ПОЗНАВАТЕЛЬНАЯ И РАЗВЛЕКАТЕЛЬНАЯ ГАЗЕТА

для юных читателей Республики Хакасия «Хығыр! Сағын!

Чалтанма!»

Пiстiң сайт: http://страна-читалия.рф

Издаётся с сентября 2010 г. * № 36 Апрель 2016 г. * ГБУК РХ «Хакасская республиканская детская библиотека»

Пу сығарыста: Сағын таппаан танығлар … …С.2 Сағыс пар… … С.2 Пiлчезiң ме ... …С.3 Календарьнi кӧрiбiзеең … …С.3

Хоос 9 частығ Демченко Янаның, Ағбан городтаң

В мире много сказок грустных и смешных. И прожить на свете нам нельзя без них.… Пусть герои сказок дарят нам тепло. Пусть добро навеки побеждает зло!

Юрий Энтин

Чонның пазылбин пӱткен поэзиязы – фольклор – чуртасха олаңай ла кирiлбеен. Мында чонның хыйға сағызы, хыйға кӧрiзi толдыразынаң чары-дыл парған. Тилекейде чӱзерлеп аймах чон чуртапча. Оларның полғанының на пос ондайлығ чуртас, кип-чоохтары iдӧк пасхалалчалар. Че прайзын пiрiктiрче оларда чарыдылған чир-чайааннаңар, чуртастаңар паза позы кiзiдеңер тирең пiлiстер.

Пу сығарыста «Нымах ызылча» син уғаа хынығ искiрiглердеңер пiлiп аларзың. Оларда кип-чоохтар матырларынаңар, тиксi тилекейге саблығ ны-махчылардаңар пазыл парғаннар.

Хынығ ба? Андағда алнынзар. Кип-чоохтар паза нымахтар хазназынзар!

2

Нымахтарда алай кип-чоохтарда кӧзiдiлчеткен хорылыстарның кӧп сабазы хаӌан-да сын чуртаста

полғаннар. Ӧӧн матырлар iдӧк сын кiзiлернiң омалары хоостыра чайалғаннар. Оларның хай-пiрсiлерiнеңер мин пӱӱн чоохтап пирерге сағынчам.

Орыс чонының кип-чооғының ӧӧн матыры Илья Муромец - ол кӱстiг алып. Че хай-пiрее iстезiгӌiлер санапчалар: Илья Муромец сынында чуртаан Муром чирiнiң «Чоботок» аттығ кiзiнiң омазы хоостыра чайалған. Ол уғаа кӱстiг ирен полтыр. Киев-Печер лаврында Илия ат алтыр. Анаң 1643 чылда тигiрибдегi ай-арығларның санына «пре-подобный Илия Муромец» тiп кирiлтiр. Пу кӧрiс хоостыра, Илья Муромец 12 чӱс чылда чуртаптыр. Ӱрептiр олох лаврда 1188 чылда. 1999 чылда Муром городта Илья Муромецке чарыдылған хумартхы тас турғызылған. Аны iкi скульптор Вячеслав Клыковнаң паза Влади-мир Тальков тимнееннер.

*** Паза пiр алып Добрыня Никитич полча. Ол iдӧк сын чурта-

стағы кiзiнiң омазы хоостыра кип-чоохха кирiлген олох iстезiгӌiлер тiп санапчалар. Воевода Добрыня Владимир кнестiң аӌазы полтыр. Кип-чоох хоостыра, Доб-рыня Никитич – Рязаньдағы Никита вое-воданың оолғы. Ол хыйға, ӱгредiглiг чааӌы. Ағаа хоза, уғаа чапчаң, суғӌа чах-сы чӱсче, славяннарның шахмадынаң («тавлеи» тiп адалча) ойнап пiлче, сарын-нар толдырча, гуслинең ойнапча. Аның адын Хызылчар крайының Таймыр райо-

нындағы Норденшельд архипелагтың ӧӧн чардығы ал чӧрче. Добрыня Никитичтiң адынаң iдӧк Итуруп олтырыхтағы Грозный тiп хайа адал парған. Ол Улуғ Курилыда орныхча.

