33
1 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

  • Upload
    cwish

  • View
    216

  • Download
    3

Embed Size (px)

DESCRIPTION

सिविस (समाज सेवातथा मानव अधिकारमा महिला र बालबालिका) ले घरेलु बालश्रम शोषण अन्त्यका लागि स्थानीय निकाय विशेषत नगरपालिकाहरू र अन्य गरै सरकारी सघं सस्ं थाहरुको क्षमता विकास गर्ने उद्धश्यले विभिन्न निर्दिे शकाहरू पक्रशित गरेको छ । यी निर्दिे शकाहरूले घरलु बालश्रम शाेषणको अन्त्य तथा निकृष्ट ट प्रक्रारको घरलु बालश्रम अन्त्यका लागि विभिन्न निकायहरूविच समझदारी बढाई घरेलु बालश्रम निवारण गर्न उत्पे्रि रत गनर्छे र आवश्यक कायर्क म्र हरू गर्न सम्बन्धित निकायहरूका े क्षमता अभिवृि द्ध गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ ।

Citation preview

Page 1: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

1;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

Page 2: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

2 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

Page 3: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

3;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

3/]n' afn>d;fd'bfloscled'vLs/0f

k|sfzsM;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_

Page 4: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

4 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

k|sfzs;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf / afnaflnsf-l;lj;_rfjlxn, sf7df8f}+ . www.cwish.org.np

;jf{lwsf/ © M ;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/dfdlxnf / afnaflnsf -l;lj;_

;Nnfxsf/ M zflGt clwsf/L

;+of]hg M ldng w/]n

n]vg M /d]zs'df/ kf}8]n / a]bk|;fb;fksf]6f

;xof]uLx¿ M k"0f{snf zdf{, o'j/fh l3ld/],k|ltzf b]jfg, dbg lzjfsf]6L,sdn rfkfufFO{ / ;'jf; vltj8f

z'4fz'l4 M ;'efj yfkf

k|yd k|sfzg M h'g @))%

k|sflzt ;+Vof M %)) k|lt

ISBN : 99946-816-0-5

lk|—k|]; / 5kfO M 6fOD; ls|ozg

k|sfzg ;xof]u M afn>d cGTosf nflu cGt/f{li6«o

sfo{s|d, cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf]

sfof{no nlntk'/ g]kfn .

Page 5: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

5;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

ljZje/ sl/a @$ s/f]8 afnaflnsfx¿ ljljwvfn] >ddf ;+nUg eO{ cfkm\gf]afnfkg latfpg afWo 5g\ . oLdWo] clwstd afnaflnsfx¿ c;+ul7t jfcw{;+ul7t If]qsf] >ddf ;+nUg 5g\ . afn>d xfd|f] ;dfhsf] gsf/fTds kf6f] xf],h;n] dfgj ;Eotfdfly g} k|Zg p7fpF5 .

3/]n' afn>d o:t} afn>dsf] If]qx¿dWo] Ps k|d'v >d If]q xf] . g]kfndf klg%% xhf/eGbf a9L afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;++nUg eO{ hLjg ofkg ul//x]sf5g\ . 3/]n' >ddf afnaflnsfsf] ;+nUgtfn] afnaflnsfsf] zf/Ll/s dfgl;s /;fdflhs ljsf;df c;/ t u5{ g} ;fy} ;Dk'0f{ ;dfhnfO{ g} w]/} kl5 ws]Nb5 /lg/Gt/ ul/aLtkm{ pGd'v u/fpFb5 . t;y{ klg o; 3/]n' afn>d k|yfsf] cGTox'g' h?/L 5 .

3/]n' afn>d zf]if0f tyf 3/]n' >ddf afnaflnsfnfO{ ;+nUg u/fpg] k|yfs} cGToug{sf nflu ;/sf/L, u}/;/sf/L kIfx¿af6 w]/} k|oTgx¿ ul/g' h?/L 5 .

g]kfndf >L %sf] ;/sf/ / cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] ;+o'Qm ¿kdf lgs[i6 k|sf/sf] afn>d cGTo ug{ ;doa4 sfo{s|d nfu" ul//x]sf] 5 / 3/]n' afn>d o;sfo{s|dsf] Ps k|d'v nlIft ;d"x klg xf] . 3/]n' afn>ddf c;fWo} sd k|oTgx¿ePsf] b]lvG5 . o;sf] sf/0f eg]sf] 3/]n' afn>dnfO{ a'em\g] / o;df x:tIf]k ug{cfjZos ;Lk tyf cg'ejsf] sdL klg xf] eGg] nfUb5 .

o:tf] cj:yfdf l;lj; -;dfh ;]jftyf dfgj clwsf/df dlxnf / afnaflnsf_ n]3/]n' afn>d zf]if0f cGTosf nflu :yfgLo lgsfo ljz]ift gu/kflnsfx¿ / cGou}/;/sf/L ;+3;+:yfx?sf] Ifdtf ljsf; ug]{ p4]Zon] ljleGg lgb]{lzsfx¿ k|sflztu/]sf]df ;j{k|yd t l;lj;nfO{ xflb{s awfO tyf wGojfb lbg rfxfG5' .

oL lgb]{lzsfx¿n] 3/]n' afn>d zf]if0fsf] cGTo tyf lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>dcGTosf nflu ljleGg lgsfox¿ljr ;dembf/L a9fO{ 3/]n' afn>d lgjf/0f ug{pTk|]l/t ug]{5 / cfjZos sfo{s|dx¿ ug{ ;DalGwt lgsfox¿sf] Ifdtf clej[l4ug{ dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng]5 eGg] cfzf lnPsf] 5' .

k|fSsyg

Page 6: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

6 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

oL lgb]{lzsfx¿sf] k|sfzg g]kfndf afn>dlj?4sf] cleofgdf Ps sf];]9'++uf;flat x'g]5 eGg] klg czff /fv]sL 5' .

o; lgb]{lzsfsf] sfof{Gjogsf] ;Gbe{df b]vfk/]sf sdL sdhf]/Lx¿nfO{ cf}+NofO{k|fKt ;'emfjx¿sf] cfwf/df l;lj;n] cfufdL lbgdf lgb]{lzsfx¿sf] kl/dfh{gtyf k'gM k|sfzg ub}{ hfcf];\ eGg] klg z'esfdgf lbg rfxfG5' .

cGtdf l;lj;nufot 3/]n' afn>d zf]if0flj?4sf] cleofgdf ;+nUg x'g'ePsf;Dk"0f{ ;+3;+:yf÷AolQmx¿nfO{ o; lgb]{lzsf kmnbfoL x'g]5 eGg] k"0f{ ljZj:t 5' .

wGojfb .

ldlt @))%, @& h'g

n}nf 6}Udf] /]•Llgb]{zs

cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] sfo{nonlntk'/ g]kfn

Page 7: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

7;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

ljZjdf @$ s/f]8eGbf a9L afnaflnsfx¿ >ddf ;+nUg /x]sf] lttf] oyfy{leq

afFlr/x]sf xfd|f afnaflnsfx¿sf] eljio / To;n] emNsfpg] xfd|f] ;dfhsf]

jt{dfg tyf eljio b'j} cToGt} uDeL/ / lrGtfhgs b]lvG5 . xfd|f] b]zdf klg

aL; nfveGbf a9L afnaflnsfx¿ >ddf ;+nUg /x]sf 5g\ h;dWo] ! nfv @&

xhf/ afnaflnsfx¿ lgs[i6 k|sf/sf] afn>ddf ;+nUg /xL cfkm\gf] hLjg ofkg

ul//x]sf 5g\ . o;/L lgs[i6 afn >ddf ;+nUg x'g afWo ePsf afnaflnsfx¿df

;jf{lws ;+Vof 3/]n' afn>ldsx¿sf] /x]sf] 5 . cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf]

tYofÍcg';f/ g]kfnsf ;x/L If]qdf dfq %% xhf/eGbf a9L afnaflnsfx¿ 3/]n'

