ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 1

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 2

ڕۆک ناوه

٨........ .ی کوردستانرۆژنامە.............................................................................. یۆسفی زیز عه ربوونی به -١ ٤ .........ی کوردستانرۆژنامە ..........یۆسفی زیزی عه هاوڕێ دوایی کۆچی ی بۆنه به دێموکڕات حیزبی سیاسی بورۆی ی یاننامه به -٢ ٧ ........ی کوردستانرۆژنامە .............................................................................زیز عه کاک دوایی کۆچی -٨ ١١ ............ کاویان تاح فه........ ..............................................شؤڕشگێر رووناکبیرێکی ی نموونه یووسفی زیز عه -٥ ١٥ ............ گادانی لیل جه..... ............................................................................ یوسفی زیز عه کاک -٦ ١٧ ........... قەززاق برایم... ................ وه ندیخانه به نێو وتووێژێکی ی القه ده له یۆسفی زیز عه مر نه ، وره گه اریباتک خه -٧ ٢٤.. ........ری وهه گه حامید................. وه مێنێته ده راندا روه نیشتمانپه دڵی له میشه هه بۆ ناوی که مانێک قاره یوسفی زیز عه -٣ ٨٣..... ........................ڵدان رهه سه ی بنکه به بوو تر جارێکی بۆ هاباد مه شاری تاوی، هه ی١٨٥٧ سالی ردانی جوزه ی١٧ له -٩ ٨٢.... ....جەوانمەرد مەرزە ............................................................[ ....... هۆنراوه] یوسفی زیز عه کاک بۆ -١٣ ٨٤.. ...... باغی ده فوور غه ال مه..... ................................ [ هۆنراوه] یوسفی زیزی عه ناکام، باتکاری خه رگی مه بۆ -١١

ی وێنهه کردنی ئاماده بۆ نگین ره نجه په و ست ده و توانا به ی کێش نیگار ندی رمه هونه زاده قازی ناسر کاک رێز به بۆ پێزانین و سپاس .ئەم نامیلکەیەالپەڕەی یەکەمی

کان نامێلکهه کردنهی نهد مه ڵه ده بهۆ رابهردوو کانی نووسهراوه و ت بابهه نهاردنی بە کهه مێشهه هه ک وه زاق قهه برایم کاک بۆ سپاس ها روه هه

.نیشتمان و ل گه بۆ بن وتوو رکه سه و درێژ ن مه ته ر هه. داوم تی یارمه قشی نه حمان ره

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 3

زیز یۆسفی ربوونی عه به

شها رێژیمی یشت، گه تیجه نه به تر واڵتانی و ئێرانی کانی رێکخراوه و تی وایه ته نێونه ئامێستی ڵ گه له وه پێکه ئێمه حیزبی تێکۆشانی لهه کێک یهه یۆسهفی زیز عهه کهه کهران، ئهازاد سیاسهی زینهدانیانی له س که ٩١ دا رابردوو مانگی له. بکا دیکه کی یه کشه پاشه بوو ناچار . بوو وان

و ین کهه ده خێزانیهان خهاو و کهان کراوه ئهازاد سیاسهیه زیندنیهه گشهت لهه پیرۆزبهایی و بڕین رده ده وتنه رکه هس و له خۆمان دڵخوشی ئێمه .برۆن ڵی گه له قۆناخ دوا تا هه و ن ده رنه به ئێران النی گه باتی خه کاروانی که هیوادارین

لهه باتیان خهه ر بهه لهه ر تێکۆشهه ڕۆڵهه زاران ههه بهه ئێسهتا . اخنراونئه زینهدانی له ئێران کان زیندانه که بچێ بیرمان له نابێ اڵم به

سهاڵه بیسهت ی نێزیکهه وه ئهه بلوریهان نی غهه. کراون ند به دا شا زا ره مه حه کانی ندیخانه به له ئێران النی گه ختیاری به و ئازادی رێگای . دایه زیندان له سیاسهی زینهدانیانی بهێ بیرمهان لهه. بهدا ر بهه دیکه سیاسی زیندانیانی موو هه و بلوریان نی غه ین بکه ناچار شا رێژیمی تا بکۆشین تێ بهۆ تێکۆشهان میزاد، ئاده بۆ رێدانان و دێموکراسی بۆ تێکۆشان وان ئه ئازادی بۆ تێکۆشان و ئێران ڵکی خه کانی فه ره شه به ره هه ڕۆڵه له . شایه رێژیمی دانی قاو له

قشی نه حمان ره: وه کردنه تایپ دووبار ٤٧ ژماره کوردستان ی رۆژنامه: رچاوه سه ١٩٧٧ ئاوریلی - ١٨٥٦ ی لێوه خاکه - وتی کهڕێ

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 4

ی کۆچی دوایی بۆنه ی بورۆی سیاسی حیزبی دێموکڕاتی کوردستانی ئێران به یاننامه به

زیزی یۆسفی هاوڕێ عه

ی کۆمیتهه ندامی ئه یۆسفی، زیز عه هاوڕێ دوایی کۆچی زێنی دڵته ری به خه وه رۆشه په به زۆر دستانکور دێموکڕاتی حیزبی سیاسی بورۆی .ێێنێ گه راده رێز به هاونیشتمانانی و دۆستان حیزبی، هاوڕێیانی به ئێران کوردستانی دێموکڕاتی حیزبی ندی ناوه

و نجا په نی مه ته له دڵ خۆشی نه به (١٩٧٣ نی ژوئه ی٦) ١٨٥٧ ردانی زهجۆ ی١٦ ممه شه سێ رۆژی یۆسفی زیز عه ویستامان خۆشه هاوڕێ .کرد کۆچی تاران له دا ساڵی دوو

بۆ دا وڵ هه زۆری زیندان له ربوونی به پا . بوو دڵ خۆشی نه کێکیان یه که ببوو جۆر به جۆر خۆشی نه تووشی ندیخانه به له هاوڕێمان .بداتێ رێگای بوو نه حازر شا رێژیمی اڵم به بکا ر هف سه وه ره ده بۆ موعالجه

رزگهاری پێنهاو لهه تێکۆشهان و ال قهه ته بهۆ خهۆی ی سهاڵه دوو نجاو پهه ژیهانی ری رانسهه سه و بهوو دایهک لهه ١٨٣٥ سهاڵی لهه زیز عهه کاک .کرد رخان ته ئێران له دێموکڕاتی رێژیمێکی کردنی دابین و کورد لی گه بۆ نووس چاره دانانی مافی تکێشان، حمه زه تێکشهکانی پها جێ بهه سهت ده کهه بهوو وانهه له کێک یهه و بهوو شهدار به ماندا که له گه باتی خه له وه تیه نجیه گه تای ره سه له زیز عه کاک

دژی نهێنی باتی خه به تس ده هاباد، مه له کوردستان کۆماری چوونی ناو له و ١٨٢٥ ساڵی له ئێران النی گه دێموکڕاتی ی وه جوواڵنه

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 5

زینههدوو هاباد مههه لههه کوردسههتانی دێمههوکڕاتی حیزبههی کههانی رێکخراوه باتی، هاوخههه هاوڕێیههانی لههه هێنههدی ڵ گههه لههه و کههرد شهها رێژیمههی . وه کردنه

باتی خهه ندیخانهه به هله زیز عه کاک. کرا حکووم مه زیندانی ساڵ چوار به و گیرا ١٩٢٧ ساڵی له یۆسفی هاوڕی تێکۆشانه م ئه ر به له بهه. بهوو ئهازاد زینهدان لهه ١٨٨١ ساڵی له کاتێک. بوو خۆی واری خوێنده پایه ی وه کردنه رز به رێکی خه تی تایبه به و پێدا درێژه خۆی تالهه کهرد ده نهێنهی کاری ک یه ماوه زیز عه کاک اڵوێژ گه ی٢٣ شوومی کوودێتای پا . ڵبژیردڕا هه هاباد مه له حیزبی ی کۆمیته ندامی ئه

.کوردستان دێموکڕاتی حیزبی ندی ناوه ی کۆمیته ندامی ئه به بوو ١٨٨٤ ساڵی بوو، نهه درێهژ زۆر ئهازادی ی مهاوه اڵم بهه. ربوو بهه ، وه مایهه زینهدان لهه سهاڵ دوو ی وه ئهه پها و گیرا دیسان زیز عه کاک ١٨٨٤ ساڵی له

بهه جاره م ئه و گیرا ١٨٨٧ ساڵی له که دیسانه بۆیه نا داده ترسی مه له پڕ و ر ده گۆلنه ژمنێکیدو به یۆسفی هاوڕێ خسی شه شا رێژیمی .کرا حکووم مه ئێعدام به وه نیزامییه دادگای ن الیه له دا، کوردستان دێموکڕاتی حیزبی له ت سئوولیه مه و تی ندامه ئه تاوانی

پسهی حه بهه کهردی و گۆری ئێعدامی حۆکمی ساڵێک پا و کرد کشه پاشه به ناچار وا رێژیمی جیهانی گشتی بیرورای رینی به ئیعترازی

تی یارمههه بههه و دا ئێمههه حیزبههی باتی خههه ی تیجههه نه لههه نیا تههه و وه مایههه زینههدان لههه دیکههه سههاڵی نههۆزده یۆسههفی هههاوڕێ د، بههه ئه لهه زیز عهه کهاک جهۆره م بهه. کهرا ئهازاد زینهدان لهه دا ١٨٥٦ سهاڵی تای ره سه له ی،ئامێست تی تایبه به تی وایه ته نه نێو کانی رێکخراوه

.برد ر سه به زیندان له خۆی نی مه ته ی نێوه واته رخێک چه کی چواریه ک، ریه سه

بهه هاوڕێمان بروای و ئیمان .نواند، نه دا شا رێژیمی بۆ ری سه رگیز هه دا کێشان زیندانی ساڵ پێنج و بیست یه ماوه له یۆسفی هاوڕێ .بوو نموونه مووان هه بۆ کانی، ئامانجه و ل گه هاتووی نه بن له هێزی

کاریهان پێشهنیاری جێگهاوه زۆر لهه. درابوو ئابلۆقه وام رده به وه ساواکه خوارانی جیره ن الیه له یۆسفی هاوڕێ زیندان له ربوونی به پا .بسپێرن پێ کارێکی کانیش تیه تایبه ته شرکه یهێشت نه ت نانه ته و پێش هێنایه بۆ کۆسپی مێشه هه رێژیم اڵم به کرد بۆ نرخ به کی یه رۆڵه ک وه بوو ئازاد زیز عه کاک که دا کساڵه یه و ئه ی ماوه له تی تایبه به هاباد مه ڵکی خه و گشتی به کوردستان ڵکی خه .دانا بۆ نرێزیا و لێکرد پێشوازیان ر باتکه خه و

رێزیهان وه دڵهه کانگهای لهه کوردسهتان ڵکی خهه جهۆره م بهه. کرد شداریان به دا ی که یته مه ئاشتنی له س که زار هه ده له پتر مردنی پا وکڕاتیدێمه حیزبهی ی کهه حیزبه بهۆ ل، گهه رێگهای لهه بهووردنی خۆ لهه بهۆ درێهژی، و دوور باتی خهه بهۆ خۆیان، ی شاوه لێوه ی رۆڵه بۆ دانا

.کوردستان

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 6

سهت ده لهه خۆبووردوومهان لهه و ئازا کی هاوڕێیه ر، ده نه کۆل و شلگێر رێکی باتکه خه نرخ، به ئینسانێکی یۆسفی، هاوڕێ دوایی کۆچی به یۆسفی ێهاوڕ کاری و س که و کوردستان ڵکی خه و حیزب ندامانی ئه موو هه له ئازادی، رێگای رانی باتکه خه موو هه له ئێمه. دا بهێ دا پێنهاوی لهه خهۆی ژیهانی یۆسهفی ههاوڕێ که ی ئامانجانه و به یشتن تاگه خۆمان باتی خه که ین ده ده ڵێنی به و ین که ده خۆشی ره سه یکان ئامانجهه بهه مهردن تها هاوڕێمهان و یهه ئێمه حیزبهی رێگهای یۆسهفی، ههاوڕێ رێگهای. ین بده پێ درێژه کرد قوربانی ال و ئه الو م ئه