*** Иван-Царевич, тiзең, сынында Москвадағы 3-ӌi Иван Васи-

льевич кнестiң тун оолғы полча. Тӧреен 15 февральда 1458 чыл-да. Тархынға ол Чиит Иван тiп кирiл парған. Ол фамилия нимес, абалығ оолны пасхаллир ӱчӱн iди аны адап салғаннар. Чиит Иван Угре суғда харбазығ апар-чатхан орыс чааӌыларынаң устаан (ол 1480 чылда Улуғ Ор-даның ханы Ахматтаң хада чаа-лазығ апарылчатхан туста полған). Андада ол позын сын полко-водец чiли тудынған. Пабазы нандыра парарға чахығ пирген, че оолғы, анны испин, чаалазарға парған. Чиңiстi холға кирген! Иванны оой iӌезi – Византияның принцессазы Софья Палеолог – оохтырыбысхан. Оолға 32 ле час полған. Андағ хорғыстығ киректi ол ипчi позының ооллары Василийнең Дмитрийге ӱлгӱ читсiн тiп сағыснаң иткен.

Пора пӱӱр, Иван-Царевичтiң арғызы, iдӧк сын чуртастаң алыл парғанға тӧӧй. Иван Курицын, сола ады аның Волк, Чиит Иван-ның полысчызы полған. Ана ол ағаа Елена Прекраснаяны (Пре-мудраяны) ағыл килген полча.

*** Елена Прекрасная (Премудрая) Чиит Иванның ипчiзi, олох

Елена Волошанка полча. Ол Европа хазназында тӧреен, анда ӧскен. Аның ӱчӱн сағыс-кӧгiзi прайзынаң пасхалалӌаң. Пабазы-ның устаанда культура паза холдаң книга пазары чахсы тилiӌең.

Елена ӱгредии чахсы полған, аннаңар Москвада ол, пос сағыстығ кiзiлернi чыып, ӧнетiң кружок тӧстебiскен. Хада хонғаны Иван ӱреен соонда даа, хастын ол хазна-наң орта устирға кӧӧктiрӌең. Улуғ Иванның ипчiзi Софья, тiзең, олох туста чоннаң хо-май чоохтазарға кӧстег итчең.

*** Хар хызыӌахтың сын чуртастағы

омазы парох. Ол – ах-арығ Люсия. XVI-XVII вектерде Германияда ах-арығ кiзiлернi, ӧӧнiнде Ах-арығ Николайны, кӧзiдерге чаратпиныбысхан тустар полғаннар. Анаң чарадығ алылған: ап-сахтың хойнындағы кiчiг Иисустың ор-нына ах кӧгенектiг хызыӌахты кӧзiт са-ларға. Хар хызыӌахтың омазы анаң XIX векте пол килген. Хардаң идiлген хызыӌахтаңар нымахтар хоостыра.

Кӧп пілерге сағынзаң, мында хығыр: http://vk.com/club52408935 Мифы, Легенды и Сказки о Мифологиче-

ских существах. Оле-Лукойе.

Изеннер, минiң аарлығларым! Хайди сағынчазар, ноғадаңар мин пу чағында пеер кiрбеем? – Мин хығырғам, хығырғам, пазох хығырғам… Анаң позымны нымахтарның матырлары орнында кӧргем…. Мин iди сағызымда принцесса пол парчатхам. Махачы ры-царьнаң супергерой полғамох. Пiрееде хомай сағы-стығ волшебница даа поларым килiбiсчең… Сағынчам, син дее, хынған книгаларны хығырчатсаң алай мультфильмнернi кӧр-четсең, iди полчазың. Аннаңар пӱӱн мин олғаннарға кем поларға сағын-чатханнарын чоохтап пирерге чараттым. Харахтарың алтынзар тӱзiрдек!

Пастағы орында – Золушка (11 кiзее аның ома-зы чағын).

Катя, ағаа 12 час: «Золушка сидiксiнiстернi прай тобырған. Ол, сын хынызына учурап, часкалығ чуртас тӧстеен. Аннаңар мин ағаа

хынчам». Алина Милькова, 14 частығ: «Пiс прайзыбыс

сағынған сағыс толарын сахтапчабыс. Аның ӱчӱн мин Золушка поларӌыхпын».

Ады пазылбаан: «Золушканың ондайы уғаа чахсы. Пӱӱнгi кӱнде андағ хылыхтығ кiзi удаа учурабинӌа. Ол паарсах паза кiзее полысхах. Золушка iдӧк уғаа сiлiг паза чалахай хыс».

Дарья Хамула, 13 частығ: «Кiчiгде мин позымны Золушка ит-чеңмiн. Аның чуртазында пол парарға сағынғам. Ноғадаңар? – Позым даа пiлбинӌем».

