

b20201010105

شكل 2-4

ــدازه ي a و محدوده ي آن را به طور معمول براي انــم. اگر اين ــردن اختصاص مي دهي ــه و بايگاني ك منگن b ــيه را برابر ــه ي اندازه هاي حاش ــد هم كار الزم نباش

مي گيريم.ــه ــنامه ي يك نقش جدول1 : جدول را مي توان شناســوان روي ــي را كه نمي ت ــام اطالعات ــت، زيرا تم دانسنقشه هاي كشيده شده نشان داد در داخل جدول منظور

مي كنند.با توجه به تنوع مطالب و اطالعات نقشه در رشته هاي

1- title block

مختلف، نمي توان يك جدول را به تمام رشته ها تعميم ــب فعاليت داد. از اين رو، هر يك از كارخانه ها به تناسو نياز خود مي توانند جدول ويژه اي براي خود طراحي

كنند.ــن كاغذ و ــت پايي ــمت راس ــه در س جدول هميشچسبيده به كادر قرار مي گيرد. در شكل (5-2) نمونه اي ــي را مشاهده مي كنيد. از يك جدول براي مراكز آموزشــته باشيد ضخامت مورد استفاده براي كادر و توجه داش

جدول برابر با ضخامت خط اصلي است.

15

ترسيم :نام نقشه :

جنس:

تلرانس :رشته :

بازبين :سازمان آموزشى :

مقياس :

شماره :تاريخ :

2-5a شكل

جنسسفارشنامتاريخ

طراح

تلرانسنقشه كش

بازبينى

نام سازماننام قطعهمقياس

شماره

2-5b شكل

مالحظاتوزن ابعاد اوليهجنسنرم (استاندارد)تعداد قطعهشرحشماره قطعه

مقياستاريخترسيم كنندهنام موسسه

كنترل كننده

تلرانسنام دستگاهرشتهشماره نقشه

استاندارد

2-5c شكل

16

ارزش يـابي پايان فصـل 1- گروه هاي ضخامتي خطوط را نام ببريد.2- مبناي انتخاب گروه ضخامتي چيست؟

3- چرا ضخامت خطوط در يك نقشه متفاوت است؟ــط.................................... 0/35 و ــت و ضخامت خ ــط اصلي ........................ اس ــروه ضخامتي 0/5 ضخامت خ 4- در گ

ضخامت خط كمكي ....................................... است.5- انواع خطوط در يك نقشه را نام ببريد.

6- كاربرد خط........................... براي نمايش حاشيه ي جسم است.7- چرايي استاندارد بودن ارتفاع حروف را شرح دهيد.

17

تمرين عملي شماره ي 1شكل مقابل را با مشخصات زير ترسيم كنيد:

قطر دايره ي بزرگ 90 ميلي مترقطر دايره ي متوسط 50 ميلي متر

قطر دايره ي كوچك 16 ميلي مترقطر دايره ي كوچك 16 ميلي متر

A4 اندازه ي كاغذ

شكل 2-6

تمرين عملي شماره ي 2شكل مقابل را با اندازه هاي داده شده ترسيم كنيد:

تذكر : استفاد از نقاله ممنوع است.

كاغذ A4 افقي توجه: براي ترسيم بهتر است اندازه ها را دو برابر كنيد.

شكل 2-7

18

فصل سوم : اصول ترسيم تصوير در فرجه اول 3

4-4

19

ــطحي است مستوي، ــه صفحه س صفحه : از لحاظ هندس

بدون انحنا و از طرفين نامحدود. چون در رسم فني نمي توان ــمتي از يك صفحه را ــيم كرد.لذا قس صفحه ي كامل را ترس

ترسيم مي كنيم.ــفاف، كه ــت فرضي و ش صفحه ي تصوير : صفحه اي اس

ــيم مي شود ــم روي آن ترس تصاوير نقطه، خط، صفحه و جس(شكل 3-1).

شكل 3-1

تصوير : تصوير در حقيقت سايه ي اشيا بر روي صفحه ي

ــتي و ــت و پس ــياه رنگ اس ــت. معموال تصوير س تصوير اســم فني براي ــم را معرفي نمي كند ولي در رس بلندي هاي جس

معرفي تصوير فقط لبه هاي سايه را ترسيم مي كنيم.ــر را s و صفحه ي ــل قرارگرفتن ناظ ــي مح ــم فن در رســعاع تصوير تصوير را p و a را تصوير نقطه اي A و SA را ش

مي نامند.ــاهده مي كنيد، شعاع ــكل 2-3 مش همان طوري كه در شــن گونه تصوير را ــت. اي تصوير بر صفحه ي تصوير عمود اس

تصوير عمودي مي گويند.نكته : تصوير نقطه در هر حالتي نقطه است.

شكل 3-2

تصوير خط روي صفحه ي تصوير:ــط روي صفحه ي تصوير در حالت مختلف تصوير پاره خــت مي آيد، يعني تصوير دو با همان روش تصوير نقطه به دســخص كنند. سپس، به نقطه اي ابتدا و انتهاي پاره خط را مش

وسيله يك خط دو نقطه را به هم وصل مي كنيم.ــبت به ــك خط مي تواند نس ــه اين كه ي ــا توجه ب بــد، ــته باش ــر حالت هاي مختلف داش ــه ي تصوي صفحــز تغيير خواهد نمود. اين تصويرها به طور خالصه تصوير ني

عبارت اند از:

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

1- صفحه تصوير را تعريف كند.2- تصوير را تعريف كند.

ــبت به صفحه ي ــت مختلف خط نس ــر حال 3- تصويتصوير را ترسيم كند.

4- تصوير حالت هاي مختلف صفحه نسبت به صفحه ي تصوير را ترسيم كند.

5- تصوير جسم روي صفحه ي تصوير را بيان كند.

20

ــا صفحه ي تصوير همواره خطي 1- تصوير خط موازي باست هم اندازه ي پاره خط (شكل 3-3)

شكل 3-3

2- تصوير پاره خطي كه با صفحه ي تصوير موازي نيست كوچكتر از اندازه ي پاره خط است (شكل 3-4).

شكل 3-4

3- تصوير پاره خط عمود بر صفحه ي تصوير همواره يك نقطه است (شكل 3-5).

شكل 3-5

4-تصوير سطح موازي با صفحه ي تصوير همواره سطحي است هم اندازه ي واقعي سطح(شكل 3-6).

شكل 3-6

ــطحي كه با صفحه ي تصوير موازي نيست 5-تصوير سهمواره كوچكتر از اندازه ي واقعي سطح است (شكل 3-7).

شكل 3-7

ــت ــطحي كه بر صفحه ي تصوير عمود اس ــر س 6-تصويهمواره يك خط است (شكل 3-8).

21

شكل 3-8

7-تصوير جسم همواره يك سطح است (شكل 3-9).

شكل 3-9

احجام هندسي ــود دارند ــكال گوناگون وج ــات صنعتي، با اش ــام قطع تم

ــتاندارد محسوب مي شوند. مى توان گفت ، تركيب احجام اسدر شكل 10- 3 احجام استاندارد را مشاهده مي كنيد.

شكل 3-10

22

ارزش يـابي پايان فصـل 1-تصوير را تعريف كنيد.

2- صفحه ي تصوير را توضيح دهيد.3- شعاع تصوير را توضيح دهيد.

4- تصوير نقطه روي صفحه ي تصوير .................... است.5- تصوير خطي كه با صفحه ي تصوير موازي باشد كوچك تر است. ص غ 6- تصوير خطي كه با صفحه ي تصوير موازي نباشد كوچك تر است.ص غ

7- تصوير خط عمود بر صفحه ي تصوير، ............................... است.8- تصوير صفحه ي موازي با صفحه ي تصوير، خط است. ص غ 9- تصوير صفحه ي عمود با صفحه ي تصوير، خط است. ص غ

10- تصوير حجمي را كه با صفحه ي تصوير موازي نيست، توضيح دهيد.

23

فصل چهارم : ترسيم تصاوير 4

3710

24

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

1_ فرجه را تعريف كند.2_ فرجه ي اول را ترسيم كند.3_ فرجه ي سوم را ترسيم كند.

4_ تصاوير احجام ساده را در فرجه ي اول ترسيم كند.

فرجه هر گاه دو صفحه ي تصوير، يك ديگر را به صورت افقي و قائم قطع كنند فضا را به چهار قسمت مساوي تقسيم مي كنند. ــمت ها را «فرجه» مي نامند. در شكل4-1 هر يك از اين قس v و صفحه ي تصوير روبه رو با H ــه ي تصوير افقي با ، صفح

معرفي شده است.

شكل 1_4

ــوم مورد استفاده ــم فني فرجه ي اول و فرجه ي س در رســاس استاندارد ايزو (ISO) از فرجه ي اول قرار مي گيرد. براس

براي رسم تصاوير استفاده مي كنند.

ترسيم تصوير حجم روي صفحه ي تصوير

شكل 2_4

براي ترسيم تصوير يك جسم روي صفحه ي تصوير بايد ــرار گيرد، به طوري ــًال عمود بر صفحه ي تصوير ق ناظر كامــم بين صفحه ي تصوير و ناظر باشد. با استفاده از اين كه جسقاعده، كه تصوير حجم يك سطح است، تصوير جسم را روي

صفحه ي تصوير ترسيم مي كنيم.

25

شكل 3_4

رسم تصوير در فرجه ي اول همان طوري كه قبال بيان شد، فرجه ي اول متشكل از دو ــت. براي فهم بيش تر، از صفحه ي تصوير روبه رو و افقي اســك صفحه ي تصوير ديگر، كه عمود بر دو صفحه ي تصوير يــم ــت، كمك مي گيريم تا بتوانيم بهتر جس افقي و روبه رو اســه را صفحه ى تصوير نيم رخ ــي نماييم كه اين صفح را معرف

مى نامند.

شكل 4_4

تصوير تشكيل شده روي صفحه ي تصوير روبه رو را تصوير ــكيل شده روي صفحه ي افقي را قائم يا روبه رو و تصوير تشــده روي صفحه ي تصوير ــكيل ش ــر افقي و تصوير تش تصوينيم رخ را تصوير نيم رخ يا جانبي مي نامند. براي ترسيم تصاوير ــوري روي فرجه (فرضي) در نظر ــم را ط در فرجه ي اول جســم موازي با صفحه ي تصوير روبه رو مي گيريم كه جلوي جســر ناظر بايد عمود بر صفحه هاي ــرار گيرد براي ايجاد تصوي ق

تصوير قرار گيرد.

شكل 5_4

ــاهده مي كنيد، تصاوير ــكل 5_4 مش همان گونه كه در شــه صفحه ي عمود بر هم تشكيل مي شود. ترسيم اين روي سصفحات روي محيط دوبعدي مشكل است. براي ساده كردن ترسيم تصوير، صفحه هاي تصوير را طوري از هم باز مي كنيد ــت و صفحه ي ــمت راس ــه ي تصوير نيم رخ در س كه صفحتصوير افقي در قسمت زير صفحه ي تصوير روبه رو قرار گيرد

(شكل 6_4)

26

شكل 6_4

ــه تصوير روبه رو و افقي بعضي اوقات معرفي قطعات با ســد تصاوير بيش تري از قطعه ــت و باي و جانبي امكان پذير نيسترسيم نماييم. به اين منظور مي توان شش تصوير1 از قطعه را ترسيم نمود . شكل 7-4 ، قرار گرفتن تصاوير در فرجه اول را

نشان مى دهد هنگامى كه نماها در فرجه ى اول ترسيم شود

در جدول آن را با عالمت نشان مى دهند .

ــا را روي ــرار گرفتن نماه ــاالت ق ــه بخواهيم ح چنانچ

ــت، ديد از پايين و ديد 1 - ديد از جلو، ديد از چپ، ديد از باال، ديد از راساز پشت

ــكل 8_4 ظاهر ــان دهيم به صورت ش صفحه ي دوبعدي نشخواهندشد.

1_ نماي روبه رو (ديد جلو)2_ نماي افقي (ديد از باال)

3_ نماي جانبي (ديد از چپ)4_ نماي جانبي (ديد از راست)

5_ نماي افقي (ديد از پايين)6_ نماي روبه رو (ديد از پشت)

27

شكل 7_4

شكل 4-8

28

ترسيم تصاوير در فرجه ي سومترسيم نماها در فرجه ي سوم صورت مي گيرد كه به روش ــن روش صفحه ي تصوير بين ــت. در اي آمريكايي معروف اس

شكل 4-9

ــد ــم و ناظر قرار مي گيرد. همان طوري كه قبال بيان ش جســه ي اول را پيش نهاد مي كند و از فرجه ي ــتاندارد ايزو فرج اس

سوم استفاده نمي شود.

همان طوري كه در شكل 9-4 مشاهده مي كنيد، در روش ــد از باال در باالي ــوم نماي افقي دي ــي يا فرجه ي س آمريكاينماي روبه رو و نماي جانبي ديد از راست در سمت راست قرار

مي گيرد. در جدول نقشه هاي كه با اين روش ترسيم مي شوند،

از عالمت استفاده مي شود.

ارتباط بين نماها در فرجه ي اولهمان گونه در شكل هاي قبل مشاهده نموديد، اجزاي بين

نماها را مي توان به وسيله ي خطوط كمكي به هم مربوط نمود. ــن كه باعث درك بهتري از ــن عمل دو مزيت دارد. اول اي اي

قطعه مي شود. دوم اين كه از بروز اشتباه جلوگيري مي كند.ــيله ي ــاط بين نماهاي روبه رو با افقي و جانبي به وس ارتبــا خطوطْ 45 يا ــتقيم و بين نماي افقي و جاني ب ــوط مس خط

قوس امكان پذير است.ــه بعدي و نماهاي براي درك بهتر تصاوير، به تصاوير س

دو بعد ي چند شكل زير توجه نماييد.

29

شكل 10_4

شكل 11_4

30

شكل 12_4

شكل 13_4

31

ارزش يابي عمليــكل هاى زير را در صفحه نماي روبه رو، افقي، و جانبي ش

شطرنجي كتاب ترسيم كنيد.

32

تمرين عملي 2 از نماي مجسم داده شده مطلوب است:

F الف) ترسيم نماي روبه رو در جهت ديدب) ترسيم نماي افقي ج) ترسيم نماي جانبي

A4 : اندازه ي كاغذ

تمرين عملي 3از نماي مجسم داده شده مطلوب است:

الف) ترسيم نماي روبه روب) ترسيم نماي افقي

ج) ترسيم نماي جانبي A4 :اندازه ي كاغذ

ارزش يـابي پايان فصـل 1_ فرجه را تعريف كنيد.

2_ صفحه ي تصوير افقي را با ............................. نمايش مي دهند.3_ صفحه ي تصوير روبه رو را با ............................. نمايش مي دهند.

4_ عالمت فرجه ي اول را نمايش دهيد.5_ عالمت فرجه ي سوم را نمايش دهيد.

6_ استاندارد ايزو (ISO) كدام فرجه را پيش نهاد مي كند.

33

فصل پنجم : مجهول يابى 5

134

34

مجهول يابي ــم هنرجويان مجهول يابي يكي از راه هاي باال بردن تجســم را ارايه مي دهند و ــت، در اين روش، دو نما از يك جس اســت، ــوم را، كه همان نماي مجهول اس ــو بايد نماي س هنرج

ترسيم كند.ــول و قواعد انجام ــري اص ــط يك س مجهول يابي توسمي گيرد. اين امر موجب مي شود كه ذهن هنرجو پرورش يابد و قوه ي تجسم باالتري كسب كند. مجهول يابي به سه روش

صورت مي گيرد:1- روش انتقال يا خطوط رابط

2- آناليز سطوح 3- تجسم

در اين قسمت فقط به روش خطوط رابط مي پردازيم.مجهول يابي با استفاده از خطوط رابط كمكي

تصاوير روبه ر و افقي نقطه ي A را در نظر بگيريد. با خط رابط محل نقطه ي a از نماي روبه رو را به نمايي جانبي منتقل ــيله ي يك خط رابط ــپس، از نماي افقي به وس ــم. س مي كنيــر نقطه ي a را به نماي جانبي منتقل مي كنيم. از تقاطع تصويــه ي a ، كه تصوير جانبي ــط رابط در نماي جانبي نقط دو خ

نقطه ي A است، به دست خواهد آمد (شكل 5-1).

شكل 5-1

به همين ترتيب مي توان تصوير مجهول يك صفحه را نيز ترسيم نمود (شكل 5-2).

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

1- مجهول يابي را شرح دهد.2- روش هاي مجهول يابي را نام ببريد.

3- مجهول يابي با استفاده از خطوط رابط را توضيح دهيد.4- نماي مجهول اجسام ساده را ترسيم كند.

35

شكل 5-2

ــيد محل خط رابطْ 45 دل خواه است و ــته باش توجه داشمحل خط مي تواند در هر جاي ديگري از صفحه قرارگيرد.

ــول پيچيده تر، به همين براي مجهول يابي نماهاي مجهــردن همين مراحل ــد، با طي ك ــد عمل كني ــب مي تواني ترتيمي توانيد نماهاي پيچيده را مجهول يابي نماييد. براي ساده تر ــيله ي ــي مي توانيد نقاط مختلف را به وس ــردن مجهول ياب كــخص كنيد. سپس، در نماي ــماره گذاري (شكل 3-5) مش شــماره هاي نقاط از دو ــماره را معين كنيد. با انتقال ش ديگر شنما به نماي ديگر نقطه ها به دست خواهند آمد. به اين ترتيب

نماي مجهول به دست خواهد آمد.

شكل 5-3

36

ــال مي توان به ــد. با روش انتق ــكل 4-5 دقت كني به شسادگي، نماي مجهول افقي را ترسيم نمود.

شكل 5-4

37

تمرين عملي 1از نقشه ي مطابق شكل 5-5 مطلوب است:

الف) ترسيم نماي روبه رو

شكل 5-5

ب) ترسيم نماي افقي ج) ترسيم نماي جانبي

A4كاغذ

38

تمرين عملي 2از نقشه ي مطابق شكل مطلوب است:

الف) ترسم نماي روبه روب) ترسيم نماي افقي

ج) ترسيم نماي جانبي A4 اندازه ي كاغذ

اندازه ها را دو برابر ترسيم كنيد.توجه: عالمت ∅ به معناي قطر استوانه است.

شكل 5-6

39

تمرين عملي 3از نقشه مطابق شكل 7-5 مطلوب است:

الف) ترسيم نماي روبه رو

ب) ترسيم نماي افقيج) ترسيم نماي جانبي

A4 اندازه ي كاغذ

شكل 5-7

40

تمرين عملي 4پس از ترسيم نماهاي داده شده در كاغذ شطرنجي، نماي

مجهول را با خط رابط رسم كنيد.

41

فصل ششم : آشنايى با نرم افزار اتوكد 6

134

42

در بخش اول، آموزش رسم فني به روش دستي و با ابزار مكانيكي ارايه گرديد. در اين بخش به آموزش ترسيم نقشه ها

به وسيله ي نرم افزار اتوكد (Auto CAD) مي پردازيم.(Auto CAD) نرم افزار اتوكد

تاريخچه ــاي قديمي در عرصه ي ــزار از جمله نرم افزاره اين نرم افنقشه كشي است. در سال 1981م نسخه اي از نرم افزار براساس طرحي از Mike riddle با عنوان «Micro CAD» براي ــته شد. توليد اين نرم افزار باعث گرديد تا يك ابر رايانه ها نوشگروه شانزده نفره، شركت اتودسك (Auto desk) را تأسيس كنند. اين گروه اولين نسخه ي اتوكد را در سال 1982 به بازار ــد. از جمله مهم ترين ويژگي اين نرم افزار قابليت عرضه كردن (Personal computer) ــخصي نصب روي رايانه هاي شبود. چرا كه نرم افزارهاي CAD موجود تا آن زمان فقط قابل ــن رايانه ها صرفًا در ــب روي رايانه هاي بزرگ بودند و اي نصشركت هاي بزرگ يافت مي شدند. اين نرم افزار ها چون توسط شركت «Auto desk» به بازار عرضه شد در بين كاربران با عنوان اتوكد (Auto CAD) شناخته شده است. از آن زمان تاكنون سيرتحولي اين نرم افزار، به منزله ي نرم افزار كالسيك

و قابل اعتماد، ادامه دارد.

قابليت هاي نرم افزار اتوكدنرم افزار اتوكد جزء نرم افزارهاي طراحي و ترسيمي است. ــه هاي صنعتي – ساختمان و ... به كار ــيم نقش كه جهت ترســاري كلمات زير ــانه ي اختص ــه واژه ي CAD نش مي رود. س

است:Computer Aided Drafting ، به معناي نقشه كشي

به كمك رايانه.ــي ــا نرم افزار براي نقشه كش ــر چه تنه ــن نرم افزار، اگ ايــيم ــه به قدرت و قابليت هاي آن در ترس ــت، ولي با توج نيسنقشه هاي دوبعدي و سه بعدي، در ميان كاربران بسيار مقبول

و پرطرف دار است.ــه هاي دوبعدي و ــيم نقش نرم افزار اتوكد، ابتدا براي ترســد. ولي با توجه به ــتفاده مي ش ــه بعدي اس به طور محدود ســير تحولي آن، امروزه عالوه بر ترسيم نقشه هاي سه بعدي ســوان آن را براي تهيه ي ــرعت باال، مي ت به طور دقيق و با ســه بعدي در برنامه هاي گرافيكي نيز مورد استفاده مدل هاي س

قرار داد.Auto CAD Electrical2008 نصب نرم افزار

براي نصب نرم افزار، ابتدا لوح فشرده (CD) را داخل درايو ــه ترتيب راهنما انجام ــرار دهيد و مراحل را ب CD-Rom ق

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

ــير تحولي نرم افزار اتوكد (Auto CAD) را بيان 1_ سكند.

2_ اتوكد الكتريكال را روي رايانه خود نصب كند.3_ محيط نرم افزار اتوكد الكتريكال را توضيح دهد.

4_ روش هاي اجرايي دستور را شرح دهد.5_ سيستم هاي مختصاتي را توضيح دهيد.

6_ روش وارد كردن مختصات در اتوكد را شرح دهد.7_ مختصات نقاط دل خواه را در خط فرمان وارد كند.

43

دهيد. پس از نصب، الزم است نرم افزار فعال شود. براي فعال كردن نرم افزار مراحل زير را انجام دهيد:

1_نرم افزار را اجرا كنيد.

ــنــه ي گــزي شـــده بـــاز ــاي ــره ه ــج ــن پ از _2انتخاب كنيد و سپس روي را Activate the product

گزينه next كليك كنيد.

شكل 1_6

3_ از پنجره ي باز شده گزينه ي get on activation code را انتخاب كنيد.

شكل 2_6

44

ــركت، به ــس از گرفتن Activation code از ش 4_ پپنجره قبلي برگرديد.

5_ گزينه ي Enter an activation را انتخاب كنيد.ــمت مخصوص روي ــردن كد در قس ــس از وارد ك 6_ پــا نرم افزار، بدون محدوديت ــه ي next كليك نماييد.، ت گزينزماني، در اختيار شما قرار گيرد. اگر عمل فعال سازي را انجام ــتيد گزينه ي Run را اانتخاب نماييد، البته ندهيد مجبور هس

اين گزينه پس از مدتي غيرفعال مي شود.محيط گرافيكي نرم افزار

ــاي گرافيكي داراي ــاير نرم افزاره ــن نرم افزار مانند س ايقسمت هاي مختلفي است، كه با توجه به شكل زير به معرفي

آن مي پردازيم.

ــتفاده در ــتورات مورد اس ــوي كركره اي : تمام دس 1_ منــاي داده اند با كليك كردن ماوس روي ــزار را در خود ج نرم اف

هر قسمت مي توان دستورات موجود را مشاهده نمود.ــتند كه در آن ها دستورات به 2_ نوار ابزار : نوارهايي هس

صورت نماد (Icon) قرار دارند.3_ محيط ترسيمي : محل ترسيم نقشه و شكل هاي مورد

نظر است.ــمت ــان (command line): در اين قس 4_ خط فرم

ــت و اجرا نمود. با ورود ــتورهاي موردنظر را نوش مي توان دسهردستور پيغام هايي در خط فرمان ظاهر مي شود.

5_ نوار وضعيت : از اين نوار براي ايجاد تغييرات سريع در تنظيمات اتوكد استفاده مي شود.

روش هاي اجراي دستور دستورها به سه روش قابل اجرا هستند:

ــا حرف اختصاري ــق خط فرمان : يعني نام ي 1_ از طريــردن كليد ــان درج مي كنيم و با فش ــط فرم ــتور را در خ دس

شكل 3_6

45

دستور اجرا خواهد شد.

شكل 4_6

توجه داشته باشيم در هنگام نوشتن دستور از به كار بردن ــن نرم افزار اين كليد ــود، زيرا در اي كليد space خودداري ش

حكم كليد Enter را دارد. 2_ منوهاي كركره اي: هر دستوري را كه مي خواهيم اجرا

ــاوس از منوي موردنظر انتخاب مي كنيم . به كنيم آن را با ممحض انتخاب، اين دستور اجرا مي شود.