.ما فادار وه حیزب

رێگای رانی باتکه خه دڵی له مان هاوڕێ ناوی و کاو ده یۆسفی هاوڕێ بیری وه رێزه به میشه هه تێکرایی به کورد لی گه و ئێمه حیزبی

تههارێکی و مههه له چه و نگ تههه لههه پههڕ رێگههای لههه روونههاک لێکی شههخه مه ک وه و ، وه مێنێتههه ده زینههدوو میشههه هه بههۆ دا مان کههه له گه ئههازادی 'کا ده مان رێنوینێ دا باتمان خه !کورد لی گه نرخی به و ر باتکه خه ی رۆڵه یۆسفی زیز عه پاکی گیانی له ساڵو

ئێران کوردستانی دێموکڕاتی حیزبی سیاسی بورۆی

قشی نه حمان ره: وه کردنه تایپ دووبار

٥٢: ژماره کوردستان ی رۆژنامه : رچاوه سه

١٩٧٣ نی ژوئه ی٩/ ١٨٥٧ ردانی جۆزه ی١٩/ وتی کهری

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 7

زیز کۆچی دوایی کاک عه

لهه ئێهران کانی وتووه پێشهکه هێهزه رانی نوێنهه. وه بووتهه بهاڵو تهاران لهه ردان جهۆزه ی١٦ رۆژی یانی به له یۆسفی زیز عه رگی مه ری به خه

رێ بهه هاباد مهه بهۆ زیز عه کاک رمی ته ی وه له ر به تا کرد هیاد شه یدانی مه هل روویان تاران دانیشتووی کوردستانیانی ها روه هه تاران، . ن بکه ڵ گه له ویداعی جار دوا بۆ بکرێ

وه هاباده مهه لهه میانهدواو، یشته گه یانی به چواری عاتی سه و وتن که رێ وه هاباد مه و ره به بوو ده س که چل ی نێزیکه که ترومبێل شت هه روازه ده ر بهه لهه پێکهی و رێک بهه ناوشهاری بچنه یهێشتبوو نه پۆلیس چونکه و هاتبوون میاندواو بۆ که یته مه پێشوازی به زۆر کیڵکێ خه کهه ترومبێالنه و ئه ریزی بوون، روان چاوه برسی و توونی یانی به چواری تا هه وی شه نۆی عاتی سه له س که زۆر وانه له. بوون ستا ڕاوه بهه هاباد، مهه کانی قامه شهه وه پۆشهه زره و تانهگ به شکر له و پۆلیس بوو زیاتر کیلومێتر سێ له برد هاباد مه بۆ زیزیان عه کاک رمی ته

.داندرا هری نه قای خانه له زیز عه کاک یتی مه هاباد مه به یشتن گه پا . گرتبوو شکریان له ستادی و بانی هره شه پێش تی تایبه . بهرا برستانی قه بۆ وه شانه ر سه له جوان جوان گوڵی سته ده به و رێز به و هێمنی به که یته مه ردان جۆزه ی١٧ رۆژی نۆی عاتی سه ییان به و کرێکهار زۆر. ههاتبوون پیهاو و ژن و بهازاری و مامۆستا و خوێندکار له موو هه ڵک خه. بوو داخرا هاباد مه له بازار و دۆکان رۆژه و ئه کوردسهتانی کانی شهاره موو ههه ری نوێنهه بران، قهه ر سه بۆ هاتبوون جۆره م به ر هه. بوو رهێنا ده قور نێو له ستیان ده که بێندرا ده ستا هو

.بوون حازر زیز عه کاک بری قه ر سه له ئێران ر سهه بهۆ ههاتبوو خهۆی بهۆ خۆشهه نه پیهرو یهاوێکیپ کهه وه ئهه ڵ گهه لهه هاباد مهه ی[ جومعهه ئیمان] عزالدین شێخ مامۆستا دا پێش له :گوتی جومعه ئیمام لقین، ته پا وه کرایه ده باڵو میکرۆفۆن به که کوردی زمانی به دادان لقین ته به کرد ستی ده زیز، عه کاک بری قه

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 8

تی میللهه بهۆ ران مبهه ێغه په ک وه چونکهه وسهتی ڕاده ران مبهه ێغه په رێهزی له ت قیامه رۆژی و هیدان شه ی وه ره سه له هیدێکه شه زیز عه کاک : حافط شێعری م به کانی قسه پاشان له ، کێشاوه ی نجه شکه ئه جرو زه خۆی

عشق به شد زنده دلش آنکه نمیرد هرگز ما دوام عالم جریده در است ثبت : مێرد پیره شێعره نێوه و به

ژین ده تا میلله دڵی له وا وانه ئه نامرن : گوتێ و کرد پێشکه زیز عه کاک ژیانی ی باره له کی یه کورته زیز عه کاک نیزیکی یارانی له کێک یه دا و ئه دوای به. کرد واو ته بهرا موو ههه لهه: گهوتی. نیهه تت سهیه وه پرسی لێم بوونی واو ته پێش قیقه ده ند چه. کێشا ی ناسه هه دوا دا من شی باوه له زیز عه کاک .بکۆشن تێ کورد تی میلله رانی کامه و ستی ربه سه بۆ توانن ده تا هه و ن ده مه ر به من شوێنی و رێ خوازم ده کان کورده

و ١٧ رۆژی رۆ نێهوه پا . بوون حازر زیز عه کاک بری قه ر سه له که کرد سه که زار هه ند چه و ئه دڵی ده زۆریان ئسیرێکی ته قسانه م ئه بری قهه ر سه بۆ چوون قاوه خانه له س که زار هه ٢٣ ی نیزیکه م سێهه رۆژی. زرێندرا دامه قا خانه له رخۆشی سه مانگ ی١٣ رۆژی ها روه هه کههوردی بههه کههه بههوو دانههدرا ی کههه بره قه ر سههه له و بههوو کههرا دروسههت جههوان زۆر بری قههه کێلێکههی دا رۆژه دوو و ئههه ی ماوه لههه. زیزی عههه کههاک : مێرد پیره ی شێعره نێوه و ئه ڵ گه له زیزی عه کاک رهاتی سه به

.ژین ده تا میلله دڵی له وا وانه ئه نامرن .بوو نووسرا لێ

یهارانی له کێک یه ، وه ێنه که ده باڵو دا لێره کانیان قسه ی کورته ئێمه که کرد یان قسه زیز عه کاک بری قه ر سه له س که زۆر م سێهه رۆژی : گوتی و وه کرده ی که رنامه به زیز عه کاک

بهێ رێز بهه ر ههه. رارن رقهه به و زینهدوو مێشهه هه کانی ئامانجهه و وی بهروای بیرو اڵم به نیه دا ئێمه نێو له ورۆ ئه نرخه به ئینسانه م ئه .ویست خۆشه زیز عه کاک یادی

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 9

. وه خوێندرایه چوو ست ده له زیزی هع کاک ژیانی ر سه له کورت گوتارێکی دا و ئه دوای به رگ، مه حۆکمی درا حۆکم چوو ده پێش و ره به ئامانج به یشتن گه بۆ بات، خه بۆ وپێش ره به چوو ده زیز عه کاک کوترا دا گوتاره م له دا خهۆی ئامهانجی و ئارمهان له وی ئه ژین مافی موو هه له شی به بێ قری، و قاتی و خۆشی نه. ترسه جێ وانان پاله بۆ مردن کوا اڵم به : گوتی دا ژیانی کانی رۆژه دوا له تا هه ، وه کرده نه شل .بزانن خۆیانم ی رگه پێشمه به م که له گه یه وه ئه ئاواتم نیا ته

زاران هه و پرسیار له پڕ چاوی رانزا هه ، کردوه دوایی کۆچی ئامانج به یین گه پێش وه داخه به زه به نه و فه ره شه به ناکامه و ئه ئێستا و ره به بیرو ن خاوه ئاگادارانی و بێ زیندوو و دیاری رێنوێنێکی توانی ده کانی وره گه سته به مه گومان بێ. هێشت جێ به زامداری دڵی ههاوڕێ ی ئهه چهوو، سهت ده لهه رایبه ی ئهه یهن ده ده ڵینی بهه تێکرایهی بهه. بهدا تهین بات خهه و ول ههه و ره به رزگاری، و ره به مرۆ، مافی یامی په و بگرین لێ رێزتان زیاتر وه له زۆر خۆی رۆژی له... ین که ئه بیرتان که ین ده ده ڵێنی به تر، چووکانی ست ده له ره رۆژانی دا رزگهاری رێگهای لهه وتن رکه سهه ۆبه کهه لماند سهه ی وه ئهه تهۆ ی مانانهه قاره ژیهانی. بنێهرین بهۆ دنیاگر وازیکی بانگه به تان ستی ربه سه و پتهه بهێ ده نهد چه الد، جه و خوێنمژ و زۆردار ر رامبه به له لماند سه ی وه ئه ی زانه به نه ژیانی... کا خت به خۆی بێ ده مرۆ ک یه راده تاچه و ئهه ی ئێهراده یتوانی نه دا درێژه و دوور ماوه و له زنجیر ندو به. وین رکه تاسه ین بده ول هه ویژادن به وچان بێ چۆن و بێن ر ده نه کۆل و

.بشکێنێ تێک

: وه خوێنده شێعری دیکه خوشکێکی و ئه پا رۆرۆیه ورۆ ئه ک الیه موو هه له

تۆیه ری چاوه نیشتمان دایکی :گوتی دیکه ریکی براده دا وه ئه دوای به

بوو کورد لی گه هیوای رۆژی وێنا ڵگوتنی هه پێ رۆژی بات خه ری نگه سه هێشت نه جێ به ستی به مه بۆ نواند نه ری سه

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 10

واڵت قوربانی به کرد خۆی ستی به مه بۆ دانا ری سه دوایهی لهه یمانی سهوله فیقهی ره کوردستانی هیدی شه: کرد ده هاواریان وه پێکه موو هه ڵک خه جار زۆر دا زنه مه وه کۆبوونه م ئه ی ماوه له وه رانهه گه قیه ره ر ئهه سهروودی بهه و دان شێعار به الوان له شێک به را وێ له و موعینی یمانی سوله هید شه گۆری ر سه وونهچ ڵک خه دا .وتن که رنه سه اڵم به بگرن که خۆپیشاندانه پێشی ویستیان جار ند چه ژاندارم و پۆلیس هاباد مه کانی قامه شه نێو و رزگاریخوازی بیری و بوو شدار به تێدا هاباد مه ڵکی خه موو هه که هات پێک رێن به زۆر نۆاندنێکیخۆ ها ساڵه پا جۆره م به تیژتههر تونههدو زۆر باتی خههه و تههر رین بههه زۆر خۆنوانههدنی قههازی وا پێشههه شههاری کههه دا نیشههانی و رخسههت ده جههوانی بههه خههۆی نگی کههده یه . کرێ ده روان چاوه

قشی نه حمان ره: وه کردنه تایپ دووبار

٥٢ - رهژما کوردستانی: رچاوه سه

،١٩٧٣ ی ژووئیه - ١٨٥٧ ڕی پووشپه مانگی - وتی ریکه

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 11

ی رووناکبیرێکی شؤڕشگێر عەزیز یووسفی نموونه

وه یه دوایی کۆچی ی ساڵه٢٢ ی بۆنه به

تتاح کاویان فه ، بهووه دایهک لهه دا نهدی ناوه مهام کی ییهه ماڵه بنه لهه و هاباد مهه ییانی زگههر کی ڕه گه له تاوی هه ی١٨٣٥ ساڵی له یووسفی زیزی عه کاک لهه ر ههه کهرد، واو تهه خوێنهدنی تایی ره سهه ی وره ده کهردو ر تێپه مه رده سه و ئه کوردێکی منداڵه موو هه ک روه هه خۆی، منداڵیی می رده سه ک شههوورایه بههه هاباد مههه شههاری بردنی رێوه بههه ماو، نههه موکریههان لههه تی اشههایهپ رێژیمههی کههه بههوو دا بیرسههتان ده خوێنههدنی سههاڵی م کههه یه بههه ببههوو زنههه مه هیده شههه و ئههه نههه و بههوو، زرا دامههه کوردسههتان کۆمههاری نههه ئێسههتا کههه بههوو د ممههه محه قههازی ی که رۆکه سههه کههه سههپێردڕا ئه .رکۆمار سه