Iкiнӌi орында Рапунцель (4 кiзi аннаңар пасча).

Наталья Фролова, 12 частығ: «Рапун-цель хыйғаӌах, абахай паза аның тудын-чатхан оңдайы уғаа чахсы». Елизавета Чуманика, 12 частығ: «Кiчииӌек полғанда, минiң Рапунцель поларым тың килген».

Ӱзiнӌi орынны нинӌе-де матыр ӱлестiрiп алған. Оларның аразында: Гермиона Гренжер, Иван-Царевич паза Султан.

Ирина Ломова, 13 частығ: «Мин «Гарри Поттер-дегi» Гермиона поларӌыхпын. Ол – хыйға, махачы, абахай. Ол хайдағ даа сидiксiнiстернi тобыр пары-бызар. Сағынған сағызын хаӌан даа толдырар».

Никита, 13 частығ: «Мин Иван Царевич по-ларӌыхпын. Анаң иң сiлiг хысты аларӌыхпын».

3

Рустам Кумаев, 13 частығ: «Мин «Царевна-Лягушка» нымахтағы Иван-Царевич по-ларӌыхпын».

10 частығ Саша Алексеев, олох син частығ Илья Вавилов паза оларнаң пiр часха улуғ Герман Зыков Султан поларға сағы-стығлар!

Пу хызыӌахтар паза оолахтар, тiзең, мындағ матырлар поларға сағынчалар: Саша Кирдяшки-на, 11 частығ: «Коты-воители» книгадағы Скоп

аттығ хоосха поларӌыхпын. Ол сын ӱчӱн кӱресче». 12 частығ Влад Талапин паза Дмитрий Тодыбаев Леопольд Хоосхаға тӧӧй поларӌыхтар. «Ол уғаа парсах, пiрдеезiне хомай итпинӌе, кӱскеӌектернi дее арачылапча тiп пасча Влад. А минiң кӧңнiме кiрче Лепольдтың ынағ чуртирға сағынчатханы тiпче Дима». Геракл поларға iкi кiзi сағынча. 12 частығ Евгений Сагалаков аның кӱзi ӱчӱн. 13 частығ Павел, тiзең, аны чахсы киректер ит-четкен ӱчӱн аарлапча. 11 частығ Софья Строилова Мефодий Буслаевтiң книгазындағы Дафна поларға сағынча. 15 частығ Сицилия Сверкунованың кӧңнi «Красавица и чудовище» нымах-тағы Белльге чатча. 12 частығ Лилия Романова паза 14 частығ Влада Джон Толкиеннiң «Хоббит» книгазындағы эльфтер коро-левазына паарсчапчалар. Мария Трокина, 13 частығ: «Кiчiгде мин фея поларға сағынғам. Олох чiли прайзына полызарға, сағыстарын толдырарға». 14 частығ Кристина Изосимова: «Кiчiгде мин хыныстаңар книгалар хығырӌаңмын. Аннаңар Динь-Динь фея поларға сағынғам». 14 частығ Виктория Септа кiчiгде «Три мушкетёра» книганың матырларының пiрсi поларға сағынтыр. 13 частығ Екатерина Митрюкова, тiзең, Робин Гуд полып, пай кiзiлернi ахчазын пылазып, чох-чоостарға ӱлир кӧңнiлiг полтыр.

Мына мындағ полчалар олғаннарның сағыстары. Син чи хайдағ ны-махтың матыры поларӌыхсың? Че анзыннаңар теестегi тоғазығда чоох-тирзың. Анымӌох. Машаӌах.

Нымахтар хығырчатсам, мин сағысха тӱзiбiскем: оларның матырлары хаӌан-да сынында чуртаан полба-зыннар? Анаң справочниктернi паза энциклопедияларны кӧрiбiзерге чаратхам. Сынап таа, матырларның кӧп сабазы сын кiзiлернi омалары хоостыра чайалтырлар.