شكل 5_6

ــتور به ــوار ابزار (toolbars) هر دس ــتفاده از ن 3_ با اسصورت يك نماد (Icon) است. براي اجراي دستور، ماوس را ــتور قرار مي دهيم و سپس كليك روي نماد مربوط به هر دس

مي كنيم. دستور اجرا خواهد شد.ــده و در نوار ابزارهاي جداگانه ــته بندي ش ــتورها دس دســوار ابزارهاي مورد نياز را ــرار گرفته اند. در نتيجه مي توان ن ق

ــش دادن يا ندادن يك نوار ــه قرار دهيم. براي نماي در صفحــمت خالي جايگاه نوار ابزار راست كليك ابزار مي توانيد در قســپس ماوس را روي ــت كوچك بازمي شود، س كنيد، يك ليســت نوارهاي ابزار ــد. در اين صورت ليس ــرار دهي ACAD ق

ظاهر مي شود (شكل 6_6)

شكل 6_6

سپس روي نوار ابزار دل خواه كليك نماييد تا روي صفحه ظاهر شود. و سپس آن رابه وسيله ي ماوس به محل دل خواه

منتقل نماييد.نكته: چنانچه هيچ نوارابزاري روشن نبود مي توانيد در خط

ــار ــپس كليد فش فرمان عبارت toolbar را درج كنيد. سدهيد. در اين مرحله نام يكي از نوارهاي ابزار را وارد و سپس ــن صورت، نوار ابزار ــه ي show را انتخاب كنيد. در اي گزين

انتخاب شده نمايش داده خواهد شد.دستگاه هاي مختصاتي

اساس ترسيم در نرم افزار اتوكد «مختصات نقطه» است. مختصات مورد استفاده در اتوكد دو نوع اند:

مختصات دكارتي و مختصات قطبي دستگاه مختصاتي دكارتي

ــتگاه صفحه داراي دو محور طول (x) و عرض در اين دس (z) ــه محور طول و عرض و ارتفاع ــت، كه در فضا س (y) اس A(x,y) ــورت ــه در فضاي دوبعدي به ص ــي نقط دارد. معرف

صورت مي گيرد و (شكل 7_6).

46

شكل 7_6

دستگاه مختصاتي قطبي ــك محور به نام محور ــتگاه داراي يك مركز و ي اين دســتگاه با فاصله از ــت. مختصات هر نقطه در اين دس قطب اســا مركز قطب با ــتاي نقطه ت ــب (r) و زاويه راس ــز و قط مركــبه مي شود، يعني مختصات هر نقطه محور قطب (α) محاســكل 5_6). به طور مثال نقطه ي ــت. (ش به صورت (r,α) اس

ــده، فاصله آن تا مركز ــكل 8-6 نمايش داده ش B، كه در شــه تا مركز قطب ــتاي نقط ــب 30 ميلي متر و زاويه ي راس قطــه صورت ــات اين نقطه ب ــذا مختص ــت. ل ــز 45 درجه اس ني

(ْ 45 و 30)B معرفي مي شود.

شكل 8_6

47

طريقه ي وارد كردن مختصاتوارد كردن مختصات در اتوكد به دو صورت مطلق ونسبي

امكان پذير است.ــبت به مبدأ مطلـق : در اين حالت مختصات هرنقطه نس

مختصات محاسبه مي شود و براي وارد كردن مختصات، ابتدا مقدار طول (x) و بعد كليد ( و ) ، كه همان كليد « و» فارسي ــپس مقدار عرض (y) را از طريق صفحه كليد وارد ــت، س اس

مي كنيم.

نسـبي : در اين حالت مختصات هر نقطه نسبت نقطه ي

ــكل 9_6). به طور مثال فاصله ي ــبه مي شود (ش قبلي محاسطولي نقطه ي B تا نقطه ي A به صورت xB و فاصله عرضي ــا نقطه ي A به صورت yB در نظر ــه ي B تا نقطه ي B ت نقط

گرفته مي شود.

شكل 9_6

ــن روش همانند روش ــراي وارد كردن مختصات در اي بــق عمل مي كنيم، فقط با اين تفاوت كه قبل از وارد مطل

كردن مختصات، عالمت @ را درج و يا از نوار وضعيت، گزينه ي Dynamic input را فعال مي نماييم.

48

ارزش يـابي پايان فصـل 1_ روش هاي اجراي دستور را نام ببريد.

2_ براي نمايش يك نوار ابزار چه مراحلي بايد انجام شود؟3_ انواع مختصات در اتوكد را نام ببريد.

4_ دستگاه مختصات دكارتي را شرح دهيد.5_ دستگاه مختصاتي قطبي را شرح دهيد.

6_ روش هاي واردكردن مختصات را توضيح دهيد.

49

فصل هفتم : ترسيم در محيط اتوكد 7

4812

50

براي ترسيم شكل ها و اجزاي يك نقشه بايد از دستورهاي Draw ــوي ــتور ها در من ــتفاده نمود اين دس ــيمي اس ترســد. خواهيد ديد كه ــه دقت نمايي ــرار دارند. اگر به يك نقش قــه خط است. لذا در ابتداي شروع اين اصلي ترين جز اين نقش

فصل به توضيح طريقه ترسيم خط مي پردازيم.Line دستور

Line 1 : command Line يا LMenu 2: Draw / Line

Toolbar 3: ــدا و انتهاي ــط با ابت ــيم پاره خ ــتور براي ترس از اين دس

مشخص استفاده مي شود. نحوه ي اجراي فرمان به صورت زير است:

ابتدا دستور Line رابا يكي از روش هاي باال وارد كنيد. Specify first point ــام پيغ ــه، مرحل ــن اي در ــروع پاره خط ــه معناي تعيين نقطه ي ش ــود، كه ب ظاهرمي شــيله ي طول و ــروع را به وس ــت، بايد مختصات نقطه ي ش اسعرض (x,y) به وسيله صفحه كليد وارد مى كنيم و كليد ↵

1 - طريقه ي اجراي فرمان از صفحه كليد (خط فرمان)2 - طريقه ي اجراي فرمان از منوي كركره اي

3 - طريقه ي اجراي دستور از نوار ابزار

فشار مى دهيم.ــام specify next point or(u) ظاهر ــپس پيغ ســود، كه به معناي تعيين نقطه ي انتهايي پاره خط است. مي شــردن كليد ↵ پاره خط ــا وارد كردن مختصات جديد و فش بــود. چنان چه مختصات وارد شده اشتباه باشد و ترسيم مي شــت حرف (u)4 را در ــا بخواهيم آن را تغيير دهيم. كافي اس يــود. توجه ــده لغو ش خط فرمان درج كنيم تا مختصات واردشــته باشيد اين دستور تا هر زماني كه مختصات بدهيد خط داشجديد ترسيم مي كند و براي خارج شدن مي توانيد بدون دادن

مختصات كليد را فشار دهيد و يا كليد ESC بفشاريد.ــه بخواهيد ابتداي اولين پاره خط به انتهاي نكته : چنان چ

ــود. حرف C را درج كنيد و كليد ↵ پاره خط نهايي وصل شرا بزنيد.

ــم، شكل بيرون از صفحه نكته : چنان چه در هنگام ترس

ــت و خيلي كوچك بود مي توانيد با چرخاندن غلتك قرار گرفمياني ماوس تصوير را بزرگ و كوچك نماييد.

ــتور zoom را توضيح خواهيم در ادامه به طور كامل دسداد.

4- undo

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

1- شكل هاي ساده را با استفاده از دستور line ترسيم كند.

2- خطوط اضافي را با استفاده از دستور Erase حذف كند.

3- اليه را تعريف كند.

4- اليه ها را در محيط نرم افزار ايجاد كند.

5- خصوصيات اليه را تغيير دهد.

ــتور zoom پنجره ي ديد را تغيير ــتفاده از دس 6- با اسدهد.

را ــد دي ــره ي پنج pan ــتور از دس ــتفاده اس ــا ب -7جابه جاكند.

8- نقشه كشيده شده را ذخيره كند.ــمت هاي اضافي را ــتفاده از دستور trim قس 9- با اس

قطع كند.

51

( F در جهت ديد) مثال : ترسيم نماي روبه رو از شكل 1-7

شكل 7-1نحوه ي وارد كردن دستور مختصاتشرح عمل انجام شده

command : Lineشروع ترسيم خط با وارد كردن دستورspecify first point : 0,0تعيين نقطه ي شروع

specify next point or [undo]: 84,0ابتدا ضلع پاييني را،كه 84 ميلي متر است،ترسيم كنيد.specify next point or [undo]: 84,12ترسيم خط در جهت yها به اندازه ي 12 ميلي متر

specify next point or [u]: 71,12ترسيم خط افقي به اندازه ي 13 ميلي متر

شكل 7-2 specify next point [u]: 71,43ترسيم خطي به طول 31 ميلي متر در جهت yها

specify next point [u]: @ -10,0ترسيم خطي به طول 10ميلي متر به روش نسبي

specify next point or [u] @ 240<30ترسيم خطي به طول 30 و زاويه 120نسبت به افق

شكل 7-3 specify next point or [u] @ 8,0ترسيم خط به طول 8 ميلي متر

specify next point or [u]: @ 120<30ترسيم خط به طول 30 با زاويه 120 درجهspecify next point or [u]: @- 10,0ترسيم خط به طول 10 ميلي متر در جهت xها

specify next point or [u]: @ 31-,0ترسيم خط به طول 30 در جهت yها

شكل 7-4 specify next point or [u] @ - 13,0ترسيم خط به طول 13 ميلي متر در جهت xها

specify next point or [c]: Cبازگشت به نقطه ي شروع ترسيم خط

52

تمرين 1 : از تصويرهاي مجسم داده شده مطلوب است:

F الف) ترسيم نماي روبه رو در جهت ديدب) ترسيم نماي افقي ج) ترسيم نماي جانبي

شكل 7-5

شكل 7-6

شكل 7-7

شكل 7-8

53

Erase دستور commande Line : erase

menu: modify / erase

toolbars :

ــا چند جزء ــذف (پاك كردن) يك ي ــتور براي ح اين دســيمي به كار مي رود. هنگامي كه دستور را اجرا كنيد پيغام ترســاي انتخاب اجزاي مورد نظر select objects، كه به معن

ــود. در اين مرحله نشانگر ماوس به شكل ــت، ظاهر مي ش اسيك مربع (�)كه به آن مربع انتخاب گر مي گويند، درمي آيد. ــيمي و كليك كردن مي توانيد با قرار دادن روي هر جزء ترســار دهيد تا آن جزء را انتخاب كنيد. پس كليد Enter را فشپاك شود. روش هاي ديگري هم براي انتخاب وجود دارد، كه

به اختصار بيان مي شوند:ــمت خالي كليك كنيد و روش پنجـره : ماوس را در قس

ــمت راست يا چپ حركت ــپس، ماوس را به س نگهداريد. سدهيد. پنجره اي به صورت نقطه چين ايجاد مي شود كه اجزاي ــاوس انتخاب ــا كردن كليد چپ م ــل آن (پنجره) با ره داخ

مي شوند.نكته: اگر پنجره از سمت راست شروع شود هر قسمت از

ــئى كه داخل آن قرار گيرد انتخاب مى شود ولى اگر پنجره شــروع شود بايد يك شئى به طور كامل داخل از سمت چپ ش

پنجره قرار گيرد تا انتخاب شود.

شكل 7-9

select در مقابل پيغام (all) روش گروهي : با درج كلمه

ــام اجزاي موجود در ــردن كليد Enter تم objects و فش

صفحه ترسيمي انتخاب مي شوند.layer دستور

command Line : layer

menu : format / layer

toolbars : ــاختن اليه و ايجاد تغييرات درآن به ــتور جهت س اين دس

كارمي رود.اليه: اليه ها صفحات فرضي و شفافي هستند كه مي توان

نقشه را روي آن ها ترسيم نمود (شكل 7-10).

54

شكل 7-10

ــتند كه ــفافي هس ــد طلق هاي ش ــات همانن ــن صفح ايــط، قفل و ... دارند كه ــي همانند نام، رنگ، نوع خ خصوصيات

مي توان آن را در موقع لزوم تغيير داد.ــات تمام اجزاي ــر اليه خصوصي ــا تغيير خصوصيات ه ب

ترسيم شده در آن اليه تغيير مي كند.ــكل 11-7 ظاهر ــره ي ش ــان، پنج ــراي اين فرم ــا اج ب

مي شود.

55

اليهام

ن

دن بو

رى جا

متعال

وطخط

ت خام

ض

اليهاد

يجا

اليهن

كردى

جاراليه

ف حذ

...)تأييد تغييراتى و

صلط(ا

ع خ نو

ييرتغ

اليهگ

رناليه

ن كرد

ل قف

اليهن

كردمد

نجم

اليهن

كردش

اموو خ

ن وش

ر

شكل 7-11

ــاهده مي كنيد، زماني ــكل مش ــان طوري كه روي ش همــد پنجره ي توضيحات ــه روي نوع خط هر اليه كليك كني كمربوط به هر قسمت درج شده (12-7) ظاهر مي شود. در اين صورت، از خط هاي موجود خط موردنظر انتخاب مي كنيم. اگر خط دلخواه موجود نبود با كليك كردن روي load پنجره اي ــط را انتخاب ــد. آن گاه از داخل پنجره نوع خ ــاز خواهد ش ب

مي كنيم تا در داخل پنجره (12-7) قرار گيرد.

شكل 7-12

تمرين :ــواه ايجاد ــك فايل با نام دل خ ــد ابتدا ي ــط اتوك در محي

نماييد.ــپس اليه ها را طبق مشخصات جدول زير ايجاد نموده س

و فايل را ذخيره نماييد.

ضخامت خطنوع خطرنگنام اليه

0/5 ميلي مترممتدسفيد1-اليه ي صفر

0/35 ميلي مترخط چينسبز2-اليه ي نديد

0/25 ميلي مترخط محورآبي3-اليه ي محور

0/25ممتد(251)4- اليه ي كمكي

ــوند ــما مي توانيد اين فايل را پس از انتخاب پس نكته: ش

dwt روي فايل acad ذخيره نماييد تا هر زماني كه نرم افزار

را اجرا كنيد اين فايل باز شود.

ا

56

zoom دستورcommand line : zoom

menu : view

toolbar : ــتور براي تغيير اندازه و تنظيم پنجره ي ديد به كار اين دس

مي رود كه شامل گزينه هاي زير است:ــياي ترسيم شده ي در all : پنجره ي ديد را روي تمام اش

نقشه منطبق مي كند.Dynamic : مي توان اندازه و جايگاه پنجره ي ديد را به

وسيله ي حركت تنظيم نمود.ــي را جاي گزين پنجره ي ــره ي ديد قبل Previos : پنج

ديد فعلي مي كند.ــيله ي Windows : مي توان ابعاد پنجره ي ديد را به وس

ماوس روي صفحه تعيين كرد.كافي است روي قسمت مورد نظر كليك كنيد و كليد چپ را نگه داريد. سپس، ماوس را حركت دهيد و كليد را رها كنيد

تا پنجره انتخاب شود و به صورت پنجره ي ديد قرار گيرد.ــاوس را بچرخانيد پنجره ي ديد نكتـه: چنان چه غلتك م

تغيير مي كند.pan دستور

command line : pand

menu : view

toolbar: ــد به كار ــت دادن پنجره ي دي ــراي حرك ــتور ب ــن دس اي

مي رود.ــه صورت عالمت ــانگر ماوس ب ــتور نش با اجراي اين دس

دست مي آيد.

ــتن كليد چپ ماوس و حركت ــردن و نگه داش پس با فشدادن ماوس پنجره ي ديد جابه جا مي شود.

ــار دهيد و آن را نگه داريد نكتـه: اگر غلتك ماوس را فش

حكم دستور (pan) را خواهيد داشت.save دستور

commande line : save

menu : file/save

toolbars: ــتور مي توان نقشه ي كشيده شده را ــتفاده از اين دس با اســود پنجره ي زير ــتور اجرا ش ذخيره نمود. هنگامي كه اين دس

ظاهر مي شود.

شكل 7-13

به اختصار به توضيح آن مي پردازيمــان ــازي فايل را نش Save in : آدرس يا محل ذخيره س

ــت مي توان ــمت راس مي دهند. با كليك كردن روي زبانه سمحل دل خواه را انتخاب نمود.

Name : در اين محل نام فايل هاي موجود نمايش داده

مي شود.ــل كه پيش فرض ــن محل نام فاي File name : در اي

57

ــورت نياز ــود. در ص ــت درج مي ش Drawing .dwg اس

مي توان نام دل خواه را درج و سپس آن را تأييد نمود.Files of type : از اين قسمت مي توان نوع ذخيره سازي

را انتخاب نمود.ــتفاده نكتـه ي 1: پنجره ي باال فقط براي اولين بار با اس

ــود. براي بارهاي بعدي كه اين ــتور save ظاهر مي ش از دسدستور اجرا شود، آن را بدون هيچ سوالي در فايل جاري (جاي

قبلي) ذخيره مي كند. ctrl+s نكته ي 2: براي اجراي سريع دستور از كليد ميانبر

استفاده كنيد.ــتور ــازي در محل جديد از دس نكتـه ي 3: براي ذخيره س

save as استفاده شود.

ــازي، اتوكد 2008 ــراي ذخيره س نكتـه ي 4: چنان چه ب

ــما با ــه ي ش (Auto CAD 2008) را انتخاب نماييد نقشــد. ــر از 2008 باز نخواهد ش ــاي (CAD) پايين ت نرم افزارهــا اتوكد 2000 ــت فايل را ب ــكل بهتر اس ــراي رفع اين مش ب

(Auto CAD 2000) ذخيره نماييد.trim دستور

command line : Trim

menu : modify /trim

toolbars: اين دستور براي برش لبه هاي اضافي اجزاي ترسيم شده ــتفاده مي شود كه اجزا ــتور زماني اس به كار مي رود. از اين دسيكديگر را قطع كرده باشند. هنگامي كه اين دستور اجرا شود ــن مرحله بايد ــود در اي ــام select object ظاهر مي ش پيغــاي برش اجزايي ــوند. لبه ه ــاي برش دهنده انتخاب ش لبه هــند. پس از انتخاب ــي را قطع كرده باش ــتند كه جزء اصل هس

select object پيغام enter لبه هاي برش و فشردن كليدto trim or… به معناي انتخاب لبه هاي اضافي، كه بايد

ــع انتخاب گر ماوس را ــوند (در اين مرحله، مرب ــرش داده ش بــند، كليك ــه از لبه هاي برش عبور كرده باش ــر لبه ك روي ه

كنيم، حذف مي شود.ــد و نگه داريد ــار دهي ــه : چنان چه كليد shift را فش نكتــتور extend تبديل خواهد شد. يعني ــتور trim به دس دســمت، لبه ها ــه جاي حذف يك قس ــتور trim ، ب عكس دســن، امتداد دادن اجزاي ــن جزء ادامه مي دهد. بنابراي را تا اوليــت و اجزاي آن همانند ــخص اس ــيمي تا محدوده ي مش ترس

دستور trim است.مثال : ترسيم چهارضلعي مطابق شكل (7-14)

شكل 7-14

58

trim اجراي دستور تريمcommand Line : trim Enter

select objects or <select all>

ــرش را يكي يكي يا به ــن مرحله مي توان لبه هاي ب در ايصورت گروهي انتخاب نمود. سپس در اين قسمت با فشردن

Enter لبه ها به صورت لبه ي برش انتخاب مي شوند.

[Fence/crossing/ project/…]

ــوند، در اين مرحله، لبه هاي اضافي، كه بايد برش زده ششكل 15-7يكي يكي انتخاب مي شوند، تا شكل به صورت زير درآيد:

تمرين :نقشه را مطابق 16-7، ترسيم كنيد.

نكته: فاصله بين سيم ها و اندازه هاي موجود را با راهنمايي

استاد محترم تعيين نماييد.

شكل 7-16

59

circle دستورcommand Line : circle

menu : Draw/circle

toolbars: اين دستور براي ترسيم دايره به كار مي رود.

در اين دستور ترسيم دايره با روش هاي مختلف امكان پذير ــت. هر يك از اين روش ها با گزينه اي به شرح زير تعيين اس

مي شوند:ــن كردن ــا معي ــره ب ــيم داي center radiuse : ترس

مختصات مركز و مقدار شعاعــا معين كردن ــره ب ــيم داي center diameter : ترس

مختصات مركز و مقدار قطر

ــيم دايره با تعيين مختصات ابتدا و انتهاي 2point : ترس

قطر 3point : ترسيم دايره با تعيين مختصات سه نقطه روي

محيط آنــيم دايره ي مماس بر دو نقطه tan tan radiuse : ترس

ــدا مماس ها را، كه دو خط يا ــعاع معين. در اين روش ابت با شــپس شعاع را ــتند، با كليك كردن معرفي و س دايره يا ... هس

معين كنيد.ــيم خطوط نيروي دافعه بين دو سيم جريان دار مثال : ترس

و غير هم جهت با يكي از روش هاي گفته شده دستور را اجرا مي كنيم.

شكل 7-17

60

با يكى از روشهاى گفته شده دستور را اجرا مى كنيم :

command Line : c ↵ اجراى دستور ترسيم دايره

specify center point for circle [3p/2p/ttr]:

50,100 ↵

نقطه ي 100و50 را به مركز دايره تعيين مي كنيم50,100

specify radius of circle or [diameter]:3 تعيين شعاع سه ميلي متر براي دايره ترسيم آنcommand Line : c ↵ اجراى دستور ترسيم دايره

specify center point for circle or [3p/2p/ttp]:

50,100 ↵

تعيين نقطه ي قبلي به مركز دايره ي بعدي

specify radiuse of circle or [diameter]:10↵ ــعاع 8 ــيم دايره اي با ش ــعاع دايره و ترس ــدد 10 به ش ــن ع تعيي

ميلي متر command Line : c ↵ اجراى دستور ترسيم دايره

specify center point for circle [3p/2p/ttr]:

52,100 ↵

تعيين نقطه 52,100 به مركز دايره سومي يعني اين دايره با دايره ي قبلي هم مركز نيست.

specify radiuse of circle [diameter ]: D ↵ انتخاب روش قطر براي ترسيم دايره

specify diameter of circle <20>:2↵ تعيين قطر 25 ميلي متر

command Line : c ↵ اجراى دستور ترسيم دايره

specify center point for circle or [3p/2p/ttr]

54,100 ↵

تعيين نقطه ي 54,100 به مركز دايره بعدي

Specify radiuse of circle [diameter]

<12/5>:15 ↵

تعيين شعاع به اندازه ي 15 ميلي متر

commande Line : c ↵ اجراى دستور ترسيم دايره

specify center point for circle or [3p/2p/ttr]

56/5,100↵

تعيين نقطه ي 56/5,100 براي مركز دايره آخري

specify radiuse of circle [Diameter]<15,00>:18 ↵

تعيين شعاع 18 ميلي متر براي دايره ي آخري

command Line : mirror ↵ اجراي دستور قرينه سازي (آينه)

61

select objects: ↵ درخواست انتخاب اجزاي موردنظر (تمام دايره هاي ترسيم شده)

پس از انتخاب دايره ها كليد اينتر را فشار دهيد.select object: ↵ تاييد انتخاب ها

specify first point of mirror Line : 38,100 ↵ تعيين نقطه ي 38,100 به نقطه ي ابتدايي محور تقارن

specify second point of mirror line:38,120 ↵

انتخاب نقطه ي 38,120 به نقطه انتهايي محور قرينه

Erase source objects ? [yes/No]<N>:N ↵ ــوال آيا دايره هاي اصلي انتخاب شده حذف شوند در مقابل سيا خير، جواب خير تأييد و شكل 14-7 ترسيم مي شود.

تمرين 1:شكل هاي زير را مجدداً ترسيم نماييد.

شكل 7-18

62

شكل 7-19

شكل 7-20

63

rectangle دستورcommande line: Rec

menu : Draw/rectangle

toolbars: اين دستور براي ترسيم چهارضلعي به كار مي رود. پس از ــتور با يكي از روش هاي فوق، پيغام زير ظاهر اجراي اين دس

مي شود:specify first corner point or [chamfer/

elevation…]

ــه، يا ــاي تعيين يك نقطه عنوان گوش ــن پيغام به معن ايــيم چهارضلعي است. شما مي توانيد يكي از تعيين روش ترسگوشه ها را به وسيله ي ماوس يا صفحه كليد تعيين كنيد. پس

از تعيين گوشه پيغام زير ظاهر مي شود: specify other corner point or [area]

dimension / rotation]

ــه ي اولي يا ــه مقابل گوش اين پيغام به معناي تعيين گوشترسيم چهارضلعي با استفاده از گزينه هاي ديگر است.

ــتفاده از ــي با اس ــيم چهارضلع Diamension : ترس

مقدار طول و عرض چهارضلعي در اين حالت به جاي ترسيم ــرف D را درج نماييد. در خط فرمان، ابتدا ــه ي ديگر، ح گوشــوال ــول، مقدار عرض را س ــول و پس از تعيين ط ــدار ط مقــرض، مي توان جهت را تعيين كرد تا ــد. پس از تعين ع مي كن

چهار ضلعي ترسيم شود.ــه مي توان يك ــن گزين ــتفاده از اي ــا اس Rotation : ب

چهارضلعي تحت زاويه ي دل خواه ترسيم نمود.