>ddf ;+nUg /x]sf 5g\ . 3/]n' >ddf ;+nUg afnaflnsfx¿ ljleGgvfn] lx+;f,

zf]if0f tyf b'Jo{jxf/x¿ vKg afWo eO/x]sf 5g\ / klg o:tf] cj:yfdf yf]/} dfq

;+3;+:yf tyf ;/sf/L lgsfox¿n] o; If]qnfO{ cfjZos dfqfdf Wofg k'/\ofpg

;ls/x]sf] b]lvFb}g eg] eO/x]sf k|of;x¿df klg sdL sdhf]/Lx¿ b]lvG5g\ .

o; cj:yfdf 3/]n' >ddf cf7 aif{eGbf a9L ;do sfo{/t /xL nfdf] cg'ej

xfl;n u/]sf] ;+:yfsf] x}l;otn] klg xfdLn] cfkm\gf cg'ejx¿ ljleGg ;+3;+:yf

tyf ;/sf/L lgsfox¿;Fu ;f6f;f6 ug'{ h?/L b]lvG5 h;n] ubf{ cfufdL lbgdf

o; If]qdf x'g] ljsf;] x:tIf]kx¿ k|efjsf/L / kl/0ffdd'vL x'g ;s"g\ .

oxL s'/fnfO{ dWogh/ ub}{ xfd|f] ;+:yf ;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf /

afnaflnsf -l;lj;_ n] 3/]n' afn>d / x:tIf]ksf pkfox¿ ljifoleq ljleGg

sfo{lgb]{lzsfx¿ t}of/ u/]sf] 5 / To;} cGtu{t of] æ3/]n' afn>d ;fd'bflos

cled'vLs/0fÆ k':ts oxfFx¿dfem k|:t't ug{ kfpFbf xfdLnfO{ cToGt} v';L

nfu]sf] 5 .

xfdL cfzf ub{5f}+ xfd|f] of] k|of; 3/]n' afn>d zf]if0fsf] cGTosf nflu cjZo g}

;fy{sl;4 x'g]5 / o;sf nflu y'k|} kf7sx¿n] o;df n]lvPsf pkfox¿nfO{

Jojxfl/s ¿kdf sfof{Gjog ug'{x'g]5 .

cfef/

Page 8: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

8 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

of] k':ts t}of/ kfg{ cxf]/fq ldx]gt ug'{x'g] /d]z kf}8]n tyf a]bk|;fb ;fksf]6fnfO{xfdL wGojfb glbO/xg ;Sb}gf}+ . ;fy} o;df z'4fz'l4 x]l/lbg] ;'efj yfkf, o;sf]n]—cfp6 l8hfOgsf sfd ug'{x'g] 6fOD; ls|ozgsf ;'j0f{ efO / o;df cfjZoslrqx¿ agfO{ ;3fpg'x'g] /fhg sfkm\n], k[YjL >]i7 / pbo efOnfO{ xfdL w]/}—w]/}wGojfb lbg rfxfG5f}+ .

o; k':ts k|sfzg ug{ cfly{s ;xof]u pknAw u/fpg] ;+:yf cGt/f{li6«o >d;+u7gk|lt xfdL cfef/ JoQm ug{ rfxfG5f}+ .

cGtdf o; k':ts lgdf{0f, k|sfzg tyf ljt/0fdf ;3fpg'x'g] l;lj;df cfj4;Dk"0f{ efOalxgLx¿ tyf sd{rf/L ;fyLx¿nfO{ klg w]/}—w]/} wGojfb lbg rfxfG5' .

of] k':ts xfd|f] klxnf] k|of; xf], t;y{ xfdL] o;df ;Defljt sdL / q'l6x¿sf];DefjgfnfO{ gsfg{ ;Sb}gf}+ . To;}n] xfdL oxfFx¿sf] ;'emfj, k|ltls|ofsf] af6f]x]l//x]sf x'g]5f}+ .

wGojfb

zflGt clwsf/L

cWoIf

Page 9: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

9;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

ljifo;"rL

;xhstf{nfO{ lgb]{zg @

3/]n' afn>lds sf] x'g\ < $

3/]n' afn>dsf] sf/0f / c;/ !!

lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>ddf

;'wf/ Nofpg] pkfox¿ !%

3/]n' afn>d zf]if0flj?4sf] cfrf/;+lxtf @#

Page 10: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

10 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

e"ldsf

cfh ljZjdf @$ s/f]8eGbf a9L afnaflnsfx¿ >ddf ;+nUg eO{ hLjg ljtfpgk/]sf]n] lzIff, :jf:Yo, dgf]/~hgnufotsf afnclwsf/af6 jl~rt x'g afWoeO{/x]sf 5g\ . afn>ddf ;+nUg ePs} sf/0fn] bzf}+ nfv afnaflnsfx¿ zf/Ll/s dfgl;s ljsf; ug{af6 al~rt x'g k'u]sf 5g\ . xfd|f] b]zdf 7"nf] ;+Vofdf /x]sf uf]7fnf, vnf;L, xf]6]nnufot ljljw If]qdf sfd ug]{ afn>ldsx¿sf]cj:yf o:t} kL8fbfoL 5 . cem 3/sf] rf/ kvf{nleq /x]/ lgl/x eP/ laxfgb]lva]n'sf;Dd 3/leqsf wGbfx¿ n'?n'? ul//xg] 3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yf emg}uDeL/ 5 .

xfd|f] b]zsf] ;x/L If]qdf dfq %% xhf/eGbf a9L 3/]n' afn>ldsx¿ 5g\, h;sf]hLjg si6bfoL 5 / tTsfn ;'wf/fTds tyf lgif]wfTds x:tIf]kx¿ ug'{ h?/Lb]lvG5 . o;} ;Gb{edf !$ aif{ eGbf klg sd pd]/sf afnaflnsx¿nfO{ >ddf;+nUg gu/fpg / !$ jif{eGbf dfly pd]/sf afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUgeO{/xFbf pgLx¿sf] clwsf/ /Iff ug{ /f]huf/bftf / ;d'bfosf cGo JolQmx¿nfO{;r]t agfpg / kl/rfng ug{ h?/L 5 . o;} ;Gbe{df of] ;fd'bflos cled'vLs/0flgb{]lzsf tof/ ul/Psf] xf] .

Page 11: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

11;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

nf nf nf nf nf===========================

cfwf /ft;Dd ;w}+ sfd ug'{k5{ —@;fgf] sfFwdf sfd} sfdsf] af]em kg]{ u5{ —@cfwf /ft;Dd ;w}+ sfd ug'{k5{ —@;fgf] sfFwdf sfd} sfdsf] af]em kg]{ u5{ —@

nfn nfn nfn nfn nfn nfn nf/fnf nfslt vfpFm h'7f]k'/f] slt vfpmF ufnL;+uLt ===================================slt vfpFm h'7f]k'/f] slt vfpmF ufnLaf]Ng klg 8/dbf]{ x'G5 ;w}+el/ —@cfdf a'af;Fu e]6\g cfFQ]sf] 5 dg —@dgsf] s'/f s;nfO{ egf}+ sf] 5 ;'Gg] hg —@

k9\g] n]Vg] xfd|f] wf]sf] slxn] k"/f xf]nf;+uLt ===================================k9\g] n]Vg] xfd|f] wf]sf] slxn] k"/f xf]nfxfd|f nflu s;n] kf] ;f]lrlbg] xf]nf —@df}sf kfP xfdL klg of]Uo aGg ;S5f}+ —@3/, ;dfh, b]zsf] nflu s]xL g s]xL u5f}+{ —@

cfwf /ft;Dd ;w}+ sfd ug'{k5{ —@;fgf] sfFwdf sfd} sfdsf] af]em kg]{ u5{ —@

3/, ;dfh, b]zsf] nflu s]xL g s]xL u5f}+{ —$

3/]n' afn>ldssf] kL8f/rgfM /d]zs'df/ kf}8]n;+uLtM 6Lsf e08f/L

Page 12: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

12 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

;d'bfodf 3/]n' afn>dlj?4 r]tgf clej[l4 ug{ tyf pgLx¿nfO{ lgs[i6 k|sf/sf]3/]n' afn>dlj?4sf] cleofgdf ;fd]n u/fpgsf nflu pgLx¿aLr # 306fsf]5nkmn rnfpg] p2]Zon] of] lgb]{lzsf tof/ ul/Psf] 5 . ;d'bfoaLr 5nkmnsfo{qmd ;+rfng ubf{ lgDg s'/fdf Wofg k'¥ofpg'xf];\ .