چاالکانهه زۆر و رێکخهراوو و ئهه نهدامی ئه بهه بهوون کانی واڵه هه له زۆر و زیز عه ککا هات پێک کوردستان الوانی رێکخراوی که کاتێک .سووران ده ڵ هه

م کهه اڵم بهه ببهوون، نامومیهدی دووچهاری س کهه زۆر هاوڕێکهانی، و وا پێشهه کرانهی هید شهه و کوردسهتان کۆماری بوونی رگ مه جوانه دوای خهۆ وه ئازایانهه کوردسهتان دێمهوکڕاتی حیزبهی رپێی سهه وه سهتاندنه هه بۆ زوو زۆر ر هه که مان که له گه ی گانه مه ئه به رؤڵه و ئه بوون نه .بوو مان که له گه ی گانه مه ئه به رۆڵه و له کێک یه زیز عه کاک. وه وتنه که دادگایی و گرتن لێ کی یه ژماره بوو گومان به و دردۆنگ هاوڕێکانی و زیز عه کاک لسوورانی هه له که شا، پۆلیسی دا ١٨٢٧ ساڵی له

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 12

.بوو وان له کێک یه زیز عه کاک کردن،

سهت ده خهۆی سیاسهیی تێکۆشهانی و کهار نهوێ لهه ر سهه هاباد، مهه بهۆ ی وه رانهه گه و وریز تهه زینهدانی لهه بهوونی ئهازاد دوای زیز عهه کاک

، جبههه) تیی رایهه رێبه ژێهر له ئێران ڵکی خه دێموکڕاتیکی میللی ی وه بزووتنه یستاندن ئه ره په ڵ گه ده بوو هاوکات مه ئه و، وه پێکرده .دیق موسه دی ممه محه دوکتور تیی رۆکایه سه به و (ملی

نهوێ لهه ر سهه اڵم بهه دا، پهێ درێهژه خهۆی تێکۆشهانی نهێنهی بهه زیز عهه کهاک دیق، سهه مه دوکتهور تی حکوومهه دژی لهه شها کودیتای پا تێکی شهیرکه لهه تهاران بهۆ جهوو کهراو ئهازاد ١٨٨٥ سهاڵی لهه بهوون زینهدانی سهاڵ ند چه دوای ، وه کرایه حکووم مه زیندان به و هو گێرایه .زرا دامه تی وڵه ده یره غه گونهدی له اڵم به وت، که رێ وه عێراق کوردستانی و ره به وه تارانه له حیزبی کاری ستی به مه به زیز عه کاک دا ١٨٨٧ ساڵی تای ره سه له

ژێهر لهه و دان نهه ی وه سته ده به بووه دا گیرفانی له که حیزبی کی یه ڵگه به ند چه دا بوونی دسگیر کاتی له. گیرا ورمێ نزیک بااڵنیشی .خواردن مووی هه دا، رێژیم کانی کداره چه کوتانی و لیدان

و لهه کهه ی وه ئهه ڕای ره سهه ، مهابۆوه دا زیندان له که دا ق به ره مانگ ١٦ ی ماوه له که وبو ک یه راده به زیز عه کاک تیی ئازایه و جوامیری نهدی پێوه دا تی حیزبایهه بواری له که برد نه ی سانه که و له کام هیچ ناوی درکاندو نه شتێکی هیچ کرا، ده نجه شکه ئه نیوبر به دا یه ماوه و گیهران ئێهران کوردسهتانی لهه حیزبی کانی کادره له س که سێ - دوو دا ١٨٨٣ ری ڵوه زه خه مانگی له ێککات اڵم به. بوو هه ڵی گه ده یان

لهه و گیهران سهاواک سهتی ده به کانیان ندامهه ئه و بوون ئاشکرا ورمێ تا هه وه سنه له کوردستان کانی شاره موو هه له حیزب کانی رێکخراوه بهدڕ کانی یه حیزبی یه چاالکی بوو ناچار زیزیش عه کاک ، مابۆوه نه نهێنی شتێکی هیچ بڵێین کرێ ده ، وه هندیخان به خرانه ( قلعه قزل)

.)*(کێنێ حکووم مه رگ مه به حیزب نهێنی کادریکی و ری رێبه ندامانی ئه له س که دوو و زیز عه کاک دا( تایی ره سه) (بدوی) نیزامی دادگای له

بههوو ده کههه رگ مههه حههوکمی بردنی رێوه بههه اڵم بههه. د بههه ئه زینههدانی بههه کههرا کههه کادره تی حکوومییههه مه (نظههر جدیههدت) دادگههای لههه کههران روا ههه شها رێژیمهی کرابهان، ئێعهدام سهێکیان ر هه و چووبا رێوه به سه که سێ و ئه ی(استتناف) داوای کردنی نه قبووڵ دوای ی که ره وپه ئه نیهو لهه سهانه که و ئهه کوشهتنی ی وه نگدانهه ده لهه شها کهه بهوو وه ئهه شهی که هۆیه خسهت دوا وه ی کمانهه حو ئه ردنیب رێوه به و ڕاگرت ستی ده

کههاتی و ئههه نگی رهههه فه زیههری وه م هههه و، بههارزانی فا مسههته ال مههه خوالیخۆشههبوو م هههه وه لههه بیجگههه. ترسهها ده دا کههورد ڵکی خههه اڵنی کۆمههه یان سهه که سهێ و به مانگان چوار دوای دا، ئاکام له کردن، بۆ خشینیان به داوای بوو، زن مه ناسیکی کورد که و،مالیر ئاندرێ ، رانسه فه .ده به ئه زیندانی به کراوه و شکاوه یان که حوکمه و، بووه خۆ یان لێ شا که یاند راگه

لهه دبهێ کهه ین ئێمهه وه ئهه بهێ، گۆڕێ له لیبووردنیک و خشین به ر گه ئه ): گوتی زیز عه کاک یاند، راگه یان واڵه هه و ئه هاتن کاتیک (.نابێن خۆ یان لێ رگیز هه که بین خۆ تکارانه جینایه و ئه تاوانی

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 13

له دڕاڵبژیر هه حیزب ری به رێوه به ی کۆمیته ندامی ئه به (١٨٨٤ هاری به ) دا حیزب می که یه کونفرانسی له یووسفی زیز مرعه نه هاوڕێی نهدی ناوه ی کۆمیتهه نهدامی ئه بهه غیابی، کی یه شێوه به بوو، زیندان له دا حاڵێک له (١٨٤٨ زی رماوه سه) دا حیزبیش می دووهه ی کۆنگره . وه ڵبژیردڕایه هه حیزب

- جیههان کانی مرۆڤدۆسهته ێکخهراوهر کوششهی و وڵ ههه بهه نجام رئه سهه و وه مایهه دا زیندان له ١٨٥٦ ساڵی تا هه زیز عه کاک جۆره م به لهه دڵ خۆشهیی نه هۆی به که چوو نه پێ زۆری کراو ئازاد زیندان له بوو هه باشی زۆر خشێکی نه هید شه قاسملووی دوکتور دا پێناوه و له بهه زیهاتر زیز عهه کاک دڵی ۆشییخ نه که ، باسه شایانی. وت که لێدان له میشه هه بۆ ئاواتی پڕ دڵی تاران له ،١٨٥٧ ردانی جۆزه ی١٥ ویش ئهه ، بهووه ڵی گهه ده بهوونی زیندانی ی وره ده ئاخرین ی ماوه ری رانسه سه له که ئازارێک و ئیش بوو، تووشی کانی گورچیله ئیشی هۆی .بوو یدا په لیی وه نجه شکه ئه هۆی به

ڵکێکی خهه چونکهه. بینهراون دا شهاریک م کهه لهه کهه یهه گرنگانه رووداوه و لهه کێک یهه هاباد مه بۆ زیز عه کاک پیرۆزی رمی ته ی وه هێنانه کانیان ماشهینه کهه بهوون چهوو وپیری ره بهه میانهدواو تا ههه شهێک به و راغهه مه تا ههه شهێک به – ی کهه رمه ته له پێشوازی بۆ زۆر نده وه ئه

نهده وه ئه تێکی شهیمه حه دا، سپی ی سحابه ئه گۆرستانی له سپاردنی ئه خاک به سمی رێوره له. گرتبوو یان جادده کیلومیتران ١٣ له زیاتر بگهره و سهنه و کرماشان له ر هه کوردستان کانی شاره ڵکی خه ته شیمه حه و ئه رچاوی به شێکی به دیاره بوو، نه ریداری رێی که کۆبۆوه زۆر .ناسێ ده زیزیان عه کاک که بوون ڵ گه ده ربایجانی ئازه ورکیت زۆریشیان کی یه ژماره بوون لماس سه و ورمێ تا هه یهه وه ئه گرنهگ مهرم، ده نگی کهه کوێ له نیه گرنگ بۆم تی گوتوویه ) ( بهرنگی صمد) تورک ناوبانگی به و شؤڕشگێر ری نووسه ک روه هه و یی تهووره سهتی هه ژانهدنی هه ههۆی بهه بهوو زیزیش عهه کهاک مردنهی. نهی داده دیکهه وانی ئهه ژیهانی ر سه له وارێک شوێنه چ م که مردنه که

نگاریی ره بهه و، بهۆوه رز بهه ڵکهه خه و ئهه دانهی دروشهم نگهی ده وه کهه الیه موو ههه لهه پهر له و، دا که سمه رێوره له شدار به ڵکی خه بیزاریی م کهه یه دا ڕاسهتی لهه وه ئهه. بوو ههه ی درێهژه روا ههه نگانیهک هدر ئێهواره تا ههه کهه کهرد پێهی ستی ده ساواک و پۆلیس کانی هێزه ڵ گه ده .بوو ڵدا هه ری سه وریز ته و قووم کانی شاره له ڵک خه رینی راپه پا که ئێران کوردستانی له بوو ڵک خه قینی و رق ی وه قینه ته نزیهک لیهی زینهدانیش ی وه ره ده لهه و شها کانی زیندانهه لهه کهه سهانه که و ئهه موو هه دیی شایه به – زیز عه کاک تی سایه که به ت باره سه

بها نده خشهه به و ئاوالهه دڵ کجار یهه گرتبهوو ی رچاوه سهه وه یهه که ریبازه به ئیمهان لهه که ی که یه تی ئازایه له بیجگه که بڵێم بێ ده بوون، .بوو (راست و رک) راستگۆو و پاک داوین وا هه ێب و عیه ده بێ توانا، به و خۆ ت خه دا نووسین له و واد سه

بێ پیرۆز شکراومان دابه شخوراو به لی گه ئازادیی رێگای هیدانی شه رێبوارانی موو هه و زیز عه کاک یادی

------------------------------------------

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 14

دا سهاواک رانی که نجه شهکه ئه ر رامبهه به لهه زیز عهه کهاک خهۆڕاگری و تی ئازایهه ک یهه راده تها تهوانی ده یهه راسهتی م ئه بۆ کردن ئاماژه*

ختیار بهه یمووری تهه سهپهبد ی کهاره مهه هه و راسهت سهته ده سهانی ناو به رته ئه ( استواریکی ) دا ١٨٤٣ ی یه ده کانی ساڵه له بدا نیشان اڵم بهه. بهوو دا تی پاشهایه رێژیمهی ت خزمهه لهه واوی تهه به نهد چه ر ههه سهانی. بهوو ( قلعه قزل ) زیندانی رپرسی به و ساواک رۆکی سه