شكل 7-21

ــل، حرف R را درج ــه ي مقاب در جواب پيغام تعيين گوشنماييد.

specify Rotation ــه، پيغام پس از انتخاب اين گزينangle ظاهر مي شود، كه به معناي تعيين زاويه قرار گرفتن

ــيم چهارضلعي ــس از تعيين زاويه، ترس ــت. پ چهارضلعي اسهمانند گزينه ي اول است.

ــه ي chamfer را ــه از پيغام ابتدايي گزين نكتـه: چنانچ

ــه هاي پنج ــد مي توانيد يك چهار ضلعي با گوش انتخاب كنيخورده ترسيم نماييد. در اين صورت، فاصله هاي پخ از گوشه ها ــيم چهارضلعي با ــوال مي كند. پس از تعيين فاصله، ترس را س

همان روش قبلي صورت مي گيرد.نكتـه: چنان چه گزينه ي fillet را انتخاب كنيد مي توانيد

ــيم ــده (قوس دار) ترس ــه هاي گرد ش يك چهارضلعي با گوشنماييد.

64

مثال: ترسيم مستطيل (مطابق شكل 7-19)

شكل 7-22

commande line : Rec

specify first corner point or [chamfer /

Elevation/…]

F ↵انتخاب ترسيم چهارضلعي با گوشه هاي پخ خورده

specify fillet radius for Reetangle<0,00>10

تعيين شعاع گوشه ها به اندازه ي 10 ميلي متر specify first corner point or [chamfer/

Eleation/…]50,50 ↵ــه ي ابتدايي ــانه ي گوش ــه نش ــه ي 50,50 ب ــن نقط تعيي

مستطيل Specify other corner point or [Ared/

Dimension/Rotation]

انتخاب ترسيم چهارضلعي به روش تخت زاويه R ↵ specify rotation angle <0,00>: 45º ↵

ــرار گرفتن ــه ق ــانه ي زاوي ــه نش ــه 45º و ب ــن زاوي تعييمستطيل

specify other corner point or [Ared/

Dimension/Rotation]

انتخاب ترسيم چهار ضلعي با روش طول و عرض D ↵

specify length for reetangles <0,0>:70 ↵انتخاب طول 70 ميلي متري براي چهارضلعي

specify with for rectangles <…>:50 ↵تعيين عرض مستطيل به اندازه ي 50 ميلي متر

specify other corner point or […]

ــاوس يك نقطه ي دل خواه ــيله ي م در اين مرحله ، به وسدر سمت راست نقطه ي ابتدايي تعيين مي كنيم تا چهارضلعي

ترسيم شود.ــا fillet يا ــاي chamfer ي ــه گزينه ه نكتـه : چنان چrotation را انتخاب و عدد تعيين نماييد تمام چهارضلعي هايي

ــوند. براي غيرفعال نمودن ــيم خواهد شد فعال مي ش كه ترساين گزينه ها بايد آن ها را مجدداً انتخاب و مقدار آن ها را صفر

انتخاب نماييد.

65

تمرين :دو نماي داده شده از يك نقشه را مجدداً ترسيم نماييد.

شكل 7-23

در صورت صالح ديد استاد محترم مي توانيد نماي مجهول را ترسيم نماييد.

Elips دستورcommande line: Elips ↵menu : Draw

toolbars:

ــي رود. بيضي ــيم بيضي به كار م ــتور براي ترس اين دســز يا «ابتدا ــاي تعيين مختصات مرك ــد به روش ه را مي توانيــز ابتدا يك نقطه به ــيم كنيد. در روش مرك ــي» ترس و انتهايــپس، دو عدد به ــخص نماييد. س ــانه ي مركز بيضي مش نشــعاع كوچك بيضي تعيين كنيد. در ــانه ي شعاع بزرگ و ش نشروش ديگر ابتدا يك نقطه به نشانه ي مختصات نقطه ي شروع

66

ــپس، نقطه ي انتهايي يكي از قطرهاي بيضي تعيين كنيد. سقطر را با عدد يا ماوس مشخص نماييد. اين قطرمي تواند قطر ــد. پس از تعيين قطر، شعاع بزرگ يا قطر كوچك بيضي، باش

ديگر بيضي را تعيين نماييد تا بيضي ترسيم شود.ــتور گزينه ديگري به نام Arc وجود دارد كه در اين دسمي توانيد كماني از بيضي را ترسيم نماييد. روش ترسيم قوس

ــت، فقط بايد در انتها ــيم بيضي اس بيضوي دقيقًا همانند ترســوس بيضي را تعيين ــروع و مقدار زاويه مركزي ق نقطه ي ش

نماييد.تمرين :

شكل هاي زيرا را مجدداً ترسيم نماييد.

N

L

موتور تك فاز با سيم پيچ استارت دائم

شكل 7-24

پيل خشك 1/5 ولتى

جهت قراردادى جريان

هادى

شكل 7-25

67

شكل 7-26

3UI هستهEI هسته

M هسته

2E هسته

L هسته

UI هسته

text دستورــط اتوكد به كار ــتن متن در محي ــتور جهت نوش اين دس

مي رود.ــه ي single line text و ــامل دو گزين ــتور ش اين دسmultitext است. اين دستور در منوي (Draw) قرار دارد.

ــتفاده از اين گزينه مي توان Single line text : با اس

متن را به صورت مستقيم در محيط نرم افزار نوشت. با اجراي اين دستور، با پيغامي مبني بر تعيين نقطه ي شروع يا انتخاب ــويم. پس از تعيين نقطه ي ــتاري مواجه مي ش تنظيمات نوشــروع مي توان ارتفاع و زاويه قرار گرفتن حروف را مشخص ش

نمود.

68

شكل 7-27

ــن گزينه مي توان ــتفاده از اي Multi line text : با اس

ــتقيم يعني با استفاده از پنجره ي يك متن را به طور غيرمســت. با انتخاب اين text formatting در محيط اتوكد نوش

ــن مي كنيم. اين محل ــل دقيق متن را معي ــه، ابتدا مح گزينــه هاي كادر مشخص مي شود. ــيله ي دو نقطه ي گوش به وســپس، پنجره هاي text formatting ظاهر مي شود، كه س

شامل مشخصات زير است:

پارگرافتنظيمات

سبك نوشتارىنوع حروف ذخيره سازى و خروج

خط كش

ارتفاع حروفرنگ متن

شكل 7-28

پس از نوشتن متن، روي ok يا close كليك مي كنيم تا متن در جاي اصلي قرار گيرد.

ــتن پنجره ويرايشگر متن ــت پس از بس نكته : ممكن اس

ــود . در اين مرحله ــته شما به صورت يك نقطه ديده ش نوشمى توان با تغيير Zoom نوشته را با اندازه ى واقعى ديد.

69

تمرين : عاليم زير را ترسيم و در مقابل آن ها نام عاليم را بنويسيد

و در يك فايل به نشانه ي عاليم ذخيره كنيد.

تذكر: اندازه ي عاليم با نظر استاد محترم تعيين شود.

70

تمرين هاي دوره اي پايان فصلپس از ترسيم نماهاي داده شده نماي مجهول را در محيط اتوكد ترسيم نماييد.

1

3 4

6

87

5

2

شكل 7-29

71

فصل هشتم : ويرايش نقشه در محيط اتوكد 8

268

72

New دستورcommand line : New

menu : file/New

toolbars:

ــي به ــاد يك فايل جديد نقشه كش ــتور براي ايج اين دســتور به طور ــردن نرم افزار، اين دس ــي رود. هنگام باز ك كار مــود. معموًال زماني به اجراي اين دستور نياز خودكار اجرا مي شــت كه كار روي يك نقشه تمام شده و نياز به شروع نقشه اسجديد باشد. بدون بستن نرم افزار مي توان روي New كليك ــود. اگر بخواهيد از پيش قالب1 نمود تا پنجره ي New باز شــمت Name روي پيش قالب موردنظر استفاده كنيد در قســه ي open را انتخاب كنيد. هم چنين، ــپس گزين كليك و س

مي توانيد روي فايل موردنظر دبل كليك كنيد. acad.dwt ــد مي توان روي اگر نياز به پيش قالب نباش

را انتخاب كنيد.ــتور New مي توانيد از كليدهاي نكتـه : براي اجراي دس

تركيبي ctrl+N استفاده نماييد.

1 - فايل هاي از قبل طراحي شده، مانند جدول هاي نقشه

open دستورcommand line : open

toolbars:

ــتور براي باز كردن نقشه ي از قبل كشيده به كار اين دس New مي رود. با اجراي اين دستور پنجره اي همانند پنجره يــمت Name به جاي پيش قالب ها ــد كه در قس باز خواهدشــود دارد. اگر فايل موردنظر ــده وج فايل هاي از قبل ايجاد ش lookin وجود نداشت روي زبانه ي Name شما در قسمتكليك و آدرس فايل را انتخاب كنيد. سپس روي آن كليك و

گزينه ي open را انتخاب نماييد. ctrl+o ــتور ازكليدهاي تركيبي نكتـه : براي اجراي دس

استفاده كنيد.

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:11_ يك فايل جديد نقشه كشي را ايجاد كند.

2_ يك نقشه ي از قبل كشيده شده را باز كند.ــي نقشه را ويرايش ــتفاده از دستورات ويرايش 3_ با اس

كند.ــمت هاي ــتور موو (Move) قس ــتفاده از دس 4_ با اس

مختلف يك نقشه جابه جا كند.

ــتور رتيت (Rotate) اشياي ترسيم 5_ با استفاده از دسشده را بچرخاند.

6_ در ترسيم نقشه از كمك رسم ها كند؟7_ متن جداول را در محيط اتوكد بنويسد.

8_ مقياس نقشه را تعريف كند.9_ مقياس نقشه را تغيير دهد.

73

شكل 1_8

move دستورcommand line : move

menu : modify/move

toolbars:

ــتور براي جابه جاي اشياي ترسيم شده مانند خط اين دسدايره و ... به كار مي رود.

با اجراي اين دستور پيغام select object ، كه به معناي ــي ء مورد نظر است، ظاهر مي شود. پس از انتخاب انتخاب ششيء يا اشياء، پيغام specify base point ، كه به معناي ــت1، ظاهر مي شود. پس از انتخاب يك تعيين نقطه ي مبناســام specify second point ،كه ــه ي دل خواه، پيغ نقطــت، ظاهر مي شود. پس از به معناي تعيين نقطه ي مقصد اســياي انتخاب شده، با توجه به نقاط تعيين نقطه ي دل خواه اش

1 - اين نقطه به نشانه ي نقطه ي مبدأ حركت در نظر گرفته مي شود.

مبدأ و مقصد، جابه جا مي شوند.ــتور مي توانيد شكل را در هر قسمت با فراگرفتن اين دســيمي ترسيم كنيد و سپس آن را به محل اصلي از فضاي ترس

انتقال دهيد.Rotate دستور

command line : Rotate

menu : modify

toolbars:

z ــيء يا اشياء حول محور ــتور براي چرخاندن ش اين دسها در جهت پيش فرض (پاد ساعت گرد) است. با اجراي اين ــتور پيغام select object ظاهر مي شود، كه به معناي دس specify base ــياء است. با انتخاب اشياء، پيغام انتخاب اشــت، ــه به معناي انتخاب نقطه ي مركز دوران اس point ، ك

ظاهر مي شود.

74

هرگاه در محيط دوبعدي عمود بر محور z ها را نگاه كنيم نقطه ي تعيين شده محل محور دوران خواهد بود.

specify Rotation ــام ــس از تعيين مركز دوران پيغ پــاي تعيين زاويه ي ــود. اين پيغام به معن ــر مي ش angle ظاه

چرخش است. اشياي انتخاب شده به اندازه ي هر زاويه اي كه تعيين شود خواهند چرخيد.

مثال شكل مقابل را 90 درجه در جهت عقربه هاي ساعت دوران دهيد.

شكل 2_8

Rotate اجراي دستورcommand: Rotate ↵ــيله پنجره شكل موردنظر را انتخاب در اين مرحله به وس

نماييد.select objects:select objects: ↵

انتخاب يك نقطه به عنوان مركزدوران:specify base point:

ــيله ماوس گوشه سمت راست پايين در اين مرحله به وس

را به عنوان نقطه مبنا انتخاب كنيد. specify rotation angle [copy/reference]

<0>:-90↵ــن مرحله مقدار زاويه را درج مي كنيم همان گونه كه در ايــاعت مي بينيد چون جهت مبنا در دوران خالف عقربه هاي ســت براي چرخش در جهت عقربه هاي ساعت قبل از مقدار اس

زاويه يك عالمت منفي وارد مي كنيم.در اين مرحله شكل به صورت زير دوران خواهد نمود.

شكل 3_8

دستورات كمك ترسيميــر و تنظيم ــه جهت تغيي ــود ك ــتوراتي گفته مي ش به دس

پارامترهاي ساده كننده ي عمل ترسيم به كارمي روند.object snap دستور

command line : os ↵menu : tools/Drafting setting

toolbars:

ــاي گيره هاي ــت به معن ــارت object snap، در لغ عبــاص، مانند ــناختن نقاط خ ــي و در عمل به معناي ش موضع

نقطه ي انتهايي، تقاطع مماس، مركز و ... است.ــيء مانند دايره يا ــانگر ماوس را به يك ش ــان چه نش چنخط نزديك كنيم نقاطخاص آن با رنگ و عالمت مخصوص ــود و با كليك نمودن، نزديك ترين نقطه ي نمايش داده مي ش

75

خاص به ماوس انتخاب مي شود. Drafting setting با اجراي دستور، پنجره اي به نام

ــمت است و در روي شكل ــود. كه داراي سه قس ظاهر مي ش4_8، به اختصار توضيح داده شده است.

شكل 4_8

انتخاب تمام موارد

از انتخاب خارج تمام مواردنقطه ى ابتدا و انتهايى

نقطه ى ميانىنقطه ى مركزنقطه ى مركز

نقاط گوشه دايرهتقاطعامتداد

نقطه مماس

براي فعال كردن هر يك از نقاط خاص كافي است كه در مربع خالي كنار آن كليك كنيم.

ــاص عالمت هايي ــر يك از نقاط خ ــاي كنار ه عالمت هاست كه هنگام نزديك شدن ماوس به آن نقطه نمايش داده

مي شود. F3 از كليد osnap ــه : براي فعال و غيرفعال كردن نكت

استفاده مي شود.كمك رسم polar : با استفاده از اين كمك رسم مي توان ــتايي ــتاي محورها را نمايش داد. چنان چه بخواهيم راس راســم مي توانيم ــه) را نمايش دهي ــتاي محور (90 درج غير راسمقدار زاويه ي محور را در قسمت polar tracking تعيين

مي كنيم. F10 از كليد polar نكته : براي فعال و غيرفعال نمودن

استفاده مي شود.

ortho كمك رسمــم حركت ماوس را فقط در جهت محورها اين كمك رسامكان پذير مي نمايد. به طور مثال، در محيط دو بعدي حركت

ماوس فقط در جهت افقي و عمودي امكان پذير است. F8 از كليد تابعي ortho ــراي فعال و غيرفعال نمودن ب

استفاده كنيد.ــيم خطوط دايره و قوس... بسيار اين كمك رسم در ترســط ماوس را در ــيم، خ ــت. به طور مثال، هنگام ترس مفيد اســيم قرار مي دهيم و عددي را به نشانه ي طول خط جهت ترسوارد مي كنيم. در اين صورت نيازي به دادن مختصات نقطه ي

پايان پاره خط نيست.ــاوس را در موقعيت ــروع مي توان م در تعيين نقطه ي شــيله ي osnap) قرار داد. سپس، آن ــده (به وس مشخص ش

76

ــت موردنظر مقداري حركت مي دهيم، به طوري كه را در جهــود. آن گاه عدد فاصله را وارد ــن ش polar tracking روش

ــروع را بايد با فاصله معين شده در مي كنيم . البته نقطه ي شنظر گرفت.

كمك رسم Grid: با فعال كردن اين كمك رسم مي توان ــبكه بندي نمود. يعني مي توان با تنظيم ــيم را ش فضاي ترســطرنجي تبديل نمود، با اين فاصله، صفحه را به يك كاغذ شــي به وسيله ي نقطه شبكه تفاوت كه صفحه، به جاي خط كشــود و مي توان اين نقاط را روشن و خاموش نمود. بندي مي ش

براي اين عمل از كليد F7 استفاده مي شود.copy دستور

command line : copy ↵menu : modify/copy

toolbars:

ــيء يا ــاد يك يا چند نمونه1 از ش ــتور جهت ايج اين دسنقشه ي ترسيم شده به كار مي رود. با اجراي اين دستور، پيغام select objects ظاهر مي شود، كه به معناي انتخاب شيء

يا اشياء است. Enter ــياي موردنظر، با فشردن كليد پس از انتخاب اشــاب كنيد و كليد ــه ي مبنا2 انتخ ــه را به عنوان نقط يك نقطــاريد تا پيغامي مبني بر تعيين نقطه ي مقصد Enter را بفش

ظاهرشود.ــد را با ماوس يا با مختصات ــن مرحله نقطه ي مقص در ايــياي ــن نقطه، يك نمونه از اش ــود. با تعيي ــي معين مي ش ده

موردنظر ايجاد مي شود.ــورد نظر تهيه ــياي م ــه بخواهيد چند نمونه از اش چنان چ

1 - رونوشت- كپي2 - نقطه ي مبدا

نماييد مي توانيد نقاط جديدي را به عنوان نقاط مقصد معرفي نماييد.

Esc يا كليد Enter براي خروج از دستور مي توانيد كليدرا فشار دهيد.

ــه عنوان نقطه ي مبنا يا مبدأ ــه: نقطه اي كه در ابتدا ب نكتــود، در مرحله ي ايجاد نمونه ي نقطه ي مبدأ در معرفي مي ش

نقطه ي مقصد جايگزين مي كند.mirror دستور

command line : mirror ↵menu : modify /mirror

toolbars:

ــتور براي قرينه سازي يك قسمت از نقشه به كار اين دسمي رود.

ــت كه داراي تقارن ــتور در نقشه هايي اس كاربرد اين دسهستند.

ــه را ــمت از نقش براي جلوگيري از اتالف وقت، يك قسترسيم كنيد. سپس قرينه ي اين قسمت را در دو طرف مقابل

ايجاد نماييد.ــيا ــي بر انتخاب اش ــتور پيغامي مبن ــن دس ــا اجراي اي بــياي موردنظر و فشردن كليد ــود. پس انتخاب اش ظاهرمي شــن نقطه ي ابتداي محور قرينه ــي مبني بر تعيي Enter پيغام

(…specify first point) ظاهر مى شود.ــارن تق ــور مح از ــه نقط ــك ي ــه، مرحل ــن اي در ــام پيغ ــدن ش ــر ظاه ــا ب ــپس، س ــد كني ــي معرف را specify second point of mirror line نقطه ي

ــارن را تعيي نماييد. با تعيين دو نقطه از محور دوم از محورتقــر اين كه آيا مي خواهيد ــود مبني ب تقارن پيغامي ظاهر مي ش

77

ــمت اصلي كه از روي آن قرينه ساخته مي شود پاك شود قسيا خير Erase source object (Y/N)) كه پيش فرض،

خير است. Enter چنان چه بخواهيد قسمت اصلي پاك نشود كليد

ــيم شود. اگر بخواهيد قسمت اصلى را وارد كنيد تا قرينه ترسي پاك شود حرف (Y) را درج نموده و كليد Enter را فشار

دهيد.مثال: شكل 5_8 را مجدد ترسيم نماييد.

شكل 5_8

line اجراي دستورcommand : L ↵↵ specify first point:65,0تعيين محل شروع خط

↵ specify next point: @55,0ترسيم نصف ضلع پاييني↵ specify next point: @0,50ترسيم خط عمودي سمت راست↵ -specify next point : @10,0ترسيم خط به طول 10 ميلي متر↵ specify next point : @ 25-,0ترسيم خط به طول 25 ميلي متر↵ -specify next point « @ 30,0ترسيم خط به طول 30 ميلي متر↵ specify next point: @ 0,55ترسيم خط عمودي 55 ميلي متر

line ترسيم خط 15 ميلي متر و خروج از دستورspecify next point : @ 15,0- ↵↵ command: cاجراي دستور ترسيم دايره

[ ] circle specify center point for circle or تعيين مختصات مركز دايره

105,12/5 ↵

78

ــكل ــيم دايره نيمي از ش ــعاع دايره پس از ترس تعيين شترسيم شده

specify radius of circle or [D ] : 7,5 ↵

ــتور دايره شكل (6-8) ترسيم خواهد پس از اجراى دسشد

شكل 6_8

mirror اجراي دستور قرينه سازيcommand : Mi ↵↵ انتخاب اجزاء :select objectsدر اين مرحله شكل كشيده شده را انتخاب مي شود

↵ select objectتاييد اشياء انتخاب شده↵ specify frist point of mirror line Enter 65,0تعيين نقطه ي ابتدايي محور تقارن↵ specify second point of mirror line : 65,50تعيين نقطه ي انتهايي محور تقارن

ــيم ــكل ترس ــد گزينه ي No ش ــه، تايي ــن مرحل در ايمي شود.

specify source object ? [yes/No] <N>:↵

offset دستورcommand line : offset ↵menu : modify/offset

toolbars:

ــتور جهت ايجاد شيء به موازات شيء ديگري در اين دسقسمت مياني يا بيروني به كار مي رود.

ــت. اگر ــيء امكان پذير اس ــتور انتخاب يك ش در اين دســيمي باشد بايد با ــيء ترس ــكل مورد نظر مركب از چند ش شاستفاده از دستورهاي ديگر آن ها را يك پارچه نموده و سپس

موازي آن را ترسيم كرد. (شكل 7_8).

شكل 7_8

ــتور (offset) را به وجود آورنده ي در برخي از منابع، دسيك شكل با فاصله ي معين از شكل ديگر معرفي كرده اند. در اين كتاب براي رفع ابهام از ذهن هنرجويان اين دستور را در

واقع «ايجاد كننده ي اشياي موازي» معرفي مي كنيم.ــر تعيين فاصله بين ــتور پيغامي مبني ب با اجراي اين دس

79

(specify offset distance or…) ــوازي آن ــيء و م شظاهر مي شود.

ــواه پيغامي مبني بر انتخاب ــس از تعيين فاصله ي دل خ پشيء اصلي ظاهر مي شود. پس از انتخاب شيء اصلي، پيغام

ــود. در ــر مي ش …specify point on side to ظاهــمت يا جهتي كه موازي ــانگر ماوس را در قس اين مرحله نشــك نماييد. اين عمل را تا ــد قرار دهيد و كلي ايجاد خواهد شــيله ي ماوس اجرا كنيد. ــد مي توانيد به وس زماني كه نياز باش

براي خروج از دستور، كليد Enter يا ESC را فشار دهيد.تمرين 1 :

شكل 8_8 را مجدداً ترسيم كنيد.

شكل 8_8

تمرين 2 :شكل هاي زير را در فايل هاي جداگانه ترسيم نماييد.

شكل 9_8

c

a

شكل 10_8

شكل 11_8

80

شكل 12_8

شكل 8-13

X

81

chamfer دستورcommand line : chamfer ↵menu : modify/chamfer

toolbars :

ــتور براي پخ زدن گوشه ها و محل تقاطع خطوط اين دســاير اشياء است. اين دستور، در خطوطي كه به هم متصل و س

ــد نيز به ــر را قطع مي كنن ــداد آن ها يكديگ ــتند ولي امت نيســداد آن ها و ايجاد ــورت كه پس از امت ــي رود، به اين ص كارم

گوشه يا تقاطع آن ها را پخ مي زند.ــه را ــتور، ابتدا فاصله ي پخ تا گوش ــراي اجراي اين دس ب

تعيين و سپس، خطوط را انتخاب كنيد. (شكل 14_8).

شكل 8-14

ــتور، ــس از وارد كردن دس ــه ي پخ پ ــراي تعيين فاصل بــام درج نماييد. براي اين ــه ي Distance راجلوي پيغ گزينانتخاب كافي است حرف D درج شود، سپس فاصله ي اول را

تعيين و بعد فاصله ي دوم را وارد كنيد.fillet دستور

command line : fillet ↵menu : modify/fillet

toolbars :

ــتور براي گرد كردن يا قوس دار كردن گوشه ها و اين دسمحل تقاطع خطوط و قوس ها به كار مي رود.

Radius ــده، گزينه ي با اجراي فرمان در پيغام ظاهر شــراي اين منظور حرف R را در خط فرمان درج را انتخاب و بكنيد. سپس، مقدار شعاع قوس را معين و خطوط را به ترتيب ــه قوس دار ــه ي تيز به صورت گوش ــاب نماييد. تا گوش انتخ

درآيد.

شكل 15_8

82

ــتور، همانند دستور chamfer است، مراحل اجراي دســعاع تعيين مي شود و كه به جاي تعيين فاصله ي پخ، مقدار شسپس دو خط را انتخاب مي كنيم. پس از ايجاد قوس، خطوط ــوان از گزينه ي trim در پيغام اضافي برش مي خورند. مي ت

ــود ــر notrim را فعال كرد. اين عمل باعث مي ش اول متغيــود، ولي گوشه ي تيز هم باقي ــه قوس يا پخ زده ش كه گوش

بماند. تمرين 3 :

نقشه زير را ترسيم كنيد.