!= 5nkmn sfo{qmd ;+rfng ug{'cl3 ;xefuLx¿;Fu ;xh jftfj/0f agfO{kl/ro ug{'xf];\ / o;kl5 # 306f;Dd 3/]n' afn>dsf] af/]df 5nkmnul/g] af/]df 5nkmn ul/g] s'/fsf] hfgsf/L lbg'xf];\ .

@= kl/rokl5 klxnf] lqmofsnfksf] ¿kdf ;xhstf{n] æafn>ldssf] kL8fÆuLt cfkm" klg ufpg'xf];\ / ;xefuLx¿nfO{ p7\g cg'/f]w ub}{ pgLx¿nfO{klg ;Fu;Fu} ufpg nufpg'xf];\ . o;kl5 lgb]{lzsfdf pNn]v ePsf] k|lqmofckgfO{ 5nkmn rnfpg'xf];\ .

#= ;xefuLx¿aLr ;xh jftfj/0f l;h{gf ug{sf] nflu r'l6\snf, 5f]6f syf,sljtf uLt cflb ;'gfpg] / ;xefuLx¿nfO{ klg ;'gfpg nufpg'xf];\ .

$= ;xefuLx¿;Fu ;s];Dd a9L cGt/lqmof ug{'xf];\ . ;Defif0fsf] k|lqmofnfO{;s];Dd sd ug{'xf];\ .

%= of] lgb]{lzsf ;d'bfodf 5nkmn rnfpgsf] nflu Ps dfq ljsNk xf]Og .;xhstf{n] o;b]lv afx]s cGo l;h{gfTds 9+uaf6 klg 5nkmnnfO{ cufl8a9fpg ;Sg'x'g]5 .

^= 5nkmn sfo{qmdsf] cGTodf cfrf/;+lxtfdf x:TffIf/ ug{ cfXjfg ug'{xf];\ .

&= 5nkmn sfo{qmd s:tf] nfUof] < ;xefuLx¿af6 k[i7kf]if0f dfUg'xf];\ .

*= ;xefuLx¿nfO{ sfo{qmddf ;xefuL ePsf]df wGojfb lb+b} sfo{qmd ;dfkgePsf] hfgsf/L lbg'xf];\ .

;xhstf{nfO{ lgb]{zg

Page 13: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

13;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

3/]n' afn>lds sf] x'g\ <

;do M;do M;do M;do M;do M ^) ldg]6

p2]Zo

5nkmnsf] cGTodf ;xefuLx¿ 3/]n' afn>d / lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>dsf]af/]df atfpg ;Sg]5g\ .

lqmofsnfk

!= ;xefuLx?nfO{ Go'hlk|G6df n]lvPsf] ædgs'df/Lsf] syfÆ k9\g nufpg]/ lgDg k|Zgx?sf] cfwf/df 5nkmn rnfpg] .

dgs'df/L zfxsf] syf

dxf]Q/Lsf] uf}zfnfdf km}lnPsf] sfnfhf/sf] dxfdf/Lsf] sf/0f dgs'df/L ;fg} x'Fbfpgsf cfdfafa'sf] d[To' eof] . xh'/cfdf / sfsfsf] x]/rfxaf6 pgL / pgsfefOalxgLx¿ x's]{sf lyP . pgsf b'O{j6f efO tyf Pp6L alxgL lyP . b'O{j6fefOx¿dWo] Ps hgf kf]v/fdf / Ps hgf sf7df8f}+df 3/]n' afn>ldssf] ?kdfsfd ug]{ uy]{ . alxgL rflxF ;fg} ePsf]n] xh'/cfdf;Fu a:blyOg\ . pgL rflx+lj/f6gu/sf] Ps hgf pBf]ukltsxfF a;]sL lyOg\ . !# jif{sL dgs'df/Ln] :s'nhfg] tLa| dg x'Fbfx'Fb} klg o:tf] cj;/ slxNo} kfOgg\ . laxfgb]lv a]n'sf !)ah];Dd efG;fs} wGbf ub}{ pgnfO{ 7Ls x'GYof] . efG;fsf] sfdaf6 km';{b kfPsf]

k|yd r/0f

Page 14: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

14 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

a]nf n'uf w'g] tyf cGo ;/;kmfO ug]{ sfd ug'{ kb{Yof] . c¿sf] cfdfafa'n] 5f]/f 5f]/Lx¿nfO{ dfof u/]sf] b]Vbf pgnfO{ cfkm\gf cfdfafa'sf] ;Demgfn] ;tfpFYof]/ c¿n] gb]Vg] u/L n's]/ ?g] ub{lyg\ .

pgnfO{ dlxgfjf/L ? @)) .– lbOg] ul/GYof] . Tof] klg dflnsn] xh'/cfdfnfO{ lbg]u/]sf] x'gfn] pgL Tof] k};f cfkm" rnfpg kfpFlbglyOg\ . dflnssf 5f]/fx¿af6k6s–k6s of}gzf]if0f / b'Jo{jxf/sf] l;sf/ x'g' kb{Yof] t/ pgsf] ph'/L ;'Gg]sf]xL lyPg . Psk6s cfkm"dfly ePsf] o:tf] Jojxf/sf] af/]df dflnSgL;Fu eGbfdflnSgLn] pN6} cfkm\gf 5f]/fsf] kIf lnP/ dgs'df/LnfO{ huN6\ofPsL lyOg\ .

o;a]nf t dgs'df/Ln] dflnSgL;Fu s]xL eGg] cfF6 ug{ ;lsgg\ t/ dgdg} kl57"nf] eP/ dflnSgL / p;sf 5f]/fx¿n] u/]sf] b'Jo{jxf/sf] lj?4df abnf lng]c7f]6 ul/g\ .

5nkmnsf nflu k|Zgx¿

!= dgs'df/Lsf] cfdfafa'sf] s;/L d[To' eP5 <

@= pgsf b'O{ hgf efOx¿ s] sfd ubf{ /x]5g\ <

#= dgs'df/L s;sf] 3/df sxfF a;]sL /lx5g\ <

$= pgn] ToxfF s]–s] sfdx¿ ug'{ kbf]{/x]5 <

%= pgn] :s'n hfg] cj;/ lsg kfOgl5g\ <

^= pgL lsg s;}n] gb]Vg] u/L n's]/ ?g] ub{lyg\ <

&= dflnsn] lbPsf] tna dgs'df/Ln] rnfpg kfpFlyg\ <

*= pgnfO{ dflnSgLn] lsg s'6]sL xf]lng\ <

(= pgL s:tf] k|sf/sf] afn>lds x'g\ <

!)= 3/]n' afn>lds s;nfO{ eGg] <

!!= lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d eg]sf] s] xf] <

!@= ufF;, af;, skf;, lzIff, :jf:Yonufotsf afnaflnsfn] kfpg] ;a}lsl;dsf clwsf/x¿ pkef]u ub}{ afnaflnsfs} JolQmTj ljsf;sf] nflucfkm\g} 3/leq nufOg] ;fdfGo sfd afn>d xf] <

Page 15: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

15;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

@= ;xefuLn] eg]sf clGtd tLgj6f k|Zgsf] pQ/ Go'hlk|G6÷sfnf]kf6Ldfl6Kg'xf];\ .