خۆیههان دا نجه شههکه ئه ژێههر لههه و بههوون نۆک ترسههه کههه بههوو یانههه زینههدانی م ئههه قههین زۆری بههوو روون ده و دڵ بههه و جههوانمیر پیههاویکی گههوت ده پێههی فارسههی بههه گۆرانههدو ده دا ی سههانه که هجههۆر و ئههه ر سههه به جههاران زۆر سههانی. یاندرکانههد ده بیانزانیابهها رچی هههه و گرت ده رانههه بووی نهه کارانهه جهۆره و ئهه پیاوی ر گه ئه گیراوه لێ ی رۆزبه وی خوسره ک وه پیاوی لێره شۆڕشگیر؟ ناوه خۆت ناوی تۆ ئه (باب گ سه) زینهدانی لهه کێک یهه کهات ر ههه و گهرت ده زیز عهه کهاک لهه رێهزی ری پهه و ئه یه سانی (استوار) و ئه ر هه اڵم به" بوو دا کارانه و به چت کهاک ری سهه به میشهه هه شهی که سوینده نهابێ کهه خهوارد ده سهویندی. بها دژوار سانی بۆ کردنی جێ به جێ که با هه کی یه داخوازی کان یه و بهوو راگهرت خهۆی دا ئهازار و نجه شهکه ئه ژێهر له مانگان ١٦ ی یه ماوه زیز عه کاک. کرد باسم پێشتریش ک روه هه چونکه. بوو زیزی عه .کرد ده جێ به جێ پێ کانی یه زیندانی کانی داخوازه زیز عه کاک جاریش موو هه بڵێن کرێ ده اڵم به بوو درکاند نه شتێکی هیچ

قشی نه حمان ره: وه نهکرد تایپ دووبار

٨١٨ ژماره کوردستانی: رچاوه سه

٢٣٣١ نی ژوئه ی١ - ١٨٣٣ ردانی جۆزه ی٢١ :وتی ریکه

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 15

زیز یوسفی کاک عه

لیل گادانی جه

لههه واو تههه سههاڵی ١٩ دواجههار کههه بههوون دا نههد به لههه سههاڵ ٢٥ بههه نزیههک دوای حیههزب نههدی ناوه ی کۆمیتههه نههدامی ئه یوسههفی زیز عههه کههاک ردانی جهۆزه ی١٤ لهه وه داخهه به ببهوو، رزگهار یخانههند به لهه ١٨٥٦ سهاڵی لهه و ببهوو خۆشهی نه تووشهی ، وه مهابووه دا شا کانی ندیخانه به

اڵم بهه هاباد، مهه بهۆ بهردراوه ی کهه رمه ته حیزبهی ی دیکهه ههاوڕێی نهد چه و گهادانی لیل جه پێشنیازی ر سه له. کرد فووتی تاران له ١٨٥٧ الهدین سارم کاک کات و ئه هیادی شه یدانی مه له کراو قه دره به وه زۆره رێکی ماوه جه ن الیه له. وت رکه ده وه که تاران له ر هه ی که رمه ته

کانی قامه شهه و جاده رێژیم رپرسانی به تی منییه ئه تێبینی ی وانه پێچه به. ژاند هه می عاله دڵی کانی جوانه رمایشه فه به زیری وه سادق و رێ لهه س کهه زاران ههه بهه کهه رێکخهرا جۆرێهک که سمه ره و رێ وه ئه ڕای ره سه اڵم به. بوون کرا پۆلیس له پڕ هاباد مه و میاندواو

زیز عهه ر تێکۆشهه ژیهانی ر سهه له کهورت باسهێکی وێڕای گادانی لیل جه گۆڕستان له. بوون شدار به رێپێوان به دا سپاردنی خاک به سمی ره ڵقێنی تهه باری لهه بهه و کهوردی بهه کهرد دین عیهزه شهێخ مامۆستا له داوای قازی، وا پێشه شاری دڵسۆزی ری ماوه جه له سوپاس و یوسفی .دانا خۆی تی تایبه ئسیری ته ویش ئه. بدا زیهاتر سهاواک ی شهه ڕه هه ی وانهه پێچه بهه م سهێهه رۆژی دانهدرا، بۆ هرێ نه قای خانه له سیاسی و رباڵغ قه زۆر رۆژی سێ کی رخۆشییه سه سهتی ده ی گڵکۆکهه ر سهه تها را خۆشهی ره سه شهوێنی لهه رێپێهوان. راههاتبوون کوردستانیش کانی شوێنه ی ربهزۆ له که س که زار هه بیست له

: له بوون بریتی که کرد یان قسه وه سیاسییه رۆکی نێوه و خاوێن ستی هه به س که ند چه دا سمه ره و رێ م له. پێکرد گادانی لیل جه کاک -١ بباغی ده ت وسه حه -٢ رد وانمه جه زیهو فه -٨ . په ته تیکان سلێمان ندیس موهه -٤

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 16

ال مهه و مهوعینی سهلێمان هیدان شهه گڵکهۆی ر سهه چوونهه دا وه رانهه گه لهه ڵک خهه کهه بوو ک یه راده به قسانه و سم ره و رێ م ئه وای شوێنه سهتیان ده قام، رشهه سه هاتنهه کهه ر ماوه جهه. گهوترا دروشهمێک و قسه ند چه وه قازییه ر عومه کاک ن الیه له ویش له. نه نگه زه حموودی مه .خۆپیشاندان به بوو و کرد رێژیم دژی دان دروشم به خۆپیشهاندانی م کهه یه گهۆڕێ، هاتنهه پێشهدا له و کرا باس ی شێوه و به دا یوسفی زیز عه کاک فووتی ڵ گه له ندی پێوه له ی کارانه و ئه

.بوو دا یه هتر فه م له کوردستان

گهادانی لیل خه ک وه هێندیک گرت، هاباد مه ڵکی خه له سی که چل ی نزیکه دا رۆژ دوو ی ماوه له دا خۆپیشاندانانه م ئه دوای به ساواک : ن بیرماوه له و گێران رووداوه و ئه ر سه له ی سانه که م له هێندێک. هێناوه وه تارانه له رانییان ماوه ن سه حه و شهێخ ر عومهه ، نیزامهی د ممهه محه ید سهه ، هاشهمی ن سهه حه ید سهه ، قهازی ر عومهه ، گهادانی د ممهه محه ، گهادانی لیل جه گادانی، لیل خه حوسهێن ، سۆڵتانی قاسم ، دلێر ر فسه ئه ریم که ، وازاده نانه پۆاڵ ، قی فه موه زیم عه رانی، ماوه قادر ، رانی ماوه ن سه حه ، دی ممه محه و خوسههره ، خههدر ید سههه سههادق ال مههه ، کوێسههتانی عید سههه ، خشههی به حوسههین ، مههوعینی ند سههیامه ، ئیمههامی وشههیار ، لیل جههه سههتا وه

، وی خوسهره و خوسهره ، شهێخانی ئیبهراهیم ، چیره مین ئه د ممه محه ، چیره قاسم ، بباغی ده ت وسه حه ، رباسی که ها ته ، ر مێعمارئازه . انیگاد بدوڵاڵ عه و

گادانی، لیل جه کاک رێز به نووسینی بات خه ساڵ ٥٣ کتیبی: رچاوه سه

قشی نه حمان ره: وه کردنه تایپ دووبار

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 17

وه ندیخانه ی وتووێژێکی نێو به القه ده زیز یۆسفی له مر عه ، نه وره باتکاری گه خه

برایم قەززاق

نهدیخانەدا به لهه خهۆی نی مه ته له ساڵ ٢٧ دا ئازادی بۆ بات خه پێناوی له که یه هه مان" ماندێال نێلسۆن" ئەفریقا باشووری لە ئەگەر دیمههوکراتی حیزبههی نههدیی ناوه ی کۆمیتههه نههدامی ئه یۆسههفی عەزیههز مر نههه وەک کەسههایەتییەکی دا کههوردیش ئههێمەی نێههو لە ڕکردوه تێپههه

. تی بەشهخوراوەکەیه ٢٥ نەتەوە شهانازیی ی مایهه بهووه و بهرد سهەر بە دا زینهدان لە خهۆی تەمەنی ساڵی لە پتر کە یه هه کوردستانمان بهه و بناسهێندرێ کوردسهتان مڕۆی ئهه کانی سهله نه بهه یهه وه ئه شهایانی ، روونهاکبیره سیاسییه ره تێکۆشه و ئه و خۆبردووه له مرۆڤه و ئه

. وه بدرێته لێ ئاوڕی ، یهتی سایه که و ئه یی وره گه شایانی ی جۆره و به و تی تایبه سهاڵ٢٣ نزیهک ماوەی بۆ جار دواین تا. دەکرێ زیندانی جاران( ٨) سێ وە بەوال١٨٨٣ ساڵەکانی لە نەدیوە خۆ بە خۆشی تێکۆشەرە ئەو ورە انەقارەمه ئەو عەزیهز کهاک. کهردوە مانهدوو بها کتێبهی نهد چه وەرگێڕانی بە خۆشی هاوکات و راگیراوە دا ئێران زیندانەکانی لە

کهراو، ئهازاد و هێنها دا چهۆک بهه ئێرانهی شهای کرابهوو، زینهدانی دا پەهلەوی بەندیخانەکانی لە ساڵ ٢٥ لە زیاتر پاشی کە پۆاڵیینە دا لهیدی سهاڵ ٢٥ ی مهاوه له ی خۆشییانه نه و ئه ریی کاریگه هۆی به. بوو کورت زۆر وه داخه به زیندانی له ر ده هاتنه دوای نی مه ته اڵم به

ی پرسهه و خاکسهپاردن به سهمی ڕێوره. کهرد دوایهی کۆچی ١٨٥٧ ردانی جۆزه ی١٦ له زیندان، له ر ده هاتنه دوای مانگ ند چه ببوو، تووشی نیشهتمانیی ی وه جوواڵنه دوای که تی پاشایه رێژیمی دژی ڵک خه ریی ماوه جه ی وه کۆبوونه ماسیترین حه و ترین وره گه به بوو ، مره نه و ئه . دیترابوو نه ی نموونه ددیق، موسه می رده سه و ردانی سهه چۆتهه دا زیندان له که دەداتەوە یە لژیکی به هەواڵنێرە ئەو واڵمی قارەمانانە زۆر عەزیز کاک دا وه خواره وتووێژەی لەم

بها پێمان یه، هه خۆی گرنگیی وتووێژە ئەم کە ەوەئ هۆی بە. کردوە دەستبەسەری گوناح بێ کە دەکا تۆمەتبار پاشایەتی دەسەاڵتی هەموو و" کوردستان" ڕۆژنامەی خوێنەرانی دەستی بەر بکەوێتە عەزیز کاک دوایی کۆچی ی ساڵه ٨٥ بۆنەی بە و دیکە جارێکی بوو

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 18

.بن تگێڕهبا خه تییه سایه که و ئه باتی خه و ژیان له ک یه گۆشه ئاگاداری لە با کورد خەمخۆرانی و تێکۆشەران

وەر گیراوە ٥٥١١، ساڵی ٦٤ژمارە "کوردستان "ئەم وتووێژە لە رۆژنامەی

ئاڵمان - برایم قەززاق

دەكا عەزیزی یۆسفی رێژیمی شا ریسوا

:ن تووسه یۆسفی زیز عه کاک ڵ گه ده ن تووسه لژیکی به نووسی رۆژنامه وتووێژی

ت تایبهه بهه یهه هه ئێهوه نووسهی چاره بهه یان القهه عه ن ههه سهانێک که لژیک بهه لهه کهه یهه وه ئه وتنهه پێکه چهاو و ئهه هۆی! یۆسفی ئاغای . بکات پێوه ندیتان پێوه داوه ولێ حه جار ند چه که بروکسێل، دانشگای له لووشار پرۆفسۆر