بست لوله

mm

شكل 16_8

مقياس مقياس عبارت است از نسبت اندازه ي ترسيمي به اندازه ي

حقيقي، يعني L′طول حقيقي قطعه و L ــاس و ــن فرمول sc مقي در اي

طول تصوير ترسيم شده ي از قطعه است.ــود كه قطعه ــتفاده مي ش ــه اس هنگامي از مقياس در نقش

خيلي بزرگ يا خيلي كوچك باشد.براي قطعات بزرگ و ساختمان ها از مقياس هاي كاهنده،

1 و ... استفاده مي شود.1200

1 و 1 1 1 1 , , , , 2 / 5 10 20 50 100

1 وكوچك تر استفاده 20

ــاختماني از مقياس هاي ــه هاي س ــيم نقش 1 - در ترسمي شود.

83

ــتند. از مقياس هاي ــراي قطعاتي كه خيلي كوچك هس ب استفاده مي شود.

2 5 10 , , 1 1 10 افزاينده،

شكل17_8

ــتفاده از مقياس در محيط اتوكد از دستور اسكيل براي اس(scale) استفاده مي شود.

scale دستورcommand line : scale ↵menu : modify /scale

toolbar :

اين دستور براي تغيير مقياس نقشه به كار مي رود.با اجراي اين دستور، پيغام select object ظاهر مي شود،

كه به معناي انتخاب اشياي مورد نظر است.

ــام پيغ ــده، ش ــيم ترس ــياي اش ــاب انتخ از ــس پــود. اين پيغام به معناي specify base point ظاهر مي ش

ــت،كه اندازه هاي نقشه ــانه ي مبناس انتخاب يك نقطه به نشنسبت به آن نقطه بزرگ و كوچك مي شود. با انتخاب نقطه ي مبنا، پيغام specify scale factor or [Ref] ظاهر مي شود ــده ــت. اگر عدد وارد ش ــه به معناي تعيين عدد مقياس اس كبزرگ تر از يك باشد نقشه بزرگ تر و اگر عدد بين 1 تا 0 باشد

نقشه كوچك تر مي شود.ــيء ترسيمي را به يك چنان چه بخواهيم اندازه ي يك ش

84

ــال، اندازه ي يك ــم (به طور مث ــدازه ي معين تبديل نمايي انــيء از 5 ميلي متر به 8 ميلي متر تبديل شود، در مقابل پيغام ش Refrence گزينه يspecify scale factor or [Ref]

را انتخاب مي كنيم. specify Refrence ــام ــه، پيغ ــاب اين گزين با انتخــه معناي طول ــود. اين پيغام ب ــر مي ش <length<1 ظاه

ــت. پس از تعيين طول ــيء قبل از تغيير مقياس اس حقيقي شموردنظر، پيغام specify New lengh ظاهر مي شود، كه ــه معناي انتخاب طول جديد، يعني همان طول پس از تغيير ب

مقياس است.تمرين 4 :

نماي روبه رو، نماي افقي و نماي جاني شكلهاى زير را با مقياس 2:1 ترسيم كنيد.

شكل 8-19

شكل 8-20

شكل 8-18

85

تمرين 2 اندازه ي عاليم الكتريكي ترسيم شده در فصل قبل را دو برابر كنيد.

ارزش يـابي پايان فصـل 1_ كاربرد دستور New را شرح دهيد.

2_ براي باز كردن نقشه از كليدهاي تركيبي ..... استفاده مي شود.3_ كاربرد دستور move را توضيح دهيد.

4_ تفاوت گزينه هاي fillet, chamfer در دستور Reatangle با دستور chamfer , fillet چيست؟5_ براي فعال و غيرفعال كردن كمك رسم asnap از كدام كليد تابعي استفاده مي شود؟

6_ دستور Ellips را شرح دهيد.7_ تفاوت دستور single text , mtext چيست؟

8_ دستور copy را شرح دهيد.9_ دستور mirror را شرح دهيد.

10_ به كدام دستور براي رسم موازي با يك شيء به كار مي رود؟11_ گزينه ي Refrence در دستور ؟ مقياس چيست؟

86

فصل نهم : برش9

134

87

برش سادهــت طوري باشند كه قسمت هاي داخلي قطعات ممكن اســه گردد، يعني وجود خط هاي نديد آن ها موجب ابهام در نقش

در نقشه فهم آن را مشكل كند.

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

1- برش را تعريف كند.2- استثناهاي برش را نام ببرد.

3- انواع هاشور را نام ببرد.4- دستور Hatch را توضيح دهد.

ــتور Hatch اجسام ساده را برش ــتفاده از دس 5- با اسبزند.

براي ساده تر كردن نقشه از ابزاري به نام «برش» استفاده مي كنيم.

ــه صورت فرضي به ــام را ب ــت كه اجس برش : ابزاري اس

ــمت داخلي جسم ديده شود دو نيم مي كند، به طوري كه قس(شكل 9-1).

شكل 9-1

88

ــد، عمل برش به صورت فرضي همان طوري كه ذكر شــود ــتفاده مي ش ــام مي گيرد و اين برش در نمايي كه اس انجــاي ديگر نخواهد ــد بود و تأثيري روي نماه ــذار خواه تأثيرگــيم خواهند ــت. يعني نماهاي ديگر به صورت كامل ترس داش

شد.ــد. صفحه اي ــرش را انجام مي ده ــه اي كه عمل ب صفحــوازي يكي از ــاده م ــت و اين صفحه در برش س ــي اس فرضــد بود. اگر صفحه ي برش با صفحات تصوير P,H,V خواهصفحه ي تصوير روبه رو (V) موازي باشد مسير برش در نماي ــيم ــود و نماي روبه رو در برش ترس ــي نمايش داده مي ش افق

مي شود.*اگر صفحه ي برش با صفحه ي تصوير افقي (H) موازي ــاي افقي در برش، ــير برش در نماي روبه رو و نم ــد مس باش

ترسيم مي شود.ــرش با صفحه ي تصوير نيم رخ موازي * اگر صفحه ي بــير برش در نماي روبه رو و نماي جانبي در برش، ــد مس باش

ترسيم خواهد شد.ــاهده مي كنيد، اثر ــكل 1-9 مش ــه در ش ــان گونه ك همصفحه ي برش در نماي روبه رو به وسيله ي هاشور1 مشخص مي شود و خطوط نديد به خطوط ديد تبديل مي شوند و خطوط

نديدي كه در مسير صفحه ي برش نباشند حذف مي شوند.هاشور : صفحه ي برش را مي توان به يك راه تشبيه نمود

ــم) ــم، اثر دندانه هاي اره روي آن (جس كه هنگام برش جســه، اثردندانه ها با خطوط نازك مورب نمايش مي ماند. در نقش

داده مي شود.ــورْ 45 درجه است و به خطوط اصلي معموًال زاويه ي هاش

1- Hatch

تكيه مي كند. زماني كه دو قطعه روي هم باشند هاشور آن ها خالف جهت يكديگر انتخاب مي شوند.

براي هر جسمي هاشور مخصوص وجود دارد يا به عبارت ديگر از روي هاشور مي توان جنس قطعه را تشخيص داد.

ــل پيچ و مهره، ــتاندارد مث اسـتثنائات برش : قطعات اس

ــتثناهاي تيغه هاي تقويتي، قطعات توپر و محورها و... جزء اسبرش هستند يعني برش مي خورند.

در شكل 2-9 هاشورهاي مورد استفاده براي مواد مختلف را مشاهده مي كنيد.

89

شكل 9-2

در هنگام برش به نكات زير توجه كنيد:1-خطوط هاشور به خط اصلي تكيه مي كند.

2- داخلي هاشور خط نديد وجود ندارد.ــمت هاي يك نما هاشورها بايد هم جهت 3- در تمام قس

باشند.4- هاشور خط اصلي را قطع نمي كند.

ــور، با توجه به سطح بايد 5- فاصله هاي بين خطوط هاش

بين 1 تا 10 ميلي متر باشد.6- هاشورها را با خط كمكي ترسيم نماييد.

ــيله ي خط محور ابتدا – انتهاي 7- مسير برش را به وسضخيم در نماي ديگر نمايش دهيد.

ــور ــد تيغه هاي تقويتي هاش ــتثناهاي برش، مانن 8 - اسنمي خورند (شكل 9-3)

90

شكل 9-3

9- نام برش در زير نماي برش خورده نوشته مي شود (شكل 9-4)

شكل 9-4

91

شكل 9-5

Hatch دستورcommand line : Hيا Hatch

menu: Draw/Hatch

toolbars:

ــور زدن نماي برش خورده به كار ــتور براي هاش اين دسمي رود با اجراي اين دستور، پنجره ي Hatch ظاهر مي شود.

(شكل 9-6)

92

شكل 9-6

ــت. در زير به ــمت هاي مختلف اس اين پنجره داراي قسشرح قسمت هاي مختلف آن مي پردازيم.

Type : اين قسمت نحوه ي تنظيم الگوي انتخاب شده ي ــامل سه گزينه ي ــور را به كاربر معرفي مي كند، كه ش از هاش

custom و user defined و perdefined است.

ــمت براي انتخاب نوع هاشور به كار Pattern: اين قس

ــور ــي رود. اگر روي مثلث رو به پايين كليك كنيد نوع هاش مــد انتخاب كنيد و اگر روي عالمت ــام آن مي تواني را از روي ن؟؟؟كليك كنيد مي توانيد نوع هاشور را از داخل پنجره ي ظاهر

شده انتخاب نماييد. (9-7)

93

شكل 9-7

ــاي jso-Ansi و... ــور، روي زبانه ه براي انتخاب هاشــه به جنس قطعه، ــور را با توج ــپس نوع هاش كليك كنيد. س

انتخاب و سپس روي ok كليك نماييد.Angle : براي تعيين زاويه ي هاشور به كار مي رود.

توجه داشته باشيد زاويه ي نشان داده شده در نمايه، الگوي (swatch) را صفر در نظر مي گيرد.

ــد. زماني كه ــان مي ده ــور را نش Scale : مقياس هاشــه ي scale نيز ظاهر ــود گزين ــاب ش predefined انتخ

ــور را با آن تعيين ــود كه مي توان بزرگي وكوچكي هاش مي شنمود.

userdefined ــه ي ــه گزين ــي ك Specing : زمانانتخاب گردد فعال مي شود و براي تعيين فاصله ي بين خطوط

هاشور به كار مي رود.ــن 4-1 ميلي متر مورد ــم فني معموًال فاصله ي بي در رس

استفاده قرار مي گيرد.

ــطح ــه براي انتخاب س ــن گزين Pick points : از ايموردنظر جهت هاشور زدن استفاده مي شود. هنگامي كه روي ــود. ــته مي ش اين گزينه كليك كنيد پنجره به طور موقت بسشما مي توانيد نشانگر موس را روي سطح موردنظر قرار دهيد و كليك كنيد. در اين مرحله سطح به حالت انتخاب درمي آيد ــطح ديگري را انتخاب كنيد، مي توانيد و چنان چه بخواهيد ســردن كليد ــن عمل را ادامه دهيد. در غير اين صورت با فش ايــپس روي ــود. س اينتر دوباره پنجره ي Hatch ظاهر مي ش

زبانه ok كليك نماييد تا سطح، هاشور زده شود.ــيله گزينه ي pick point زماني نكته : انتخاب به وسممكن است كه سطح كامال بسته باشد. اگر سطح بسته نباشد

انتخاب امكان پذيرنيست.Select object: با استفاده از اين گزينه مي توان يك سطح را از طريق انتخاب اجزاي محصوركننده ي آن برگزيد،

يعني تك تك اجزاي آن را انتخاب نمود.نكته : اگر سطح محصور نباشد ممكن است بيرون سطح

هم هاشور زده شود.ــتفاده از اين گزينه ــا اس Inherit properties : بــور موجود روي نقشه ــخصات هاش ــوري با مش مي توان هاش

ايجاد نمود.با انتخاب اين گزينه نشانگر ماوس به يك مربع انتخابگر ــپس روي هاشور از قبل ايجاد شده كليك تبديل مي شود. ســطح ديگري را كه بايد هاشور زده كنيد. آن گاه محدوده يا سشود انتخاب كنيد. پس از انتخاب كليد enter را فشار دهيد

و سپس روي (ok) كليك كنيد.

94

تمرين :از شكل 8-9 مطلوب است ترسيم :

ــيم نماي جانبي 3- ــاي روبه رو (ديد نما) 2- ترس 1- نمترسيم نماي افقي (در برش ساده)

مقياس 1:1

در شكل 9-9 مطلوب است ترسيم :1- ترسيم نماي روبه رو در برش ساده

2- ترسيم نماي جانبي 3- ترسيم نماي افقي

مقياس 1:1

شكل 9-8

شكل 9-9

95

ارزش يـابي پايان فصـل1- برش را تعريف كنيد.

2- مسير برش را به وسيله ي خط ... نمايش مي دهند.3- ضخامت خطوط هاشور چه قدر است؟

4- دستور Hatch را توضيح دهيد.5- گزينه ي spacing چه زماني فعال مي شود؟

6- تفاوت گزينه ي select object و pick point در چيست؟7- گزينه ي inherit properties چه كاربردي دارد؟

96

فصل دهم : اندازه گذارى10

134

97

اندازه گذاريــيم نماهاي آن ــيله ي ترس ــم تنها به وس معرفي يك جســدون اندازه مبهم ــه ي ب ــت. در خيلي از موارد نقش كافي نيســه ــت، به طوري كه مي توان اندازه گذاري را جزيي از نقش اس

ــه بدون آن بي معناست. اندازه گذاري ــت. جزيي كه نقش دانســتفاده از يك يكاي ــم با اس ــوان معرفي ابعاد يك جس را مي ت

استاندارد تعريف نمود.ــامل خط اندازه، فلش، مقدار اجزاي اندازه : يك اندازه ش

اندازه و خط رابط اندازه است. (10-1)

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

1-لزوم اندازه گذاري را تعريف كند.ــايي ــتاندارد شناس ــم اندازه گذاري را طبق اس 2- عالي

كند.ــد اندازه گذاري ــا را در محيط اتوك ــر و قوس ه 3- دواي

كند.

ــتوانه را در محيط اتوكد ــوش و اس ــات چهارگ 4- قطعاندازه گذاري كند.

ــد اندازه گذاري ــدي را در محيط اتوك ــر دو بع 5- تصاويكند.

6- تنظيمات اندازه گذاري را شرح دهد.7- تنظيمات مربوط به اندازه گذاري را انجام دهد.

خط رابط اندازهعدد اندازه

خط اندازه فلش يا سهمى

شكل 10-1

خطوط اندازه و رابط اندازه بايد با ضخامت خطوط كمكي ترسيم شوند.

قواعد اندازه گذاري1- طول سهمي با ارتفاع اعداد اندازه برابر است، يعني اگر ــود طول فلش نيز 2/5 ــاع اعداد 2/5 ميلي متر انتخاب ش ارتف

ميلي متر است.2- زاويه ي فلش بين 15 تاْ 30 انتخاب مي شود.

3- هيچ اندازه گذاري تكرار نمي شود.4- نبايد هيچ قسمتي بدون اندازه گذاري باشد.

ــط و باالي خط اندازه قرار ــه عدد اندازه در وس 5- هميش

98

مي گيرد (شكل 10-2)ــر از فلش بيش تر ــك ميلي مت ــط رابط در حدود ي 6- خ

مي شود.

شكل 10-2

ــل از اندازه هاي بزرگ تر قرار 7- اندازه هاي كوچك تر قبمي گيرد (شكل 10-3)

شكل 10-3

ــدد حرف R قرار ــعاع دايره قبل از ع ــدد بيانگر ش 8- عمي گيرد (شكل 4- 10)

شكل 4- 10

ــتفاده ــه از عالمت ϕ اس ــش قطر هميش ــراي نماي 9- بمي شود. (شكل 10-5)

شكل 10-5

استفاده مي شود. 10- براي مقاطع مربعي از عالمت(شكل 10-6)

شكل 10-6

99

كه هميشه باالي خط اندازه باشد (شكل 7-10)11- در اندازه گذاري زوايا عدد اندازه طوري قرار مي گيرد

شكل 10-7

12- فاصله ي خط اندازه از خط اصلي 7/5 ميلي متر است. ــر 7/5 ميلي متر ــدازه از يكديگر براب ــر دو خط ان فاصله ي ه

است.ــهمي بيرون خط ــاي كم تر از 7 ميلي متر س 14- اندازه ه

رابط اندازه و عدد بين دو خط رابط اندازه قرار مي گيرد.

ــد خارج از ــي براي عدد اندازه نباش ــر فضاي كاف 15- اگخطوط رابط قرار داده مي شود.

16- اگر فضاي كافي جهت سهمي نباشد به جاي سهمي از نقطه ي توپر استفاده مي شود.

شكل 10-8

100

اندازه گذاري در محيط اتوكد Dimension براى اندازه گذار در محيط اتوكد از منويــتورهاى زيادى براي ــامل دس ــتفاده مي كنيم. اين منو ش اســد. در اينجا ــى باش ــف، م ــمت هاي مختل ــذاري قس اندازه گــرح داده ــتورهايي كه كاربرد بيش تري دارند به اختصار ش دس

مي شوند.Linear دستور

command : dimlinear

menu: Dimension / Linear

toolbars:

ــتور براي اندازه گذاري خطوط مستقيم (افقي و از اين دسعمودي) استفاده مي شود (10-9)

شكل 10-9

نكته : براي اندازه گذاري حتما osnap را فعال نماييد.

با اجراي اين دستور پيغام زير ظاهر مي شود:specify first extension line orgin or

<select object>

ــه به عنوان محل ــه معناي انتخاب يك نقط ــن پيغام ب ايــه ي ابتدايي يا ــط رابط اندازه، يعني نقط ــن اولين خ قرارگرفت

انتهايي خط است كه بايد اندازه گذاري شود.ــردن Enter نشانگر ــما مي توانيد بافش در اين مرحله شماوس را به حالت انتخابگر درآورده و خط موردنظر را انتخاب

ــورت، يكي از دو نقطه ي انتهايي خط را كنيد. در غير اين صــود، كه به معناي ــپس، پيغامي ظاهر مي ش انتخاب نماييد. ســن خط رابط ــي محل قرار گرفت ــه اي ديگر يعن ــاب نقط انتخــه ي دوم پيغام زير ــس از انتخاب نقط ــت. پ اندازه ي دوم اس

ظاهر مي شود:Specify dimension line location or [mtext/

text…]

ــل قرار گرفتن خط ــن مرحله مي توان با ماوس مح در اياندازه را تعيين نمود يا مي توان يكي از گزينه هاي دل خواه را، ــت، انتخاب نمود (كه كه مربوط به تغييرات در عدد اندازه اس

به اختصار به آن مي پردازيم).ــدازه را به صورت ــن گزينه مي توان عدد ان ــا اي Text : ب

دستي وارد نمود يا هر متني را جاي عدد اندازه نوشت.ــه قرار گرفتن عدد ــن گزينه براي تغيير زاوي Angle : اي

اندازه به كار مى رود.ــراي چرخاندن عدد اندازه به كار Rotate : اين گزينه ب

مى رود.ــد، نكته : همان طوري كه در قوانين اندازه گذاري گفته ش

ــود 7/5 ــدازه تا خطي كه اندازه گذاري مي ش فاصله ي خط انميلي متر است. لذا با وارد كردن عدد 7/5 بدون نياز به ماوس،

خط اندازه در فاصله ي 7/5 ميلي متر قرار مي گيرد.ــهمي و ــي اندازه گذاري نموديد، س نكتـه : چنان چه خط

ــهمي عدد اندازه فقط به صورت يك خط بود (يعني عدد و ســدازه را از طريق ــهمي و عدد ان ــد)، بايد اندازه ي س ديده نش

Dimstyle بزرگ تر نماييد.

101

Aligned دستورcommand line : dimalined

menu Dimension /Aligned

toolbars:

اين دستور براي اندازه گذاري خطوط مورب به كارمي رود. ــتور ــتور دقيقًا همانند دس ــذاري با اين دس ــه ي اندازه گ طريق

linear است.

نكته : اگر يك خط مورب را با دستور linear اندازه گذاري

ــر خط را اندازه گذاري ــد فاصله ي افقي يا عمودي دو س نماييمي كند.

Radius دستورcommand line : dimradius

menu : Dimenstion /radius

toolbars:

ــتور براي اندازه گيري دايره و قوس براساس شعاع اين دســت ــامل يك خط اندازه اس به كار مي رود. اين اندازه گذاري شــده ــهمي، كه حرف R قبل از عدد اندازه ي آن درجه ش با س

است.ــه معناي انتخاب قوس يا ــتور، پيغامي ب با اجراي اين دسدايره ي مورد نظر ظاهر مي شود. در اين مرحله نشانگر ماوس ــت، روي قوس يا ــه به صورت مربع انتخابگر درآمده اس را، كــن صورت پيغامي ظاهر ــره قرار داده و كليك كنيد. در اي دايــدازه را تعيين كنيد. ــود كه بايد محل قرارگرفتن خط ان مي شــكل 10- ــد. (ش ــط اندازه مي تواند داخل يا خارج قوي باش خ

(10

شكل 10-10

Diameter دستورcommand line : dimdiameter

menu: Dimension /diameter

toolbars:

ــتور براي اندازه گذاري قطر دايره ها به كار مي رود. اين دس Radius ،ــتور ــتور دقيقًا همانند دس ــيوه ي كار با اين دس ش

است.ــدد اندازه (كه ــدازه به همراه يك ع ــن روش خط ان در ايــت قرار ــت « ∅» آمده و به معناي قطر اس ــل از آن عالم قب

مي گيرد.ــتوانه در نماي روبه رو يا نكته : براي اندازه گذاري قطر اس linear ــتطيل است) بايد از دستور جانبي (كه به صورت مســود. فقط قبل از قراردادن خط اندازه حرف t را ــتفاده مي ش اس

102

وارد كنيد. در اين صورت با درجه عبارت (c٪٪) و عدد اندازه، قطر استوانه ي آن را اندازه گذاري مي كند.

Angular دستورcommand line : dimangular

menu : Dimension / angular

toolbars :

اين دستور براي اندازه گذاري زاويه ي بين دو خط و كمان select ــود، پيغام ــتور اجرا ش به كار مي رود. هنگامي كه دسarc,circle,line or <…> ظاهر مي شود كه به معناي

انتخاب قوس، دايره يا خط است با اين دستور، نشانگر ماوس به صورت مربع انتخابگر درمي آيد و مي توان اجزاي مورد نظر linear ــتور دقيقًا همانند دستور را انتخاب نمود. ادامه ي دس

است.

تنظيمات اندازه گذاري style ــتور ــراي تغيير تنظيمات اندازه گذاري بايد از دس بــترده اي ــيار گس ــتور تنظيمات بس ــتفاده نمود. با اين دس اســمت از اين تنظيمات ــت. در اين بخش دو قس امكان پذير اس

را شرح مي دهيم.style دستور

command line : D

menu : Dimension /style

Format/Dimstyle

toolbars:

Dimension و format ــوي ــتور در دو من اين دسمنظور شده است و براي تعيين و تعريف سبك اندازه گذاري و

تغيير در سبك اندازه گذاري به كار مي رود.ــكل 11-10 ظاهر ــره ي ش ــتور، پنج ــا اجراي اين دس ب

مي شود.

شكل 10-11

103

در سمت چپ پنجره نام سبك هاي موجود قرار دارد.ــاب و روي گزينه ي ــود را انتخ ــبك موج ــت س كافي اس

modify كليك كنيد. تا پنجره ي جديد باز شود.

ــده روي زبانه ي در اين مرحله مي توانيد از پنجره ي باز شsymbols and Arrows كليك كنيد و اندازه ي سهمي

ــمت Arrow size تغيير دهيد. در صورت استفاده را در قساز كاغذ A4 بهتر است براي تغيير اندازه ي 2/5 ميلي متر تعيين

شود.براي تغيير و تنظيم متن اندازه، روي زبانه ي text كليك

كنيد تا پنجره ي شكل 12-10 بازشود.جهت قرارگرفتن اعداد در همه ي حاالت افقي باشد.

تابع خط اندازه باشدطبق استاندارد Iso باشد.

شكل 10-12

(Iso) ــتاندارد ايزو ــذاري بايد طبق اس ــات اندازه گ تنظيمانجام پذيرد.

primary ــمت ــار به قس براي تنظيم اعداد بعد از اعشunits برويد و قسمت precision را روي اعشار دل خواه

تنظيم نماييد.ــاري، چنان چه عدد نكته : بعد از تنظيم ارقام بعد از اعشــد اعشارآن را صفر نمايش مي دهد. اندازه بدون اعشاري باش

ــه ي traling را فعال ــذف صفرهاي غيرموثر گزين براي حنماييد.

تمرين 1 : از دو نماي داده شده مطلوب است ترسيم:

1- نماي روبه رو در برش 2- نماي جانبي در برش

3- نماي افقي

104

4- اندازه گذاري كامل مقياس 1:1

شكل 10-13

تمرين 2: نقشه هاي ترسيم شده در فصل هاي قبلي را به طور كامل اندازه گذاري كنيد.