#= ;xefuLx?aLr a'l4dfgsf] syf Go'hlk|G6df n]vL s'g} Pp6f ;xefuLnfO{;a}n] ;'Gg] u/L k9\g nufpg] .

a'l4dfgsf] syf

t]x|y'd 3/ ePsf] a'l4dfg nfdfnfO{ 3/df vfg nufpg g} wf}–wf} k/]sf]n] * jif{s}pd]/df p;sf] sfsfn] sf7df08f} NofO{ xl/axfb'/sf] 3/df dlxgfsf] ? @)).–Kffpg] u/L /flvlbP . a'l4dfgn] xl/axfb'/sf 3/df 3/leqsf sfdx¿sf] cltl/Qmaf/Ldf ;fukft /f]Kg] sfd klg ug{' kb{Yof] . ;'?s} lbgb]lv xl/axfb'/ / pgsf]kl/jf/n] a'l4dfgnfO{ /fd|f] Jojxf/ u/]sf lyP . Ps b'O{ dlxgf al;;s]kl5a'l4dfgn] klg OdfGbf/L;fy sfd ug{ yfNof] . pm xl/axfb'/sf] 5f]/fsf] ;fyL klgeof] . o;} qmddf xl/axfb'/n] a'l4dfgnfO{ 3/ glhs} Pp6f u}/;/sf/L ;+:yfn];+rfng u/]sf] cgf}krfl/s afnsIffdf egf{ ul/lbP . a'l4dfg afnsIffdf k9\gkfpFbf ;fx|} g} v';L eof] lsgls p;n] k9\g kfpF5' eGg] s'/f ;f]r]s} lyPg . p;n]/f]huf/bftfnfO{ cfk\mg} cleefjssf] ¿kdf ;Demg yfNof] . xl/axfb'/n] dlxgfsf]? @)).– a}+sdf hDdf ul/lbg yfn] . dlxg}lkR5] a'l4dfgnfO{ hDdf ePsf]?lkofFsf] hfgsf/L lbg yfn] .

a'l4dfgn] gf} dlxg] cgf}krfl/s sIff /fd|/L kf/ u¥of] . o;kl5 xl/axfb'/n];+:yfsf] ;xof]u lnP/ ljBfnodf sIff $ df egf{ ul/lbP . a'l4dfg ;/f;/sIffdf kf; x'Fb} uof] lsgls pm hlxn] klg sfd ;s]/ k9\g] / u[xsfo{ ug]{ub{Yof] . ga'em]sf] s'/f xl/axfb'/nfO{ ;f]Wg] ub{Yof] . rf8af8df xl/axfb'/n]a'l4dfgnfO{ gofF n'uf xflnlbg], tnasf] cltl/Qm o;f] b'O{rf/ k};f k'm/df;L ug{klg lbg] ub{y] . a'l4dfg a]nfavtdf 3/kl/jf/;Fu e]63f6 ug{sf nflu t]x|y'dklg hfg] ub{Yof] .

;f]xL 3/df a;]/ a'l4dfgn] cfO= P=;Dd kf; u¥of] . kl5 p;n] xl/axfb'/s};Nnfxdf cfO= P= k9]sL Pp6L o'jtL;Fu ljx] u/L xl/axfb'/s} 3/ glhs} 8]/flnP/ a:g yfn] . a'l4dfgn] xl/axfb'/sf] 3/df hDdf ePsf] k};fn] Pp6f k;nvf]nL hLjg lgjf{x ug{ yfn]sf 5g\ . k|To]s b'Mv;'vdf xl/axfb'/sf] 3/ hfg]cfpg] ub{5g\ .

Page 16: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

16 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

$= cl3Nnf] k6s ;'gfOPsf] dgs'df/Lsf] syf / a'l4dfgsf] syfdf s]km/s 5 < ;xefuLx?nfO{ k|Zg ug{'xf];\ / b'O{rf/ hgf;xefuLx?nfO{ pQ/ eGg nufpg'xf];\ .

%= kl5Nnf] syfdf a'l4dfgsf] hLjg ;kmn x'g'sf] kl5 s]–s] sf/0fx?5g\ <

^= lgisif{sf] ?kdf 3/]n' afn>fd, lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>fd /afnsfd eg]sf] s] xf] < eGg] Go'hlk|G6df n]lvPsf] ;fdu|L k|:t'tug{'xf];\ .

afn>d s] xf] <

afn>dsf nflu If]qLo sfo{;d"x -cf/8An'hL–l;Pn_n] u/]sf] kl/efiffcg';f/ !*jif{d'lgsf afnaflnsfåf/f pgLx¿sf] :jf:Yo, zf/Ll/s, dfgl;s, af}l4s, g}ltstyf ;fdflhs ljsf;df gsf/fTds k|efj kg]{ u/L tyf pgLx¿sf] lzIff k|fKtug]{ clwsf/ s'l07t x'g] u/L ul/g] sfd g} afn>d xf] .

afnsfd s] xf] <

afnaflnsfsf] zf/Ll/s dfgl;s ljsf;df gsf/fTds c;/ gkg]{ u/L pgLx¿sf];fdflhsLs/0f ug{, ;Lkx¿ l;Sg l;sfpgsf nflu tyf afnclwsf/sf] ;+/If0fx'g] u/L cfkm\g} 3/df jf ljBfnodf jf ;dfhdf u/fOg] sfd afn>d xf]Og .o:tf sfdx¿n] afnclwsf/;DaGwL s'g} klg cGt/f{li6«o sfg'gx¿n] ;'lglZrtu/]sf clwsf/x¿dfly x:tIf]k ub}{gg\ .

3/]n' afn>d s]nfO{ eGg] <

sfg'gåf/f dfGotfk|fKt sfd ug]{ pd]/ gk'u]sf jf ;f]eGbf sd pd]/sfafnaflnsfx¿ t]>f] JolQm jf /f]huf/bftfsf] 3/]n' sfdwGbfdf ;+nUg x'g] sfo{nfO{g} 3/]n' afn>d elgG5 .

s:tf] 3/]n' afn>dnfO{ lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d eGg] <

sfg'gåf/f dfGotfk|fKt sfd ug]{ pd]/eGbf sd pd]/sf jf ;f] pd]/ k'u]sfafnaflnsfx¿ bf;, bf;h:tf] Jojxf/ jf afFwf >d, ha/h:tL >d, a]rlavg

Page 17: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

17;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

tyf of}gzf]if0f jf b'Jo{jxf/df k/L lzIff, :jf:Yo, g}ltstfdf uDeL/ lsl;dsf]c;/ kg]{ cj:yfdf t]>f] JolQm jf /f]huf/bftfsf] 3/]n' sfdwGbfdf ;+nUg x'g]sfo{nfO{ lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d elgG5 .

&= g]kfndf 3/]n' afn>fldsx? slt 5g\ < tYofÍ k|:t't ug{'xf];\ .

cfOPncf]–cfOk]sn] ;g\ @))! df g]kfnsf] /fhwfgL sf7df08f}df u/]sf] ¥oflk8Pl;:d]G6cg';f/

k|To]s % j6f 3/dWo] Pp6fn] afn>ldsx¿ /fVg] u/]sf] s'/f cg';Gwfgn]k|i6 kf/]sf] 5 .

k|foM wgf8\o 3/x¿n] ! hgf k"0f{sfnLg 3/]n' >lds /fVg] u/]sf 5g\ .

;du|df eGbf /fhwfgL sf7df08f} dxfgu/kflnsfdf dfq !% jif{d'lgsfsl/a @@ xhf/ afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg /x]sf 5g\ .

g]kfndf !* jif{d'lgsf 3/]n' >ldsx¿ s'n *# xhf/ /x]sf 5g\ . tLdWo]sl/a $@ xhf/ ^ ;o &$ hgf !$ jif{ jf ;f]d'lgsf 3/]n' afn>ldsx¿5g\ .

tLdWo] @ ltxfO !) b]lv !$ jif{;Ddsf afnaflnsfx¿ sfddf ;+nUg5g\ .

o;af6 g]kfndf !) b]lv !$ jif{s} pd]/b]lv 3/]n' >ddf k|j]z ub{5g\ eGg]kfOPsf] 5 .

afn>d

afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s,;fhdflhs ljsf;df c;/ ub{5 .

afnaflnsfx? lx+;f, b'Jo{jxf/ tyfz]if0faf6 ;'/lIft x'b}gg\ .

afnaflnsfsf] ljrf/ / efjgfsf]plrt sb/ ul/b}g .

afnsfd

afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s,;fhdflhs ljsf;df c;/ ub}{g

afnaflnsfx? lx+;f, b'Jo{jxf/ tyfz]if0faf6 ;'/lIft x'G5g\ .

afnaflnsfsf] ljrf/ / efjfgfsf]plrt sb/ ul/Psf] x'G5 .