مهن نووسی چاره که ن لێژنه کام رۆکی سه وان ئه. م که ده یدا په ناسیاوی جاره مین که یه بۆ وه ئه لووشار پرۆفسۆر ناوی ڵ گه ده من :یۆسفی ؟ گرینگه نده وه ئه وان بۆ

. ن ئێوه سه که ٨ و له کێک یه که گرینگه، بۆ وانیان نووسی چاره و دان سیاسی زیندانیی ٨ بیری له دنیادا له وان ئه: ن تووسه

. وه مه ده واڵمتان با رموون فه تانه هه پرسیارێکی ر هه وابوو که رموون فه ، هباش زۆر ڵی به :یۆسفی

گیران؟ ئاخر جاری بۆ( ١٨٨٧) ١٩٥٣ ساڵی له بۆ: ن تووسه

و سهاڵ ٤ جارێهک پێشهیش لهه هها وه ر ههه و گیهرام کوردسهتان دێمهۆکراتی حیزبهی نهاو لهه بوون ندام ئه هۆی به ١٨٨٧ ساڵی له :یۆسفی دێمهۆکراتی حیزبهی لهه بهوون ندام ئه تی تۆمه به ساڵه ٢٥ وه ئه دا ڕاستی له. بووم زیندانی ته تۆمه و به ر هه ساڵ ٢ بۆ دیکه ێکیجار

. زیندانیم کوردستان

ئاکاریهان ئایها ، وه ینهرلێپرسه به وتنهه که ت منییهه ئه سهازمانی ئموورانی مهه ستی ده به گیران که ر هه( ١٩٥٣) ١٨٨٧ ساڵی له: ن تووسه کردن؟ یان نجه شکه ئه بوو؟ خراپ

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 19

ڵ هههه پێههوه ردیشههیان به ها روه هههه و دام لههێ پانیان قههه ندی سههبه ده ها روه هههه و دام لههێ القیان شههه کههردم، یان نجه شههکه ئه ڵێ بههه :یۆسههفی . وه کردۆته دووپاته ر جا ها نده چه یان کارانه و ئه سی، داوه

؟ وه کراوییه نجه شکه ئه دیسان وه مه ده و له ئایا :ن تووسه

.دراوم نه نجه شکه ئه دراوه نه من پاڵ وه تازه سیاسیی تاوانێکی ناچونکه :یۆسفی

تاوانباری؟ که کرد ئیعتیرافت دادگادا له یشتن پێراگه کاتی له: ن تووسه

کهه یهه ٨١٧٧ نهدی به کیان یهه کهه گهرت چاو ر به له من بۆ قانوونیان ندی به دوو اڵم به حیزبم ندامی ئه که کرد نه ئیعتیرافم من :یۆسفی لهه. ههاتوه شها کوشهتنی نیهازی باسهی دا میشهی دووهه شهی به له و کرێ ده ڵگرتن هه ک چه بۆ ڵک خه هاندانی باسی دا تێی و شه به دوو الی لههه اڵم بههه بههووین س کههه ١٥٣ گههرت یان ئێمههه کاتێههک گههرتن، ڵ هههه ک چههه بههۆ ڵک خههه هانههدانی لههه یههه بریتی کههه مینیان کههه یه ر مههه

و بهووه زۆر کارهێنانی وه بێ سیاسی باتی خه و بووه نه زۆر به و کدار چه باتی خه ئێمه ی که باته خه و وه دۆزییه نه کیان چه هیچکامێکمان شههی به و بکههرێ کههار ده مههن ڕ مههه لههه بوو ده نههه ٨١٧ نههدی به ی شههه به و ئههه دنکر نههه تههۆبزی بههه باتی خههه و ک چههه بوونی نههه بههه پێیههه م بههه

دیمهۆکراتی حیزبهی نفهووزی و تێکۆشهان نهدی ناوه کهه بهووین هاباد مهه لهه ئێمه بڵێم بێ ده شاو کوشتنی نیازی یه بریتی که میشی دووهه نهده به و ئهه ی شهه به دوو م لهه کامێهک ههیچ وابهوو کهه شها، کوشهتنی مرازیئها به ین بیکه که بوو نه کمان مووشه ئێمه وێش له و کوردستانه

بهۆ کهه تهه جینایه و جونحهه باسهی کهه سته شه ندی به شێکی به کرام تاوانبار من و ئه ی گوێره به که دیکه ندێکی به. ناگونجێ من ڕ مه له ی گهوێره بهه بهووبم وا حیزبێکهی ری زرێنهه دامه من که دانێین وای ر گه ئه. ێکر ده کار ده وه یه ئیشتراکی ئامانجی به حیزبێک پێکهێنانی

لهه کهرێ زیهاد لهێ ساڵیشهی پێهنج بها وه تهه کراوه دووپاتهه کهه تاوانه چونکه. بام کرا حکووم مه زیندان ساڵ ده به بوو ده من نده به و ئه وه تهه ڕه بنه لهه ر هه و گونجا ده نه من ڕ مه له ٨١٧ ندی به. دام ندیخانه به له ساڵه ١٩ وه ئه من ئێستا اڵم به ساڵ، پازده کا ده ک یه ر سه سهاڵ ١٥ بهه بوو ده دیسان بووبام ریش زرێنه دامه ر گه ئه من کوتم ک روه هه دیکه ی که نده به ڕ مه له و کرابام رگ مه به حکووم مه بوو ده نه

. ئێعدام به ک نه بام کرا حکووم مه زیندان

بوو؟ هه کیلت وه داگا له ئایا: ن تووسه

. بوو هه سخیریم ته کیلی وه :یۆسفی

د؟ به ئه زیندانی به به کرا و شاوه ڵوه هه حوکمه و ئه جێ سبه ده کرای حکووم مه رگ مه به ی وه ئه دوای: ن تووسه

. وه کرده م که کیان یه جه ره ده مانگ سێزده دوای خێر نه :یۆسفی

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 20

بوو؟ تاران له ت دادگاکه: ن تووسه

. بوو تاران له ڵێ به :یۆسفی

بووی؟ زیندان کام له کراوی حکووم مه که وه کاته و له: ن تووسه

سهاڵ شهت هه ی مهاوه دوایهه ،"سهر قه" زینهدانی بهۆ بردیهانم پاشهان بهووم،" لعهه قه قزل" له مانگان ١٣ دا گیرانم تای ره سه له :یۆسفی ڕا"بورازجههان" لههه کان یههه سیاسههی زیندانییههه کههه دا سههتووری ده شهها جارێههک وه ئههه رای ره سههه و" بورازجههان" زینههدانی بههۆ کههردم بعیههدیان ته

. خایانهد ڵیسها شهت هه یهه ماوه م ئهه و ڕاگهرت" بورازجهان" لهه ر ههه منیهان اڵم بهه نهاردن هێنهدێکیان وا ههه و ئهاو خهۆ شوێنی وه بنێرنه بعیهد ته" بهابوول" زینهدانی بهۆ" وه بورازجانهه" لهه و دا رمانیان فهه وانیش ئهه و کهرد تم شهکایه مهن و وێ هاته نیزامی رای سه تاکوو هه

. بووم دا"بابوول" زیندانی له ساڵیش سێ کرام،

بهاری لهه تی تایبهه بهه لەوێ که زیندانه رجی لومه هه بووی دا زجانبورا زیندانی له که دا ساڵه شت هه م ئه ی ماوه له بوو وا که :ن تووسه بوو؟ ناخۆ زۆر واوه هه و ئاو

. دیاره :یۆسفی

؟ وه مایه" بابوول" له ند چه: ن تووسه

.ساڵ سێ :یۆسفی

پاشان؟ دی ئه: ن تووسه

" سر قه" زیندانی بۆ ڕاگوێزرام پاشان :یۆسفی

ی؟"ئێوین" زیندانی له که یه ماوه چ ئێستا: ن تووسه

زینههدانی رۆکی سهه و ت منییههه ئه سهازمانی رۆکی سههه و نیزامهی دادسههتانی بهۆ م نامهه سههێ... کهردم کههه تێکی شهکایه ی تیجههه نه لهه :یۆسهفی .ئێره هێناویانمه وێوه له و" کۆمیته" برده منیان نووسی،" سر قه"

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 21

بوو؟ ناخۆ زیندان رجی لومه هه ئایا کرد؟ تت شکایه بۆ: ن تووسه

.کرد ده زیندانی به تیان سووکایه بوو خراپ کان وانه زیندانه ئاکاری نا، رج لومه هه :یۆسفی

ی؟" ئێوین" زیندانی له نگێوه که له: ن تووسه

.م لێره مانگه ٣ ی ماوه :یۆسفی

؟ چۆنه زیندان رجی مه و ل هه لێره: ن تووسه

.ن ناکه زیندانی به تی سووکایه کان وانه زیندانه لێره :سفییۆ

ی؟ بکه بۆ زیندانمان نیی مه خوارده و چێشت باسی کرێ ده: ن تووسه

.ن ده ده موانی هه به که یه هه خواردنێکی شنه چه زیندان گشتی به :یۆسفی

؟ یه هه ئسیری ته دا ت که خۆشیه نه له نزیندا چێشتی ئایا یه هه ت گورچیله خۆشیی نه تۆ: ن تووسه

ی وه خواردنهه ئهاوی بڵهێم بهێ ده ها روه ههه کها ده سهاز رد به و نیشێ ده ی که یه خوێ چونکوو یه هه ئسیری ته ی که بوونه سوێر نیا ته :یۆسفی .بێ ئسیر ته بێ بێ نه وه دا من ی که یه خۆشی نه له وه ئه و ڵه گه ده قسڵی ئێره

داوی؟ لێ ری سه پزیشک ئێستا تاکوو ئایا: ن تووسه

.ڵدێنێ هه خیز کانم گورچیله اڵم به نییه زۆر ژانی م که یه خۆشی نه الم هاتۆته پزیشک ڵێ به :یۆسفی

بوێری؟ ڕاده چۆن خۆت کاتی: ن تووسه

بهه کێکیشهان یه کهه ربگێهرم وه وه ئینگلیزییهه زمهانی لهه کتێ بوو هه م وه ئه تانی ره ده بووم" سر قه" زیندانی له ی کاته و ئه تا هه :یۆسفی لهه کهه رگێهراوه وه پاستۆوسهکی، نووسهراوی" زێهرین گوڵی" ناوی به م دیکه کتێبێکی دا دواییانه و له و کراوه چاپ" کف سرزمین" ناوی

. گیراوه ردا سه به ستی ده دا زیندان پشکنینی

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 22

ی؟ که ده چ لێره: ن تووسه

. وه یخوێنمه ده وه نه که ده باڵوی دا زیندان له ی گۆوارانه و ڕۆژنامه و ئه. رێنم گوزه ی ده هیچ، :یۆسفی

ی؟ ناکه کار لێره بوو وا که: ن تووسه

. شنێک چه هیچ به نا :یۆسفی

؟بینم بت وێ مه ده من که یاند ڕاگه یان ئێوه به نگێ که: ن تووسه

.بکا ڵ گه له ت قسه و وێ بکه پێت چاوی وێ یه ده و هاتووه وه ره ده ستێکی ده کاربه کوتیان و ئێره هێنایانمه ی کاته و ئه ر هه :یۆسفی

بینی؟ ده بێگانه نووسێکی ڕۆژنامه که جاره م که یه ئایا: ن تووسه

. جاره م که یه وه ئه ڵێ به :یۆسفی

؟ یه هه کارت و س که و خزم یائا: ن تووسه

پهها لههه منههداڵی پێههنج و کههرد دوایههی کههۆچی دا دوواییانههه م لههه کههه بوو هههه م دیکههه کی برایههه ، یههه هه خوشههکم دوو و ک برایههه :یۆسههفی . نییه م دیکه سی که ماوه، جێ به

دیتنت؟ بۆ دێن ئایا و ژین ده کوێ له کانت خزمه: ن تووسه

. هاتوون نه هێشتا لێره اڵم به دیتنم بۆ هاتن ده جار جار سر قه زیندانی له دوورن لێره و هابادن مه له نوا ئه :یۆسفی