ارزش يـابي پايان فصـل 1- اندازه گذاري را تعريف كنيد.

2- قواعد اندازه گذاري را نام ببريد.3- جهت نماش قطر، مقطع مربعي و شعاع دايره چه عاليمي مناسب است؟

4- طول سهمي اندازه گذاري چند ميلي متر است؟5- دستور Linear را توضيح دهيد.6- دستور Aligned را شرح دهيد.7- دستور Radius را توضيح دهيد.

8- دستور diameter را توضيح دهيد.9- كاربرد Dimstyle را بنويسيد.

105

فصل يازدهم : ترسيم تصوير مجسم11

134

106

ترسيم تصوير مجسمــم را با تمام ــت كه جس ــم نوعي تصوير اس تصوير مجســر اطالعات به ــد. در اين نوع تصوي ــادش نمايش مي ده ابعــود. لذا براي هر ــريع به بيننده منتقل مي ش صورت كلي و س

كس قابل درك است.ــمت به ــواع مختلفي دارند. در اين قس ــم ان تصاوير مجس

نوعي تصوير مجسم قائم، به نام «ايزومتريك» مي پردازيم.

تصوير مجسم ايزومتريكــه محور عمود بر هم است. ــم داراي س اين تصوير مجسz با راستاي افقي، زاويه ي 30 درجه دارند و محور y,x محور

ها عمود بر راستاي اين دو محور است.

شكل 1_11

زاويه يْ 30 درجه مي تواند زير خط افقي هم باشد.

شكل 2_11

براي ترسيم تصوير مجسم ايزومتريك ابتدا مكعب جسم را به صورت كمكي ترسيم مي كنيم. براي ترسيم مكعب روي ــتفاده ــذ مي توانيد از خط كش تي و گونياي 30 درجه اس كاغ

نماييد. (شكل 3_11)

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

1- نماى مجسم را تعريف كند .2- نماى مجسم ايزومتريك را شرح دهد.

3- نماى مجسم ايزومتريك قطعات ساده را بوسيله ابزار دستى ترسيم كند.

ــاده را در ــات س ــك قطع ــم ايزومتري ــاى مجس 4- نم

محيط اتوكد ترسيم كند.5- دستور plot را شرح دهد.

6- تنظيمات مربوط به پنجره plot را انجام دهد. 7- نقشه هاى ترسيم شده را روى كاغذ چاپ كند .

ــده را به يك فايل pdf تبديل 8- نقشه هاى ترسيم شكند .

107

شكل 3_11

ــتور ــب در محيط اتوكد، ابتدا دس ــيم اين مكع براي ترســد تا ــرا نمايي ــوي tools اج Drafting setting را از من

پنجره ي آن ظاهر شود. Isometric گزينه ي snap and grid ــه ي در زبان polar tracking را فعال نماييد. سپس از زبانه ي snap

زاويه را روي 30 درجه تنظيم كنيد.ــتاي محورها ــردن polar ، نمايش راس پس از فعال كــتفاده از كليد F8 كمك ــه قرار مي گيرد. با اس روي 30 درج

رسم ortho را فعال كنيد. Isoplane صفحه ي نمايش را روي F5 با فشردن كليدtop قرار دهيد. پس از ترسيم صفحه ي زيري مكعب، دوباره

Isoplane ــش را روي ــه ي نماي ــاريد و صفح F5 را بفشــپس، صفحه ي سمت راست را ترسيم Right قرار دهيد. س

ــتفاده از كليد F5 صفحه ي سمت چپ مكعب را نماييد با اس

ــيم، مكعب خطوط اضافي را به ــيم كنيد. پس از ترس نيز ترسوسيله ي دستور trim حذف كنيد.

با توجه به نماهاي موجود، روي سطوح مكعب قسمت هاي نماها را ترسيم كنيد. سپس با متصل كردن خطوط به يكديگر

تصوير مجسم به دست خواهد آمد (شكل 4_11).

108

شكل 11-4

ــيم تصوير مجسم وجود دارد. به روش ديگري براي ترس Isoplane اين ترتيب كه ابتدا نماي افقي را روي صفحه يtop ترسيم مي كنيم. سپس، با توجه به نماي روبه رو و جانبي

ــاع مي دهيم تا قطعه ــمت هاي مختلف نماي افقي را ارتف قسشكل گيرد (شكل 5_11).

109

شكل 11-5

ــيار ــا اين روش بس ــط اتوكد ب ــيم در محي ــه : ترس توجــمت هاي نماي افقي را ــان خواهد بود، يعني مي توان قس آس trim ــپس با دستور ــخص كپي كنيم و س در ارتفاعات مشــم ترسيم شود. شكل اضافات را قطع مي كنيم تا تصوير مجســم را در چهار مرحله ــيم يك تصوير مجس 6_11، روش ترس

نمايش مي دهد.ــد F5 وضعيت صفحه ــيله ي كلي مرحله ي 1: ابتدا به وس

ــش را روي Isoplane top قرار دهيد و نماي افقي را نمايترسيم كنيد.

مرحله ي 2: بناي افقي را با توجه به ارتفاع در نماي روبه رو

در ارتفاع z1 و z2 كپي كنيد (رنگ قرمز).مرحله ي 3: به وسيله ي خطوط عمودي تصوير افقي را به

هم متصل كنيد (سبز).ــمت هاي اضافي را به ــوط چهارم و قس مرحلـه ي 4: خط

وسيله ي دستور trim و Erase حذف كنيد.

110

مرحله (1)

مرحله (3)مرحله (4)

مرحله (2)

شكل 6_11

نكته : براي ترسيم دايره در ايزومتريك مي توانيد ازدستور

Ellips استفاده نماييد.

تمرين 1 : تصاوير مجسم هاي داده شده در شكل 7-11 را در محيط

اتوكد ترسيم نماييد.

111

شكل 7_11

112

تمرين 2 : ــده تصوير ــكل 8_11 براي دو نماي داده ش در تصوير ش

مجسم ترسيم كنيد.

شكل 8_11

چاپ نقشهplotدستور

command line : plot يا ctrl+p

menu : file/plot

toolbars:

ــتور براي چاپ نقشه به كار مي رود. با اجراي اين اين دسدستور، پنجره ي شكل 9_11 ظاهر مي شود. همان طوري كه مشاهده مي كنيد، اين بخش داراي قسمت هاي مختلفي است

كه در ادامه به توضيح آن ها مي پردازيم (شكل 9_11).

113

شكل 11-9

Printer/polatr : اين قسمت براي انتخاب و تنظيم ــه كار مي رود. روي زبانه ي Name كليك كنيد و از پالتر بليست باز شده پالتر يا پرينتر متصل به رايانه را انتخاب كنيد. properties براي تنظيمات مربوط به پالتر روي گزينه يكليك كنيد تا پنجره ي تنظيم پالتر باز شود. سپس تنظيمات

مربوطه را انجام دهيد.ــه به جاي چاپ روي كاغذ، نكته : چنان چه بخواهيم نقشــه صورت فايل pdf درآيد، به جاي انتخاب پالتر متصل به ب

رايانه، گزينه ي DWG to pdf را كليك مي كنيم.ــن گزينه براي تعيين اندازه كاغذ كه Paper size : ايــالت صورت مي گيرد، به كار مي رود (به طور مثال روي آن پ

A3 ،A4 و ...).

ــخه ها Number of copies : براي تعيين تعداد نسپالت به كار مي رود.

ــطح يا فضايي كه نقشه Plot area : براي انتخاب س

درآن قرار مي گيرد، به كار مي رود. اگر روي زبانه ي ؟؟ كليك كنيم ليستي باز مي شود كه شامل گزينه ي زير است:

Display : سطحي كه روي صفحه نمايش است پالت گرفته مي شود.

ــود به ــطحي كه بايد پالت گرفته ش Windows : سوسيله ي پنجره ماوس انتخاب مي شود.

Extend : كل فضايي كه تاكنون براي ترسيم استفاده شده است پالت مي گيرد.

ــه عنوان ابعاد كاغذ ــده ب Limits : از فضاي تعريف شاستاندارد، پالت مي گيرد.

ــه طور دل خواه ــت، زيرا ب بهترين گزينه window اسمي توان هر قسمت از فضاي ترسيمي را پالت بگيريد.

ــا مركز كاغذ منطق ــه را ب Center plot : مركز نقشمي كند.

ــه به كار ــاس نقش ــاب مقي ــراي انتخ Plotscale : ب

114

مي رود.ــه ي ــا انتخاب اين گزينه كل نقش Fit to paper : بكه قرار است پالت گرفته شود، در صفحه ي كاغذ چاپ شده

قرارمي گيرد.Drawing oriention : از آن براي انتخاب جهت كاغذ استفاده مي ود. مي توان كاغذ را افقي يا عمودي انتخاب ــود. پس از انتخاب، روي گزينه ي preview كليك كنيد نمتا سطح انتخاب شده را روي صفحه ي نمايش مجدداً بازبيني

نماييد.ــوارد، مي توانيد ok كليك نماييد تا پس از تنظيم تمام م

نقشه پالت گرفته شود.ــخصات پالت نقشه ي جديد نكته : چنان چه بخواهيد مش

page ــده يكي باشد، در قسمت ــه ي پرينت گرفته ش با نقشــت آن و هم چنين گزينه ي ــمت راس stup روي زبانه ي قس

ــخصات نقشه ي قبلي به previos كليك نماييد تا تمام مش

نقشه جديد منتقل شود.ــكل مشاهده مي كنيد، پنجره داراي همان طوري كه در شــمت هاي زيادي است كه به طور اختصار به آن ها پرداخته قس

شد.تمرين :

نقشه هاي كشيده شده ي فصل 11 را پرينت نماييد.

115

فصل دوازدهم : ترسيم پالن ساختمان12

268

116

1-12 انواع نقشه هابه طور كلي نقشه هاي ساختماني را به سه دسته ي اصلي

تقسيم كرده اند:طرح هاي اوليه، نقشه هاي اجرايي و نقشه هاي تأسيسات. ــيم شد، نقشه هاي اجرايي پس از اين كه طرح هاي اوليه ترس

را تهيه مي نمايند.مهم ترين نقشه هاي اجرايي بدين قرارند:

1- پالن ها (سطح مقطع ها).2- برش هاي عمودي.

3- نماها.4- جزئيات1(دتايل ها).

ــه ها را بيان ــخصات هر كدام از نقش به طور خالصه مشمي كنيم و به تفصيل شيوه ي ترسيم آن را شرح مي دهيم:

1-1-12 پالن ها:ــت از يك برش فرضي ــطح مقطع عبارت اس پالن يا ســاختمان از آن ــخصات س ــي از ارتفاعي كه بيش ترين مش افق

ارتفاع ديده و ترسيم شوند (شكل 12-1).

الف

ب

شكل 12-1

1 و 1,100 50

ــه هاي اجرايي پالن ها را با مقياس در نقش... ترسيم مي كنند.

براي هر طبقه بايد پالن مجزا تهيه كرد، مگر در طبقاتي ــاختمان هاي چند طبقه ــابه دارند. مانند س كه پالن كامًال مشــابه فقط يك پالن ترسيم كه در اين صورت براي طبقات مش

مي كنند. اين گونه پالن ها را پالن نمونه (تيپ) مي نامند.2-1-12 برش هاي عمودي:

برش عمودي نيز يك برش فرضي عمودي است. در اين ــود محل برش و جهت ديد برش طوري ــعي مي ش جا نيز ســخصات، ديده و ترسيم شود ــود كه بيش ترين مش انتخاب ش

(شكل هاي 12-2، 12-3).

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

1_ مفهوم پالن ساختمان را توضيح دهد.2_ عاليم موجود در پالن ساختمان را بيان كند.

ــخيص ــاختمان را تش ــذاري روي پالن س 3_ اندازه گدهد.

4_ پالن يك ساختمان يك طبقه را رسم نمايد.

1

1-Details

117

برش عمودى

برش عمودى فرضى B-B (عرضى)

شكل 3-12شكل 12-2

ــاب مي كنند كه پله ها ــرش را چنان انتخ معموًال محل بحتمًا در آن مشخص شود.

ــاختمان را ــمت هاي مختلف س ــرش فقط ارتفاع قس در بــا در برش، اندازه ي ــذاري مي كنند. مهم ترين اندازه ه اندازه گــاع درها و پنجره ها، ــقف، اندازه ي ارتف ارتفاع طبقات، قطر س

دست انداز پشت بام، عمق فونداسيون1 و نظاير آن است.3-1-12- نماها :

ــان دهنده ي شكل ظاهري و خارجي نماي ساختمان نشــمالي، جنوبي، شرقي و ــت. چهار نماي ش ــاختمان اس يك ســاختمان مي شناسيم. نماها را غربي را تحت عنوان نماهاي س

اندازه گذاري نمي كنند (شكل 12-4).

1- Foundation

شكل 12-4

براي ترسيم نماي يك ساختمان بايد چنين فرض كرد كه در مقابل نما ايستاده ايم و در آن صورت ترسيم نماي ظاهري ــمت هاي پيش آمدي ــم بهتر قس ــود. براي تجس انجام مي شساختمان، در نما با سايه اي كه مشخص مي كنند قاعدتًا روي

قسمت ديگر مي افتد (سايه مي زنند).

118

4-1-12 جزييات (دتايل ها):ــه هاي اجرايي را چنان چه اشاره شد با مقياس چون نقشــيم مي كنند نمي توان مشخصات يك قسمت را آن 1 ترس

50ــيم كرد. براي اين كه بتوانيم مشخصات و چنان كه بايد ترس

ــكل كامل آن يك قسمت را دقيقًا بيان كنيم از نقشه هايي ش11

1 و حتي گاه با مقياس 10

ــا 1 ي20

ــه معموًال با مقياس كترسيم مي شوند استفاده مي كنيم. اين گونه نقشه ها را نقشه ي

جزييات يا دتايل مي گويند (شكل هاي12-5، 12-6).

شكل 12-5

شكل 12-6

مثًال در كف سازي يك ساختمان مايل هستيم دقيقًا وضع ــيمان و بتون ضعيف و ــازي را كه موزاييك و مالت س كف سسنگ شكسته تشكيل شده است مشخص كنيم. بديهي است ــت ــانتي متر اس كه قطر مالت يا موزاييك را كه حداكثر 3 س1 به سادگي

101 كشيد، بلكه با مقياس

50نمي توان با مقياس

ــه اي را كه از ــيم كرد. در اين صورت نقش مي توان آن را ترسوضعيت فوق مي كشيم دتايل مي ناميم.

همچنين نقشه هاي اجرايي درها، پنجره ها، نرده ها، اتصال ــه هاي دتايل ــر آن را فقط مي توان با نقش ــا و نظاي تيرآهن ه

ترسيم نمود.

119

2-12 ترسيم پالن و برش ــالن و برش هاي ــوط به پ ــكل هاي 5-12، 6-12 مرب ش

(A-A) و (B-B) ساختمان كيوسك ساده است.ــور خورده ي ــطح هاش ــاهده مي كنيد اگر س چنان چه مش

برش افقي را ترسيم كنيم پالن ساختمان را كشيده ايم (شكل .(12-5

همچنين اگر خطوط ايزومتريك را بكشيم و قست هاشور ــاي عمودي يك ــيم كنيم، برش ه ــورده ي برش ها را ترس خ

ساختمان را كشيده ايم (12-7).

شكل 12-7

تمرين ــكل هاي 8-12و 9-12 را عينًا ترسيم نماييد. از كاغذ شــيم كنيد ــد. كاغذ را طوري تقس ــتفاده كني «DIN A4» اســكل ها را با ــد. قبًال تمام ش ــب باش كه ديد كلي صفحه مناســيد و پس از آگاهي از درستي شكل، خطوط خط كمكي بكش

ــد خطوط عمودي را ــد. ابتدا خطوط افقي و بع ــت كني را تقويــيد، قطر خطوط ــداد را بين دو خط كمكي بنويس ــيد. اع بكشــيده ايد در را رعايت كنيد و هر خط را چنان چه خوانده و كشــيم كنيد. با دقت و تميز بكشيد. هاشورها را حد قطر خود ترس

ظريف و مرتب بزنيد.

120شكل 12-8

121

اتاق نشيمنآشپزخانه

اتاق ناهارخورى

توالتهال

حمام

اتاق خواب اتاق خواب اتاق خواب

شكل 12-9

122

3-12 اندازه گذاري پالنــه هاي ــد يكي از مهم ترين نقش ــاره ش به طوري كه اشــاختمان است و نيز يكي از مهم ترين اجزاي ترسيم اجرايي س

پالن اندازه گذاري آن به شمار مي آيد.ــذاري ناقص اجراي ــا اندازه گ ــذاري ي ــتباه در اندازه گ اش

ساختمان را با مشكالت فراوان روبه رو خواهد ساخت.ــت از اين كه «هيچ يك هدف از اندازه گذاري عبارت اســه اندازه گيري و يا ــرا از روي نقش ــد هنگام اج ــدازه اي نباي ان

محاسبه شود».با توجه به مراتب ياد شده روش اندازه گيري صحيح پالن

را متذكر مي شويم:ــا و فواصل بين ــوص قطر ديواره ــتون اول مخص 1- ســكوني و تقسيمات يك پالن ــت كه فضاهاي مس ديوارها اس

را مشخص مي كند.2- ستون دوم

مخصوص جرزها و فواصل جرزها، درها و پنجره ها.3- ستون سوم اندازه پشت تا پشت نقشه است.

ــه پنجره نداشت از ــت چنان چه يك طرف نقش بديهي اسستون دوم صرف نظر مي كنيم و در اين صورت فقط دو ستون

خواهيم داشت.ــت كه جمع ــذاري در اين اس ــن روش اندازه گ ــن اي حساندازه هاي هر ستون با جمع اندازه هاي ستون ديگر برابر است ــبه ي اندازه ها اشتباهي رخ داده باشد اين و چنان چه در محاساشتباه در هنگام ترسيم پيدا مي شود. بدين معني كه هر ستون ــتون ديگر محاسبه مي شود و جمع آن ها بايد با هم از روي س

برابر باشد.بعضي از اندازه ها را اگر در خارج نقشه اندازه گذاري نماييم

ــكل مي شود. اين گونه اندازه ها را در محل خواندن نقشه مشخود مي نويسيم. نمونه ي چنين اندازه اي در شكل 11-12 در ــپزخانه (2/5m) و نيز ابعاد و اندازه ي ديوارهاي دودكش، آشــا و اندازه هاي تراس هر يك در ــن اندازه ي كف پله ه همچني

محل خود نوشته شده است.اندازه ي مركب : هر گاه بخواهيم عرض و ارتفاع را با هم

ــان دهيم هميشه عرض را در روي خط و ارتفاع را در زير نشعرضارتفاع

خط مي نويسيم:

ــتون دوم مي بينيد اندازه ي عرض پنجره ي چنان چه در ســپزخانه 2/28m و اندازه ي ارتفاع آن 1/40m نوشته شده آشــرض m 36/3و ارتفاع 1/50m منظور ــره ي اتاق با ع و پنجــته شده است، 100 نوش

220ــده و در مورد درهاي ورودي نيز ش

ــاوي است با يك متر و ارتفاع در مساوي يعني عرض در مس.2/2m است با

1-3-12 دست انداز پنجره ها:ــت انداز پنجره عبارت است از كف تمام شده ي اتاق تا دســف پنجره، يعني ارتفاع ديواري كه از كف اتاق تا زير پنجره ك

ساخته مي شود.ــتاندارد ــت اند از عالمت اس ــان دادن ارتفاع دس براي نشــتفاده مي كنيم يا زير هر پنجره در مقابل واژه ي O.K.B اس

دست انداز ارتفاع آن را مي نويسيم.ــام پنجره هاي يك ــت انداز تم ــاع دس ــم كه ارتف مي دانيــاختمان كه ــت، مثًال در همين س ــاختمان با هم برابر نيس ســاختمان ييالقي ساده ي يك اتاقه است سه نوع ارتفاع يك ســت انداز پنجره ي اتاق ــده است. دس ــت انداز پيش بيني ش دســپزخانه 80cm و دست انداز 70mc، دست انداز پنجره ي آش

ــاختمان هاي بزرگ تر نيز به پنجره ي توالت 130cm و در س

123

مراتب بيش تر است. حال اگر ما اين اندازه را ننويسيم از كجا ــت انداز پنجره هاي مختلف چه قدر بايد فهميد كه ارتفاع دس

است؟بديهي است از نقشه ي برش – در صورتي كه خط برش ــد – مي توان ارتفاع دست انداز پنجره را از پنجره گذشته باشــت آورد، اما نبايد فراموش كرد كه ما از ساختمان يك به دســت ــيم و در اين برش ها ممكن اس يا حداكثر دو برش مي كشــاختمان ــره را ببينيم؛ در حالي كه هر س ــر 2 يا 3 پنج حداكثــت اندازهاي مختلف ــش از 10 پنجره با دس ــت بي ممكن اســد؛ بنابراين تنها راه اين است كه ارتفاع دست انداز ــته باش داش

هر پنجره را زير همان پنجره بنويسيم.2-3-12 جهت باز و بسته شدن در:

نشان دادن جهت باز و بسته شدن در، در پالن نيز داراي اهميت فراواني است.

ــه هاي ــات بايد نقش ــه هاي تأسيس ــم كه در نقش مي دانيــخص شود. اگر جهت باز و ــي برق ساختمان نيز مش سيم كشــا كه در هنگام ترسيم ــته شدن در را نشان ندهيم چه بس بســكال شويم، زيرا كليد روشنايي نقشه هاي سيم كشي دچار اشــد. پس بايد معلوم شود كه در به كدام برق نبايد پشت درباش

جهت باز مي شود تا محل درست كليد برق پيش بيني شود.يكي ديگر از مواردي كه جهت باز و بسته شدن در اهميت ــت كه بايد مشخص شود كه در هنگام باز شدن دارد اين اسچه مقدار از فضاي اتاق را مي گيرد. اين مسئله در دستشويي ها كه خود به خود داراي فضاي كوچكي است، اهميت بيش تري ــيم دقيقًا قوسي را كه ــه بكش ــدن را در نقش دارد. وقتي باز شــخص مي گردد و در ــاد مي كند مش ــدن ايج در هنگام باز شــويي را طوري پيش بيني ــت كه محل دست ش اين صورت اس

مي كنيم كه در هنگام باز شدن با آن برخورد نكند.ــته شدن، به حركت ما هنگام ــان دادن جهت باز و بس نش

داخل و خارج شدن و مبلمان و فضاي مربوط بستگي دارد.ــپزخانه مشخص شده و فرض كنيم در پالن، محل در آشوسايل آشپزخانه مانند اجاق گاز، ظرف شويي، يخچال و ديگر ــپزخانه پيش بيني شده است ــمت چپ آش ــايل همه در س وســمتي كه دودكش قرار دارد). با توجه به اين (براي مثال در ســت كه رفت و آمد به اين آشپزخانه هميشه به وضع بديهي اســپزخانه صورت مي گيرد. حال، اگر عكس اين ــمت چپ آش ســد نقشه كامًال غلط خواهد بود، زيرا ما هر بار كه به جهت باشــپزخانه وارد يا خارج مي شويم مي بايست دور در بگرديم و آشدر، هميشه مانعي براي ورود و خروج به آشپزخانه خواهد بود، اما در وضع پيش بيني شده، يعني سمت چپ، جهت باز و بسته ــدن در كامًال درست است، زيرا به محض اين كه در قدري شباز شود مي توانيم بدون اين كه آن را دور بزنيم وارد آشپزخانه

بشويم، و هنگام خروج نيز به همين سادگي خارج شويم.

قوسى كه در هنگام بازشدن در در حالت باز شده طى مى كند

در در حالت باز شده جهت در

شكل 12-10

ــدن در بايد چنان باشد كه بعضي معتقدند كه وضع باز شــه دست راست دست گيره را به حركت درآورد. اين امر هميش

124

چندان منطقي نيست، زيرا به فرض قبول آن، اگر دست گيره ي در اتاق چنان باشد كه شخص هنگام وارد شدن با دست راست ــت گيره را بگيرد، به عكس هنگام خارج شدن به اجبار با دســت چپ بايد عمل دست راست را انجام دهد. پس چپ يا دسراست بودن دست گيره چندان تأثيري در اين وضع ندارد، بلكه ــته شدن در اهميت دارد همان نكاتي آنچه در جهت باز و بس

است كه بدان اشاره شد.3-3-12 درها در پالن:

ــيله ي در به هم مربوط چنان چه بين دو فضايي كه به وســطح وجود داشته باشد يا در آستانه باشد، مي شوند اختالف ســيم مي شود. در غير اين بين در گاهي در يك خط نازك ترســده هم سطح باشند يا صورت، يعني چنانچه دو فضاي ياد ش

در بدون آستانه باشد بدون خط نشان داده مي شود.4-3-12 پنجره در پالن:

ــيم شود پنجره را با 1 ترس100

ــه با مقياس چنان چه نقش

ــان مي دهند 1 با دو خط نازك نش50

ــاس ــك خط و با مقي ي

ــند. خطوط ــته باش كه حداكثر يك ميلي متر از هم فاصله داشــخص كننده ي لبه ي دست انداز خارجي و داخلي ديوار كه مش 1

10است نيز با خط نازك ترسيم مي شود، اما در مقياس هاي

خود پنجره را نيز ترسيم مي نمايند. 120

و

شكل 12-11

5-3-12 پله در پالن:ــف پله ها را ــيم فقط ك ــي كه در پالن پله مي كش هنگاممي بينيم. آن چه بايد در ترسيم پله در پالن – افزون بر تعداد پله- در نظر داشت جهت پله، معني شروع و اختتام آن است. به ديگرسخن، بايد مشخص كنيم پله از كجا شروع و به كجا

ختم مي شود.ــط عرض پله ــد پله، خطي در وس ــان دادن چن براي نشــيم كه آن را خط مسير مي ناميم. بايد توجه داشت كه مي كشــود، از ــروع و به آخرين پله ختم مي ش اين خط يا اولين پله شاين رو شروع آن را با يك دايره كوچك توپر، و پايان آن را با ــان مي دهيم. شروع پله را مي توان با ترسيم دو يك فلش نشخط كوتاه موازي با خط مسير نيز نشان داد. شروع پله هميشه در پايين و اختتام پله در باال قرار مي گيرد. بايد توجه داشت كه

خط مسير را نازك مي كشند.