Киртiнзең, киртiн… …хаӌан-да пурунда буквалар паза саннар

пiлбеен, телевизорлар паза Интернет чох полған чылларда, кiзiлер чоох алызып ла чуртаӌаңнар. Пiрсiнең искен чоохтарны пасхазына читiрiп тус иртiрӌеңнер. Ана iди чон нымахтары тӧреӌеңнер;

…Льюис Кэрролның «Алиса в Зазеркалье», Роджер Желязн-ның «Девять принцев Амбера» паза Джоан Роулингтiң «Гарри Поттер и философский камень» произведениелерiнде прайзында единорог пар. 2008 чылда Тосканада (Италия) 10 айлығ iргек киик табылған. Аның хамаанда пiр мӱӱс полған. Пӱӱнгi кӱнде ол тiрiг, аны Италиядағы Прато городтың чир-чайаанны хайраллаӌаң кiнiнзер апар салғаннар;

…феникс – ол позын ӧртенiбiзер, анаң хатабох тiрiл парар оңдайлығ хус. Ан-наңар Египеттiң, Грецияның паза Индияның пурунғы кип-чоохтарында кӧп пазылча. Прай чонның пу хус тоозылбас чуртасты таныхтап-ча. Орыс чонының нымахтарында андағ хус iкi пасха омалығ пар: Финист Ясный Сокол паза Жар-птица;

…Дмитрий Емецтiң фантастика ондайлығ

произведениелерiнде пегас учух чӧрче. Пурунғы грек кип-чоохтарындағы ханат-тығ ат поэттернiң тании полча. Кип-чоох хоостыра, Геликон тағда ол ат позының туйғағынаң суғ сығара саап алтыр. Гиппо-креннiң хара суу тiп адапчалар. Андағы суғ, iзiбiссе, поэттерге кибелiстер пазарға кӱс пирче;

…Кентаврлар – ол грек чонының кип-чоохтарындағы кiзi пас-тығ аттар. Оларның хай-пiреезi матырларның сын нанӌылары полчалар, хайзылары, тiзең, ыырӌы полып, тайға-тағларда чур-тапчалар. Кентаврлар iдӧк «фэнтезi» жанрлығ произведениелер матырла-ры полчалар. Оларның омаларын хараадағы тигiрдегi чылтыстар пастыра даа кӧрiп ала-рға чарир. Ол – Центавр паза Стрелец созвездиелер;

…славян чонының кип-чоохтарында паза пазылбин пӱткен поэзиязында Кощей Бессмертный пар. Немец чонының iстезiгӌiзi Макс Фасмернiң чооғынаң, ол нiске сӧӧктiг, сала сынмин пас чӧрчеткен кiзiнi таныхтапча. Аның омазын учёнайлар сағын табылғаннар тiпчелер. Че Русьта Кощей аттығ кiзi чуртаптыр. Анзын XV векте табылған тоста пазылған пiчiк ки-речiлепче. Новгородта клӱстер иткен Кощей аттығ кiзi анда хол салтыр;

…арығда чуртапчатхан Баба-Яганаң пасха, славян чонының кип-чоохтарында чазыдағы Баба-Яга пар. Ол Чалыннығ суғ хастади чуртап чылғы тутча. 2004 чылда Ярославль облазындағы Пер-вомайскай районның Кукобой аалың Баба-Яганың «тӧреен-ӧскен чирi» тiп адап салғаннар. Анаң анда ағаа чарыдылған музей тӧстееннер;

…русалкалардаңар, тiзең, иң не пурнада исландия чонының 12 чӱс чылдағы нымахчылары пасханнар. «Маргигр» теен чудовищелер адап салтырлар оларны. Чуртаптырлар Гренландия хастади. Олар ипчi омалығлар, че азахтары орнына палых хузурухтығлар.

Кӧп пілерге сағынзаң, мында хығыр: http://vk.com/club52408935 Мифы, Легенды и Сказ-ки о Мифологических существах

http://www.infoniac.ru/news/Samye-interesnye-skazochnye-zhivotnye.htm Самые интересные сказочные животные

Паза тоғасханӌа Знайка

Аарлығ хығырығӌы! Пӱӱн син олаңай ла писа-тельлернең таныспассың. Олар iдӧк тиксi тилекейге саблығ нымахтарның авторлары полчалар.

12 январьда 1628 чылда Шарль Перро тӧреен

Шарль Перро Парижтегi парла-менттiң чарғыӌызы полған. Ол пай сӧбiрезiнде тӧреен. Читi паланаң ол иң кiчии полған. Сӧбiре пазы прайзына ӱгредiг пирерге кӱстенген. Аннаңар Шарль 8 частығдох колледжте ӱгрен сыххан. Аны маңнаныстығ тоозы-бысхан. Анаң, юрист ӱгредиин алып,

адвокат полған. Че ол тоғысха аның чӱрее тың на чатпинчатхан. Аннаңар Шарль Перро кӧп тус литературанаң паза искусствонаң айғазарына хоратчаң. Iди ол Франция академиязының араласчы-зы, критик паза поэт полыбысхан.