کانت؟ خزمه بۆ نووسی ده نامه ئایا: ن تووسه

. نووسیوه نه م نامه م لێره وا ی مانگه شت هه و ئه ی ماوه له :یۆسفی

بنووسی؟ نامه بوو نه خۆ پێت چونکه بۆ؟: ن تووسه

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 23

مانهگ چهوار ر ههه یهان مانهگ سهێ ر ههه بهه کهرێ ده دیهاری مهاوه نامه نووسینی بۆ که وایه رج لومه هه لێره که ی وه ئه ر به له نا :یۆسفی . گوتوه نه من به هیچیان جارێ اڵم به جارێک

. بی ئێره ی زیندانه و له خۆشه پێت زیاتر بزانم وا من دا وه ئه ڵ گه له اڵم به نییه خۆ بوون دا زیندان له گشتی به: ن تووسه

کان وانهه زیندانه ئاکهاری ر گهه ئه ت ڵبه هه بوو باشتر من بۆ" سر قه" زیندانی بم، لێره نییه خۆ پێم شنێک چه هیچ به خێر، نه :یۆسفی . نییه م مافه و ئه لێره اڵم به الم بۆ بێن ڵک خه بوو هه وه ئه مافی وێ له چونکه بێ، با

؟ یه هه ئاواتێکت هیچ ئایا: ن تووسه

؟ یه چی ستتان به مه :یۆسفی

شی؟ به بێ لێی ئێستا و خوازی ده ئاواتی به دا ژیانت له که شتێکی: ن تووسه

نههابینم، زووانههه و بههه خههۆم ئههازادیی وه داخههه به مههن اڵم بههه دایههه گههۆرێ لههه ئههازادی شههتێک موو هههه لههه ر بههه زینههدانی کههابرای بههۆ: یۆسهفی ههیچ نهازانم تاوانبهار بهه خهۆم من چونکوو اڵم به ، وه ته ستراوه به لێبووردن داوای و وه بوونه شیمان په به ئازادی که یه وه ئه شی که هۆیه . نیم تاوانبار چونکوو م، ناکه ر هه دنیشبور لێ داوای و بم شیمان په خۆم ی وه کرده له که نابینم ئارادا له ک هۆیه

رگیراوه وه ١٩٧٧ مارسی -١٨٥٥ ی مه شه ره ٤٦ ژماره" کوردستان" ی رۆژنامه له ته بابه وه ئه

٢٣١٨ نی ژوئه ی٢٣: ڕێکەوتی -ماڵپەڕی کوردستان و کورد : سەرچاوە

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 24

وه مێنێته راندا ده روه دڵی نیشتمانپه له میشه ناوی بۆ هه مانێک که زیز یوسفی قاره عه

ری وهه حامید گه

و ران داگیرکهه می سهته لهه یان کهه وه ته نه ڕزگهاریی بهۆ و لێیهداوه ئهازادیی بهۆ دڵیان که ی سانه که و ئه بۆ ئاشنایه ناوێکی یوسفی زیز عه

کوردستاندا کۆماری سهێنانی ره هه دوای به که ی شۆڕشگێڕانه یهتی سایه که و له بوو کێک یه زیز عه کاک. تێکۆشاون کان دیکتاتۆره لهه بهوون نهدام ئه تهاوانی بهه دا ١٩٤٣ - ١٨٢٧ ساڵی له ڤااڵنی، هه له تر گروپێکی و می خاته دیق سه و بلوریان نی غه ڕێزان به ڵ گه له

لهه سهاڵ ٢٥ گشهتی بهه و گیراو تریش جاری سێ دواتر و کرا دانیزین ساڵ چوار دا،(ڕێگا) ی ڕۆژنامه ی وه باڵوکردنه و دیموکرات حیزبی .ڕاگیرا ویدا هله په ی ماڵه بنه کانی زیندانه

نی غهه ڵ گهه له دیق، موسهه د مهه محه دوکتهۆر وتنی کهه اڵت سهه ده له و زاهیدی و شا الوێژی گه ی٢٣ کۆدیتای دوای به ،١٩٥٨ - ١٨٨٢ ساڵی

و جێهێشهت به مهابهادی تهر، کی یهه ژماره و ڕاتبهی مین ئهه د مه محه ،(ریف شه قادر) ب له ته ق حه هاشم هید هش می، خاته دیق سه بلوریان، بههه ی درێههژه بههوو، دیمههوکرات حیزبههی چههاالکی نههدامێکی ئه ویش ئههه کههه چوارگهها ئاغههای قههادر الی لههه و بههرد چوارگهها گونههدی بههۆ نای پههه

. دا کانی چاالکییه

هاوکهاریی بهه و بلوریهان نی غهه ڕێز بهه و نجیری ئهه دیق سهه هید شه قاسملوو، حمان بدولره عه دوکتۆر هید شه ڵ گه له ١٩٥٤ - ١٨٨٨ ساڵی دیمهوکراتی حیزبهی ئۆڕگهانی کوردستان، ی ڕۆژنامه ی وه باڵوکردنه و چاپ ریکی خه ئێران ی توده حیزبی و ئازربایجان دیموکراتی ی فیرقه

ر عفهه جه و بهوو ئاشهکرا دیمهوکرات ی فیرقهه ی چاپخانهه دا، کۆک ئاڵهه ی١٥٨ ی ڕه الپهه لهه بلوریهان نی غهه ینووسین به که بوو کوردستان . وه زیندانه خرایه یوسفی نوێ رله سه و کران ستگیر ده یوسفی زیز عه و ئازربایجان ی ڕۆژنامه ری رنووسه سه وسی قه

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 25

چهووه و جێهێشهت به مهابهادی پهۆلیس، گوشاری هۆی به اڵم به کرد، ئازادیان ١٩٥٧ - ١٨٨٦ ساڵی و ڕاگیرا زینداندا له ساڵ سێ ی نزیکه لهه بهارزانی ی وه ڕانهه گه رلهه به. زرا مهه دا ج ره کهه کشهتوکاڵی زانکهۆی رشهیوی ئه شی به له ئاشنایانی و دۆست هاوکاریی به وێ له و تاران بهۆ ک یهه اڵڵه گه ر سهه له" تۆفیهق د حمهه ئه" ئیسهحاقی بهدواڵ عه و یوسهفی زیز عهه دا،١٩٥٣ سهاڵی الوێژی گهه ی٢٨ لهه عێهراق، بۆ ت سۆڤیه بچێته که کات ده یدا په ت رفه ده یوسفی زیز عه عێراق، له ڵ یسه فه ڕژێمی ڕووخانی به. ن که ده یدا په ناکۆکی دیموکرات حیزبی دواڕۆژی وه ئومێهده و بهه. ڕاکێشهێت بهۆ وانی ئهه ڕای و بکات کوردستان باشوری له ڤااڵنی هه ی ئاراسته خۆی ی که اڵڵه گه قی ده و کوردستان باشوری

رگی بهه و گهۆڕێ ده کانی رگه به ورمێ له. چێت ده ورمێ و ره به ، وه شوێنییه به ساواک که وه له ر به بێخه بێت، ده ئوتوبوس سواری ج ره که له لهه" بهااڵنیش" پاسهگای لهه کهه بێهت کوردسهتان باشهوری ربهازی ده وێوه لهه و مهابهاد وه بچێتهه ناس نه کی یه شێوه به تا پۆشێت، ده کوردیی کهه بهدات قهوتی وێت یهه ده و زاری نهاو خاتهه ده که پرۆگرامه ی اڵڵه گه له په به زیز عه. یگرن ده مهاباد بۆ ورمێ ی جاده تری کیلۆمه بیست

نه که ڕێیده به وێوه له. ورمێ ریی ژاندارمه بۆ ن یبه ده ست قۆڵبه و وه ردێننه ده وکی ئه و زار له کۆاڵن همست به و ری سه نه گه ده کان ژاندارمه و پشههکنینی ئموری مههه بههه کههرێن ده بههوون، سههنه ڵکی خههه و کههورد ردوو هههه کههه پژمههان عیسهها نگ رهه سههه و زالتهها نگ رهه سههه و تههاران .بدرکێنێت کان ڕاستییه ن که ده ناچاری نجه شکه و لێدان به نجام رئه سه

دوور رازجان بههه زینههدانی بههۆ وه تارانههه سههری قه زینههدانی لههه گههادانی لیل جههه و بلوریههان نی غههه ڕێزان بههه ڵ گههه له ١٩٦٨ - ١٨٤٢ سههاڵی و گورچیلهه خۆشیی نه توشی و تبینێ ده ئازار لێک گه خراپ، خۆراکی و خاوێن ئاوی بوونی نه و وا هه خراپێی هۆی به وێ له و وه خرێته ده .بێت ده دڵ

بهاری بهه یشهتن گه پێڕانه هۆی بهه ئامهل زینهدانی لهه و ن کهه ده ی"ئامهل" زینهدانی ی وانهه ڕه وه رازجانه به زیندانی له ١٩٦٧ - ١٨٤٦ ساڵی ١٦ ڕۆژی ی که شهکاته بهه یشهتن پێڕاگه بۆ. کات ده زیندان رپرسانی به له شکات ی، براکه بۆ کانی که نامه کردنی نه وانه ڕه و ندروستیی ته کهات ده بهۆ ی ئامهاژه کدا یه نامه له بۆخۆی ک وه. وێت بکه ربازیی سه دادیاری به چاوی که ساری نه یبه ده وه ئامله له ١٩٧٢ - ١٨٥١ / ٢ / کهاک بۆ دا یه نامه و له کانی دیتنه زیندان بۆ ی وه ڕانه گه یدوا و ساری بۆ ن یبه ده وه تره مه چوار ژورێکی له کاتژمێر دوو ی دیداره و ئه بۆ

بهۆ وه ئهه و ڕاگیهراوه وه رێکهه براده ن الیهه لهه سهاڵه ٨٧ ی نزیکهه یه نامه و ئه. وه بمێنێته ک رییه وه بیره ک وه که نووسێت ده برای عوسمانی که داومێ ی که نامه که م که ده م ویسته خۆشه برا و ئه سوپاسی دڵ پڕبه ی، وه وکردنهباڵ رله به. ران خوێنه رچاوی به وێته که ده جاره م که یه

. وه مه بکه باڵوی

ئایزم برای

یگواڵن ی شانزده مڕۆ ئه. نییه ت که نامه له واڵێکم هه اڵم به ، یشتووه گه ت که پاره. بن با ماڵه بنه ندامانی ئه موو هه و ئێوه وارم ئومێده ، وه ڵهه ئاوه دڵهی و سهت ده بهه سروشهت. گهۆڕاوه نگهی ڕه دا رمهه نه رگهه به و ئهه ژێر لهه خهۆر و پۆشهیوه ور هه له سپی رگی به ئاسمان ، ه١٨٥١ دارستانه. وه ته ڕازاندوویه وه توانایه موو هه به و خشیوه به مازندران جوانی رێمی هه به خۆی تی مه رحه مه و لوتف موو هه

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 26

نهگ ڕه نرخی بهه ردێکی بهه) زمهورود نهگ ڕه ری زه خهه و کان رکێشهه سه ڕوباره و نم گه کانی پیته به وییه زه کان، نوێیه کێڵگه کان، وزه رسه سه