Page 18: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

18 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

tLdWo] w]/}h;f]n] tna gkfPsf] / cfwfeGbf a9L s]6fx¿ ePsf] atfOPsf]5 .

&@ k|ltzt 3/]n' afn>ldssf cfdfafa' b'j} lhpFb} /x]sf] kfOPsf] 5 .

afn>ddf k7fpg] clwsf+z 3/x¿df $ b]lv ^ hgf;Ddsf] hfxfg 5 .

z}lIfs ;fdu|L

æ3/]n' afn>ldssf syfx¿Æ, 3/]n' afn>lds sf] x'g\ <, lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n'afn>d, afnsfd / g]kfndf afn>ldsx¿ slt 5g\ <

;Demg}kg]{ s'/f

olb s'g} afnaflnsfx¿ hLljsf]kfh{gsf] nflu jf >ldssf] ¿kdf c?sf]3/df uP/ bf; jf bf;h:t} sfd ub{5g\ eg] To:tf afnaflnsfx¿nfO{3/]n' afn>lds elgG5 .

3/]n' afn>ldsx¿ 3/leqsf sfddf nuftf/ nflu/xg'kg]{ x'Fbf pgLx¿n]k9\g, v]Ng, dgf]/~hg ug cj;/ kfPsf x'Fb}gg\ . pgLx¿n] ;fg} pd]/dfsfd ug'{kg]{ x'G5 .

o;/L 3/df /flvPsf afn>ldsx¿ !$ jif{d'lgsf 5g\, jf !$ jif{dflysfeP klg bf; h:t} eP/ sfd ug'{k/]sf] 5, k9\g, v]Ng kfpFb}gg\, a]rlavgdfk/]sf 5g\, oftgf, of}gzf]if0f jf b'Jo{jxf/df k/]sf 5g\ eg] o:tf] cj:yfsf]3/]n' afn>dnfO{ lgs[i6 k|sf/sf] jf uDeL/ lsl;dsf] zf]if0f ePsf] 3/]n'afn>d elgG5 .

t/ afnaflnsfnfO{ k9\g], v]Ng] cflb cj;/x¿ lbO{, ;Lkx¿ l;Sg l;sfpgsfnflu tyf afnclwsf/x¿sf] ;+/If0f x'g] u/L cfkm\g} 3/df jf ljBfnodfu/fOg] sfd afn>d geO{ afnsfd xf] .

Page 19: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

19;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

3/]n' afn>dsf] sf/0f / c;/

;do M;do M;do M;do M;do M #) ldg]6

p2]Zo

;xefuLx¿ 3/]n' afn>dsf] sf/0f, kl/0ffd / ug'{kg]{ sfdsf] af/]df atfpg;Sg]5g\ .

lqmofsnfk

!= ;xefuLx?nfO{ b'O{ ;d"xdf ljefhg u/L Pp6f ;d"xnfO{ 3/]n'afn>fdsf] sf/0f / csf]{ ;d"xnfO{ 3/]n' afn>fdaf6 afnaflnsf,;dfh / b]znfO{ kg]{ c;/sf af/]df 5nkmn u/L ;d"xsf] lgisif{k|:t't ug{ nufpg'xf];\ .

3/]n' afn>dsf] sf/0f s] xf] t <

3/]n' afn>d Pp6f uDeL/ ;fdflhs ;d:of xf] . of] cfly{s, ;fdflhs, ;f+:s[lts/fhgLlts kl/j]z;Fu ufFl;Psf] ;jfn xf] . o;sf sf/0fx¿ hl6n lsl;dsf 5g\ MtLdWo] k|d'v ¿kdf ul/aL÷a]/f]huf/L, clzIff, cr]tgf, ;:tf] >d, ;lhnf];Funufpg ;lsg] >d÷ljb|f]x ug{ g;Sg] cj:yf, a9\bf] hg;+Vof, ;z:q;+3if{÷;fdflhs c;'/Iff÷lj:yfkg, c;dfg ;fdflhs ljsf;, ;j{;'ne lzIffsf]cefj, kfl/jfl/s lx+;f, kfl/jfl/s ljrng÷ljof]u, ;x/L /demdsf] cfsif{0f,;fdflhs lnËe]b cflb /x]sf 5g\ .

bf];|f] r/0f

Page 20: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

20 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

3/]n' afn>daf6 afnaflnsf, ;dfhdfly s:tf] c;/ k5{ <

k9\g kfpFb}gg\ .

s'kf]lift x'gk'U5g\ .

afnaflnsfsf] a]rlavgdf a[l4 x'G5 .

pgLx¿n] cfkm\gf] :jtGqtf u'dfpg k'Ub5g\ .

of}gzf]if0fsf] l;sf/ x'G5g\ ÷of}gljs[ltn] k|>o kfpF5 .

afnfkg pkef]u ug{] cj;/ kfpFb}gg\ .

cfTdfanxLg afnaflnsfx¿sf] ljsf; x'G5 .

Psflt/ cfdfafa';Fu lj5f]l8g', csf{lt/ b'Jo{jxf/ vKg'kbf{ pgLx¿ lg/f; /lrGtfu|:t b]lvG5g\ .

tgfjsf sf/0f c?dfly b'Jo{jxf/ / ljWj+;fTds lsl;dsf] Jojxf/ b]vfpg];+efjgf x'G5 .

pgLx¿df abnfsf] efjgf pTkGg x'g] ub{5 .

;du|df afnclwsf/af6 al~rt x'gk'Ub5g\ .

;dfhdf b'O{ ju{sf afnaflnsfx¿ pTkfbg x'gk'Ub5g\ .

eljiodf cbIf gful/sx¿ pTkfbg x'gk'Ub5g\ .

xfd|f] ;dfhsf clwsf+z JolQmn] 3/]n' afn>dnfO{ Psbd} ;xh / :jefljs¿kdf lnPsf] kfOG5 . t/ cfkm" a;]sf 3/sf dflnssf cfkm" ;/xsf bfh'lbbLefOalxgLx¿ ljBfno uPsf], km';{bdf v]n]sf], cfkm\gf cfdfafa';Fu n'6'k'6' u/]sf]b]Vbf 3/]n' afn>ddf ;+nUg k|To]s afnaflnsfx¿sf] dg slt s'Fl8Psf] x'G5eGg] s'/f pgLx¿sf] x[bosf] s'/f vf]tNbf dfq yfxf x'G5 .