شكل 12-12

125

6-3-12 عالمت شمال در پالن :عالمت شمال وضع و موقعيت ساختمان را نسبت به شمال ــخصي براي اين ــان مي دهد. شكل استاندارد شده و مش نشعالمت وجود ندارد. فقط بايد سعي كرد اندازه ي آن متناسب با اندازه ي نقشه باشد و جهت شمال كامًال واضح و دقيق نشان داده شود. ضمن آن كه شناخت و تشخيص نماهاي شمالي و ــمال – در جنوبي و جهت هاي ديگر – با توجه به عالمت شپالن امكان پذير است. در اين جا چند عالمت از شمال نشان

داده شده است.

شكل 12-13

7-3-12 اختالف سطح در پالن :ــطح را ــالف س ــوع اخت ــاختماني دو ن ــه هاي س در نقش

مي شناسيم:1- اختالف سطح در يك طبقه.

2- اختالف سطح طبقات.ــت به سطح تمام ــطح در يك پالن مربوط اس اختالف سشده ي كف آشپزخانه يا حمام و به طور كلي محل هايي كه با ــروكار دارند (براي اين اختالف 2 سانتي متر پايين تر از آب سكف هال پيش بيني مي شود). چنان چه در پالن نيز چنين است و يا كف محوطه 43cm از كف تراس پايين تر است، يا امكان ــاد ديده ايد كف مثًال اتاق ناهارخوري يك يا دارد چنان چه زيــد، اين گونه اختالف ــالن پذيرايي باالتر باش دو پله از كف س

سطح ها كه در يك طبقه وجود دارد از نوع اول است و نوع دوم ــطح، اختالف سطح بين طبقات ساختمان، يعني از اختالف ســت. معموًال در اندازه ي عمودي يك طبقه تا طبقه ي ديگر اس

اين مواقع فاصله بين دو كف تمام شده متوالي مطرح است.ــان دادن اختالف سطح هاي مختلف در پالن ها براي نشــطح زمين را مبدأ قرار يا برش ها، معموًال كف طبقه ي هم ســخص مي نمايند. ــد و آن را با عالمت «0,00+» مش مي دهنــخص كنيم بايد با حال، اگر بخواهيم كف طبقه، باالتر را مشعالمت + نشان دهيم و اگر بخواهيم كف طبقه ي زيرزمين را مشخص كنيم از عالمت – استفاده مي كنيم. به طور خالصه، ــد ــد با + و اگر پايين تر باش هر اندازه اي كه باالتر از مبدأ باشــان داده مي شود. به طوري كه در پالن شكل 12-8 با – نشمشاهده مي كنيم در كف توالت كنار عالمت مخصوص نوشته

شده است : 0/02-.ــان دهنده ي اختالف سطح، عالمت استاندارد شده ي نشــع آن به چهار ــطح مقط ــت كه س عبارت از يك مخروطه اســت (در قسمت سياه و دو ــمت مساوي تقسيم گرديده اس قس

قسمت سفيد).ــت كه ــت را ببينيم بديهي اس ــر در پالن ها اين عالم اگــمت تقسيم شده و دو دايره اي را خواهيم ديد كه به چهار قسقسمت آن سفيد و دو قسمت آن سياه است و اگر نظر بيفكنيم مثلثي خواهيم ديد كه به دو قسمت سياه و سفيد تقسيم شده ــت. اندازه ي اختالف ــت. قطر دايره در حدود 7mm اس اس

سطح را هميشه برحسب متر مي نويسند.

126

4-12 نقشه هاي ساختمانيپروژه ي يك خانه ي كوچك ييالقي:

شكلي كه در اين صفحه مشاهده مي كنيد ايزومتري يك خانه ي ساده و كوچك ييالقي است كه در صفحات قبل راجع ــالن آن مفصًال بحث كرديم. در صفحات بعد نيز مجدداً به پــمالي و جنوبي، هم چنين يك دياتل پالن، برش و نماهاي شــه ي پالن اين پروژه با مقياس ــاهده خواهيد كرد. نقش را مش

1 ترسيم شده است (شكل 12-15).100

شكل 12-14

تمرينــيم ــته هاي زير ترس ــده را با توجه به خواس پروژه ي يادش

كنيد:1 روي يك كاغذ

501-پالن طبقه ي هم سطح با مقياس

.«DIN A3»1 و دتايل با مقياس

502- برش و دتايل (برش با مقياس.«DIN A3» 1 روي يك كاغذ

10 «DIN A3» ــمالي وجنوبي در يك ورق 3- نماهاي ش150

با مقياس پالن اين پروژه را مي توانيد به سادگي ترسيم نماييد. چون ــيم پالن را در درس هاي گذشته دقيقًا مطالب مربوط به ترســما تازگي دارد ترسيم برش و نماها خوانده ايد. آن چه براي ش

خواهد بود.

5-12 ترسيم برش عموديــت از يك ــرش عمودي عبارت اس ــه مي دانيم ب چنان چبرش عمودي فرضي، از محلي كه مشخصات هر چه بيش تر ــود. الزم به يادآوري ــاختمان از آن محل ديده و ترسيم ش ســور مي كنند كه با ــت كه در برش فقط اندازه هايي را منظ اسارتفاع بستگي دارند، مانند: ارتفاع طبقات، قطر سقف، اختالف

سطح ها و نظايرآن.ــيم برش و تصور و آن چه بيش تر اهميت دارد روش ترستجسم ما از ترسيم يك برش است. هنگامي كه نقشه ي يك ــاختمان ــل پياده مي كنيم؛ يعني رنگ س ــاختمان را در مح ســدون توجه به درها يا ــم پالن را به صورت كور (ب را مي ريزيــاي باز كه در حقيقت ديواري درآن محل وجود ندارد) محل هنقشه را پياده مي كنيم و بدين سان نيز پي را مي ريزيم؛ يعني ــد و زير درها و ــاختمان به يكديگر متصل ان ــام پي هاي س تم

محل هاي باز را نيز پي مي ريزيم.ــت كه ما وقتي ــرط پي كني و پي ريزي صحيح آن اس شــام طول پي هاي ــديم بتوانيم تم ــك جا وارد محل پي ش از يمختلف را طي كنيم؛ بدون اين كه حتي يك جا پي قطع شده ــيم برش آن است كه بدانيم ــد. پس شرط اول ما در ترس باشتمام ديوارها اعم از اين كه ديوار بدون در يا با در باشد داراي

فنداسيون است.ــواره اختالف ــه در هر صورت و هم ــت ك بايد توجه داشــيون تا سطح تمام ــده ي فنداس ــطح تمام ش ــطحي بين س ســاختمان وجود دارد، بر اين اساس بايد بپذيريم شده ي كف ســه پالن ما باز به صورت كور (بدون در نظر گرفتن درها) تا ك

زير كف سازي ساخته مي شود.ــواري، حتي ــر هر دي ــت كه زي ــرط دوم اين اس ــس ش پ

127

ــاخته ــازي س ديوارهايي كه در آن به كار رفته، تا زير كف سشود.

ــاختمان نرسيده، ــده ي س ــانتي متر به كف تمام ش پنج ســپس روي آن به صورت افقي ديوار چيني قطع مي گردد و ســورت كور بنا ــود و يك رج ديگر باز به ص ــق كاري مي ش عايــه وجود دارد آزاد مي گردد و از رج دوم، محل درها كه در نقش

گذاشته مي شود.ــد خط برش ــه ي برش نيز مي بين ــوري كه در نقش به طــت و در برش زير درها نيز ــط دو در گذشته اس A-A از وس

ديوارسازي شده است.كف سازي در برش را در طبقه ي اول (طبقه ي همكف) به ــيم مي كنيم و در طبقات باال با قطري بين صورت كامل ترس

20 تا 25 سانتي متر ترسيم مي كنيم.1-5-12 مشخصات كامل كف سازي:

ــه مي نويسيم. و اگر الزم باشد اندازه هاي ارتفاع را در نقشــت دتايل مي كشيم. محل از يك يا دو محل كه مورد نظر اســه معموًالبا يك دايره ــود ك ــخص ش دتايل بايد در برش مشنشان مي دهند و براي اين كه با دتايل هاي ديگر اشتباه نشود با يك حرف التين دتايل را مشخص مي كنند. همان گونه كه ــود با حرف A دتايل مورد نظر ــه ي برش ديده مي ش در نقش

مشخص شده است (شكل هاي 16-12 و 12-17).ــيم برش به كار مي رود، يكي ديگر از عاليمي كه در ترســت در تمام طول ــت كه البته الزم نيس عالمت زمين بكر اســود، بلكه يكي از دو قسمت را با اين ــه ي برش ترسيم ش نقشــي (زمين بكر) ــخص مي كنند تا حد زمين طبيع عالمت مش

معلوم شود.ــيم برش ابتدا يك خط به نشانه ي كف تمام شده در ترس

ــاير اندازه ها را از روي آن جدا مي كنيم. ــيم، سپس س مي كشــت ــه تحت تأثير خط برش قرار گرفته اس ــمت هايي را ك قسدرشت تر ترسيم مي كنيم و هاشور مي زنيم و بقيه ي خطوط را

نازك ترسيم مي كنيم.ــته 1 در درس هاي گذش

50ــالن را با مقياس ــًا اين پ عين

ــي ــكل 8-12) و مطالب فرعي آن را دقيقًا بررس ديده ايم (شــما مي خواهيد اين پالن را ترسيم كنيد كرده ايم. اينك كه ش

بايد به اين نكات توجه كنيد:ــبه را انجام مجري نبايد هيچ گاه كار اندازه گيري و محاســه ــد. بنابراين، بايد تمام اندازه هاي اصلي و فرعي در نقش دهــدازه به عمد در ــه توجه كنيد چه ان ــد. اگر به نقش مندرج باشــيم آن ها را پيدا كرده ــه نوشته نشده كه بايد هنگام ترس نقشحساب كنيد. مثال اگر ديوار آشپزخانه را در نظر بگيريد معلوم ــپزخانه در چه موقعيتي قرار گرفته يا آن كه ــت كه در آش نيسبايد لغاز سمت راست را در اندازه گيري كرد يا ديوار سمت چپ را؛ بدين ترتيب، از نوشتن اندازه هايي كه خود به خود به دست

مي آيند صرف نظر مي كنيم.

128

تراس

راهرو

توالت

آشپزخانه

اتاق

شكل 12-15

شكل 12-16

129

شكل 12-17

شكل 12-18

شكل 12-19ــمت راست را ــپزخانه لغاز س براي نمونه، چنان چه در آشاندازه گذاري كنيم، عرض در نيز معلوم است و ديگر احتياجي ــت، چون عرض آشپزخانه را ــمت چپ نيس به اندازه گذاري س

نيز به حساب آورده ايم.6-12 ترسيم نماي ساختمان

ــاختمان نشان دهنده ي ــاره شد نماي س چنان چه قبًال اششكل ظاهري ساختمان است.

ــليقه در ترسيم نماهاي ساختماني به كار گرفتن ذوق و ستأثير به سزايي دارد. براي نمونه همين نماي ساده را مي توان به چند شيوه ترسيم كرد. نماها را بايد –حتي االمكان – ساده ــايه نشان داد. براي تجسم ــيم كرد و پيش آمدگي را با س ترســل نما و زيبايي آن اغلب با كشيدن يك درخت يا اندازه و اش

چند آدم در كنار نما، آن را زيباتر مي سازند.

130

7-12 پالن تأسيسات برقي ــاتي (برق، ــه هاي تأسيس اين پالن كه براي تهيه ي نقش 150

ــالب و نظايرآن) آماده مي گردد داراي مقياس آب و فاضاست. در اين پالن ها فقط ديوارها، پنجره ها و جهت باز شدن

ــت ــخص مي گردد. اين پالن بدون اندازه گذاري اس درها مشــل ــتفاده از مقياس يا خط كش اش ــگام طراحي با اس و در هن

اندازه ي واقعي آن تعيين مي گردد (شكل 12-20).

آشپزخانه

دست شويى

توالت

حمام

خوابپذيرايى

تراس

شكل 12-20

پالن تأسيساتي يك آپارتمان مسكوني

131

8-12 پالن تجهيزات (چيدمان تجهيزات)ــي معمار پالن ــاتي، مهندس معموًال همراه با پالن تأسيســه گونه اي كه ــاده مي كند؛ ب ــاختمان را نيز آم ــزات س تجهي

ــه هاي آشپزخانه، ميز ــيون، قفس درآن مكان مبلمان، دكوراســين ــويي، يخچال، ماش ــينك ظرف ش ــوري، محل س ناهارخ

لباس شويي و وسايل ديگر مشخص گردد (شكل 12-21).

TV

دوش حمام 1

دوشحمام 2

رايزر(كانال)

پذيرايى

مبل

آشپزخانه

يخچال

ظرف شويى اجاق گاز

خواب 3

كمد

ريرتح

يز لىمصند

ريرتح

يز م

ابخو

ت تخ

ابخو

ت رىتخخو

ار نه

انميزبلم

م

دست شويى

توالت

توالت معلولين خواب 1

صندلىميزتحرير

خواب 2

دان گر

لىشصند

آراييز

م

شكل 21-12 پالن چيدمان تجهيزات يك آپارتمان مسكوني

132

9-12 جدول نقشه هاي ساختمانيجدول مشخصات نقشه در واقع شناسنامه نقشه هاست و در آن اطالعاتي از قبيل عنوان پروژه، نام كارفرما، عنوان مهندس ــتفاده در اندازه گذاري ــه واحد مورد اس ــاور، مقياس نقش مشــاختماني. نوع و شماره ي نقشه، ــماره ي بلوك س نقشه ها، شــكل 22- ــيم و كنترل ذكر مي گردد. در ش مراحل طراح، ترس

ــي ــتفاده در تمرين هاي كالس 12 يك جدول نمونه براي اس

پيشنهاد شده است.ــيده شده ــمت باالي جدول كه به صورت ناتمام كش قســت مربوط به كنترل و ثبت تغييرهاي است كه ضمن اجرا اســرح آن، ــش مي آيد كه در آن صورت تغيير انجام يافته، ش پيتاريخ و امضاي مهندس ناظر براي هر تغيير در محل مربوطه ــود. بنابراين به ازاي هر تغيير يك رديف به جدول درج مي ش

اضافه مي شود.

شكل 22-12 جدول نمونه ي نقشه هاي ساختماني

تمرين :ــود يا يك طبقه از ــكوني خ پالن يك طبقه از منزل مســتان را با نظر هنرآموز خود، با مقياس ــاختمان اداري هنرس س

به صورت دستي ترسيم و اندازه گذاري كنيد. 150

1 يا 100

133

فصل سيزدهم : نقشه كشى برق ساختمان13

44 28 16

134

مقدمه ــما نقشه كشي را بر روي پالن فرا خواهيد در اين فصل شــيرهاي لوله كشي برق و ــماي فني، مس گرفت و به كمك شــد، بر ــي را، كه به ابتدا و انتهاي آن وصل خواهد ش تجهيزاتــتار ــم، از زبان نوش روي پالن خواهيد داد. عالوه بر زبان رســه ها كمك خواهيد گرفت. نيز براي انتقال منظور خود در نقشــي الزم براي ــط فني و اجراي ــن با مجموعه ي ضواب هم چنيــكوني (مقررات ملي ــاختمان هاي مس ــه هاي س طراحي نقش

ساختمان مبحث سيزدهم) آشنا خواهيد شد.1-13 محتواي نقشه ها

براي سيم كشي برق در هر ساختمان بايد به نقشه هاي آن ــه ها از اجزايي تشكيل شده است. اجزاي هر مراجعه كرد نقش

نقشه كامل برق شامل موارد زير است:1-1-13 عاليم

2-1-13 نقشه ي پالن ها 3-1-13 نمودار تابلوها

4-1-13 نمودارهاي رايزر1 5-1-13 جزئيات 2

6-1-13 توضيحات در طراحي و ترسيم نقشه ها توجه به مقررات ملي ساختمان ــه، به بندهايي از اين ــت. به همين دليل در ادام ضروري اســط طراح، ــم رعايت اين مقررات توس ــاره مي كني مقررات اش

ترسيم كننده و هم چنين اجرا كننده الزامي است.مقررات ملي ساختمان (مبحث 13):

ــان داده دهنده ي محل فيزيكي لوازم، ــه هاي نش 1- نقشــتگاه ها بايد در زمينه ي نقشه ي معماري به نام ــايل و دس وســود. مقياس نقشه ها نبايد كم تر از يك پالن تجهيزات پياده ش

صدم باشد.2- نقشه ها و نمودارها بايد خوانا و واضح باشند و به نحوي ــزاي برقي و زمينه ي ــند كه بين خطوط و اج ــده باش تهيه ش

نقشه ي معماري هيچ گونه ابهامي وجود نداشته باشد.

1- Riser Diagram2-Detail

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

1_انواع نقشه ها را در نقشه كشي برق ساختمان تشخيص دهد.

ــاي الكتريكي را در ــم اختصاري اجزاي مداره 2_ عالينقشه ها ترسيم كند.

ــي را براي ــت و منطق ــاي درس ــيرها و محل ه 3_ مسلوله كشي و نصب تجهيزات برقي تشخيص دهد.

4_ نكات مهم در سيم كشي و نقشه كشي برق يك واحد مسكوني را، مطابق با مقررات ملي ساختمان، نام ببرد.

5_ نقشه پريزها و روشنايي فضاهاي مختلف يك واحد مسكوني را ترسيم كند.

ــنايي و پريز ــه هاي پالن روش 6_ مداربندي را در نقشبرق، پريز تلفن و آنتن انجام دهد.

ــماي تك خطي تابلوهاي تقسيم برق يك واحد 7_ شمسكوني را ترسيم كند.

ــنايي راه پله، آنتن، ــه هاي رايزر، آيفون ، روش 8_ نقشتلفن و تابلوهاي تقسيم واحدها را ترسيم كند.

9_ جزييات و توضيحات نقشه ها را توضيح دهد.

135

ــات، رايزر و جداول، كه ــا ، جزييات، توضيح 3- نمودارهــه هاي مجزا احتياج به پالن معماري ندارند، بايد بر روي نقشــيم ــي خالي، در كنار پالن ها ترس و يا در صورت وجود حواش

شوند.ــاختمان هايي كه آپارتمان هاي مشابه در طبقات 4- در ســه ي برق يك طبقه اكتفا كرد و دارند مي توان به تهيه ي نقش

لزومي به طرح نقشه هاي مختلف براي طبقات ديگر نيست.1-1-13 عاليم

در نقشه ها هر وسيله يا عنصر برقي با يك نشانه يا عالمت اختصاري نشان داده مي شود. براي اين كه در خواندن نقشه ها ــبت به يك وسيله ي برقي ــيرها و تعبيرهاي متفاوتي نس تفسوجود نداشته باشد، بايد كليه ي عاليم از يك استاندارد پيروي ــترك در بين ترسيم كنندگان كنند تا به اين ترتيب زباني مشــه ها را مي خوانند وجود داشته باشد. به اين ــاني كه نقش و كسمنظور در رشته ي برق استانداردي توسط كميته ي بين المللي الكتروتكنيك1 تهيه شده است كه همه ي عاليم ترسيمي بايد ــتاندارد مطابقت داشته باشد. براي ترسيم مدارات در با آن اس

نقشه ها از شماي فني (تك خطي) استفاده مي كنند.

مقررات ملي ساختمان (مبحث 13):

ــد از عاليم ــه هاي برق باي ــراي نمايش اجزاي نقش 1-بــتفاده شود و اندازه ي ــتاندارد مطابق (IEC) اس ترسيمي اسعاليم بايد متناسب را مقياس نقشه هاي زمينه (پالن) انتخاب

شود. ــاير مشخصات 2- در كنار عاليم بايد قدرت مصرفي و سمهم دستگاه ذكر شود اين كار مي تواند با استفاده از نوعي كد

1- Intrnational Electrotechnical Commission (IEC)

ــال در جدول عاليم ذكر گردد. اين كار در جدول 1-13 به قبروى چراغ لوستر يا چراغ ديواري حمام صورت گرفته است.

2-1-13 نقشه ي پالن هاــه اي ــات برقي بايد به نقش ــه هاي تأسيس در طراحي نقشــيم توجه خاص داشته كه به نام «پالن تجهيزات» مي شناســان (قرارگرفتن) ــه در اين پالن نحوه ي چيدم ــيم. چرا ك باشــايل برقي به خوبي مشخص است. اين امر در برق رساني وســت. مثًال در محلي كه احتماًال تخت ــيار مهم اس به آن ها بســي كه تلويزيون قرار ــب و در محل خواب قرار دارد كليد مناسدارد پريز برق و پريز آنتن مناسب و ... قرارگيرد. شكل 13-1، ــپزخانه، ــامل آش ــاي مختلف يك پالن معماري (ش بخش هــه چيدمان تجهيزات ــويي) را، ك اتاق خواب، حمام و دست شــان مي دهد. همان گونه ــخص شده است، نش بر روي آن مشــاهده مي شود، محل قرارگيري كمد ديواري، كه از شكل مشــويي، توالت، دوش حمام، تخت خواب، اجاق گاز، سينك روشظرف شويي و ماشين لباس شويي، هم چنين شرايط محل ها از قبيل خشك يا نمناك بودن، نقش مهمي در محل قرارگيري

تجهيزات الكتريكي دارد.

136

جدول 13-1

پالن حمام و توالتپالن اتاق خوابپالن آشپزخانه

137

شكل (1-13) نمايي از چيدمان تجهيزات يك واحد مسكونى

ــيرهاي مختلف سيم كشي از آنجايي كه ترسيم تمام مســن و آنتن بر روي يك ــنايي، پريزهاي برق، تلف از قبيل روشپالن باعث شلوغي و اشتباه در نقشه خواني مي شود، هر يك از سيم كشي ها را بر روي يك پالن جداگانه ترسيم مي كنند.

اين پالن ها عبارت اند از:

1-2-1-13 روشنايي2-2-1-13 پريز برق

3-2-1-13 پريز تلفن و آنتنــنايي ابتدا 1-2-1-13پـالن روشـنايي : در پالن روش

محل قرارگيري تجهيزات و وسايل الكتريكي، مانند كليدها و ــخص مي شود. پس از آن ارتباط اين تجهيزات با چراغ ها مش

هم و با تابلوي تقسيم معين خواهد شد.ــنايي هاي سقفي �چيدمان چراغ ها : در اتاق ها روشــط اتاق قرار گيرد. براي اين منظور قطرهاي اتاق بايد در وســم مي كنند و محل برخورد قطرها وسط سقف را نشان را رســب ترين محل براي نصف يك چراغ مي دهد. اين نقطه مناسسقفي در اتاق است. شكل 2-13 اتاق خوابي را نشان مي دهد ــم شده است. البته به كه با همين روش چراغي براي آن رسموارد زير نيز بايد توجه كرد. اگر ضلعي از اتاق با كمد ديواري ــد براي فضاي مفيد، قطر ترسيم مي كنيم. ــده باش ــغال ش اش L ــد بعضي پذيرايي ها ــن اگر فضاي اتاق بزرگ، مانن هم چنيشكل (دو بخشي) باشد، براي هر بخش به طور جداگانه قطر

ترسيم مي شود.

4x40W

4x40W

شكل 13-2

138

بيش تر بدانيم : ــر فضا و ــنايي مورد نياز ه ــدت روش ــبات ش براي محاسهم چنين چيدمان چراغ ها، امروزه نرم افزارهاي تخصصي(مانند ــه در مقاطع ــد ك ــود دارن Calculux,DiaLux و...) وج

تحصيلي باالتر اين نرم افزارها آشنا خواهيد شد.

ــود و �چيدمان كليد : اكثر اتاق ها به داخل باز مي شــود بر همين ــدن آن به روي يكي از ديوارها ختم مي ش باز شاساس در رسم محل قرار گرفتن كليدها بايد به گونه اي عمل كرد تا با باز شدن در هيچ كليد برقي در ورودي اتاق، پشت در ــكل 3-13 محل قرارگيري صحيح و غلط كليد اتاق نماند. ش

و پريز را نشان مي دهد.