4

Аның нымахтарының иң не пастағы чыындызы 1697 чылда сыххан. Адалча «Сказки матушки Гусыни, или Истории и сказки былых времён с поучениями». Че анда ол Перроның 19 частығ оолғы ла тiп пазын салған. Ноғадаңар? Чон аны кӱлкее тартпазын тiп. Ол академик паза кӱстiг литератор полған нооза. А мында хайдағ-да нымахтарнаң айғасча... Че пасха кӧрiс хоостыра, Шарль Перро ол нымах-тарны аның оолғын азырирға полысхан ипчiнең истiр. Аның чоохтарын, пiр чыындызар кирiп, соондағы тӧлге артыс саларға чараттыр. Парижтегi чон нымахтар книгазы-на тың хын парған. Авторға аның тиражын чылда ӱс тее хати сығарарға килiсчең. Соонаң аның «Золушказын» Франциядағы-ларнаң пасха, Европадағылар даа тiлеп сыхханнар. Хатап-хатап хығыр турғаннар «Синяя Борода» паза «Красная шапочка» ны-махтарын. Мындағ оңдайнаң, Шарль Перроның хаӌан-да уйадып сығарған книгаларын амғы даа тустағы олғаннар хынып хығыр-чалар.

Син пiлчезiң ме… …нымах жанрына Шарль Перро иң не пастағызын 1691 чылда чапсынған. Ол iди «Гризельда» тiп нымағын пас салған. (Джо-ванни Боккаччоның новеллазын кибелiс оңдайли пас салған); …«Сказки матушки Гусыни» тiп чыындыдағы 9 нымахтың сигiзi искен чоохтар хоостыра хости пазылған, пiрсiн, тiзең –«Рике-хохолокты» – Шарль Перро позы пасхан; …Перроның нымахтары орыс тiлiнең иң не пастағызын Москвада 1768 чылда сығарылғаннар. Адал парған ол чыынды «Сказки о волшебницах с нравоучениями»; …Ш. Перроның нымахтары хоостыра опералар пазылғаннар. Ол – Дж. Россининiң «Золушказы», Б. Бартоктың «Замок гер-цога Синяя Борода» тiп операзы, П.И. Чайковскийнiң «Спящая красавица» баледi паза даа пасхазы. Шарль Перроның нымахтарын мында хығыр: http://lukoshko.net/storyList/skazki-sharlya-perro.htm Лукошко сказок

4 январьда 1785 чылда. Якоб Гримм тӧреен

24 февральда 1786 чылда Вильгельм Гримм тӧреен

«Белоснежка», «Храбрый портняж-ка», «Волк и семеро козлят» нымахтар полған на кiзее кiчiг тустаң сығара таны-стар. Оларның авторлары – Гримм ха-рындастар – Германиядағы улуғ нимес Ханау городта тӧрееннер. Якоб 4 ян-

варьда 1785 чылда, Вильгельм 24 февральда 1786 чылда. Олар пiди тиксi тилекейге саблан парарларынаңар хаӌан даа сағынма-аннар. Iкiзiнең Марбургтағы университеттегi юристтер факуль-тедiнде ӱгренгеннер. Аны маңнаныстығ тоозып, правоведтер полыбысханнар. Че литератураа хыныс прай нименi асхан. Ағаа хоза, Якобтаң Вильгельм чир-сууна тың хынӌаңнар. Анын ӱчӱн прай кӱстерiнең турысчаңнар. Харындастар, ӧӧнiнде, хазнадағы культура тилiзiне кӧп хозым иткеннер. Аалларӌа нымахчыларны тiлеп чӧр сых-ханнар. Андада андағ пiлiгӌiлер саны кӧп полған. Аннаңар Гриммнерге оларның чоохтарын пазып ла ал турарға киректел-ген. Гримм харындастарның иң не пас-тағы чыындызы iди 1812 чылда чарых кӧрген. Андар 90-ға чағын нымах кирiл-ген. 900 экземпляр тиражтығ. Чоохтирға кирек, кӧрiмi аның андағ ла чахсы полба-ан. Ағаа хоза, харындастар нымахтарны олаңай ла тiлнең, лите-ратура кирексiнiстерiне тудынмин, пасхазар тiп критиктерге хыза-аннаттырғаннар. Якоб Гримм ӱр тус тоғырланған. Че соонаң удур парарға килiскен не. Олар литература кирексiнiстерiне тудынған

iкiнӌi чыындыны iди 1815 чылда чарыхха сығарыбысханнар. Тиксi тилекейге саблан парғаннар Гримм харындастар ӱзiнӌi чыындызын сығарыбысханда. Андар 210 произведение кирiлген! Чоохтирға кирек, нымахчылар поларынаң пасха, Якобнаң Виль-гельм Гримм харындастар пӧзiк пiлiстiг лингвист полғаннар. Олар кӧп наука тоғыстарын пас салғаннар, iдӧк немец чонының пас-тағы сӧстiгiн тимнееннер.