Page 21: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

21;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

@= lgisif{sf] ?kdf 3/]n' afn>fdsf] sf/0f / ;xefuLx?nfO{ dgs'df/Lsf]syf :d/0f ug{ nufpFb} ul/aLsf] s'rqm d]6fsf8{af6 5nkmn ub}{ k|:t'tug{'xf];\ . lgs[i6 afn>fdn] afnaflnsfdfly, ;dfhdfly / b]zdfly kfg]{c;/sf] af/]df k|i6 kfg{'xf];\ .

z}lIfs ;fdu|L

3/]n' afn>dsf] sf/0f / c;/ n]v]sf] Go'hlk|G6, ul/aLsf] s'rqm k|i6 kfg]{ n]v]sfd]6fsf8{x¿

3/]n' afn>daf6 ;[lht ul/aLsf] s'rs|

Page 22: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

22 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

s] of] ;fdflhs ;d:of xn ug{ ;lsGg t <

cjZo ;lsG5 . of] ;d:of hl6n k|s[ltsf] ePsf]n] xn ug{ klg nfdf] ;donfUg;S5 . o;sf nflu cGt/f{li6«o, /fli6«o txb]lv u|fdL0f tx;Ddaf6 uDeL/k|of; x'g' cfjZos 5 . afn>dsf] lj?4df ;r]tgf cleofg ;+rfng ug]{ tyfcGt/f{li6«o tyf /fli6«o txdf afn>dlj?4 ag]sf sfg'gx¿ Jojxfl/s ¿kdfnfu" x'g ;s]df of] ;d:of xn x'g;S5 . cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] afn>dpGd"ngsf nflu cGt/f{li6«o sfo{qmd ;+rfng u/]sf] 5 .

b]zleq of] sfd ug{sf nflu s]Gb«b]lv lhNnf / ufpF tx;Ddsf ;/sf/L,u}/;sf/L ;+3;+:yfx¿sf] ;fy} l;Ëf] ;dfh kl/rflnt x'g' h?/L 5 . ;dfhkl/jt{gsf nflu cGo txsf ;d'bfosf] cltl/Qm ljleGg ljBfnox¿df cWoog/tnfvf}+ ljBfyL{x¿sf] 7"nf] e"ldsf x'G5 . afnaflnsf eg]sf ;dfh kl/jt{gsfafxs x'g\ . pgLx¿sf] hf]; hfFu/ tyf pgLx¿df /x]sf] /rgfTds tyfl;h{gfTds IfdtfnfO{ afn>dlj?4sf] cleofgdf nufpg] xf] eg] 3/]n' afn>dsf]lj?4df hgr]tgf hufpg] sfddf pNn]vgLo k|ult x'g] s'/f lglZrt 5 .

Page 23: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

23;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>ddf ;'wf/

Nofpg] pkfox¿

;do M;do M;do M;do M;do M () ldg]6

p2]Zo

;xefuLx¿ lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ ug{] pkfox¿sf]af/]df atfpg ;Sg]5g\ .

lqmofsnfk

!= ;xefuLx?nfO{ lgs[i6 cj:yfdf 3/]n' afn>ldsdfly eO/x]sf] kL8fsd ug{ tkfO{+ s]–s] ug{ ;Sg'x'G5 < eg]/ % ldg]6 ;f]Rg nufpg]/ JolQmut ?kdf eGg jf n]Vg nufpg'xf];\ .

@= ;xefuLx?sf] hf]8L agfP/ hf]8Lsf] lgisif{ n]Vg nufpg'xf];\ .lgisif{ n]Vgsf] nflu Pp6f km'ln:s]ksf] kGgf lbg'xf];\ .

#= rf/–rf/ hgfsf] ;d"x agfO{ ;d"xut lgisif{ ;f]xL km'ln:s]kdfn]Vg nufpg'xf];\ .

$= cf7–cf7 hgfsf] ;d"x agfO{ ;d"xut lgisif{ ;f]xL km'ln:s]ksf]csf{kl§ n]Vg nufpg'xf];\ .

t];|f] r/0f

Page 24: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

24 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

%= ;xefuLx?nfO{ @ ;d"xdf ljefhg ug'{xf];\, / ;f] ;d"xdf cl3Nnf];d"xn] lgsfn]sf] lgisif{df 5nkmn u/L n]Vg nufpg'xf];\ .

^= lgisif{nfO{ b'O{lt/ leQfdf 6fF:g'xf];\ / b'j} ;d"xnfO{ Pscsf{sf] lgisif{x]/L yk36 u/L Go'hlk|G6df lgisif{ n]Vg nufpg'xf];\ .

& lgisif{ :j?k ;xhstf{n] lgs[i6 cj:yfdf /x]sf 3/]n' afn>ldsx¿sf]cj:yfdf ;'wf/ Nofpg ;d'bfon] ug{;Sg] s'/fx?cGtu{t s'g} yks'/fx? eP yk u/L lgisif{ lbg'xf];\ .

3/]n' afn>ldsx¿nfO{ s;/L ;xof]u ug{ ;lsG5 <

;d'bfon] lgDg k|sf/n] ;xof]u ug{ ;Sb5 M

cfˆgf] 3/df ePsf 3/]n' afn>ldsx¿k|lt dfgjLo Jojxf/ u/]/

cfkm"n] hfg]sf s'/fx¿ 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ l;sfOlbP/

cgf}krfl/s afnsIff jf ljBfno k9\g] h:tf cj;/x¿ lbnfpg tyfTo:tf] cj;/ kfPsf] v08df pgLx¿?nfO{ hfg ;xof]u u/]/

3/]n' afn>ldsx¿af6 s'g} uNtL eP cfkm}+ ;Demfpg] a'emfpg] sfd u/]/,

afnclwsf/ tyf afn>d;DaGwL cGt/f{li6«o sfg'gsf] af/]df hfgsf/L/fv]/,

b]zleq afnaflnsfsf xslxtsf nflu ag]sf sfg'gx¿k|lt rf;f] /fv]/,

afnclwsf/;Fu ;DalGwt s'/fx¿ 3/]n' afn>ldssf nflu klg ;dfg9+un] nfu" x'g] s'/f x'g\ eGg] s'/fsf] x]Ssf cfkm"n] /fv]/ / c?nfO{ klg atfP/

afnaflnsfdfly ePsf lx+;fx¿sf] lj?4df tyf 3/]n' afn>ldsx¿sf]syf, sljtf, n]vx¿ cflb n]v]/, tyf kqklqsfdf 5kfP/ .

ufpF3/, 5/l5d]slt/ x'g] afn>ldsx¿dfly x'g] lx+;fsf] lj?4df pleP/,kLl8tx¿sf] kIfdf af]n]/,

!$ aif{eGbf sd pd]/sf afnaflnsfnfO{ ;xof]uLsf] ¿kdf g/fv]/ .

kl/jt{gsf] ;+jfxs eP/ ,

Page 25: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

25;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

ufpF3/df ;+rfng u/]sf afnSna tyf afnaflnsfx¿sf] ;d"xx¿nfO{;xof]u u/]/,

3/]n' afn>ldsx¿sf] btf{ ug{ ;xof]u u/]/,

lgs[i6 cj:yf cyjf cToGt bogLo cj:yfdf /x]sf afnaflnsfx¿nfO{;xof]u u/]/, pgLx¿sf] kIfdf pleP/ .

lgs[i6 k|sf/sf] afn>dsf] lj?4df ;8s gf6s, ;f+:s[lts sfo{qmdx¿;+rfng u/]/

*= 3/]n' afn>fd;Fu ;DalGwt sfg'g gLlt lgod / sfo{qmdx?sf] af/]dfhfgsf/L lbg'xf];\ / To:tf s'/f sfof{Gjog ug{ pgLx?sf] e"ldsfsf] af/]df5nkmn ug'{xf];\ .

3/]n' afn>dlj?4sf sfg'gx¿

cGt/f{li6«o sfg'g

afnclwsf/ dxf;lGw !(*(

afnaflnsfx¿aLr hft, hflt, lnË, j0f{, hGd, cflb s'g} klg s'/fsf]cfwf/df e]befj ug{ gkfOg]

cfdfafa'af6 x]/rfx kfpg]

kl/ro, /fli6«otfsf] clwsf/ kfpg]

la5f]l8Psf afnaflnsfx¿n] cfdfafa';Fu lgoldt e]63f6 ug{ kfpg]

dgdf nfu]sf s'/f eGg kfpg]

;+u7g agfpg kfpg]

lzIff k|fKt ug{ kfpg]

zf/Ll/s, dfgl;s b'Jo{jxf/af6 ;+/If0f kfpg]

km';{bsf] a]nf cf/fd ug{ kfpg]

cfly{s zf]if0faf6 ;+/If0f kfpg]

Page 26: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

26 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/af6 d'lQm kfpg]

ckx/0f tyf a]rlavgaf6 ;+/If0f kfpg]