غلطغلطصحيح صحيح

شكل 13-3

ــير سيم كشي را از ــيم نقشه نمي توان مس توجه : در ترس

ــتون هاي ساختمان عبور داد. هم چنين نمي توان كليد ميان سيا پريز يا چراغ ديواري را بر روي آن نصب كرد شكل 13-4. ــن يك كليد و يك چراغ ــتباهي از محل قرار گرفت تصوير اشــتون و هم چنين عبور نادرست مسير لوله از ديواري بر روي س

داخل ستون بتوني را نشان مي دهد.

شكل 13-4

ــدت ــان چراغ ها در فضاهاي مختلف، بايد به ش در چيدم

روشنايي مورد نياز در آن فضا دقت كرد. جدول 2-13 ، شدت ــنايي مورد نياز، براي هر فضاي يك ساختمان مسكوني، روش

نشان مي دهد. (واحد شدت روشنايي لوكس است).جدول 13-2

شدت روشنايي (برحسب لوكس)محل

200اتاق نشيمن و پذيرايي

500اتاق مطالعه200آشپزخانه

100اتاق خواب

100حمام

150راهرو

اتاق خواب : در اتاق خواب چراغ سقفي با كليد تبديل

139

ــود. كنار در ورودي و با كليد تبديل كنار تخت خاموش مي شهم چنين بايد از كنار تخت خواب نيز با يك كليد، چراغ دكوراتيو

ديواري باالي تخت را روشن مي كرد (شكل 13-5).

شكل 13-5

ــپزخانه داراي چراغ سقفي يا ديواري آشـپزخانه : آش

ــد. نوع المپ بكار ــت، كه با يك كليد يك پل كار مي كن اســنت يا كم مصرف ــراغ مي تواند از نوع فلورس ــه در اين چ رفتــپزخانه و زير قفسه هاي كابينت ــود. براي آرك آش انتخاب شــقفي نوع توكار و با المپ هالوژن استفاده نيز از چراغ هاي س

مي شود (شكل 13-6).

شكل 13-6

ــي مواقع داخل و در ــپزخانه در بعض كليدها در فضاي آش

بعضي مواقع بيرون آن نصب مي شوند. علت اين امر آن است ــبي (ديوار) براي ــپزخانه محل مناس كه گاهي در ورودي آشــكل 7-13 محل نصب يك ــت. ش نصب كليدها موجود نيســپزخانه به همراه چراغ سقفي و كليد يك پل را در ورودي آش

المپ هاي هالوژن داخل آرك و كابينت ها را نشان مي دهد.

شكل 13-7

ــال و پذيرايي با چراغ ــنايي ه هـال و پذيرايي : روش

ــود. از آن جايي كه به ــتر به همراه كليد دوپل اجرا مي ش لوسلوسترها معموًال دو گروه المپ دارند توسط كليد دوپل كنترل ــوند. در اين فضا از چراغ مهتابي به صورت ديواري نيز مي شاستفاده مي شود. اگر پذيراي بزرگ و از دو بخش تشكيل شده ــكل) مي توان براي هر بخش يك كليد دوپل با ــد (L ش باشــتر در نظر گرفت. نزديك ترين محل نصب بعد از ورودي لوســاي دوپل در هال و ــد محل يكي از كليده ــان مي توان آپارتمــه جهت وجود نور ــود ب ــتر توصيه مي ش پذيرايي با وجود لوسموضعي و افزايش زيبايي محيط، عالوه بر روشنايي عمومي، ــتفاده شود. در شكل (13-8) از چراغ دكوراتيو ديواري نيز اســاهده ــي از يك پذيرايي مش چيدمان كليد و المپ را در بخش

140

مي نماييد.

4x40W

شكل 13-8

ــقف ــي از نور مخفي زير س ــالن هاي پذيراي ــي س در برخــود ــد يك پل كنترل مي ش ــود كه با كلي ــتفاده مي ش نيز اس

(شكل 13-9).

شكل 13-9

سـرويس هاي بهداشـتي : در حمام و توالت، كليد را

در محل ورودي در قرار مي دهند تا قبل از ورود بتوان فضاي ــن كرد. چراغ ديواري را نيز مي توان روي داخل آن ها را روشــويي باز مي شود. پشت به پشت ضلعي كه در حمام و دست ش

كليد نصب كرد (شكل 13-10)

IP44

شكل (13-10)

ــا بايد داراي ــده در حمام ه توجـه : چراغ هاي نصب شدرجه ي حفاظت IP44 يا بيش تر باشد. اين درجه ي حفاظت

به معناي حفاظت چراغ در برابر پاشش آب است. ورودي آپارتمان : درهاي ورودي آپارتمان ها در نقشه

ــكل 11-13باشند. محل درست معموًال دو لنگه و مطابق شقرار گرفتن كليد يك پل براي روشن كردن المپ نشان داده

شده در نقطه ي C است.

A

B C

Dورودى آپارتمان

شكل 13-11

در ورودي آپارتمان به سمت داخل باز مي شود و چراغ نيز

141

ــان قرار دارد. پس محل هاي D,A نمي تواند در داخل آپارتمــد. از آن جايي كه ورود و خروج از لنگه ي بزرگ تر صحيح باشــرار مي گيرد. در ــت در ق ــود در محل B كليد پش انجام مي ش

نتيجه مناسب ترين محل قرار گرفتن كليد نقطه ي C است.ــم ــنايي رس از مدارهاي ديگري كه معموًال در پالن روشــود مدار زنگ اخبار ورودي واحد آپارتمان است. شستي مي شــار در داخل ــار در ورودي اما زنگ اخب ــگ در بيرون و كن زنواحد آپارتمان قرار مي گيرد. در شكل 12-13 چيدمان وسايل

الكتريكي را در ورودي آپارتمان مشاهده مي كنيد.

شكل 13-12

ــكل 13-13 چيدمان وسايل الكتريكي در فضاهاي در شمختلف يك آپارتمان ،كه در صفحات قبل به صورت تفكيك

شده بررسي شده به صورت كامل نشان داده شده است.

142

IP44

4x40W

4x40W

شكل 13-13

143

�مداربندي در نقشه پالن روشنايي� واسطه هاي مداربندي

ــه اي از تجهيزات ــال مجموع ــدي اتص ــور از مداربن منظــوند ــت كه از منبع واحدي تغذيه ش الكتريكي به يكديگر اســند. در شكل 13-14، ــايل حفاظتي واحدي باش و داراي وســاي مختلف (مدارهاي پايه با ــاي الكتريكي درچند فض مداره

رنگ سبز) توسط واسطه هايي (به رنگ صورتي)، كه كليدهاي ــت ــده اس اين مدارهاي پايه را به هم وصل مي كند، ايجاد شــود. اين كار براي ــت با پيكاني به تابلو وصل مي ش و در نهايــكوني انجام مي شود. به اين فضاهاي مختلف يك واحد مس

عمل مداربندي مي گويند.

شكل 13-14

الف) مداربندي اتاق ها:

ــط مي تواند يك ــطه هاي مداربندي فق در يك مدار، واســد. به تعبيري ــه ي ديگر وصل كنن ــه را به مدار پاي ــدار، پاي مــعاب گرفتن فقط از انتهاي مدار ممكن است و هيچ كليد انشــه تايي نيست. شكل 10-12، ــط هاي س يا پريزي داراي واسمسير اشتباهي را، كه از كليد 1 به كليد 2 انشعاب گرفته شده

است، نشان مي دهد.

1

2

شكل 13-15

144

مداربندي هال و پذيرايي

ــكل 16-13 الف مشاهده مي كنيد، از همان طور كه در شــتري را روشن كرده داخل لوله مدار يك كليد دوپل، كه لوساست، نبايد واسط يك مدار كليد يك پل،كه المپ ديگري را ــن مي كند، عبور نمايد. اين كار بازيد و تعميرات و نصب روشــايل را دچار مشكل مي كند. شكل 16-13 نحوه ي مجدد وس

مداربندي صحيح را نشان مي دهد.

4x40W

(الف) مداربندى غلط

4x40W

(ب) مداربندى صحيح

شكل 13-16

مداربندي اتاق خواب و راهرو

ــود. در اين ــتفاده مي ش براي اتاق خواب از مدار تبديل اســن و با ــقفي با كليد تبديل كنار در ورودي روش اتاق، چراغ سكليد تبديل كنار تخت، خاموش مي شود. هم چنين بايد از كنار ــواري باالي تخت را ــز با يك كليد، چراغ دي ــت خواب ني تخ

روشن كرد (13-17).

شكل 13-17

ــالوه بر اين، از مدار تبديل ديگري بيرون اتاق خواب و عدر نزديك ترين محل به آن نيز استفاده مي شود، تا قبل از وارد ــپس ــدن به اتاق خواب، پذيرايي را با آن خاموش كرد و س شــب بخواهيد از اتاق ــد. يا به عكس، اگر ش وارد اتاق خواب شــويد و از طريق راهرو به دست شويي برويد نيز خواب خارج ش

الزم خواهد بود.ــرو از مدار تبديلي ــت در مداربندي راه ــه: ممكن اس توجاستفاده شود كه المپ بين مسير دو كليد قرار گرفته باشد در ــطه ي ارتباط با اين صورت فقط يكي از كليدها مي تواند واس

مدار پايه ي ديگر باشد (شكل 13-18).

145

شكل 13-18

مداربندي ورودي آپارتمان

مدار روشنايي راه پله ساختمان چند طبقه را بايد در پالن ــر پاگرد چراغي ــم نمود. براي اين منظور در ه ــر طبقه رس هــن نزديك در ورودي هر واحد ــود. هم چني درنظر گرفته مي شــتي قرار مي دهند. شستي ها به مسكوني (آپارتمان) يك شسهمراه چراغ ها در هر طبقه به كمك پيكان هايي به سمت باال ــيم مي شوند و مفهوم آن اين است كه چراغ هاي و پايين ترســده اند. پيكان بر روي شستي ها هم هر طبقه با هم موازي ش

همين مفهوم را دارد. (شكل 13-19).

UP

UP

UP

شكل 13-19

146

مداربندي سرويس هاي بهداشتيشكل 20-13 مداربندي دو نوع پالن دست شويي و حمام

را نشان مي دهد.

شكل 13-20

مداربندي آشپزخانهــد، اغلب همان طور كه در بخش چيدمان چراغ ها گفته شــتند. لذا چراغ هاي ــپزخانه هاي امروزي پيشخوان دار هس آشهالوژن روي قوس هاي پيشخوان قرار مي گيرند. اين چراغ ها ــط كليد يك و چراغ هاي هالوژن زير كابينت ها مي توانند توس

ــقفي در وسط فضاي آشپزخانه نيز ــوند. چراغ س پل كنترل شــپزخانه ها ــود. با توجه به نوع آش با كليد يك پل كنترل مي شــابه شكل 21-13 براي آشپزخانه ها را مي توان مداربندي مشــاي هالوژن و ــت. در اين مداربندي فن،المپ ه ــر گرف در نظ

چراغ وسط آشپزخانه به يك مدار متصل شده اند.

شكل 21-13 مداربندي آشپزخانه

147

چيدمان و مداربندي همكف ــكوني، هم كف كاربري ــاختمان هاي مس ــازي س در نوســف هم از مدار تبديل ــگ و بعضًا انباري دارد. در هم ك پاركيناستفاده شود. معموًال يكي از كليدهاي تبديل كنار در ورودي ساختمان و ديگري در كنار راه پله قرار داده مي شود، تا با رفتن

ــكل ــه طبقات بتوان چراغ هاي پاركينگ را خاموش كرد. ش ب22-13مداربندي هم كف نيز نشان داده شده است (امروزه در ــگرهاي چشمي براي روشن كردن بعضي پاركينگ ها از حس

چراغ ها و بدون نياز به كليد استفاده مي شود.

GP-1

GP-2

شكل 22-13 مداربندي پاركينگ

148

چيدمان و مداربندي حياط

ــت يكي از ــاط نيز مدار تبديل الزم اس ــه ي حي در محوطكليدهاي تبديل در محل ورودي به حياط و ديگري در محل ورودي به ساختمان نصب مي شود تا امكان كنترل چراغ هاي

ــزل و زمان ورود به ــرف (زمان خروج از من ــاط را از دو ط حيساختمان) وجود داشته باشد. شكل 23-13 محل قرار گرفتن

كليدها و چراغ ها را نشان مي دهد.

M.D.P

شكل 23-13 مداربندي حياط

149

ــكل ب) مداربنـدي فضاهـا در پـالن روشـنايي : در ش

ــدي هر فضا يااتاق در ــده ي مداربن 24-13 تصوير تكميل شيك پالن، كه تا اين جا به صورت تفكيك شده بررسي شد، به

صورت يك جا نشان داده شده است.

UP

UP

UP

IP44

4x40W

4x40W

شكل 13-24

150

ــدي فضاهاي در يك واحد آپارتمان، بايد نكات در مداربنزير را مورد توجه قرار داد:

ــدار بندي را، كه به انتخاب سـر خـط مدار: ابتداي هر م

تابلو تقسيم وصل شود، سرخط مي گويند. بديهي است سرخط مدار را سمتي در نظر مي گيريم كه به تابلوي تقسيم نزديك تر

است.آدرس دهي خط : به دليل شلوغ شدن و عبور مسير مدارها

ــرخط مداربندي را تا تابلو رسم نمي كنند و از روي يكديگر، سبه جاي آن يك پيكان در ابتداي هر مداربندي (سرخط) رسم

ــرخط به تابلوي تقسيم ــود و آدرس محل اتصال اين س مي شــر، بايد در تابلوي ــود. از طرفي ديگ ــته مي ش كنار پيكان نوشــيم نيز، زير هر فيوز مينياتوري خطي رسم كرد و آدرس تقساتصال اين خط را با مدار مربوطه مشخص نمود. بديهي است

كه اين دو آدرس بايد با هم مطابقت داشته باشند. ــكل 25-13 يك واحد آپارتمان را مشاهده مي كنيد در شــان داده شده ــنايي و آدرس دهي نش ــرخط روش كه در آن ساست. در اين نقشه سه مدار مستقل روشنايي با سه پيكان در

نظر گرفته شده است.

151

UP

UP

UPDP1-1

DP1-2

DP1-3

Down

Down

IP44

4x40W

4x40W

شكل 25-13 نحوه ي آدرس دهي در پالن روشنايي

152

مقررات ملي ساختمان (مبحث 13):

ــراغ يا نقطه ــد بيش از 12 چ ــنايي نباي ــر مدار روش 1-هروشنايي را تعذيه كند.

2- مدارهاي تغذيه كننده ي چراغ ها يا نقاط روشنايي نبايد پريزها يا هر گونه وسيله ي ديگر را تغذيه كنند.

2-2-1-13 پالن پريز برقــرار گرفتن پريزها در ــالن تجهيزات در انتخاب محل ق پــه به ما بسيار كمك خواهد كرد. خصوصًا در آشپزخانه ها نقشــه به محل ــپزخانه بايد با توج ــاي آش ــداد پريزه ــل و تع محــويي، يخچال، ــينك ظرف ش ــزات مانند س ــري تجهي قرارگي

ماشين لباس شويي و اجاق گاز انتخاب شود.ــكوني (به جز در همه ي اتاق ها و فضاهاي يك واحد مســتي) پريزها بايد در نقاطي ــرويس هاي بهداش ــپزخانه و س آشتعبيه شوند كه فاصله هيچ يك از نقاط رئوي پيرامون از 1/5 متر بيش تر نباشد. اين فاصله در شكل 26-13نشان داده شده است. دقت شود كه درها و پنجره هاي شروع شده از كف نبايد

در اندازه گيري دخالت داده شوند.

1.5m

1.5m

1.5m

1.5m

شكل 13-26

مداربندي پريزهاي برق:ــناي نبايد داراي واسط هاي مدار پريز برق مانند مدار روشسه تايي باشد و هر پريز فقط بايد به يك پريز بعد از خود برق برساند و ادامه يافتن مدار پريز فقط از انتهاي آن ممكن است

(شكل 13-27).

شكل 13-27

آدرس تعيين كننده ي تغذيه مدار پريز در نقشه توسط يك ــخص مي شود. اين پيكان در ابتداي هر مدار نهايي پريز مشــماره ي خروجي دياگرام تابلو تقسيم مطابقت آدرس بايد با ش

داشته باشد.ــر بايد مورد توجه قرار ــدي پريزها معيارهاي زي در مداربن

گيرند.مقررات ملي ساختمان (مبحث 13):

ــر مدار پريز نبايد بيش از 12 پريز مربوط به مصارف 1-هعمومي (غيرمشخص) را تغذيه كند.

ــه فاز و تك فاز، بايد به هادي 2-كليه ي پريزها، اعم از ســند. در عاليم به كار رفته در ــيم ارت) مجهزباش حفاظتي (س

نقشه ها به اين مسئله بايد توجه شود.ــل تقريبي نصب كليد تذكـر : در پالن پريز مي توان مح

كولر و سيم كشي آن را نيز نشان داد. البته، در برخي ازمناطق ــي و قابل كنترل با ــور ما از كولر ديواري بدون كانال كش كشــًا به كولرهاي گازي معروف ــتگاه كه بعض كليد روي خود دســتفاده مي شود كه در آن صورت نشان دادن محل هستند، اس

كليد كولر در پالن منتفي خواهد بود.

153

آپارتمان را نشان مي دهد.شكل 28-13 چيدمان مداربندي پريزهاي برق يك واحد

DP1-4

DP1-5

DP1-6DP1-7

DP1

H=100Cm

شكل 28-13 چيدمان و مداربندي پريزهاي يك واحد آپارتمان

154

3-2-1-13 پالن پريز تلفن و آنتن:ــان ضعيف در ــتم هاي جري ــن جزو سيس ــالن پريز تلف پ

ساختمان محسوب مي شود.ــاي تلفن در مكان هايي كه پريز برق در نظر گرفته پريزهــروزه تقريبًا همه ي ــه ام ــت، قرار مي گيرند. چرا ك ــده اس شــتگاه هاي تلفن داراي شارژ هستند. يكي از پريزهاي تلفن دس

را نيز بايد در نزديكي پيش خوان آشپزخانه در نظر گرفت.

مقررات ملي ساختمان (مبحث 13):

ــتند. ــزو مدارهاي جريان ضعيف هس ــز تلفن ج مدار پريــتم هاي جريان ضعيف بايد به طور مدارهاي هر يك از سيس

مستقل كشيده شوند.

،1 (TB) ــيم مدار پريز تلفن در هر طبقه به جعبه ي تقسكه در راه پله ي همان طبقه قرار دارد، وصل مي شود. جعبه ي ــه زيرين خود و در ــيم طبق ــيم هر طبقه به جعبه ي تقس تقسنهايت جعبه ي تقسيم طبقه ي اول به جعبه ي تقسيم ترمينال اصلي (MTB) متصل مي شوند. در ساختمان هاي مسكوني، جعبه ي تقسيم ترمينال اصلي (MTB) 2 در طبقه ي هم كف ساختمان نزديك در ورودي اصلي و در سمتي كه به راه پله ها ــن آن و جعبه ي ــرد، تا ارتباط بي ــت قرار مي گي نزديك تر اس

تقسيم طبقات (TB) به سهولت انجام پذيرد.پريز آنتن نيز در پالن پريز تلفن ترسيم مي شود . با توجه ــب قرارگيري تلويزيون در پذيرايي، محل به محل هاي مناس

نصب پريز آنتن تعيين مي شود.شكل 29-13، مداربندي و محل قرارگيري پريزهاي تلفن ــي آيفون و ــان مي دهد. گوش و آنتن يك واحد آپارتمان را نشــان دادن ــه ي پالن قابل نش ــاري عبور كابل آن در نقش مجــت. محل گوشي آيفون بايد دسترسي راحتي براي استفاده اســته باشد. پس پذيرايي و تا حدودي نزديك كننده ي از آن داشــد از راه پله نيز دور ــت. البته باي ــپزخانه بهترين محل اس آش

نباشد، چرا كه مجاري عبور كابل آن از آن جاست.

1- Telephone Box (TB) 2- Main Telephone Box (MTB)

155

4

TO TB

TO SPLITTER

TV

TP

TP

TPTP

TV

TP

TP

TP

UP

شكل 29-13 چيدمان و مداربندي پريزهاي تلفن و آ نتن يك واحد آپارتمان

156

3-1-13 نمودار تابلوهاــركت برق به ــط ش انرژي الكتريكي از طريق كابلي توســاختمان مسكوني (تابلوي كنتور) آورده داخل تابلوي اصلي سمي شود. امروزه براي توزيع برق ورودي به طبقات و واحدهاي ــتراكي ــيم و تابلوهاي اش ــف معموًال از تابلوهاي تقس مختلــود.به اين ترتيب در يك ساختمان مسكوني از استفاده مي ش

سه نوع تابلوي برق به شرح زير استفاده مي شود.1-3-1-13 تابلوي اصلي (كنتور)

2-3-1-13 تابلوي اشتراكي

3-3-1-13 تابلوي تقسيم

ــماتيك همه ي تابلوهاي ساختمان به صورت ــه ي ش نقشــت كه از يك سمت (در اين جا از باال) برق شكل 30-13 اســوب مي گردد و از سمتي ــود، كه ورودي محس وارد آن مي شــخص ــد خط (در اين جا پايين) خروجي تابلو را مش ديگر، چنــا و در محل ــودار كل تابلوه ــت در نم ــد. ضروري اس مي كنورودي و خروجي آن ها از تجهيزات حفاظتي مناسب استفاده

مي شود.

شكل 13-30

1-3-1-13 تابلوي اصلي (تابلوكنتور)ــاختمان، ابتدا به داخل كابل برق پس از ورود به داخل ستابلوي كنتور وارد مي شود. با توجه به تعداد واحدهاي مسكوني و مصرف اشتراكي تعداد كنتورها در اين تابلو به دست مي آيد. ــركت برق ــاختمان قرار مي گيرد و ش ــن تابلو در ورودي س ايبراي قرائت مقدار مصرف هر واحد از آن بازديد مي كند. شكل

31-13 تصوير يك نمونه از اين تابلو را نشان مي دهد.

شكل 13-31

نمودار تابلوهاي ساختمان را به منظور سادگي تك خطي ــه در كنار هر عنصر ــد و با عاليم و ارقامي ك ــيم مي كنن ترســه را تكميل مي نمايند. در ــته مي شود اطالعات نقش مدار نوشــكل 32-13، نمودار يك نمونه ي تابلوي كنتور نشان داده ش

شده است.

157

كابل ــا ب ورودي ــرق ـــ ب ، تــابــلـــــو ـــن اي در كابل اين است شده آورده 3×10 mm2 +1×6mm2

داراي سه هادي با سطح مقطع10 ميلي متر مربع (سيم هاي

سه فاز) و يك هادي با سطح مقطع 6 ميلي متر (سيم نول) است. نوع جريان متناوب و با فركانس 50 هرتز است.

L1 L1L2 L2L3

PEN

25mm2

25A 25A 25A 25A 25A

KwhKwhKwh Kwh Kwh25A30mA

25A30mA

25A30mA

25A30mA

25A30mA

63/63AMDP

1 2 3 4 5

3/N 50Hz

3x10mm+1x6mm2 2

1/N 50Hz

3x4 mm2

To DP-1

To DP-2

3x4 mm2

1/N 50Hz To DP-3

3x4 mm2

1/N 50Hz To DP-4

3x4 mm2

1/N 50Hz To GP

5x4 mm2

1/N 50Hz

ــوز في ــى عموم ــانه ى نشــنگى يا ــد فش ــه مى توان ك

مينياتورى باشد

نشانه ى كليد فيوز سه فاز 63 آمپر با پايه ى فيوز 63 آمپر

ــان جري ــد كلي ــانه ى نشــا مقدار ب (FI) ــده باقى مانــان جري و 25A ــى نام

30mA جهت قطع

كابل سه سيمه با سطح مقطع 4 ميلى متر مربع براى فاز و نول و ارت است.

نشانه ى كنتور اكتيو

شكل 32-13 تابلوى كنتور

2-3-1-13 تابلوي اشتراكيبعضي مصارف مانند روشنايي راه پله ها و پاركينگ، آيفون، آنتن مركزي، آسانسور، شوفاژ و تهويه ي مطبوع جزو مصارف عمومي است و بين همه خانوارهاي يك آپارتمان مشترك اند. ــن گونه مصارف تابلوي جداگانه اي به همين منظور، براي ايبه نام تابلوي اشتراكي در نظر مي گيرند، به طوري كه همه ي ــوند. محل نصب اين اين مصرف كننده ها از اين تابلو تغذيه ش

تابلو در ديوار راه پله يا پيلوت ساختمان است.ــتراكي ــه ي يك نمونه ي تابلوي اش ــكل 33-13 نقش شــط يك كابل ــرق ورودي اين تابلو، توس ــان مي دهد. ب را نش

ــيم آن براي ــيمه كه يك س mm2 4×3 (در يك كابل 3 س

ــادي حفاظتي (ارت) ــول و ديگري براي ه ــاز، يكي براي ن فاست تأمين مي شود. اين تابلو توسط يك سيم با سطح مقطع ــتم اتصال زمين متصل شده است و داراي 16mm2 به سيس

11 خط يا مدار خروجي با فيوزهاي 6، 10 و 16 آمپر است. در اين نقشه اندازه ي سيم ها نيز مشخص شده است. يك يا چند ــده خط نيز به صورت رزرو (SPARE) در تابلو پيش بيني شاست، تا در موقع خرابي يكي از خطوط يا نياز مصرف كننده ي

جديد، ا ز آن استفاده شود.