تا. کردووه ر هێنهوق زه و جوان ک تابڵۆیه ک وه یان یه ناوچه م ئه نی دیمه و کتر یه ست ده ته داوه ستیان ده موویان هه( رگێڕ وه - ییه پیرۆزه چیاکانهدا ترۆپکهی له و پۆشیوه وزی سه ری خمه مه وی زه .داپۆشراوه گوڵ و رخت ده به و وزه سه ک جێیه موو هه ، یه هه بینینی هێزی چاو هاریی بههه بای شههنه بههه ،کان رزاییههه به بنههاری لههه کان کاره دێمههه نمی گههه. سههوون ده ئاسههمان لههه ر سههه کههه بینههدرێت ده زن مههه ختههی دره و دار .ن که ده روێشکه که بهه و خشهێنن ده( تالهدر) ڕوبهاری ئاوی له سنگیان و وه بنه شۆڕده توندیی به ، وه سوڕێنه ده ئاسمان له توندی به کان تیژباڵه سلێره ڕه په لهه ، پۆالوییه شهه ڕوبهارێکی تالهدر. وه مێننهه ده ک یهه ماوه تها و نب ده تر وره گه و وره گه کان وانه که ن، که سازده وانه که کانیان رمه نه باڵه خهۆی الی ردوو ههه کانی کێڵگه و خوات ده پێچان خۆیدا یی میشه هه ی ڕێگا له و گرێت ده رچاوه سه سوار و فیروز کانی رزه ربه سه چیا بناری کاتێهک و دێهت دی بهه م رههه به ، خۆشهتامه ، وانهه ڕه ڕوبهاره و لهه. یی فیروزه شینی نگ ڕه ری زه خه ناو چێته ده نجام رئه سه و کات ده تێرئاو ڕوبهاری ، وه شهۆنه ده کان نزاره مهه چه سهیمای و کهان داره اڵی گهه و ل په خۆیان گواڵویی ک وه فرمێسکی به کان وره هه و وه توێنه ده کان فره به

مێهربهان و پڕبهار کهه وێهت ده کانی وزه رسه سه شته ده و کێڵگه له و کات ده وت که پاشه نجوتیارا بژیوی ، وانانه ڕه و ساف ئاوه و له تالدر . بن ر سهه به مانهگ ڕۆشهنایی کهه ی وکاتهه ئه و، شهه کهاتی. ماندایهه که واڵته ی نجه په له یی فیروزه کی یه ڵقه ئه ک وه که جوان ری زه خه ر، زه خه و کان باڵنههده کههه چێههت ده ک یههه ئاوێنه لههه ، وه کاتههه باڵوده ریههادا ده ئههاوی و کان کێڵگههه ر سههه به ڕونههاکیی و بینههدرێت ده کانههدا خته دره چڵههی نگهی ده اڵوی تێکهه کان کێوییهه قهازه دنگهی دا وکاتهه له. کێشهێت ڕاده رکێ ڵپهه هه و ما سهه و ره بهه کان وێنهه و ون کهه رده ده تیادا کانی ستێره ئه .پێکدێنن واز دڵنه و ئارام کی مفۆنییه سه و بێت ده کان پۆله شه

ر زه خههه ئههاوی ر سههه له کانیان باڵههه رخۆ ، سههه ی(قههو) ک وه چههن، ده ماسههی ڕاوه بههۆ قاچههاخ بههه وانه شههه کههه ران ڕاوکههه ی(م لههه به) لۆتکههه بهۆ کهه واڵنهه هه و ئهه جهار نهدێک هه. چهن هد کان ماسهییه شهوێنی و ره بهه کانیان نهه خاوه بێڵهی رمانی فهه بهه ریها ده قهواڵیی تها و وه نهه که ده کاتێهک جهوان ری زه خهه چونکهه خهوڵقێنن، ده ژاره پهه و م خهه و وه وێتهه که لێده سهاتیان کاره ن، گه ده نجام ئه به ژیان بژیوی ستخستنی ده به . کان مرۆڤه یی میشه هه گۆڕستانی بێته ده و خنکێنێ ده کانیدا پۆله شه ناو له کان زووه ئاره و ئومێد و ژیان دات، ده پۆل شه و بێت ده توڕه و کانی پیتهه به کێڵگهه بهه کهانی، ئاوه لهه پڕ ڕوباره و کانی سروشتییه دارستانه به ، ی ستێره ئه پڕ و ساف ئاسمانی به جوان رانی مازنده داسهتان و شهاعیر. نیگهارکێش لێک گهه ری هانهده ئێسهتا تها ،وه بانییهه مێهره ڵکی خهه و شهین ری زه خهه بهه کانی، کێوییه گوڵه خۆشی بۆنی . بووه نووس

رز بهه گیانمهدا و سهته جه لهه وق زه خامۆشهی گهڕی و بهات ده وخۆی ره بهه مهن ریکهه خه ، وه الوێنێتهه ده دڵ و چهاو کهه ی جوانییه مووه هه و ئه ربازیی سه دادیاری به چاوم که ن به ده ساری روه به من زیندان ئوتومبێلی هب کانم چاودێره وانه پاسه که دا ته حاڵه و له. وه کاته ده

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 27

ڕێگها اڵم بهه کهات، ده زیهاتر وقهم زه بینم ده رچی هه. ریوه ڕاپه یدا سته جه له تی تونییه زۆری تینی که چم ده تونیی سێکی که له وێت، بکه .م که دیتنم ودای مه و یه قوڵه

ن بکه پرسیار کانم گورچیله له گرتن وێنه وتنی پاشکه وه هۆی ی رباره ده بڕیاره چوو، ڕێوه به جوانی به که دیداره ، نیوه و دوانزده کاتژمێر

دا وکاتهه له ین، کهه ده زینهدان ئوتهومبێلی ههاتنی ڕوانی چهاوه. وه بپرسنه کانم نامه کردنی وانه ڕه نگ دره و ژیانم تیی ساڵمه به ت باره سه و نی دیمهه کان گوڵهه! وه کانه قامه شهه ناو ته هاتووه هار به ئێستا! وه ره ده نه که ڕاده کان فریشته و روخێن ده ڵێندراو به شتی هه به کانی دیواره .داوه با به پرچیان کان سنبوله گوڵه و وه ته ڕازاندووه شاریان

کانی وانه پاسهه گهوێی کانی، نینهه پێکه نگی ئاههه بهه زپۆ خهه جهوانی تێکی ئافره ساری، کانی کراوه پینه تاوه قیله قامه شه ر سه له ئێستا میشهه هه ک وه دیسهانیش. وه مهه که ترییه مه چهوار کوالنهه ناو وه ڕێمه گه ده که پێناچێت زۆری و وێت که ڕێده به ئوتومبێل! دووه بر وخۆی ره به

کهاتژمێر دوو ودای مهه بهه سهاڵ، پهانزده دوای به هار به و بن ده ون ماندا، زه بنی بێ ریالوشی هد له باران دڵۆپی ک وه ژیانم کانی ساته ..... حاڵ ر هه به! ک کایه مانێک، ر خه له ، شوکره جێی دیسانیش. بێت ده واو ته و دێت من بۆ ن خهه ده پشهتگوێی وه مانگهه شت هه ی ماوه که کانم گورچیله هل گرتن نه وێنه به ت باره سه رپرسان به کردنی کۆتایی له ت شکایه بۆ مڕۆ ئه م که ته شهکایه بهه کهه دامهێ ڵێنیان بهه و سهاری چوومهه ربازیی سهه دادیهاری بینینهی بهۆ کانم، نامهه کردنی وانهه ڕه نهگ دره و ژیانم دۆخی و

خۆشهیی لهه دوور کهه بنووسهم بهۆ ت ره فه سهه م ئهه ڕووداوی ویستم. نن یه گه جێده به کانیان ڵێنه به نده چه داهاتوودا له بزانین با. ن ڕابگه مهاچ کانت مناڵهه ڕووی و دایکهم سهتی ده. باشهم زۆر مهن. ران مازنهده کانی جوانییهه لهه باسهێک م ههه و بێهت ک رییهه وه بیره م هه تا بوو، نه ١٨٥١ / ٢ / ١٦ برات: زۆر ساڵوی به: م که ده خێزانت له ساڵو و م که ده تی حکوومهه که ١٩٧٧ - ١٨٥٦ ساڵی و تاران سری قه زیندانی وه گواسته وه ئامله له زیزی عه کاک دواتر" ساواک" شا واڵگریی هه زگای ده بێهت ریان نوێنهه کهه دا( جیههانیی لێبهووردنی ڕێکخهراوی) رناشهناڵ ئینته منێسهتی ئه بهه ئیزنهی شها چوو، ده ڕووخان و ئاڵۆزیی و ره به شا . نییه سیاسی زیندانیی ئێراندا له :یاند گه ڕایده پێشتر که کاتێکدابوو له وه ئه ن، بکه کان سیاسییه زیندانه ردانی سه زینهدان لهه زیز عهه کهاک ئهازادبوونی رلهه به نهدێک هه و ن بکه سر قه زیندانی ردانی سه رناشناڵ ئینته منێستی ئه رانی نوێنه که ی وه رله به زینههدان، بههۆ واڵنێره هههه و ئههه چههوونی رلههه به. کههرد زینههدانی ردانی سههه یوسههفی زیز عههه ڵ گههه له کههردن وتههووێژ بههۆ بلژیکههی اڵنێرێکیو هههه و خۆبپارێزێهت بلژیکهی واڵنێری ههه بهۆ زینهدان نهاو کانی ڕاسهتییه و نجه شهکه درکانهدنی لهه کهه وێسهت زیزیان عه له زیندان رپرسانی به

:ڵێت ده زیز عه کاک اڵم به هێنێت، نه دا زمان به شتێک سابیی قه نیشتمان و ڵک خه منااڵنی شێتانه خۆتان، یی زه به بێ موو هه به ئێوه کاتێک ن؟ ناکه نجه شکه کان زیندانییه ئێوه ر گه مه) -

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 28

اڵمیهدا وه لهه یوسفی. دایه ترسیی مه له تواڵ ئابرووی ئاخر: ڵێت ده پێی زیندان رپرسی به.( بترسن بوونی ئاشکرا له قتانه حه ن، که ده :ڵێت ده باتکاران، خهه کان، زیندانییهه واڵتهی یهان ڕێگهران، درۆزنهان، زاڵمهان، سهازان، زیندان واڵتی ؟ ئێمه واڵتی یان تۆ واڵتی واڵت؟ کام) - نیشهتمانی بهۆ ئێمهه. جیهاوازن وه پێکهه ئاسهمان تها وه ییهو زه له. یه هه وه پێکه جیاوازییان ئێوه و ئێمه واڵتی ، ڕێزان به تکێشان؟ حمه زه

مژتنهی و پتهر مژینهی پتهر، دۆشهینی بهۆ نیا تهه تهان دیلکراوه نیشهتمانه و ئهه ئێوه اڵم به ناترسین، رگ مه و زیندان و نجه شکه له خۆمان ئێهوه ڕاسهتینی نیشتمانی! ن که ڕاده نیشتمانه و له ن، بکه بچوک کی ترسییه مه به ست هه که ڕۆژێک ر هه. وێت ده و ئه رونی ده ی شیره پتری .(ن به ده خۆتان ڵ گه له کانتاندا گبه هه و گیرفان له کانی سههامناکه تاوانههه موو هههه دا بلژیکههی واڵنێری هههه ر رامبههه به لههه و ئههه بوو، نههه سههودی اڵم بههه لێکههرد، یان شههه ره هه زینههدان رپرسههانی به

.کرد شکرائا شای کانی زیندانه

: م کههه یه کتێبههی. فارسههی زمههانی ر سههه وه رگێڕایههه وه وه ئینگلیزییههه زمههانی لههه ناوانههه و بههه کتێبههی دوو زیندانههدا لههه یوسههفی زیز عههه کههاک و کهردووه چهاپی زینهدان لهه ئهازادبوونی دوای بهه ١٩٥٧ - ١٨٨٦ سهاڵی کهه ڤیگهدورڤوا. ف نووسهینی لهه( مدرسه معلم یک یادداشتهای)

. کردووه چاپ بۆی" ڕۆژ" روز ی چاپخانه ،١٣٦٣ - ١٨٤٧ ساڵی که یفریمۆڤ یڤۆن نووسینی له( کف سرزمین: )م دووه کتێبی لهه وه دڵهه خۆشهیی نه ههۆی بهه رناشهناڵ ئینته منێسهتی ئه داوای ر سهه له زینهدانیی سهاڵ ١٩ ی نزیکهه دوای یوسهفی زیز عه کاک نجام رئه سه