#= /f]huf/Ldf ;+nUg x'g kfpg] Go"gtd pd]/;DaGwL cGt/f{li6«o

>d ;+u7g -cfO=Pn=cf]=_ sf] dxf;lGw g+= !#*, ;g\ !(&#

/f]huf/Ldf nufpg ;lsg] Go"gtd pd]/ !% jif{ tf]lsPsf] 5 . -wf/f @=#_

cfly{s z}lIfs ;'ljwf kof{Kt ljsl;t gePsf] l:yltdf /f]huf/Lsf] nfluGo"gtd pd]/ !$ jif{ sfod ug{ ;lsg]5 . -wf/f @=$_

$= lgs[i6 cj:yfsf] afn>d;DaGwL cGt/f{li6«o >d ;+u7g

-cfO=Pn cf]=_sf] dxf;lGw g+= !*@, h'g ! ;g\ !(((

dxf;lGwn] !* jif{d'lgsf ;a} afnaflnsfnfO{ hf]lvdo'Qm >ddf nufpg lgif]wu/]sf] 5 .

dxf;lGwn] hf]lvdo'Qm afn>dleq lgDg s'/fx¿nfO{ ;d]6]sf] 5 M

!= bf;Tj jf ;f] ;/xsf ;a} :j¿kx¿, afnaflnsfsf] a]rlavg, cf];f/k;f/,C0f aFw'jf, afFwf>d, ;z:q ;+3if{sf nflu afnaflnsfsf] clgjfo{ jfha/h:tL egf{nufot s'g} klg ha/h:tL jf clgjfo{ >d

@= b]xJofkf/, clZnn lrq0f jf k|bz{gx¿sf nflu afnaflnsfsf] k|of]u, k|flKt jfck{0f

#= u}/sfg'gL lqmofsnfkx¿ vf;u/L nfu" cf}ifwx¿sf] pTkfbg tyfcf];f/k;f/sf] nflu afnaflnsfsf] k|of]u, k|flKt jf ck{0f .

$= afnaflnsfx¿sf] :jf:Yo, ;'/Iff jf g}ltstfdf xflg k'¥ofpg;Sg] sfo{x¿ .

Page 27: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

27;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

cGt/f{li6«o >d ;+u7g -cfO=Pn=cf]=_sf] l;kmfl/; g+= !()

o;n] lgDg sfo{x¿nfO{ hf]lvdk"0f{ sfo{sf ¿kdf kl/eflift u/]sf] 5 M

!= zf/Ll/s, dgf]j}1flgs / of}gb'Jo{jxf/ x'g;Sg] sfo{

@= hldgd'lg, kfgLd'lg, vt/gfs prfO jf aGb :yfgdf ug'{kg]{ sfo{

#= vt/gfs oGqx¿, pks/0fx¿ / cf}hf/x¿;Fusf] sfo{ jf ux|f}+ jhgx¿ xft}n];+rfng jf cf];f/k;f/ ug'{kg]{ sfo{

$= c:j:y jftfj/0fdf ul/g] sfo{, cToflws tfk, Wjlg, sDkgdf ug'{kg]{ sfo{

%= sl7g aGb]hdf ug'{kg]{ sfo{, nfdf] ;do;Dd ug'{kg]{, /ftdf ug'{kg]{ sfo{,y'gfdf /fv]/ ul/g] sfo{

/fli6«o sfg'gx¿

!= g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg @)$&

s;}nfO{ klg afFwf jf bf; t'Nofpg jf OR5flj?4 sfddf nufpg gkfOg]-wf/f @) pkwf/f !_

gfafnsnfO{ s'g} snsf/vfgf, vfgL jf o:t} cGo s'g} hf]lvdk"0f{ sfddfnufpg gkfOg] -wf/f @) pkwf/f @_

@= afnaflnsf;DaGwL P]g @)$*

!^ jif{ pd]/ gk'u];DdnfO{ afnaflnsf dflgPsf] 5 .

5f]/f, 5f]/L, wd{k'q, wd{k'qL, ljjfxcl3 jf kl5 hGd]sf] eGg] h:tf cfwf/dfs'g} klg afnaflnsfnfO{ e]befj ug'{ x'Fb}g .

afnaflnsfk|lt qm'/ jf oftgfk"0f{ Jojxf/ ug'{ x'Fb}g . o;f] ul/Pdf Ifltk"lt{e/fO{ ?= %))).–;Dd hl/jfgf jf ! jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .

Page 28: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

28 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

afa' kQf gnfu]sf afnaflnsfn] afa'–afh]sf] gfd n]Vg'kg]{ 7fpFdf cfdf /cfdfsf] afa'sf] gfd pNn]v ug{ kfpg]5g\ .

!) jif{eGbf d'lgsf afnaflnsfn] s'g} klg ck/fw u/] pgLx¿nfO{ ;hfoug'{ x'Fb}g .

afnaflnsfnfO{ cg}lts k];fdf nufpg x'Fb}g, o; p2]Zon] kmf]6f] lvRg,k|sfzg ug{, rl/qdf cf3ft kg]{ 36gf ljj/0f k|sfzg ug{, nfu" cf}ifw tyfgzfn' kbfy{sf] laqmL ljt/0fdf ;+nUg u/fpg x'Fb}g . o;f] u/]df ? !),))).–;Dd hl/jfgf jf ! jif{ s}b jf b'j} ;hfo tyf nfu"–kbfy{;DaGwL eP yk% jif{;Dd s}bsf] ;hfo x'g]5 .

a]jfl/;] afnaflnsfx¿nfO{ /fVg afnsNof0f u[xx¿sf] :yfkgf / ;+rfngul/g]5 .

s;'/sf] cleof]u nfuL y'gfdf a:g'kg]{, s}bsf] ;hfo kfPsf, nfu" cf}ifwsf]s'ntdf nfu]sf, 3/kl/jf/af6 efuL lx+8\g], cg}lts lqmofsnfkdf ;+nUgJolQm;Fu /x]sf jf lghsf] cf>odf a:g'kg]{ cflb afnaflnsfnfO{ /fVgafn;'wf/ u[xsf] :yfkgf / ;+rfng ul/g]5 .

;':tdgl:yltsf afnaflnsfsf nflu ;':tdgl:ylt s]Gb«sf] ;+rfngul/g]5 .

afnaflnsfsf] kIfdf sfg'g Joj;foL geP;Dd afnaflnsfsf] d'2fsf]sf/afxL / lsgf/f ug{ x'Fb}g .

afnaflnsfsf] d'2f x]g{ 5'§} afncbfntsf] u7g ul/g], ;f] geP;Dd k|To]slhNnf cbfntdf afnOhnf; u7g ul/g]5 .

s'g} klg afnaflnsf jfbL jf k|ltjfbL ePsf] d'2fnfO{ k|fyldstf lbO{sf/afxL lsgf/f ug'{k5{ .

$= afn>d -lgif]w tyf lgoldt ug]{_ P]g @)%^

!$ jif{ gk'u]sf afnaflnsfnfO{ >ldssf ¿kdf sfddf nufpg x'Fb}g .

afnaflnsfnfO{ /ftdf -;fFem ̂ ah]b]lv laxfg ̂ ah];Dd_ sfddf nufpgx'Fb}g . pgLx¿nfO{ lbgsf] ^ 306f / xKtfsf] #^ 306feGbf a9L sfddf

Page 29: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

29;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

nufpg x'Fb}g . nuftf/ # 306f sfd u/]kl5 cfwf 306f lj>fd / xKtfsf]! lbg ljbf lbg'k5{ . pQm lj>fdsf] ;do / ljbfsf] lbgsf] kfl/>lds s§fug{ kfOg]5}g . olb o;sf] kfngf gu/L sfd nufPdf ? %,))) .– ;Ddhl/jfgf jf @ dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .

s;}n] klg afnaflnsfnfO{ nnfOkmsfO{, em'SofO{, 8/ qf;, k|nf]eg, bjfjdfkf/L jf cGo s'g} tl/sfn] lghsf] OR5flj?4 >ldssf] ¿kdf sfddf nufpg'x'Fb}g . OR5fljkl/t sfddf nufPdf ! jif{;Dd s}b jf ? %),))) .– ;Ddhl/jfgf jf @ dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .

ph'/L s;n] lbg] <

dfly elgPsf ;hfo x'g] s;'/ ug]{sf lj?4df afnaflnsfsf tkm{af6 lghsf] afa',cfdf, ;+/Ifs / xsjfnfn] ph'/ lbg;S5 . P]gadf]lhd ;hfo x'g] s;'/;DaGwL d'2fh'g;'s} JolQm jf >L % sf] ;/sf/sf] ph'/Laf6 rNg]5 .

ph'/L sxfF lbg] <

afncbfnt u7g ePsf] eP afncbfntdf geP lhNnf cbfntdf ph'/L lbg;lsg]5 .

ph'/L slxn];Dddf lbg] <

s;'/ ePsf] u/]sf] ldltn] Ps jif{leqdf lbg'kb{5 . t/ ablgotk"j{s afnssf];DklQ a]rlavg u/]sf]df hlxn];'s} klg / afnsnfO{ cg}lts sfddf nufPsf]df;f] sfd eP u/]sf] ldltn] # jif{;Dd gfln; nfUg ;S5 .

t/ hlt l9nf] u¥of] plt ck/fwL pDsg;Sg], k|df0fx¿ gfl;g;Sg] ePsf]n];s];Dd l56f] ph'/L ug'{kb{5 .

z}lIfs ;fdu|L M afn>d Go"gLs/0f ub}{ lg/fs/0fsf lbzfdf nfUg] pkfox¿, 3/]n'afn>lds;DawL ;"rgf ;Fufnf]

Page 30: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

30 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

*= cGTodf ;xefuLx?dfem olb xfdLn] cfkm'nfO{ 3/]n' afn>fd lj?4pEofpg] xf] eg] cfrf/;+lxtfdf x:tfIf/ ug{ cfJxfg ug'{xf];\ / s'g}Ps ;xefuLnfO{ cfrf/;+lxtfsf aF'bfx? 7"nf]–7"nf] :j/n] k9\gnufpg'xf];\ / ;a} ;xefuLx?nfO{ Ps–Ps j6f cfrf/;+lxtfdfx:tfIf/ u/fpg'xf];\ .

Page 31: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

31;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

d afn>d zf]if0fsf] lj/f]w ub{5' .

3/]n' afn>d zf]if0flj?4sf]

cfrf/;+lxtfafnaflnsfx¿ xfd|f] b]zsf jt{dfg x'g\ / pgLx¿sf] ef]ufOn] eljio lgwf{/0f

ub{5 eGg] dfGotfnfO{ cfTd;ft ub}{ afn>dsf] cGTosf nflu d lgDgpNn]lvt k|ltj4tf JoQm ub{5' .

afn>d zf]if0flj?4sf] cleofgdf xft]dfnf] u/f}+ .

x:tfIf/M

gfdM

ldltM

Page 32: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

32 ;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

!= 3/]n' afn>dsf] k|of]u gug]{

s= cab]lv !$ aif{eGbf sd pd]/sf afnaflnsfx¿nfO{ 3/]n' afn>ldssf]¿kdf k|of]u gug]{ .

v= ;Fw} 7"nf JolQmx¿nfO{ g} plrt >d ;Ddfgsf ;fy 3/]n' >ddf ;xefuL x'gk|f]T;flxt ug]{ .

u= >d P]g @)$*, afnaflnsf;DaGwL P]g @)$*, afnaflnsf;DaGwL lgodfjnL@)%@ / afn>d lgif]w / lgoldt ug]{ P]g @)%^ n] tf]s]sf] Go"gtd >ddfk|j]z ug]{ pd]/nfO{ ;b}j dfGg] .

@= 3/]n' afn>ldsx¿sf] clwsf/sf] ;+/If0f / ;+j4{g ug]{

s= 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ glhssf] j8f sfof{nodf ;"rLs[t tyf btf{ ug]{ .

v= 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ cgf}krfl/s, cf}krfl/s jf Joj;flos lzIffdf;xefuL u/fpg] .

u= 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ ;do—;dodf cfjZostf cg';f/ :jf:Yo pkrf/sf;'ljwfx¿ k|bfg ug]{ .

3= 3/]n' afn>ldsx¿sf] :j:ys/ a;fOsf nflu pko'Qm Joj:yf ug]{ .

ª= 3/]n' afn>lds / 3/sf cGo afnaflnsfx¿aLr e]befj gug]{ .

r= 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ Ps aif{df sDtLdf klg Ps k6s kl/jf/;Fu e]6ug{ k7fpg] tyf kl/jf/;Fu lgoldt ;Dks{ / e]63f6sf] ;'ljwf k|bfg ug]{ .

5= 3/]n' afn>ldsx¿dfly s'6lk6, ufnL a]OHhtL, tyf cGo bJo{jxf/x¿ gug]{ .

h= 3/]n'afn>ldsx¿nfO{ plrt kfl/>lds k|bfg ug]{ .

dm= 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ afnSnanufotsf ljleGg ;fdflhs Pj+ cltl/Qmls|ofsnfkx¿df ;xefuL x'g] cj;/ k|bfg ug]{ .

`= 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ IfdtfeGbf w]/} tyf /flt ca]/;Dd sfddf gnufpg] .

6= 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ Ps /f]huf/bftfeGbf klg Ps cleefjsn] ;/x

Page 33: घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण

33;fd'bflos cled'vLs/0f lgb]{lzsf

dfof ddtf tyf :g]x / plrt cleefjsTj k|bfg ug]{ .

7= 3/]n' afn>ldsx¿sf] cfTd;Ddfg / :jcl:tTjnfO{ :jLsf/ ub}{ ;DdfghgsAoaxf/ ug]{ .

#= 3/]n' afn>d zf]if0fsf] lj/f]w ug]{

s= 3/]n' afn>ldsx¿dfly x'g] zf]if0f, lx+;f tyf of}g b'Jo{jxf/ nufotsfb'Jo{jxf/x¿sf] lj/f]w ug]{ .

v= 3/]n' afn>ldsx¿dfly zf]if0f, lx+;f Pj+ b'Jo{jxf/x¿ ePdf glhssf];fdflhs ;+:yf jf k|x/L sfof{nodf hfgsf/L lbg] .

u= !$ aif{eGbf sd pd]/sf] afn>d k|of]u ug{ lg?T;flxt ug]{ tyf To;/LpTkfbg ul/Psf ;fdfu|L Pj+ ;]jfx¿sf] alx:sf/ ug]{ .

3= 3/]n' afn>d zf]if0f ug]{ tyf pgLx¿dfly lx+;f b'Jo{jxf/ ug]{nfO{ ;fdflhsalx:sf/ ug]{ .

$= 3/]n' afn>d zf]if0flj?4 hgr]tgf hufpg]

s= 3/]n' afn>d zf]if0flj?4 3/, 6f]n, l5d]sdf hgr]tgf hufpg] / afn>dsf]k|of]u ug{ lg?T;flxt ug]{ .

v= 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ lzIff, :jf:Yo, ljsf;, dgf]/~hg, plrtkfl/>lds tyf kfl/jfl/s dgf]/~hg k|bfg ug{sf] nflu 3/, 6f]n,l5d]sdf clek|]l/t ug]{ .

u= 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ lx+;f b'Jo{jxf/ gug{ tyf ;Ddfghgs Jojxf/x¿ug{ k|f]T;flxt ug]{ .

3= afn>d zf]if0f;DaGwL /fli6«o cGt/f{li6«o sfg'gL hfgsf/Lx¿ k|bfg ug]{ /;r]t agfpg] .

ª= 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ :yfgLo j8f sfo{fnox¿df btf{ u/fpg r]tgftyf clek|]/0ff k|bfg ug]{ .

r= 3/]n' afn>ldsx¿ :jo+nfO{ pgLx¿sf] clwsf/ tyf pknAw ;]jfsfo{s|dx¿sf] af/]df hfgsf/L lbg] / ;r]t agfpg] .