Син пiлчезiң ме… …Вильгельм хайдағ-да туста библиотекарь полып

тоғынған; …чонда А.С. Пушкин алтын палығынаңар нымағын Гримм

харындастарның «Рыбак и его жена» нымағы хоостыра пасхан тiп кӧрiс пар. Гримм харындастарның нымахтарын мында хығыр: https://brothersgrimm.ru/

2 апрельде 1805 чылда Ханс Кристиан Андерсен тӧреен

Ханс Кристиан Андерсеннiң нымахта-рын хығырбаан кiзi iдӧк чоғыл, неке. Аның «Снежная королева», «Дюймовоч-ка» прайзының даа чӱреене чатча.

Ханс Кристиан 2 апрельде 1805 чыл-да Даниядағы Фюн олтырыхта тӧреен. Пастағы нымахтарны ол пабазынаң ис-кен. Ол полған «Тысяча и одна ночь» араб чонының нымахтар чыындызы.

Пабазы аның нымахтар хығырарға, сарнирға паза ойнаӌахтар идерге тың хынӌаң. Мындағ чайаачы оңдайын аның оолғына читкен тиирге кирек. Ӱгренiзi, тiзең, Ханстың андағ ла чахсы парбаан. Аннаңар хығырарға ол 10 часта ла ӱгренiп алған. Пуох туста ол аймах чоохтар сағын тапхан, ағастаң кӧклӧлер тимнеен, оларға кип-азахтар тiк пирген. Ол iди позына кӧклӧлер театрын тӧстеп алған. Аннаңар Ханстың iчезi аны кип-азах тiкчең ус полар тiп сағынған. Че аны пасха ӱлӱс сахтаан. 14 частығда, позына ӧдiк алып, Ханс Коппенгагензер парча. Анда ол актёр полыбы-зарға сағынған. Пос кӱстенiзiнең ол iдӧк аны прай нимее ӱгрет салар кiзiлернi тапхан. Оларныңох полызиинаң, пасха хан тiл-лерiн ӱгрен салған. 1833 чылда Ханс Кристиан Андерсен «ко-рольның стипендиады» атха турысхан. Пастағы улуғ чорығы аның Европазар полған. Ана андада ол Виктор Гюгонаң, Александр Дюманаң, Чарлз Диккенстең танысхан. Че ӧӧнi – ол мында сын писатель пол парарына киртiн-ген. Пастағы нымағы iди 1835 чылда сыххан. Ол «Огниво» нымах. Ағаа андада 30 час полған. Андерсен iди чуртазы тооза нымахтар пасхан, хынминчатхан кiзiлерге ӧчезiп. Тиксi тилекейге саблан парғанын ол ӱрир алнында ла пiлiп алған.

Андерсен хаӌан даа ипчi албаан, палалары чох полған. Че аның нымахтары прайзы олғаннарға чарыдыл парғаннар. Амғы тустағы даа оолах-хызыӌахтар оларны хынып хығырчалар. По-зының автобиографиязын Ханс Кристиан Андерсен iдӧк адап салған «Сказка моей жизни».

Син пiлчезiң ме… …Ханс Кристиан Андерсен 4 августа 1875 чылда ӱреен.

Ағаа чарыдылып, Коппенгагенде Русалочкаға хумартхы тас турғызыл парған. Ол городтың ӧӧн тании полча;

…2 апрельде тиксi тилекейде олғаннар книгазының кӱнi таныхталча. Ол кӱнде саблығ нымахчы тӧреен. Х.-К. Андерсеннiң нымахтарын мында хығыр: http://andersen.com.ua/russian.html Сказки Андерсена

Приложение на хакасском языке

к познавательно-развлекательной газете «Страна Читалия»

Переводчик Тохтобина Е.А. Редактор Топоев И.П.