158

GP

10A10A 6A16A 16A 16A 10A 10A 10A 10A

1 2 3 4 5 6

3x1.5 mm NYA

3x2.5 mm NYAGROUND FLOOR

TO LIGHTING

22

9 10

TO AMPLIFIER SOCKET

7 8

TO AIPHONE

TO TIMER FOR PUSH BOTTON

" "

2

SPARE

2x1.5 mm NYA

TO TIMER FOR SENSOR

SPARE

23x4mm NYYFROM M.D.P

TO SOCKET GROUND FLOOR

3x1.5 mm NYA GROUND FLOOR

TO LIGHTING

2

TO SOCKET GROUND FLOOR

3x2.5 mm NYA

2

3x1.5 mm NYA

2

3x1.5 mm NYA

2

3x2.5 mm NYA

2

16 mm2

MAX. DIMAND=5KW

شكل 33-13 تابلوى اشتراكى

3-3-1-13 تابلوي تقسيم واحدهاــه ي مدارهاي ــراي هم ــكوني بايد ب ــد مس ــك واح در يــاير مصارف تابلويي در نظر گرفت كه ــنايي، پريزها و س روشــيم واحد مي گويند. (شكل 35-13) ، تابلو به آن تابلوي تقســيم هاي پراكنده در ــيم جانشين ساده اي براي جعبه تقس تقســت. حس استفاده از تابلو تقسيم آن ساختمان هاي قديمي اســيري كه دچار اتصالي ــت كه هنگام بروز اشكال تنها مس اس(خط) شده از مدار خارج مي شود و ساير قسمت هاي ساختمان

شكل 34-13 تابلوي تقسيمبدون برق نمي ماند.

159

ــو ورودي آپارتمان يا ــب براي نصب اين تابل محل مناســه ي پالن پريزها ترسيم ــت. اين تابلو در نقش ــپزخانه اس آش

مي شود.ــان مي دهند. در آدرس ــيم را با حروف DP نش تابلو تقســتفاده مي شود. دهي به اين تابلو از دو عدد در كنار حروف اسمثًال DP1-2، كه اولين عدد (يعني عدد يك) ، شماره تابلوي ــت داراي چند ــاختمان ممكن اس ــت، چرا كه س آپارتمان اســماره ي خروجي ــد. دومين عدد (يعني عدد2) ش آپارتمان باشــيم هاي خروجي مربوط به ــت. به عبارتي س ــيم اس تابلو تقسيكي از فيوزهاي مينياتوري (فيوز شماره ي 2) است كه به آن ــمت از مدار روشنايي خواسته شده برق مي دهد. در شكل قس

(35-13) بخشي از نمودار تابلو تقسيم آورده شده است.

10A

DP1

10A10A " "

x2

3 1.5 mm NYA

TO LIGHTING

" "

1 2 3

شكل 35-13بخشى از نمودار تابلو تقسيم

شكل 36-13 نمودار تابلوي تقسيم يك واحد آپارتمان را نشان مي دهد.

25A

16A 16A16A10A 16A 16A 16A

DP

10A10A

1 2 3 4 5 6

3 x 2.5 mm NYA

2

TO SOCKET OUTLETS

7 8

SPARE

109

SPARE

23x4mm NYYFROM M.D.P

x2

3 1.5 mm NYA

TO LIGHTING

SPARE FOR COOLER

23 1.5 mm NYA

TO LIGHTING 2

3 1.5 mm NYA

TO LIGHTING 2

TO SOCKET OUTLETS

3 x 2.5 mm NYA

3 x 2.5 mm NYA

2

TO SOCKET OUTLETS

3 x 2.5 mm NYA

2

TO SOCKET OUTLETS

16 mm2

MAX. DIMAND=5KW

شكل 36-13 تابلوي تقسيم يك واحد آپارتمان

160

مي شود.ــي از ــراي درك بهتر نمودارهاي رايزر، مي توان به برش بــاختمان كه راه پله را دربرمي گيرد ، توجه كرد . نماي يك ســماره ي طبقات ساختمان نوشته شده در سمت چپ شكل، ش

است. با اين مقدمه به شرح نمودارهاي رايزر مي پردازيم.الف)نمودار رايزر آنتن مركزي:

ــاختمان ، نمودار رايزر آنتن ــيار مهم در س از رايزرهاي بسمركزي است، ارتباط دهي وسايل آنتن مركزي در پالن پله ها ــت، به همين سبب همواره ــتي قابل نشان دادن نيس به درســود و معموًال ــخص مي ش ــن مركزي با رايزر مش ــش آنت آرايــط در رايزر درج ــايل به كار رفته نيز فق ــخصات فني وس مشــكل 37-13 رايزر دياگرام آنتن مركزي را نشان ــود. ش مي ش

مي دهد.

40dB Gain

2SP

2SP

VHFUHF

TV TV

TV TV

TV TV

TV TV

هم كف

طبقه ى اول

طبقه ى دوم

طبقه ى سوم

طبقه ى چهارم

شكل 37-13 رايزر آنتن مركزى

تذكـر : با توجه به آن كه قبًال در مورد كولرهاي ديواري

ــت به ــد، الزم اس ــاده ي قابل نصب روي ديوار صحبت ش آمتناسب عرف منطقه ي سكونت، نقشه كشي صورت گيرد. چه ــد يا ــا جريان نامي فيوز براي كولرهاي خاص بيش تر باش بســم آن در نمودار تابلو تقسيم نباشد. در اين مورد لزومي به رس

تحقيق نماييد.� نكات قابل توجه در ترسيم و اجراي نقشه ها

ــطح مقطع سيم هاي خروجي و ــيم و س * نوع و تعداد سورودي به تابلو بايد ذكر شود.

ــدار براي ــيم، چند م ــاي تابلوي تقس ــراي خروجي ه * بــنايي ها و پريزها، يك مدار براي كولر و حداقل يك مدار روشنيز به صورت ذخيره(رزرو) و براي هر كدام از اين خط ها يك

فيوز مينياتوري در نظر گرفته شود.* مشخصات اصلي وسايل قطع و وصل و حفاظتي براي ــنايي ــود، مثًال براي روش مدارهاي ورودي و خروجي ذكر ش

فيوز 10A و براي پريز فيوز 16A در نظر گرفته شود.ــطح مقطع سيم هاي مدارهاي روشنايي به هيچ وجه * ســاي پريز از 2/5 ــع و براي مداره ــر مرب ــد از 1/5 ميلي مت نباي

ميلي متر مربع كم تر باشد.4-1-13 نمودارهاي رايزر

راه پله ساختمان مكانى است كه بخش مهمي از مدارهاي ــير اين مدارها ــاختمان از آن عبور مي كنند، اما مس ــي س اصلــا نمي توانيم به خوبي ــاط دهي آن ها را بر روي پالن ه و ارتبــان دهيم. در نقشه هاي برق ساختمان نموداري كه ارتباط نشــان مي دهد "رايزر دياگرام" نام ــيرهاي باالرو را نش دهي مســامل آنتن مركزي،ارتباط جعبه تقسيم هاي دارد. اين مدارها شــنايي راه پله وتابلوهاي توزيع و تقسيم برق تلفن، آيفون، روش

161

ب) نمودار رايزر سيستم تلفن:

ــًال در مورد پالن پريز و مقررات مربوط به محل نصب قبــن (MTB) و هم چنين جعبه ي ــي تلف ــيم اصل جعبه ي تقســد، اما بايد ــات (TB) صحبت هاي الزم ش ــيم هاي طبق تقسارتباط دهي آن ها از هم كف و بين طبقات در نمودار رايزر نيز ــان داده شود و هم چنين مشخصات وسايل به كار رفته در نشــايل بايد ذكر شود. ــتم تلفن نيز در نمودار رايزر كنار وس سيس

شكل 38-13 نمودار رايزر سيستم تلفن را نشان مي دهد.

2T

2T

MTB

TB

TP TP

2T

4T

TB

TP TP

2T

6T

TB

TP TP

2T

8T

TB

TP TP

هم كف

طبقه ى اول

طبقه ى دوم

طبقه ى سوم

طبقه ى چهارم

شكل 13-38

پ)نمودار رايزر سيستم آيفون

ــي اين سيستم و ارتباط آن در پالن ها فقط مي توان گوشــتم آيفون ــاند. در صورتي كه ارتباط دهي اجزاي سيس را نشنشان داده شده نمي شود. گوشي ها بايد مسيرهاي مجزا داشته باشند و تمام آن ها به طبقه ي هم كف آورده شوند. پس از آن به صفحه ي سيستم دربازكن جلوي در ساختمان وصل شوند.

ــان داده شده است. در اين در نمودار رايزر زير، اين مطلب نشــتم نيز مي تواند ــخصات اجزاي سيس نمودار عالوه بر آن، مش

درج گردد (شكل 13-39).

4

4

4

4

220v

6v12v

FROM ELECTRICAL DUCKT

(3P.T.C)4

هم كف

طبقه ى اول

طبقه ى دوم

طبقه ى سوم

طبقه ى چهارم

شكل 13-39

ت)نمودار رايزر روشنايي راه پله

ــاختمان همان طوري كه به خاطر داريد، در پالن يك ســتيم با ــالن راه پله فقط مي توانس ــه در پ ــمت راه پل براي قســير سيم كشي را نشان ــمت باال يا پايين مس پيكان هايي به ســان دادن ارتباط بين اين تجهيزات از دهيم، اما براي بهتر نشنمودار رايزر مي توان استفاده كرد. امروزه براي تأمين روشنايي ــتفاده مي شود. محل راه پله ها از رله هاي زماني (رله راه پله) اس

نصب رله در طبقه ي هم كف است.

162

GP-6

GP-3

GP-6

شكل 40-13 رايزر روشنايى راه پله

ر) نمودار رايزر تابلوهاي توزيع و تقسيم برق

ــي كه كنتورهاي ــوي توزيع برق اصل ــن نمودار تابل در ايــتراكي به ــد، هم چنين تابلوي اش ــاختمان در آن قرار دارن ســاختمان مانند ــيم همه ي واحدهاي س ــراه تابلوهاي تقس همــكل 41-13 نشان داده مي شود. اين نمودار، توزيع برق و شهم چنين ارتباط تابلوها را در كل ساختمان در يك نگاه نشان

مي دهد.

DP1

MDP GP

DP2

DP3

DP4

طبقه سوم

طبقه چهارم

طبقه همكف

طبقه اول

طبقه دوم

شكل 41-13 رايزر تابلوهاى برق

ز) طرحواره ي خرپشته

ــاختمان هاي مسكوني با وجود رايزر دياگرام و پالن در ســته ساختمان را نشان داد. براي نمي توان به خوبي مدار خرپشــتفاده كرد. ــواره ي دوبعدي اس ــور مي توان از طرح ــن منظ ايــته شكل (42-13) نشان همان گونه كه در طرحواره ي خرپشــت، كليد تبديل بعد از شستي رله ي راه پله قرار ــده اس داده شمي گيرد. تغذيه ي مدار تبديل از كليد ديگر آن صورت مي گيرد و كليد يك پل در داخل خرپشته روشنايي چراغ هاي ديواري خارج خرپشته (بام) را تأمين مي كند. پريز براي تقويت كننده

(آمپلي فاير) آنتن مركزي نيز پيش بيني شده است.

GP-8

شكل 42-13 طرحواره خرپشته

163

5-1-13 جزئياتــه هاي ــه در مجموعه ي نقش ــه ها ك ــواع نقش ــي از ان يكساختمان ارايه مي شود جزييات (Detail) نام دارد. جزئيات، برش هايي از عمليات ساختماني الزم در نقشه هاي تأسيسات ــت كه مي تواند اندازه گذاري شده ي تمام يا بخشي از برق اس

آن بزرگ نمايي شود و مصالح به كار رفته و نحوه ي اتصاالت در آن نشان داده شود. مهم ترين جزئيات در نقشه ي تأسيسات برقي، چاه ارت و نحوه ي عبور كابل است. شكل 43-13 يك ــات برقي را نشان ــه ي چاه ارت تأسيس نمونه از جزئيات نقش

مي دهد.

EARTHING WELL

شكل 13-43

6-1-13 توضيحاتــتاري بي نياز ــه از زبان نوش همان گونه كه مي دانيد، نقشــه ها از حروف و شماره جهت عاليم و آدرس ــت. در نقش نيسدهي استفاده مي كنيم و بايد با يك نوشته نام نقشه خود را در پاي آن درج كنيد. اما به غير از موارد فوق به توضيح مواردي

كه در نقشه ها قابل نشان دادن نيست نيز احتياج است.ــيم به كار ــه ها مي توانيم رنگ س مثًال در مجموعه ي نقش

ــه پالن يا تابلو نشان دهيم، اما با توضيحي در رفته را در نقشــح داد. هم چنين در ــوان اين مطلب را توضي ــه مي ت پاي نقشــم ــتر موردي را هر چند در رس برخي موارد جهت تأكيد بيشپالن يا تابلو و رايزر نشان داده ايم به دليل اهميت، بهتر است

در توضيحات نيز آن مورد را متذكرشويم.

164

2-13 نقشه كشـي بـرق به كمـك نرم افزار AutoCAD

ــه هايي را كه طبق اصول و در اين بخش قصد داريم نقشمقررات و به صورت دستي ترسيم كرديم به كمك رايانه و با استفاده از نرم افزار اتوكد (AutoCAD) ترسيم كنيم. براي

اين منظور بايد مراحل زير را انجام دهيم.1-2-13 آماده سازي فايل:

در عمل فايل رايانه اي پالن معماري ساختمان در اختيار ما قرار مي گيرد و ما بايد اين پالن را براي ترسيم نقشه هاي برق

آماده كنيم. براي آماده سازي مراحل زير را دنبال مي كنيم. Recovery ــتور ــت از دس 1- فايل را باز كنيد بهتر اسبراي باز كردن فايل استفاده كنيد تا خطاهاي موجود در فايل ــي و .... در صفحه text windows گزارش و فونت فارس

داده شود.2- براي ترسيم نقشه هاي برق بر روي پالن هاي معماري ــير ــان، عاليم اضافي مانند مس ــت تجهيزات، مبلم الزم اســره را از روي پالن هاي ــطح صفر و غي ــا، ارتفاع از س برش ه

معماري حذف كنيد.ــه براي درب و پنجره ــت بلوك هاي بكار رفت 3- بهتر اســتور Explode انفجاري كنيد (از حالت بلوك ــا دس و ... را بــالن را بدون زوايد در يك اليه، مثال ــارج كنيد) و تمامي پ خاليه اي خاكستري رنگ به نام Plan تعريف كنيد. در بعضي از نقشه كشي ها ديده مي شود كه كل پالن بدون زوايد را يك بلوك تعريف مي كنند چرا كه ضمن جابجا كردن عاليم و كار ــته خطي را از پالن ــه ممكن است به طور ناخواس روي نقشانتخاب و جابجا شده يا آن را پاك كنيد. بلوك كردن با دستور copy و paste As Block به سادگي امكان پذير است.

4- فايل اصالحي را ذخيره كنيد.

ــاري را مطابق موارد ذكر ــه هاي معم تمرين 1: فايل نقشــي برق حذف ــده باز كرده و زوايدآن را براي كار نقشه كش شــي plan.dwg آن را ذخيره ــام فرض ــپس تحت ن نموده س

كنيد.2-2-13 ايجاد صفحه جديد براي نقشه كشي برق:

ــه ي جديد بازكرد. ــي برق بايد يك صفح براي نقشه كشــامل كادر، عنوان، اليه ها، عاليم و توضيحات اين صفحه ش

مي باشد كه در ادامه ترسيم هر يك توضيح داده شده است.الف – كادر نقشه: براي كل نقشه هاي برق يك ساختمان ــكوني دو صفحه A1 در نظر مي گيريم. براي اين منظور مسپالن هاي روشنايي، پريزها را كنار هم در صفحه A1 مي چينند. و درصفحه دوم نيز نقشه ي تابلوها و رايزرها و جزييات را قرار ــمت راست كادر اين صفحات جدول عاليم و مي دهند. در سدر پايين آن عنوان نقشه درج مي شود (شكل 44-13) ممكن ــه در يك اليه ي جداگانه در ــت در روش ديگري هر نقش اس

نظر گرفته شود.

165

شكل 16613-44

167

ــخصات ــمت مش ب) جدول عنوان (Title) : در اين قس

ــه كش – طراح – آدرس – تعداد طبقات – ــه مانند نقش نقشمساحت – شماره صفحه و ... درج مي شود.

ــتفاده ــدول عاليمي كه عاليم آن را با اس ج) عاليـم : ج

ــتورات AutoCAD در فصول قبل رسم كرده ايد در از دســم كنيد. عاليم را مي توانيد ــكل 44-13 رس جدول مطابق ش

ــتور ــه صورت بلوك درآوريد و احضار كنيد و هم با دس هم بــم را در محل هايي كه ــم مي توانيد عالي paste , copy ه

الزم است ايجاد كنيد.د) مديريـت فايل در ايجاد اليه ها: با توجه به آنچه گفته

شد اليه ها را با توجه به جدول 3-13 ايجاد كنيد.

جدول 3-13 فهرست اليه هاي مورد نياز در نقشه

On/OffFreeze/thawLock/Unlockكاربردرنگنام اليه

DevicesCyanعاليمOnThawUnlockWiringGreenسيم كشي برقOnThawUnlock

Tel-WireGreenسيم كشي تلفنOnThawUnlockTV-WireGreenسيم كشي تلويزيونOnThawUnlock۱-TEXTYellow2كادر-جدول-متنOnThawUnlock۲-TEXT21مفهوم عاليم-متنOnThawUnlock

Plan8پالنOnThawUnlockFire AlarmGreenسيم كشي اعالم حريقOnThawUnlock

Panel BoxesWhite(ارت)بدنه تابلوOnThawUnlock

با توجه به جدول 3-13موارد زير اعمال شود:1)عاليمي كه ايجاد كرده ايد در اليه خود قراردهيد.

ــته هايي كه براي عنوان نقشه و مفهوم عاليم به 2) نوشكار برده ايد در اليه خود قراردهيد.

3) كادر نقشه و جدول را در اليه خود قراردهيد.

تمرين2 : ــزار AutoCAD بازكنيد و يك صفحه جديد در نرم افــت ــاد 59/4 ×84/1 كه ابعاد كاغذ A1 اس ــتطيلي به ابع مســوان و اليه هاي مورد نياز را ــم كرده، جدول عاليم، عن را رس

ايجاد نماييد.

3-3-13 نقشه كشي برق: نقشه كشي برق را در دو مرحله زير انجام مي دهيم.

الف-قرارگيري عاليم وسايل الكتريكي بر روي پالن.ب- مداربندي.

ــت كنيد كه ضخامت خطوط برق و عاليم از ضخامت دقــت (عاليم و ــتر اس ــوط پالن معماري مانند ديوارها بيش خطــا ضخامت 0/1يا ــا0/35 و بقيه اجزا ب ــوط برق با 0/4 ي خط0/15 اين كار هنگام پالت گرفتن از نقشه روي كاغذ خود را

نشان مي دهد.

168

الـف) قرارگيري عاليم وسـايل الكتريكي بر روي پالن:

ــتورهاي براي قرارگيري عاليم بر روي پالن مي توان از دسpaste,copy استفاده كرد. اما عاليم ايجاد شده گاهي بايد

ــوند و يا به محل مناسب تري اتصال داده شوند لذا چرخيده شــي مانند دستور ــتورهاي ويرايش براي قرارگيري عاليم از دســان به موارد زير ــتفاده كنيد. در چيدم Rotate,Move اس

توجه كنيد.ــتور Mirror به جاي Rotate استفاده نكنيد 1-از دس

چرا كه معناي عالمت را تغيير خواهد داد.2- در صورتي كه فقط چرخش هاي 90 درجه براي عاليم

الزم باشد امكان جانبي ORTHO را فعال كنيد.3- نام هر پالن در زير آن به فارسي بايد درج شود. تمامي ــدازه اين فونت با ــه Text قرار دهيد. ان ــته ها را در الي نوشتوجه به مقياس نقشه فونت Naskh-D مقدار 0/2 مناسب

است.ب) مداربندي : براي مداربندي دستورهاي ترسيمي مثل

ــم خطوط قوس دار و منحني ضروري است ــم خط و رس رسممكن است در مداربندي به دستورات و موارد زير نيز برخورد

كنيد.ــي كه خطي از روي خط ديگر عبور كرد بهتر 1-در صورتــكافي براي يكي از خطوط كه از ــت با دستور Break ش اس

روي ديگري عبور كرده ايجاد نمود.ــت محل اتصال دو خط شكسته زاويه دار پخ 2- بهتر اس

زده شود براي اين منظور ازدستور Filet استفاده كنيد.3- در صورتي كه در مداربندي نياز به كشيدن خط كامال ــتيد ازامكان جانبي ORTHO استفاده افقي يا عمودي داش

كنيد.

ــم پيكان آدرس دهي در مداربندي از دستور 4- براي رسLeader استفاده كنيد.

ــتور ــده در كنار پيكان از دس ــته ش ــراي آدرس نوش 5- بSingle line text به جاي MultiLine text استفاده

كنيد. اندازه اين فونت با توجه به مقياس نقشه فونت استاندارد AutoCAD مقدار 0/15 مناسب است.

تمرين 3: ــل تمرين ــك را در فاي ــده در تمرين ي ــالن ذخيره ش پــم نقشه روشنايي، پريز و copy&paste،2 نماييد وكار رس

ساير نقشه هاي برق را در آن پالن آغاز نماييد.

169

تمرين : ــماره 45-13 تا 50-13 كه هر كدام ــه هاي ش بر روي نقشــان مي دهد، ــكوني را نش ــات و هم كف يك واحد مس ــالن طبق پ

نقشه ي روشنايي، پريز (برق – تلفن-آنتن)، تابلوها (تابلوي كنتور

– تابلوي اشتراكي –تابلوي تقسيم واحدها)، رايزر (آيفون – آنتن

– تلفن – تابلوها – روشنايي راه پله) را ترسيم كنيد.

پالن همكف پالن طبقات

آشپزخانهخواب

حمام

سرويس

ورودى

پذيرايى

انبارى

انبارى

انبارى

شكل 13-45

ــر پالن در قطع كاغذ ــت هنرجويان از ه توجه : الزم اس

ــيم A4 فتوكپى كرده و با حذف چيدمان تجهيزات ، كار ترسنقشه هاى برق را شروع كنند.

170

B

3

2

C

1

A40

43

2264

49

94

14

108

B

3

2

C

1

A

;—k—– ;âgÁ,jšâd›

40

43

2264

49

94

پالن همكف پالن طبقات

شكل 13-46

171

انبارى

انبارى

انبارى

خواب خواب

آشپزخانه

حمام سرويس

ورودى

پذيرايى

پالن همكف پالن طبقات

شكل 13-47

تراس

172

خواب

انبارىانبارى

آشپزخانه

حمام سرويس

ورودى

پذيرايى

تراس

شكل 13-48

پالن همكف پالن طبقات

173

پالن طبقاتپالن همكف

شكل 13-49

174

1

2

3

4

5

B CA

210 423653

7.5 7.564

440

240

1574420

400

1520

jâd›

B CA

1

2

3

4

5

S=6m2

64

440

240

1574420

400

210 423653

7.5 7.5

پالن همكف پالن طبقات

شكل 13-50

175

فصل چهاردهم : پروژه14

178

176

هدف هاي رفتاري پس از پايان اين فصل از هنرجو انتظار مي رود:

-نقشه هاي برق مربوط به يك ساختمان مسكوني را رسم كنيد.

ــاختمان ــه ي يك س ــتقل نقش هر هنرجو به صورت مســهرى را انتخاب كرده سپس نقشه هاي ــكوني متداول ش مس

ــق، آيفون، ــن، آنتن، اعالم حري ــنايي، تلف ــي پريزها، روش فنــد. ــم نماي ــر روي آن رس ــا را ب ــرق و رايزره ــاي ب تابلوه

177

منا بـع:1_Neil sclater- John E. Traister."Hand Book of Electrical Design Details". 2003

2_Thieny Gallauziaux- David fedullo :Electrical Installation”. 2006

3_ James D. Bethune, paul. T. suatik. "Electrical mechanical Drafting with CAD".

Prentice Hall 1997.

4_ مبحث سيزدهم: طرح و اجراي تأسيسات ساختمان ها. از سري مباحث مقررات ملي ساختمان، 1382، نشر توسعه ي

ايران.

5_ خواجه حسيني محمد، نقشه كشي 1، شركت چاپ و نشر كتاب هاي درسي ايران 1387

6_ عبداهللا زاده حسن– حسيني حسين، نقشه كشي به كمك كامپيوتر. شركت چاپ و نشر كتاب هاي درسي ايران 1387

7_ مشهدي عليرضا، جهانگيري سهيال. آموزش نوين اتوكد. انتشارات مهرجرد 1388