شهادا کانی زیندانهه لهه خهۆی ژیهانی ساڵی ٢٥ م رجه سه که ناوبراو. مهاباد وه ڕایه گه و ئازادکرا زیندان له ١٩٧٧ - ١٨٥٦ ساڵی پاییزی ڕێبخات، بهه کوردسهتاندا لهه الوان هێمنهی و ئهارام کی یهه وه بزووتنه دا وڵیهده هه خۆ و ناڕاسهته ی شهێوه بهه ئهازادبوونی دوای ربردبوو، سه به . کرد دوایی کۆچی تاران له دڵ خۆشیی نه به( ١٩٧٣ / ٦ / ٥) ١٨٥٧ / ٨ / ١٥ ڕۆژی و دا پێنه دایو مه رگ مه اڵم به

ی ئههاپۆره ناو لههه زیزیان عههه کههاک رمی تههه ئێرانیههی، و کههورد باتگێڕی خههه و ر نووسههه و هههاوڕێ و دۆسههت ڵێک کۆمههه ١٩٧٣ / ٦ / ٦ ڕۆژی لهه پێشهوازییان و" نهدی که لیک مهه" و میانهدواو چوونهه ی کهه رمه ته وپیری ره بهه وه مهابهاده لهه س کهه زاران هه. مهاباد وه ڕانده گه ڵکدا خه زیز عهه کهاک رمی تهه خاکسهپاردنی به. سپارد خاکیان به مهاباد گۆڕستانی له ١٩٧٣ / ٦ / ٧ ڕۆژی ی، وه یشتنه گه دوای و کرد ی که رمه ته بهۆ وه دوریخسهتبووه شا تی حکومه دا مه رده سه و له که شیرازی مکارمی تواڵ ئایه شداریی به و ادمهاب ڵکی خه زۆری کی یه ژماره شداریی به به لههه بوون نههه ڕێگههر سههاواک و پههۆلیس و دادا لقینی تههه حوسههێنی دینههی عیزه شههێخ مامۆسههتا. چوو ڕێوه بههه ئههارام کی یه شههێوه بههه مهابههاد، وتی مزگهه ی وشهه حه لهه کهه نیهزام ید سه قای خانه له مینیی ماته ڕۆژ سێ دوای ١٩٧٣ / ٦ / ١٣ ڕۆژی اڵم به دا، که سمه ڕێوڕه بردنی ڕێوه به قامی شهه بهه بهوو، شهان ر سهه له زیزیان عهه کهاک ی وێنهه و گهوڵ تاجهه نهد چه کهه ئهارام خۆپێشهاندانێکی به ڵک خه ، بوو ئاغای باس هه

وتهارێکی گهادانی لیل جهه کهاک. وه کۆبوینهه زیز عه کاک گڵکۆی وری ده له. ڕێ وتینه که مهاباد گۆڕستانی واته" زان گومبه" و ره به شاپووردا . کرد پێشکه زیز عه کاک کانی رهاته سه به و ژیان ر سه له

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 29

کهورد یهان کوردسهتان یهان" ،"کوردسهتان بهژی -کهورد بهژی" ،" شها ر بهه رگ مهه" دروشهمی بهه ریی ماوه جهه خۆپێشاندانی م که یه دا ڕۆژه و له. وه گرتهه ربایجهانی ئازه و کوردسهتان تری کانی شهاره و سهنه و ورمهێ شاری دواتر و ڵدا ریهه سه مهاباد گۆرستانی له" شا بمرێ" و" مان نه

دوای و مهابههاد هاتنههه ده وه ده غههه نه و میانههدواو و ورمههێ لههه وه تورکانههه و کههورد تی کیههه یه نههاوی بههه تههورک ک یههه ژماره ینی هههه ڕۆژانههی .کرد ده مهابادیان ڵکی خه کانی خۆپێشاندانه شداریی به ، ینی هه نوێژی واوبوونی ته

www.hamedgohary.kurdblogger.com

٢٣٣٩ی ئۆکتۆبری ١٢: ڕێکەوتی/ ماڵپەڕی گیارەنگ : سەرچاوە

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 30

.ڵدان رهه ی سه بنکه تر بوو به هاباد بۆ جارێکی تاوی، شاری مه ی هه٥٥١١ یڵساردانی ی جوزه٥١ له بههوو ک تایه ره سههه کههه گههرت خههۆی ئههامێزی لههه ی وه تههه نه م ئههه کههانی الوه خههۆڕاگرترین لههه کێک یههه هاباد مههه شههاری گوڕسههتانی دا ڕۆژه م لههه ڕووخهانی ئاکامهدا لهه و ئێهران گشهتی کانی ڵدانه رهه سهه بهه بهوون سهت یوه په ها روه ههه و کوردسهتان اڵتی ڕۆژههه له ڵک خه ڵدانی رهه سه

.تی پاشایه رژیمی . راوه گه خۆی زێدی بۆ" یوسفی زیز عه" مر نه رمی ته دا ڕۆژه م له رژیمهی کانی ندیخانهه هب لهه خهۆی نی مهه ته لهه سهال ٢٣ لهه زیهاتر کهه بهوو کهورد خهۆڕاگرای و باتکار خهه الوانی له كێک یه زیز، عه کاک

.کرد ر تێپه تی پاشایه لهه پهڕ دڵی تاران، شاری له ،١٨٥٧ سالی ردانی جوزه ی١٥ ڕۆژی یانی به له ر سه ، ندیخانه به له بوونی ڕزگار پا مر، نه زیزی عه کاک .ست به جیهان له تایه تاهه هه بۆ چاوی و ستا ڕاوه کوردستانی، ویستی خۆشه و ست هه کرد نهه کانیشهیان خۆشییه نه ری سهه چاره ت نانه ته م، رده سه اڵتدارانی ستهه ده و ببو لک سیپه و دڵ خوشی نه تووشی زیندان له زیز عه کاک .تر وره گه دڵێکی ن خاوه اڵم به بوو، پێستێک و ئیسک نیا ته ر ده هاته زیندان له که کاتێک و تی وایهه ته نه مهافی ههاتنی دیهی وه ر مهه لهه کانی سیاسهییه چاالکییه هۆی به و بوو وردستانک دێمۆکراتی حیزبی ندامی ئه یوسفی زیز عه ی ئێهراده کهات ههیچ و بهوو بینهی ی نجه شهکه ئه و جهر زه تهامی ئێهران، کانی زیندانهه ی زۆربه له زیز عه کاک. زیندان وته که کورد، لی گه .رزین له هاته نه

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 31

رێهی لهه ر، وروبهه ده کانی شاره له س که زاران هه و هاباد مه شاری وه ڕایه گه کۆچکردنی دۆای ڕۆژیک یوسفی، یزز عه مر نه پیرۆزی رمی ته .ن ده ده درێژه ڕێگای که دا یمانیان په خۆیان شداری به به دا و ئه خاکسپاردنی به سمی ڕه و

موو ههه دانهی سهت ده له می خهه لهه هاباد مهه شهاری و کهرا ده گوڵبهاران وه هڵکه خه ن الیهه لهه ڕۆژ نهدین چه درێهژای بهه یوسفی زیز عه گلکۆی .ڵڕشت هه بۆ فرمیسکیان و بوون زیزه عه ، زیزه عه وه ئه داری تازیه و شپۆ ڕه

!...بووین مرۆڤ زاران هه ئێمه !...کران ند به یا بوون هید شه ئێمه له زاران هه !...کرد ئێمه له پشتیان باتدا، خه ی رگه جه له ئیمه له زاران هه !... وه مانه ڕێگادا له ئێمه له زاران هه !...زارانین هه ئێمه ئێستا اڵم به

**************** !..بودیم نفر هزاران ما

!..پوسیدند ها زندان در یا شدند شهید ما از نفر هزاران !..کردند پشت مبارزه میدان به ما از نفر هزاران !..ماندند راه نیمه در نفر هزاران . . .نفریم هزاران هنوز ما اما . شه زیز پێشکه مر کاک عه رزی نه له ی نه ڕووح و وره به م وێبالگه ئه

ویباڵگی کرد پیک

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 32

زیز یوسفی بۆ کاک عه

جەوانمەرد مەرزە نووسینی

ادیئاز ندی خوداوه ی ئه تۆ له ساڵو ئازاد میشه هه سیری ئه ی ئه ران به خه وه و نووستوو ری ڕێپێشانده ی ئه زیندووی ر هه مردنیش دوای که ی ئه تگامانه عیباده ت که گۆڕه کانمانه مناڵه ر سه له ت که ناوه

رمان سه ر سه له ت نیسێکه بیرمان له ت که ته سیه وه تۆ رگۆری سه خۆڵی به مانچاو فرمێسکی به

ناپیاوان ری سه بۆ وه گرینه قوڕده بووی نێومان له ڕۆژ پازده و مانگ چارده

دیکه زارساڵی هه پازده و د چواردسه وه ناکووژێته چرات م، سه قه ناکامت دڵی به کرد پێنه هاوار تێرت ی مه ده و به

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 33

گرت پێنه م ڵه قه تێرت ی سته ده و به ردانا سه له رت سه ی ڕێگایه و به

برسیت زگی به سوێند ئیشکت لێوی به پڕزووخاوت دڵی ختیت دبه به به جورمیت بێ به نگامت هه نابه رگی مه به ڕوێن ده دا تۆ ڕێگای به ر هه ێن رناده به لێک ست ده ت قه

ڕژان بۆت ی فرمێسکانه و به سوێند ڵکێشران هه بۆت ی ئاخانه و به ین ناکه بیرت له ین ناکه تبیر له وه ناتباته و خه وێشدا له زانین ده

نییه ر وهێنه خه و کین موسه قورسی چوون بێنین بۆ ت که مزگێنییه دێن پێده ولت قه اڵم به بنوو ئاسوده بنوو، ده رهێنان به خه وه زۆرت چون بنوو زوخاومان له پڕ ی دڵه و ئه تۆ بنوو،

وتێ بفه ناوت ناهڵین ناهێلین، ونبێ ڕێگات هێڵین نا ن،ناهێڵی

١٩٧٧ ردانی جۆزه١٥. وه کرێته ده باڵو ، نووسراوه خۆی کاتی که ی جۆره و به ر هه شێعره پارچه م ئه

کورد فێمینیستانی تریبونی: رچاوه سه

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 34

زیزی یوسفی باتکاری ناکام، عه رگی خه بۆ مه

باغی فوور ده ال غه مه !گیان عەزیز

تۆ خۆشەویستیی دڵمانە، قوواڵیی ناو لە ناكاوت، لە وا مەرگی بە

.گریانە بە چاو كەس هەموو بڕوات و ئاكار دەڕوانمە دەكەم بیر ئەوەندەی

چەوتی و ناشیرینی نییە دا تێی موو بە .جوانە هەمووی

بۆیە گەلت بۆ ژیاوی بەرزی سەر بە ناچی، بیر لە

لەشمانە خوێنی تێكەاڵوی بروات و بەرز مەرامی ناسۆرت، لە پڕ بووژیانی تێپەر سوێری و اڵت بە

مەردانە، بوو هەرچی بەاڵم گۆرخانە لە ناوە سەرت كە تەماشها دەوروبەر تهاوێ! كاكە بێنە هەڵ سەرت .ئینسانە هەرچی دەگێرن شین دەورەت لە چۆن بزانە (ساباڵغی حافیزی) باغی ده فوور غه ال مه تی حمه ره

( وه ته خوێندوویه دا خاکسپێرانی به کاتی له هید شه گڵکۆی ر سه له ١٨٧٥ ردانی جۆزه)

ساڵەی تێکۆشەر عەزیز یۆسفی ٨٣یادی 35

رەحمان نەقشی: و ئامادە کردنیکۆکردنەوە

ی زایینی٢٣١٦جوونی -ی کوردی ٢٧١٦نی ادرجۆزە